(ուժը կորցրել է 03.03.08 թիվ 07-Ն հրաման)
i
108.0304.281098
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԷՆԵՐԳԵՏԻԿԱՅԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՀՐԱՄԱՆ
9 հոկտեմբերի 1998 թվականի N 304-ԳՄ
i
ԲՆԱԿԱՆ ԳԱԶԻ ԲԱՇԽՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐՈՒՄ ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՐԿԻ ՀՐԱՀԱՆԳԻ ՀԱՍՏԱՏՄԱՆ ՄԱՍԻՆ
Ղեկավարվելով «Էներգետիկայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 7 և 14 հոդվածներով`
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ.
1. Հաստատել «Բնական գազի բաշխման ցանցերում կորուստների հաշվարկի հրահանգը» (կցվում է):
2. Հրահանգը ներկայացնել ՀՀ արդարադատության նախարարություն` պետական գրանցման:
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԷՆԵՐԳԵՏԻԿԱՅԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
Հաստատված է
ՀՀ էներգետիկայի նախարարության
09.10.1998 թ.
N 304-ԳՄ հրամանով
ՀՐԱՀԱՆԳ
ԲՆԱԿԱՆ ԳԱԶԻ ԲԱՇԽՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐՈՒՄ ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՐԿԻ
Համաձայն եմ Հաստատում եմ
ՀՀ էներգետիկայի հանձնաժողովի ՀՀ էներգետիկայի նախարար`
նախագահ` Գ. ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ
Վ. ՄՈՎՍԵՍՅԱՆ 08.10.1998 թ.
28.09.1998 թ.
ՀՐԱՀԱՆԳ
ԲՆԱԿԱՆ ԳԱԶԻ ԲԱՇԽՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐՈՒՄ ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՐԿԸ
ՀՀ էներգետիկայի ՀՀ էներգետիկայի նախարարության
հանձնաժողովի անդամ տեխնիկական քաղաքականության
Ա. ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ գլխավոր վարչության պետ
Ա. ԳԱԼՍՏՅԱՆ
«Հայգազնախագիծ» ինստիտուտ
ՊՓԲԸ գործադիր տնօրեն
Ա. ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ
ՀՐԱՀԱՆԳ
ԲՆԱԿԱՆ ԳԱԶԻ ԲԱՇԽՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐՈՒՄ ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՐԿԻ
1. Ընդհանուր դրույթներ
1.1. Սույն հրահանգը կազմված է ի կատարումն «Էներգետիկայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 7 և 14 հոդվածների և պարտադիր է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում Բնական գազի բաշխում իրականացնող բոլոր տնտեսավարող սուբյեկտների համար:
1.2. Հրահանգում ներկայացված է բնական գազի բաշխման ցանցի սպասարկման, շահագործման և զարգացման ընթացքում առաջացած, ինչպես նաև հաշվառքային սարքերի անճշտություններով պայմանավորված կորուստների հաշվարկների մեթոդները:
1.3. Սույն հրահանգին համապատասխան կատարված հաշվարկների արդյունքները օգտագործվում են կորուստների հաշվետվություններ կազմելիս, ինչպես նաև բնական գազի կորուստների պլանավորման, դրանց տարրերի բացահայտմանն ու նվազեցմանը ուղղված միջոցառումներ մշակելիս:
1.4. Բնական գազի կորուստների հաշվարկման մեթոդում հաշվի են առնվել ՀՀ բնական գազի բաշխման համակարգի փաստացի տեխնիկական բնութագրերը, այդ համակարգի սպասարկման, շահագործման և նորոգումների կատարման տեխնոլոգիան, ինչպես նաև հաշվառքի սարքերի չափագիտական բնութագրերը:
2. Բնական գազի կորուստների հաշվարկի տեսակները և նպատակը:
2.1. Կախված նպատակից կորուստների հաշվարկները լինում են հետևյալ տեսակների`
ա) անցած ժամանակաշրջանի հաշվարկ (այդ ժամանակաշրջանի համար ստացված փաստացի տվյալների հիման վրա);
բ) հեռանկարային հաշվարկ (բաշխման համակարգի կանխատեսվող տվյալների հիման վրա);
2.2. Անցած ժամանակաշրջանի կորուստի հաշվարկները կատարվում են անցած հաշվետու ամսում (եռամսյակում, տարում) ստացված փաստացի տվյալների հիման վրա: Հաշվարկի նպատակն է` վերլուծել ստացված փաստացի տվյալները, համեմատել և գնահատել տվյալ ժամանակաշրջանի համար պլանային կորուստները և հենվելով ստացված արդյունքների վրա կատարել կորուստների նախնական պլանավորում մոտակա ժամանակաշրջանի (ամիս, եռամսյակ, տարի) համար:
Հաշվարկի արդյունքում որոշվում են`
ա) ընդհանուր կորուստների առանձին տարրերի մեծությունները;
բ) հաշվառքի սարքերի չափագիտական բնութագրերով պայմանավորված` չհաշվառված գազի (կորուստի) հավանական մեծությունը;
գ) գազի բաշխման ցանցի այն տարրերը (հատվածները) և հաշվառքի այն սարքերը, որոնց կորուստների մասնաբաժինները կորուստների ընդհանուր մեծության մեջ առավելագույնն են;
դ) գազի բաշխման ընկերության (մասնաճյուղի, ծառայության) տեխնիկական ցուցանիշները;
ե) կորուստների իջեցմանն ուղղված առաջնային խնդիրները;
2.3. Հեռանկարային հաշվարկները թույլ են տալիս`
ա) պլանավորել կորուստների թույլատրելի չափաքանակը մոտակա ժամանակաշրջանի (ամիս, եռամսյակ, տարի) համար;
բ) գնահատել կորուստների նվազեցմանն ուղղված միջոցառումների արդյունավետությունը:
2.4. Գազի բաշխման ցանցերում կորուստների հաշվարկի արդյունքները պետք է ներկայացվեն հետևյալ բաղադրիչները պարունակող կառուցվածքով`
ա) գազատարների, փականների և սարքավորումների անկիփություններով պայմանավորված կորուստներ;
բ) գազատարների փչամաքրումով պայմանավորված կորուստներ;
գ) գազատարների սպասարկումով և նորոգումով պայմանավորված կորուստներ;
դ) գազատարների վթարային արտահոսքերով պայմանավորված կորուստներ;
ե) գազի ճնշման կարգավորիչ կայանների (ՃԿԿ) կարգաբերումով, սպասարկումով և նորոգումով պայմանավորված կորուստներ;
զ) հաշվառքի սարքերի չափագիտական բնութագրերով պայմանավորված կորուստներ;
3. Բաշխման ցանցի կորուստների հաշվարկի մեթոդիկա:
3.1. Բնական գազի բաշխման համակարգում փաստացի բացարձակ կորուստները
N որոշվում են` գազի բաշխման բոլոր կայաններում (ԳԲԿ) ստացված - __
\ V
/_ n
n=1
և բոլոր սպասարկողներին բաց թողնված - R գազի քանակությունների
--
տարբերությունով: \ V
/_ r
r=1
N R
-- --
\ V \ V
/\ V = /_ n - /_ r , (1)
n=1 r=1
որտեղ,
N - ԳԲԿ-ի ընդհանուր քանակն է
R - սպառողների ընդհանուր քանակն է
Հարաբերական տեսքով (արտահայտված %-ով ստացված գազի քանակության նկատմամբ) կորուստների մեծությունը հաշվվում է համաձայն հետևյալ բանաձևի`
/\ V
/\ V՛= _______ . 100 , %, (2)
N
--
\ V
/_ n
n=1
Իր հերթին` /\ V = M N
-- --
\ /\ V + 0.01 * u * \ V , (3)
/_ m d /_ n
m=1 n=1
որտեղ,
M - սույն հրահանգի աղյուսակ N 1-ում բերված կորուստի տարրերի ընդհանուր
քանակն է;
3
/\ V - կորուստի m-րդ տարրի մեծությունն է, հազ. մ ;
m
u - գազի բաշխման համակարգի հաշվառքի սարքերի սխալանքի հաշվարկային
d մեծությունն է, %-ով ստացված գազի ամբողջ քանակության նկատմամբ:
Հարաբերական տեսքով` M
--
\ /\ V
/_ m
/\ V m=1
/\ V՛= ________ .100 = __________ . 100 + u , % (4)
N N d
-- --
\ /\ V \ /\ V
/_ n /_ n
n=1 n=1
Կորուստի առանձին տարրերի հաշվարկը կատարվում է համաձայն ներկայացված հաշվարկային բանաձևերի (աղյուսակ N 1, N 2):
3.2. Բնական գազի բաշխման համակարգի գազատարներում և ճնշման կարգավորիչ կայաններում առաջացած կորուստների հաշվարկ:
Տվյալ հոդվածով կորուստները պայմանավորված են`
ա) գազատարների, փականների և սարքավորումների անկիփություններով (աղյուսակ N 1, կետ 1) - /\ V ;
գ
բ) գազատարներից պինդ մասնիկների, կոնդենսատի և ջրի մնացորդի հեռացման նպատակով կատարվող փչամաքրումներով (աղյուսակ N 1, կետ 2) - /\ V ;
Փ
գ) նոր, կամ շին-մոնտաժային աշխատանքների ավարտից հետո գործարկվող գազատարներից, օդը դուրս մղելու նպատակով, կատարվող փչամաքրումներով (աղյուսակ N 1, կետ 3) -/\ V ;
0
դ) գազատարների վրա կատարվող կանխարգելիչ (պրոֆիլակտիկ) կամ նորոգման աշխատանքներով (աղյուսակ N 1, կետ 4) - /\ V ;
ն
ե) գազատարներից գազի վթարային արտահոսքերով (աղյուսակ N 1, կետ 5) -/\ V ;
վթ
զ) Ճնշման կարգավորիչ կայաններում (ՃԿԿ) կատարվող կարգաբերման, կանխարգելիչ (պրոֆիլակտիկ) և նորոգման աշխատանքներով (աղյուսակ N 1, կետ 6) - /\ V ;
ՃԿԿ
Այս հոդվածով կորուստների մեծությունը կազմում է`
M
--
\ /\ V = /\ V + /\ V + /\ V + /\ V + /\ V + /\ V , (5)
/_ m գ Փ օ ն վթ ՃԿԿ
m=1
3.3. Գազի բաշխման համակարգի հաշվառքի սարքերի չափագիտական բնութագրերով (սխալանքով) պայմանավորված կորուստների (չհաշվառված գազի) հաշվարկ (առևտրային կորուստների հաշվարկ):
Տվյալ հոդվածով կորուստները պայմանավորված են`
ա) գազաբաշխիչ կայաններում տեղադրված հաշվառքի սարքերի սխալանքով (աղյուսակ N 2, u u );
di, Ti
բ) սպառողների մոտ տեղադրված հաշվառքի սարքերի սխալանքով (աղյուսակ N 2, u , u , u );
dj Tj Rj
գ) կենցաղային սպառողների մոտ տեղադրված հաշվառքի սարքերի սխալանքով (աղյուսակ N 2, u , (+-/\ V ));
Bj BB
Գազի առևտրային կորուստները հաշվարկելիս ընդունվում է, որ
. առանձին չափումների սխալանքները չունեն կորելյացիոն կապ և անկախ են
մեկը մյուսից;
. ընդհանուր սխալանքի բաղադրիչները ենթարկվում են պատահական
մեծությունների բաշխման նորմալ օրենքին (Հաուսի օրենքին)
. 95% վստահական հավանականությամբ չափման առավելագույն սխալանքը հավասար
է մեկ չափման առավելագույն սխալանքին, որի դեպքում`
u = 2 x c , (6)
որտեղ,
u - չափման առավելագույն սխալանքն է;
c- չափման միջին քառակուսային հարաբերական սխալանքն է, % :
Առևտրային կորուստների հաշվարկման հիմնական բանաձևն է` [1]
._ _.0.5
/\ V = | n |
ԱՌ | -- 2 2 | (7)
| \ u x B | ,
| /_ i i |
| i=1 |
._ _.
որտեղ`
u - գազի բաշխման համակարգի i-րդ հաշվառքի սարքի փաստացի սխալանքն է, %
i
B -i-րդ հաշվառքի սարքով անցած` (չափված) գազի քանակության մասնաբաժինն է
i ստացված (բաշխման) գազի ամբողջ քանակության նկատմամբ, միավորի մաս,
n - հաշվառքի սարքերի ընդհանուր քանակն է:
Տարանջատելով գազի ստացման համակարգի հաշվառքի սարքերը գազի բաշխման համակարգի հաշվառքի սարքերից, կստանանք`
.__ _.0,5
| n n |
/_\ V = | 1 2 | (8)
ԱՌ | -- 2 2 -- 2 2 | ,
| \ u x B + \ u x B |
| /_ i i /_ i i |
| i=1 j=1 |
.__ _.
որտեղ`
u , a - համապատասխանորեն, գազի ստացման և բաշխման ժամանակ կիրառվող
i j հաշվառքի սարքերի սխալանքներն են, %
B - տվյալ հաշվառքի սարքով անցնող (չափվող) գազի փաստացի քանակության
i մասնաբաժինն է ստացված գազի ամբողջ քանակության նկատմամբ,
միավորի մաս,
B - տվյալ հաշվառքի սարքով անցնող (չափվող) գազի փաստացի
i քանակության մասնաբաժինն է սպառողներին բաշխված գազի ամբողջ
քանակության նկատմամբ, միավորի մաս,
n - ԳԲԿ-ում տեղադրված հաշվառքի սարքերի ընդհանուր քանակն է,
1
n - սպառողների մոտ տեղադրված հաշվառքի սարքերի ընդհանուր քանակն է:
2
n + n = n, (9)
1 2
ՀՀ գազի բաշխման համակարգում կիրառվում են հետևյալ տեսակի հաշվառքի սարքեր`
Գազի ստացումը ԳԲԿ-ում
ա) տարբեր ճշտության դասի փոփոխական ճնշման անկման ծախսաչափեր (քանակը a ), որոնց սխալանքի մասնաբաժինը բանաձև (8) -ում կազմում է` 1
a
1
-- 2 2
\ u x B , (10)
/_ di di
i=1
բ) տարբեր ճշտության դասի տուրբինային հաշվիչներ (քանակը a2), որոնց սխալանքի մասնաբաժինը բանաձև (8)-ում կազմում է`
u
2
-- 2 2
\ u x B , (11)
/_ Ti Ti
i=1
Գազի բաշխումը սպառողներին
ա) տարբեր ճշտության դասի փոփոխական ճնշման անկման ծախսաչափեր (քանակը b1), որոնց սխալանքի մասնաբաժինը բանաձև (8)-ում կազմում է`
b
1
-- 2 2
\ u x B , (12)
/_ dj dj
j=1
բ) տարբեր ճշտության դասի տուրբինային հաշվիչներ (քանակը b2), որոնց սխալանքի մասնաբաժինը բանաձև (8)-ում կազմում է`
b
2
-- 2 2
\ u x B , (13)
/_ Tj Tj
j=1
գ) տարբեր ճշտության դասի ռոտացիոն հաշվիչներ (քանակը b3), որոնց սխալանքի մասնաբաժինը բանաձև (8)-ում կազմում է`
b
3
-- 2 2
\ u x B , (14)
/_ Rj Rj
j=1
դ) կենցաղային հաշվիչներ (քանակը b4), որոնց սխալանքի մասնաբաժինը բանաձև (8)-ում կազմում է`
._ _.2
| b |
2 | 4 |
u .| -- |
B | \ B | , (15)
| /_ Bj|
| j=1 |
._ _.
Տեղադրելով (10), (11), (12), (13), (14) և (15) արտահայտությունները (8)-ի մեջ կստանանք առևտրային կորուստների հաշվարկման հիմնական բանաձևը`
._
| a a b b
/_\ V = | 1 2 1 2
ԱՌ | -- 2 2 -- 2 2 -- 2 2 -- 2 2
| \ u x B + \ u x B + \ u x B + \ u x B +
| /_ di di /_ Ti Ti /_ dj dj /_ Tj Tj
| i=1 i=1 j=1 j=1
.__
b ._ _.2 _.0,5
3 | b | |
-- 2 2 2 | 4 | |
\ u x B + u .| -- | | (16)
/_ Rj Rj B | \ B | |
j=1 | /_ Bj| |
| j=1 | |
._ _. _.
Վերը նշված բանաձևում`
u , u - գազի ստացման ժամանակ կիրառվող հաշվառքի սարքերի
di Ti (համալիրների) սխալանքներն են, %, (աղյուսակ N 2)
u , u , u - սպառողներին գազի բաշխման ժամանակ կիրառվող հաշվառքի
dj Tj Rj սարքերի (համալիրների) սխալանքներն են, %, (աղյուսակ N 2)
u , - կենցաղային սպառողների մոտ տեղադրված հաշվիչների սխալանքն
Bj է, %, (աղյուսակ N 2)
B , B , - տվյալ հաշվառքի սարքով անցնող (չափվող) գազի քանակության
dj Tj մասնաբաժինն է ԳԲԿ-ոիմ ստացված գազի ընդհանուր
քանակության նկատմամբ, միավորի մաս
B , B , B , B - տվյալ հաշվառքի սարքով անցնող (չափվող) գազի
dj Tj Rj Bj քանակության մասնաբաժինն է սպառողներին բաշխված
գազի ընդհանուր քանակության նկատմամբ, միավորի մաս
a + a = n - գազի ստացման ժամանակ օգտագործվող հաշվառքի սարքերի
1 2 1 ընդհանուր քանակն է,
b + b + b + b = n - սպառողներին գազի բաշխման ժամանակ օգտագործվող
1 2 3 4 2 հաշվառքի սարքերի ընդհանուր քանակն է:
Ստորև բերված աղյուսակներում (աղյուսակ N 1, N 2) ներկայացված են բնական գազի կորուստների հաշվարկման հիմնական բանաձևերը`
M
աղյուսակ N 1 - --
\ /\ V
/_ m
m=1
աղյուսակ N 2 - /\ V
ԱՌ
Բնական գազի արտահոսքերով, գազատարների և ՃԿԿ-ների սպասարկումով և
շահագործումով պայմանավորված կորուստների հաշվարկման բանաձևերը
Աղյուսակ N 1
.__________________________________________________________________________.
| |Կորուստի տարրի հաշվարկային|Չափման |Հաշվարկային բանաձևը |Բանա|Մեկնաբա-|
| |բանաձևի առանձին |միավորը| |ձևի |նություն|
| |բաղադրիչների` | | |N |ներ |
| |__________________________| | | | |
| | անվանումը |պայմանա| | | | |
| | |կան | | | | |
| | |նշանա- | | | | |
| | |կումը | | | | |
|__________________________________________________________________________|
| Կորուստները գազատարներում |
|__________________________________________________________________________|
| | |/\V |հազ. խմ| ._ | | |
| | | Գ |______ | | | | |
| | | | ամիս |/\V = {95.51* |Y * | | |
| | | | | Գ | Գ1 | | |
| | | | | | | | |
| | | | | ._ | | |
| | | | | M1 | | |
| | | | | -- | | |
| | | | |* \ D * L + Y * | | |
| | | | | /_ Աi Աi Գ2 | | |
| | | | | i=1 | | |
| | | | | | | |
| | | | | U2 | | |
|1. |Գազատարների, | | | -- |(17)| |
| |փականների և | | |* \ D * L + Y *| | |
| |սարքավորումների | | | /_ 8i 8i Գ3 | | |
| |(այդ թվում` ճնշման| | | i=1 | | |
| |կարգավորիչ | | | ._ | | |
| |կայանների) | | | | U3 | | |
| |անկիփություններով | | | | -- | | |
| |պայմանավորված | | |*| \ D * L + | | |
| |կորուստներ | | | | /_ Մi Մi | | |
| | | | | | i=1 | | |
| | | | | ._ _. _. | | |
| | | | |+ U4 | | | | |
| | | | | -- | | | | |
| | | | | \ D * L | | + | | |
| | | | | /_ Բi Բi| | | | |
| | | | | i=1 | | | | |
| | | | | __. _. | | |
| | | | |+ 0.0304 * Y | | |
| | | | | ՃԿԿ | | |
| | | | | | | |
| | | | |* N } * k | | |
| | | | | ՃԿԿ Գ | | |
| | | | | | | |
| | |_______|_______|____________________|____|________|
| | | տ | | ._ | | |
| | |/\V |հազ. խմ| t | | | |
| | | Գ |______ |/\V = {114612*|Y * | | |
| | | | տարի | Գ | Գ1 | | |
| | | | | | | | |
| | | | | ._ | | |
| | | | | U1 | | |
| | | | | -- | | |
| | | | |* \ D * L + Y * | | |
| | | | | /_ Աi Աi Գ2 | | |
| | | | | i=1 | | |
| | | | | | | |
| | | | | U2 | | |
| | | | | -- |(18)| |
| | | | |* \ D * L + Y *| | |
| | | | | /_ 8i 8i Գ3 | | |
| | | | | i=1 | | |
| | | | | ._ | | |
| | | | | | U2 | | |
| | | | | | -- | | |
| | | | |*| \ D * L + | | |
| | | | | | /_ Մi Մi | | |
| | | | | | i=1 | | |
| | | | | ._ _. _. | | |
| | | | |+ U1 | | | | |
| | | | | -- | | | | |
| | | | | \ D * L | | + | | |
| | | | | /_ Բi Բi| | | | |
| | | | | i=1 | | | | |
| | | | | __. _. | | |
| | | | |+ 0.3648 * Y | | |
| | | | | ՃԿԿ | | |
| | | | | | | |
| | | | |* N } * k | | |
| | | | | ՃԿԿ Գ | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Անկիփություններով | | | | | |
| |պայմանավորված գազի| | | | | |
| |կորուստի տեսակարար| | | | | |
| |թույլատրելի | | | | | |
| |չափաքանակներ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Բակային և |ՌՓ,1 | րՑ | | |Ըստ |
|1. |միջթաղամասային |րՑՈՍՈՎ | | |ՎցՍ |Գիպրո |
| |ցածր ճնշման |ՍՈ,??3 | | | Ռ |ՆԻԻԳազի |
| |գազատարների մեկ | 4 | | | |[2] |
| |քառակուսի | | | | | |
| |մետր ներքին | | | | | |
| |մակերեսից գազի | | | | | |
| |արտահոսքի | | | | | |
| |թույլատրելի | | | | | |
| |չափաքանակը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Ցածր ճնշման բաշխիչ|Y |խմ/օր | Y = 0.00072 |(20)|Ըստ |
|2. |գազատարների մեկ | Գ2 | | Գ2 | |Գիպրո |
| |քառակուսի մետր | | | | |ՆԻԻԳազի |
| |ներքին մակերեսից | | | | |[2] |
| |գազի արտահոսքի | | | | | |
| |թույլատրելի | | | | | |
| |չափաքանակը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Միջին և բարձր |Y |խմ/օր | Y = 0.0048 |(21)|Ըստ |
|3. |ճնշման գազատարների| Գ3 | | Գ3 | |Գիպրո |
| |մեկ քառակուսի մետր| | | | |ՆԻԻԳազի |
| |ներքին մակերեսից | | | | |[2] |
| |գազի արտահոսքի | | | | | |
| |թույլատրելի | | | | | |
| |չափաքանակը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Մեկ ճնշման |Y |խմ/օր | Y = 14.4 |(22)|Ըստ |
|4. |կարգավորիչ կայանից| Գ4 | | Գ4 | |Գիպրո |
| |արտահոսքի | | | | |ՆԻԻԳազի |
| |թույլատրելի | | | | |[2] |
| |չափաքանակը | | | | | |
| | | | | | | |
| | | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.2.|Գազատարների ներքին| | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.2.|Բակային և |D | մ | | | |
|1. |միջթաղամասային | Աi | | | | |
| |ցածր ճնշման | | | | | |
| |գազատարների ներքին| | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.2.|Ցածր ճնշման բաշխիչ|D | մ | | | |
|2. |գազատարների ներքին| Ցi | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.2.|Միջին ճնշման |D | մ | | | |
|3. |բաշխիչ գազատարների| Մi | | | | |
| |ներքին տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.2.|Բարձր ճնշման |D | մ | | | |
|4. |բաշխիչ գազատարների| Բi | | | | |
| |ներքին տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.3.|Գազատարների | | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.3.|Բակային և |L | կմ | | | |
|1. |միջթաղամասային | Աi | | | | |
| |ցածր ճնշման | | | | | |
| |գազատարների | | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.3.|Ցածր ճնշման բաշխիչ|L | կմ | | | |
|2. |գազատարների | Ցi | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.3.|Միջին ճնշման |L | կմ | | | |
|3. |բաշխիչ գազատարների| Մi | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.3.|Բարձր ճնշման |L | կմ | | | |
|4. |բաշխիչ գազատարների| Բi | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.4.|Ճնշման կարգավորիչ |N | հատ | | | |
| |կայանների քանակը | ՃԿԿ | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.5.|Գազատարների, | k | | | | |
| |փականների և | Գ | | G + /\ G | | |
| |սարքավորումների | | |k = 2- Գ Գ |(23)| |
| |փաստացի տեխնիկական| | | Գ __________ | | |
| |վիճակը բնութագրող | | | 100 | | |
| |ուղղիչ գործակից | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.5.|Գազ բաշխող | | | | | |
|1. |ընկերության, | | | | | |
| |նորոգման | | | | | |
| |վերականգնման | | | | | |
| |և զարգացման | | | | | |
| |ծրագրերում | | | | | |
| |ամրագրված` |G | % | | | |
| |համակարգի | Գ | | | | |
| |տեխնիկական | | | | | |
| |բնութագրերը գործող| | | | | |
| |նորմերին համա- | | | | | |
| |պատասխանեցնելու | | | | | |
| |ուղղությամբ` | | | | | |
| |մինչև հաշվետու | | | | | |
| |ժամանակաշրջանը | | | | | |
| |կատարված | | | | | |
| |աշխատանքների | | | | | |
| |ծավալը, | | | | | |
| |արտահայտված %-ով, | | | | | |
| |կատարվելիք | | | | | |
| |աշխատանքների | | | | | |
| |ամբողջ ծավալի | | | | | |
| |նկատմամբ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.5.|Գազ բաշխող | | | | | |
|2. |ընկերության, | | | | | |
| |նորոգման | | | | | |
| |վերականգնման և | | | | | |
| |զարգացման | | | | | |
| |ծրագրերում | | | | | |
| |ամրագրված` |/\G | % | | | |
| |համակարգի | Գ | | | | |
| |տեխնիկական | | | | | |
| |բնութագրերը գործող| | | | | |
| |նորմերին համա- | | | | | |
| |պատասխանեցնելու | | | | | |
| |ուղղությամբ` | | | | | |
| |հաշվարկային | | | | | |
| |ժամանակաշրջանում | | | | | |
| |(ամիս, տարի) | | | | | |
| |կատարվելիք | | | | | |
| |աշխատանքների | | | | | |
| |ծավալը, | | | | | |
| |արտահայտված %-ով, | | | | | |
| |կատարվելիք | | | | | |
| |աշխատանքների | | | | | |
| |ամբողջ ծավալի | | | | | |
| |նկատմամբ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2. |Գազատարներից պինդ |/\V |հազ. խմ| .__ | | |
| |մասնիկների, | Փ |______ | |B | | |
| |կոնդենսատի և ջրի | | ամիս |/\V = |-- n | | |
| |մնացորդի հեռացման | | | Փ |\ Փb * | | |
| |նպատակով կատարվող | | | |/_ 12 | | |
| |փչամաքրումներով | | | |b=1 | | |
| |պայմանավորված | | | .__ | | |
| |կորուստները | | | C | | |
| | | | |* V * T + -- n |(24)| |
| | | | | Թb b \ Փb *| | |
| | | | | /_ 12 | | |
| | | | | c=1 | | |
| | | | | __. | | |
| | | | |* V * u * T | | | |
| | | | | Թc c c| | | |
| | | | | __. | | |
| | |_______|_______|____________________|____|________|
| | | տ |հազ. խմ| .__ | | |
| | |/\V |______ | տ |B | | |
| | | Փ | տարի |/\V = |-- | | |
| | | | | Փ |\ n * | | |
| | | | | |/_ Փb | | |
| | | | | |b=1 | | |
| | | | | .__ | | |
| | | | | C | | |
| | | | |* V * T + -- |(25)| |
| | | | | Թb b \ n *| | |
| | | | | /_ Փc | | |
| | | | | c=1 | | |
| | | | | __. | | |
| | | | |* V * u * T | | | |
| | | | | Թc c c| | | |
| | | | | __. | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.1.|b-րդ գազաբաշխիչ |V |հազ. խմ| V .__ ԳԲԿ | | |
| |կայանի (ԲԿ) | Թb |______ | Անb |/\ P * | | |
| |նոմինալ | | ժամ |V = --- .| b | | |
| |թողունակությունը | | | Թb 34 .__ | | |
| | | | | _.0.5 |(26)| [5] |
| | | | | ԳԲԿ | | | |
| | | | | * P | | | |
| | | | |Pգհ 2b | | | |
| | | | | _. | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.1.|b-րդ գազաբաշխիչ | ԳԲԿ |ՄՊա | | | |
|1. |կայանում գազի |/\P | | | | |
| |ճնշման անկման | b | | | | |
| |միջին | | | | | |
| |մեծությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.1.|b-րդ գազաբաշխիչ | ԳԲԿ |ՄՊա | | | |
|2. |կայանի ելքային |P | | | | |
| |միջին ճնշումը | 2b | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.1.|Գազի հարաբերական |P | | | | |
|3. |(օդի խտության | գհ | | | | |
| |նկատմամբ) | | | | | |
| |խտությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.1.|b-րդ գազաբաշխիչ |V |հազ. խմ| | |վերցվում|
|4. |կայանի անձնագրային| Անb |______ | | |է համա- |
| |նոմինալ | | ժամ | | |պատասխան|
| |թողունակությունը | | | | |ԳԲԿ-ի |
| | | | | | |անձնագ- |
| | | | | | |րից |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.2.|b-րդ գազաբաշխիչ |u | հատ | | | |
| |կայանից` առանձին | b | | | | |
| |գազատարներով սնվող| | | | | |
| |ՃԿԿ-ների քանակը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.3.|b-րդ ԳԲԿ-ից մինչև |n |անգամ | | | |
| |համապատասխան ՃԿԿ-ն| Փb |______ | | | |
| |ընկած գազատարի | | տարի | | | |
| |փչամաքրման | | | | | |
| |հաճախականությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.4.|b-րդ ԳԲԿ-ից մինչև |T |ժամ | | | |
| |համապատասխան ՃԿԿ | b | | | | |
| |ընկած գազատարի | | | | | |
| |փչամաքրման | | | | | |
| |տևողությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.5.|c-րդ ՃԿԿ-ի նոմինալ|V |հազ. խմ| | |վերցվում|
| |թողունակությունը | ԹC |______ | | |է համա- |
| | | |ժամ | | |պատասխան|
| | | | | | |աղյուսա-|
| | | | | | |կից, |
| | | | | | |կախված |
| | | | | | |ՃԿԿ-ի |
| | | | | | |վրա |
| | | | | | |ճնշման |
| | | | | | |անկման |
| | | | | | |և ՃԿԿ-ի|
| | | | | | |ելքային |
| | | | | | |ճնշման |
| | | | | | |մեծու- |
| | | | | | |թյուն- |
| | | | | | |ներից |
| | | | | | |[6], էջ.|
| | | | | | |74-81 |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.6.|c-րդ ՃԿԿ-ից | u |հատ | | | |
| |առանձին | c | | | | |
| |գազատարներից սնվող| | | | | |
| |սպառողների քանակը | | | | | |
| |(կենցաղային | | | | | |
| |սպառողների խումբը | | | | | |
| |ընդունվում են | | | | | |
| |որպես մեկ սպառող) | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.7.| c-րդ ՃԿԿ-ից |n |անգամ | | | |
| | մինչև սպառող | ՓC |______ | | | |
| | ընկած գազատարի | | տարի | | | |
| | փչամաքրման | | | | | |
| | հաճախականությունը| | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.8.|c-րդ ՃԿԿ-ից մինչև | T | ժամ | | | |
| |սպառող ընկած | c | | | | |
| |գազատարի | | | | | |
| |փչամաքրման | | | | | |
| |տևողությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|3. |Նոր կամ շին- |/\V |հազ. խմ| E | | |
| |մոնտաժային | 0 |______-| -- P | | |
| |աշխատանքների | | ամիս |/\V = 2.8*\ e * | | |
| |ավարտից հետո | | | 0 /_ | | |
| |գործարկվող | | | e=1 T *Z |(27)| [7] |
| |գազատարների` | | | 2 e e| | |
| |նրանցից օդը դուրս | | |* D * L | | |
| |մղելու նպատակով, | | | e e | | |
| |փչամաքրումներով | | | | | |
| |պայմանավորված | | | | | |
| |կորուստներ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|3.1.|Գազի բացարձակ |P |կպա | | | |
| |ճնշումը | e | | | | |
| |փչամաքրվող` e-րդ | | | | | |
| |գազատարում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|3.2.|Գազի ջերմաստիճանը |T | K | | | |
| |փչամաքրվող e-րդ | e | | | | |
| |գազատարում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|3.3.|Գազի սեղմելիության|Z | | | | |
| |գործակիցը | c | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|3.4.|e-րդ փչամաքրվող |D | մ | | | |
| |գազատարի ներքին | e | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|3.5.|e-րդ փչամաքրվող |L | կմ | | | |
| |գազատարի | e | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4. |Գազատարների վրա |/\V |հազ. խմ| H | | |
| |կանխարգելիչ | Ն |------ | -- n | | |
| |(պրոֆիլակտիկ) | | ամիս |/\V = 5.1*\ Նհ * | | |
| |աշխատանքներով կամ | | | Ն /_ -- | | |
| |գազատարների | | | հ=1 12 |(28)| [7] |
| |նորոգումներով | | | | | |
| |պայմանավորված | | | P | | |
| |կորուստները | | | 2 Նհ | | |
| |(գազատարի | | |* D * L * ----- | | |
| |դատարկում, | | | Նհ Նհ T * Z | | |
| |նորոգում, | | | Նհ Նհ | | |
| |փչամաքրում) |_______|_______|____________________|____|________|
| | | տ |հազ. խմ| H | | |
| | |/\V |------ | տ -- n | | |
| | | Ն | տարի |/\V = 5.1*\ Նհ * | | |
| | | | | Ն /_ | | |
| | | | | հ=1 |(29)| [7] |
| | | | | | | |
| | | | | P | | |
| | | | | 2 Նհ | | |
| | | | |* D * L * ----- | | |
| | | | | Նհ Նհ T * Z | | |
| | | | | Նհ Նհ | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.1.|h-րդ գազատարի վրա |n |անգամ | | | |
| |կանխարգելիչ | Նհ |------ | | | |
| |աշխատանքների կամ | |տարի | | | |
| |նրա նորոգման | | | | | |
| |հաճախականությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.2.|h-րդ գազատարի |D | մ | | | |
| |ներքին տրամագիծը | Նհ | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.3.|h-րդ գազատարի |L | կմ | | | |
| |երկարությունը | Նհ | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.4.|Գազի բացարձակ |P | կՊա | | | |
| |ճնշումը h-րդ | Նհ | | | | |
| |գազատարում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.5.|Գազի ջերմաստիճանը |T | K | | | |
| |h-րդ գազատարում | Նհ | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.6.|Գազի սեղմելիության|Z | | | | |
| |գործակիցը | Նհ | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|5. |Գազատարների |/\V |հազ. խմ| -3 | | |
| |վթարներով | ՎԹ |-------| /\V = 0.12 * 10 * | | |
| |պայմանավորված | | ամիս | ՎԹ | | |
| |կորուստները | | | | | |
| | | | | Y | | |
| | | | | -- | | |
| | | | |* \ f * T * P * | | |
| | | | | /_ Վy Վy Վy | | |
| | | | | y=1 |(30)| [5] |
| | | | | /----- | | |
| | | | |*\ / 1 | | |
| | | | | \ / ------ | | |
| | | | | \/ T * P | | |
| | | | | Վy Գy | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|5.1.|Գազի բացարձակ |P |կՊա | | | |
| |ճնշումը գազատարի | Վy | | | | |
| |վթարային` y-րդ | | | | | |
| |հատվածում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|5.2.|Գազի ջերմաստիճանը |T | K | | | |
| |գազատարի վթարային | Վy | | | | |
| |y-րդ հատվածում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|5.3.|Գազի խտությունը |P | կգ/խմ | | | |
| |գազատարի վթարային | Գy | | | | |
| |y-րդ հատվածում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|5.4.|Գազի արտահոսման |F | մմ2 | | | |
| |անցքի մակերեսը | Վy | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|5.5.|Վթարային արտահոսքի|T | ժամ | | | |
| |տևողությունը | Վy | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|5.6.|Վթարների |Y | հատ | | | |
| |քանակությունը | | | | | |
| |ամսվա կտրվածքով | | | | | |
.__________________________________________________________________________.
.__________________________________________________________________________.
| |Կորուստի տարրի հաշվարկային|Չափման |Հաշվարկային բանաձևը |Բանա|Մեկնաբա-|
| |բանաձևի առանձին |միավորը| |ձևի |նություն|
| |բաղադրիչների` | | |N |ներ |
| |__________________________| | | | |
| | անվանումը |պայմանա| | | | |
| | |կան | | | | |
| | |նշանա- | | | | |
| | |կումը | | | | |
|__________________________________________________________________________|
| Կորուստները ճնշման կարգավորիչ կայաններում |
|__________________________________________________________________________|
|6. |Ճնշման կարգավորիչ |/\V |հազ. խմ| .__ _. | | |
| |կայանների (ՃԿԿ) | ՃԿԿ |_______| |c | | | |
| |կարգաբերման, այդ | | ամիս | |-- | | | |
| |կայաններում | | | /\V =|\ /_\V |*| | |
| |կատարվող | | | ՃԿԿ |/_ Կc| | | |
| |կանխարգելիչ և | | | |c=1 | | | |
| |նորոգման | | | ._ _. |(31)|[7], [8]|
| |աշխատանքներով | | | .__ _. | | |
| |պայմանավորված | | | |B | | | |
| |կորուստներ | | | |-- | | | |
| | | | |* n +|\ /_\V |* n | | |
| | | | | c |/_ Կb| b| | |
| | | | | |b=1 | | | |
| | | | | ._ _. | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.1.|ՃԿԿ-ի կարգաբերման |/\V |հազ. խմ| 2 | | |
| |ընթացքում ՃԿԿ-ից | Կc |_______| /\V = 2.8 D * L * | | |
| |մինչև սպառող | | ամիս | Կc c C | | |
| |ընկած գազատարից | | | | | |
| |օդը դուրս մղելու | | | P | | |
| |նպատակով կատարվող | | | * C |(32)|[7], [8]|
| |փչամաքրումով | | | _____ | | |
| |պայմանավորված | | | T * Z | | |
| |կորուստները | | | C C | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.1.|Փչամաքրվող | D | մ | | | |
|2. |գազատարի տրամագիծը| C | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.1.|Փչամաքրվող | L | կմ | | | |
|3. |գազատարի | C | | | | |
| |երկարությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.1.|Գազի բացարձակ | P | կպա | | | |
|4. |ճնշումը փչամաքրվող| C | | | | |
| |գազատարում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.1.|Գազի ջերմաստիճանը | T | K | | | |
|5. |փչամաքրվող | C | | | | |
| |գազատարում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.1.|Գազի սեղմելիության| Z | - | | | |
|6. |գործակիցը | C | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.1.|Փչամաքրումների | n | | n | |n`- |
|7. |հաճախականությունը | c | | c |(33)| c |
| |ամսվա կտրվածքով | | | n = ___- | |փչամաք- |
| | | | | c 12 | |րումների|
| | | | | | |հաճախա- |
| | | | | | |կանու- |
| | | | | | |թյունը |
| | | | | | |տարվա |
| | | | | | |կտրված- |
| | | | | | |քով, |
| | | | | | | [8] |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.2.|ՃԿԿ-ի կարգաբերման | /\V |հազ. խմ| /\V = 292.5 * | | |
| |հետ կապված գազի | Կb |______-| Կb | | |
| |կորուստները | | ամիս | | | |
| | | | | 2 | | |
| | | | |* N` * d * T * | | |
| | | | | ՃԿԿ b Կ | | |
| | | | | P | | |
| | | | | b | | |
| | | | |* ______ * |(34)| [8] |
| | | | | T * Z | | |
| | | | | b b | | |
| | | | | /_____ | | |
| | | | | \ / P - P | | |
| | | | | * \ / b 0 | | |
| | | | | \/ ______ | | |
| | | | | P | | |
| | | | | Գ | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.2.|Դեպի մթնոլորտ գազի| d | մ | | | |
|1. |արտանետման | b | | | | |
| |խողովակի տրամագիծը| | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.2.|Կարգաբերման | T | ժամ | | | |
|2. |ժամանակ կատարվող | Կ | | | | |
| |փչամաքրման | | | | | |
| |տևողությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.2.|Գազի բացարձակ | P | կՊա | | | |
|3. |ճնշումը | b | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.2.|Գազի ջերմաստիճանը | T | K | | | |
|4. | | b | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.2.|Գազի սեղմելիության| Z | - | | | |
|5. |գործակիցը | b | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|6.2.|Գործող և պլանային| N՛ | հատ | | | |
|6. |տարում գործարկվող | ՃԿԿ| | | | |
| |ՃԿԿ-ների | | | | | |
| |գումարային քանակը | | | | | |
.__________________________________________________________________________.
Բնական գազի առևտրային կորուստների հաշվարկման բանաձևերը
Աղյուսակ N 2
.__________________________________________________________________________.
| |Կորուստի տարրի հաշվարկային|Թափման |Հաշվարկային բանաձևը |Բանա|Մեկնաբա-|
| |բանաձևի առանձին |միավորը| |ձևի |նություն|
| |բաղադրիչների | | |N |ներ |
| |__________________________| | | | |
| | անվանումը |պայմանա| | | | |
| | |կան | | | | |
| | |նշանա- | | | | |
| | |կումը | | | | |
|__________________________________________________________________________|
| Փոփոխական ճնշման անկման ծաղսաչափեր |
|__________________________________________________________________________|
|1. |Ծախսաչափի սխալանքը|b | % | ._2 2 | | |
| | | di(j) | |b = |c + c + | | |
| | | | | di(j) | a e | | |
| | | | | ._ | | |
| | | | | 2 2 | | |
| | | | |+ c + c /___ + | | |
| | | | | kRE \/ /_\P | | |
| | | | | ._ | | |
| | | | | | 2 2 2 | | |
| | | | |+ 0.25 |c + O + c + | | |
| | | | | | p p T | | |
| | | | | ._ | | |
| | | | | __.0.5 |(35)| [9], |
| | | | | _.| | | [10] |
| | | | | 2 || | | |
| | | | |+ c || | | |
| | | | | Z || | | |
| | | | | __.| | | |
| | | | | __. | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Ծախսաչափի ծախսի |b | % | ._ 2 | | |
| |գործակցի որոշման | a | |b= 0.25|1+2*m +100 *| | |
| |հարաբերական միջին | | | a ._ | | |
| |քառակուսային | | | 2 2 | | |
| |սխալանքը | | |*(k-1)+ m (lgRe-6) +| | |
| | | | | n |(36)| [10] |
| | | | | __. | | |
| | | | | 50| | | |
| | | | |+ __| | | |
| | | | | D | | | |
| | | | | R| | | |
| | | | | __. | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Ծախսաչափի մոդուլը | m | - | .__ _. 2 | | |
|1. | | | | | d | | | |
| | | | | | R | | | |
| | | | | m =|____ | |(37)| [9] |
| | | | | | D | | | |
| | | | | | R | | | |
| | | | | .__ _. | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Ծախսաչափի նեղացնող| D | մմ | | | |
|1.1.|սարքի ներքին | R | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Ծախսաչափի սնող | D | մմ | | | |
|1.2.|խողովակի ներքին | R | | | | |
| |տրամագիծը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Ծախսաչափի սնող |k | - | | |գործնա- |
|2. |խողովակի | n | | | |կան հաշ-|
| |անհարթության | | | | |վարկնե- |
| |գործակիցը | | | | |րում |
| | | | | | |(kn-1)=0|
| | | | | | | [10] |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.1.|Գազի հոսքի | Re | - | | |գործնա- |
|3. |Ռեյնոլդսի թիվը | | | | |կան հաշ-|
| | | | | | |վարկնե- |
| | | | | | |րում |
| | | | | | |lgRe-6=0|
| | | | | | | [10] |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.2.|Գազի ընդլայնման | c | % | /\P | | |
| |գործակցի որոշման | e | | R, | |գործնա- |
| |հարաբերական միջին | | |c = 2x _____ եթե, | |կան հաշ-|
| |քառակուսային | | | e P | |վարկնե- |
| |սխալանքը | | | R |(38)|րում |
| | | | | | |c = 0 |
| | | | | 0.05<- m <- 0.56 | | e [10]|
| | | | | | | |
| | | | | /\P | | |
| | | | | R, | | |
| | | | |c = 4x ______ եթե, |(39)| |
| | | | | e P | | |
| | | | | R | | |
| | | | | | | |
| | | | | 0.56<- m <- 0.64 | | |
| | | | | | | |
| | | | | /\P | | |
| | | | | R, | | |
| | | | |c = X* ______ , |(40)| |
| | | | | e P | | |
| | | | | R | | |
| | | | | | | |
| | | | | X = 2 կամ 4 | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.2.|Հաշվարկային | /\P |կպա | | | |
|1. |ժամանակաշրջանում | d | | | | |
| |տվյալ ծախսաչափի | | | | | |
| |գրանցված գազի | | | | | |
| |ճնշման անկման | | | | | |
| |միջին մեծությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.2.|Հաշվարկային | P |կպա | | | |
|2. |ժամանակաշրջանում | d | | | | |
| |տվյալ ծախսաչափի | | | | | |
| |մուտքում գրանցված | | | | | |
| |գազի բացարձակ | | | | | |
| |ճնշման միջին | | | | | |
| |մեծությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.3.|Ռեյնոլդսի թվով | c | % | | |գործնա- |
| |պայմանավորված | kRE | | | |կան հաշ-|
| |ուղղիչ գործակցի | | | | |վարկնե- |
| |որոշման | | | | |րում |
| |հարաբերական միջին | | | | |c = 0,|
| |քառակուսային | | | | | kRE |
| |սխալանքը | | | | | [10] |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.4.|Բուն ծախսաչափի |c /__ | % |c /__ = 0.5 * | | |
| |(ճնշման անկումը | \/ /\P| | \/ /\P | | |
| |գրանցող սարքի) | | | | | |
| |սխալանքը | | | /__- | | |
| | | | | / /\P | | |
| | | | |* \/ dm | | |
| | | | | _________ * | | |
| | | | | /__- | | |
| | | | | / /\P | | |
| | | | | \/ d | | |
| | | | | | | |
| | | | |* S = 0.5x |(41)| [9] |
| | | | | /__ | | |
| | | | | \/ /\P | | |
| | | | | Q | | |
| | | | | dm | | |
| | | | |x ___ x S = | | |
| | | | | Q /__ | | |
| | | | | d \/ /\P | | |
| | | | | | | |
| | | | | 100 | | |
| | | | |= 0.5 * ____ x | | |
| | | | | a | | |
| | | | | d | | |
| | | | | 50 | | |
| | | | | x S = ____ x | | |
| | | | | /__ a | | |
| | | | | \/ /\P d | | |
| | | | | | | |
| | | | | x S | | |
| | | | | /__ | | |
| | | | | \/ /\P | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.4.|Բուն ծախսաչափի | | | | | |
|1. |(ճնշման անկումը | | | | | |
| |գրանցող սարքի) | | | | | |
| |չափման տիրույթը, | | | | | |
| |ըստ ճնշման անկման |/\P | կպա | | | |
| |սանդղակի | dm | | | | |
| | | | | | | |
| |ըստ ծախսի | Q | | | | |
| |սանդղակի | dm | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.4.|Հաշվարկային | a | % | | | |
|2. |ժամանակաշրջանում | d | | | | |
| |տվյալ ծախսաչափով | | | | | |
| |գրանցված ծախսը, | | | | | |
| |արտահայտված %-ով | | | | | |
| |չափման տիրույթի | | | | | |
| |(100%) նկատմամբ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.4.|Հաշվարկային |Q | | | | |
|3. |ժամանակաշրջանում | d | | | | |
| |տվյալ ծախսաչափով | | | | | |
| |գրանցված ծախսի | | | | | |
| |(ճնշման անկման | | | | | |
| |արմատի) միջին | | | | | |
| |մեծությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.4.|Տվյալ ծախսաչափի |S | % | | | |
|4. |անձնագրային | /__ | | | | |
| |ճշտության դասը |\/ /\P | | | | |
| |(ըստ ծախսի) | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.5.|Գազի ճնշումը |C | % | P | | |
| |գրանցող (չափող) | P | | dm | | |
| |սարքի հարաբերական | | |C = 0.5*____ * S = | | |
| |միջին քառակուսային| | | P P Pd | | |
| |սխալանքը | | | d | | |
| | | | | 100 | | |
| | | | |= 0.5 * _____ * S =|(42)| [9] |
| | | | | a Pd | | |
| | | | | dP | | |
| | | | | 50 | | |
| | | | |= ____ * S | | |
| | | | | a Pd | | |
| | | | | dP | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.5.|Ծախսաչափի մուտքում| P | կՊա | | | |
|1. |գազի ճնշումը | dm | | | | |
| |գրանցող (չափող) | | | | | |
| |սարքի չափման | | | | | |
| |տիրույթը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.5.|Ծախսաչափի մուտքում| S | % | | | |
|2. |գազի ճնշումը | pd | | | | |
| |գրանցող (չափող) | | | | | |
| |սարքի անձնագրային | | | | | |
| |ճշտության դասը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.5.|Հաշվարկային | a | % | | | |
|3. |ժամանակաշրջանում | dp | | | | |
| |տվյալ ծախսաչափի | | | | | |
| |մուտքում գրանցված | | | | | |
| |գազի միջին | | | | | |
| |ճնշումը, | | | | | |
| |արտահայտված %-ով | | | | | |
| |չափման տիրույթի | | | | | |
| |(100%) նկատմամբ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.6.|Գազի ջերմաստիճանը | C | % | /\ T | | |
| |գրանցող (չափող) | T | | d | | |
| |սարքի հարաբերական | | | C = 50 x ____ |(43)| [9] |
| |միջին քառակուսային| | | T T | | |
| |սխալանքը | | | d | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.6.|Գազի ջերմաստիճանը |/\T | K | | | |
|1. |գրանցող (չափող) | d | | | | |
| |սարքի անձնագրային | | | | | |
| |բացարձակ սխալանքը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.6.|Հաշվարկային |/\T | K | | | |
|2. |ժամանակաշրջանում | d | | | | |
| |տվյալ ծախսաչափի | | | | | |
| |մուտքում գրանցված | | | | | |
| |գազի ջերմաստիճանի | | | | | |
| |միջին արժեքը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.7.|Բնական գազի |C | % | C = 0.5* b |(44)| [9] |
| |խտության չափման | pd | | pd pd | | |
| |հարաբերական միջին | | | | | |
| |քառակուսային | | | | | |
| |սխալանքը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.7.|Գազի խտության | | | | | |
|1. |չափման մեթոդի | | | | | |
| |անձնագրային | | | | | |
| |ճշտության դասը` | | | | | |
| |- պիկնոմետրական |b | % | b = 0.8; 0.6 |(45)| [11] |
| | մեթոդ | pd | | pd | | |
| | | | | | | |
| |- անընդհատ գործող | | | b = 0.2 |(46)| [12] |
| | քրոմատոգրաֆ | | | pd | | |
| | (ENCAL-2000) | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|1.8.|Բնական գազի |C | % | C = 0.25 |(47)| [9] |
| |սեղմելիության | Z | | Z | | |
| |գործակցի որոշման | | | | | |
| |հարաբերական միջին | | | | | |
| |քառակուսային | | | | | |
| |սխալանքը | | | | | |
|__________________________________________________________________________|
| ._ _.2 / \ 2 / \ 2 |
| | | | X*/\P | | S /__ | |
| | 2 50 | | d| | \/ /\P | |
| b = 2*{0.0625|1 + 2 * m + ____ |+| _____ |+ 2500| _____ |+ 625 * |
| di(j) | o D | | P | | a | |
| | d | | d | | d | |
| ._ _. \ / \ / |
| ._ _. __. |
| | / \ 2 / \ 2 | | 0.5 (48) |
| | | S | | /\T | | | |
| * | | P | | d| | 2 | |
| | | ____ | + | _____| | + 0.25 * c + 0.0156 | |
| | | a | | T | | P | |
| | \ dp / \ d / | | |
| ._ _. | |
| __. |
|__________________________________________________________________________|
| Ծավալային հաշվիչներ (տուրբինային և ռոտացիոն) |
|__________________________________________________________________________|
| Ճնշման և ջերմաստիճանի ճշտիչով օժտված ծավալային հաշվիչներ |
|__________________________________________________________________________|
|2.1.|Հաշվիչի սխալանքը |b | % | 2 2 0.5| | |
| | | Ti(j) | |b = (b + b ) |(49)| [11], |
| | | | | Ti(j) TO KK | | [13] |
| | | | | | | |
| | |b | | 2 2 0.5 | | |
| | | Rj | |b = (b + b ) |(50)| [11], |
| | | | | R(j) RO KK | | [13] |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.1.|Բուն հաշվիչի |b | | | | |
| |անձնագրային | TO | % | | | |
| |ճշտության դասը |b | | | | |
| | | RO | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|2.2.|Ճշտիչի |b | % | | | |
| |անձնագրային | KK | | | | |
| |ճշտության դասը | | | | | |
|__________________________________________________________________________|
| 2 2 0.5 |
| b = (b + b ) |
| Ti(j) TO KK |
|__________________________________________________________________________|
| 2 2 0.5 |
| b = (b + b ) |
| R(j) RO KK |
|__________________________________________________________________________|
| |
| Հաշվիչներ, որոնց չափման արդյունքը ճշտվում է ըստ ճնշման և ջերմաստիճանի |
|__________________________________________________________________________|
|3. |Հաշվիչի սխալանքը |b | % | 2 2 2 | | |
| | | Ti(j) | |b =(b + b + b +| | |
| | | | | Ti(j) TO P T | | |
| | |b | | | | |
| | | Rj | | 2 0.5 | | |
| | | | |+ b ) |(51)| [11] |
| | | | | Z | | |
| | | | | | | |
| | | | | 2 2 2 | | |
| | | | |b =(b + b + b + | | |
| | | | | Rj RO P T | | |
| | | | | | | |
| | | | | 2 0.5 | | |
| | | | |+ b ) |(52)| [11] |
| | | | | Z | | |
| | | | | | | |
| | | | |b = 2 * c ; | | |
| | | | | P P | | |
| | | | | | | |
| | | | |b = 2 * c ; | | |
| | | | | P P | | |
| | | | | | | |
| | | | |b = 2 * c | | |
| | | | | Z Z | | |
| | | | | | | |
| | | | | 50 | | |
| | | | |b = 2 * _______ * | | |
| | | | | P a | | |
| | | | | TP(RP) | | |
| | | | | | | |
| | | | | 100 | | |
| | | | |* S = ______ |(53)| [9], |
| | | | | PT(PR) a | | [10] |
| | | | | TP(RP) | | |
| | | | | | | |
| | | | | 50* /\T | | |
| | | | | T(R) | | |
| | | | |b = 2 * __________ =| | |
| | | | | T T | | |
| | | | | T(R) | | |
| | | | | | | |
| | | | | 100 * /\T |(54)| [9], |
| | | | | T(R) | | [10] |
| | | | |= __________ | | |
| | | | | T | | |
| | | | | T(R) | | |
| | | | | | | |
| | | | |b = 2 * 0.25 = 0.5 |(55)| [9] |
| | | | | Z | | |
|__________________________________________________________________________|
| ._ / S \2 / /\T \ 2 _.0.5 |
| | 2 | PT | | T | | |
| b = |b + 10000 |_____ |+ 10000 | _____ |+ 0.25 | (56) |
| Ti(j) | TO | a | | T | | |
| | | TP | | T | | |
| ._ \ / \ / _. |
|__________________________________________________________________________|
| ._ / S \2 / /\T \ 2 _.0.5 |
| | 2 | PR | | R | | |
| b = |b + 10000 |_____ |+ 10000 | _____ |+ 0.25 | (57) |
| Rj | RO | a | | T | | |
| | | RP | | R | | |
| ._ \ / \ / _. |
|__________________________________________________________________________|
| Կենցաղային հաշվիչներ |
|__________________________________________________________________________|
|4. |Հաշվիչի սխալանքը |b | % | 2 2 0.5 | | |
| | | Bj | |b =(b + /\V ) |(58)| [14] |
| | | | | Bj Bo B | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.1.|Բուն հաշվիչի |b | % | | | |
| |անձնագրային | Bo | | | | |
| |ճշտության դասը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.2.|Հաշվիչի լրացուցիչ |/\V | % | ա | | |
| |սխալանքը, | Bա | |/\V = 0.34 (T - | | |
| |պայմանավորված գազի| | | B Bմիջ |(59)| |
| |փաստացի ճնշումով | | | | | |
| |և ջերմաստիճանով | | |- 293)+ 0.1*(100-10*| | |
| |(միջին ամսական) | | |* P ) | | |
| | | | | BA | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.2.|Գազի միջին |T | K | M | |Աղյուսակ|
|1. |ամսական | Bմիջ | | __ | |N 3, |
| |ջերմաստիճանը (օդի | | |T =\ T * B |(60)|N 4 |
| |միջին ամսական | | | Bմիջ /_ Bi Bi | | |
| |ջերմաստիճանը) | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.2.|i-րդ տարածքի |T | K | | |Աղյուսակ|
|1.1.|(մարզի, քաղաքի) | Bi | | | |N 3, |
| |օդի միջին ամսական | | | | |N 4 |
| |ջերմաստիճանը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.2.|Հաշվարկային ամսում| | | | | |
|1.2.|i-րդ տարածքային |B՛ |միավորի| | |Աղյուսակ|
| |միավորի | Bi |մաս | | |N 3 |
| |(մասնաճյուղի, | | | | | |
| |ծառայության) | | | | | |
| |կենցաղային | | | | | |
| |սպառողների կողմից | | | | | |
| |սպառվող գազի | | | | | |
| |քանակության | | | | | |
| |մասնաբաժինն է այդ | | | | | |
| |ամսում գազի | | | | | |
| |բաշխման | | | | | |
| |ընկերության բոլոր | | | | | |
| |սպառողների | | | | | |
| |կողմից սպառվող | | | | | |
| |գազի քանակության | | | | | |
| |նկատմամբ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.2 |Գազի բացարձակ |P |կՊա | | | |
|2. |ճնշումը հաշվիչի | BA | | | | |
| |մուտքում | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.3.|Հաշվիչի լրացուցիչ | տ | | 12 | | |
| |սխալանքը, |/\V | % | __ ա ա | | |
| |պայմանավորված գազի| B | | \ /\V * V | | |
| |փաստացի ճնշումով | | | /__ Bl l | | |
| |և ջերմաստիճանով | | | տ i=1 | | |
| |(միջին տարեկան) | | | /\V = _________ |(61)| |
| | | | | B 12 | | |
| | | | | __ ա | | |
| | | | | \ V | | |
| | | | | /__ l | | |
| | | | | i=1 | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.3.|Հաշվարկային j-րդ | ա |հազ. խմ| | | |
|1. |ամսում կենցաղային | V | | | | |
| |սպառողների բաշխված| j | | | | |
| |(բաշխվելիք) գազի | | | | | |
| |քանակությունը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.4.|Կենցաղային |b | % | | | |
| |հաշվիչների | Bo | | | | |
| |ճշտության դասը | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.5.|Հաշվիչների խմբի | __ | % | / b4 | | |
| |միջին ճշտության | m | |__ | __ 2 | | |
| |դասը (պատահական | Bo | | m =| \ m * | | |
| |սխալանքը) | | | Bo | /__Bo | | __ =0 |
| | | | | | i=1 | | m |
| | | | | \ |(62)| Bo |
| | | | | \0.5 | | |
| | | | | 2 | | | |
| | | | |*B | | | |
| | | | | Boj| | | |
| | | | | | | | |
| | | | | / | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.5.|j-րդ կենցաղային |B |միավորի| | | |
|1. |սպառողի կողմից | BOj | մաս | | | |
| |սպառվող գազի | | | | | |
| |քանակության | | | | | |
| |մասնաբաժինը | | | | | |
| |տարածքային միավորի| | | | | |
| |(բաշխող | | | | | |
| |ընկերության) բոլոր| | | | | |
| |կենցաղային | | | | | |
| |սպառողների | | | | | |
| |կողմից սպառվող | | | | | |
| |գազի քանակության | | | | | |
| |նկատմամբ | | | | | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.6.|Կենցաղային հաշվիչի|+ տ | % |+ տ + տ+ __ | | |
| |գումարային միջին |- /\V | |- /\V = - /\V - b |(63)| |
| |տարեկան սխալանքը | BB| | BB B Bo| | |
|____|__________________|_______|_______|____________________|____|________|
|4.7.|Կենցաղային հաշվիչի|+ ա | % |+ ա + ա ___ | | |
| |գումարային միջին |- /\V | |- /\V = - /\V + b |(64)| |
| |ամսական սխալանքը | BB| | BB BB Bo| | |
|__________________________________________________________________________|
|Ամսվա կտրվածքով |
| ._ a a b b |
| | 1 2 2 2 |
| ա | __ 2 2 __ 2 2 __ 2 2 __ 2 2 |
| /\V = m = | \ m * B + \ m * B + \ m * B + \ m * B + |
| ԱՌ ԱՌ | /_ di di /_ Ti Ti /_ dj dj /_ Tj Tj |
| | i=1 i=a+1 j=1 j=b+1 |
| ._ 1 |
| |
| b __.0.5 b |
| 3 | 4 |
| + __ 2 2 | __ |
| \ m * b | + ա \ B (65) |
| /_ Rj Rj| - /\V * /_ Bj |
| j=b+1 | BB j=1 |
| 2 | |
| __. |
|__________________________________________________________________________|
|Տարվա կտրվածքով |
| ._ a a b b |
| | 1 2 2 2 |
| տ | __ 2 2 __ 2 2 __ 2 2 __ 2 2 |
| /\V = m = | \ m * B + \ m * B + \ m * B + \ m * B + |
| ԱՌ ԱՌ | /_ di di /_ Ti Ti /_ dj dj /_ Tj Tj |
| | i=1 i=a+1 j=1 j=b+1 |
| ._ 1 |
| |
| b __.0.5 b |
| 3 | 4 |
| + __ 2 2 | __ |
| \ m * b | + տ \ B (66) |
| /_ Rj Rj| - /\V * /_ Bj |
| j=b+1 | BB j=1 |
| 2 | |
| __. |
.__________________________________________________________________________.
ՏԵՂԵԿԱՆՔ
օդի միջին ջերմաստիճանի վերաբերյալ
(1997 թվականի փաստացի տվյալներ, K)
Աղյուսակ N 3
.__________________________________________________________________________.
| |Մարզի անվանումը | Օդի միջին ջերմաստիճանը |
| | |____________________________________________________|
| | |Հունվար|Փետրվար| Մարտ | Ապրիլ |Մայիս |Հունիս|Հուլիս|
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|1. |Երևան |269.6 |272.1 |278.3 |285.4 |290.4 |294.6 |298.5 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|2. |Շիրակի մարզ |263.7 |265.1 |273.7 |277.6 |282.8 |286.3 |289.9 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|3. |Լոռվա մարզ |269.3 |270.7 |274.4 |280.5 |285.1 |288 |290.6 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|4. |Կոտայքի մարզ |266.5 |267.8 |272.6 |279.3 |284.6 |288.3 |291.7 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|5. |Արարատի մարզ |269.8 |272.4 |279.0 |285.8 |290.9 |294.8 |299.1 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|6. |Արմավիրի մարզ |268.8 |271.3 |277.8 |285.3 |290.5 |294.6 |298.6 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|7. |Տավուշի մարզ |272.9 |273.8 |277.2 |283.0 |273.6 |291.1 |294.2 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|8. |Գեղարքունիքի մարզ|265.8 |266.6 |270.5 |277.2 |282.1 |285.5 |288.7 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|9. |Արագածոտնի մարզ |266.7 |268.6 |273.3 |280.9 |286.1 |290.1 |294.1 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|10.|Սյունիքի մարզ |271.9 |272.8 |276.3 |282.4 |286.7 |290.4 |293.5 |
|___|_________________|_______|_______|_______|_______|______|______|______|
|11.|Վայոց ձորի մարզ |267.3 |268.6 |273.4 |279 7 |285.0 |289.2 |292.8 |
.__________________________________________________________________________.
.________________________________________________________________________.
| |Մարզի անվանումը | Օդի միջին ջերմաստիճանը |
| | |__________________________________________________|
| | |Օգոստոս| Սեպտեմբեր| Հոկտեմբեր| Նոյեմբեր| Դեկտեմբեր|
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|1. |Երևան |298.2 |275.5 |286.5 |279.5 |272.8 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|2. |Շիրակի մարզ |289.9 |286.0 |280.0 |273.7 |266.4 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|3. |Լոռվա մարզ |290.7 |287.2 |281.9 |276.9 |271.9 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|4. |Կոտայքի մարզ |291.7 |288.0 |281.8 |275.5 |269.5 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|5. |Արարատի մարզ |298.6 |296.0 |287.3 |279.9 |272.7 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|6. |Արմավիրի մարզ |298.3 |293.4 |286.0 |279.0 |272.3 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|7. |Տավուշի մարզ |273.6 |289.7 |284.2 |279.1 |275.0 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|8. |Գեղարքունիքի մարզ|288.6 |285.1 |279.7 |274.0 |268.0 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|9. |Արագածոտնի մարզ |294.2 |289.8 |294.6 |276.8 |269.9 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|10.|Սյունիքի մարզ |292.9 |289.2 |283.6 |290.6 |274.0 |
|___|_________________|_______|__________|__________|_________|__________|
|11.|Վայոց ձորի մարզ |292.9 |288.9 |282.4 |276.1 |269.9 |
.________________________________________________________________________.
Անհրաժեշտ տվյալներ կենցաղային սպառողներին մատակարարվող գազի միջին
ամսական և միջին տարեկան ջերմաստիճանների հաշվարկման համար*
Աղյուսակ N 4
.________________________________________________________________________.
|N |ՀՀ մարզի (քաղաքի)|Հունվար|Փետրվար|Մարտ |Ապրիլ |Մայիս |Հունիս|Հուլիս|
| | անվանումը |_______|_______|______|______|______|______|______|
| | |T |B |T |B |T |B |T |B |T |B |T |B |T |B |
| | | 1| B1 | 1| B1 | 1| B1| 1| B1| 1| B1| 1| B1| 1| B1|
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|1. |ք. Երևան | | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|2. |Շիրակի մարզ | | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|3. |Լոռվա մարզ | | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|4. |Կոտայքի մարզ | | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|5. |Արարատի մարզ | | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|6. |Արմավիրի մարզ | | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|7. |Տավուշի մարզ | | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|8. |Գեղարքունիքի մարզ| | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|9. |Արագածոտնի մարզ | | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|10.|Սյունիքի մարզ | | | | | | | | | | | | | | |
|___|_________________|__|____|__|____|__|___|__|___|__|___|__|___|__|___|
|11.|Վայոց ձորի մարզ | | | | | | | | | | | | | | |
.________________________________________________________________________.
._____________________|______________________________________________.
|N |ՀՀ մարզի (քաղաքի)|Օգոստոս|Սեպտեմբեր|Հոկտեմբեր|Նոյեմբեր|Դեկտեմբեր|
| | անվանումը |_______|_________|_________|________|_________|
| | |T |B | T |B | T |B | T | B | T | B |
| | | 1 | B1| 1 | B1 | 1 | B1| 1| B1| 1| B1 |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|1. |ք. Երևան | | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|2. |Շիրակի մարզ | | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|3. |Լոռվա մարզ | | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|4. |Կոտայքի մարզ | | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|5. |Արարատի մարզ | | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|6. |Արմավիրի մարզ | | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|7. |Տավուշի մարզ | | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|8. |Գեղարքունիքի մարզ| | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|9. |Արագածոտնի մարզ | | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|10.|Սյունիքի մարզ | | | | | | | | | | |
|___|_________________|___|___|____|____|_____|___|___|____|___|_____|
|11.|Վայոց ձորի մարզ | | | | | | | | | | |
.____________________________________________________________________.
* Կորուստները նորմավորելիս անհրաժեշտ է օգտագործել օդի ջերմաստիճանի T
1
նախորդ տարվա նույն ժամանակաշրջանի փաստացի արժեքներ (Աղյուսակ N 3)
և B- ի կանխատեսվող արժեքները
B
1
4. Գազատարներում և ճնշման կարգավորիչ կայաններում առաջացած
կորուստների հաշվարկման սկզբունքները և կիրառվող բանաձևերի
հիմնավորումները:
4.1. Գազատարների, փականների և սարքավորումների (այդ թվում` ճնշման կարգավորիչ կայանների) անկիփություններով պայմանավորված կորուստներ (աղյուսակ N 1, կետ 1)
Հաշվարկի հիմքում ընկած են Սարատովի ԳիպրոՆԻԻգազ ինստիտուտի կողմից հաշվարկված [2]` անկիփություններով պայմանավորված կորուստների տեսակարար չափաքանակները (Yգ1, Yգ2, Yգ3, YՃԿԿ) ինչպես նաև` համապատասխան ուղղման գործակիցը Kգ: Հաշվի առնելով գազի բաշխման համակարգի գազատարների, փականների և սարքավորումների բնական մաշվածքը, նրանց նորոգման (վերականգնման, փոխարինման) ոչ բավարար գործընթացը, և հիմնվելով միջազգային փորձագետների կողմից կատարված արդյունքների վրա [15], սույն հրահանգով սահմանվել է գազի բաշխման համակարգի իրական տեխնիկական վիճակը բնութագրող Kգ գործակիցը, որի արժեքն է` 1 <- Kգ <-2, կապված գազի բաշխման համակարգի նորոգման (վերականգնման, փոխարինման) աշխատանքների փաստացի իրականացված Gգ և իրականացվելիք /\ Gգ ծավալների հետ: Kգ գործակցի արժեքը առաջարկվում է գազ բաշխող ընկերության կողմից, նախապես համաձայնեցնելով այն իրավասու մարմնի (կազմակերպության) հետ:
4.2. Գազատարներից պինդ մասնիկների, կոնդենսատի և ջրի մնացորդի հեռացման նպատակով կատարվող փչամաքրումներով պայմանավորված կորուստներ (աղյուսակ N 1, կետ 2)
Գազի բաշխման համակարգի շահագործման փորձը ցույց է տալիս, որ ԳԲԿ-ների գազի մաքրման տեղակայանքների ոչ բավարար արդյունավետության և գազի ստորգետնյա պահեստ-կայանից գազի բաշխման համակարգ մտնող գազի բարձր խոնավության պատճառներով սպառողներին մատակարարվող գազի մեջ առկա են պինդ մասնիկներ, ջրի և կոնդենսատի մնացորդներ, որոնք վտանգում են մատակարարումների անընդհատությունը և հուսալիությունը, հանգեցնում հաշվառքի սարքերի սխալ աշխատանքի և ճնշման կարգավորիչ կետերում` գազի լրացուցիչ ծախսի, պայմանավորված այդ կայանների փչամաքրման հաճախականության մեծացմամբ: Ներկայացված բանաձևը դուրս է բերվել ելնելով այն սկզբունքից, որ ԳԲԿ-ից մինչև համապատասխան ՃԿԿ և ՃԿԿ-ից մինչև սպառողներ ընկած գազատարները որոշակի հաճախականությամբ պետք է փչամաքրվեն այնքան ժամանակ, մինչև նրանցից լրիվ չհեռացվի պինդ մասնիկները, կոնդենսատի և ջրի մնացորդը: Փչամաքրման հաճախականությունը և տևողությունը որոշվում է կախված գազի որակից և գազատարի ներքին խոռոչի վիճակից:
Առաջարկվող հաշվարկային բանաձևում փչամաքրման համար գազի ծախսը որոշվում է համապատասխան ԳԲԿ-ների և ՃԿԿ-ների փաստացի թողունակությունների հիման վրա:
4.3. Նոր, կամ շին-մոնտաժային աշխատանքների ավարտից հետո գործարկվող գազատարների` նրանցից օդը դուրս մղելու նպատակով, փչամաքրումներով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 3)
Ըստ սահմանված տեխնոլոգիայի [8] գործարկվող գազատարները ենթարկվում են փորձարկման` օդով, իսկ այնուհետև փչամաքրման` գազով, մինչև գազատարից օդի լրիվ հեռացնելը: Գազատարների շահագործման փորձից հայտնի է, որ փչամաքրման ժամանակ ծախսված գազի քանակությունը 25./.30% գերազանցում է փչամաքրվող գազատարի երկրաչափական ծավալը: Աղյուսակ N 2-ում ներկայացված հաշվարկային բանաձևը դուրս է բերվել նշված սկզբունքի հիման վրա [7]:
4.4. Գազատարների վրա կանխարգելիչ (պրոֆիլակտիկ) աշխատանքներով կամ գազատարների նորոգումներով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 4)
Հաշվարկային բանաձևը դուրս է բերվել հաշվի առնելով աշխատանքների կատարման տեխնոլոգիան, համաձայն որի գազատարի հատվածը անջատվում է ցանցից, դատարկվում գազից (մինչև մթնոլորտային ճնշումը) և աշխատանքների ավարտից հետո` օդի դուրս մղման նպատակով, փչամաքրում [7], [8]:
4.5. Գազատարների վթարներով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 5)
Որպես հաշվարկային բանաձև ընդունված է կրիտիկական ռեժիմում անցքերից գազի արտահոսքի հաշվարկման բանաձևը [5], որը լայնորեն կիրառվում է գազ փոխադրող և բաշխող ընկերություններում: Նշված հոդվածով կորուստները չեն նորմավորվում:
4.6. Ճնշման կարգավորիչ կայանների (ՃԿԿ) կարգաբերման, այդ կայաններում կատարվող կանխարգելիչ և նորոգման աշխատանքներով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 6)
Հաշվարկային բանաձևերը դուրս են բերվել հաշվի առնելով ՃԿԿ-ների շահագործման կանոնները [8], համաձայն որի ՃԿԿ-ում աշխատանքներ իրականացնելիս հաճախ դադարեցվում է սպառողների գազամատակարարումը, ինչը հանգեցնում է հետագայում ՃԿԿ-ից մինչև սպառող (սպառողներ) ընկած գազատարի` նրանցից օդը դուրս մղելու նպատակով, փչամաքրման անհրաժեշտության:
5. Բնական գազի առևտրային կորուստների հաշվարկման սկզբունքները
և կիրառվող բանաձևերի հիմնավորումները:
Առևտրային կորուստների հաշվարկման հիմնական սկզբունքն է` ստացված և բաշխված գազի քանակությունների չափման սխալանքով պայմանավորված գազի քանակության ամսական (տարեկան) հավասարակշռախախտման հավանական մեծության գնահատումը, ինչը իրականացվում է մաթեմատիկական վիճակագրության, տեխնիկական չափումների և չափագիտության տեսության հիման վրա:
Գազի քանակության ամսական հավասարակշռախախտման հավանական մեծության գնահատման հիմնական բանաձևը` (8) ընդօրինակված է էլեկտրաէներգետիկայի բնագավառից [1]:
Առևտրային կորուստների առանձին տարրերի հաշվարկման բանաձևերը (բացառությամբ կենցաղային հաշվիչների սխալանքով պայմանավորված կորուստների) վերցված են համապատասխան գրականությունից [9], [10], [11]:
Կենցաղային հաշվիչների սխալանքով պայմանավորված առևտրային կորուստների մասնաբաժինը հաշվվում է նկատի ունենալով այն, որ նրանց լրացուցիչ սխալանքը, պայմանավորված շահագործման առանձնահատկություններով, ունի ակնհայտ սիստեմատիկ բնույթ (հայտնի են սխալանքի մեծությունը և սխալանքի նշանը) [13], ե չի կարող գնահատվել մաթեմատիկական վիճակագրության սկզբունքների հիման վրա:
6. Կորուստների հաշվարկման մեթոդական ցուցումներ:
6.1. Ընդհանուր մեթոդական ցուցումներ
ա) փաստացի կորուստների հաշվարկը նպատակահարմար է կատարել ըստ առանձին տարածքային միավորների (մասնաճյուղ կամ ծառայություն):
Այս դեպքում կորուստների գումարային մեծությունը գազի բաշխման ընկերության կտրվածքով կկազմի`
I
__
\ /\V
/__ i
i=1
/\V = ________ * 100% , (67)
p N
օ
__
\ V
/__ i
i=1
որտեղ,
I- տարածքային միավորների (մասնաճյուղ կամ ծառայություն) ընդհանուր
քանակությունն է,
/\Vi-i-րդ տարածքային միավորի գազի կորուստի հաշվարկային մեծությունն է,
հազ. խմ
N
օ
__
\ V - հաշվարկային ժամանակաշրջանում գազի բաշխման ընկերության
/__ i կողմից ստացված (բոլոր ԳԲԿ-ներից) գազի քանակությունն է,
i=1 հազ. խմ:
բ) հաշվարկները կատարելուց առաջ նպատակահարմար է կազմել գազի բաշխման տարածքային միավորի բաշխիչ համակարգի սկզբունքային ուրվակը (նկ. N 1), նշելով նրա վրա ԳԲԿ-ները, ՃԿԿ-ները հաշվարկային սարքերը, հիմնական փականները, ինչպես նաև գազատարների առանձին հատվածների երկարությունը, ներքին տրամագիծը և ճնշումը:
Կորուստները նորմավորելիս անհրաժեշտ է այդ ուրվակի վրա նշել նաև հաջորդ ժամանակաշրջանում գործարկվող գազատարները (նրանց երկարությունը, ներքին տրամագիծը, միջին ճնշումը) և ՃԿԿ-ները, ինչպես նաև դրանց գործարկման կանխատեսվող ժամկետները (ամիսները):
գ) հաշվարկներում օգտագործվող ելակետային տվյալները ցանկալի է ներկայացնել աղյուսակների տեսքով:
6.2. Գազատարների, փականների և սարքավորումների (այդ թվում` ՃԿԿ-ների) անկիփություններով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 1)
ա) գազատարները խմբավորվում են ըստ դասերի`
. բակային և միջթաղամասային ցածր ճնշման գազատարներ.
. ցածր ճնշման բաշխիչ գազատարներ
Գազասպառող . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ձեռնարկություն . Կենցաղային սպառողների .
N 1 . խումբ (Հաշվիչներով) .
. /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ .
.____><____. . | | | | | | | | | | | | .
| | . /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ /\ .
| | . \/ \/ \/ \/ \/ \/ \/ \/ \/ \/ \/ \/ .
| | . | | | | | | | | | | | | 20 .
__><__O_><_______. .______________________ _______>___________. .
18 | | . 19 | .
/\ /\ . /\ .
\/ \/ . .____. \/ .
| | . |ԿU1 | | .
._____.. .____. \ / .
17 | ՃԿԿ |. Արտանետման փական .
._____.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
| Գազասպառող
.__. ձեռնարկություն
| N 2
| ^ 22
| .___|
| | /\
| | \/
| /\ |
| \/ Օ
| | |
| | /\
| | \/
| .____|
| |
| ^
| | 21
| |
/\ /\
\/ \/
|_<>_. |_<>_.
/\ | /\ |
\/ | \/ |
1 | \/ | \/
0 .___. | 3 4 5 |
____|ԳԲԿ|___><___________><_______________><______________>_____.6
.___. 2 | . | /\ |
/\ . /\ \/ /\
\/ /\ \/ |_<>_. \/
0 \/ 0 /\ | 0
| . | \/ | |
/\ . . . /\ | \/ /\
\/ .ՃԿԿ. \/ | \/
| . . . | .___. |
\/ . \/ |ՃԿԿ| \/
/\ .___.
\/ |
| /\ .____><____.
| \/ | |
\/24 7 | | |
9 ._____________. 11 | |12
Գազասպառող 8._______________________________>I________><__O_><____>
ձեռնարկություն | | 10 | |
N 4 /\ /\ /\ /\ Գազասպառող
\/ \/ \/ \/ ձեռնարկություն
0 | | | | N 3
.___. .___. .___. .___.
|ՃԿԿ|13 |ՃԿԿ|14 |ՃԿԿ|15 |ՃԿԿ|16
.___. .___. .___. .___.
| | | |
\|/ \|/ \|/ \|/
.___. .___. .___. .___.
|ԿU1|25 |ԿU1|26 |ԿU1|27 |ԿU1|28
.___. .___. .___. .___.
Կենցաղային սպառողների խումբ (Հաշվիչներով)
Նկ. 1 Գազի բաշխման տարածքային միավորի բաշխիչ համակարգի սկզբունքային
ուրվակը
. միջին ճնշման բաշխիչ գազատարներ
. բարձր ճնշման բաշխիչ գազատարներ
բ) գազատարների յուրաքանչյուր դասի համար որոշվում է գազատարի ներքին տրամագծի և երկարության արտադրյալը: Հաշվարկները պարզեցնելու նպատակով ցանկալի է նախապես որոշել առանձին դասերի գազատարների միջին ներքին տրամագիծը`
A
__ 2
\ D * L
/__ i i
i=1
D = _______ * 100% , (68)
միջ A
__
\ D * L
/__ i i
i=1
որտեղ,
Di - տվյալ դասի i-րդ գազատարի ներքին տրամագիծն է, մ
Li - տվյալ դասի i-րդ գազատարի երկարությունն է, կմ
A - տվյալ դասի` տարբեր ներքին տրամագծերով գազատարների քանակությունն
է:
Այս պարագայում աղյուսակ N 1 /\Vգ հաշվարկման բանաձևը կընդունի հետևյալ
տեսքը` ._ u u / u
| 1 2 | 3
| __ __ | __
/\V ={95.51*|Y * D * \ L + Y * D * \ L + Y * |D * \ L +
գ | Գ1 Ամիջ /_ Ա1 Գ2 Ցմիջ /_ Ցi Գ3 | Մմիջ /_ Մi
| i=1 i=1 \ i=1
._
_.
u \ |
4 | |
+ D * __ | |+ 0.0304 * Y * N } * K , (69)
Բմիջ \ L | | ՃԿԿ ՃԿԿ գ
/_ Բi | |
i=1 / |
_.
գ) կորուստները պլանավորելիս (նորմավորելիս) անհրաժեշտ է վերը նշված բանաձևով հաշվարկել հաջորդ ժամանակաշրջանում (տարում) գործարկվող գազատարների և ՃԿԿ-ների անկիփություններով պայմանավորված կորուստները`
12
պ պ __
/\V = /\V + \ /\V * (12-j), (70)
գտ գ /_ գj
j=1
որտեղ,
պ
/\V - անկիփություններով պայմանավորված կորուստների կանխատեսվող
գտ մեծությունն է, հազ. խմ/տարի
/\V - հաջորդ ժամանակաշրջանի (տարվա) j-րդ ամսում գործարկվող
գj գազատարների և ՃԿԿ-ների անկիփություններով պայմանավորված
կորուստներն են, հազ. խմ/ամիս:
6.3. Գազատարներից պինդ մասնիկների, կոնդենսատի և ջրի մնացորդի հեռացման նպատակով կատարվող փչամաքրումներով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 2)
ա) գազաբաշխիչ կայանների (ԳԲԿ) շահագործման ժամանակ ստացված վիճակագրական տվյալների հիման վրա որոշվում է այդ ԳԲԿ-ից յուրաքանչյուրի ճնշման անկման և ելքային ճնշման մեծությունները, որոնց հիման վրա հաշվվում են V մեծությունները.
թh
բ) գազամատակարարման ուրվակից ելնելով որոշվում է այն ՃԿԿ-ների քանակը, որոնք սնվում են b-րդ ԳԲԿ-ից և այն սպառողների քանակը, որոնք սնվում են c-րդ ՃԿԿ-ից.
գ) կորուստները պլանավորելիս`
. որպես V մեծություն կարելի է ընդունել b-րդ ԳԲԿ-ի ելքում գրանցված
թh գազի առավելագույն ժամային ծախսը, այն պայմանով, որ
ԳԲԿ ԳԲԿ
P = P ,
գր Փաս
որտեղ,
ԳԲԿ
P - ԳԲԿ-ի ելքի ճնշումն է առավելագույն ժամային ծախս գրանցելու
գր պահին,
ԳԲԿ
P - ԳԲԿ-ի ելքի կանխատեսվող ճնշումն է պլանային տարում:
Փաս
. ՃԿԿ-ների փաստացի թողունակությունները կարելի է ընդունել հավասար այդ
ՃԿԿ-ների անձնագրային թողունակություններին;
. փչամաքրման հաճախականությունը ընդունվում է`
. .
n = 1 - 2 և n = 1 - 4
Փb . Փc .
իսկ փչամաքրման տևողությունը`
0.1< T < 0.5 և 0.1< T < 1.0
- Փb - - Փc -
կապված գազատարների ներքին խոռոճի փաստացի վիճակից (փորձագիտական
գնահատական):
. կարելի է օգտվել միջինացված ելակետային տվյալներով`
միջ
- ԳԲԿ-ների միջին թողունակություն - V
Թb
միջ
- ՃԿԿ-ների միջին թողունակություն - V
Թc
միջ
- մեկ ԳԲԿ-ին ընկնող ՃԿԿ-ների միջին քանակությունը N
ՃԿԿ
միջ
- մեկ ՃԿԿ-ին ընկնող սպառողների միջին քանակությունը U
C
Այս պարագայում`
տ միջ միջ միջ միջ
/\V = V * N * N * n T + V * N * U * n T , (71)
Փ Թb ԳԲԿ ՃԿԿ Փb b Թc ՃԿԿ c Փc c
որտեղ,
N - ԳԲԿ-ների ընդհանուր քանակությունն է;
ԳԲԿ
N - ՃԿԿ-ների ընդհանուր քանակությունն է ;
ՃԿԿ
. անհրաժեշտ է հաշվի առնել հաջորդ ժամանակաշրջանում (տարում) գործարկվող
գազատարների հնարավոր փչամաքրումները:
6.4. Նոր, կամ շին-մոնտաժային աշխատանքների ավարտից հետո գործարկվող գազատարների` նրանցից օդը դուրս մղելու նպատակով, փչամաքրումներով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 3)
ա) աղյուսակ N 1 (27) բանաձևում օգտագործվող մեծությունները որոշվում են գազի բաշխման ընկերության կարճաժամկետ ծրագրերում ամրագրված` հաջորդ ժամանակաշրջանում (տարում) գործարկվող գազատարների ցանկի և այդ գազատարների բնութագրերի (երկարություն, ներքին տրամագիծ, ճնշում և այլն) հիման վրա;
բ) կորուստները պլանավորելիս (նորմավորելիս) աղյուսակ N 1 (27) բանաձևում ընդունվում է`
2
P = 606 կպա (64/կգ/սմ ) և Z = 0.96 - բարձր ճնշման գազատարների համար,
e e
2
P = 253 կպա (2.5 կգ/սմ ) և Z = 0.97 - միջին ճնշման գազատարների համար,
e e
2
P = 93.6 կպա (0.92 կգ/սմ ) և Z = 0.99 - ցածր ճնշման գազատարների համար,
e e
T - ընտրվում է անցած նույն ժամանակաշրջանի վիճակագրական տվյալների հիման
e վրա:
6.5. Գազատարների վրա կանխարգելիչ (պրոֆիլակտիկ) աշխատանքներով կամ գազատարների նորոգումներով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 4)
ա) աղյուսակ N 1 (17), (18) բանաձևերում օգտագործվող մեծությունները որոշվում են գազի բաշխման ընկերության` գազատարների վրա կանխարգելիչ աշխատանքների կատարման և գազատարների նորոգման աշխատանքային ծրագրի, ինչպես նաև այդ գազատարների բնութագրերի (երկարություն, ներքին տրամագիծ, ճնշում և այլն) հիման վրա;
բ) կորուստները պլանավորելիս (նորմավորելիս) աղյուսակ N 1 (28), (29) բանաձևերում ընդունվում են`
2
P = 606 կպա (6.4/կգ/սմ ) և Z = 0.96 - բարձր ճնշման գազատարների համար,
նհ նհ
2
P = 253 կպա (2.5 կգ/սմ ) և Z = 0.97 - միջին ճնշման գազատարների համար,
նհ նհ
2
P = 93.6 կպա (0.92 կգ/սմ ) և Z = 0.99 - ցածր ճնշման գազատարների համար,
նհ նհ
T - ընտրվում է անցած ժամանակաշրջանի վիճակագրական տվյալների հիման վրա:
նհ
գ) կորուստի փաստացի մեծությունը որոշելիս օգտագործվում են ճնշման (P )
նհ ջերմաստիճանի (T ) և աշխատանքների կատարման հաճախականության (n ) փաստացի
նհ նհ
արժեքները:
6.6. Գազատարների վթարներով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 5)
Այս հոդվածով հաշվարկները կատարվում են վթարների մասին ակտերում նշված տվյալների (աղյուսակ N 1, կետ 5) հիման վրա և չեն պլանավորվում (նորմավորվում):
6.7. Ճնշման կարգավորիչ կայանների (ՃԿԿ) կարգաբերման, այդ կայաններում կատարվող կանխարգելիչ և նորոգման աշխատանքներով պայմանավորված կորուստներ: (աղյուսակ N 1, կետ 6)
ա) Աղյուսակ N 1 (30), (31), և (32) բանաձևերում օգտագործվող մեծությունները որոշվում են գազի բաշխման ընկերության` ՃԿԿ-ների կարգաբերման, նրանց վրա կանխարգելիչ աշխատանքների և նորոգումների աշխատանքային ծրագրի, ինչպես նաև այդ ՃԿԿ-ներին հարակից գազատարների բնութագրերի (երկարություն, ներքին տրամագիծ, ճնշում և այլն) և աշխատանքների կատարման համապատասխան տեխնոլոգիաների հիման վրա [8];
6.8. Բնական գազի առևտրային կորուստներ
Կորուստների հաշվարկը կարող է կատարվել ինչպես գազի բաշխման ընկերության, այնպես էլ նրա մասնաճյուղերի և ծառայությունների մակարդակով:
ա) բաշխման տարածքային յուրաքանչյուր միավորի (մասնաճյուղ, ծառայություն) համար կատարվում է հաշվառքի սարքերի խմբավորում, ըստ`
. օգտագործման նպատակի (գազի ստացում կամ գազի բաշխում);
. տեսակների
. ճշտության դասի (նույն տեսակի հաշվառքի սարքերի համար):
բ) ծախսաչափի սխալանքը որոշելիս Ca և Ce մեծությունները (աղյուսակ N 2, կետ 1) հաշվվում են (35) և (39) բանաձևերով կամ վերցվում են տվյալ ծախսաչափի հաշվարկային թերթիկից;
գ) կորուստների փաստացի մեծությունները որոշելիս ad, adp, aTp և aRP (աղյուսակ N 2, կետ 1 և 3) արժեքները վերցվում են հաշվառքի սարքերի ցուցմունքների գրանցման մատյանից`
30(31) / \
__ օր | օր օր օր |
\ a |a ; a ; a |
/_ di | dpi TPi RPi|
/ \ i=1 \ /
a |a ; a ; a | = __________________________ , (72)
d| dp TP RP | 30(31)
\ /
որտեղ,
/ \
օր | օր օր օր |
a |a ; a ; a | - համապատասխան ցուցանիշի միջին օրեկան
di | dpi TPi RPi| մեծությունն է;
\ /
դ) կորուստները պլանավորելիս`
. ad, adp, aTp, eu aRP արժեքները ընդունվում են հավասար 65%:
. կենցաղային հաշվիչների սխալանքը որոշվում է հաջորդ ժամանակաշրջանի
(տարվա) յուրաքանչյուր ամսվա համար առանձին: Աղյուսակ N 2-ի (58)
բանաձևում գազի ջերմաստիճանի մեծությունը ընտրվում է հավասար նախկին
նույն ժամանակաշրջանում (ամսում) տվյալ տարածքում գրանցված օդի
ջերմաստիճանին (ըստ ամիսների), (Աղյուսակ N 3);
. հաշվառքի սարքերը, որոնցով անցնող (չափվող) գազի քանակությունը չի
գերազանցում ստացված (բաշխված) գազի ընդհանուր քանակության 1%-ը,
անտեսվում են;
ը) ՀՀ և ԱՊՀ երկրների գազի բաշխման համակարգերում օգտագործվող հաշվառքի սարքերի ճշտության դասերն են (սխալանքները)`
Փոփոխական ճնշման անկման ծախսաչափեր`
. գրանցող մեխանիկական ծախսաչափեր (ճնշման անկումը գրանցող սարքեր)
b /__ = 1.5;
\/ /\P
. էլեկտրոնային ծախսաչափեր (ճնշման անկումը անընդհատ չափող սարքեր)
b /__ = 1.5; 0.25; 0.1.
\/ /\P
Գազի ճնշումը գրանցող (չափող) սարքեր`
. գրանցող մեխանիկական ճնշաչափեր (ճնշումը գրանցող սարքեր)
b = 1.0;
P
. էլեկտրոնային ճնշաչափեր
b = 0.5; 0.25; 0.1
P
Գազի ջերմաստիճանը գրանցող (չափող) սարքեր`
. գրանցող մեխանիկական սարքեր
/\T = 1.0;
. սնդիկային կամ սպիրտային ջերմաչափեր
/\T = 1.0; 0.5
. էլեկտրոնային ջերմաչափեր
/\T = 0.5
Գազի խտության որոշման մեթոդներ (սարքեր)`
. պիկնոմետրիկական մեթոդ (կախված օգտագործվող պիկնոմետրի երկրաչափական
ծավալից)
b = 0.8; 0.6
P
. գազի բաղադրության լաբորատոր չափումների հիման վրա
b = 1.5./.2.0
P
. գազի բաղադրության և խտության որոշման ինքնաշխատ, ինքնաստուգաչափող
սարքեր (քրոմոտոգրաֆներ), [12]
b = 0.2
P
Տուրբինային հաշվիչներ`
. բուն հաշվիչը
b = 2.0; 1.0
T
. հաշվիչի ճշտիչը
b = 0.5
KK
Ռոտացիոն հաշվիչներ`
. բուն հաշվիչը
b = 3.0; 2.0
R
Կենցաղային հաշվիչներ`
. բուն հաշվիչը
b = 2.0; 1.0% [16]
Boj
7. Բնական գազի կորուստների նորմավորման (պլանավորման) կարգը
7.1. Հաշվի առնելով գազատարների և ճնշման կարգավորիչ կայանների սպասարկման և շահագործման հետ կապված կորուստների մեծության և գազի սպառման անհավասարաչափ բաշխումը ըստ տարվա ամիսների, սույն հրահանգով պլանավորվում (նորմավորվում) է միայն կորուստների թույլատրելի չափաքանակի միջին (միջին
տ կշռային) տարեկան մեծությունը (/\V . %):
p
7.2. Գազի բաշխման ընկերության կտրվածքով կորուստների թույլատրելի չափաքանակների ամսական մեծությունները չեն նորմավորվում: Նշված կորուստների ուղղեցույցային մեծությունները հաշվարկվում են հետևյալ բանաձևով`
V V
ա 1 տ տ տ տ
/\V = ___ * /\V * ____ = 0.0833 * /\V * ____ , (73)
թու 12 թ V թ V
աi աi
որտեղ,
V - պլանային տարում ԳԲԿ-ներում ստացվող գազի կանխատեսվող
տ քանակությունն է, հազ. խմ;
V - պլանային տարվա i-րդ ամսում ԳԲԿ-ներում ստացվող գազի
աi կանխատեսվող քանակությունն է, հազ. խմ;
7.3. Գազի բաշխման ընկերության կորուստների ամսական թույլատրելի չափաքանակը հաշվվում է հաշվարկային ամսից հետո` այդ ամսում ստացված փաստացի
տվյալների հիման վրա, ա
(/\V , %):
Փթi
Վթարային արտանետումներով պայմանավորված կորուստները հաշվի են առնվում
կորուստների ամսական թույլատրելի չափաքանակը ա հաշվարկելիս, եթե
(/\V )
վթ
սահմանված կարգով հաստատված են իրավասու մարմնի կողմից:
7.4. Գազի բաշխման ընկերության կորուստների տարեկան թույլատրելի
չափաքանակը տ հաշվվում է հաշվարկային (պլանային) տարուց հետո, որպես
(/\V )
Փթ
այդ տարվա առանձին ամիսների կորուստների թույլատրելի չափաքանակների միջին կշռային գումար`
12
__ ա
\ /\V * V
/_ Փթ աՓi
տ i=1
/\V = ________________ , (74)
Փթ
որտեղ,
V - հաշվարկային տարվա i-րդ ամսում ԳԲԿ-ներում փաստացի
աՓi ստացված գազի քանակությունն է, հազ. խմ;
7.5. Գազի բաշխման տարածքային մասնաճյուղերի (ծառայությունների) կորուստների պլանավորումը իրականացնում է գազի բաշխման ընկերությունը, ելնելով այդ մասնաճյուղերի (ծառայությունների) գազի բաշխման համակարգի տեխնիկական բնութագրերից, բաշխվող գազի ծավալներից և կենցաղային սպառողների քանակից:
Օգտագործված գրականության ցանկը
1. Ժելեզկօ Յու. Ս. «Վիբոռ մեռոպրիյատիյ պօ սնիժենիյու պոտեր էլեկտրոէներգիի վ էլեկտրիչեսկիխ սետյախ», գ. Մոսկվա, Էներգոատոմիզդատ, 1989 գ.
2. «Մետոդիկա օպրեդելենիյա ռասխոդա գազա նա սոբստվեննիյե նուժդի պրեդպրիյատիյա գազովոգո խոզյայստվա», «ԳիպրոՆԻԻԳազ», գ. Սառատով, 1989 գ.
3. «Մետոդիկա օպրեդելենիյա ի նոռմիռովանիյա ռասխոդա գազա նա տեխնիչեսկիյե պոտերի պրի էքսպլուատացիի մագիստռալնիխ գազոպռովոդով», «ՈւկռՆԻԻԳազ», գ. Խարկով, 1981 գ.
4. «Մետոդիկա նոռմիռովանիյա պոտեր գազա պօ սիստեմե մագիստռալնիխ գազոպռովոդով ԳԿ Առմգազպռոմ», Երեվան 1996 գ., (հաստատված է ՀՀ էներգետիկայի նախարարի կողմից)
5. Վոլկով Ն. Ն., Միխեեվ Ա. Լ., Կոնեվ Ն. Ա., «Սպռավոչնիկ ռաբոտնիկա գազովոյ պռոմիշլեննոստի»
6. Սկաֆտոնով Ն. Ա. «Օսնովի գազոսնաբժենիյա», գ. Լենինգռադ, Նեդռա, 1975 գ.
7. «Հայաստանի գազային բնագավառում գազի կորուստների մեթոդիկա» Գիտահետազոտական աշխատանքի հաշվետվություն: Երևանի ճարտարապետաշինարարական ինստիտուտ, Գիտահետազոտական մաս, ղեկավար տեխն. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր Շ. Մելիքյան, Երևան, 1996 թ.
8. «Պռավիլա տեխնիչեսկոյ էքսպլուատացիի ի տրեբովանիյա բեզոպասնոստի տռուդա վ գազովոմ խոզյայստվե Ռոսսիյսկոյ Ֆեդեռացիի», գ. Սանկտ-Պետեռբուռգ, Նեդռա, 1992 գ.
9. «Պռավիլա իզմերենիյա ռասխոդա գազով ի ժիդկոստեյ ստանդառտնիմի սուժայուշիմիսյա ուստռոյստվամի ՌԴ-50-213-80» գ. Մոսկվա, Նեդռա, 1989 գ.
10. Դինկով Վ. Ա., Գալիուլին Զ. Տ., Պոդպոլաեվ Ա. Լ., Կոնդռատյեվ Վ. Ս. «Իզմերենիե ի ուչոտ գազա», Սպռավոչնոե պոսոբիե, գ. Մոսկվա, Նեդռա, 1979 գ.
11. «Գոսուդառստվեննայա սիստեմա օբեսպեչենիյա եդինստվա իզմերենիյ. Կոլիչեստվո պրիռոդնոգո գազա. Մետոդիկա վիպոլնենիյա իզմերենիյ պրի պոմոշի տուռբիննիխ ի ռոտացիոննիխ սչոտչիկով»., գ. Մոսկվա, ԻՊԿ Գոսստանդառտ Ռոսսիի, 1996 գ.
12. Տեխնիչեսկոե օպիսանիե ի ինստռուկցիի պօ էքսպլուատացիի խռոմատոգրաֆա ENCAL 2000, ՍՇԱ, 1996 գ.
13. Ինստռուկցիյա պօ էքսպլուատացիի տուռբիննիխ սչոտչիկով գազա
14. Պռոցեդուռա ուչոտա կոլիչեստվա գազա օտպուշեննոգո պոտրեբիտելյամ. Րեկոմենդացիի կոմպանիի Schlumberger Indastries (Schlumberger Indastries Technical department VPS 1998).
15. Technical assistance for the development of the gas indastry in Armenia. General presentation of the project, Yerevan, (October, 1997)
16. Սերտիֆիկատ կաչեստվա սչոտչիկով տիպա GALLUS կոմպանիի Schlumberger Indastries (Schlumberger Indastries Technical department, July, 1998).
ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ԿՈՂՄԻՑ
28. 09 1998թ.
ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 10898205