ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
2 ապրիլի 2020 թվականի N 432-Լ
ԵՐԵԽԱՅԻ` ԸՆՏԱՆԻՔՈՒՄ ԱՊՐԵԼՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ ԻՐԱՑՄԱՆՆ ՈՒ ՆԵՐԴԱՇՆԱԿ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆՆ ՈՒՂՂՎԱԾ 2020-2023 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԾՐԱԳԻՐԸ ԵՎ ԾՐԱԳՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
i
Հիմք ընդունելով «Սոցիալական աջակցության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 21-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի N 650-Լ որոշման N 1 հավելվածի 14-րդ կետը` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Հաստատել`
1) երեխայի` ընտանիքում ապրելու իրավունքի իրացմանն ու ներդաշնակ զարգացմանն ուղղված 2020-2023 թվականների համալիր ծրագիրը` համաձայն N 1 հավելվածի.
2) երեխայի` ընտանիքում ապրելու իրավունքի իրացմանն ու ներդաշնակ զարգացմանն ուղղված 2020-2023 թվականների համալիր ծրագրի իրականացման միջոցառումների ժամանակացույցը` համաձայն N 2 հավելվածի:
2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:
Հայաստանի Հանրապետության
վարչապետ Ն. Փաշինյան
2020 թ. ապրիլի 3
Երևան
Հավելված N 1
ՀՀ կառավարության
2020 թվականի ապրիլի 2-ի
N 432-Լ որոշման
ՀԱՄԱԼԻՐ ԾՐԱԳԻՐ ԵՐԵԽԱՅԻ` ԸՆՏԱՆԻՔՈՒՄ ԱՊՐԵԼՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ ԻՐԱՑՄԱՆՆ ՈՒ ՆԵՐԴԱՇՆԱԿ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆՆ ՈՒՂՂՎԱԾ 2020-2023 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ
I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
1. Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի` ընտանիքում ապրելու իրավունքի իրացմանն ու ներդաշնակ զարգացմանն ուղղված 2020-2023 թվականների համալիր միջոցառումների ծրագիրը (այսուհետ` ծրագիր) սահմանում է երեխայի` ընտանիքում ապրելու իրավունքի իրացման գերակայություններն և ուղղված է Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի` ընտանիքում ներդաշնակ զարգացման համար նպաստավոր պայմանների ստեղծմանը: Ծրագիրը կարևորում է երեխայի իրավունքների պաշտպանության ապահովումը և միտված է երեխաներին որակյալ ծառայություններ մատուցելուն, երեխաներին իրենց վերաբերող հարցերի քննարկմանը մասնակից դարձնելուն: Ծրագրի մշակումն իրականացվել է մասնակցային սկզբունքով` ներգրավելով ոլորտի տարբեր շահեկիցների: Ծրագրի մշակման համար հիմք են հանդիսացել Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության (այսուհետ` նախարարություն), պետական այլ գերատեսչությունների և կառույցների, միջազգային և տեղական գործընկերների կողմից իրականացված` երեխայի ընտանիքում ապրելու իրավունքին առնչվող խնդիրների գնահատման հետազոտությունները, կազմված վերլուծական զեկույցներն ու հաշվետվությունները, հանրային քննարկումների արդյունքները, ներկայացված բազմաթիվ առաջարկները: Այն համահունչ է Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորություններին:
2. Հայաստանի Հանրապետությունում երեխաների իրավունքների պաշտպանության ոլորտում բարեփոխումներն իրականացվում են դեռևս 2000 թվականից, և դրանց հիմնական նպատակը երեխայի բարեկեցիկ կյանքն ընտանիքում և հասարակության մեջ ապահովելն էր` մանկատներում և երեխաների խնամքի և պաշտպանության գիշերօթիկ հաստատություններում երեխաների թվի նվազեցման և այդ հաստատություններ երեխաների մուտքի կանխարգելման միջոցով: Բարեփոխումների այդ փուլը գրանցել է ինչպես ձեռքբերումներ, այնպես էլ նոր խնդիրներ: Երեխաների խնամքի և պաշտպանության համակարգի բարեփոխումները Հայաստանի Հանրապետությունում թևակոխեցին նոր փուլ 2014 թվականին, երբ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը փոփոխություններ կատարեց 2013-2016 թվականների ռազմավարական ծրագրում` համապատասխանեցնելու ռազմավարական քայլերը ՄԱԿ-ի երեխայի այլընտրանքային խնամքի ուղեցույցի պահանջներին: Այդ ռազմավարության շրջանակներում կարգավորվել են բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի, հատուկ (մասնագիտացված), խնամքի գիշերօթիկ հաստատություններում ու սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոններում երեխաների խնամքի տրամադրման, այդ թվում` տվյալ հաստատություններ նրանց ուղեգրման և ընդունելության հետ կապված հարաբերությունները Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից 2015 թվականի սեպտեմբերի 25-ին հաստատված N 1112-Ն որոշմամբ հաստատված կարգով: Մասնավորապես, սահմանվել է, թե որ չափանիշներով երեխաները կարող են տեղավորվել բնակչության սոցիալական պաշտպանության ընդհանուր տիպի, հատուկ (մասնագիտացված) և խնամքի գիշերօթիկ հաստատություններում, հստակեցվել է սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնում խնամք ստանալու իրավունք ունեցող երեխաների շրջանակը: Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2016 թվականի մայիսի 26-ի N 551-Ն որոշմամբ սահմանվել են կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների այլընտրանքային խնամքի տրամադրման սկզբունքները և չափորոշիչները, ինչպես նաև կարգավորվել են այլընտրանքային խնամքի տրամադրման նպատակով ուղղորդման հետ կապված հարաբերությունները: Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2016 թվականի մայիսի 12-ի «ՀՀ-ում կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների խնամքի այլընտրանքային ծառայությունների համակարգի զարգացման հայեցակարգին հավանություն տալու մասին» N 18 արձանագրային որոշմամբ և դրանից բխող միջոցառումների ցանկում սահմանվել են Հայաստանի Հանրապետությունում կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների խնամքի այլընտրանքային ծառայությունների համակարգի զարգացման հիմնական սկզբունքները և ուղղությունները, ինչպես նաև նախանշվել են նոր տիպի ծառայությունների անհրաժեշտությունն ու դրանց ուղղությամբ իրականացվող հիմնական միջոցառումները: Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2017 թվականի հուլիսի 13-ի նիստում հաստատվել է «Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2017-2021 թթ. ռազմավարական ծրագրին և երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2017-2021 թթ. ռազմավարական ծրագրի իրականացման միջոցառումների ժամանակացույցին հավանություն տալու մասին» N 30 արձանագրային որոշումը, որի հիմնական գերակայություններն ու սկզբունքները համահունչ են «Ինստիտուցիոնալ խնամքից դեպի համայնքային խնամքին անցնելու մասին» Եվրոպայի խորհրդի չափանիշների և ՄԱԿ-ի երեխաների այլընտրանքային խնամքի ուղեցույցի հիմնական սկզբունքներին: Այդուհանդերձ, իրավական դաշտում իրականացված փոփոխությունները դեռևս բավարար չեն երեխաների` ընտանիքում ապրելու իրավունքի լիարժեք իրացման համար: Ներառականության պահանջը, կյանքի դժվարին տարբեր իրավիճակներում հայտնվելու հանգամանքները և հասցեական ու թիրախային ծառայություններ տրամադրելու անհրաժեշտությունը, երեխաների պաշտպանության համակարգում առկա տարբեր մարմինների միջև պատասխանատվությունների և գործառույթների բաշխման անհստակությունը, ուղղորդման ոչ բավարար ընթացակարգն իրավական դաշտի վերանայման խնդիր են դնում: Հատկապես խնդրահարույց են երեխայի` ընտանիքում ապրելու իրավունքի իրացման այլընտրանքային ձևերի պարագայում ընթացակարգերի և կարգավորումների ոչ լիարժեք ամբողջականությունը, պարզությունն ու արդյունավետությունը:
3. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության, միջկառավարական, միջազգային ու տեղական քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների միջև շարունակական համագործակցության արդյունքում Հայաստանում պետական ֆինանսավորմամբ շուրջօրյա հաստատություններում խնամվող երեխաների թիվը գրեթե հինգ անգամ կրճատվել է` 2006 թվականի շուրջ 10000-ից նվազելով շուրջ 3900-ի` 2014 թվականի տարեվերջի դրությամբ, և ապա մինչև 2000 երեխայի` այլընտրանքային խնամքի բարեփոխումների շարունակական իրականացման արդյունքում: Թեև վերջին տարիներին երեխաների խնամքի շուրջօրյա հաստատությունների վերակազմավորման քաղաքականության արդյունքում նվազել է այդ հաստատություններում խնամվող երեխաների թիվը, այնուամենայնիվ հաշմանդամություն ունեցող երեխաների թիվը մասնագիտացված հաստատություններում աճում է` կենսաբանական ընտանիք վերադառնալու, խնամակալության, խնամատարության և որդեգրման հանձնելու գրեթե անհնարինությամբ պայմանավորված: Շուրջօրյա խնամքի հաստատություններում խնամվող երեխաների ավելի քան 90 տոկոսը հաստատություններում հայտնվում է` առողջական խնդիրների և ընտանիքի սոցիալ-տնտեսական ծանր պայմաններից ելնելով: Չլուծված է մնացել մանկատներում 18 տարին լրանալուց հետո հաշմանդամություն ունեցող անձանց հետագա խնամքի և կեցության հարցը, որը շարունակել է կազմակերպվել մանկատանը` այլ լուծումների բացակայությամբ, իսկ մտավոր խնդիրներ ունեցող 18 տարին լրացած անձինք երբեմն տեղավորվել են հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց համար նախատեսված հաստատություններում: Այս իրավիճակը խոչընդոտել է շահառուների` համայնքում ներգրավված լինելու և ապրելու իրավունքի իրացմանը:
4. Համընդհանուր ներառական կրթության ներդրման պայմաններում հաստատություններում խնամվող և գյուղական շրջաններում բնակվող հաշմանդամություն ունեցող բազմաթիվ երեխաների համար չի ապահովվում բավարար որակյալ ներառական կրթություն: Երեխաների մի մասը փաստացի դուրս է մնում կրթությունից` նույնիսկ ուսումնական հաստատությունում գրանցված լինելու պարագայում: Երեխաներին ուղղված անվճար ծառայությունների որակն ու հասանելիությունը խնդրահարույց է, ինչն ստիպում է հաշմանդամություն ունեցող երեխաների ծնողներին լրացուցիչ վճարումներ կատարել, օրինակ, որակյալ պրոթեզներ կամ օրթոպեդիկ կոշիկներ ստանալու համար:
5. Խնամատարության ինստիտուտի զարգացմանը խոչընդոտել են ինչպես իրավական դաշտի անկատարությունը, այնպես էլ դրա համակարգված զարգացման ուղղությամբ նախկինում պետական լիազոր մարմնի կողմից ցուցաբերվող ոչ բավարար քաղաքական կամքն ու հետևողականությունը` հատկապես վաղ մանկության տարիքի երեխաներին խնամատարության հանձնելու մասով: 2008-2018 թվականների ընթացքում խնամատար ընտանիքների և դրանցում խնամվող հոգեզավակների թիվը գրեթե չի փոփոխվել: 2018 թվականի օրենսդրական փոփոխությունների արդյունքում վերապատրաստումներ են կազմակերպվել 60 խնամատար ընտանիքների համար, իսկ խնամատարության հանձնված առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների թվաքանակը 2017 թվականի 23 հոգեզավակից հասել է 40-ի: 2019 թվականի առաջին կիսամյակի տվյալներով 34 խնամատար ընտանիքում խնամվում էր 48 երեխա, որոնցից 6-ը` մասնագիտացված խնամատար ընտանիքներում: Երեխաների պաշտպանության ոլորտի բարեփոխումներով պայմանավորված` իրականացվում է հանրապետությունում խնամատար ընտանիքների ընդլայնման գործընթացը` որպես շուրջօրյա խնամքի և պաշտպանության հաստատություններում գտնվող այն երեխաների խնամքի ու դաստիարակության կազմակերպման այլընտրանքային ձև, ովքեր տարբեր պատճառներով հնարավորություն չունեն խնամք ստանալու կենսաբանական կամ խնամակալ ընտանիքներում: Այս ուղղությամբ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից 2019 թվականի հունիսի 13-ին հաստատվել է «Խնամատար ծնող դառնալու ցանկություն ունեցող անձանց ընտրության, հաշվառման, երեխայի խնամքը և դաստիարակությունը խնամատար ընտանիքում կազմակերպելու, խնամատար ծնող դառնալ ցանկացող անձանց ուսուցման, որակավորման և վերապատրաստման, խնամատար ընտանիքում հոգեզավակի խնամքի նկատմամբ վերահսկողության կարգերը, խնամատար ընտանիքին ամսական ժամանակահատվածով դրամական միջոցների վճարման կարգը և չափը, խնամատարության պայմանագրերի օրինակելի ձևերը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2008 թվականի մայիսի 8-ի N 459-Ն որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 751-Ն որոշումը և հստակեցվել ու բարելավվել են խնամատարության որոշ ընթացակարգեր, որոնք բարենպաստ հիմք են ստեղծում խնամատարության խթանման համար: Բարելավվել է նաև խնամատարության վերաբերյալ տվյալների հավաքագրման գործընթացը: Մասնավորապես, «Մանուկ» տեղեկատվավերլուծական բազայում գործարկվել է խնամատար ծնող դառնալ ցանկացող անձանց կենտրոնացված հաշվառման ենթաբաղադրիչը: 2019-ի երկրորդ կիսամյակում առաջին անգամ նախարարության կողմից կազմակերպվել են խնամատար ծնող դառնալու ցանկություն ունեցող անձանց վերապատրաստումներ, վերապատրաստվել է շուրջ 25 խնամատար ծնող դառնալ ցանկացող անձ: 2020 թվականի պետական բյուջեով նախատեսվել է 90 խնամատար ընտանիքում 94 երեխայի խնամքի իրականացման համար 152 828 400 դրամ, և առաջին անգամ երկու հոգեզավակի խնամքի իրականացման համար հատկացվող ֆինանսավորումը կրկնապատկվել է, մինչդեռ նախկինում ավելանում էր միայն 30 տոկոսով: Ներկայում շուրջ 47 խնամատար ընտանիքում խնամք է ստանում 65 երեխա:
6. Ցերեկային խնամքի ծառայությունները Հայաստանի Հանրապետության տարածքում բաշխված են ոչ համաչափ և կան մարզեր, որտեղ ցերեկային խնամքի ծառայությունները գրեթե բացակայում են: Ցերեկային ծառայությունների ծածկույթի համաչափ ընդլայնման նպատակով Հայաստանի Հանրապետության 2020 թվականի պետական բյուջեում ներառվել են «Երեխաների, այդ թվում` հաշմանդամություն ունեցող, խնամքի ցերեկային ծառայությունների տրամադրում» և «ՀՀ երեխաների շուրջօրյա խնամք և պաշտպանություն իրականացնող հաստատություններում խնամվող երեխաներին ընտանիքներ վերադարձնելու, մուտքը հաստատություններ կանխարգելելու և աջակցության տրամադրման ծառայություններ» միջոցառումները: Վերոհիշյալ միջոցառումներն իրականացվելու են Երևանում և հանրապետության 10 մարզերում` հասարակական կազմակերպություններին պատվիրակման միջոցով: 2019 թվականի հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին կազմակերպվել են ոչ պետական կազմակերպություններին դրամաշնորհների տրամադրման մրցույթներ, որոնց արդյունքներով 2020 թվականից շուրջ 30 խոշոր բնակավայրերում կգործեն ցերեկային կենտրոններ, ինչպես նաև բոլոր մարզերում և Երևանում կգործեն երեխաների մուտքը հաստատություններ կանխարգելող ծրագրեր, որոնք ծառայություններ կտրամադրեն շուրջ 3800 երեխաների: Ընդ որում, ցերեկային ծառայությունն ընդգրկում է շարժական թիմի և սոցիալական օգնականի ծառայության բաղադրիչները` հնարավոր դարձնելով ծառայությունների տրամադրումը նաև շրջակա գյուղական համայնքներին: Ընդհանուր առմամբ ծառայությունների շահառու երեխաների թիվն ավելի քան եռապատկվում է` նախորդ տարվա համեմատ:
7. Որդեգրումը, հանդիսանալով երեխայի` կենսաբանական ընտանիքում ապրելու անհնարինության պարագայում այլընտրանքային խնամքի գերադասելի ձևը, այդուհանդերձ, խնդրահարույց է ընթացակարգերի արդյունավետության և գործընթացի թափանցիկության տեսանկյունից: Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի հանդիսացող երեխաների որդեգրման համակարգի բարեփոխման, ինչպես նաև փաստահավաք գործունեության իրականացման նպատակով Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 2019 թվականի օգոստոսի 26-ի N 1197-Ա որոշմամբ հաստատվել է աշխատանքային խմբի անհատական կազմը, որն արդեն իսկ գումարել է չորս նիստ և իր լիազորությունների շրջանակներում անդրադարձել է ոլորտում առկա հիմնախնդիրներին` իրականացնելով համապատասխան վերլուծություններ և ձեռնարկել անհրաժեշտ միջոցներ: Որդեգրված երեխայի խնամքի և դաստիարակության համար անհրաժեշտ` որդեգրել ցանկացող անձին հոգեբանական, մանկավարժական և իրավական աջակցություն տրամադրելու նպատակով` որդեգրել ցանկացող անձանց նախապատրաստական դասընթացների ծրագրի կազմակերպման և անցկացման գործընթացները սահմանելու նպատակով` 2019 թվականի մայիսի 23-ին ընդունվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության «Որդեգրել ցանկացող անձանց նախապատրաստական դասընթացների ծրագրի բովանդակությունը, դրան ներկայացվող պահանջները, ծրագրի բովանդակությունը սահմանող իրավասու մարմինը, ծրագրի կազմակերպման և անցկացման կարգը հաստատելու մասին» N 630-Ն որոշումը: «Որդեգրել ցանկացող անձանց նախապատրաստական դասընթացների ծրագրի կազմակերպում և անցկացում» ծրագրի իրականացման նպատակով դրամաշնորհի տրամադրման համար հայտարարվել է մրցույթ, որի արդյունքում շահած հասարակական կազմակերպությունն իրականացրել է որդեգրել ցանկացող շուրջ 60 անձանց վերապատրաստման դասընթացները:
8. Երեխայի` ընտանիքում ապրելու իրավունքի իրացման քաղաքականության արդյունավետության նախապայման է փաստարկված և տվյալների ու հետազոտությունների վրա հիմնված լինելը: Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների հաշվառման «Մանուկ» տեղեկատվական համակարգը` իբրև գործընթացների թափանցիկության, հաշվետվողականության հիմնական գործիք, ինչպես նաև փաստարկված քաղաքականության մշակման համար տեղեկատվական շտեմարան, ունի էական բարելավման և զարգացման կարիք: Համակարգում կան մի շարք թերություններ, մասնավորապես, բացակայում են կարևոր տվյալներ, փաստվում է մուտքագրվող տվյալների հավաստիության և հուսալիության խնդիրը: Առանձին խնդիր է անձնական տվյալների պաշտպանությունը: Այս ուղղությամբ 2019 թվականին նախաձեռնվել է համակարգի խնդիրների հավաքագրումը և արդիականացման աշխատանքների մեկնարկը` միջազգային գործընկերների հետ համագործակցությամբ:
9. Երեխաների պաշտպանության եռաստիճան համակարգում հստակ չէ առկա պարտականությունների բաշխումն ու ուղղորդումը: Արդյունքում առկա են գործառույթներ, որոնցով պետական և տեղական ինքնակառավարման որևէ մարմնի կողմից փաստացի գործուն գործառնություն չի ապահովվում, ինչպես, օրինակ, թափառաշրջիկ և մուրացիկ երեխաների հարցը, երեխաների աշխատանքային շահագործումը, կրթությունից դուրս մնալը, աջակցությունը բռնության, այդ թվում` սեռական բռնության ենթարկված երեխաներին, ծառայությունները վարքային խնդիրներ ունեցող երեխաների, հատկապես դեռահասների, ինչպես նաև հոգեկան առողջության խնդիր ունեցող երեխաների համար և այլն: Տևական ժամանակ չի գործել երեխաների պաշտպանության ոլորտի մոնիթորինգի և գնահատման ինստիտուցիոնալ մեխանիզմը: Այս ուղղությամբ 2019 թվականին նախաձեռնվել է Երեխաների իրավունքների պաշտպանության ազգային հանձնաժողովի վերակազմավորումը և գործառույթների ընդլայնումը` հաստատվելով Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 2019 թվականի հոկտեմբերի 25-ի N 1552-Ն որոշմամբ: Մասնավորապես, ընդլայնվել են հանձնաժողովի գործառույթները երեխաների պաշտպանության ոլորտի մոնիթորինգի և գնահատման ոլորտում, ապահովվել է քաղաքացիական հասարակության մասնակցային ներկայացվածությունը հանձնաժողովում, 2019 թվականի նոյեմբերին գումարվել է առաջին նիստը:
10. Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը 2019 թվականի մայիսի 16-ի N 650-Լ որոշմամբ հաստատել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագիրը, որում կարևորվում է կյանքի դժվարին իրավիճակում գտնվող երեխաների, այդ թվում` հաշմանդամություն ունեցող երեխաների ընտանիքում ապրելու իրավունքի իրացմանն ու այլընտրանքային, համայնքահենք ծառայությունների ցանցի ընդլայնմանն ուղղված միջոցառումների իրականացումը: Այն նախանշում է բարեփոխումների նոր փուլ, որի նպատակն է ապահովել երեխաների պաշտպանության համակարգի և երեխաների իրավունքների իրացմանն ուղղված անհրաժեշտ միջավայրի ստեղծման համար համալիր միջոցառումներ` ելնելով ներկա իրավիճակից և նախորդ փուլերի ընթացքում ձեռք բերված փորձառությունից և քաղած դասերից:
II. ԾՐԱԳՐԻ ՆՊԱՏԱԿԸ, ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ
11. Ծրագրի նպատակն է ապահովել կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների ընտանիքում ապրելու իրավունքի իրացումը և նրանց ներառումը հասարակություն:
12. Սույն ծրագրի գերակայություններն են`
1) ապահովել երեխաների իրավունքների պաշտպանության համակարգի բարելավումը.
2) ապահովել այլընտրանքային խնամքի համաչափ և ըստ կարիքի ծառայությունների ցանցի ընդլայնումը.
3) համալիր աջակցություն կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաներին և նրանց ընտանիքներին` խրախուսելով կայուն եկամտի աղբյուրների ձևավորումը և զբաղվածությունը.
4) ապահովել շուրջօրյա խնամքի հաստատությունների ապաինստիտուցիոնալացումը` ներառյալ ոչ պետական հաստատություններն ու մասնագիտացված խնամքի հաստատությունները:
13. Ծրագրի հիմնական սկզբունքներն են`
1) երեխայի պաշտպանության, ընտանիքում ապրելու իրավունքի իրացման, շուրջօրյա հաստատություններ մուտքի կանխարգելման հարցում բոլոր շահագրգիռ կողմերի միասնական մոտեցումը և փոխհամագործակցության ապահովումը.
2) շահագրգիռ կողմերի գործառույթների հստակ բաշխվածությունն ու կրկնօրինակման բացառումը.
3) պետական քաղաքականության գերակայությունը ոլորտում իրականացվող տարբեր նախաձեռնությունների նկատմամբ.
4) երեխաների և նրանց ընտանիքի անդամների անձնական տվյալների պաշտպանությունը` բացառելով տվյալների հետագա տարածումը կամ օգտագործումը.
5) համայնքների ակտիվ ներգրավվածությունը գործընթացին.
6) անհարկի բյուրոկրատիայի հնարավոր դրսևորումների բացառումը.
7) երեխաներին ուղղված ծառայությունների մատչելիությունը` տրամադրվող սոցիալական ծառայությունների հասանելիության ապահովումը և հասցեականությունը.
8) երեխաների մասնակցության ապահովումն իրենց խնդիրների լուծման գործընթացում.
9) խտրականության բացառումը.
10) երեխայի լավագույն շահը:
III. ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
14. Ծրագրի հիմնախնդիրներն են`
1) երեխաների իրավունքների պաշտպանության համակարգի ոչ արդյունավետ գործունեությունը, մասնավորապես, երեխաների իրավունքների պաշտպանության համար պատասխանատուների ոչ հստակ լինելը, գործառույթների վարչարարական բնույթը և համանման պահանջներով կրկնությունները.
2) Հայաստանի Հանրապետությունում կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների խնամքի կազմակերպման համայնքային ծառայությունների պակասը, իսկ համայնքների մեծ մասում` դրանց բացակայությունը.
3) պետական հոգածության կարիք ունեցող առողջական խնդիրներով երեխաների թվի աճը, հանրապետությունում հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին ուղղված մասնագիտական ծառայությունների ոչ բավարար ծածկույթը և ընդգրկումը.
4) որդեգրման գործընթացում կոռուպցիոն ռիսկերի առկայությունը, որդեգրման գործընթացի կազմակերպման, այդ թվում` Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներին որդեգրման ենթակա երեխաների տվյալների տրամադրման, գործընթացի վերահսկողության ոչ բավարար մեխանիզմները.
5) ընդհանուր, մասնագիտացված, ճգնաժամային և արձակուրդային խնամատարություն իրականացնելու համար խնամատար ծնող դառնալու ցանկություն ունեցող անձանց փոքր թիվը.
6) հանրային ոչ բավարար իրազեկվածությունը կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված, այդ թվում` հաշմանդամություն ունեցող երեխաների համար կենսաբանական կամ ընտանեկանին մոտ միջավայրում ապրելու և զարգանալու իրավունքի իրացմանն ուղղված ծրագրերի ու նախաձեռնությունների վերաբերյալ.
7) կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների վերաբերյալ տվյալների ոչ բավարար տեղեկատվական բազայի առկայությունը, բազայի ոչ միասնական լինելը և տվյալների հենքի վրա քաղաքականության մշակման աշխատանքային մշակույթի բացակայությունը.
8) երեխաների իրավունքների պաշտպանության մշտադիտարկման և գնահատման միասնական և արդյունավետ համակարգի բացակայությունը:
IV. ԱԿՆԿԱԼՎՈՂ ԱՐԴՅՈՒՆՔԸ
15. Ծրագրի ակնկալվող արդյունքներն են`
1) երեխաների իրավունքների պաշտպանության համակարգի գործունեությունը համակարգված է.
2) հանրապետությունում առկա է այլընտրանքային խնամք տրամադրող համաչափ և ըստ կարիքի ծառայությունների ցանցը, այդ թվում` հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին ուղղված մասնագիտական որակյալ ծառայություններ.
3) հաստատություններում խնամվող երեխաները խնամվում են ընտանիքներում, երեխաների մուտքը հաստատություններ կանխարգելվել է, և բարելավվել է նրանց ընտանիքների կյանքի որակը.
4) կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված, այդ թվում` հաշմանդամություն ունեցող երեխաների կենսաբանական կամ ընտանեկանին մոտ միջավայրում ապրելու և զարգանալու իրավունքի իրացման վերաբերյալ հասարակության շրջանում առկա է բարձր իրազեկվածություն.
5) երեխաների խնամքի այլընտրանքային ծառայությունների, ինչպես նաև երեխայի ցերեկային ծառայությունների համակարգի տարբեր կառույցների մասնագետները վերապատրաստված են և ունեն բավարար կարողություններ որակյալ ծառայություններ տրամադրելու համար.
6) երեխաների իրավունքների պաշտպանության մշտադիտարկման և գնահատման միասնական և արդյունավետ տեղեկատվական համակարգը առկա է և գործում է:
V. ՀԱՄԱԼԻՐ ԾՐԱԳՐԻ ՄՇՏԱԴԻՏԱՐԿՈՒՄԸ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄԸ
16. 2020-2023 թվականների համալիր ծրագրի իրականացման ընթացքում կներդրվի երեխայի` ընտանիքում ապրելու իրավունքի մշտադիտարկման և տեղեկատվության փոխանակման մեխանիզմ, որը կնպաստի նախատեսված միջոցառումների իրականացման արդյունավետության գնահատմանը, ծագած խնդիրների հստակեցմանը և հնարավոր լուծումներին:
17. Սույն որոշմամբ նշված միջոցառումների կատարման, ինչպես նաև համալիր ծրագրի IV բաժնում նախանշված ակնկալվող ամփոփ արդյունքների ապահովման ընթացքի վերաբերյալ` այդ միջոցառումների պատասխանատու կատարող պետական մարմինները մինչև տվյալ տարվա դեկտեմբերի երկրորդ տասնօրյակը նախարարություն ներկայացնում են տեղեկատվություն, որը նախարարությունն ամփոփելով` հաջորդ տարվա հունվարին ներկայացնում է Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի աշխատակազմ: Ծրագրի մշտադիտարկումը կիրականացվի նաև այլընտրանքային խնամքի բարեփոխումների ընթացիկ մշտադիտարկման համար մշակված ցուցանիշների մասին «Մանուկ» տեղեկատվական համակարգի միջոցով եռամսյակային կտրվածքով ստացվող ամփոփ տեղեկատվության հիման վրա: Մշտադիտարկման արդյունքները կարող են նաև, ըստ անհրաժեշտության, ներկայացվել Երեխայի իրավունքների պաշտպանության ազգային հանձնաժողով` քննարկման:
VI. ԾՐԱԳՐԻ ՆԵՐԴՐՄԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԸ
18. Ծրագրի ներդրումն ապահովող ֆինանսավորումն ակնկալվում է հետևյալ աղբյուրներից`
1) Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջե (Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեից` շահագրգիռ նախարարություններին տրամադրվող միջոցների շրջանակում).
2) միջազգային կազմակերպությունների կողմից նպատակային ֆինանսավորում, սեփական ֆոնդեր.
3) հասարակական կազմակերպությունների կողմից նպատակային ֆինանսավորում.
4) Հայաստանի Հանրապետության օրենքով չարգելված այլ ֆինանսական աղբյուրներ:
VII. ԾՐԱԳՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ՌԻՍԿԵՐԸ
19. Ծրագրի իրականացման արդյունավետության նախապայման է միջգերատեսչական սերտ համագործակցությունը պետական տարբեր կառույցների միջև, ինչպես նաև համագործակցությունը պետական, մասնավոր և հասարակական սեկտորների միջև: Համագործակցության հարթակ կարող է հանդիսանալ Երեխաների պաշտպանության ազգային հանձնաժողովը:
20. Ծրագրի իրականացման ընթացքում հնարավոր են որոշակի գործողությունների ժամկետների երկարաձգումներ` պայմանավորված լրացուցիչ աշխատանքներ իրականացնելու հանգամանքով: Ինչպես, օրինակ, հաստատությունների ապաինստիտուցիոնալացման գործընթացը կարող է պահանջել լրացուցիչ ռեսուրսների ներգրավում:
21. Ծրագրի իրականացման ընթացքում հնարավոր են որոշակի խնդիրներ` համակարգային նորամուծությունների հետ կապված: Նոր համակարգերի, մեխանիզմների ներդրումը հաճախ բախվում է որոշակի դիմադրության, թյուրընկալման, անբավարար կարողությունների: Նախատեսվում է իրականացնել իրազեկության բարձրացման և կարողությունների զարգացման ծրագրեր` ռիսկը նվազագույնի հասցնելու միտումով:
Հավելված N 2
ՀՀ կառավարության
2020 թվականի ապրիլի 2-ի
N 432-Լ որոշման
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑ ԵՐԵԽԱՅԻ` ԸՆՏԱՆԻՔՈՒՄ ԱՊՐԵԼՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ ԻՐԱՑՄԱՆՆ ՈՒ ՆԵՐԴԱՇՆԱԿ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆՆ ՈՒՂՂՎԱԾ 2020-2023 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԾՐԱԳՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ
._________________________________________________________________________.
|NN |Միջոցա- |Ակնկալվող|Կատարման|Արդյուն- |Պատասխա- |Համա- |Ֆինանսա- |
|ը/կ|ռումները |արդյունքը|վերջնա- |քային |նատու |կատարողը |վորման |
| | | |ժամկետը |ցուցանիշ-|կատարողը | |աղբյուրը |
| | | | |ները | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|1. |«Երեխայի |Բարեփո- |2020 թ. |ՀՀ կառավա|ՀՀ աշխա- |ՀՀ արդարա|Ֆինանսա- |
| |իրավունք- |խումների |երկրորդ |րության |տանքի և |դատության|վորում չի|
| |ների |իրականաց-|կիսամյակ|կողմից |սոցիալա- |նախարա- |պահանջ- |
| |մասին» ՀՀ |ման համար| |նախագծերի|կան |րություն,|վում: |
| |օրենքում |ապահովված| |հաստա- |հարցերի |ՀՀ կրթու-| |
| |փոփոխու- |է | |տումը |նախարա- |թյան, | |
| |թյուններ |անհրաժեշտ| | |րություն |գիտության| |
| |և |իրավական | | | |մշակույ- | |
| |լրացումներ|դաշտը: | | | |թի և | |
| |կատարելու |ՀՀ օրենս-| | | |սպորտի | |
| |մասին» |դրությու-| | | |նախարա- | |
| |օրենքի, |նը համա- | | | |րություն,| |
| |«Ընտանեկան|պատասխա- | | | |ՀՀ առողջա| |
| |օրենսգր- |նեցված է | | | |պահության| |
| |քում փոփո-|Հայաստանի| | | |նախարա- | |
| |խություն- |Հանրապե- | | | |րություն,| |
| |ներ և |տության | | | |ՀՀ տարած-| |
| |լրացումներ|կողմից | | | |քային | |
| |կատարելու |ստանձնած | | | |կառավար- | |
| |մասին» |մի շարք | | | |ման և | |
| |օրենքի |միջազ- | | | |ենթա- | |
| |նախագծերի |գային | | | |կառուց- | |
| |մշակում և |պարտավո- | | | |վածքների | |
| |ներկայա- |րություն-| | | |նախարա- | |
| |ցում ՀՀ |ներին, | | | |րություն | |
| |վարչապետի |մասնավո- | | | | | |
| |աշխատակազմ|րապես, | | | | | |
| | |«Երեխայի | | | | | |
| | |իրավունք-| | | | | |
| | |ների | | | | | |
| | |մասին», | | | | | |
| | |«Հաշման- | | | | | |
| | |դամու- | | | | | |
| | |թյուն | | | | | |
| | |ունեցող | | | | | |
| | |անձանց | | | | | |
| | |իրավունք-| | | | | |
| | |ների | | | | | |
| | |մասին» | | | | | |
| | |ՄԱԿ-ի | | | | | |
| | |կոնվեն- | | | | | |
| | |ցիաներին | | | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|2. |Կյանքի |Կյանքի |2020 |Կյանքի |ՀՀ |ՀՀ մարզ- |ՀՀ |
| |դժվարին |դժվարին |թվականից|դժվարին |աշխատանքի|պետարան- |պետական |
| |իրավիճա- |իրավիճա- |սկսած` |իրավիճա- |և սոցիա-|ներ, |բյուջե, |
| |կում |կում |պարբե- |կում |լական |Տեղական |օրենքով |
| |հայտնված |հայտնված |րաբար |հայտնված |հարցերի |ինքնակա- |չարգելված|
| |երեխաների |ընտանիք- | |երեխաների|նախարա- |ռավարման |այլ աղ- |
| |և նրանց |ների | |ընտանիք- |րություն |մարմին- |բյուրներ |
| |ընտանիք- |երեխաների| |ների թվի | |ներ, հասա| |
| |ների |հիմնական | |համամաս- | |րակական | |
| |կարիքների |կարիքները| |նությունը| |և միջազ-| |
| |խորը |գնահատվել| |գնահատված| |գային | |
| |գնահատում |են, որոնց| |կարիքնե- | |կազմակեր-| |
| | |հիման վրա| |րով ընտա-| |պություն | |
| | |մշակված | |նիքների | |ներ (համա| |
| | |զարգացման| |նկատմամբ | |ձայնու- | |
| | |ծրագրերն | |առնվազն | |թյամբ) | |
| | |իրականաց-| |70% է | | | |
| | |վում են: | |առաջին | | | |
| | | | |տարում և | | | |
| | | | |յուրա- | | | |
| | | | |քանչյուր | | | |
| | | | |տարի | | | |
| | | | |աճում է | | | |
| | | | |առնվազն | | | |
| | | | |5%-ով: | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|3. |Ցերեկային |ՀՀ |2020 |Մարզերում|ՀՀ |Հասարա- |ՀՀ |
| |խնամքի |մարզերում|թվականից|պատվիրակ-|աշխատանքի|կական և |պետական |
| |համայնքա- |առկա են |սկսած` |ված ծառա-|և սոցիա-|միջազ- |բյուջե, |
| |հեն և |համայնք- |պարբե- |յություն-|լական |գային |օրենքով |
| |ներառական |ների |րաբար |ներից |հարցերի |կազմակեր-|չարգելված|
| |հասանելի |կարիքնե- | |օգտվող |նախարա- |պություն-|այլ |
| |ծառայու- |րին համա-| |երեխանե- |րություն |ներ (համա|միջոցներ |
| |թյունների |պատասխան | |րից | |ձայնու- | |
| |ստեղծում |ներառական| |առնվազն | |թյամբ) | |
| |Երևան |ծառայու- | |40%-ը | | | |
| |քաղաքում |թյուններ,| |ստանում է| | | |
| |և ՀՀ |որոնք | |ծառայու- | | | |
| |մարզերի |գործում | |թյուններ,| | | |
| |խոշոր |են համա- | |ընդ | | | |
| |համայնք- |պատասխան | |որում` | | | |
| |ներում` |հաստատված| |հաշմանդա-| | | |
| |ներառելով |նվազա- | |մություն | | | |
| |տարաբնույթ|գույն | |ունեցող | | | |
| |ծառայու- |որակական | |շահառու- | | | |
| |թյուններ |չափորոշիչ| |ների համա| | | |
| |կյանքի |ներին | |մասնու- | | | |
| |դժվարին |համապա- | |թյունը` | | | |
| |տարբեր |տասխան | |առնվազն | | | |
| |իրավիճակ- | | |20%: | | | |
| |ներում | | | | | | |
| |հայտնված | | | | | | |
| |երեխաների | | | | | | |
| |համար | | | | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|4. |Կյանքի |Կյանքի |2020 |Կյանքի |ՀՀ |ՀՀ կրթու-|ՀՀ |
| |դժվարին |դժվարին |թվականից|դժվարին |աշխատանքի|թյան, |պետական |
| |իրավիճա- |իրավիճա- |սկսած` |իրավիճա- |և սոցիա-|գիտության|բյուջե, |
| |կում |կում |պարբե- |կում |լական |մշակույթի|օրենքով |
| |հայտնված |հայտնված |րաբար |հայտնված,|հարցերի |և սպորտի|չարգելված|
| |երեխաների |երեխաների| |հաշվառված|նախարա- |նախարա- |այլ |
| |ընտանիք- |խնամքի | |(տարեկան |րություն |րություն,|միջոցներ |
| |ներին |որակը | |կտրված- | |ՀՀ առողջա| |
| |ընտանեկան |բարելավ- | |քով) | |պահության| |
| |խորհրդատ- |վել է: | |երեխաների| |նախարա- | |
| |վության և | | |ընտանիք- | |րություն,| |
| |ծնողավար- | | |ների | |ՀՀ տարած-| |
| |ման, կեն- | | |առնվազն | |քային | |
| |ցաղավարման| | |50%-ին | |կառավար- | |
| |թեմաներով | | |տրամադր- | |ման և | |
| |դասընթաց- | | |վել է | |ենթա- | |
| |ների կազմա| | |խորհրդատ-| |կառուց- | |
| |կերպում | | |վություն,| |վածքների | |
| | | | |իսկ 20%-ը| |նախարա- | |
| | | | |վերապատ- | |րություն,| |
| | | | |րաստվել է| |միջազ- | |
| | | | | | |գային և | |
| | | | | | |հասարակա-| |
| | | | | | |կան կազմա| |
| | | | | | |կերպու- | |
| | | | | | |թյուններ | |
| | | | | | |(համաձայ-| |
| | | | | | |նությամբ)| |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|5. |Սոցիալական|Կյանքի |2020 |Աջակցու- |ՀՀ | |ՀՀ |
| |աջակցու- |դժվարին |թվականից|թյան ծրագ|աշխատանքի| |պետական |
| |թյան և |իրավիճա- |սկսած` |րերում |և սոցիա-| |բյուջե, |
| |զբաղվածու-|կում |պարբե- |յուրա- |լական | |օրենքով |
| |թյան |հայտնված |րաբար |քանչյուր |հարցերի | |չարգելված|
| |ծրագրերում|երեխաների| |տարի |նախարա- | |այլ |
| |կյանքի |ընտանիք- | |ընդգրկված|րություն | |միջոցներ |
| |դժվարին |ներն առաջ| |ընտանիք | | | |
| |իրավիճա- |նահերթ | |ների | | | |
| |կում |ընդգրկված| |առնվազն | | | |
| |հայտնված |են սոցիա-| |60%-ը | | | |
| |երեխաների |լական | |ձևավորել | | | |
| |ծնողների |աջակցու- | |է կայուն | | | |
| |և ընտա- |թյան և | |եկամտի | | | |
| |նիքների |զբաղվա- | |աղբյուր: | | | |
| |ներգրավման|ծության | | | | | |
| |առաջնահեր-|ծրագրե- | | | | | |
| |թության |րում: | | | | | |
| |սահմանում,| | | | | | |
| |թիրախային | | | | | | |
| |ծրագրերի | | | | | | |
| |մշակում և | | | | | | |
| |իրականա- | | | | | | |
| |ցում | | | | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|6. |Կյանքի |Կարգավո- |2020 |Կյանքի |ՀՀ |ՀՀ քաղաքա|ՀՀ |
| |դժվարին |րող համա-|թվականից|դժվարին |աշխատանքի|շինության|պետական |
| |իրավիճա- |պատասխան |սկսած` |իրավիճա- |և սոցիա-|կոմիտե, |բյուջե, |
| |կում |իրավական |պարբե- |կում |լական |ՀՀ տարած-|օրենքով |
| |հայտնված |ակտերի |րաբար |հայտնված |հարցերի |քային |չարգելված|
| |երեխաների |առկայու- | |բնակարա- |նախարա- |կառավար- |այլ |
| |կենսաբա- |թյուն: | |նային |րություն |ման և |միջոցներ |
| |նական |Ձևավոր- | |պայման- | |ենթա- | |
| |ընտանիք- |ված համա-| |ների բա- | |կառուց- | |
| |ների բնա- |գործակ- | |րելավման | |վածքների | |
| |կարանային |ցության | |կարիք | |նախարա- | |
| |պայմանների|հարթակ | |ունեցող | |րություն,| |
| |բարելավման|մասնավոր | |երեխաների| |միջազ- | |
| |և բնակա- |սեկտորի | |ընտանիք- | |գային և | |
| |րանների |հետ: | |ների | |հասարա- | |
| |ձեռքբեր- |Բնակարա- | |հաշվառված| |կական | |
| |մանն |նային | |թվի | |կազմակեր-| |
| |ուղղված |վատ պայ- | |առնվազն | |պություն-| |
| |ծրագրերի |մանների | |30%-ի | |ներ | |
| |մշակում և |պատճառով | |բնակարա- | |(համաձայ-| |
| |ներկայա- |երեխայի` | |նային | |նությամբ)| |
| |ցում ՀՀ |ընտանիքից| |պայման- | | | |
| |վարչապետի |դուրս | |ների | | | |
| |աշխատակազմ|մնալու | |բարելա- | | | |
| | |դեպքերի | |վում ամեն| | | |
| | |բացառում,| |տարի | | | |
| | |կենսաբա- | | | | | |
| | |նական | | | | | |
| | |ընտանիք- | | | | | |
| | |ների | | | | | |
| | |բարելավ- | | | | | |
| | |ված բնա- | | | | | |
| | |կարանային| | | | | |
| | |պայմաններ| | | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|7. |Ճգնաժա- |Երևան, |2020 թ. |Ճգնաժա- |ՀՀ |ՀՀ տարած-|ՀՀ |
| |մային |Գյումրի |երկրորդ |մային |աշխատանքի|քային |պետական |
| |աջակցու- |և Կապան |կիսամյակ|աջակցու- |և սոցիա-|կառավար- |բյուջե, |
| |թյան կենտ-|քաղաքների| |թյան |լական |ման և |օրենքով |
| |րոնների |կյանքի | |կենտրոն- |հարցերի |ենթա- |չարգելված|
| |ստեղծում |դժվարին | |ներում |նախարա- |կառուց- |այլ |
| |Երևան, |իրավիճա- | |խնամվող |րություն |վածքների |միջոցներ |
| |Գյումրի և |կում | |երեխաների| |նախարա- | |
| |Կապան |հայտնված | |ընդհանուր| |րություն,| |
| |քաղաք- |երեխաները| |թվի | |միջազ- | |
| |ներում |ներառվել | |առնվազն | |գային և | |
| | |են հասա- | |50%-ը | |հասարա- | |
| | |րակու- | |վերադար- | |կական | |
| | |թյուն: | |ձել է | |կազմակեր-| |
| | | | |ընտանիք: | |պություն-| |
| | | | | | |ներ | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|8. |Անկախ |Կյանքի |2021 |Կյանքի |ՀՀ |ՀՀ տարած-|ՀՀ |
| |ապրելակերպ|դժվարին |թվականից|դժվարին |աշխատանքի|քային |պետական |
| |ուղեկցող |իրավիճա- |սկսած` |իրավիճա- |և սոցիա-|կառավար- |բյուջե, |
| |ծառայու- |կում |պարբե- |կում |լական |ման և |օրենքով |
| |թյունների |հայտնված |րաբար |հայտնված |հարցերի |ենթա- |չարգելված|
| |ստեղծում` |16-23 | |16-23 |նախարա- |կառուց- |այլ |
| |Երևանում |տարեկան, | |տարեկան, |րություն |վածքների |միջոցներ |
| |և ՀՀ |այդ | |այդ | |նախարա- | |
| |մարզերում |թվում` | |թվում` | |րություն,| |
| | |հաշմանդա-| |հաշմանդա-| |միջազ- | |
| | |մություն | |մություն | |գային և | |
| | |ունեցող | |ունեցող | |հասարա- | |
| | |երիտասարդ| |երիտա- | |կական | |
| | |ներին | |սարդներն | |կազմակեր-| |
| | |անկախ | |օգտվում | |պություն-| |
| | |կյանքի | |են անկախ | |ներ | |
| | |համար | |ապրելա- | | | |
| | |անհրաժեշտ| |կերպ | | | |
| | |պայման- | |ուղեկցող | | | |
| | |ների | |կյանքի | | | |
| | |առկայու- | |ծառայու- | | | |
| | |թյունը | |թյուն- | | | |
| | | | |ներից` | | | |
| | | | |ըստ | | | |
| | | | |գնահատված| | | |
| | | | |կարիքի: | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|9. |Ցերեկային |Սոցիալա- |2021 |Երևան |ՀՀ |ՀՀ տարած-|ՀՀ |
| |խնամքի |կան |թվականից|քաղաքում |աշխատանքի|քային |պետական |
| |ծառայու- |օգնականի |սկսած` |և ՀՀ |և սոցիա-|կառավար- |բյուջե, |
| |թյուն- |ծառայու- |պարբե- |մարզերում|լական |ման և |օրենքով |
| |ներում |թյունն |րաբար |գործող |հարցերի |ենթա- |չարգելված|
| |սոցիալական|առկա է և | |ծառայու- |նախարա- |կառուց- |այլ |
| |օգնականի |գործում է| |թյուն- |րություն |վածքների |միջոցներ |
| |բաղադրիչի |բոլոր | |ներից | |նախարա- | |
| |ներդնում |մարզերում| |օգտվող- | |րություն,| |
| |և գոր- | | |ների | |միջազ- | |
| |ծարկում | | |առնվազն | |գային և | |
| | | | |80%-ը | |հասարա- | |
| | | | |բավարար- | |կական | |
| | | | |ված է | |կազմակեր-| |
| | | | |ստացած | |պություն-| |
| | | | |ծառայու- | |ներ | |
| | | | |թյուն- | | | |
| | | | |ներից: | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|10.|Ցերեկային |Երևանում |2021 |Երևան |ՀՀ |ՀՀ տարած-|ՀՀ |
| |խնամքի |և ՀՀ |թվականից|քաղաքում |աշխատանքի|քային |պետական |
| |ծառայու- |մարզում |սկսած` |և ՀՀ |և սոցիա-|կառավար- |բյուջե, |
| |թյուն- |վարքային |պարբե- |մարզերում|լական |ման և |օրենքով |
| |ներում |խնդիրներ |րաբար |գործող |հարցերի |ենթա- |չարգելված|
| |վարքային |ունեցող | |ծառայու- |նախարա- |կառուց- |այլ |
| |խնդիրներ |երեխաներն| |թյուն- |րություն |վածքների |միջոցներ |
| |ունեցող |ստանում | |ներից | |նախարա- | |
| |երեխաների |են համա- | |օգտվող- | |րություն,| |
| |և նրանց |պատասխան | |ների | |միջազ- | |
| |ընտանիք- |ծառայու- | |առնվազն | |գային և | |
| |ների համար|թյուններ:| |80%-ը | |հասարա- | |
| |անհրաժեշտ | | |բավարար- | |կական | |
| |ծառայու- | | |ված է | |կազմակեր-| |
| |թյունների | | |ստացած | |պություն-| |
| |բաղադրիչի | | |ծառայու- | |ներ | |
| |ներդնում | | |թյուն- | | | |
| |և գոր- | | |ներից: | | | |
| |ծարկում | | | | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|11.|Պալիատիվ |Բարելավ- |2023 թ. |Երեխաների|ՀՀ |ՀՀ առողջա|ՀՀ |
| |խնամքի |վել է | |շուրջօրյա|աշխատանքի|պահության|պետական |
| |կազմակեր- |պալիատիվ | |խնամքի |և սոցիա-|նախարա- |բյուջե, |
| |պում |խնամքի | |մասնագի- |լական |րություն,|օրենքով |
| |շուրջօրյա |կարիք | |տացված |հարցերի |միջազ- |չարգելված|
| |խնամքի |ունեցող- | |տիպի |նախարա- |գային և |այլ |
| |մասնագի- |ների | |հաստատու-|րություն |հասարա- |միջոցներ |
| |տացված |կյանքի | |թյուն- | |կական | |
| |տիպի |որակը: | |ներում | |կազմակեր-| |
| |հաստատու- | | |գտնվող | |պություն-| |
| |թյուն- | | |պալիատիվ | |ներ | |
| |ներում | | |խնամքի | | | |
| |գտնվող | | |կարիք | | | |
| |չափահաս | | |ունեցող- | | | |
| |անձանց և | | |ների | | | |
| |երեխաների | | |առնվազն | | | |
| |համար | | |30%-ը | | | |
| | | | |հաստատու-| | | |
| | | | |թյունից | | | |
| | | | |դուրս | | | |
| | | | |ստանում է| | | |
| | | | |պալիատիվ | | | |
| | | | |խնամք: | | | |
|___|__________|_________|________|_________|_________|_________|_________|
|12.|Երեխաների |Երեխաների|2020 թ. |Յուրա- |ՀՀ |ՀՀ կրթու-|ՀՀ |
| |շուրջօրյա |խնամքն |երկրորդ |քանչյուր |աշխատանքի|թյան, |պետական |
| |խնամք |իրականաց-|կիսամյակ|տարի |և սոցիա-|գիտության|բյուջե, |
| |իրականաց- |վում է | |շուրջօրյա|լական |մշակույ- |օրենքով |
| |նող ոչ |ընտանի- | |խնամքի |հարցերի |թի և |չարգելված|
| |պետական, |քում կամ | |հաստատու-|նախարա- |սպորտի |այլ |
| |բարեգոր- |ընտանե- | |թյուն- |րություն |նախարա- |միջոցներ |
| |ծական |կանին մոտ| |ներում | |րություն,| |
| |հաստատու- |պայման- | |խնամվող | |ՀՀ տարած-| |
| |թյունների |ներում: | |երեխաների| |քային | |
| |ուսումնա- | | |առկա թվի | |կառավար- | |
| |սիրություն| | |առնվազն | |ման և | |
| |և դրա | | |30%-ը | |ենթա- | |
| |հիման վրա | | |խնամվում | |կառուց- | |
| |գործու- | | |է ընտա- | |վածքների | |
| |նեության | | |նիքում: | |նախարա- | |
| |դադարեցման| | | | |րություն,| |
| |կամ վերա- | | | | |միջազ- | |
| |կազմավոր- | | | | |գային և | |
| |ման | | | | |հասարա- | |
| |վերաբերյալ| | | | |կական | |
| |առաջարկու-| | | | |կազմակեր-| |
| |թյունների | | | | |պություն-| |
| |ներկայա- | | | | |ներ | |
| |ցում ՀՀ | | | | |(համաձայ-| |
| |վարչապետի | | | | |նությամբ)| |
| |աշխատակազմ| | | | | | |
._________________________________________________________________________.