040.1228.081003
«ՎԱՎԵՐԱՑՆՈՒՄ ԵՄ»
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԱԳԱՀ Ռ. ՔՈՉԱՐՅԱՆ
«8» հոկտեմբերի 2003 թ.
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
28 օգոստոսի 2003 թվականի N 1228-Ն
i
ՋՐԱՀԵՌԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԵՎ ՀԵՌԱՑՎՈՂ ՋՐԵՐԻ ՄԱՔՐՄԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ՍԱՀՄԱՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության ջրային օրենսգրքի 121-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 5-րդ կետով և ի կատարումն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2002 թվականի դեկտեմբերի 26-ի N 2141-Ն որոշմամբ հաստատված` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2003 թվականի գործունեության միջոցառումների ծրագրի 206-րդ կետի` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Սահմանել ջրահեռացման համակարգերի օգտագործման և հեռացվող ջրերի մաքրման կանոնները` համաձայն հավելվածի:
2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2003 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 26-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2003 թվականի օգոստոսի 28-ի
N 1228-Ն որոշման
ԿԱՆՈՆՆԵՐ ՋՐԱՀԵՌԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԵՎ ՀԵՌԱՑՎՈՂ ՋՐԵՐԻ ՄԱՔՐՄԱՆ
ԲԱԺԻՆ 1. ՋՐԱՀԵՌԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԵՎ ՀԵՌԱՑՎՈՂ ՋՐԵՐԻ ՄԱՔՐՄԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄԸ
I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
1. Սույն կանոններում ամրագրված դրույթները տարածվում են ջրահեռացման համակարգերը սեփականության կամ օգտագործման իրավունքով օգտագործող (շահագործող) և տնօրինող կազմակերպությունների վրա: Ջրահեռացման համակարգերը կարող են օգտագործվել (շահագործվել) դրանց սեփականատերերի կամ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով որոշակի ժամկետով օգտագործման (շահագործման) իրավունք ձեռք բերած կազմակերպությունների կողմից:
Սույն կանոնների նպատակներն են`
ա) ջրահեռացման համակարգերի կառավարման, օգտագործման (շահագործման) և հեռացվող ջրերի (կեղտաջրերի) մաքրման պահանջվող մակարդակի ապահովումը.
բ) ջրահեռացման համակարգերի կառուցվածքների հուսալիության և երկարակեցության, ինչպես նաև արդյունավետ և անխափան աշխատանքի ապահովումը.
գ) ջրահեռացման ցանցերի խցանումների և վթարների ժամանակին կանխարգելումն ու վերացումը.
դ) մաքրման կառուցվածքների շահագործման ճիշտ կազմակերպումը և դրանց աշխատանքի արդյունավետության բարձրացման համար պայմանների ստեղծումը.
ե) մաքրման կառուցվածքների շահագործման լավագույն գործելակարգերն ապահովելու նպատակով դրանց աշխատանքի նկատմամբ լաբորատոր-արտադրական և տեխնոլոգիական հսկողության կազմակերպումը:
II. ՋՐԱՀԵՌԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐՆ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՂ (ՇԱՀԱԳՈՐԾՈՂ) ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
i
2. Բնակավայրերի ջրահեռացման համակարգերը նախատեսված են բնակչության, ինչպես նաև կոմունալ-կենցաղային, արտադրական և այլ կազմակերպությունների կողմից ջրահեռացման ցանցեր արտանետվող կեղտաջրերի ընդունման, հեռացման և մաքրման համար դրանք օգտագործելու կամ ջրային ռեսուրս լցնելու նպատակով: Ջրային ռեսուրս լցվող կեղտաջրերի որակը պետք է բավարարի սանիտարական կանոնների և հիգիենիկ նորմատիվների պահանջները, իսկ այլ նպատակներով օգտագործվող կեղտաջրերինը` ջրօգտագործողների պահանջները, որոնք համաձայնեցվում են Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարության ու առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմնի հետ:
(2-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
3. Արտադրական կեղտաջրերն այլ կեղտաջրերի հետ համատեղ նույն ջրահեռացման ցանցով հեռացնելու և նույն մաքրման կայանում մաքրելու պայմանները պահպանելու և հսկելու նպատակով յուրաքանչյուր ջրօգտագործողի համար հաշվարկվում և որոշվում են սահմանային թույլատրելի արտահոսքերը (այսուհետ` ՍԹԱ):
i
4. Այն ջրօգտագործողների համար, որտեղ ՍԹԱ-ների պահպանմանը հնարավոր չէ հասնել գոյություն ունեցող միջոցներով, Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարության հետ համատեղ սահմանվում են ավելի մեղմ ժամանակավոր համաձայնեցված արտահոսքեր (այսուհետ` ԺՀԱ) և դրանցից ՍԹԱ-ներին անցնելու ժամանակացույցեր:
(4-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
5. Ջրօգտագործողների կողմից ՍԹԱ-ները կամ ԺՀԱ-ները խախտելու հետևանքով ջրահեռացման ցանցին կամ մաքրման կայանին հասցված վնասը փոխհատուցվում է օրենքով սահմանված կարգով:
6. Ջրահեռացման համակարգի տեխնիկական շահագործումը պետք է ապահովի համակարգի բոլոր կառուցվածքների` տեխնիկատնտեսական ու որակական բարձր ցուցանիշներով հուսալի և անխափան աշխատանքը` հաշվի առնելով մակերևութային ջրերը կեղտաջրերով կեղտոտվելուց պահպանելու և ջրային ռեսուրսներն ըստ նպատակահարմարության օգտագործելու պահանջները:
7. Ջրահեռացման համակարգի արդյունավետ և անխափան աշխատանքն ապահովելու համար այդ համակարգը շահագործող կազմակերպությունը պարտավոր է`
ա) ունենալ համակարգի շահագործման վերաբերյալ տեխնիկական պահանջների իրականացումը բավարարող բարձրորակ տեխնիկական անձնակազմ.
բ) ապահովել պատշաճ աշխատանքային պայմաններ.
գ) կազմակերպել ցանցերի ու կառուցվածքների պատշաճ շահագործումը, ապահովել աշխատանքների կատարելագործումը և գիտության ու տեխնիկայի ժամանակակից ձեռքբերումների հիման վրա առաջադեմ տեխնոլոգիաների ներդրումը.
դ) կազմակերպել ցանցերի և կառուցվածքների նախապես ծրագրված զննման ու կանխարգելող նորոգման աշխատանքների ժամանակին և որակով կատարումը.
ե) ձեռնարկել միջոցներ վթարների ժամանակին հայտնաբերման և դրանք արագ վերացնելու համար.
զ) կանոնավորապես գրանցել ցանցերի և կառուցվածքների վթարներն ու դրանց առաջացման պատճառները:
8. Ջրահեռացման համակարգի արդյունավետ և անխափան աշխատանքներն ապահովելու համար ջրահեռացման համակարգը շահագործող կազմակերպությունը`
ա) իրականացնում է շահագործող անձնակազմի վերապատրաստման միջոցառումներ.
բ) պարբերաբար ստուգում է շահագործման և անվտանգության տեխնիկայի կանոնների մասին բանվորների ու ինժեներատեխնիկական անձնակազմի գիտելիքները.
գ) կազմակերպում է ցանցերի և կառուցվածքների աշխատանքի խախտումների ու վթարների պատճառների վերլուծությունը և մշակում միջոցառումներ` դրանք կանխելու և վերացնելու համար.
դ) շահագործող-վերանորոգող անձնակազմի հետ կազմակերպում է պարապմունքներ` վթարները հայտնաբերելու, կանխելու և վերացնելու համար:
9. Ջրահեռացման համակարգը տնօրինող կազմակերպությունը`
ա) մշակում է միջոցառումների ծրագիր` հուսալի և անխափան ջրահեռացման կազմակերպման համար.
բ) մշակում և իրականացնում է միջոցառումներ` վթարների կանխման և վերացման համար.
գ) կազմակերպում է շահագործող անձնակազմի ուսուցումը և որակավորման բարձրացումը.
դ) շահագործող ստորաբաժանումներն ապահովում է անհրաժեշտ նյութերով, պահեստամասերով, մեքենաներով, մեխանիզմներով և տեխնիկական փաստաթղթերով.
ե) կազմակերպում է կառուցվածքների և սարքավորումների նորոգումը.
զ) կազմում է ջրօգտագործողների` կեղտաջրերը ջրահեռացման համակարգ ընդունելու թույլտվության պայմանագրերը.
է) բաժանորդներին տալիս է ջրահեռացման համակարգին միանալու թույլտվություն և տեխնիկական պայմաններ.
ը) իրականացնում է հսկողություն ջրահեռացման ցանցերի և կառուցվածքների շինմոնտաժային աշխատանքների նկատմամբ.
թ) շահագործման է ընդունում նոր կառուցվող, վերակառուցվող ցանցերը, կառուցվածքները և սարքավորումները.
ժ) պահպանում է տեխնիկական փաստաթղթերը.
ժա) գույքագրում է իր հաշվեկշռում գտնվող ցանցերը, կառուցվածքները և սարքավորումները.
ժբ) կազմում է համակարգի կառավարման օպերատիվ սխեմաներ և ընդհանուր ղեկավարման ու կարգավարման հրահանգներ.
ժգ) մշակում է համակարգի վերակառուցման ու ընդլայնման տեխնիկական պայմանները և պատրաստում տեխնիկական առաջադրանքներ` նախագծման համար.
ժդ) կազմում է տարեկան տեխնիկատնտեսական հաշվետվություններ:
10. Տնօրինությունը ջրահեռացման համակարգում վթարներ առաջանալու դեպքում անհապաղ ձեռնամուխ է լինում դրանց վերացմանը` միաժամանակ դրա մասին հայտնելով տեղական ինքնակառավարման մարմիններին և բնակչությանը:
11. Ջրահեռացման համակարգը շահագործող կազմակերպությունը սահմանում է ջրահեռացման համակարգի ծառայության անձնակազմի թիվը և որակավորմանը ներկայացվող պահանջները` հաշվի առնելով յուրաքանչյուր ջրահեռացման համակարգի առանձնահատկությունները (արտադրողականություն, տեխնիկական գործընթացների և կառավարման առանձնահատկություն, ցանցերի երկարություն, կառուցվածքների տեսակ, սպասարկման ծավալ) և դրանք համաձայնեցնելով ջրահեռացման համակարգը տնօրինող կազմակերպության հետ:
12. Ջրահեռացման համակարգը շահագործող կազմակերպությունում ընդունվում են աշխատանքի` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:
13. Շահագործման անձնակազմի աշխատողները (փականագործներ, վարպետներ, լաբորանտներ և այլոք) պետք է պարբերաբար անցնեն վերապատրաստման դասընթացներ և հանձնեն քննություն:
14. Ինժեներատեխնիկական և մյուս ստորաբաժանումների աշխատողներն ատեստավորվում են տնօրենի հրամանով` յուրաքանչյուր երեք տարին մեկ անգամ:
III. ԻՆԺԵՆԵՐԱՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ՊԱՐՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
15. Ինժեներատեխնիկական անձնակազմը (գլխավոր ճարտարագետ, գլխավոր տեխնոլոգ, գլխավոր մեխանիկ, արտադրամասերի պետեր և այլոք) պարտավոր է`
ա) կազմակերպել և վերահսկել արտադրական ու նորոգման անձնակազմերի աշխատանքները.
բ) աշխատանքային տեղերն ապահովել ծառայողական և շահագործման հրահանգներով, անվտանգության տեխնիկայի պաշտպանության կանոններով, վթարների կանխմանը վերաբերող ցուցումներով, քաղաքացիական պաշտպանության հրահանգներով և յուրաքանչյուր աշխատողի ծանոթացնել դրանց.
գ) հսկել կառուցվածքների և սարքավորումների սահմանված գործելակարգը.
դ) մշակել շենքերի, կառուցվածքների և սարքավորումների ընթացիկ ու հիմնական նորոգումների համար թերությունների ամփոփագրերը, կազմել աշխատանքների կատարման ժամանակացույցերը և ապահովել դրանց իրականացումը.
ե) ապահովել շահագործման համար անհրաժեշտ նյութերը, սարքավորումները և պահեստամասերը.
զ) հետևել կառուցվածքների ու սարքավորումների աշխատանքի հաշվառման մատյանների վարման ճշտությանը, անձնագրերի և այլ տեխնիկական փաստաթղթերի առկայությանը, շահագործման ընթացքում այդ փաստաթղթերում կատարվող փոփոխությունների ժամանակին գրանցմանը.
է) կազմել հաշվետվություններ կառուցվածքների և սարքավորումների աշխատանքի մասին.
ը) ուսումնասիրել կառուցվածքների, կայանքների և սարքավորումների աշխատանքը, ներկայացնել առաջարկություններ նոր տեխնիկայի ներդրման, արտադրական գործընթացների կատարելագործման, կառուցվածքների և սարքավորումների կոնստրուկցիաների բարելավման վերաբերյալ.
թ) կազմակերպել տեխնիկական ուսուցում` անձնակազմի որակավորումը բարձրացնելու նպատակով.
ժ) անցկացնել անվտանգության տեխնիկայի գծով դասընթացներ, հրահանգավորումներ և հսկել շահագործող անձնակազմի կողմից սույն կանոնների պահպանումը:
IV. ՀԵՐԹԱՊԱՀ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ՊԱՐՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
16. Հերթապահ անձնակազմը պատասխանատու է ջրահեռացման ցանցերի, կոլեկտորների, կառուցվածքների և սարքավորումների ճիշտ սպասարկման ու անխափան աշխատանքի համար:
17. Հերթապահ անձնակազմը պարտավոր է`
ա) ապահովել կառուցվածքների ու սարքավորումների հուսալի գործելակարգը` շահագործման ժամանակացույցերին, հրահանգներին և օպերատիվ հանձնարարականներին համապատասխան.
բ) ժամանակին կատարել հերթափոխի պետի և գլխավոր ճարտարագետի հանձնարարականները.
գ) պարբերաբար անցկացնել կառուցվածքների և սարքավորումների ստուգայց.
դ) հսկել կառուցվածքների և սարքավորումների աշխատանքը` չափիչ-հսկիչ սարքերի միջոցով.
ե) շահագործման մատյանում ժամանակին գրանցել կառուցվածքների և սարքավորումների աշխատանքային ցուցանիշները, ինչպես նաև ստուգայցերի արդյունքները.
զ) զեկուցել վերադաս հերթապահին կառուցվածքների և սարքավորումների` նախատեսված գործելակարգերից բոլոր շեղումների մասին.
է) պահպանել տվյալ տեղամասի համար սահմանված կանոնները և հրահանգները:
18. Վթարի դեպքում հերթապահ անձնակազմը պարտավոր է`
ա) վթարի մասին անհապաղ զեկուցել հերթափոխի պետին, կարգավարին և ջրօգտագործման համակարգը շահագործող կազմակերպության ղեկավարությանը.
բ) ձեռնարկել միջոցներ` վթարի վերացման համար.
գ) հետագա գործողությունների ընթացքում ղեկավարվել համապատասխան հրահանգներով և հերթափոխի պետի, կարգավարի ու ջրօգտագործման համակարգը շահագործող կազմակերպության ղեկավարության ցուցումներով:
19. Հերթապահ անձնակազմը հերթափոխն հանձնում-ընդունում է կազմակերպությունում գործող կարգին համապատասխան:
20. Հերթափոխը հանձնող-ընդունող հերթապահ անձնակազմը պարտավոր է`
ա) ծանոթանալ նախորդ հերթապահության ընթացքում կատարված գրանցումներին և կարգադրություններին.
բ) ծանոթանալ տեղամասի կառուցվածքների և սարքավորումների տեխնիկական վիճակին ու գործելակարգերին.
գ) ստուգել շահագործման համար անհրաժեշտ գործիքների առկայությունը, քսանյութերի, մաքրող և այլ նյութերի պաշարները, մատյաններն ու տեղեկագրերը.
դ) ստուգել վթարային լուսավորության և կապի բոլոր միջոցների սարքին լինելը.
ե) ձևակերպել հերթափոխի հանձնում-ընդունումը` այն գրառելով մատյանում և հաստատելով հանձնողի ու ընդունողի ստորագրություններով:
21. Արգելվում է հերթափոխի հանձնում-ընդունումը վթարի վերացման կամ պատասխանատու միացում-անջատումների ընթացքում և սարքավորումների անսարք լինելու պայմաններում: Հերթափոխի հանձնման-ընդունման կարգը նշված պայմաններում որոշում է գլխավոր ճարտարագետը:
22. Արգելվում է հերթապահությունից հեռանալը` առանց հերթափոխի հանձնման:
Հերթապահը հաջորդ հերթափոխին չներկայանալու դեպքում պարտավոր է դրա մասին հայտնել հերթափոխի պետին, կարգավարին, գլխավոր ճարտարագետին և շարունակել պարտականությունների կատարումը` մինչև հատուկ հրահանգավորում ստանալը:
V. ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՇԱՀԱԳՈՐԾՄԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆԸ
23. Տեխնիկական շահագործման կանոնները խախտող անձինք ենթարկվում են պատասխանատվության` օրենքով սահմանված կարգով:
24. Կառուցվածքների, խողովակաշարերի և սարքավորումների աշխատանքներում տեղի ունեցած վթարները, խոտանն ու խախտումները մանրամասնորեն հետազոտվում և քննարկվում են` դրանց պատճառները պարզելու համար:
Պարտադիր քննարկվում են նաև շահագործման հանձնվող կառուցվածքների և սարքավորումների գործարկման-կարգաբերման ընթացքում տեղի ունեցած վնասվածքների ու անսարքությունների բոլոր դեպքերը:
25. Աշխատանքում վթարի և խոտանի համար` օրենքով սահմանված կարգով պատասխանատվություն են կրում`
ա) կառուցվածքները, խողովակաշարերը և սարքավորումներն անմիջական սպասարկող աշխատողները` իրենց մեղքով առաջացած վթարի և խոտանի համար, ինչպես նաև իրենց կողմից սպասարկվող տեղամասում վթարների վերացման ընթացքում թույլ տված սխալ գործողությունների համար.
բ) սարքավորումները նորոգող աշխատողները` ցածրորակ նորոգման հետևանքով առաջացած վթարի և խոտանի համար, իսկ ինժեներատեխնիկական անձնակազմը` իր մեղքով նորոգման աշխատանքները ոչ ժամանակին ու ոչ պատշաճ որակով կատարելու կամ այդ աշխատանքները չկատարելու հետևանքով առաջացած վթարի և խոտանի համար.
գ) հերթափոխների պետերը, հերթապահները և օպերատիվ նորոգման անձնակազմը` իրենց մեղքով կամ իրենց ենթակայության տակ գտնվող անձնակազմի մեղքով առաջացած վթարի ու խոտանի համար.
դ) ծառայությունների պետերը և ինժեներատեխնիկական աշխատողները` իրենց մեղքով կամ իրենց ենթակայության տակ գտնվող անձնակազմի մեղքով առաջացած վթարի և խոտանի համար.
ե) կազմակերպության տնօրենը և գլխավոր ճարտարագետը` կազմակերպությունում տեղի ունեցած վթարների ու դրանց հետևանքով ջրային ռեսուրս` չմաքրված կեղտաջրերի արտահոսքի համար:
VI. ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐԸ
26. Ջրահեռացման համակարգերի կանոնավոր շահագործման և օպերատիվ տեխնիկական ղեկավարման համար անհրաժեշտ է ունենալ տեխնիկական շահագործման ու կատարողական փաստաթղթերի ամբողջական փաթեթը:
27. Ինժեներատեխնիկական անձնակազմը պարտավոր է իր մոտ պահպանվող տեխնիկական փաստաթղթերում ժամանակին նշել շահագործման ընթացքում կոնստրուկցիաներում, սխեմաներում և կառուցվածքների, սարքավորումների ու հաղորդակցության ուղիների շահագործման պայմաններում կատարված ճշտումները:
28. Կազմակերպության արխիվում պետք է մշտապես պահպանվեն`
ա) ջրահեռացման համակարգերի շինարարության (վերակառուցման) հաստատված տեխնիկական նախագծերի լրիվ փաթեթը` իր հավելվածներով.
բ) շենքերի, կառուցվածքների, սարքավորումների ու հաղորդակցության ուղիների բանվորական գծագրերը և կատարողական փաստաթղթերը.
գ) բնակավայրի կամ դրա առանձին մասերի ջրահեռացման համակարգերի օպերատիվ սխեմաները` 1:5000 կամ 1:10000 մասշտաբներով, որոնց վրա նշվում են բոլոր կառուցվածքների, հիմնական հաղորդակցության ուղիների, կարգավորման, ավտոմատացման և կարգավարական միջոցների տեղերը: Սխեմայի վրա պետք է նշվեն ցանցը և պլանշետների համարները.
դ) պլանշետները` 1:2000 մասշտաբով, որոնց վրա պետք է նշվեն բոլոր գոյություն ունեցող շինությունները, ստորգետնյա հաղորդակցության ուղիները և կառույցները: Ջրամատակարարման ու ջրահեռացման համակարգերի սխեմաների վրա պետք է նշվեն խողովակաշարերի նյութը, տրամագիծը, երկարությունը և շինարարության տարեթիվը, սարքավորումներն ու հորերը` հողի, խողովակի և առվակի նիշերով, վթարային թողարկները և միացումները.
ե) կառուցվածքների, խողովակաշարերի և սարքավորումների շահագործման ընդունելու ակտերը` կցելով հետևյալ փաստաթղթերը`
հիմքերի, հիմնատակերի, հենարանների, գրունտների խտացման, մեկուսացման և այլ ծածկող աշխատանքների մասին կատարողական ակտերը,
խողովակների, սարքավորումների, կոնստրուկցիաների վկայագրերը և տեխնիկական անձնագրերը կամ դրանց փոխարինող փաստաթղթերը,
բետոնի խորանարդների ամրության փորձարկման մասին ամփոփագրերը, եթե օգտագործվել է ապրանքային բետոն,
եռակցումների որակի հսկման տվյալները` նշելով եռակցողի անունը, ազգանունը և նրա վկայականի համարը,
կառուցվածքների և հաղորդակցության ուղիների ամրության ու հերմետիկության ստուգման հիդրավլիկական փորձարկումների մասին ակտերը,
թողարկների աշխատանքի արդյունավետության մասին ակտերը,
շեղումների մասին ամփոփագրերը` համաձայնեցված նախագծային կազմակերպության, պատվիրատուի և այլ շահագրգիռ կազմակերպությունների հետ,
թերավարտ աշխատանքների մասին ամփոփագրերը` նշելով դրանց վերացման ժամկետները և պատասխանատու կատարողների անունները, ազգանունները, պաշտոնները,
շինարարական կազմակերպության երաշխավորագիրը հանձնված օբյեկտներում հնարավոր թաքնված թերությունների վերացման ժամկետների մասին,
աշխատանքների կազմակերպման մատյանը.
զ) հողահատկացումների մասին ակտերը.
է) սարքավորումների, ագրեգատների, մեխանիզմների, հսկիչ-չափիչ սարքերի անձնագրերի և դրանք թողարկող կազմակերպությունների հրահանգների փաթեթը.
ը) կառուցվածքների, սարքավորումների, հաղորդակցության ուղիների, ագրեգատների, տրանսպորտային ամբարձիչ սարքավորումների տեխնիկական անձնագրերը, որոնք պետք է պարունակեն`
արտադրանքը թողարկող կազմակերպության անվանումը և պատրաստման տարեթիվը,
գործարանային և գույքագրման (տեղական) համարը,
շահագործում սկսելու տարեթիվը,
տեխնիկական բնութագիրը` կազմված թողարկող կազմակերպության տվյալների հիման վրա,
գործարանային փորձարկումների մասին տվյալները,
շահագործման փորձարկումների մասին ակտերը,
հետազոտման, կարգաբերման ու նորոգման մասին ակտերը և տեխնիկական ցուցանիշները, ինչպես նաև նորոգման ժամանակ կատարված փորձարկումների մասին արձանագրությունները,
տեղի ունեցած վթարների մասին ակտերը և վթարներ առաջացնող պատճառների վերլուծությանը վերաբերող նյութերը,
տեխնիկական վիճակագրական տվյալներն ագրեգատի աշխատելու ժամանակի և բեռնվածության մասին,
սարքավորումների մոնտաժային սխեմաները,
ագրեգատների աշխատանքի ավտոմատացման մոնտաժային սխեմաները,
պահեստամասերի ցանկը,
առանցքակալներում կողային և ուղղաձիգ բացվածքների չափերը, ինչպես նաև բացվածքների չափերը պնդօղակներում ու սռնակալներում.
թ) ջրահեռացման համակարգի շահագործման տարեկան տեխնիկական հաշվետվությունները` ամբողջությամբ և առանձին կառուցվածքների համար.
ժ) շահագործման և վթարների վերացման մասին հրահանգները:
VII. ՀՐԱՀԱՆԳՆԵՐԸ
29. Բոլոր կառուցվածքները և սարքավորումները շահագործվում են սահմանված կարգով` համաձայն սույն կանոնների հիման վրա մշակված հրահանգների:
30. Կազմակերպության հրահանգներում պետք է հստակ սահմանված լինեն`
ա) սպասարկող անձնակազմի իրավունքներն ու պարտականությունները.
բ) տեխնոլոգիական գործընթացների, թողարկման, կանգառքի և աշխատանքային գործառնությունների հաջորդականությունը.
գ) կառուցվածքների և սարքավորումների սպասարկման կարգը շահագործման գործընթացում, ինչպես նաև բնականոն աշխատանքի հնարավոր խախտումների դեպքում.
դ) կառուցվածքների աշխատանքի տեխնոլոգիական հսկման կարգը.
ե) կառուցվածքների ու սարքավորումների ստուգայցերի, զննումների և նորոգումների կարգը և անցկացման ժամկետները.
զ) վթարների կանխման միջոցառումները, ինչպես նաև անձնակազմի գործողությունները` դրանց առաջացման և վերացման դեպքում.
է) անվտանգության տեխնիկայի պաշտպանության և հակահրդեհային միջոցառումները.
ը) սպասարկմանը և սարքավորումների նորոգմանը վերաբերող հրահանգներով նախատեսված գործողությունների կատարման նկատմամբ անձնական պատասխանատվությունը:
31. Հրահանգները պետք է վերանայվեն շահագործման պայմանների, գործելակարգերի սխեմաների, տեխնոլոգիաների և սարքավորումների փոփոխմանը զուգընթաց, ինչպես նաև նորմատիվային փաստաթղթերում փոփոխություններ կատարելիս, բայց ոչ ուշ, քան յուրաքանչյուր 3 տարին մեկ անգամ:
Անհրաժեշտ է բոլոր ընթացիկ փոփոխություններն ու լրացումներն անմիջապես նշել գործող հրահանգներում և դրանց մասին տեղյակ պահել այն աշխատողներին, որոնց համար այդ հրահանգների գիտենալը պարտադիր է: Տնօրենը և գլխավոր ճարտարագետը վերահաստատում են հրահանգները` փոփոխությունները և լրացումները կատարելուց հետո:
VIII. ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՀԱՇՎԵՏՎՈՒԹՅՈՒՆԸ
32. Գլխավոր ճարտարագետը և ծառայությունների պետերը պարտավոր են յուրաքանչյուր ամիս կազմել տեխնիկական հաշվետվություն:
33. Տեխնիկական հաշվետվությունը պետք է ներառի կառուցվածքների, սարքավորումների, խողովակաշարերի աշխատանքի հիմնական ցուցանիշները: Հաշվետու ժամանակաշրջանի համար կազմված տեխնիկական հաշվետվությանը կցվում է նաև ցանցի, կառուցվածքների և սարքավորումների աշխատանքը վերլուծող բացատրագիր: Բացատրագրում նշվում են շահագործման արդյունքները և թերությունները, կառուցվածքների ու տեխնոլոգիաների կատարելագործման և նոր սխեմաների ու սարքավորումների ներդրման ուղղությամբ իրականացվող աշխատանքների արդյունքները:
34. Ամսական հաշվետվությունների հիման վրա կազմվում է տարեկան հաշվետվություն, որում արտացոլվում են ծառայությունների աշխատանքի հիմնական փուլերը տարվա ընթացքում: Այդ հաշվետվությունները հիմք են ծառայում ջրահեռացման համակարգի զարգացման հեռանկարային ծրագրերի մշակման, դրա շահագործման, կատարելագործման և աշխատանքի տեխնիկատնտեսական ցուցանիշների բարձրացման համար:
35. Տեխնիկական հաշվետվության փաստաթղթերը պահպանվում են օրենքով սահմանված կարգով և ժամկետներում:
IX. ԾՐԱԳՐԱՅԻՆ ԿԱՆԽԱՐԳԵԼԻՉ ՆՈՐՈԳՈՒՄԸ
36. Ջրահեռացման կառուցվածքների և սարքավորումների ծրագրային կանխարգելիչ նորոգման (այսուհետ` ԾԿՆ) համակարգը ներառում է կառուցվածքների դիտարկման ու սպասարկման բոլոր տեսակի նորոգումների կազմակերպատեխնիկական միջոցառումները, որոնք իրականացվում են պարբերաբար` նախապես կազմված ծրագրին համապատասխան:
37. ԾԿՆ-ի նպատակը կառուցվածքների և սարքավորումների վաղաժամկետ մաշվածության ու վթարների կանխումը և կառուցվածքների ու սարքավորումների արդյունավետ, անխափան և հուսալի աշխատանքի ապահովումն է:
38. Շահագործման ընթացքում պետք է կազմակերպել կառուցվածքների և սարքավորումների պարբերական դիտարկումներ` համաձայն կազմակերպության ղեկավարության հաստատած առաջադրանքի:
39. Դիտարկումների սպասարկման տվյալների հիման վրա կազմվում են ակտեր, լրացվում թերությունների մասին ամփոփագրերը, մշակվում նորոգման համար անհրաժեշտ նախագծանախահաշվային փաստաթղթեր և իրականացվում ընթացիկ ու հիմնական նորոգման աշխատանքներ:
40. Սարքավորումների և կառուցվածքների թերությունների մասին ամփոփագրերը և դիտարկումների ու նորոգումների մատյանները կազմվում են համաձայն մշակված ձևերի:
41. Ընթացիկ և հիմնական նորոգումները կատարվում են համաձայն կազմակերպության սահմանած ժամկետների:
42. Ընթացիկ նորոգումները կատարվում են ի հաշիվ շահագործման ծախսերի և իրականացվում շահագործող անձնակազմի ուժերով:
43. Հիմնական նորոգումները կատարվում են նորոգող-շինարարական կազմակերպությունների կողմից կամ սեփական ուժերով:
44. ԾԿՆ-ի աշխատանքները ղեկավարում է կազմակերպության գլխավոր ճարտարագետը, իսկ տեղամասում` տեղամասի պետը, որոնք`
ա) մշակում են հիմնական նորոգման ծրագրերը և ընթացիկ ու հիմնական նորոգումների ժամանակացույցերը.
բ) կազմում են նախահաշիվները և այլ անհրաժեշտ տեխնիկական փաստաթղթեր.
գ) կազմակերպում են նորոգման աշխատանքներում զբաղված աշխատողների տեխնիկական հրահանգավորումը.
դ) ձևակերպում են նյութերի, պահեստամասերի և սարքավորումների պատվերները.
ե) ստուգում են անհրաժեշտ նյութերով, պահեստամասերով և մեխանիզմներով ապահովվածությունը` նախատեսված աշխատանքները կատարելու համար.
զ) ստուգում են ձեռք բերված սարքավորումների լրակազմությունը և տեխնիկական վիճակը.
է) իրականացնում են աշխատանքի կազմակերպման, անվտանգության տեխնիկայի և աշխատանքի պաշտպանության միջոցառումներ.
ը) հաշվառում են բոլոր տեսակի նորոգման աշխատանքները.
թ) մասնակցում են նորոգված կառուցվածքների շահագործման ընդունմանը:
ԲԱԺԻՆ 2. ԿԱՐԳԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆ
X. ԿԱՐԳԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
45. Կազմակերպության կարգավարական ծառայությունն իրականացնում է ջրահեռացման համակարգերի շահագործման օպերատիվ ղեկավարումը և նախատեսված գործելակարգի պահպանումը:
46. Կարգավարական ծառայության խնդիրներն են`
ա) ջրահեռացման համակարգի շահագործման օպերատիվ ղեկավարումն ինչպես ամբողջությամբ, այնպես էլ` ըստ առանձին ստորաբաժանումների և կառուցվածքների.
բ) բնականոն աշխատակարգի ապահովումը.
գ) ցանցերում և կառուցվածքներում վթարների վերացման աշխատանքների հսկումը:
47. Կարգավարական ծառայության կառուցվածքը որոշվում է` ելնելով ջրահեռացման համակարգի սխեմայից ու արտադրողականությունից, ցանցերի երկարությունից` հաշվի առնելով նաև արտադրական ծավալների բազմազանությունը և առանձնահատկությունները:
48. Կարգավարական ծառայությունը ենթարկվում է կազմակերպության տնօրենին, գլխավոր ճարտարագետին և վերադաս կարգավարական ծառայության ղեկավարին:
49. Կարգավարական ծառայության իրավասությանն է պատկանում առանձին կառուցվածքների և ամբողջ համակարգի հուսալի ու անխափան աշխատանքին վերաբերող գործնական հարցերի լուծումը:
50. Հերթապահ կարգավարը ղեկավարում է ընդհանուր տեխնիկական և գործնական աշխատանքները` սույն կանոններին, գործող հրահանգներին, ցուցումներին ու կազմակերպության ղեկավարության կարգադրություններին և այլ իրավական ակտերին համապատասխան:
51. Կարգավարական ծառայությունում կազմակերպվում է շուրջօրյա հերթապահություն: Կարգավարներն աշխատում են կազմակերպության գլխավոր ճարտարագետի հաստատած ժամանակացույցին համապատասխան:
52. Կարգավարի պարտականություններն են`
ա) կառուցվածքների և սարքավորումների նախատեսված գործելակարգի պահպանման նկատմամբ հսկողությունը.
բ) նախատեսված գործելակարգի ճշտումը` կապված կառուցվածքների աշխատանքի հուսալիության և արդյունավետության ապահովման փաստացի վիճակի հետ, տեղամասերի ու ստորաբաժանումների անձնակազմերի կողմից սարքավորումների ու կառուցվածքների միացման և անջատման օպերատիվ ղեկավարումը.
գ) սարքավորումների վիճակի և կառուցվածքների ռեժիմային պարամետրերի մասին տեղեկությունների ընդունումը.
դ) կազմակերպության ղեկավարությանը խախտումների և վթարների մասին տեղեկությունները ժամանակին հայտնելը: Վթարների մասին պետք է տեղյակ պահել նաև տեղական ինքնակառավարման մարմիններին.
ե) վթարները վերացնող անձնակազմերի գործողությունների ղեկավարումը.
զ) օպերատիվ շահագործման մատյանի վարումը` գրանցելով հերթապահության ընթացքում կառուցվածքների աշխատանքում նկատված շեղումները, անսարքությունները, ինչպես նաև հերթապահ անձնակազմի հետ վարած ծառայողական խոսակցությունները.
է) հերթապահության տեխնիկական հաշվետվության վարումը.
ը) կազմակերպության ղեկավար աշխատողների կանչը` վթարների կամ դժբախտ պատահարների դեպքում.
թ) վթարային դեպքերի գրանցումն օպերատիվ մատյանում` նշելով վթարի առաջացման ժամկետը և բնույթը, ինչպես նաև վթարների վերացման համար իրականացված օպերատիվ միջոցառումները.
ժ) նախատեսված գործելակարգերի կատարման ընթացքին սիստեմատիկ հետևելը.
ժա) անձնական մասնակցությունը կառուցվածքների աշխատանքի նկատմամբ հսկողության մեխանիզմների կատարելագործման միջոցառումների մշակմանը և ներդրմանը:
XI. ԿԱՐԳԱՎԱՐԱԿԱՆ ԿԵՏԵՐԻ ՀԱՆԴԵՐՁՈՒՄԸ
53. Ջրահեռացման համակարգերի բնականոն շահագործման համար կարգավարական կետերը պետք է ապահովված լինեն օպերատիվ և կարգավարական ղեկավարման ու կապի հետևյալ միջոցներով`
ա) ընտրովի (սելեկտորային) հեռախոսային կամ ռադիոհեռախոսային կապով.
բ) կառուցվածքների և սարքավորումների աշխատանքային ցուցանիշները հեռաչափելու հարմարանքներով.
գ) կառուցվածքների և սարքավորումների աշխատանքի հեռացույց ազդանշանով ու ստուգման միջոցներով.
դ) ագրեգատների, մեխանիզմների, փակող-կարգավորող սարքերի հեռուստամեխանիկական կառավարման միջոցներով:
i
54. Կարգավարական կետերում օպերատիվ աշխատանքի համար անհրաժեշտ է ունենալ հետևյալ նյութերը`
ա) հիմնական հաղորդակցության ուղիների, կառուցվածքների և կարգավորման հանգույցների սխեմաները, որոնք կառավարում է կարգավարը.
բ) սարքավորումների բնութագրերը.
գ) կառուցվածքների և սարքավորումների նախատեսված գործելակարգերի ժամանակացույցերը.
դ) կառուցվածքների ընթացիկ և հիմնական նորոգումների ծրագրերը.
ե) շահագործման գործող հրահանգների լրիվ փաթեթը.
զ) համապատասխան կազմակերպությունների ցանկը և հեռախոսահամարները (Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարություն, «Հայէներգո» փակ բաժնետիրական ընկերություն, պետական հակահրդեհային ծառայություն, առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմնի):
(54-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
55. Կարգավարական կետի անձնակազմի աշխատանքը բարելավելու նպատակով օպերատիվ սխեմաների վրա պետք է նշել կառուցվածքների և սարքավորումների տեխնիկական վիճակը բնութագրող ցուցանիշները` համապատասխան պայմանական նշաններով (աշխատում է, վթարային է):
XII. ԿԱՐԳԱՎԱՐԱԿԱՆ ԿԵՏԻ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄԸ
56. Կարգավարը ջրահեռացման համակարգի կամ առանձին օբյեկտների աշխատանքային պայմանների փոփոխության դեպքում իրավունք ունի օպերատիվ կերպով փոխելու սարքավորումների և կառուցվածքների աշխատանքի ժամանակացույցը` բնականոն գործունեության ապահովման նպատակով:
57. Ոչ մի սարքավորում կամ կառուցվածք (կամ որևէ հանգույց) չի կարող դուրս բերվել աշխատանքից կամ պահուստից` առանց կարգավարի թույլտվության (բացի այն դեպքերից, որոնք սպառնում են մարդկանց և սարքավորումների անվտանգությանը):
58. Սարքավորումն աշխատանքից կամ պահուստից դուրս բերելը, անկախ հաստատված ծրագրի առկայությունից, ձևակերպվում է հայտով, որը հաստատում է կազմակերպության գլխավոր ճարտարագետը, և տրվում է կարգավարին` աշխատանքները կատարելուց 2 օր առաջ:
Սարքավորումն աշխատանքից կամ պահուստից դուրս բերելու հայտում պետք է նշված լինեն սարքավորման տեսակը, աշխատանքից կամ պահուստից դրա դուրսբերման նպատակը և ժամկետը (աշխատանքներն սկսելու և ավարտելու օրն ու ժամը), աշխատանքների կատարման ժամանակացույցը, փոխարկվող ու անջատվող հատվածների անվանումները, աշխատանքների կատարման ընթացքում անվտանգությունն ապահովող միջոցառումները: Հայտն ստորագրում են աշխատանքների պատասխանատու կատարողները, և հաստատում է կազմակերպության գլխավոր ճարտարագետը:
59. Կարգավարը սարքավորումն անջատելու կամ միացնելու թույլտվության մասին պետք է հայտնի կատարողներին` նախորդ օրը:
Բացառիկ դեպքերում արտահերթ նորոգման մասին հայտերը կարգավարին կարող են ներկայացվել ցանկացած ժամանակ: Կարգավարն իրավունք ունի թույլատրելու նորոգումը միանձնաբար, իր պատասխանատվությամբ, միայն իր հերթապահության ժամանակ: Կազմակերպության գլխավոր ճարտարագետը հայտը պետք է հաստատի նորոգման ավելի երկար ժամկետների համար:
60. Կարգավարն անջատումների և փոխարկումների մասին հայտերը պարտավոր է գրանցել հայտերի մատյանում:
61. Կառուցվածքների, ցանցերի ու սարքավորումների վթարի դեպքում դրանք շահագործող անձնակազմը ենթարկվում է հերթապահ կարգավարին և ճշտությամբ կատարում վթարի չտարածման ու վերացման վերաբերյալ նրա կարգադրությունները:
62. Հերթապահ կարգավարի կարգադրությունները պետք է կատարվեն անհապաղ և անվերապահորեն:
63. Կազմակերպության գլխավոր ճարտարագետը ղեկավարում է խոշոր վթարների սահմանափակման և վերացման աշխատանքները, ինչի մասին պետք է կատարվի համապատասխան գրանցում` կարգավարական օպերատիվ ծառայության մատյանում:
ԲԱԺԻՆ 3. ՋՐԱՀԵՌԱՑՄԱՆ ՑԱՆՑԸ
XIII. ՋՐԱՀԵՌԱՑՄԱՆ ՑԱՆՑԻ ՇԱՀԱԳՈՐԾՄԱՆ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
64. Ջրահեռացման ցանցը պետք է ապահովի կեղտաջրերի անընդհատ և հուսալի ընդունումն ու տեղափոխումը դեպի մաքրման կայան կամ հաջորդ օգտագործման վայր:
65. Ջրահեռացման ցանցի տեխնիկական շահագործման անձնակազմի խնդիրներն են`
ա) ջրահեռացման ցանցի, դրա վրա գտնվող կառուցվածքների, սարքավորումների վիճակի և պահպանվածության ստուգումը, խցանումների ու ողողումների վերացումը.
բ) ջրօգտագործողներին պատկանող` ջրահեռացման ցանցին միացված ճյուղերի շահագործման վերահսկումը.
գ) կառուցվող նոր գծերի, դրանց վրա գտնվող կառուցվածքների, ճյուղային միացումների կառուցման և շահագործման ընդունման նկատմամբ հսկողությունը.
դ) ընթացիկ և կապիտալ նորոգումները, վթարների վերացումը.
ե) տեխնիկական փաստաթղթերի և հաշվետվությունների կազմումը.
զ) ցանցի հետազոտումը, ցանցի ընդլայնման և բարելավման ծրագրերի ու նախագծերի կազմումը` հաշվի առնելով բնակավայրի հեռանկարային զարգացումը:
XIV. ՑԱՆՑԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒՄԸ ԵՎ ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՎԻՃԱԿԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ
66. Ցանցի տեխնիկական սպասարկումը նախատեսում է ցանցի և դրա կառուցվածքների (դիտահորեր, միացման խցեր, ճնշումային և ինքնահոս խողովակներ ու կոլեկտորներ, վթարային թողարկներ, էստակադներ և դյուկերներ) արտաքին ու ներքին տեխնիկական դիտարկումներ:
67. Ցանցի արտաքին դիտարկումները պետք է կատարվեն յուրաքանչյուր ամիսը մեկ անգամ, որի ընթացքում արգելվում է մարդկանց մուտքը դիտահորեր:
68. Ցանցի ստուգայցի և զննման ժամանակ ստուգվում են`
ա) կոորդինատային ցուցանակների վիճակը.
բ) դիտահորերի արտաքին վիճակը, կափարիչների տեղակայվածությունը, կիպությունը: Բացելով դիտահորերի կափարիչները` պարզում են հորի մտոցի, կոկորդային մասի ճարմանդների և աստիճանների ամբողջականությունը.
գ) խողովակաշարերի լցվածությունը, դիմհարի, խցանումների և այլ խախտումների առկայությունը.
դ) հորերում գազերի առկայությունը` ըստ սարքերի ցուցմունքի.
ե) հողային նստվածքներն ու փլվածքները.
զ) անթույլատրելի ճյուղային միացումների առկայությունը.
է) մթնոլորտային կամ այլ տիպի մակերևութային ջրերի ներհոսքը ջրահեռացման ցանց:
69. Կախված ցանցի մեծությունից և կառուցվածքների բնույթից` նախապես կազմված ծրագրի միջոցով, արտաքին դիտարկումները կատարվում են առնվազն 2 մարդուց բաղկացած խմբերի կողմից, որոնց տրվում են ամենօրյա հանձնարարականներ:
70. Խումբն իր հետ պետք է ունենա լինգ, կեռիկ, բահ, պաշտպանական ցուցանշան, մարտկոցային լամպ, ծալվող ձող, հայելի, դեղարկղիկ, դիտարկվող ցանցի սխեմատիկ գծագիր, անվտանգության ապահովման անհրաժեշտ միջոցներ, ինչպես նաև դիտարկումների արդյունքները գրանցելու մատյան:
71. Ցանցերի և դրանց կառուցվածքների վիճակի տեխնիկական զննումները պետք է կատարել`
ա) դիտահորերում և վթարային թողարկներում` յուրաքանչյուր տարին մեկ անգամ.
բ) խցերում և էստակադներում` յուրաքանչյուր եռամսյակը մեկ անգամ.
գ) կոլեկտորներում` յուրաքանչյուր 2 տարին մեկ անգամ:
72. Շահագործման ընթացքում առաջացած թերությունները հայտնաբերելու նպատակով ստուգվում են դիտահորերի պատերի, կոկորդային մասի, ճարմանդների, աստիճանների, մտոցի կափարիչների, առվակների մուտքի և ելքի խողովակների վիճակները, մաքրվում առաջացած նստվածքները, միաժամանակ ստուգվում դիտահորին կից տեղամասերի ուղղագիծ լինելը:
73. Խցերում և հորաններում պետք է կատարել նաև`
ա) խցի հիդրավլիկական պայմանների ստուգում.
բ) խցերում տեղադրված փականների, ճաղավանդակների ստուգում, կարգավորում և այլ կանխարգելող միջոցառումներ:
74. 1,5 մետր և ավելի տրամագիծ ունեցող ինքնահոս կոլեկտորներում ներքին տեխնիկական զննումները պետք է կատարել կեղտաջրերի հոսքի լրիվ կամ մասնակի դադարեցման պայմանով:
75. Ճնշումային կոլեկտորների զննմամբ ստուգվում և կարգավորվում են փականների, թողարկների ու վանտուզների աշխատանքները:
76. Տեխնիկական հետազոտման ժամանակ մարդկանց դիտահոր կամ միացման խուց պետք է իջեցնել մանրակրկիտ նախապատրաստված` ապահովելով անվտանգության տեխնիկայի կանոնների պահանջների կատարումը:
77. Արգելվում է մարդկանց մուտքը չօդափոխվող և գազապարունակությունը չստուգված դիտահորեր:
78. Դիտահորեր մտնելու ժամանակ դիտահորից դուրս պետք է ներկա լինի 2 մարդ: Կոլեկտորի մեջ մտնող խումբը պետք է կազմված լինի առնվազն 3 մարդուց:
79. Ցանցը տեխնիկապես զննող խումբն իր հետ պետք է ունենա լրացուցիչ հարմարանքներ` բենզինի հանքահորային ու ակումուլյատորային լամպեր, փրկարար գոտիներ, հակագազեր, թթվածնային մեկուսացնող սարքեր, կոլեկտորը մաքրելու և թերությունները վերացնելու հարմարանքներ:
80. Խումբը ցանցերի արտաքին և ներքին ստուգումները կատարելիս պետք է փողոցի երթևեկելի մասում տեղադրի տրանսպորտի կողմից հնարավոր վրաերթը կանխող նշաններ:
81. Վարարումների ժամանակաշրջանում ցանցի շահագործման համար անհրաժեշտ է`
ա) ուսումնասիրել այն ներքին ջրահեռացման ցանցերը, որոնք կարող են գտնվել հավանական ողողման գոտիներում և ձեռնարկել միջոցներ` շենքերի նկուղային հարկերի ողողումը կանխելու համար.
բ) ստուգել վթարային թողարկները և դյուկերները.
գ) ստուգել հավանական ողողման գոտիներում գտնվող ջրահեռացման ցանցերի դիտահորերի կափարիչների հերմետիկությունը.
դ) մշակել վարարման շուրջօրյա հերթապահության ժամանակացույց` առավել վտանգավոր ողողման գոտիների համար:
82. Սպասվելիք վարարումներից 4-5 օր առաջ ստուգվում և փակվում են ցանցի բոլոր վթարային թողարկները, որի մասին պետք է տեղեկացնել պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչությանը:
83. Ցանցի հերմետիկությունն ապահովելու համար այն տեղերում, որտեղ հնարավոր են ողողումներ, պետք է ստուգել դիտահորերի կափարիչները և ջարդված կափարիչները փոխարինել նորերով:
84. Վարարումների ժամանակ կազմակերպվում է շուրջօրյա հերթապահություն, ստեղծվում վթարային խումբ` հագեցված ջրհան միջոցներով, և նշանակվում է պատասխանատու անձ:
85. Վարարումների ընթացքում պետք է ավելացնել ցանցի ստուգումները և կանխարգելել ձնհալի ջրերի, աղբի ու սառցաջարդոնի մուտքը ջրահեռացնող ցանց:
Ցանցը շահագործող ծառայությունն իրականացնում է ցանցի պահպանման և տեխնիկական վիճակի նկատմամբ հսկողություն:
XV. ԸՆԹԱՑԻԿ ԵՎ ԿԱՊԻՏԱԼ ՆՈՐՈԳՈՒՄՆԵՐԸ, ՎԹԱՐՆԵՐԻ ՎԵՐԱՑՈՒՄԸ
86. Ջրահեռացման ցանցերի արտաքին և տեխնիկական ստուգումների հիման վրա կազմվում են թերությունների մասին ամփոփագրեր, մշակվում են նախահաշվային-տեխնիկական փաստաթղթեր և կատարվում ընթացիկ ու կապիտալ նորոգումներ:
87. Ցանցերի ընթացիկ նորոգումների համակարգը ներառում է`
ա) կանխարգելող միջոցառումներ` խողովակաշարերի լվացում և մաքրում, հորերի մաքրում.
բ) նորոգման աշխատանքներ` մտոցի վերին և ներքին կափարիչների փոխարինում, ճարմանդների տեղադրում, աստիճանների փոխարինում, հորի համապատասխան մասի նորոգում, մտոցի բարձրացում կամ իջեցում, փականների զննում ու կարգավորում:
88. Ցանցի կանխարգելող մաքրումն իրականացվում է ըստ ցանցի արտաքին և տեխնիկական զննումների տվյալների հիման վրա կազմված ծրագրի, մաքրման հաճախականությունն ընդունվում է` կախված տեղական պայմաններից: Մինչև 500 միլիմետր տրամագիծ ունեցող խողովակների մաքրումն իրականացվում է յուրաքանչյուր տարին մեկ անգամ:
89. Ցանցի կանխարգելող մաքրումն իրականացվում է ըստ ավազանների` սկսելով մաքրել նախ վերին կողքային գծերը, հետո` գլխավոր գծերը:
90. Ցանցի մաքրումը` կախված խողովակների տրամագծերից, իրականացվում է`
ա) մինչև 200 մմ` ջրմուղի ջրով կամ հորերում կուտակված ջրերի միջոցով.
բ) 200-500 մմ` մաքրվող խողովակների տրամագծից 50-100 մմ փոքր տրամագիծ ունեցող ռետինե գնդերի կամ սկավառակների միջոցով.
գ) 500-1500 մմ` մաքրվող խողովակների տրամագծից 100-250 մմ փոքր տրամագիծ ունեցող փայտե գնդերի միջոցով.
դ) 1500-ից մեծ` մաքրվող խողովակների տրամագծից 250-500 մմ փոքր տրամագիծ ունեցող փայտե գլանների և գնդերի միջոցով:
91. Դյուկերները մաքրվում են` կախված աշխատանքի ռեժիմից, ջրով կամ սառցե գնդերով: Մինչև 100 մետր երկարություն ունեցող դյուկերները կարող են մաքրվել ճոպաններին ամրացված ռետինե գնդերի միջոցով` նախատեսելով գնդից օդը հեռացնելու հնարավորություն` դյուկերում դրա լռվելը բացառելու համար:
92. Ցանցը լվացվում է դիտահորերից կամ հատուկ լվացման խցերից տրվող կեղտաջրերի միջոցով, որի համար հորերում և խցերում նախատեսվում են փակող հարմարանքներ, որոնք հնարավորություն են տալիս կուտակելու և մեծ արագությամբ ջուրն ուղղելու դեպի լվացվող խողովակաշարեր:
93. Ցանցի հիմնանորոգումը ներառում է`
ա) նոր հորերի, խցերի կառուցումը և դրանց մասնակի կամ լրիվ վերակառուցումը.
բ) առանձին տեղամասերի խողովակների մասնակի կամ լրիվ փոխարինումը.
գ) ցանցի առանձին կառուցվածքների և սարքավորումների նորոգումը:
94. Ջրահեռացման ցանցում վթարներ են համարվում խողովակների և կառուցվածքների քայքայումը կամ խցանումը, որի հետևանքով ընդհատվում է կեղտաջրերի հոսքը, կեղտաջրերը դուրս են գալիս արտաքին մակերևույթ, և որոշ դեպքերում առաջանում է խողովակների փոխման անհրաժեշտություն:
95. Վթարները ենթակա են անհապաղ վերացման:
96. Վթարի դեպքում պետք է անհապաղ ձեռնարկել հետևյալ միջոցները`
i
ա) կեղտաջրերը տեղափոխել ցանցի այլ տեղամաս կամ վթարային թողարկ` շրջանցելով վթարված տեղամասը, միաժամանակ տեղեկացնել առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմնին, իսկ ջրային ռեսուրս արտահոսման դեպքում` նաև Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարությանը.
բ) անջատել վթարված տեղամասը, ինչպես նաև այն շենքերի նկուղային հարկերի ցանցերը, որոնք գտնվում են ողողման վտանգի տակ:
(96-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
97. Ցանցը շահագործող ծառայությունը կատարում է վթարի վերացումը և վթարային նորոգումները:
98. Վթարները և ողողման դեպքերը գրանցվում են հատուկ մատյաններում:
XVI. ԲԱԺԱՆՈՐԴՆԵՐԻ ՑԱՆՑԵՐԻ ԵՎ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ՇԱՀԱԳՈՐԾՄԱՆ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ
99. Ջրահեռացման համակարգը շահագործող կազմակերպությունն իրականացնում է ջրահեռացման համակարգին միացված ջուր սպառողների ջրահեռացման ցանցերի և կառուցվածքների նկատմամբ տեխնիկական հսկողությունը:
100. Բաժանորդների ջրահեռացման համակարգերի շահագործման և արտադրական կեղտաջրերը բնակավայրի ջրահեռացման համակարգ ընդունելու պայմանների հսկման համար` ջրահեռացման համակարգը շահագործող կազմակերպությունում ստեղծվում է հատուկ ծառայություն:
101. Հատուկ ծառայությունն իր գործունեության ընթացքում պետք է առաջնորդվի համապատասխան շինարարական նորմերով ու կանոններով (ՇՆ ու Կ 2.04.03-85-ով), սանիտարական կանոնների և հիգիենիկ նորմատիվների պահանջներով:
i
102. Հատուկ ծառայությունը պետք է համագործակցի պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության ու Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարության համապատասխան կառուցվածքային ստորաբաժանումների հետ:
(102-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
103. Հատուկ ծառայությունը պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության ու Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարության համապատասխան ստորաբաժանումների հետ վերահսկում է ջրահեռացման համակարգը շահագործող կազմակերպությունների կողմից ՍԹԱ-ների խստիվ պահպանումը:
(103-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
104. Ջրահեռացման համակարգը շահագործող հատուկ ծառայությունն օրվա ընթացքում կեղտաջրերի քանակի և բաղադրության մեծ փոփոխությունների դեպքում կարող է բաժանորդից պահանջել կառուցել միջինացնող ավազան:
105. Բաժանորդների ցանցերի և կառուցվածքների շահագործման նկատմամբ հսկողությունը պետք է ապահովի արտադրական ջրերը բնակավայրի ջրահեռացման համակարգ ընդունելու պայմանների կատարումը` բացառելով մեծաքանակ ու մեծ խտության կեղտաջրերի և այն կեղտաջրերի արտահոսքը, որոնք կարող են ազդել ցանցի ու մաքրման կառուցվածքների բնականոն աշխատանքի վրա:
106. Ջրահեռացման համակարգը շահագործող կազմակերպությունը ՍԹԱ-ների գերազանցման դեպքում իրավունք ունի կասեցնելու արտադրական կեղտաջրերի արտահոսքը ջրահեռացման ցանց և բաժանորդից պահանջելու կատարել նախնական մաքրում:
XVII. ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐԸ
107. Սույն կանոնների 100-րդ կետում նշված հատուկ ծառայությունը պետք է ունենա`
ա) խողովակաշարի կատարողական փաստաթղթեր (հատակագիծ և երկրաչափական կտրվածք)` 1:100 ուղղաձիգ և 1:500 հորիզոնական մասշտաբներով.
բ) տվյալներ բաժանորդի կողմից շահագործվող ցանցի և կառուցվածքների մասին.
գ) տվյալներ կեղտաջրերի քանակի, բաղադրության, ցանց լցվելու պայմանների, ինչպես նաև չմաքրվող կեղտաջրերի բաղադրության մասին:
108. Հատուկ ծառայությունը յուրաքանչյուր տարի պետք է կազմի տեխնիկական հաշվետվություններ ջրահեռացման ցանցի աշխատանքի արդյունքների մասին:
Այդ տեխնիկական հաշվետվությունները պետք է ընդգրկեն բոլոր տիպի աշխատանքները, ճիշտ և լրիվ արտացոլեն ցանցային տնտեսության վիճակը և հիմք հանդիսանան ցանցի զարգացման հեռանկարային ծրագրերի կազմման համար:
ԲԱԺԻՆ 4. ՋՐԱՀԵՌԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ՄԱՔՐՄԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԸ
XVIII. ՋՐԱՀԵՌԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ՄԱՔՐՄԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԸ ՇԱՀԱԳՈՐԾՈՂ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
i
109. Ջրահեռացման համակարգերի մաքրման կառուցվածքները շահագործող անձնակազմի խնդիրներն են`
ա) կեղտաջրերի մաքրման, նստվածքների մշակման, վարակազերծման և մաքրման կայանից հեռացման ապահովումը` բավարարելով սանիտարական կանոնների և հիգիենիկ նորմատիվների պահանջները, ապահովելով ՍԹԱ-ները, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարության ու առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմնի պահանջների կատարումը.
բ) տեխնիկական և գյուղատնտեսական ջրամատակարարման ու տնտեսական այլ նպատակներով օգտագործման համար նախատեսված կեղտաջրերի և նստվածքների մշակման ապահովումը.
գ) կեղտաջրերի մաքրման և նստվածքների մշակման կառուցվածքների արդյունավետ ու անխափան աշխատանքի կազմակերպումը, կեղտաջրերի մաքրման և նստվածքների մշակման ինքնարժեքի իջեցումը, ռեագենտների, էլեկտրաէներգիայի ու սեփական կարիքների համար օգտագործվող ջրի խնայումը.
դ) մաքրման կառուցվածքների աշխատանքի նկատմամբ հետևողական լաբորատոր-արտադրական և տեխնոլոգիական հսկողությունը.
ե) բնակավայրի ջրահեռացման համակարգին միացված կազմակերպությունների մաքրման կայաններում արտադրական կեղտաջրերի մաքրման տեխնոլոգիայի նկատմամբ հսկողությունը:
(109-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
XIX. ՄԱՔՐՄԱՆ ԿԱՅԱՆԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ՇԱՀԱԳՈՐԾՄԱՆ ԸՆԴՈՒՆՈՒՄԸ
110. Ջրահեռացման համակարգերի մաքրման կառուցվածքները շահագործման են ընդունվում ՇՆ ու Կ 3.05.04-85-ի պահանջների համաձայն:
111. Շահագործման համար պատրաստի կառուցվածքների շինարարությունը (վերակառուցումը) պետք է կատարված լինի ըստ հաստատված նախագծի` պահպանելով շինարարական նորմերի, տեխնիկական պայմանների և այլ նորմատիվ փաստաթղթերի պահանջները:
112. Ջրային ռեսուրս մաքրված կեղտաջրերի արտահոսքով մաքրման կառուցվածքների շահագործմանը պետք է նախորդի դրանց փորձնական շահագործումը:
Նախօրոք ակտիվ տիղմի կամ կենսաբանական թաղանթի աճեցում պահանջող կենսաբանական մաքրման կառուցվածքների շահագործումն սկսվում է միայն այն ժամանակ, երբ կեղտաջրի երաշխավորված ջերմաստիճանը մեծ է 10-12o C-ից:
113. Մինչև մաքրման կառուցվածքների փորձնական շահագործումն անհրաժեշտ է`
i
ա) կազմակերպել շահագործող անձնակազմի համալրումը, ատեստավորումն ու ուսուցումը.
բ) ապահովել ռեագենտների, ռեակտիվների և այլ նյութերի, պաշտպանական և այլ միջոցների պահանջվող պաշարն ու համապատասխան պահպանումը, ինչպես նաև ակտիվ տիղմի առբերումը գործող նման մաքրման կայաններից.
գ) բոլոր տեխնոլոգիական տեղամասերը և ստորաբաժանումներն ապահովել շահագործման կանոնակարգերով, հրահանգներով, անվտանգության տեխնիկային վերաբերող պլակատներով և մաքրման կառուցվածքների շահագործման ցուցանիշների գրանցման մատյաններով.
դ) ստուգել լաբորատորիաների պատրաստվածությունը` լաբորատոր-արտադրական և տեխնոլոգիական հսկողություն իրականացնելու նպատակով.
ե) կատարել շահագործող անձնակազմի հրահանգավորում փորձնական շահագործման նպատակների ու խնդիրների և դրանց իրականացման ընթացքում անվտանգության տեխնիկայի վերաբերյալ.
զ) Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարության ու առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմնի հետ համաձայնեցնել կեղտաջրերը ջրային ռեսուրս լցնելու կարգն ու պայմանները, փորձանմուշ վերցնելու տեղը և ժամանակը, ինչպես նաև կեղտաջրերի պարունակության վերլուծման մեթոդիկան:
(113-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
114. Մաքրման կառուցվածքների փորձնական շահագործումը կատարվում է ըստ կեղտաջրերի քանակի և մշակման տեխնոլոգիայի նախագծով նախատեսված շահագործման գործելակարգում: Փորձնական շահագործման ընթացքում ստուգվում է բոլոր մաքրման կառուցվածքների, դրանց տարրերի, հաղորդակցության ուղիների, փակող-բաշխող և հսկիչ-չափիչ սարքավորումների աշխատունակությունը:
i
115. Փորձնական շահագործման ավարտից հետո թույլատրվում է, համաձայնեցնելով Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարության ու առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմնի հետ, սկսել մաքրման կայանի ժամանակավոր շահագործումը, որը ձևակերպվում է համապատասխան ակտով:
(115-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
116. Ժամանակավոր շահագործման ընթացքում անհրաժեշտ է`
ա) կատարել մաքրման կառուցվածքների տեխնոլոգիական կարգաբերում.
բ) մշակել խնայողական շահագործման գործելակարգեր.
գ) ճշտել օգտագործվող ռեագենտների բաժնեչափերը.
դ) կատարել կառուցվածքների փորձարկումներ նախագծային հզորության և վթարային գերբեռնված գործելակարգերում.
ե) հայտնաբերել և վերացնել մաքրման կառուցվածքների, հաղորդակցության ուղիների, փակող-կարգավորող, հսկիչ-չափիչ և այլ սարքավորումների աշխատանքի թերություններն ու անճշտությունները:
Կառուցվածքների տեխնոլոգիական կարգաբերման աշխատանքներում անհրաժեշտ է ներգրավել մասնագիտացված կարգաբերող կազմակերպություն:
117. Շինարարությունը կամ վերակառուցումն ավարտած մաքրման կառուցվածքները մշտական շահագործման են ընդունվում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:
XX. ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐԸ
118. Ջրահեռացման համակարգերի մաքրման կայաններում պետք է պահպանվեն նաև հետևյալ տեխնիկական փաստաթղթերը`
ա) մաքրման կառուցվածքների սանիտարապաշտպանական գոտու սխեման.
բ) մաքրման կառուցվածքների կատարողական հատակագիծը և դիրքային սխեման` նշելով հաղորդակցության ուղիները և թողարկները.
գ) օպերատիվ տեխնոլոգիական սխեման.
դ) ավտոմատացման և հեռակառավարման սխեման.
ե) մաքրման կառուցվածքների աշխատանքի գործելակարգին և բեռնվածություններին վերաբերող տեխնիկական փաստաթղթերը:
XXI. ՇԱՀԱԳՈՐԾՈՂ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԸ
119. Մաքրման կառուցվածքների արտադրական ստորաբաժանումներ են տեխնոլոգիական արտադրամասերը (մեխանիկական մաքրման, կենսաբանական մաքրման, նստվածքների մշակման, վարակազերծման, քամելու ու ոռոգման դաշտերի) և լաբորատորիաները (քիմիական ու մանրէաբանական):
120. Շահագործող անձնակազմում պետք է լինեն`
ա) մաքրման կառուցվածքների ընդհանուր վիճակի և աշխատանքի համար պատասխանատուներ` մաքրման կայանի ղեկավարներ ու արտադրամասի պետեր.
բ) կեղտաջրերի մաքրման որակի, մաքրման կառուցվածքներում տեխնոլոգիական և սանիտարական գործելակարգի, կեղտաջրեր տրվող ռեագենտների բաժնեչափերի հսկողության, տեխնոլոգիական սարքավորումների և այլ տեխնոլոգիական կառուցվածքների ժամանակին վերանորոգման, աշխատանքի պաշտպանության ու անվտանգության տեխնիկայի համար պատասխանատու անձ` տեխնոլոգ.
գ) լաբորատոր աշխատանքների կազմակերպման ու կատարման, մաքրված կեղտաջրերի բաղադրության նկատմամբ հսկողության, ռեագենտների պահանջվող բաժնեչափերի որոշման, ժամանակին ռեագենտներ պատվիրելու և դրանց որակի նկատմամբ հսկողության համար պատասխանատու անձ` լաբորատորիայի վարիչ.
դ) հերթականությամբ հերթափոխող և հերթափոխի ամբողջ աշխատանքի համար պատասխանատու անձինք` ավագ հերթապահներ (ճարտարագետներ և տեխնիկներ).
ե) արտադրամասերում հերթափոխի ընթացքում բոլոր անհրաժեշտ գործողություններ, իսկ լաբորատորիաներում հսկողական գործառույթ իրականացնող անձինք` օպերատորներ, մակարդողներ, քլորացնողներ, քիմիկ-լաբորանտներ և կենսաբան-լաբորանտներ.
զ) էլեկտրական և մեխանիկական սարքավորումների, հսկիչ-չափիչ և այլ սարքերի տեխնիկական շահագործման համար պատասխանատու անձինք` ճարտարագետներ, տեխնիկներ, էլեկտրիկներ, փականագործներ և այլ մասնագետներ:
121. Մաքրման կառուցվածքների աշխատանքի հաշվառման համար կանոնավոր կատարվում են գրանցումներ հետևյալ մատյաններում`
ա) տեխնիկական շահագործման, որտեղ ամեն օր գրանցվում են տվյալներ մաքրվող կեղտաջրերի և մշակվող նստվածքների, ծախսված ռեագենտների ու դրանց բաժնեչափերի, սեփական կարիքների համար ծախսված ջրի քանակի, աշխատանքի, մաքրման և նորոգման մեջ գտնվող կառուցվածքների, սարքավորումների ու ագրեգատների անվանացանկի մասին.
բ) վերլուծումների, որտեղ ամեն օր գրանցվում են տվյալներ չմաքրված ու մաքրված, ինչպես նաև մաքրման տարբեր փուլերում գտնվող կեղտաջրերի բաղադրության որոշման, հում և մշակված նստվածքների և այլ վերլուծումների մասին.
գ) պահեստային, որտեղ գրանցվում են տվյալներ պահեստում պահվող, պահեստ մտնող և պահեստից դուրս եկող ռեագենտների և այլ նյութերի մասին:
XXII. ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ-ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ
122. Լաբորատոր-արտադրական հսկողությունն անհրաժեշտ պայման է մաքրման կառուցվածքների արդյունավետ շահագործման և կեղտաջրերը սանիտարական կանոնների ու հիգիենիկ նորմատիվների պահանջներին համապատասխան մաքրելու համար:
123. Լաբորատոր-արտադրական հսկողությունը պետք է կազմակերպել ինչպես կեղտաջրերի մաքրման և նստվածքների մշակման բոլոր փուլերում` մաքրման կառուցվածքների աշխատանքի քանակական ու որակական ցուցանիշների գնահատման, այնպես էլ մշակվող կեղտաջրերի և նստվածքների քանակի ու որակի գրանցման համար:
124. Կառուցվածքների աշխատանքների բարձր տեխնիկատնտեսական ցուցանիշներ ապահովելու, տեխնոլոգիական գործընթացների կատարելագործման և կեղտաջրերի մաքրման ու նստվածքների մշակման ժամանակ օգտագործվող ռեագենտների բաժնեչափերը ճշտելու համար անհրաժեշտ է մաքրման կառուցվածքների շահագործման գործընթացում մշտապես վերլուծել լաբորատոր-արտադրական հսկողության արդյունքները: Այն նաև պետք է հիմք հանդիսանա կեղտաջրերի մաքրման և նստվածքների մշակման տեխնոլոգիաների խախտումների հայտնաբերման ու վերացման համար` մաքրման կայանից համապատասխան պահանջները չբավարարող ցուցանիշներով կեղտաջրերի հեռացումը և արտահոսքը ջրային ռեսուրս կանխարգելելու նպատակով:
125. Քիմիական և մանրէաբանական լաբորատորիաների անձնակազմը, ինչպես նաև մաքրման կառուցվածքների հերթապահ անձնակազմն իրականացնում են լաբորատոր-արտադրական հսկողություն: Գլխավոր ճարտարագետը (տեխնոլոգը) պատասխանատու է հսկողության իրականացման համար:
126. Լաբորատոր-արտադրական հսկողության ծավալը և ժամանակացույցը որոշվում են` հաշվի առնելով տեղական պայմանները, և հաստատվում են կազմակերպության ղեկավարի կողմից` դրանք համաձայնեցնելով Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարության, ինչպես նաև առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմնի հետ:
(126-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
127. Լաբորատոր-արտադրական հսկողությունն իրականացվում է հաշվառման առարկայական եղանակների և չափիչ սարքերի չափումների, ինչպես նաև համապատասխան պետական ստանդարտներով երաշխավորված վերլուծությունների մեթոդիկայի հիման վրա:
128. Չափիչ սարքերով պետք է գրանցվեն`
ա) մաքրման կայան տրվող կեղտաջրերի և կառուցվածքներում առաջացած նստվածքների ու տիղմի քանակները.
բ) մաքրման կառուցվածքներում ջրի մակարդակը և մաքրման ու նստվածքի մշակման կառուցվածքներում նստվածքի մակարդակը:
129. Առանձին մաքրման կառուցվածքների կամ դրանց համալիրի աշխատանքի արդյունավետության նկատմամբ հսկողությունն իրականացվում է մինչև մաքրման փուլը և այդ փուլից հետո կեղտաջրի և նստվածքի բաղադրության, որը որոշվում է ըստ հետևյալ ցուցանիշների`
ա) կեղտաջրինը`
ըստ ֆիզիկաքիմիական ցուցանիշների` ջրի ջերմաստիճանը` օC, 105օ C ջերմաստիճանում կախված նյութերի զանգվածը` մգ/լ, ցնդող նյութերը` մգ/լ, թափանցիկությունը` սմ, նստվածքի ծավալը, ԹՔՊ-ն, ընդհանուր ազոտը` մգ/լ, ամոնիակային աղերի ազոտը` մգ/լ, նիտրատային աղերի ազոտը` մգ/լ, նիտրիտային աղերի ազոտը` մգ/լ, ԹԿՊ5 և ԹԿՊլրիվ-ը` մգ/լ, ջրածնային ցուցանիշը` (pH), լուծված թթվածինը` մգ/լ, քլորիդները` մգ/լ, ակտիվ քլորը` մգ/լ, ֆոսֆատները` մգ/լ, սինթետիկ մակերևութային ակտիվ նյութերը (ՍՄԱՆ), նավթամթերքները, ծանր մետաղների աղերը, սուլֆատները, չոր նստվածքը և շիկացումից հետո մնացորդը,
ըստ մանրէաբանական ցուցանիշների` միլիլիտր ջրում մանրէների ընդհանուր քանակը, կոլի-ինդեքսը, չմաքրված և մաքրված կեղտաջրերում հելմինտների ձվերի քանակը.
բ) նստվածքներինը` տեսակարար դիմադրությունը` սմ/գ, խոնավությունը` տոկոս, մոխրայնությունը` տոկոս, քիմիական բաղադրությունը (սպիտակուցների, ճարպերի և ածխածինների քանակը` մգ/լ), ՍՄԱՆ-ի պարունակությունը:
Որպես պարարտանյութ օգտագործվող նստվածքների համար որոշվում են նաև ազոտի, ֆոսֆորի, կալցիումի, կալիումի, ծանր մետաղների աղերի, ինչպես նաև հելմինտների կենսունակ ձվերի քանակը, ախտածին մանրէների առկայությունը:
130. Չմաքրված և մաքրված կեղտաջրերի լրիվ հետազոտությունը կատարվում է Հայաստանի Հանրապետության շրջակա միջավայրի նախարարության ու առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմնի հետ համաձայնեցված, բայց յուրաքանչյուր տասնօրյակում` առնվազն մեկ անգամ:
(130-րդ կետը փոփ. 10.10.2019 թիվ 1442-Ն որոշում)
131. Հետազոտության համար չմաքրված և մաքրված կեղտաջրերի փորձանմուշները պետք է վերցնել այն տեղերից, որտեղ ջրի հոսանքը լավ խառնված է` 0.3-0.5 մետր խորությունից: Փորձանմուշի վերցման հաճախականությունը պետք է լինի օրվա ընթացքում առնվազն մեկ ժամ: Փորձանմուշը վերցնելիս պետք է չափել ջրի ջերմաստիճանը:
XXIII. ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ
132. Տեխնոլոգիական հսկողության հիմնական խնդիրը մաքրման կառուցվածքների աշխատանքի տեխնոլոգիական արդյունավետության բազմակողմանի գնահատումն է, որպեսզի ժամանակին ձեռնարկվեն միջոցներ դրանց անխափան աշխատանքը` տրված արտադրողականությամբ, և ջրի մաքրման ու նստվածքի մշակման պահանջվող աստիճանն ապահովելու համար:
133. Տեխնոլոգիական հսկողությունն իրականացնում են կառուցվածքների և սարքավորումների հերթապահ օպերատորները` լաբորատորիայի հերթապահ անձնակազմի հետ համատեղ, գլխավոր ճարտարագետի, տեխնոլոգի և լաբորատորիայի վարիչի ղեկավարությամբ: Դիտարկումների և չափումների բոլոր տվյալները գրանցվում են համապատասխան մատյանում:
134. Տեխնոլոգիական հսկողություն կազմակերպելիս և ծավալը որոշելիս անհրաժեշտ է տարանջատել հերթապահ օպերատորների և լաբորատորիայի անձնակազմի պարտականությունները և նշել այն գործողությունները, որոնք նրանք պետք է կատարեն համատեղ: Պահանջները մշակելիս պետք է հաշվի առնել, որ որոշ պարամետրերի որոշումը, որը պահանջում է հատուկ լաբորատոր վերլուծություն, չեն կարող կատարել հերթապահ օպերատորները:
135. Տեխնոլոգիական հսկողություն իրականացնելիս հերթապահ օպերատորների և լաբորատորիաների անձնակազմերի պարտականություններն են`
ա) տեխնոլոգիական գործընթացների և կեղտաջրերի մաքրման ու նստվածքի մշակման որակի դիտարկումները և դրանց նկատմամբ հսկողությունը.
բ) կառուցվածքներ տրվող կեղտաջրերի և նստվածքի քանակի հսկողությունն ու կարգավորումը.
գ) ջրային ռեսուրս լցվող մաքրված կեղտաջրերի քանակի և բաղադրության նկատմամբ հսկողությունը.
դ) այլ մաքրման կառուցվածքներ կամ գյուղատնտեսությունում օգտագործման համար տրվող նստվածքի և տիղմի քանակի ու բաղադրության նկատմամբ հսկողությունը.
ե) առանձին կառուցվածքների կամ դրանց միջև կեղտաջրերի հավասարաչափ բաշխման և նստվածքի մակարդակի նկատմամբ հսկողությունը.
զ) առանձին կառուցվածքների, դրանց բաժանմունքների, խողովակաշարերի և ռեագենտային սարքերի միացումների ճշտության ու սարքինության ստուգումը.
է) մեխանիկական, ավտոմատիկայի, դրոսելային, չափիչ և այլ սարքավորումների սարքինության ստուգումը.
ը) ռեագենտների և այլ նյութերի առկայության, որակի ու դրանք ճիշտ պահելու պայմանների ստուգումը:
136. Մաքրման կառուցվածքների գործելակարգի բազմակողմ գնահատման համար անհրաժեշտ է կատարել ոչ միայն կառուցվածքների ամբողջ համալիրի, այլ նաև առանձին կառուցվածքների աշխատանքների վերլուծություն` ըստ հետևյալ ցուցանիշների`
ա) ճաղավանդակներ` թափոնների քանակը, դրանց խոնավությունը, մոխրայնությունը և խտությունը` յուրաքանչյուր ամիսը մեկ անգամ.
բ) ավազորսիչներ` նստվածքի ծավալը, խտությունը, խոնավությունը, ավազի պարունակությունը և հատիկաչափային բաղադրությունը` յուրաքանչյուր ամիսը մեկ անգամ.
գ) առաջնային և երկհարկ պարզարաններ` նստվածքի քանակը, խոնավությունը և քիմիական բաղադրությունը, պարզեցման տևողությունը, պարզարանից դուրս եկող կախված նյութերի զանգվածն ու ծավալը` յուրաքանչյուր տասնօրյակը մեկ անգամ.
դ) աերոտենկներ` չմաքրված և մաքրված կեղտաջրերի ԹԿՊլրիվ-ը` յուրաքանչյուր տասնօրյակը մեկ անգամ, օդավորման տևողությունը և ինտենսիվությունը, աերոտենկ տրվող ակտիվ տիղմի և տղմախտացուցիչներ կամ տղմահրապարակներ տրվող ավելցուկային ակտիվ տիղմի քանակը, ակտիվ տիղմի կոնցենտրացիան, շրջապտույտի և ռեգեներացիայի աստիճանները, աերոտենկ տրվող օդի քանակը, ջրում լուծված թթվածնի պարունակությունը` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ.
ե) երկրորդային պարզարաններ` նստեցման տևողությունը, պարզարանից դուրս եկող տիղմի քանակը, շրջապտուտային տիղմի կոնցենտրացիան` յուրաքանչյուր տասնօրյակը մեկ անգամ, իսկ տղմային ցուցանիշը` յուրաքանչյուր տասնօրյակը 2 անգամ.
զ) տղմախտացուցիչներ` խտացած տիղմի քանակը, խոնավությունը և մոխրայնությունը, խտացման տևողությունը, տղմաջրում կախված նյութերի քանակը` յուրաքանչյուր տասնօրյակը մեկ անգամ.
է) նախաօդավորիչներ` տիղմի բաժնեչափը, օդի քանակը, օդավորման տևողությունը` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ.
ը) կենսամակարդիչներ` տիղմի բաժնեչափը, օդի քանակը, կենսամակարդման տևողությունը, չմաքրված ու մաքրված կեղտաջրերում կախված նյութերի պարունակությունը, նստվածքի քանակը, խոնավությունը և մոխրայնությունը` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ.
թ) կենսաքամիչներ` չմաքրված և մաքրված կեղտաջրերի ԹԿՊլրիվ-ը, ԹՔՊ-ն, կախված նյութերի քանակը, կենսաքամիչի վրա բեռը` ըստ ԹԿՊլրիվ-ի` յուրաքանչյուր տասնօրյակը մեկ անգամ, կեղտաջրերի ջերմաստիճանը և թթվածնի պարունակությունը` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ:
137. Կեղտաջրերի նստվածքների մշակման կառուցվածքների աշխատանքը բնութագրող ցուցանիշների վերլուծությունը կատարվում է`
ա) մեթանտենկներում և խմորված նստվածքի ու տիղմի քանակը և ջերմաստիճանները, մեթանտենկ տրվող գոլորշու և անջատվող գազի քանակը` ամեն օր, հում և խմորված նստվածքի խոնավությունը, մոխրայնությունը, խմորման ջերմաստիճանն ու քիմիական բաղադրությունը` յուրաքանչյուր ամիսը մեկ անգամ.
բ) տղմահրապարակներ և ավազի հրապարակներ` ջրազրկված ավազի ու նստվածքի քանակը, չորացման տևողությունը, նստվածքի տեսակարար դիմադրությունը, քամուկի ԹԿՊլրիվ-ը և կախված նյութերի պարունակությունը` յուրաքանչյուր ամիսը մեկ անգամ.
գ) նստվածքի մեխանիկական ջրազրկման կառուցվածքներ` չջրազրկված և ջրազրկված նստվածքների քանակը, խոնավությունն ու մոխրայնությունը, քամուկի քանակը և կախույթի պարունակությունը, մակարդիչի ծախսն ու բաժնեչափը, վակուում-քամիչների արտադրողականությունը` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ, քամուկի ԹԿՊլրիվ-ը` յուրաքանչյուր տասնօրյակը մեկ անգամ.
դ) նստվածքի օդակյաց կայունացուցիչներ` օդավորման տևողությունը և ինտենսիվությունը, կայունացուցիչ տրվող նստվածքի, ավելցուկային ակտիվ տիղմի ու օդի քանակը, լուծված թթվածնի պարունակությունը` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ, չխտացած և խտացած տիղմի քանակը, խտացման տևողությունը, տղմաջրում կախված նյութերի քանակն ու ԹԿՊլրիվ-ը` յուրաքանչյուր տասնօրյակը մեկ անգամ, կայունացած նստվածքի խոնավությունը, մոխրայնությունը, տեսակարար դիմադրությունը և չոր նյութի պարունակությունը` յուրաքանչյուր շաբաթը մեկ անգամ.
ե) նստվածքի ջերմային չորացման կառուցվածքներ` չչորացած և չորացած նստվածքների քանակը, խոնավությունն ու մոխրայնությունը, չորանոց մտնող և այնտեղից դուրս եկող ծխագազերի ջերմաստիճանը, վառելիքի բացարձակ ու չոր նստվածքի միավորին վերագրված ծախսերը, չորացնող սարքի արտադրողականությունը` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ.
զ) քամելու դաշտեր` մեկ հեկտարի վրա բեռն ըստ ջրի, մաքրված կեղտաջրի ԹԿՊ-ն, կախված նյութերի, լուծված թթվածնի ու մանրէաբանական կեղտոտությունների պարունակությունը` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ.
է) կենսաբանական լճակներ` մնալու տևողությունը, ԹԿՊ5-ը, լճակ մտնող և դուրս եկող կեղտաջրերում կախված նյութերի քանակը, բռնված նստվածքի քանակը և բնութագիրը, լճակների մաքրման պարբերականությունը` յուրաքանչյուր ամիսը մեկ անգամ:
138. Կեղտաջրերի վարակազերծման ժամանակ որոշվում են քլորի (քլորակրի) բաժնեչափը և ծախսը, հպման տևողությունը, մնացորդային քլորն ու քլորակլանումը` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ:
Պահեստից քլորակիր ստանալիս որոշվում է նրա ակտիվությունը, իսկ պահեստում պահվող քլորակրի ակտիվությունն ստուգվում է յուրաքանչյուր ամիսը մեկ անգամ:
139. Բոլոր կառուցվածքներում պետք է հաշվառվեն էլեկտրաէներգիայի և գոլորշու ծախսերը:
140. Հերթապահ անձնակազմը պարտավոր է մաքրման կառուցվածքների աշխատանքի մասին բոլոր տվյալները, ինչպես նաև բոլոր անսարքությունների մասին տեղեկությունները գրանցել համապատասխան մատյաններում: Մատյանները լրացվում են յուրաքանչյուր հերթափոխում, իսկ ցերեկային հերթափոխում ամփոփվում են նախորդ օրվա ընթացքում կառուցվածքների աշխատանքի արդյունքները:
141. Հաշվառման տվյալների արդյունքների հիման վրա կազմվում են մաքրման կառուցվածքների աշխատանքի մասին ամփոփագրերը:
XXIV. ԿԵՂՏԱՋՐԵՐԻ ՄԵԽԱՆԻԿԱԿԱՆ ՄԱՔՐՄԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԸ
Ճաղավանդակները
142. Ճաղավանդակների միջոցով բռնվում են կեղտաջրում եղած խոշոր թափոնները:
143. Ճաղավանդակները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) առավելագույն ելքի դեպքում ապահովել անշարժ ճաղավանդակների բացվածքներում 0,8-1 մ/վրկ, իսկ ճաղավանդակ-ջարդիչների բացվածքներում` 1,2 մ/վրկ արագություններ.
բ) հետևել ճաղավանդակների բացվածքներին` թույլ չտալով կեղտաջրի դիմհար.
գ) մշտապես հետևել փոցխերի աշխատանքին և հեռացնել դրանց վրա մնացած թափոնները.
դ) հետևել, որ ջարդիչների մեջ չընկնեն կոշտ առարկաներ, որոնք կարող են վնասել ջարդիչները.
ե) թափոնները բեռնարկղերով դուրս տանելու դեպքում հետևել, որ այն կատարվի ժամանակին, և բեռնարկղերը հերմետիկ փակվեն:
144. Տարվա տաք եղանակին տեղափոխվող թափոններն անհրաժեշտ է մշակել քլորակրով:
145. Ճաղավանդակների շենքում պետք է անընդհատ գործի օդափոխությունը, իսկ անհրաժեշտության դեպքում պետք է բացել դռներն ու պատուհանները:
Ավազորսիչները
146. Ավազորսիչները պետք է ապահովեն, կախված դրանց տեսակից, 0,15-0,25 միլիմետրից մեծ չափերով ավազի և այլ հանքային խառնուկների 85-90 տոկոսի անջատումը կեղտաջրից:
147. Ավազորսիչները շահագործելիս անձնակազմը պարտավոր է`
ա) հսկել ավազորսիչներ տրվող կեղտաջրերի ելքը և կարգավորել առանձին ավազորսիչների բեռնավորումները.
բ) չափել բռնված ավազի շերտի բարձրությունը.
գ) կուտակմանը զուգընթաց, բայց յուրաքանչյուր 2 օրը մեկ անգամ ավազորսիչներից հեռացնել ավազը` իրականացնելով դրա լվացումը և ջրազրկումը, ինչպես նաև մաքրման կայանից տեղափոխել ավազը.
դ) օդավորվող ավազորսիչներում հետևել օդի մատակարարմանը և օդավորման ինտենսիվությանը.
ե) հսկել ավազի հրապարակ տրվող ավազի շերտի հաստությունը և չորացած ավազի ժամանակին տեղափոխումը.
զ) ապահովել ավազորսիչներից բեռնաթափվող ավազում օրգանական խառնուկների նվազագույն քանակը:
148. Ավազորսիչների նորմալ աշխատանքն ապահովվում է, երբ հորիզոնական ավազորսիչներում արագությունը 0,15-0,3 մ/վրկ է, օդավորվող ավազորսիչներում` 0,08-0,12 մ/վրկ, իսկ շոշափողական ավազորսիչներում հիդրավլիկական բեռը 100-110 խոր. մ/(քառ. մ-ժամ) է:
149. Ավազորսիչները զննելու, մաքրելու և սարքավորումները վերանորոգելու համար դատարկվում են յուրաքանչյուր 1,5 տարին մեկ անգամ:
Առաջնային պարզարանները
150. Առաջնային պարզարանները պետք է ապահովեն նախագծային մաքրման արդյունքը և նստվածքի խոնավությունը, որը պետք է մեծ չլինի 95 տոկոսից, երբ նստվածքը հեռացվում է ինքնահոս և 93,5-94 տոկոսից` մխոցային պոմպերով:
151. Առաջնային պարզարանները հաշվարկվում են` ելնելով պահանջվող պարզեցման արդյունքից, որը որոշելիս աերոտենկ կամ կենսաքամիչ տրվող պարզեցված կեղտաջրում կախված նյութերի կոնցենտրացիան ընդունվում է մինչև 150 մգ/լ:
152. Շահագործող անձնակազմն առաջնային պարզարաններում կեղտաջրի պարզեցման պահանջվող արդյունքը, պարզարանում պարզեցման նախագծային տևողությունը և պարզեցված կեղտաջրերում կախված նյութերի նախագծային մակարդակն ապահովելու համար պետք է խստիվ պահպանի բոլոր տեսակի պարզարանների շահագործման հետևյալ պայմանները`
ա) պարզարանի ելքամասի ջրթափի գագաթի տարբեր կետերի նիշերի տարբերությունը չպետք է գերազանցի 2 միլիմետրը.
բ) պարզարանների խմբում տարբեր պարզարանների ջրթափերի գագաթի նիշերի տարբերությունը չպետք է գերազանցի 2-3 միլիմետրը.
գ) ջրթափի մեկ գծամետրի վրա կեղտաջրի ելքը չպետք է գերազանցի 10-12 լ/վ-ը:
153. Առաջնային պարզարանները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) մշտապես ապահովել պարզեցման տևողությունը և պարզարանների միջև կեղտաջրի հավասարաչափ բաշխումը.
բ) կեղտաջուրը պարզարաններ տվող առվակները և ջրանցքները մաքրել թափոններից ու ծանր նստվածքներից.
գ) մաքրել հավաքող առվակների ջրթափ եզրերին կուտակված թափոնները.
դ) պարզարանի մակերեսից ժամանակին հեռացնել լողացող նյութերը.
ե) սարքին և մաքուր վիճակում պահել փականները, մղափականները և այլ սարքավորումներ.
զ) ապահովել նստվածքի հեռացումն ուղղաձիգ և քերիչ մեխանիզմ չունեցող հորիզոնական պարզարաններից` յուրաքանչյուր օրը 2 անգամ, իսկ քերիչ մեխանիզմ ունեցող հորիզոնական ու շառավղային պարզարաններից` յուրաքանչյուր հերթափոխում մեկ անգամ:
154. ՈՒղղաձիգ և հորիզոնական պարզարաններից նստվածքը հեռացնելիս տղմատարի վրայի փականը պետք է բացել աստիճանաբար:
155. Զննումների, մաքրման և նորոգման համար մեխանիկական քերիչներով պարզարանները դատարկվում են յուրաքանչյուր 2 տարին մեկ անգամ, իսկ քերիչներ չունեցող պարզարանները` յուրաքանչյուր 3 տարին մեկ անգամ:
156. Նստվածքը պարզարանից բաց թողնելուց հետո հորը և տղմատարը պետք է լվանալ: Լվացման ջուրը տրվում է մաքրման կառուցվածքների գլխամաս կամ պարզարան:
Երկհարկ պարզարանները
157. Երկհարկ պարզարանները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) մշտապես ապահովել տրված պարզեցման տևողությունը և պարզարանների միջև կեղտաջրի բաշխման հավասարաչափությունը.
բ) չթույլատրել պարզարանից կախված նյութերի դուրսբերման գերազանցում և խմորման խցից նստվածքի թափանցումը նստեցման ճոռեր.
գ) հսկել խմորման խցում նստվածքի մակարդակը.
դ) յուրաքանչյուր 15 օրը մեկ անգամ նստվածքը բաց թողնել, որից հետո լվանալ տղմատարը.
ե) չթույլատրել պարզարանների մակերեսին կախված նյութերի խիտ կեղևի առաջացումը, ինչպես նաև խմորվող նստվածքի փրփրումը:
158. Երկխուց պարզարաններում խցերի միջև նստվածքի հավասարաչափ բաշխման համար յուրաքանչյուր 10 օրը մեկ անգամ` մղափականների փոխարկման միջոցով անհրաժեշտ է փոխել նստեցման ճոռերում ջրի շարժման ուղղությունը:
159. Պարզարանից խմորված նստվածքի առաջին բացթողումը կատարվում է այն շահագործման հանձնելուց 6 ամիս հետո, ընդ որում, խցում նստվածքի մակարդակի և նստեցման ճոռերի ճեղքի հեռավորությունը պետք է լինի մեկ մետրից պակաս:
160. Նստվածքի բացթողումը կատարվում է դանդաղ` հսկելով նրա հասունությունը: Հասուն նստվածքն ունի 85-90 տոկոս խոնավություն և բնութագրվում է թույլ հիմնային ռեակցիայով (pH=7,2-7,6), ծծմբաջրածնի հոտի վերացմամբ, մուգ մոխրագույն գույնով և հատիկավոր կառուցվածքով: Դրանում օրգանական նյութերի պարունակությունը մոտավորապես 40 տոկոսով փոքր է, քան հում նստվածքում:
161. Պարզարանների շահագործման ընթացքում բաժանարար առվակներն ու ջրաթափերի եզրերն ամեն օր մաքրվում են նստվածքից, լաթերից և այլ առարկաներից: Հեռացվում են լողացող նյութերը և մաքրվում նստեցման ճոռերի ճեղքերը:
162. Ձմռան շեմին պարզարաններից բաց է թողնվում նստվածքի մի մասը: Խմորման խցերում պետք է թողնել խցի ծավալի 15-20 տոկոսի չափով լավ խմորված նստվածք:
163. Ձմռանը երկհարկ պարզարանները ջերմապահպանվում են, դրանք ծածկելով փայտե վահաններով: Առվակները չեն ծածկվում, որպեսզի հնարավոր լինի դրանք մաքրել:
164. Պատերին ու հատակին կպած նստվածքը մաքրելու և նորոգելու համար երկհարկ պարզարանները դատարկվում են յուրաքանչյուր 3 տարին մեկ անգամ:
Նախաօդավորիչները և կենսամակարդիչները
165. Նախաօդավորիչները և կենսամակարդիչները պետք է ապահովեն կեղտաջրի պարզեցման, ինչպես նաև ծանր մետաղների` իոններից ու կենսաբանական մաքրման գործընթացի վրա բացասաբար ազդող այլ նյութերից մաքրման պահանջվող արդյունքները:
166. Նախաօդավորիչները և կենսամակարդիչները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) մշտապես ապահովել կեղտաջրի հավասարաչափ բաշխումը.
բ) պահպանել կառուցվածքների աշխատանքի պահանջվող պարամետրերը` կեղտաջրի օդավորման տևողությունը, կառուցվածքներ տրվող օդի, ավելցուկային ակտիվ տիղմի և կենսաթաղանթի քանակը.
գ) ժամանակին բաց թողնել նստվածքը.
դ) հսկել կենսամակարդիչի պարզեցման մասում կախված նստվածքի մակարդակը:
167. Նախաօդավորիչների և կենսամակարդիչների նորմալ աշխատանքն ապահովվում է, երբ կառուցվածքներ է տրվում ավելցուկային ակտիվ տիղմի 50-100 տոկոսը կամ կենսաթաղանթի ամբողջ քանակը, օդավորման տևողությունը 20 րոպե է, և օդի տեսակարար ծախսը` 0,5 խոր. մետր է կեղտաջրի մեկ խոր. մետրին:
168. Նախաօդավորիչների և կենսամակարդիչների զննման, մաքրման և նորոգման համար դրանք դատարկվում են յուրաքանչյուր 3 տարին մեկ անգամ:
XXV. ԿԵՂՏԱՋՐԵՐԻ ԿԵՆՍԱԲԱՆԱԿԱՆ ՄԱՔՐՄԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԸ
169. Կենսաբանական մաքրման կառուցվածքները պետք է ապահովեն կեղտաջրում պարունակված օրգանական նյութերի օքսիդացման և հանքայնացման պահանջվող արդյունքը:
Կաթիլային և մեծ բեռնավորման կենսաբանական քամիչները
170. Կենսաքամիչները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) ապահովել կենսաքամիչ տրվող կեղտաջրերի նախագծային քանակը և դրանց հավասարաչափ բաշխումը.
բ) արհեստական օդափոխության դեպքում հսկել տրվող օդի քանակը և հետևել օդափոխիչների աշխատանքին.
գ) ձմռանը հետևել կեղտաջրի ջերմաստիճանին.
դ) կանոնավոր դիտարկել և մաքրել ջուրն ու օդը բաշխող սարքավորումները.
ե) ապահովել ջրանցքների և դրենաժի ժամանակին լվացումը.
զ) ձեռնարկել միջոցներ կենսաքամիչից մեծ քանակով կախված նյութերի և կենսաթաղանթի դուրսբերման ու կենսաքամիչի մակերևույթի ճահճացման դեմ.
է) պահպանել կեղտաջրերի բնականոն շրջապտույտը.
ը) հսկել բեռնվածքի նյութերի վիճակը:
171. Կենսաքամիչները բեռնավորվում են ըստ խոշորության մանրակրկիտ տեսակավորված և լվացված նյութերով, որոնք բավարարում են ՇՆ ու Կ 2.04.03-85-ի պահանջները:
172. Կենսաքամիչների շահագործման ընթացքում մշտապես ճշտում են կենսաքամիչի վրայի բեռը` ըստ օրգանական նյութերի, և օդի ծախսը, եթե օդափոխությունն արհեստական է:
173. Կենսաքամիչներ տրվող կեղտաջրի ջերմաստիճանը պետք է փոքր չլինի 6օ C-ից, որը պահպանելու համար ձմռանը կենսաքամիչների սենքեր կանոնավոր տարվում է տաք օդ:
174. Հիդրավլիկական բեռը կաթիլային կենսաքամիչների վրա պետք է լինի 1-3, իսկ մեծ բեռնավորման կենսաքամիչների վրա` 10-30 խոր. մետր (խոր. մ x օր) սահմաններում:
175. Բաց կենսաքամիչների ոռոգման ընդմիջումները ձմռանը չպետք է պակաս լինեն 2 ժամից:
176. Կենսաքամիչների մակերևույթին ճահճացման տեղեր հայտնվելիս հարկավոր է այդ տեղերում անմիջապես փխրեցնել բեռնվածքը և լվանալ ջրի շիթով:
177. Բեռնվածքի մեջ առաջացած թափոնների վերացման համար անհրաժեշտ է`
ա) կենսաքամիչների մակերևույթը լվանալ մաքուր ջրով` դրենաժից հեռացնելով նստած հանքային նյութերը.
բ) հանել բեռնվածքի վերին շերտը, լվանալ և նորից լցնել կենսաքամիչի մեջ.
գ) բեռնվածքի վերին շերտը փոխարինել նորով:
178. Թողարկման ընթացքում կենսաքամիչներ տրվող կեղտաջրի ելքը պետք է լինի նախագծային ելքի 30-40 տոկոսը: Ոռոգման պարբերականությունը չպետք է պակաս լինի 50 րոպեից, իսկ երկու ոռոգման միջև ժամանակը պետք է լինի մինչև մեկ ժամ: Մաքրված կեղտաջրում ամոնիակային աղերի կտրուկ իջեցումից և նիտրատի հայտնվելուց հետո ելքը պետք է աստիճանաբար հասցնել նախագծայինին:
179. Բեռնվածքի վերին շերտի լվացումը կամ փոխարինումը կատարվում է առնվազն երկու տարին մեկ անգամ, ամբողջ բեռնվածքի փոխարինումը` յուրաքանչյուր 7 տարին մեկ անգամ:
Աերոտենկները
180. Աերոտենկները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) ապահովել աերոտենկ տրվող կեղտաջրի և օդի հաշվարկային քանակը.
բ) ապահովել աերոտենկ տրվող կեղտաջրում կախված նյութերի հաշվարկային կոնցենտրացիան, աերոտենկում ակտիվ տիղմի հաշվարկային կոնցենտրացիան և թթվածնի պարունակությունը (2 մգ/լ-ից ոչ պակաս), ինչպես նաև շրջապտուտային ակտիվ տիղմի հաշվարկային կոնցենտրացիան ու վերադարձի տոկոսը.
գ) թույլ չտալ օդավորման ընդմիջումներ.
դ) սահմանել հսկողություն չափիչ սարքերի, սարքավորումների և մեխանիզմների անխափան աշխատանքի նկատմամբ և միջոցներ ձեռնարկել նկատված անսարքությունները վերացնելու համար.
ե) հսկել տիղմի վիճակը` ըստ դրա բիոցենոզի կամ տղմային ցուցանիշի, և ժամանակին ձեռնարկել միջոցներ դրա փքվելու դեմ:
181. Նորմալ պայմաններում ակտիվ տիղմի տղմային ցուցանիշը պետք է լինի 70-130 խոր. սմ/գ, որոնք համապատասխանում են տիղմի մեկ գրամ անմոխիր նյութի վրա ըստ ԹԿՊլրիվ-ի թափոնների բեռի 100-600 մգ/(գ օր) արժեքներին:
182. Աերոտենկների շահագործման ընթացքում փորձնական ճանապարհով, ելնելով չմաքրված և մաքրված կեղտաջրերի բնութագրերից, պետք է ճշտվեն աերոտենկ տրվող կեղտաջրի ու օդի քանակը, ակտիվ տիղմի և լուծված թթվածնի կոնցենտրացիաները:
183. Աերոտենկ տրվող օդի քանակը կարգավորվում է` ելնելով մաքրված կեղտաջրի որակից, աերոտենկում ակտիվ տիղմի և թթվածնի կոնցենտրացիաներից:
184. Եթե մաքրված կեղտաջրի ցուցանիշները չեն համապատասխանում սահմանված պահանջներին, ապա լուծված թթվածնի բարձր պակասորդի դեպքում մեծացվում է օդի մատուցումը, իսկ ցածր պակասորդի դեպքում` ակտիվ տիղմի կոնցենտրացիան, եթե դա հնարավոր է` կապված երկրորդային պարզարանների շահագործման պայմանների հետ:
Եթե ակտիվ տիղմի հնարավոր առավելագույն կոնցենտրացիայի և թթվածնի ցածր պակասորդի դեպքում մաքրված կեղտաջրի որակը չի համապատասխանում սահմանված պահանջներին, ապա դա նշանակում է, որ կեղտաջրերի բեռը չի համապատասխանում տվյալ աերոտենկի մաքրող հնարավորությանը:
185. Ջրում լուծված թթվածնի քանակը որոշվում է ավտոմատ սարքով, իսկ դրա բացակայության դեպքում` լաբորատոր վերլուծության միջոցով, որի համար փորձանմուշը վերցվում է տիղմի հետ խառը:
186. Աերոտենկի վրա բեռը պակասելու դեպքում աերոտենկների մի մասը պետք է անջատել, որպեսզի աշխատող աերոտենկում ապահովվի տրված օդավորման ինտենսիվությունը, ինչպես նաև փոքրացվում է հեռացվող տիղմի քանակը կամ լրիվ դադարեցվում է դրա հեռացումը:
Անջատված աերոտենկների դատարկումից հետո լվացվում են ծակոտկեն սալիկները:
187. Ծակոտկեն սալիկները մաքրվում են` ելնելով դրանց վիճակից, բայց տարեկան 2 անգամ:
Սալիկները մաքրվում են մետաղե խոզանակներով` միաժամանակ տալով աղաթթվի 30 տոկոսանոց լուծույթ կամ ջրի 1-2 սմ շերտի տակ` միաժամանակ ներքևից օդ փչելով: Սալիկները կարող են մաքրվել նաև ավազաշիթային սարքով:
188. Ծակոտկեն սալիկները փոխարինվում են` ելնելով դրանց վիճակից, բայց յուրաքանչյուր 5 տարին մեկ անգամ: Փոխելիս պետք է ընտրել նույն թափանցելիությամբ սալիկներ:
189. Չմաքրված կեղտաջրում թունավոր նյութեր հայտնվելու դեպքում աերոտենկների մի մասի վրա բեռը փոքրացվում է, որպեսզի ակտիվ տիղմի միկրոֆաունան կարողանա հարմարվել կեղտաջրի նոր քիմիական բաղադրությանը:
190. Ակտիվ տիղմի փքվելու դեպքում, կախված դրա պատճառներից, հարկավոր է իրականացնել հետևյալ միջոցառումներից որևէ մեկը`
ա) կարգավորել ակտիվ տիղմի կոնցենտրացիայի և տրվող օդի քանակի հարաբերությունը.
բ) կատարել տիղմի ռեգեներացիա.
գ) կարգավորել մեթանտենկներից առաջնային պարզարաններ տրվող տղմաջրի քանակը.
դ) ավելացնել շրջապտուտային տիղմի քանակը և կարգավորել ավելցուկային տիղմի քանակը.
ե) արհեստականորեն մեծացնել կեղտաջրի pH-ը` մինչև 8,5-9,5, և մեծացնել ռեգեներացիայի տևողությունը:
191. Աերոտենկներում կեղտաջրի մաքրման գործելակարգի լուրջ խախտումների դեպքում, երբ աերոտենկի վրա բեռի ժամանակավոր փոքրացումը չի օգնում, և ակտիվ տիղմը կորցնում է իր մաքրող հնարավորությունը, այդ տիղմը թափում են և սկսում են նոր տիղմի պատրաստումը:
Երկրորդային պարզարանները
192. Երկրորդային պարզարանները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) ձեռնարկել միջոցներ պարզարաններից ակտիվ տիղմի կամ կենսաթաղանթի բարձր դուրսբերման կանխման համար.
բ) ապահովել տիղմի բացթողման գործելակարգը.
գ) թույլ չտալ պարզարաններում տիղմի մնալը և խտանալը.
դ) պարզարանների մակերևույթից ժամանակին հեռացնել լողացող թաղանթը և փրփուրը` դրանք փոխադրելով մեթանտենկներ կամ տղմահրապարակներ.
ե) պարզարանների հատակն ու պատերը պարբերաբար մաքրել նստվածքներից:
193. Կեղտաջրերի նստեցման տևողությունը, անկախ պարզարանի տեսակից, չպետք է փոքր լինի 0,75 ժամից, կաթիլային կենսաքամիչներից հետո տեղադրված պարզարաններում` 1,5 ժամից և, եթե պարզարանը տեղադրված է մեծ բեռնավորման կենսաքամիչներից հետո, իսկ աերոտենկներից հետո տեղադրված երկրորդային պարզարաններում` հաշվարկային տևողությունից:
Քամելու և ոռոգման դաշտերը
194. Քամելու և ոռոգման դաշտերը պետք է ապահովեն կեղտաջրերի կենսաբանական մաքրումը բնական պայմաններում:
195. Քամելու և ոռոգման դաշտերը շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) ապահովել ոռոգվող տեղամասերի կամ քարտերի վրա կեղտաջրերի բաշխման տրված գործելակարգը.
բ) տեղամասերի և քարտերի մակերեսները պահել պատշաճ վիճակում, չթույլատրել դրանց տղմակալումը, որի համար յուրաքանչյուր սեզոնում 2 անգամ դրանք պետք է հերկել.
գ) չթույլատրել կեղտաջրերի արտահոսք չորացման ջրանցքներ և ջրային ռեսուրսներ.
դ) պահպանել սանիտարահիգիենիկ պահանջները.
ե) յուրաքանչյուր շաբաթը մեկ անգամ, ինչպես նաև հորդ անձրևներից հետո կատարել դաշտերի զննումներ, ապահովել դրանց մաքրումն աղբից, բերվածքներից, ինչպես նաև իրականացնել բաժանարար հողաթմբերի, ոռոգման համակարգի, ստորգետնյա դրենաժի ու չորացման ջրանցքների ժամանակին նորոգումը.
զ) յուրաքանչյուր սեզոնում 2 անգամ հնձել հողաթմբերի և ջրանցքների շեպերի վրա գտնվող մոլախոտերը.
է) ժամանակին նորոգել քամելու և ոռոգման դաշտերի բոլոր տարրերը.
ը) սահմանել հսկողություն կեղտաջրերի մաքրման աստիճանի նկատմամբ և չթողնել, որպեսզի դաշտերից հեռացվեն այնպիսի ջրեր, որոնք չեն համապատասխանում սանիտարական կանոնների և հիգիենիկ նորմատիվների պահանջներին:
196. Տեղերում մշակվող քամելու և ոռոգման դաշտերի շահագործման մասին հրահանգներում պետք է հստակ սահմանվեն տարվա տարբեր եղանակներին դաշտերը շահագործման նախապատրաստող անձնակազմի խնդիրները:
Կենսաբանական լճակները
197. Կենսաբանական լճակները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) հսկել լճակների լցման գործելակարգը` թույլ չտալով դրանց գերլցումը և պարսպող հողաթմբերի միջով ջրի ծորանցումը.
բ) սահմանել հսկողություն պարսպող հողաթմբերի վիճակի նկատմամբ և ժամանակին վերացնել խախտումները.
գ) հսկել կեղտաջրի մաքրման գործընթացը, ջրում լուծված թթվածնի պարունակությունը և մաքրված կեղտաջրերի բաղադրությունը:
198. Շահագործման սկզբում լճակները լցվում են կեղտաջրով և պահվում մինչև ամոնիակային ազոտի լրիվ անհետացումը:
XXVI. ԿԵՂՏԱՋՐԵՐԻ ՆՍՏՎԱԾՔՆԵՐԻ ՄՇԱԿՄԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԸ
Տղմահրապարակները
199. Տղմահրապարակները պետք է ապահովեն պարզարաններից կամ մեթանտենկներից տրվող նստվածքի և տիղմի ջրազրկումը (չորացումը)` մինչև 70-80 տոկոս:
200. Տղմահրապարակները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) պահպանել հրապարակների վրա նստվածքի լցման տրված պարբերականությունը և լցված նստվածքի շերտի հաստությունը: Կախված տեղական պայմաններից` լցման հաճախականությունը 20-30 օր է, իսկ շերտի հաստությունը` 0.2-0.3 մետր` ամռանը և պարսպող հողաթմբերի բարձրությունից 0,1 մետրից պակաս` ձմռանը.
բ) տղմահրապարակները ժամանակին բեռնաթափել չորացած նստվածքից, որից հետո դրանց մակերեսը հարթեցնել` անհրաժեշտության դեպքում լցնելով ավազ.
գ) ապահովել տղմաջրի ժամանակին և արագ հեռացումը մաքրման կառուցվածքներ` չթույլատրելով դրանց արտահոսքը ջրային ռեսուրս.
դ) հսկել առվակների, խողովակների ու մղափականների վիճակը և դրանք ժամանակին մաքրել ու լվանալ.
ե) մինչև սերմակալումը հետևել պարսպող հողաթմբերի վիճակին և ժամանակին հնձել մոլախոտերը:
Մեթանտենկները
201. Մեթանտենկները պետք է ապահովեն նստվածքի և տիղմի խմորումը` մեզոֆիլ կամ ջերմոֆիլ գործելակարգում: Թույլատրվում է մեթանտենկներում խմորել նաև ջարդիչներով մանրացված աղբը, ճաղավանդակներով բռնված թափոնները, եթե դրանք չեն խանգարում խմորման գործընթացին:
202. Մեթանտենկները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) հսկել մեթանտենկ տրվող նստվածքի և տիղմի խոնավությունը, մոխրայնությունը և ջերմաստիճանը, ապահովել մեթանտենկների բեռնավորման սահմանված նորմերը.
բ) մեթանտենկում մշտապես ապահովել հաշվարկային ջերմաստիճանը.
գ) հսկել նստվածքի խառնման գործընթացը` չթույլատրելով դրա մակերևույթին կեղևի առաջացումը.
դ) ապահովել մեթանտենկում նստվածքի հաստատուն մակարդակ և գազի անարգել դուրսբերում.
ե) հաշվառել առաջացող գազի քանակը, յուրաքանչյուր շաբաթը մեկ անգամ որոշել գազի որակական բաղադրությունը, հետևել գազատարում և գազի ամբողջ համակարգում գազի ճնշմանը.
զ) հաշվառել մեթանտենկ տրվող գոլորշու կամ տաք ջրի քանակը` գրանցելով դրանց ճնշումը և ջերմաստիճանը.
է) բեռնաթափել խմորված նստվածքը` հաշվառելով դրա քանակը, հսկել խմորված նստվածքի խոնավությունը, մոխրայնությունը, ջերմաստիճանը, տեսակարար դիմադրությունը և որոշել դրա որակական բաղադրությունը:
203. Մեթանտենկներում խմորման գործընթացը բնականոն է, եթե`
ա) պահպանվում են օրական բեռնավորման սահմանված նորմերը և խմորվող նստվածքի օպտիմալ ջերմաստիճանները` 30-35օ C մեզոֆիլ գործելակարգում և 50-55օ C ջերմոֆիլ գործելակարգում.
բ) նստվածքը կանոնավոր խառնվում է.
գ) խմորված նստվածքը կանոնավոր բեռնաթափվում է:
204. Ելնելով տեղական պայմաններից` մեթանտենկները կարող են թարմ նստվածքով բեռնավորվել յուրաքանչյուր օրը մեկ անգամ, հերթափոխը մեկ անգամ և անընդհատ: Բեռնավորվող նստվածքի ծավալը պետք է հավասար լինի բեռնաթափվող նստվածքի ծավալին:
205. Մեթանտենկների գազային տնտեսությունը պետք է շահագործվի տեխնիկական պահանջներին համապատասխան:
Տղմախտացուցիչները
206. Տղմախտացուցիչները պետք է ապահովեն ակտիվ տիղմի խտացման (ջրազրկման) պահանջվող արդյունքը: Եթե տղմախտացուցիչները (շառավղային) գտնվում են երկրորդային պարզարանների կազմում, ուր տրվում է տղմային խառնուրդն ակտիվ տիղմի նստեցման և խտացման համար, ապա խտացած ակտիվ տիղմի խոնավությունը պետք է լինի 97,3 տոկոս: Ինքնուրույն շառավղային կամ ուղղաձիգ տղմախտացուցիչներում, ուր երկրորդային պարզարաններից տրվում է ավելցուկային ակտիվ տիղմը` միայն խտացման համար, խտացած տիղմի խոնավությունը պետք է լինի համապատասխանաբար 97,3 և 98 տոկոս: Նշված տղմախտացուցիչներում խտացման տևողությունը պետք է գտնվի համապատասխանաբար 5-8, 9-10, և 10-12 ժամերի սահմաններում:
207. Տղմախտացուցիչները շահագործվում են սույն կանոնների 152-156-րդ և 192-րդ կետերի պահանջներին համապատասխան:
Նստվածքի օդակյաց կայունացուցիչները
208. Նստվածքի օդակյաց կայունացուցիչները պետք է ապահովեն օդակյաց պայմաններում նստվածքի և ավելցուկային տիղմի (կենսաթաղանթի) կայունացումը:
209. Նստվածքի օդակյաց կայունացուցիչները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) ապահովել կայունացուցիչ տրվող նստվածքի և ավելցուկային ակտիվ տիղմի (կամ կենսաթաղանթի) տրված քանակները.
բ) պահպանել լուծված թթվածնի տրված պարունակությունը (առնվազն 2 մգ/լ).
գ) չթույլատրել օդամատակարարման ընդմիջումներ.
դ) հսկել տրվող նստվածքի և տիղմի խոնավությունը, մոխրայնությունը, տեսակարար դիմադրությունը և ջերմաստիճանը, ապահովել սահմանված բեռնավորումը.
ե) կանոնավոր բեռնաթափել մշակված նստվածքը, հսկել դրա խոնավությունը, մոխրայնությունը, տեսակարար դիմադրությունը և որոշել տղմաջրի բաղադրությունը.
զ) կայունացուցիչի նստեցման մասում չթույլատրել պնդացած նստվածքի կուտակումներ.
է) սահմանել հսկողություն մեխանիզմների, չափիչ սարքերի և այլ սարքավորումների աշխատանքի նկատմամբ, անհապաղ ձեռնարկել միջոցներ` անսարքությունները վերացնելու համար:
210. Տրվող նստվածքի և ակտիվ տիղմի քանակը, օդամատակարարման ինտենսիվությունը և լուծված թթվածնի քանակը շահագործման ժամանակ պետք է ճշտվեն փորձնական ճանապարհով` ելնելով տրվող և հեռացվող նստվածքի ու տիղմի բաղադրությունից:
211. Օդամատակարարումը կարգավորվում է ըստ կայունացուցիչում լուծված թթվածնի քանակի:
212. Նստվածքի օդակյաց կայունացուցիչների բնականոն աշխատանքն ապահովվում է, երբ նստվածքի խոնավությունը 96,5-97,5 տոկոս է, օդի ծախսը` կախված խոնավությունից` 1-2 խոր. մ/ժ է` վերագրված խտացուցիչի ծավալի մեկ խոր. մետրին, իսկ օդավորման ինտենսիվությունը փոքր չէ 6 խոր. մ/(քառ. մ ժ)-ից: Խտացած նստվածքի խոնավությունը պետք է լինի 96,5-98,5 տոկոս:
213. Ձմռանը, օդի բացասական ջերմաստիճանի դեպքում նստվածքի օդակյաց կայունացուցիչները ջերմապահպանում են կամ տաքացնում կայունացվող նստվածքները, որպեսզի կայունացուցիչում ջերմաստիճանը լինի առնվազն 6օ C:
214. Նստվածքի բաժնեչափը հսկվում է` ելնելով օրական նստվածքի ծավալից:
Վակուում-քամիչները
215. Խմորված նստվածքի ջրազրկման վակուում-քամիչները շահագործվում են 2 փուլով` նախապատրաստման (լվացում-խտացում և մակարդում) վակուում-քամիչներով ջրազրկման, քամող գործվածքի լվացման ու մաքրման միջոցով:
216. Հում (չխմորված) նստվածքը նախապատրաստվում է մեկ փուլով` մակարդում: Ցանկալի է օգտագործել հանվող քամող գործվածքով վակուում-քամիչներ:
217. Վակուում-քամիչները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) ապահովել ագրեգատների անխափան աշխատանքը.
բ) հսկել չջրազրկված և ջրազրկված նստվածքների խոնավությունը, մշակվող նստվածքի քանակն ու որակը, ռեագենտների և լվացման ջրի ծախսերը.
գ) պահպանել քիմիական ռեագենտների տրված բաժնեչափերը.
դ) ժամանակին կատարել քամող գործվածքի ռեգեներացիան.
ե) հանվող գործվածքով վակուում-քամիչներում ապահովել քամող գործվածքի անընդհատ ռեգեներացիան.
զ) անխափան պահել մեխանիզմները և սարքավորումները.
է) ապահովել նստվածքի հուսալի լվացումը և խտացումը` պահպանելով տրվող ջրի ու օդի քանակները և խտացուցիչում խառնուրդի մնալու ժամանակամիջոցը.
ը) նստվածքը լվանալ մաքրված կեղտաջրով:
218. Նստվածքների մակարդման համար մակարդիչների բաժնեչափը ճշտվում է փորձնական ճանապարհով` ելնելով նստվածքի տեսակարար դիմադրությունից: Վակուում-քամիչների կայուն աշխատանքի համար նստվածքի տեսակարար դիմադրությունը պետք է լինի (5-40)x10e10 սմ/գ, իսկ խտացած ակտիվ տիղմինը` (10-50)x10e10 սմ/գ:
219. Վակուում-քամիչներում վակուումի մեծությունը պետք է լինի 0.4-0.65 մթն, իսկ խտացրած օդի ճնշումը` 0.2-0.3 մթն:
220. Վակուում-քամիչը գործարկելուց առաջ հարկավոր է քամող գործվածքը թրջել:
221. Քամող գործվածքը ռեգեներացվում է` օդ փչելով և ջրով լվանալով:
222. Գործվածքի ռեգեներացիայի համար լվացման ջրի ծախսը պահպանվում է 0.1-0.3 խոր. մ/(քառ. մ ժ) սահմաններում:
223. Ռեգեներացիայի ոչ բավարար արդյունքի դեպքում, երբ ի հայտ են գալիս 20 տոկոսից ավելի մերկացած տեղեր, քամող գործվածքը մաքրում են ինհիբիրացված աղաթթվով:
224. Քամիչների յուրաքանչյուր կանգառից հետո քամող գործվածքը պետք է լվանալ օճառով կամ լվացքի փոշիով և մաքրել խոզանակով:
225. Գործվածքի փոքր ճղվածքները կարում են` այն չհանելով վակուում-քամիչի վրայից:
Ցենտրիֆուգերը
226. Նստվածքների ջրազրկումը ցենտրիֆուգերով պետք է ապահովի խոնավության իջեցումը` մինչև 60-85 տոկոս` կախված նստվածքի տեսակից:
227. Ցենտրիֆուգերը շահագործվում են այն արտադրող կազմակերպության հրահանգին համապատասխան:
228. Ցենտրիֆուգերը շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) հսկել ցենտրիֆուգերի աշխատանքի տևողությունը, մշակվող և ջրազրկված նստվածքների քանակը.
բ) յուրաքանչյուր շաբաթը 2 անգամ որոշել չջրազրկված ու ջրազրկված նստվածքների խոնավությունը և մոխրայնությունը, իսկ յուրաքանչյուր շաբաթը մեկ անգամ` ֆուգատում կախված նյութերի խտությունն ու ԹԿՊլրիվ-ը.
գ) ապահովել մեխանիզմների ու սարքավորումների անխափան աշխատանքը:
229. Նստվածքի չոր նյութերի բռնման արդյունքը մինչև 90-95 տոկոս մեծացնելու համար կարելի է օգտագործել ֆլոկուլյոնտներ, որոնց բաժնեչափը որոշվում է նստվածքի փորձնական փաթիլացման ու ցենտրիֆուգավորման միջոցով:
230. Ցենտրիֆուգերի գործելակարգը (ռոտորի պտտաթիվը, հոսարանի տրամագիծը) սահմանվում է փորձնական ճանապարհով` ելնելով ամենամաքուր ֆուգուտ ստանալու պայմանից:
231. Ցենտրիֆուգի վրա բեռը փոքրացնելու համար նստվածքը նախօրոք խտացվում է:
232. Ցենտրիֆուգի մաշվածությունը փոքրացնելու համար նստվածքից հեռացվում են հղկանյութերը:
233. Նստվածքում ավազի մեծ պարունակության դեպքում հոսարանի պտտման արագությունը և տրամագիծը փոքրացվում են:
Նստվածքի ջերմային չորացումը
234. Վակուում-քամիչների կամ ցենտրիֆուգերի միջոցով ջրազրկված նստվածքի ջերմային չորացումը պետք է ապահովի դրա խոնավության պահանջվող աստիճանը:
235. Նստվածքը չորացվում է հիմնականում թմբուկային և հանդիպական շիթերով` չորանոցներում:
236. Չորանոցները շահագործող անձնակազմը պարտավոր է`
ա) հետևել չորանոցների աշխատանքին` կատարելով դրա պարամետրերի անհրաժեշտ ճշտումներ.
բ) հսկել և հաշվառել ջրազրկված ու չորացված նստվածքների, վառելիքի և խտացված օդի քանակը.
գ) սարքին վիճակում պահել չորանոցների և օժանդակ սարքավորումների մեխանիզմներն ու հանգույցները.
դ) ապահովել չորանոց տրված քանակով նստվածքի մատուցումը և այնտեղից չորացած նստվածքի ժամանակին հեռացումը.
ե) չթույլատրել հեռացող ծխագազերի ջերմաստիճանի բարձրացումը սահմանված չափերից:
XXVII. ՋՐԱՀԵՌԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԱՎՏՈՄԱՏԱՑՈՒՄԸ
237. Ջրահեռացման համակարգերի ավտոմատացման և ավտոմատ հսկման միջոցների շահագործումը պետք է ապահովի`
ա) առաջադրված տեխնոլոգիական ռեժիմների պահպանումը և կառուցվածքների ու սարքավորումների աշխատանքի բնականոն պայմանները.
բ) սարքավորումների օպերատիվ փոխարկման հնարավորությունը, վթարների արագ մեկուսացումը և վերացումը.
գ) կառուցվածքների և սարքավորումների աշխատանքների խախտման ու անջատման մասին ազդարարումը:
238. Ավտոմատացման միջոցները շահագործվում են ջրահեռացման կազմակերպության հսկող, չափող սարքերի և ավտոմատացման (այսուհետ` ՀՉՍ և Ա) ծառայության կողմից:
239. ՀՉՍ և Ա ծառայության անձնակազմը պարտավոր է`
ա) ապահովել հսկող, չափող սարքերի, ավտոմատացման և հեռուստաչափական սարքերի աշխատանքների բնականոն պայմանները` հետևողականորեն ստուգելով հայտնիչների, երկրորդային սարքերի, ձևափոխիչների վիճակը և ցուցմունքների ճշտությունը.
բ) ստուգել ուղեփակման, ազդարարման, ավտոմատ կարգավորման և կառավարման միջոցների սարքինությունը.
գ) անսարքության դեպքում ապահովել պահուստային սարքերի միացումը, հեռակառավարման կամ ձեռքի կառավարման անցումը.
դ) կատարել ավտոմատ սարքերի և սարքավորումների նորոգման աշխատանքներ` յուրաքանչյուր տարին մեկ անգամ.
ե) կատարել ավտոմատ հսկման, կարգավորման և կառավարման համակարգերի տեխնիկական վիճակի ստուգումներ:
240. ՀՉՍ և Ա ծառայությունը պետք է առաջնորդվի`
ա) սույն կանոններով.
բ) կազմակերպության կողմից հաստատված ՀՉՍ և Ա ծառայության կանոններով.
գ) չափող միջոցների ստուգումների կազմակերպման ու իրականացման գործող կանոններով և ստանդարտներով.
դ) հսկման և ավտոմատացման սարքեր, կատարող մեխանիզմներ ու կարգավորող սարքավորումներ արտադրող կազմակերպությունների հրահանգներով և տեխնիկական նկարագրություններով:
241. ՀՉՍ և Ա ծառայությունը պետք է ունենա և պահպանի հետևյալ տեխնիկական փաստաթղթերը`
ա) կառուցվածքների և սարքավորումների ավտոմատացման ու հեռուստամեխանիկայի միջոցների օպերատիվ տեխնոլոգիական սխեմաները.
բ) ավտոմատացման միջոցների աշխատանքների հսկման և հաշվառման մատյանները.
գ) ավտոմատ միջոցների ստուգումների ժամանակացույցերը` հաստատված կազմակերպության գլխավոր ճարտարագետի կողմից և համաձայնեցված պետական չափագիտական ծառայության հետ:
242. Բոլոր ավտոմատ սարքերի վրա յուղաներկով պետք է գրվեն դրանց հերթական համարները` համաձայն գույքագրման համարների և կատարողական փաստաթղթերի:
243. ՀՉՍ և Ա ծառայությունն ավտոմատացման միջոցների կանխարգելող ծրագրային նորոգումները պետք է կատարի նախապես հաստատված ժամանակացույցին համապատասխան:
244. ՀՉՍ և Ա ծառայությունը պետք է ունենա պետական չափաբանական ծառայության կողմից տրված վկայական, որն իրավունք է տալիս նորոգելու բանվորական չափման միջոցները:
245. ՀՉՍ և Ա ծառայությունը պետք է ապահովված լինի`
ա) օրինակելի ստուգման սարքերով` հսկող և չափող սարքերի ու ավտոմատ կարգավորիչների ստուգման և կարգաբերման համար.
բ) հսկիչ սարքերով` շահագործվող սարքերի ստուգման և ավտոմատ սարքավորումների կարգաբերման համար.
գ) նյութերով և գործիքներով` ավտոմատ սարքերի ու սարքավորումների ընթացիկ և կապիտալ նորոգման համար:
246. ՀՉՍ և Ա ծառայությունը սնդիկով լցված սարքերի նորոգման համար պետք է ունենա հատուկ մեկուսացված սենյակներ` կահավորված անվտանգության տեխնիկայի և սանիտարական նորմերի պահանջներին համապատասխանող սարքավորումներով:
247. Ավտոմատ սարքերի և սարքավորումների պահպանման ու դրանց անխափան աշխատանքի ապահովման համար պատասխանատվությունը կրում են այդ սարքերը և սարքավորումները շահագործող անձինք` օրենքով սահմանված կարգով: