ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՎԱՐՁԱՏՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ

(ուժը կորցրել է 24.06.10 ՀՕ-120-Ն օրենք)

010.0226.101001

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՕՐԵՆՔԸ

Ընդունված է 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ին

ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՎԱՐՁԱՏՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ

1. Սույն օրենքը կարգավորում է գործատուների և սույն օրենքով սահմանված կատեգորիաների աշխատողների միջև աշխատանքի վարձատրության (այսուհետ` նաև աշխատավարձ) հետ կապված հարաբերությունները և սահմանում է աշխատանքի վարձատրության կարգը:

Աշխատանքի վարձատրությունը գործատուների կողմից աշխատողներին նրանց կատարած աշխատանքի դիմաց դրամական կամ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված այլ ձևերով կատարվող վճարումն է:

2. Սույն օրենքի գործողությունը տարածվում է Հայաստանի Հանրապետությունում գործող կազմակերպությունների (անկախ դրանց կազմակերպաիրավական ձևից) և անհատ ձեռնարկատերերի, ինչպես նաև պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այսուհետ` կազմակերպություններ) աշխատողների աշխատանքի վարձատրության հարաբերությունների վրա:

2.1. Սույն օրենքի գործողությունը չի տարածվում «Քաղաքացիական ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 3-րդ հոդվածի «դ» կետով սահմանված` քաղաքացիական ծառայողների աշխատանքի վարձատրության հարաբերությունների վրա:

(1-ին հոդվածի 2.1 մասը լրաց. 03.07.02 ՀՕ-408-Ն օրենք և ուժի մեջ է մտնելու 01.01.03 թվականից)

1. Աշխատանքի վարձատրության հետ կապված հարաբերությունները կարգավորվում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, Աշխատանքային և Քաղաքացիական օրենսգրքերով, սույն օրենքով և իրավական այլ ակտերով:

2. Եթե Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով սահմանված են այլ նորմեր, քան նախատեսված են սույն օրենքով, ապա կիրառվում են միջազգային պայմանագրերի նորմերը:

1. Աշխատանքի վարձատրության համակարգն աշխատանքի վարձատրության սկզբունքները, չափը, պայմանները, կարգը, ինչպես նաև պետական երաշխիքները սահմանող իրավական նորմերի ամբողջությունն է:

2. Աշխատանքի վարձատրության համակարգի տարրերն են`

ա) աշխատանքի վարձատրության իրավական հիմքերը.

բ) աշխատանքի վարձատրության նվազագույն չափը.

գ) աշխատանքի վարձատրության կարգը.

դ) աշխատանքի վարձատրության պետական երաշխիքները.

ե) աշխատողներին ներկայացվող տարիֆաորակավորման (սակագնաորակավորման) պահանջները.

զ) նվազագույն աշխատավարձի նկատմամբ գոտիականության գործակիցները:

1. Սույն օրենքի իմաստով աշխատողները բաժանվում են հետևյալ կատեգորիաների`

ա) պետական պաշտոնյաներ.

բ) պետական ծառայողներ.

գ) բյուջետային հիմնարկների աշխատողներ.

դ) այլ վարձու աշխատողներ:

2. Պետական պաշտոնյաներ են համարվում պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ընտրված կամ նշանակված պաշտոնատար անձինք:

3. Պետական ծառայողներ են համարվում պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում աշխատողները, բացառությամբ տնտեսական, տեխնիկական և սպասարկման գործառույթներ իրականացնող այն աշխատողների, որոնց աշխատանքի բնույթն ազդեցություն չունի տվյալ մարմինների իրավասության և լիազորությունների կատարման վրա:

4. Բյուջետային հիմնարկների աշխատողներ են համարվում այն քաղաքացիներն ու քաղաքացիություն չունեցող անձինք, որոնց աշխատանքի վարձատրությունը ֆինանսավորվում է պետական բյուջեի կամ համայնքների բյուջեների միջոցների հաշվին:

Բյուջետային հիմնարկների աշխատողների պաշտոնային դասակարգումը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

5. Այլ վարձու աշխատողներ են համարվում սույն հոդվածի 2-րդ, 3-րդ և 4-րդ կետերում չնշված այն քաղաքացիներն ու քաղաքացիություն չունեցող անձինք, որոնք կազմակերպություններում աշխատում են գործատուների հետ կնքված կոլեկտիվ և (կամ) անհատական աշխատանքային պայմանագրերի (այսուհետ` նաև պայմանագրեր) հիման վրա:

6. Պետական պաշտոնյաներին, պետական ծառայողներին, բյուջետային հիմնարկների աշխատողներին և այլ վարձու աշխատողներին ներկայացվող տարիֆաորակավորման պահանջները սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

7. Գործատուներ են համարվում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատասխան` վարձու աշխատանք օգտագործող կազմակերպությունները:

(4-րդ հոդվածը փոփ. 03.07.02 ՀՕ-408-Ն օրենք)

1. Աշխատանքի վարձատրության իրավական հիմքերն են`

ա) պետական պաշտոնյաների համար տվյալ պաշտոնում նրանց նշանակման կամ ընտրությունների արդյունքները հաստատող իրավական ակտերը.

բ) բյուջետային հիմնարկների աշխատողների և պետական ծառայողների համար նրանց գործատուների հրամանները.

գ) այլ վարձու աշխատողների համար գործատուների հետ կնքված պայմանագրերը.

դ) սույն օրենքով սահմանված աշխատողների բոլոր կատեգորիաների համար նրանց աշխատանքի վարձատրության չափն ու պայմանները սահմանող պայմանագրերը և իրավական այլ ակտերը:

2. Գործատուն վարձու աշխատողի հետ պարտավոր է կնքել գրավոր պայմանագիր, որում նշվում են`

ա) աշխատանքի վարձատրության պայմանները.

բ) աշխատանքի վարձատրության ժամային դրույքաչափերը կամ ամսական աշխատավարձի (հավելումների, փոխհատուցումների) չափն ու վճարման պարբերականությունը.

գ) կազմակերպություններում (բացառությամբ բյուջեից ֆինանսավորվող աշխատողների) աշխատավարձի վճարման ժամկետանց յուրաքանչյուր օրվա համար տույժի չափը.

դ) աշխատողի մեղքով առաջացած պարապուրդի և գործադուլի հայտարարման դեպքում աշխատանքի ներկայանալու մյուս պայմանները.

ե) սույն օրենքի և իրավական այլ ակտերի պահանջներից բխող, ինչպես նաև օրենսդրությանը չհակասող աշխատանքի վարձատրության չափն ու վճարման կարգը որոշող այլ պայմաններ.

զ) ոչ գործատուի մեղքով առաջացած պարապուրդի վճարման առանձնահատկությունները:

3. Բյուջետային հիմնարկների և պետական ծառայողների աշխատանքի վարձատրության չափն ու պայմանները սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը, բացառությամբ օրենքով և իրավական այլ ակտերով սահմանված դեպքերի:

Սույն կետում նշված կատեգորիաների յուրաքանչյուր աշխատողի աշխատանքի վարձատրության պաշտոնային դրույքաչափի առավելագույն և նվազագույն սահմանների տարբերությունը չի կարող գերազանցել պաշտոնային դրույքաչափի նվազագույն սահմանի երեսուն տոկոսը:

4. Պետական պաշտոնյաների աշխատանքի վարձատրության չափն ու պայմանները սահմանվում են համապատասխան օրենքներով և իրավական այլ ակտերով:

(5-րդ հոդվածը փոփ. 11.12.02 ՀՕ-473-Ն օրենք)

1. Հայաստանի Հանրապետությունում աշխատանքը վարձատրվում է ժամավարձային, գործավարձային կամ աշխատանքի վարձատրության իրավական հիմքերով սահմանված այլ ձևերով:

2. Աշխատողի աշխատանքի վարձատրության ամսական չափը (ժամային դրույքաչափը) չի կարող պակաս լինել Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված աշխատանքի վարձատրության նվազագույն չափից (ժամային նվազագույն դրույքաչափից), բացառությամբ սույն օրենքի 10-րդ և 11-րդ հոդվածներով նախատեսված դեպքերի:

3. (6-րդ հոդվածի 3-րդ մասն ուժը կորցրել է 16.03.04 ՀՕ-54-Ն օրենք)

4. (6-րդ հոդվածի 4-րդ մասն ուժը կորցրել է 16.03.04 ՀՕ-54-Ն օրենք)

5. (6-րդ հոդվածի 5-րդ մասն ուժը կորցրել է 16.03.04 ՀՕ-54-Ն օրենք)

6. (6-րդ հոդվածի 6-րդ մասն ուժը կորցրել է 16.03.04 ՀՕ-54-Ն օրենք)

7. Աշխատանքի վարձատրության նվազագույն չափը հարկման ենթակա չէ:

1. Աշխատանքի վարձատրության տարրերն են`

ա) տարիֆային աշխատավարձը (պաշտոնային դրույքաչափը).

բ) տարիֆային աշխատավարձի (պաշտոնային դրույքաչափի) նկատմամբ հաշվարկվող հավելումները և պարգևավճարները.

գ) փոխհատուցումները:

2. Վճարվող աշխատանքի վարձատրության նվազագույն չափը ապահովվում է միայն տարիֆային աշխատավարձով (պաշտոնային դրույքաչափով):

Հավելումների, պարգևավճարների ու փոխհատուցումների չափերն ու վճարման կարգը սահմանում են գործատուները, եթե Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ այլ բան նախատեսված չէ:

3. Վարձու աշխատողի աշխատանքի վարձատրության չափը որոշվում է ելնելով`

ա) աշխատանքի վարձատրության նվազագույն չափից.

բ) աշխատանքի շուկայում աշխատուժի նկատմամբ առաջարկի և պահանջարկի հարաբերակցությունից.

գ) կատարված աշխատանքի քանակից և որակից.

դ) կազմակերպության տնտեսական գործունեության արդյունքներից, բացառությամբ տարիֆային աշխատավարձի (պաշտոնային դրույքաչափի):

Վարձու աշխատողի անվանական (պայմանագրով սահմանված) աշխատավարձի առավելագույն չափը սահմանափակման ենթակա չէ, եթե օրենքով այլ բան նախատեսված չէ:

4. Բյուջետային հիմնարկների աշխատողների, պետական ծառայողների և պետական պաշտոնյաների աշխատանքի վարձատրության չափը որոշվում է ելնելով`

ա) աշխատանքի վարձատրության նվազագույն չափից.

բ) տարիֆային աշխատավարձի (պաշտոնային դրույքաչափի) առավելագույն չափից.

գ) աշխատողի (ծառայողի, պաշտոնյայի) կրթական, մասնագիտական որակավորման, պրոֆեսիոնալ պատրաստվածության և իրավասության մակարդակներից, կատարված աշխատանքի քանակից, որակից, բարդության, պատասխանատվության և վտանգավորության կամ վնասակարության աստիճանից, իսկ առանձին կատեգորիաների աշխատողների համար` նաև համապատասխան աշխատանքային ստաժի չափից:

Առանձին կատեգորիաների աշխատողների ցանկը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ:

5. Գործատուները պարտավոր են կատարված աշխատանքի համար վճարել սույն օրենքով սահմանված կարգով հաշվարկվող տարիֆային աշխատավարձը և հավելումները` անկախ տնտեսական գործունեության արդյունքներից:

6. Արգելվում է աշխատանքի վարձատրության բնագավառում խտրականությունը` անկախ ազգությունից, քաղաքացիությունից, ռասայից, սեռից, տարիքից, լեզվից, դավանանքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, սոցիալական ծագումից, գույքային կամ այլ դրությունից:

Աշխատավարձից բռնագանձումներ կարող են կատարվել միայն օրենքով սահմանված դեպքերում, կարգով և չափերով:

7. Կազմակերպության անվճարունակության (սնանկացման), ինչպես նաև օրենքով սահմանված կարգով լուծարման դեպքերում առաջին հերթին վճարվում են չվճարված աշխատավարձերը:

1. Աշխատավարձը յուրաքանչյուր ամիս հաշվարկվում և վճարվում է անմիջապես աշխատողին, նրա աշխատանքի վայրում, աշխատանքային օրերին, ամսական առնվազն մեկ անգամ` մինչև հաջորդ ամսվա 15-ը:

Գործատուն կարող է ամսական աշխատավարձ վճարել մեկ անգամից ավելի պարբերականությամբ: Աշխատավարձը այլ վայրում կարող է վճարվել միայն աշխատողի գրավոր համաձայնությամբ:

2. Գործատուները պարտավոր են աշխատավարձը վճարել Հայաստանի Հանրապետության ազգային արժույթով, եթե օրենքով այլ բան նախատեսված չէ:

Աշխատավարձի վճարումը պարտավորագրերով և արժեթղթերով արգելվում է, բացառությամբ սույն օրենքով նախատեսված դեպքերի:

3. Աշխատողի ցանկությամբ աշխատավարձը կարող է վճարվել բանկային վկայագրով, չեկերով կամ աշխատողի կողմից նշված բանկային հաշվին (հասցեին) դրամական (փոստային) փոխանցումով:

Բանկային վկայագրերով, չեկերով կամ դրամական (փոստային) փոխանցումներով աշխատավարձի վճարման կարգը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ:

Բանկային վկայագրերով, չեկերով կամ դրամական (փոստային) փոխանցումներով աշխատավարձի վճարման դեպքում բանկային (փոստային) համապատասխան ծառայությունների դիմաց վճարում են աշխատավարձ ստացողները:

4. Աշխատանքի վարձատրության մի մասը, բայց ոչ ավելի, քան տարիֆային աշխատավարձի (պաշտոնային դրույքաչափի) քսան տոկոսը, աշխատողի գրավոր համաձայնությամբ կարող է վճարվել գործատուի սեփական արտադրանքով` դրանց բացթողման գներով:

Ծխախոտի, ալկոհոլային խմիչքների, դեղերի, ինչպես նաև մարդու առողջության և շրջակա միջավայրի համար վնասակար, թունավոր, ռադիոակտիվ և ուժեղ ներգործության նյութերի ու այդպիսի նյութեր պարունակող ապրանքների օգտագործումը, որպես աշխատանքի վարձատրության միջոց, արգելվում է:

5. Ժամանակավոր կամ միանվագ աշխատանքների դիմաց, որոնց տևողությունը չի գերազանցում տասնհինգ աշխատանքային օրը, աշխատավարձը վճարվում է ամբողջությամբ` աշխատանքների ավարտմանը հաջորդող երեք օրվա ընթացքում, եթե պայմանագրով այլ բան նախատեսված չէ:

6. Վճարովի արձակուրդի դեպքում այդ ժամկետի համար աշխատավարձը վճարվում է արձակուրդի սկզբից առնվազն երեք օր առաջ:

7. Աշխատանքային պայմանագրի գործողության դադարման դեպքում աշխատողի աշխատավարձը վճարվում է դրա դադարման օրվանից` երեք օրվա ընթացքում:

8. Աշխատողի մահվան դեպքում նրան հասանելիք աշխատավարձը վճարվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

9. Աշխատանքի վարձատրության մասին տեղեկատվությունը կարող է տրամադրվել միայն աշխատողի համաձայնությամբ կամ օրենքով սահմանված դեպքերում:

(8-րդ հոդվածը փոփ. 26.12.02 ՀՕ-504-Ն օրենք)

1. Աշխատանքի նորմալ պայմաններից շեղումների առկայության դեպքում գործատուների կողմից աշխատողներին տրվում են հավելումներ` սույն օրենքով և իրավական այլ ակտերով, ինչպես նաև աշխատանքային պայմանագրերով սահմանված կարգով և չափերով:

2. Առողջության համար վնասակար աշխատանքի կատարման դեպքում աշխատողին վճարվում է հավելում` նրա տարիֆային աշխատավարձի (պաշտոնային դրույքաչափի) 50 տոկոսի չափով:

3. Առողջության համար առանձնապես վնասակար, առանձնապես ծանր աշխատանքի կատարման դեպքում աշխատողին վճարվում է հավելում` նրա տարիֆային աշխատավարձի (պաշտոնային դրույքաչափի) 100 տոկոսի չափով:

Առողջության համար վնասակար և առանձնապես վնասակար, առանձնապես ծանր աշխատանքների և մասնագիտությունների ցանկերը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

4. Գիշերային (երեկոյան ժամը 23-ից մինչև առավոտյան ժամը 8-ը) և արտաժամյա աշխատանքի յուրաքանչյուր ժամի համար սահմանվում է հավելում` ժամային դրույքաչափի կրկնակի չափով:

5. Հանգստյան և տոնական օրերին աշխատանքի համար (եթե դա նախատեսված չէ աշխատանքային գրաֆիկով) սահմանվում է հավելում` ժամային (օրական) դրույքաչափի կրկնակի չափով, կամ աշխատողի ցանկությամբ հավելման փոխարեն նրան տրամադրվում են համապատասխան քանակի հանգստյան օրեր:

6. Կազմակերպությունների կողմից սույն օրենքով և իրավական այլ ակտերով սահմանված հավելումների և փոխհատուցումների նվազագույն չափերը կարող են գերազանցվել, ինչպես նաև կարող են սահմանվել լրացուցիչ այլ հավելումներ և փոխհատուցումներ` աշխատանքի վարձատրության իրավական հիմքերով, ինչպես նաև աշխատանքային պայմանագրերով սահմանված կարգով:

1. Ոչ աշխատողի մեղքով առաջացած պարապուրդը ենթակա է վճարման սույն օրենքով և իրավական այլ ակտերով սահմանված կարգով:

Ժամանակավոր ներմուծում` վերամշակման համար» մաքսային ռեժիմով Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող հումքի և նյութերի վերամշակման աշխատանքներ (ծառայություններ) իրականացնող գործատուների մոտ պարապուրդի (ոչ գործատուի մեղքով) վճարումը կարգավորվում է աշխատողի հետ կնքվող աշխատանքային պայմանագրով:

2. Ոչ աշխատողի մեղքով պարապուրդի մեկ ժամի համար վարձատրության նվազագույն դրույքաչափը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

Ոչ աշխատողի մեղքով առաջացած պարապուրդի վճարման գումարը չի կարող պակաս լինել Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ և (կամ) աշխատանքային պայմանագրով սահմանված չափից:

3. Եթե ոչ աշխատողի մեղքով առաջացած պարապուրդի ընթացքում աշխատողն իր համաձայնությամբ ժամանակավորապես տեղափոխվում է իր մասնագիտությանը, որակավորմանը համապատասխանող և առողջական վիճակին վնաս չպատճառող մեկ այլ աշխատանքի, ապա պարապուրդի յուրաքանչյուր ժամի համար աշխատողը վարձատրվում է պարապուրդի ամսվան նախորդող նրա տարիֆային աշխատավարձի (պաշտոնային դրույքաչափի մեկ ժամի վարձատրության) առնվազն 2/3-ի չափով:

4. Եթե աշխատողը հրաժարվում է առաջարկված ժամանակավոր աշխատանքից, ապա պարապուրդի յուրաքանչյուր ժամի համար նրան վճարվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված նվազագույն դրույքաչափը:

5. Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով անհաղթահարելի ուժ ճանաչված պատճառներով առաջացած պարապուրդների համար աշխատողները չեն վարձատրվում:

6. Աշխատանքի վարձատրության իրավական հիմքերով գործատուների կողմից կարող են սահմանվել պարապուրդների վճարման ավելի բարձր դրույքաչափեր, քան սահմանված են սույն օրենքով և իրավական այլ ակտերով:

7. Պարապուրդների վճարումը կատարվում է սույն օրենքով աշխատանքի վարձատրության համար սահմանված կարգով և ժամկետներում:

8. Ոչ աշխատողի մեղքով առաջացած պարապուրդի ընթացքում գործատուն իրավասու չէ պահանջել տվյալ աշխատողից, որպեսզի նա գտնվի աշխատանքի վայրում` աշխատանքային օրվա ընթացքում երկու ժամից ավելի տևողությամբ: Հակառակ դեպքում երկու ժամը գերազանցող պարապուրդի ժամանակահատվածը ենթակա է վճարման սույն հոդվածի 3-րդ կետով սահմանված դրույքաչափով:

9. Աշխատողի մեղքով առաջացած պարապուրդը, ինչպես նաև աշխատողների կողմից հայտարարված գործադուլի ժամանակահատվածը վճարման ենթակա չեն:

(10-րդ հոդվածը փոփ. 11.12.02 ՀՕ-473-Ն օրենք)

Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված, ինչպես նաև աշխատողի և գործատուի միջև կնքված համաձայնությամբ ոչ լրիվ աշխատաժամանակի (ոչ լրիվ աշխատանքային օրվա կամ շաբաթվա) կիրառման պայմաններում աշխատանքը վարձատրվում է աշխատած փաստացի ժամանակին կամ կատարված փաստացի աշխատանքին համապատասխան:

1. Աշխատանքի վարձատրության պետական երաշխիքների համակարգը Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ և իրավական այլ ակտերով սահմանված այն նորմերի ամբողջությունն է, որն ապահովում է`

ա) կատարված աշխատանքի դիմաց տարիֆային աշխատավարձի վճարման պարտադիր բնույթը.

բ) օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձից ցածր աշխատանքի վարձատրության անթույլատրելիությունը, բացառությամբ օրենքով սահմանված դեպքերի.

գ) աշխատանքային նորմալ պայմաններից շեղումների առկայության դեպքում հավելումների նվազագույն չափերի կիրառման պարտադիր բնույթը.

դ) բյուջետային հիմնարկների աշխատողների, պետական ծառայողների և պետական պաշտոնյաների աշխատանքի վարձատրության համար` պետական (համայնքային) բյուջեներում աշխատավարձի գծով ծախսերի օրենքով պաշտպանվածությունը:

2. Աշխատանքի վարձատրության պետական երաշխիքների համակարգը գործում է աշխատողների կողմից աշխատանքի վարձատրության իրավական հիմքերով սահմանված աշխատանքային պարտականությունների կատարման դեպքում:

3. Աշխատողների և գործատուների միջև աշխատանքի վարձատրության, ինչպես նաև աշխատանքի վարձատրության պետական երաշխիքների հետ կապված վեճերը լուծվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

1. Սույն օրենքի պահանջների խախտումն առաջացնում է պատասխանատվություն` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

2. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման պահից:

10 հոկտեմբերի 2001թ.

ՀՕ-226