ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԻՍՏԻ
ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՔԱՂՎԱԾՔ
10 օգոստոսի 2000 թվականի N 33
1. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԱՊԱՀՈՎԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐԴՐՄԱՆ ՀԱՅԵՑԱԿԱՐԳԻ ՄԱՍԻՆ
(1-ին մաս)
Հավանություն տալ Հայաստանի Հանրապետությունում բժշկական ապահովագրության ներդրման հայեցակարգին (կցվում է):
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ ՊԵՏԱԿԱՆ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ ԳՈՐԾԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ
Հայաստանի Հանրապետությունում
բժշկական ապահովագրության ներդրման
ՀԱՅԵՑԱԿԱՐԳ
ՀԱՅԵՑԱԿԱՐԳԻ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ
1. Առողջապահության համակարգի հիմնախնդիրները և առողջապահության ֆինանսավորման բնագավառում առկա իրավիճակը 2. Բժշկական ապահովագրության համակարգի հիմնական սկզբունքները 3. Բժշկական ապահովագրության ներդրումը 4. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգի ներդրման նախապայմաններն ու ֆինանսա-կազմակերպչական հիմքերը
4.1. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման նախապայմանները
4.2. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության ապահովագրավճարների չափերն ու
հավաքագրման մեխանիզմները
4.3. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգի ֆինանսական
կայունությունը
4.4. ՊԲԱ բազային ծրագիրը և ապահովագրավճարների հաշվարկման մեխանիզմները
4.5. Պարտադիր բժշկական ապահովագրությունն իրականացնող կառույցները 5. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության օրենսդրական կարգավորումը 6. Կամավոր բժշկական ապահովագրության զարգացման հիմնախնդիրները
1. Առողջապահության համակարգի հիմնախնդիրները և առողջապահության ֆինանսավորման բնագավառում առկա իրավիճակը
Հայաստանի առողջապահության համակարգում ընթացող բարեփոխումները սկսվել են ԽՍՀՄ փլուզումից և անկախության նվաճումից առժամանակ անց` 1992-1993 թթ.: Այդ տարիներին սկիզբ առած տնտեսական ճգնաժամը առավել սրեց առկա խնդիրները, որոնք բնորոշ էին կենտրոնացված պլանավորման վրա հիմնված բոլոր երկրների առողջապահական համակարգերին: 1993-1998 թթ. ընթացքում ձեռնարկվեցին մի շարք քայլեր առողջապահության համակարգի կառուցվածքի, կառավարման և ֆինանսավորման մեխանիզմների բարեփոխումների ուղղությամբ, որոնք, սակայն, դրական առաջխաղացումների հասնելու համար առումով տվեցին միայն մասնակի արդյունքներ, իսկ որոշ դեպքերում բերեցին նույնիսկ սպասվածից էականորեն տարբեր հետևանքների: Այսպես, բուժհիմնարկներին ինքնուրույն տնտեսավարող սուբյեկտների (պետական ձեռնարկությունների, այնուհետև` պետական փակ բաժնետիրական ընկերությունների) կարգավիճակ շնորհելու և հանրապետության նոր վարչա-տարածքային բաժանման անցնելու հետ կապված վարչական ապակենտրոնացման գործընթացը նախորդ տարիներին զուգակցվել է առողջապահության համակարգի ֆունկցիոնալ կառավարման և բուժօգնության որակի վերահսկման մեխանիզմների էական թուլացմամբ (դրանց դերի համարժեք ուժեղացման փոխարեն), ինչի արդյունքում խիստ իջել է համակարգի կառավարելիությունը: Խորը ճեղքվածք է առաջացել առողջապահության տարբեր օղակների միջև (հանրապետական, մարզային, գյուղական): Լրջագույն հիմնախնդիր է դարձել բուժօգնության մատչելիության նվազումը (հատկապես բնակչության սոցիալապես առավել անպաշտպան խավերի համար), որի հետևանքով հիվանդացության աճի պայմաններում կտրուկ իջել է ժամանակին բուժօգնության դիմող անձանց թիվը: Անվճար բուժօգնության (պետական պատվերի) գործող համակարգը մեծամասամբ դեկլարատիվ է, վստահություն չի վայելում բնակչության և բուժաշխատողների շրջանում: Բուժօգնության համակարգում դեռևս բավարար չափով շեշտադրված չէ առաջնային (ամբուլատոր-պոլիկլինիկական) բուժօգնության համակարգի գերակայությունը: Հիվանդանոցային մահճակալների առկա թվաքանակը ուռճացված է և չի համապատասխանում համակարգի իրական կարիքներին ու հնարավորություններին: Առկա են նաև այլ կուտակված խնդիրներ, ռազմավարական հստակեցում պահանջող այլ հարցեր:
Առողջապահությունը հայտնվել է ծանր ֆինանսական իրավիճակում: 1997-1998թթ. կուտակված պարտքերի ֆոնի վրա 1999 թ. ընթացքում ևս շարունակվել է համակարգի արդեն քրոնիկական դարձած բյուջետային թերֆինանսավորումը: Միաժամանակ պարզ է, որ ելնելով երկրի սոցիալ-տնտեսական ներկա իրավիճակից և տնտեսական աճի առկա տեմպերից` մոտ ապագայում առողջապահության բյուջետային ֆինանսավորման կտրուկ աճ չի կարող ակնկալվել: Ստեղծված պայմաններում առողջապահության համակարգում վճարումների զգալի աղբյուր են շարունակում մնալ բնակչության կողմից բուժօգնության վրա կատարվող ուղղակի ծախսերը: Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հիվանդանոցային համակարգի իրական ֆինանսական հոսքերը (ներառյալ բնակչության կողմից կատարվող ուղղակի ծախսերը դեղորայքի, սննդի, բուժանձնակազմի փոխհատուցման և այլ ուղղություններով) գերազանցում են պետբյուջեից տրամադրված գումարները 3.5-4 անգամ: Ակնկալվում էր, որ նշված իրավիճակը կարող էր փոխվել բժշկական օգնության և սպասարկման պաշտոնապես վճարովի ծառայությունների ներդրմամբ, սակայն 1997 թ. հուլիսից կիրառման մեջ դրված վճարովի բուժօգնության համակարգը բերեց էականորեն տարբեր արդյունքների: Վճարովի բուժօգնությունից և ծառայություններից պաշտոնապես ստացվող միջոցների տեսակարար կշիռը բուժհիմնարկների ընդհանուր եկամուտներում 1998-99 թվականների արդյունքներով կազմվել է ընդամենը միջին հաշվով մոտ 10-12%, մինչդեռ բյուջետային միջոցների անբավարարությունը և վճարովի բուժօգնության ներդրումը ստեղծեցին բուժօգնության դիմելու հոգեբանական լուրջ արգելքներ բնակչության զգալի մասի համար: Այնուհանդերձ, վճարովի ծառայությունների ներդրումը, իր բոլոր թերություններով հանդերձ, պետք է դիտել որպես համակարգի ֆինանսավորման բարեփոխումների անխուսափելի էտապներից մեկը, որի փորձը ունենալը կարևոր է հետագա ռազմավարական որոշումներ կայացնելու համար:
Այսպիսով, կարելի է նշել, որ առողջապահության համակարգում սկսված ու ընթացող բարեփոխումների արդյունքները չեն բավարարում առողջապահության քաղաքականության գլխավոր նպատակներին` դրանք չեն նպաստել բնակչության հիվանդացության մակարդակի իջեցմանը, բուժօգնության մատչելիության բարձրացմանը, թափանցիկության ապահովմանը, բուժհիմնարկների գործունեության բարելավմանը: Այսպիսի իրավիճակին նպաստող գործոնների թվում կարելի է նշել.
- առողջապահության համակարգում տնտեսական բարեփոխումների (հատկապես
կառուցվածքային փոփոխությունների, այդ թվում` պետական գույքի
մասնավորեցման) տեմպերի և խորության հետ մնալը ողջ տնտեսության մեջ
ընթացող բարեփոխումների համեմատությամբ.
- բուժօգնություն իրականացնողների կողմից տնտեսավարման նոր պայմաններում
գործելու ունակության ոչ բավարար մակարդակը, կառավարման անհրաժեշտ
հմտությունների պակասը.
- պետության կողմից երաշխավորված անվճար բժշկական օգնության և
ծառայությունների իրականացման մեխանիզմների անկատարությունը,
անթափանցիկությունը: Նշված ծրագրերի թերֆինանսավորման պայմաններում
խիստ անհրաժեշտ ու նպատակահարմար էր դրանց հետ զուգահեռ որոշակի
առողջապահական ծրագրերի իրականացումը պարտադիր բժշկական
ապահովագրության համակարգի միջոցով, ինչը հնարավորություն կտար
պետության կողմից երաշխավորված անվճար բժշկական օգնության և
սպասարկման համապատասխան ծավալով բուժօգնություն և սպասարկում
մատուցել նաև պետական առողջապահական նպատակային ծրագրերում չընդգրկված
և անվճարունակ բնակչության ավելի մեծ հատվածին.
- առկա բուժօգնություն իրականացնողների ցանցի անհամապատասխանությունը
ինչպես առանձին տարածաշրջանների, այնպես էլ պետության
հնարավորություններին, այսինքն` առկա է անհամապատասխանությունը
պետության ֆինանսական հնարավորությունների, բուժօգնություն
իրականացնողների հզորությունների և բնակչությանը մատուցվող
բուժօգնության և սպասարկման ծավալների ու մակարդակի միջև: Թերի
ֆինանսավորվող բուժօգնություն իրականացնողները հնարավորություն չունեն
բնակչությանը համապատասխան քանակի և որակի բուժօգնություն մատուցել,
կիրառել առողջության բնագավառի նորահայտ բժշկական տեխնոլոգիաները,
բուժսարքավորումները, դեղորայքը և բժշկական այլ պարագաները:
Ելնելով ստեղծված իրավիճակից` օրակարգային հարց է համարվում բժշկական ապահովագրության ներդրման նպատակով գործնական քայլերի ձեռնարկումը: Այս ուղղությամբ վերջին տարիների ընթացքում կայացել են բազմաթիվ քննարկումներ, մշակվել են տարբեր, երբեմն նույնիսկ իրարամերժ տեսակետներ և փաստաթղթեր: Միայն 1999 թ. ընթացքում առողջապահության նախարարության կողմից մշակվել և ՀՀ կառավարություն են ներկայացվել խնդրո առարկա հարցի վերաբերյալ երեք փաստաթղթեր, «Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության հայեցակարգային մոտեցումները Հայաստանի Հանրապետության պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման վերաբերյալ», «Հայաստանի Հանրապետությունում պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման մոդելը» և «Առաջարկ Հայաստանի Հանրապետությունում բժշկական ապահովագրության ներդրման վերաբերյալ», ինչպես նաև ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական առողջապահական գործակալության կողմից` «Բժշկական ապահովագրության ներդրման հայեցակարգային մոտեցումները»: Միաժամանակ, 1999 թ. վերջին ամիսների ընթացքում Ազգային ժողովի և կառավարության կողմից քննարկվել և հավանության է արժանացել առողջապահության նախարարության կողմից մշակված «Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության համակարգի զարգացման 2000-2003 թթ. ռազմավարությունը», որը պարունակում է մի շարք սկզբունքորեն նոր մոտեցումներ, այդ թվում` խնդրո առարկա հարցի վերաբերյալ: Սույն հայեցակարգը ընդհանուր գծերով միավորում է վերոհիշյալ փաստաթղթերում պարունակվող առաջարկները և նպատակ ունի սահմանել բժշկական ապահովագրության ներդրման ուղղությամբ ձեռնարկվելիք քայլերի օրենսդրական, ֆինանսական և կազմակերպչական մոտեցումներն ու մեխանիզմները:
2. Բժշկական ապահովագրության համակարգի նպատակները և հիմնական սկզբունքները
Բժշկական ապահովագրության ներդրմամբ կառավարությունը իրականացնում է բնակչության առողջության պահպանման և առողջապահության համակարգի զարգացման քաղաքականություն: Արդյունքում բժշկական ապահովագրության համակարգը օժանդակում է սոցիալական կարևորագույն ոլորտներից մեկի` առողջապահության բնագավառում կառավարության ստանձնած պարտավորությունների իրականացմանը (Հայաստանի Հանրապետության կառավարության գործունեության ծրագրի առողջապահության բաժին): Մասնավորապես` բարեփոխումների ավարտումը հնարավոր կարճ ժամանակահատվածում, բյուջետային հատկացումների ուշացման արատավոր «ավանդույթի» վերացում, բնակչությանը մատուցվող բժշկական օգնության փոխհատուցման բազմաձևության կիրառում, առաջնային բուժօգնության կարևորագույն օղակը ներկայացնող ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգի զարգացման, այդ թվում ընտանեկան բժշկության համակարգի ձևավորման նպաստում, ամբուլատոր-պոլիկլինիկական ու մասնագիտացված օգնության բավարար ծավալի և որակի ապահովում և այլն:
Բժշկական ապահովագրության համակարգը կառուցվելու է հետևյալ սկզբունքների հիման վրա` Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության «Առողջությունը բոլորի համար 21-րդ դարում» քաղաքականության հիմնարար արժեքները` առողջությունը որպես մարդու կարևորագույն իրավունքներից մեկը, արդարությունը առողջության և նրա պահպանման հարցերում, յուրաքանչյուր մարդու, խմբի, բնակչության և հաստատությունների, կազմակերպությունների, ոլորտների պատասխանատվությունը ու մասնակցությունը առողջության պահպանման գործում, ԱՀԿ-ի համընդհանուր սկզբունքները` հավասարություն, արդարություն, մատչելիություն և որակի ապահովում, առողջության պահպանման գործում կառավարության և անհատների նոր դերերի սահմանում` այդ գործընթացում պատասխանատվության տարաբաժանում ամբողջ բնակչության և իրենց իսկ առողջության համար, ստվերային շրջանակի վերացում և օրինականացում, առողջության պահպանման բարելավման գործում նոր հոգեբանության սերմանում ազգաբնակչության մոտ, ֆինանսական միջոցների արդյունավետ օգտագործումը և հնարավորության դեպքում լրացուցիչ միջոցների ընդգրկում:
Բժշկական ապահովագրության հիմնահարցը հանդիսանում է առողջապահության համակարգի զարգացման և բարեփոխումների կարևորագույն տարրերից մեկը, ընդ որում այն անհրաժեշտ է դիտարկել ոչ միայն որպես առողջապահության ֆինանսավորման լրացուցիչ աղբյուրներ ներգրավելու միջոց, այլ նաև բնակչության համար բժշկական օգնությունը առավել մատչելի դարձնելու, սոցիալական արդարության սկզբունքներ սերմանելու և ռեսուրսների նպատակային օգտագործումն ու բժշկական ծառայությունների արդյունավետությունը բարձրացնելու երաշխիք և համապետական նշանակության կարևորագույն նպատակ:
Այս առումով ապահովագրության ներդրումը սերտորեն կապված է ինչպես երկրի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ընդհանուր միտումներին, այնպես էլ առողջապահության համակարգում իրականացվող բարեփոխումների ընթացքի հետ:
Պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրումը, ելնելով Հայաստանի Հանրապետության սոցիալական պետություն լինելու սկզբունքից դիտարկվում է սոցիալական ապահովագրության ներդաշնակության համատեքստում:
Բժշկական ապահովագրության գործուն համակարգի մշակում ու ներդրումը թույլ կտա. - ստեղծել սոցիալական համերաշխություն սկզբունքի վրա հիմնված բժշկական
ծառայությունների ֆինանսավորման համակարգ, երբ «առողջը վճարում է հիվանդի,
հարուստը` աղքատի, երիտասարդը` տարիքավորի և աշխատողը` չաշխատողի համար», - քաղաքակիրթ մեխանիզմներով աստիճանաբար օրինականացնել և կառավարելի դարձնել
այսօր անմիջականորեն բնակչության կողմից կատարվող «ստվերային» բժշկական
ծախսերը` բարձրացնելով դրանց օգտագործման արդյունավետությունը, - հաղթահարել բուժօգնության դիմելու` բնակչության մոտ խորացող հոգեբանական
արգելքը, կապված արդեն հիվանդ պահին բուժօգնության դիմաց վճարելու
անհրաժեշտության հետ, - բարձրացնել քաղաքացիների պաշտպանվածության աստիճանը հիվանդության
անկանխատեսելի դեպքերից, միաժամանակ բուժօգնության դիմաց վճարները
դարձնելով ավելի կանխատեսելի, մեղմ և անհատականացված, ինչը հասարակական
գիտակցության մեջ միանգամայն նոր որակ է ստեղծում ֆինանսական
պարտավորությունների և հոգեբանական տեսանկյունից, - հավաքագրել լրացուցիչ ֆինանսական ռեսուրսներ առողջապահության համակարգի
համար:
2000 թ.-ից սկսած որոշակի քայլեր կձեռնարկվեն բուժօգնության ոլորտում պետության կողմից ստանձնած երաշխիքների լիարժեք և իրական ապահովման ուղղությամբ: Մշակվում են նաև հիմնավորված մոտեցումներ վճարովի բուժօգնության, ինչպես նաև համավճարների համակարգի կանոնակարգման ուղղությամբ:
Վճռորոշ նշանակություն ունի այն սկզբունքը, ըստ որի բժշկական ապահովագրության համակարգի ներդրման սկզբնական էտապում պետական բյուջեից առողջապահության ֆինանսավորմանը ներկայումս հատկացվող միջոցները պետք է հիմնականում պահպանվեն: Այլ կերպ ասած` բժշկական ապահովագրության ներդրմամբ առողջապահության բնագավառում պետության ստանձնած պարտավորությունները չպետք է միանգամից նվազեն (ինչը կարող է բերել նաև սոցիալական ցնցումների), այլ միառժամանակ պահպանվելով նույն մակարդակի վրա` դրանով իսկ որոշակի ժամանակ տան բժշկական ապահովագրության համակարգին կայանալու և արդյունավետ գործելու համար: Բժշկական ապահովագրության ներդրմանը զուգահեռ պետության կողմից պետք է շարունակվեն ֆինանսավորվել առողջապահության ոլորտի գերակայություններից բխող պետական նպատակային տարեկան ծրագրերը: Դա թույլ կտա ներկայումս բյուջեից ֆինանսավորվող առողջապահական պետական նպատակային ծրագրերի մի մասը սահուն կերպով փոխարինել ապահովագրական բուժօգնության ծրագրերով` միաժամանակ աստիճանաբար ավելացնելով պետականորեն երաշխավորվող առողջապահության ֆինանսավորման ընդհանուր ծավալը:
3. Բժշկական ապահովագրության ներդրումը
Բժշկական ապահովագրությունը Հայաստանում պետք է լինի պարտադիր` ընդգրկվող բնակչության համար, քանի որ այն ի տարբերություն կամավոր ապահովագրությանը առավելագույնս կնպաստի առողջապահության բնագավառում կառավարության քաղաքականության իրականացմանը, ռիսկի տարբեր կատեգորիաների ընդհանրացված ընդգրկմանը, կլինի ավելի արդյունավետ, քանի որ համակարգում ընդգրկվող թիվը լինելու է ավելի մեծ այն վարչարարական ծախսերի համեմատ, որոնք անհրաժեշտ կլինեն համակարգի ստեղծման և պահպանման համար:
Հաշվի առնելով Հայաստանի ներկա սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը և ելնելով բժշկական ապահովագրության ներդրման հետ կապված խնդիրների լայն շրջանակից` առաջարկվում է պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրումը իրականացնել 2001 թվականից` «Բժշկական ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքի ընդունումից հետո: Պարտադիր բժշկական ապահովագրության (ՊԲԱ) համակարգի ներդրումը կապված է քաղաքական, տնտեսական և կազմակերպչական բնույթի մի շարք լուրջ խնդիրների հետ: Մասնավորապես, ակնհայտ է, որ ՊԲԱ ապահովագրավճարները տնտեսավարող սուբյեկտների համար կհանդիսանան լրացուցիչ սոցիալական հարկատեսակ, ինչը կարող է բերել հայրենական աշխատուժի որոշակի թանկացման: Գիտակցելով դրա հետ կապված տնտեսական խնդիրների կարևորությունը (ապրանքների և ծառայությունների ինքնարժեքի հնարավոր որոշակի բարձրացում և այլն), այնուհանդերձ գտնում ենք, որ տվյալ դեպքում գերակայությունը պետք է տրվի պետության` բնակչության առողջության պահպանման գործում ստանձնած դերը լիարժեք կատարելու անհրաժեշտությանը: Նման մոտեցումը ուղղակիորեն բխում է նաև Հայաստանի Հանրապետության` սոցիալական պետություն լինելու Սահմանադրական հիմնադրույթից:
Ապագայում բժշկական ապահովագրության նպատակը պետք է լինի բնակչության, անկախ զբաղվածությունից, ամբողջական ընդգրկումը համակարգում: Միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ համակարգի ներդրման հատկապես սկզբնական շրջանում շատ դժվար է ընդգրկել ամբողջ բնակչությունը: Մասնավորապես մեր երկրի ներկա տնտեսական իրավիճակը և աշխատանքի շուկան հնարավորություն չեն ընձեռնում պարտադիր բժշկական ապահովագրության լայնածավալ իրականացմանը և դրա մեջ ամբողջ բնակչության ընդգրկմանը, քանի որ համակարգը կգործի արդյունավետ միայն այն դեպքում եթե որոշակի հավասարակշռություն լինի ավելի շատ վճարող ու բուժծառայություններից քիչ օգտվողների և նրանց միջև, ովքեր ընդհակառակը վճարում են քիչ բայց տանում են ավելի շատ սպառման: Ինչը նշանակում է, որ շատ վճարողները պետք է կարողանան հատուցել մյուսների ծախսերը: Հաջորդ խոչընդոտող հանգամանքը այն է, որ Հայաստանում կան պարտադիր վճարների հավաքագրման հետ կապված հիմնախնդիրներ (մասնավորապես` գյուղատնտեսության, անհատ ձեռնարկատիրության և այլ ոլորտներում): Հարկ է նաև նշել, որ համակարգի համընդհանուր ներդրման ժամանակ զբաղված բնակչության կողմից կատարվող վճարումները և չաշխատող բնակչության համար պետական բյուջեի կողմից հատկացումները չեն բավականացնի իրական պահանջարկը բավարարելու համար:
2001 թ.-ից սկսած պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրումը թույլ կտա լրացուցիչ միջոցներ հավաքագրել, պետբյուջեի ծախսերի առողջապահական մասը հետզհետե ավելի ու ավելի մեծ չափով վերաուղղելով առողջապահության գերակայող ծրագրերին: Կանխատեսվում է, որ պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգում բնակչության մեծամասնությանը ընդգրկելու համար կպահանջվի համեմատաբար տևական ժամանակ, իսկ այդ գործընթացը կունենա աստիճանական բնույթ: Նման կանխատեսումը հիմնված է ինչպես Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի և զարգացման միտումների, այնպես էլ նմանատիպ ճանապարհ անցած այլ երկրների փորձի վերլուծության վրա, որը ցույց է տալիս, որ նույնիսկ պարտադիր բժշկական ապահովագրության սկզբունքները օրենսդրորեն ամրագրելու դեպքում դրա ներդրման գործընթացը հաճախ ընթանում է որոշակի դժվարություններով և ժամանակ է պահանջում:
Միաժամանակ կարևոր է առաջիկա տարիներին խթանել կամավոր ապահովագրության զարգացումը, ինչը կարող է նպաստել հասարակական գիտակցության մեջ բժշկական ապահովագրության անհրաժեշտության գիտակցման ամրապնդմանը և այդ մասով ֆինանսական հոսքերի օրինականացմանը:
Այսպիսով, բժշկական ապահովագրության ներդրման առաջարկվող մոտեցումների նպատակը կարելի է ձևակերպել հետևյալ կերպ առանց պետական բյուջեի ծանրաբեռնվածության ավելացման և խուսափելով տնտեսավարող սուբյեկտների հարկային բեռի կտրուկ աճից` փուլ առ փուլ ներդնել բնակչության զգալի հատվածը ընդգրկող սոցիալական պաշտպանության հասցեագրված համակարգ:
Պարտադիր և կամավոր բժշկական ապահովագրության համակարգերի ֆունկցիոնալ դերի հստակ տարաբաժանման պատկերացման նպատակով ստորև բերվում է անհրաժեշտ տեղեկությունների աղյուսակը:
Պարտադիր և կամավոր բժշկական ապահովագրության հիմնական տարբերությունները
.__________________________________________________________________________.
|N |Պարտադիր բժշկական ապահովագրություն |Կամավոր բժշկական ապահովագրություն |
|__|____________________________________|__________________________________|
|1.|Ոչ կոմերցիոն |Կոմերցիոն |
|__|____________________________________|__________________________________|
|2.|Սոցիալական ապահովագրության տեսակ է |Անձնական ապահովագրության տեսակ է |
|__|____________________________________|__________________________________|
|3.|Համատարած կամ զանգվածային |Անհատական կամ խմբակային |
|__|____________________________________|__________________________________|
|4.|Կարգավորվում է ՀՀ Քաղաքացիական |Կարգավորվում է ՀՀ Քաղաքացիական |
| |օրենսգրքով, «Բնակչության բժշկական |օրենսգրքով, «Ապահովագրության |
| |ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքով |մասին» և «Բնակչության բժշկական |
| | |ապահովագրության մասին» ՀՀ |
| | |օրենքներով |
|__|____________________________________|__________________________________|
|5.|Իրականացվում է պետության կողմից |Իրականացվում է սեփականության |
| | |տարբեր ձևերի ապահովագրական |
| | |կազմակերպությունների կողմից |
|__|____________________________________|__________________________________|
|6.|Ապահովագրության կանոնները սահմանվում|Ապահովագրության կանոնները |
| |են պետության կողմից |սահմանվում են ապահովագրական |
| | |կազմակերպությունների կողմից |
|__|____________________________________|__________________________________|
|7.|Ապահովագրվողները` պետությունը, |Ապահովագրվողները` իրավաբանական |
| |գործատուները և աշխատողները |և ֆիզիկական անձինք |
|__|____________________________________|__________________________________|
|8.|Միջոցների աղբյուրները` պետական |Միջոցների աղբյուրները` |
| |բյուջե, գործատուների և աշխատողների |քաղաքացիների անձնական եկամուտները,|
| |կողմից փոխանցվող ապահովագրավճարները |և գործատուների շահույթը |
|__|____________________________________|__________________________________|
|9.|Ծրագիրը (պետության կողմից անհրաժեշտ |Ծրագիրը սահմանվում է ապահովագրվողի|
| |(բավարար) նվազագույնը) հաստատվում է |և ապահովագրողի միջև կնքվող |
| |իշխանության մարմինների կողմից |պայմանագրով |
|__|____________________________________|__________________________________|
|10|Ապահովագրավճարների դրույքաչափերը |Ապահովագրավճարների դրույքաչափերը |
| |սահմանվում են ընդհանուր հաստատված |սահմանվում են ապահովագրվողի և |
| |եղանակով |ապահովագրողի միջև կնքվող |
| | |պայմանագրով |
|__|____________________________________|__________________________________|
|11|Որակի հսկողության համակարգը |Որակի հսկողության համակարգը |
| |սահմանվում է պետական մարմինների |սահմանվում է ապահովագրության |
| |կողմից |սուբյեկտների միջև կնքվող |
| | |պայմանագրով |
|__|____________________________________|__________________________________|
|12|Եկամուտները կարող են օգտագործվել |Եկամուտները կարող են օգտագործվել |
| |միայն հիմնական գործունեության |ցանկացած կոմերցիոն և ոչ կոմերցիոն|
| |նպատակով` պարտադիր բժշկական |գործունեության նպատակով |
| |ապահովագրություն | |
.__________________________________________________________________________.
4. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգի ներդրման նախապայմաններն ու ֆինանսա-կազմակերպչական հիմքերը
Պարտադիր բժշկական ապահովագրության (ՊԲԱ) ներդրման հետ կապված խնդիրների շրջանակը պայմանականորեն կարելի է բաժանել վեց հիմնական խմբերի.
1. ՊԲԱ համակարգի ներդրման նախապայմանները
2. ՊԲԱ համակարգում ընդգրկվող բնակչությունը, ապահովագրավճարների
չափերն ու հավաքագրման մեխանիզմները
3. ՊԲԱ համակարգի ֆինանսական կայունությունը
4. ՊԲԱ բազային ծրագիրը և ապահովագրավճարների հաշվարկման մեխանիզմները
5. ՊԲԱ-ն իրականացնող կառույցները
6. ՊԲԱ օրենսդրական կարգավորումը (տես գլուխ 5):
4.1. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման նախապայմանները
Պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրումը համապետական քաղաքական և տնտեսական նշանակություն ունեցող խնդիր է: Այդ իսկ առումով էլ նրա ներդրման համար անհրաժեշտ են մի շարք նախապայմաններ:
Առաջին և կարևոր նախապայմանը պարտադիր բժշկական ապահովագրության` որպես յուրաքանչյուր անձի մատչելի, թափանցիկ ու որակյալ բուժօգնություն ապահովելու ապագայում միակ և իրատեսական մեխանիզմի, ներդրման վերաբերյալ քաղաքական որոշում կայացնելն է: Այդպիսի որոշման կայացնելու օգտին են խոսում սույն հայեցակարգի առաջին գլխում ներկայացված առողջապահության բնագավառում իրականացված բարեփոխումների արդյունքների վրա ազդող առկա գործոնները:
Պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման հաջորդ կարևոր նախապայմանը առողջապահական համակարգի օպտիմալացումն է: Հայտնի է, որ ներկայիս առողջապահական ենթակառուցվածքը (մարդկային, նյութական և կապիտալ ռեսուրսներ) չափազանց ուռճացված է, ծախսատար և էականորեն գերազանցում է բուժօգնության, այդ թվում` պետության կողմից երաշխավորված ծրագրերով ձևավորված, պահանջարկը: Երկրի հիվանդանոցային համակարգը այսօր ներկայացված է 181 հիվանդանոցային բուժհիմնարկներով, 24470 մահճակալային ֆոնդով: Նրանց միջին ծանրաբեռնվածության աստիճանը մոտ 40% է, այդ թվում մարզերում` որոշ դեպքերում հասնելով 10-15%-ի: Արդյունքում, այդ ծրագրերով պետական բյուջեից հատկացվող (հիմնականում մասնակիորեն) միջոցներն ուղղվում են ոչ թե որակյալ բժշկական օգնության ապահովելուն, այլ ողջ համակարգի պահպանմանը: Ընդ որում, այդ միջոցները հիմնականում ուղղվում են բուժօգնություն իրականացնողների ընթացիկ ծախսերը մի կերպ ծածկելուն և բնականաբար չեն բավարարում տեխնիկական և տեխնոլոգիական հագեցվածության, բժշկական անձնակազմի աշխատավարձի մակարդակը բարձրացնելուն: Լրացուցիչ ներդրումները առողջապահական համակարգում (որի համար էլ նախատեսվում է ապահովագրության իրականացումը) չեն բերի համակարգի արդյունավետության բարձրացման: Ընդհակառակը, այդ լրացուցիչ միջոցները կշարունակվեն ծախսվել հսկայական, ոչ արդյունավետ կառույցների պահպանման համար, որից բնավ չի շահի ապահովագրված անձը (հիվանդը): Հետևաբար, հրամայական պահանջ է դառնում ՊԲԱ համակարգի ներդրման սկզբում բուժհիմնարկների օպտիմալացման ուղղությամբ հետևյալ միջոցառումների իրականացումը. - բժշկական օգնություն և ծառայություններ իրականացնող բուժհիմնարկների,
հատկապես մահճակալային ֆոնդի և կադրերի կրճատում` բժշկական օգնության և
ծառայությունների փաստացի ծավալներին ու ակնկալվող պահանջարկին
համապատասխան. - բուժհիմնարկների (հատկապես` հիվանդանոցների, առողջարանների) մասնավորեցման
գործընթացի արագացում, առանձին դեպքերում նրանց պրոֆիլը պահպանելու և
համապատասխան ներդրումներ կատարելու պայմանով:
Առողջապահական համակարգի օպտիմալացմանը զուգահեռ խիստ անհրաժեշտ է, որպեսզի ՊԲԱ համակարգի ներդրմանը նախորդի պետության կողմից երաշխավորված անվճար բժշկական օգնության և ծառայությունների շրջանակում հիմնական ծառայությունների փաթեթի (հատկապես անհետաձգելի բուժօգնության ցանկի) վերանայումը` էական և իրատեսական կրճատման ուղղությամբ: Այսպիսի միջոցառումը հնարավորություն կընձեռի երաշխավորել ՊԲԱ համակարգի հաջողությունը, քանի որ անձերի ապահովագրությունը ավելի թափանցիկ և օրենքով պարտադիր է դարձնում դրա դիմաց մատուցվելիք բժշկական օգնությունն ու ծառայությունները:
Պետության կողմից իրականացվող առողջապահական ծրագրերի ֆինանսավորումը անհրաժեշտ է տարանջատել երկու մասի` առաջինով առավել նշանակություն ունեցող, պետական գերակայություն հանդիսացող ծրագրեր, որոնք ֆինանսավորվում են պետական բյուջեի կողմից ամբողջապես և երկրորդը, երբ ծրագրերի ֆինանսավորումը իրականացվում է պետական բյուջեի կողմից մասնակիորեն և բնակչության կողմից համավճարների (որոնք կարող են լինել տարբերակված) կատարման սկզբունքով: Համավճարների սկզբունքի ներդրումը և արմատավորումը յուրաքանչյուր քաղաքացուն թույլ կտա կիսել պատասխանատվությունը առողջության պահպանման հարցում: Ելնելով ՀՀ առողջապահության համակարգի ներկա իրավիճակից բժշկական օգնության բազմաձև փոխհատուցման կիրառման անհրաժեշտություն է առաջանում: Ներկայումս գործող փոխհատուցման մեխանիզմների հետ համատեղ կարիք է զգացվում փոխհատուցման այլ մեխանիզմների կիրառումը, որոնք կհանդիսանան բժշկական ծառայությունների արդյունավետության բարձրացման ներազդեցության միջոց և առողջապահության համակարգի լրացուցիչ ֆինանսական ռեսուրսների գոյացման աղբյուր: Մասնավորապես.
ա/ Պետական պատվերի շրջանակներում ընդգրկված առաջնահերթ ծրագրերի
փոխհատուցումը միայն պետական բյուջեի միջոցների հաշվին ստացիոնար օղակում
գլոբալ բյուջեի մեխանիզմի կիրառում և կատարելագործում:
բ/ Պետական պատվերի շրջանակներում ընդգրկված այլ ծրագրերի շրջանակներում
իրականացվող բուժօգնությունը կարող է փոխհատուցվել համավճարի սկզբունքով`
ըստ համապատասխան տոկոսային հարաբերակցության` պետության և հիվանդի
միջև: Այս միջոցառման արդյունքում մի կողմից հնարավոր կլինի հաղթահարել
բուժօգնության դիմաց «ստվերային» վճարումները և մեծամասամբ լեգալացնել
դրանք և մյուս կողմից` բուժօգնության դիմած անձանց մոտ դաստիարակել
համոզմունք իրենց հիվանդության բուժման դիմաց վճարելու
անխուսափելիության:
գ/ Բժշկական ապահովագրության ներդրումը, որը թույլ կտա ներմուծել
առողջապահական համակարգ լրացուցիչ զգալի ֆինանսական միջոցներ:
դ/ Պետական պատվերի և պարտադիր բժշկական ապահովագրության շրջանակներից
դուրս բժշկական ծառայությունների տրամադրումը վճարովի սկզբունքով
(ուղղակի վճարումներ):
Վերը նշված փոխհատուցման մեխանիզմները արդյունավետ կիրառելու համար մեծ նշանակություն ունի նաև առողջապահության բնագավառում հարկային դաշտի բարելավումը:
Հաջորդ կարևոր նախապայմանը հանրապետության սոցիալ-տնտեսական իրավիճակին համապատասխան օպտիմալ պարտադիր բժշկական ապահովագրության բազային ծրագրի որոշումն է և այն իրականացնելու համար ապահովագրավճարների ընդունելի դրույքաչափերի սահմանումը: Այս հարցերի նախապես ճիշտ որոշումից է կախված ՊԲԱ համակարգի շրջանակներում մատչելի, որակյալ և ողջ ծավալով բժշկական օգնության ապահովումը և դրա արդյունքում ՊԲԱ համակարգի հետագա ընդլայնման հնարավորությունն ու հեռանկարը: Նշված հարցերն ավելի մանրամասն ներկայացված են սույն հայեցակարգի 4.2., 4.3. և 4.4. ենթաբաժիններում:
Վերոհիշյալի հետ մեկտեղ կարևոր նախապայման է նաև ՊԲԱ համակարգի կադրերի պատրաստումը, առկա մասնագետների վերապատրաստումը և անհատական հաշվառման համակարգի ներդրման նախապատրաստումը և զարգացումը: Այս միջոցառումները խիստ անհրաժեշտ են ՊԲԱ համակարգում բուժօգնության մատչելիության և թափանցիկության երաշխիքներն ապահովելու նպատակով և պահանջում են էական ֆինանսական ներդրումներ` մինչև ՊԲԱ համակարգի ներդրումը սկսելը: Իհարկե այս ուղղությամբ արդեն իսկ կարելի է մասամբ օգտագործել գործող կառույցների ներուժն ու հնարավորությունները, սակայն անհրաժեշտ ներդրումներ` կադրերի պատրաստման և անհատական հաշվառման համակարգի ներդրման ուղղությամբ` անխուսափելի են: Այս ներդրումներն ակնկալվում են ներգրավել միջազգային կազմակերպություններից և/կամ դոնոր երկրներից` դրամաշնորհի կարգով:
Վերոհիշյալ նախապայմանների բավարարումը կարող է երաշխիք հանդիսանալ առողջապահության համակարգի հետագա զարգացման հաջողությունն ապահովելու համար, ինչպես նաև կարևոր ելակետային պայման և որպես առաջին ու անհրաժեշտ քայլ բժշկական ապահովագրության ներդրման համար:
4.2. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգում ընդգրկվող բնակչությունը, ապահովագրավճարների չափերն ու հավաքագրման մեխանիզմները
Այս կապակցությամբ սկզբունքային նշանակություն ունի ՊԲԱ համակարգում բնակչության տարբեր խմբերի ընդգրկման մեխանիզմների հարցը` նկատի ունենալով հանրապետության սոցիալ-տնտեսական առկա իրավիճակով թելադրված գործազրկությունը, ստվերային տնտեսության զգալի տեսակարար կշիռը և դրանց հետ առնչվող խնդիրները:
Ելնելով վերոհիշյալից` ՊԲԱ համակարգում ընդգրկելու առումով առաջարկվում է դիտարկել բնակչության տարաբաժանումը հետևյալ հիմնական խմբերի.
1. տնտեսության մեջ պաշտոնապես զբաղված վարձու աշխատողներ, այդ թվում`
պետական ծառայողներ և բյուջետային ոլորտի աշխատողներ
2. անհատ ձեռնարկատերեր, գիտական և ստեղծագործական գործունեությամբ
զբաղված անձինք և գյուղատնտեսության ոլորտում աշխատող անձինք
3. մինչև 18 տարեկան երեխաներ
4. կենսաթոշակառուներ և սոցիալապես անապահով խմբեր
5. ուսանողներ
6. պաշտոնապես գրանցված գործազուրկներ
Վերոհիշյալ խմբերից յուրաքանչյուրի համար առաջարկվում է կիրառել ՊԲԱ համակարգում ընդգրկման և ապահովագրավճարների գանձման տարբերակված մոտեցումներ:
Առաջարկվում է բնակչության վերոհիշյալ խմբերի համար կիրառել հետևյալ մոտեցումները. 1. Պաշտոնապես զբաղված բնակչությունը կհանդիսանա ՊԲԱ համակարգի հիմքը, քանի
որ հենց այստեղ են հավաքագրվելու ՊԲԱ միջոցների հիմնական մասը:
Բնակչության այս խմբի համար կգործեն պարտադիր ապահովագրության դասական
մոտեցումները, այն է անհատական հաշվառման համակարգ ըստ աշխատանքի վայրի,
ապահովագրավճարների կենտրոնացված հաշվարկում և վճարում գործատուի կողմից
և այլն: Ապահովագրավճարի համապատասխան օրենքով սահմանվող ընդհանուր չափը
առաջարկվում է բաժանել գործատուի և աշխատողի միջև` համապատասխանաբար
2/3-ը 1/3-ի հարաբերությամբ: 2. Անհատ ձեռնարկատերերի, գիտական և ստեղծագործական գործունեությամբ զբաղված
անձանց` ՊԲԱ համակարգում ընդգրկվելը ենթակա է պետական վերահսկման
(համապատասխան կառույցների միջոցով): Ապահովագրավճարները կհաշվարկվեն
նրանց կողմից հայտարարագրված եկամուտներից` ելնելով օրենքով սահմանվող
դրույքաչափից: Գյուղատնտեսությունում զբաղված քաղաքացիների համար կիրառվող
մոտեցումները հիմնականում կհամընկնեն անհատ ձեռնարկատերերի հետ` այն
տարբերությամբ, որ ապահովագրավճարների հաշվարկման համար հիմք կընդունվի
հողի կադաստրային զուտ եկամտի չափը: 3. Մինչև 18 տարեկան երեխաները ընդգրկվում են ՊԲԱ համակարգում պետական
բյուջեի միջոցների հաշվին` նվազագույն ապահովագրավճարի չափով: 4. Կենսաթոշակառուները և սոցիալապես անապահով խմբերում ընդգրկված
քաղաքացիները ՊԲԱ համակարգում ընդգրկվում են պետական բյուջեի միջոցների
հաշվին` նվազագույն ապահովագրավճարի չափով: 5. Ուսանողների հարցում հնարավոր է կիրառել տարբերակված մոտեցում`
պետպատվերով և վճարովի սովորողների համար: Առաջինների համար որպես
ապահովադիր կարող է հանդես գալ պետությունը` կատարելով համապատասխան
ապահովագրավճարներ, իսկ վճարովի հիմունքներով սովորողների համար
ապահովագրավճարը կարող է ավելացվել ուսման վարձին և գանձվել միաժամանակ:
Երկու դեպքում էլ նպատակահարմար է ապահովագրավճարները սահմանել
նվազագույնի չափով: 6. Պաշտոնապես գրանցված գործազուրկներին ՊԲԱ համակարգում ընդգրկելու
կապակցությամբ առաջարկվում է իրականացնել նույնպես պետբյուջեի միջոցների
հաշվին` նվազագույն ապահովագրավճարի չափով:
Անհրաժեշտ է նշել, որ գոյություն ունի գրանցված աշխատանք չունեցող և որպես գործազուրկ չգրանցված քաղաքացիների խումբ, որտեղ նկատի են առնվում ինչպես տնտեսության ստվերային (չհարկվող) հատվածում զբաղված անձինք, այնպես էլ եկամտի այլ չհարկվող աղբյուրներ ունեցող այն քաղաքացիները, որոնք չեն մտնում նախորդ խմբերից որևէ մեկի մեջ: Բնակչության այս հատվածի ընդգրկումը ՊԲԱ համակարգում քննարկվող խնդրի կարևոր կողմերից է, քանի որ այն Հայաստանում ներկայումս էական տեսակարար կշիռ ունի: Որպես քննարկման առարկա կարող է դիտարկվել այս խմբի քաղաքացիների ընդգրկումը ՊԲԱ համակարգ իրականացնել հաստատագրված վճարների (ելնելով տվյալ տարվա ՊԲԱ բազային ծրագրի ծավալներից) մեխանիզմով: Այդ առումով նպատակահարմար է, որպեսզի սահմանվեն որոշակի մեխանիզմներ, որոնք անուղղակիորեն կդրդեն գրանցված աշխատանք չունեցող քաղաքացիներին ընդգրկվելու ՊԲԱ համակարգում: Խոսքը վերաբերվում է նրան, որ կառավարության կողմից պետք է հստակ սահմանվեն որոշակի մեխանիզմներ, ըստ որոնց, օրինակ, ՊԲԱ պոլիս ունենալը կարող է համարվել պարտադիր պայման պետական գրանցում պահանջող քաղաքացիա-իրավական գործարքների կատարման համար:
Պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման առաջին փուլում համակարգը կընդգրկի և նպատակաուղղված կլինի վարձու աշխատանքի հիմունքով պաշտոնապես զբաղված բնակչությանը (պետական և մասնավոր ոլորտների) և նրանց ընտանիքների անդամներին (կին, ամուսին և երեխաներ):
Բնակչության այս խումբը (նկատի ենք ունենում վարձու աշխատողներին) առավել կանոնավոր աշխատավարձ ստացող ամենամեծ խումբն է, որից հնարավոր է կատարել համապատասխան պահումներ, քանի որ նրանց հաշվառումը և հավաքագրման վերահսկումը բավականին հեշտ է:
Բնակչության մյուս խմբերը կշարունակեն բուժօգնություն ստանալ երկրում գործող ներկայիս սխեմայով և համակարգում կընդգրկվեն հետագայում` տնտեսության զարգացման և աշխատուժի շուկայի ձևավորման աճին զուգահեռ և այն ժամանակ, երբ կայացած կլինի համակարգում միջոցների հավաքագրման և տնօրինման վարչական մարմինը:
4.3. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգի ֆինանսական կայունությունը
ՊԲԱ համակարգի ֆինանսական կայունությունը երաշխավորելու համար անհրաժեշտ է ապահովել ինչպես ապահովագրավճարների ժամանակին, լրիվ ծավալով և անխափան հավաքագրումը, այնպես էլ ֆինանսապես հիմնավորել ՊԲԱ շրջանակներում ցուցաբերվող ապահովագրական բժշկական օգնության ծրագրերի ծավալներն ու շրջանակները:
Ապահովագրավճարների հավաքագրման հարցում երաշխիքներն ու վերահսկման մեխանիզմները կսահմանվեն օրենքով և այլ իրավական ակտերով: Այստեղ կարևոր է ընդգծել ՊԲԱ համակարգի սկզբունքային տարբերությունները հարկերի կամ այլ պարտադիր վճարների հավաքագրման մեխանիզմներից. ՊԲԱ համակարգը պետք է լինի հասցեագրված, յուրաքանչյուր ապահովագրված անձի անհատական հաշվառմամբ, այսինքն` ապահովագրավճարները հարկ եղածին պես չվճարելու դեպքում համակարգը պետք է նախատեսի յուրաքանչյուր կոնկրետ ապահովագրված անձի նկատմամբ ապահովագրության գործողությունը ժամանակավորապես կասեցնելու հնարավորություն, որը (կասեցումը) կարող է հանվել միայն ապահովագրավճարների լրիվ վճարման դեպքում, այդ թվում` նախորդ ժամանակահատվածի դիմաց հաշվարկված տույժերով և տուգանքներով հանդերձ:
Ինչ վերաբերվում է ապահովագրական բժշկական ծրագրերի ֆինանսական հիմնավորվածությանը, որից էլ պետք է բխի նաև ապահովագրավճարների դրույքաչափը, ապա դրա համար հիմք են ընդունվում առողջապահական առկա վիճակագրության տվյալները և հիվանդանոցային բուժօգնության հաշվարկված մոտավոր միջին գները: Այսպես, ըստ 1996-1998 թթ. վիճակագրական տվյալների` Հայաստանում յուրաքանչյուր 100 բնակչից ստացիոնար բուժօգնության է դիմում տարեկան միջինը 7-8 հոգի (համեմատության համար` 1985-1986 թթ. նույն ցուցանիշը կազմել է 15-16 մարդ` 100 բնակչի հաշվով): Ելնելով այն փաստից, որ ցուցանիշների նման կտրուկ նվազումը պայմանավորված է գլխավորապես բնակչության սոցիալական ծանր իրավիճակով, և հաշվի առնելով այլ երկրների փորձը` կանխատեսվում է, որ բժշկական ապահովագրություն ունենալու դեպքում նշված ցուցանիշը կկազմի 10%, կամ այլ կերպ ասած` ֆինանսական խոչընդոտների բացակայության պայմաններում և ունենալով մատչելի և նորմալ գործող առաջնային բուժօգնության համակարգից օգտվելու հնարավորություններ, հանրապետության առկա բնակչության 10%-ը յուրաքանչյուր տարի կդիմի և/կամ կուղեգրվի հիվանդանոցներ` ստացիոնար բուժում ստանալու նպատակով: Այսպիսով, ապահովագրական ընդհանրացված ռիսկի միջին հավանականությունը պարտադիր բժշկական ապահովագրության պարագայում գնահատվում է 10%:
Ստացիոնար բուժման մեկ դեպքի` պետության կողմից ֆինանսավորվող արժեքը վերջին տարիներին կազմել է միջինը մոտ 65000 դրամ, ինչը առնվազն երեք անգամ պակաս է բուժօգնության իրավական գնից (ինչպես արդեն նշվել է, տարբերությունը ծածկվում է գլխավորապես քաղաքացիների կողմից կատարվող ուղղակի ծախսերի, ինչպես նաև մասամբ մարդասիրական օգնության և այլ աղբյուրների հաշվին): Այսպիսով, հաշվարկների համար հիմք է ընդունվում ստացիոնար բուժման մեկ դեպքի միջինը 200000 դրամ իրական արժեքը:
Այս պարագայում, հաշվի առնելով ապահովագրական ընդհանրացված ռիսկի միջին 10% հավանականությունը, ստացիոնար բուժման բոլոր հավանական դեպքերից ապահովագրվելու համար անհրաժեշտ կլինի յուրաքանչյուր ապահովագրված անձի համար հավաքագրել տարեկան 20000 դրամ, կամ ամսական միջին չափով` 1700 դրամ ապահովագրավճար: Այդպիսի ապահովագրավճարի հավաքագրման համար անհրաժեշտ կլինի սահմանել եկամուտներից գանձման 9% դրույքաչափ:
Ապահովագրավճարների այդպիսի դրույքաչափի սահմանումը, ելնելով երկրի սոցիալ-տնտեսական վիճակից, նպատակահարմար կլինի կիրառել ՊԲԱ համակարգի ներդրման ոչ թե առաջին, այլ հետագա տարիներին, երբ երկրի տնտեսությունը կունենա կայուն աճ, փորձարկված կլինեն համակարգի գործադրման մեխանիզմները, այն իրագործող կառույցները կունենան համապատասխան փորձառություն ու հմտություն և հասարակությունը հարմարված կլինի համակարգին:
Այստեղից էլ, ՊԲԱ համակարգի ֆինանսական կայունությունը ապահովելու նպատակով, նպատակահարմար կլինի համակարգի ներդրման առաջին տարիների համար սահմանել ապահովագրավճարների 3% դրույքաչափ և պարտադիր բժշկական ապահովագրության բազային ծրագրի կատարումն ամբողջապես ապահովելու պայմանով, դրանում ընդգրկել առաջնային օղակի (ամբուլատոր-պոլիկլինիկական) բուժօգնությունը:
4.4. ՊԲԱ բազային ծրագիրը և ապահովագրավճարների հաշվարկման մեխանիզմները
Հաշվի առնելով Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը և առաջնորդվելով գործատուների վրա հարկային բեռը էապես չմեծացնելու մտահոգությամբ, նպատակահարմար է ՊԲԱ համակարգի փուլային ներդրումը: Ընդ որում, նախատեսվում է, որ օրենքով կամրագրվի Կառավարության` յուրաքանչյուր տարվա համար ՊԲԱ բազային ծրագիրը հաստատելու իրավասությունը:
Պարտադիր բժշկական ապահովագրության բազային ծրագրում պետք է ընդգրկվեն բժշկական օգնության այն տեսակները, որոնք իրոք խիստ անհրաժեշտ են Հայաստանի բնակչության առողջության պահպանման և ամրապնդման տեսանկյունից: Միևնույն ժամանակ բազային ծրագիրը պետք է համապատասխան առողջապահության քաղաքականության նպատակաուղղվածությանը և ներառի տնտեսապես արդյունավետ բուժծառայություններ: Այս իմաստով անհրաժեշտ է խուսափել սահմանափակ միջոցների առկայության պայմաններում անօգուտ և չարդարացված ներդրումներ կատարելուց: Ելնելով հայաստանի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակից բազային ծրագրի ձևավորման ժամանակ առաջնությունը պետք է տալ էժան ու միևնույն ժամանակ բարձր արդյունավետություն ունեցող բժշկական ծառայություններին և տեխնոլոգիաներին (հակառակ մոտեցման դեպքում համակարգը արդյունավետ չի գործի):
Նախքան բժշկական ապահովագրության ներդրումը անհրաժեշտ է հստակորեն սահմանել և իրական ծախսային պահանջարկից ելնելով գնահատել`
- բուժծառայությունների օգտագործման հաճախականությունը,
- առանձին բուժծառայությունների ծախսերը,
- ընդգրկվող բնակչության համար պահանջվող ընդհանուր ծախսերը: Ներդրման սկզբնական շրջանում պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգում ընդգրկվող բնակչությանը բազային ծրագրի շրջանակներում առաջարկվում է ապահովել հետևյալ ծառայություններով` առաջնային բուժօգնության մակարդակում ախտորոշում և բուժում, ամբուլատոր-պոլիկլինիկական մակարդակում նեղ մասնագիտական ախտորոշում և բուժում, ինչպես նաև կարող է ներառվել շտապօգնության ծառայությունը:
Առողջապահության առաջնային օղակի դերի իջեցումը և իր ծառայությունների մատուցման մատչելիության նվազումը լայն հասարակության համար, մի շարք հիվանդությունների աճի նախապայման է դարձել` մասնավորապես տես աղյուսակներ 1, 2:
Առողջապահության առաջնային օղակի ամրապնդումը և իր դերի ուժեղացումը պետք է նպաստի հիվանդությունների առաջացման և զարգացման վերահսկելիությանը, հասարակության և անհատների կողմից իրենց առողջության նկատմամբ պատասխանատվության աստիճանի բարձրացմանը, ինչի արդյունքում բավականաչափ կիջնի չհիմնավորված և արդեն իսկ ծանրացված վիճակներով ստացիոնար դիմելու դեպքերի քանակը:
ՊԲԱ համակարգի գործողության առաջին տարվա (տարիների) արդյունքներով հնարավոր է համարվում կառավարության կողմից ՊԲԱ բազային ծրագրի ընդլայնման մասին որոշման կայացումը, ինչին, բնականաբար, կհետևի նաև այդ ծրագրի կատարումն ապահովելու համար ապահովագրավճարների դրույքաչափի փոփոխությունը:
Պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգի ներդրման հետ կապված սկզբունքային կարևորություն ունեցող հիմնահարցերից է ապահովագրավճարների հաշվարկման բազայի, դրա հետ կապված` նաև չափի և հավաքագրման մեխանիզմների խնդիրը: Այն սերտորեն փոխկապակցված կլինի տվյալ տարվա համար հաստատված ՊԲԱ բազային ծրագրի հետ: Առաջարկվում է կիրառել պետական սոցիալական ապահովագրության վճարների հաշվարկմանը և հավաքագրմանը համանման մոտեցումներ: Պարտադիր բժշկական ապահովագրության համընդհանուր համակարգի իրականացման դեպքում` ելնելով բնակչության տարբեր խմբերի դասակարգման 4.2. ենթաբաժնում առաջարկվող մոտեցումից, նախատեսվում է կիրառել ապահովագրավճարների հաշվարկման հետևյալ մեխանիզմները. 1. պաշտոնապես զբաղված վարձու աշխատողների համար ապահովագրավճարները
հաշվարկել գործատուների կողմից աշխատանքի վարձատրությանն ուղղվող
միջոցների նկատմամբ սահմանված տոկոսադրույքով (քննարկման համար
առաջարկվում է ՊԲԱ համակարգի ներդրման առաջին տարվա (տարիների) համար 3%
դրույքաչափը), միաժամանակ սահմանելով ապահովագրավճարի նվազագույն
հաստատագրված սահման (որպես նախնական տարբերակ` մեկ աշխատողի համար
ամսական ոչ պակաս 242 դրամից): Ինչպես արդեն նշվել է, առաջարկվում է
տոկոսադրույքը բաշխել աշխատողի և գործատուի միջև 1/3-ը 2/3-ը
հարաբերությամբ (այսինքն` 3%-ի դեպքում 1% աշխատողի և 2% գործատուի
միջոցների հաշվին): Գումարների հաշվարկումն ու փոխանցումը կատարվում է
կենտրոնացված կարգով` գործատուների կողմից: Օրենքի ընդունումից հետո ՀՀ
կառավարությունը սահմանում է ՊԲԱ ապահովագրավճարների հաշվարկման, ինչպես
նաև դրանց ուշացման համար տույժերի կիրառման և գանձման կարգը: 2. Անհատ ձեռնարկատերերի, գիտական և ստեղծագործական գործունեությամբ
զբաղված անձանց, և գյուղացիական տնտեսություններում զբաղված անձանց
համար հնարավոր է երկու տարբերակ. ա/ կիրառվում է ապահովագրավճարների
հաստատագրված չափ, որի հաշվարկման և գանձման կարգը սահմանվում է ՀՀ
կառավարության կողմից, և բ/ անհատ ձեռնարկատիրությամբ, գիտական և
ստեղծագործական գործունեությամբ զբաղված անձանց ապահովագրական պահումները
արվում են վերջիններիս հայտարարագրված եկամուտներից` ելնելով 3%
դրույքաչափից, բայց ոչ պակաս ամսական 242 դրամից, իսկ
գյուղատնտեսությունում զբաղված քաղաքացիները ՊԲԱ վճարները կատարում են
կադաստրային զուտ եկամտի 3%-ի չափով, բայց մեկ անձի (կամ, ավելի
հավանական է, գյուղացիական տնտեսության) հաշվով ամսական ոչ պակաս
նվազագույն վճարի չափից (242 դրամ): 3. Մինչև 18 տարեկան երեխաների համար առաջարկվում է ապահովագրավճարների
մուծում պետական բյուջեից` նվազագույն վճարի չափով: 4. Կենսաթոշակառուների և սոցիալապես անապահով խմբերում ընդգրկված
քաղաքացիների համար նույնպես առաջարկվում է ապահովագրավճարների մուծում
պետական բյուջեից` նվազագույն վճարի չափով: Նման մոտեցումը ավելի կընդգծի
ՊԲԱ համակարգի սոցիալական ուղղվածությունը, հանդիսանալով բնակչության
աշխատող հատվածի և սոցիալապես անապահով խավերի միջև սոցիալական
համերաշխության դրսևորման լավ օրինակ: 5. Ուսանողների համար առաջարկվում է կիրառել տարբերակված մոտեցում`
պետպատվերով սովորողների համար ապահովագրավճարների մուծում պետական
բյուջեից` նվազագույն վճարի չափով, իսկ վճարովի սովորողները ի լրումն
վճարովի ուսման վարձի ապահովագրավճարների մուծում նվազագույն վճարի
չափով: 6. Պաշտոնապես գրանցված գործազուրկների համար առաջարկվում է
ապահովագրավճարների մուծում պետական բյուջեից` նվազագույն վճարի չափով:
Ապահովագրավճարների նվազագույն չափի հաշվարկը տարբերակվում է զբաղված բնակչության և այլոց համար: Այսպես` - զբաղված բնակչության համար նվազագույն ապահովագրավճարի գումարը առաջարկվում է սահմանել 242 դրամ, ելնելով պարտադիր սոց վճարների և դրա նվազագույն չափի նկատմամբ 3% համամասնորեն կիրառվող հաշվարկից: - բնակչության այն խմբերի համար, որոնց ապահովագրավճարները հատկացվելու են
պետական բյուջեից, նպատակ ունենալով հնարավորին չափ քիչ ծանրաբեռնել այն,
առաջարկվում է սահմանել նվազագույն աշխատավարձի 3% չափով (150 դրամ):
Հետագայում, կախված նվազագույն ամսական աշխատավարձի փոփոխությունից,
բնականաբար, կփոփոխվի նաև ապահովագրավճարների նվազագույն չափը:
Ինչպես նշվել է վերևում ներդրման սկզբնական շրջանում նախատեսվում է համակարգում ընդգրկել վարձու աշխատանքի հիմունքով զբաղվածներին և նրանց կողմից կատարվող պարտադիր բժշկական ապահովագրության վճարների հաշվին իրենց ընտանիքների անդամներին (կին, ամուսին և երեխաներ):
ՊԲԱ վերոհիշյալ բազային ծրագրի իրականացման արդյունքների հիման վրա նախատեսվում է հաջորդ տարիներին աստիճանաբար ընդլայնել բազային ծրագրի ծավալը: Այս պարագայում անհրաժեշտ կլինի բարձրացնել ապահովագրավճարների դրույքաչափերը, ինչպես նաև նրանց նվազագույն չափը:
4.5. Պարտադիր բժշկական ապահովագրությունն իրականացնող կառույցը
Պարտադիր բժշկական ապահովագրությունը կիրականացնի այդ նպատակով ՀՀ կառավարության կողմից հիմնադրված ՊԲԱ հիմնադրամը:
Պարտադիր բժշկական ապահովագրությունն իրականացնող կառույցի վերաբերյալ հիմնականում կարող է գոյություն ունենալ երկու տարբերակված առաջարկություն. 1. Պարտադիր բժշկական ապահովագրությունը իրականացնել ՀՀ կառավարությանն
առընթեր պետական առողջապահական գործակալության կառուցվածքային բազայի
հիման վրա, որը կհանդիսանա Պարտադիր բժշկական ապահովագրության
հիմնադրամը: Ընդ որում կարելի է նախատեսել, որ ՊԱԳ-ը (ՊԲԱՀ-ն) ունենա
երկու հաշվարկային հաշիվ` պետության կողմից երաշխավորված անվճար բժշկական
օգնության և ծառայությունների փոխհատուցման և պարտադիր բժշկական
ապահովագրության համակարգի նպատակային ուղղվածության ֆինանսական
շրջանառությունների համար: 2. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության վճարների հավաքագրումը իրականացնել
Պարտադիր սոցիալական ապահովագրության հիմնադրամի միջոցով` վերջինիս
կողմից հավաքագրված միջոցները փոխանցելով ՊԱԳ-ին (ՊԲԱՀ-ին), որը
կիրականացնի պարտադիր բժշկական ապահովագրության կազմակերպումը:
Հարկ ենք համարում առանձնակիորեն նշել, որ առաջարկվող երկու տարբերակների դեպքում էլ չի նախատեսվում պարտադիր բժշկական ապահովագրություն իրականացնող նոր կառույցի ստեղծում ինչի համար անհրաժեշտ կլիներ իրականացնել հավելյալ ծախսեր:
5. Պարտադիր բժշկական ապահովագրության օրենսդրական կարգավորումը
Բժշկական ապահովագրության ներդրման ուղղությամբ ձեռնարկվելիք քայլերը պետք է ունենան համապատասխան օրենսդրական բազա: Նշելով, որ «Ապահովագրության մասին» ներկայումս գործող օրենքը որոշակի անհրաժեշտ (բայց ոչ բավարար) պայմաններ է ստեղծում ապահովագրության կամավոր ձևերի իրականացման համար, անհրաժեշտ է համարվում բժշկական ապահովագրության մասին մշակել օրենսդրական ամբողջական փաթեթ, որը կկանոնակարգի այդ ոլորտի (ինչպես պարտադիր, այնպես էլ կամավոր) իրավահարաբերությունները: Այդ նպատակով առաջարկվում է 2000 թ. չորրորդ եռամսյակում ՀՀ կառավարության քննարկմանը ներկայացնել «Բժշկական ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը:
Դրանով նախատեսվում է կարգավորել հետևյալ հիմնական հարցերը. - Հստակ սահմանազատել կամավոր և պարտադիր բժշկական ապահովագրության
հասկացությունները, տալ բժշկական ապահովագրության ոլորտում օգտագործվելիք
հիմնական հասկացությունների սահմանումները, - Սահմանել կամավոր բժշկական ապահովագրության զարգացմանն ու խթանմանը
ուղղված որոշակի մեխանիզմները (անհրաժեշտության դեպքում հարկային դաշտը
կարգավորող համապատասխան օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ
կատարելու միջոցով), - Սահմանել կամավոր և պարտադիր բժշկական ապահովագրության հիմնական
սուբյեկտներին, նրանց իրավունքներն ու պարտավորությունները, - Կանոնակարգել պարտադիր բժշկական ապահովագրության համակարգում բնակչության
տարբեր խմբերի ընդգրկման մեխանիզմները (տնտեսության մեջ զբաղված
քաղաքացիներ, այդ թվում` գյուղատնտեսության ոլորտում աշխատողներ,
ձեռնարկատերեր, վարձու աշխատողներ և այլն, պետական ծառայողներ,
կենսաթոշակառուներ, երեխաներ, ուսանողներ, պաշտոնապես գրանցված
գործազուրկներ և այլն), - Կանոնակարգել պարտադիր բժշկական ապահովագրության միջոցների հաշվին
ֆինանսավորման ենթակա բուժօգնության ծրագրերի և ծավալների հաստատման
կարգը և այլն:
Օրինագիծը պետք է պարունակի նաև պարտադիր բժշկական ապահովագրության ապահովագրավճարների դրույքաչափերի սահմանման, դրանց հաշվարկման և հավաքագրման մեխանիզմների օրենսդրական հիմքերը:
Պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման ուղղությամբ առաջարկվող քաղաքականության լույսի ներքո վերանայման է ենթակա Քաղաքացիական օրենսգրքի այն դրույթը, որի համաձայն «օրենքը չի կարող սահմանել իր կյանքը և առողջությունը ապահովագրելու քաղաքացու պարտականությունը» (հոդված 991, 2-րդ կետ): Այս դրույթը խոչընդոտում է պարտադիր բժշկական ապահովագրության միջազգայնորեն ընդունված և բազմաթիվ երկրներում կիրառվող այն մեխանիզմի ներմուծմանը, որի համաձայն օրենքով սահմանվող ապահովագրավճարի ընդհանուր դրույքաչափի մի մասը (սովորաբար` կեսից մինչև երկու երրորդը) վճարում է գործատուն, իսկ մնացած մասը` աշխատողն ինքը: Ինչպես արդեն նշվեց, նմանատիպ մոտեցում է առաջարկվում կիրառել նաև Հայաստանում:
Օրենսդրական նշված փաթեթի (ներառյալ հարկային օրենսդրության մեջ առաջարկվող փոփոխություններն ու լրացումները) ընդունումը թույլ կտա անհրաժեշտ քայլեր ձեռնարկել ինչպես կամավոր բժշկական ապահովագրության զարգացման, այնպես էլ պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման նախապատրաստման ուղղությամբ:
Անհրաժեշտ է շեշտել, որ հատկապես վերջին գործընթացը կպահանջի համակարգված ջանքեր պետական կառավարման բոլոր մակարդակի մարմիններից, քանի որ ըստ էության որոշակի ժամանակահատվածում պետք է դրվեն երկրի ողջ տարածքը ընդգրկող սոցիալական և տնտեսական հարաբերությունների սկզբունքորեն նոր համակարգի հիմքերը:
6. Կամավոր բժշկական ապահովագրության զարգացման հիմնախնդիրները
Հայաստանում առկա օրենսդրական դաշտը այսօր որոշակի հնարավորություններ է ստեղծում կամավոր բժշկական ապահովագրությամբ զբաղվելու համար, որոնք, սակայն, կարող են բնորոշվել որպես «անհրաժեշտ, բայց ոչ բավարար»: Այսպես, «Ապահովագրության մասին» օրենքով սահմանված են ապահովագրական գործունեության հիմնական կազմակերպչա-իրավական նորմերը, այդ դաշտում գործող սուբյեկտները, նրանց իրավունքներն ու պարտականությունները և այլն: Նշված բոլոր նորմերը տարածվում են նաև կամավոր բժշկական ապահովագրությամբ զբաղվող ընկերությունների վրա, որոնց թիվը խիստ սահմանափակ է (հանրապետության տարածքում գրանցված և լիցենզավորված շուրջ երկու տասնյակ ապահովագրական ընկերություններից կամավոր բժշկական ապահովագրությամբ զբաղվում են դրանց ընդամենը մոտ 20%-ը): Նման իրավիճակը բացատրվում է բժշկական ապահովագրության զարգացմանը խոչընդոտող մի շարք հանգամանքներով, որոնցից գլխավորներն են.
- բնակչության բացարձակ մեծամասնությունը, լավատեղյակ լինելով
բուժհիմնարկներում տիրող իրավիճակին` կապված բուժման ծախսերի
փոխհատուցման ոչ պաշտոնական մեխանիզմների` գերակայության հետ, չի
վստահում ապահովագրական բուժօգնության գաղափարին, քանի որ վստահ չէ
առանց հավելյալ վճարների լիարժեք բուժում ստանալու հնարավորության մեջ,
- գործող հարկային օրենսդրությունը (մասնավորապես, «Եկամտահարկի մասին»
օրենքը) պարունակում է նորմեր, որոնք չեն շահագրգռվում իրավաբանական
անձանց` ապահովագրելու իրենց աշխատակիցների առողջությունը (այս մասին
ավելի մանրամասն կխոսվի ստորև),
- բնակչության զգալի մասը անվճարունակ է և գերադասում է առկա սուղ
միջոցները ուղղել հանապազօրյա խնդիրների լուծմանը` քան թե ապահովագրվել
ապագա հնարավոր ռիսկերից, առավել ևս, որ մարդկանց մեծ մասը
ընդհանրապես շատ թույլ պատկերացումներ ունի ապահովագրության բուն
գաղափարի, դրա իմաստի և առավելությունների մասին:
Ելնելով վերոհիշյալից` անհրաժեշտ է իրականացնել կամավոր բժշկական ապահովագրության զարգացմանն ու խթանմանը ուղղված համալիր միջոցառումներ: Դրանց մեջ կարևորագույն տեղ է հատկացվում հարկային օրենսդրության կատարելագործմանը` ապահովագրության բոլոր սուբյեկտների համար առկա խոչընդոտները վերացնելու նպատակով: Մասնավորապես, առաջարկվում է «Եկամտահարկի մասին» օրենքում փոխել այն նորմը, որի համաձայն ֆիզիկական անձանց համախառն եկամտի կազմում ընդգրկվում են իրավաբանական անձանց կողմից ֆիզիկական անձանց համար կատարված ապահովագրավճարները (հոդված 6, երկրորդ մաս, ժդ/ ենթակետ): «Շահութահարկի մասին» օրենքում (հոդված 10-րդ 2-րդ կետ ե/ ենթակետ) առկա նորմը, որի համաձայն ձեռնարկության ծախսերի կազմում ընդգրկվում են նաև ապահովագրական վճարները, անհրաժեշտ է ավելի հստակ ամրագրել` ավելացնելով «այդ թվում` ֆիզիկական անձանց կյանքի և առողջության ապահովագրության համար կատարված վճարները» բառերը:
Նոր ստեղծվող կամավոր բժշկական ապահովագրական ընկերությունների համար որոշակի ժամկետում նպատակահարմար է սահմանել որոշ հարկային արտոնություններ, ելնելով բնակչության առողջության պահպանման ռազմավարական և սոցիալական նշանակությունից:
Կարևոր է նաև ստեղծել համապատասխան մեխանիզմներ, որոնք կշահագրգռեն բուժհիմնարկներին` նախապատվությունը տալ ապահովագրական ընկերությունների հետ աշխատանքին, այսինքն` ապահովագրված անձանց բուժօգնություն ցուցաբերելը դարձնել առավել ձեռնտու ինչպես բժիշկների, այնպես էլ բժշկական հաստատությունների համար: Այդ նպատակով առաջարկվում է ապահովագրական ընկերությունների կողմից կատարված հատուցումների հաշվին բուժանձնակազմին վճարված աշխատավարձը ազատել եկամտահարկից, իսկ բուժհիմնարկի ստացվող շահույթը ազատել հարկումից այն չափով, որքանով որ այն կուղղվի ապահովագրված` անձանց առողջության պահպանման և բուժօգնության լրացուցիչ միջոցառումների ֆինանսավորմանը:
Վերը նշված միջոցառումների հետ մեկտեղ պետության աջակցությամբ և միջազգային տարբեր կազմակերպությունների հնարավոր ընդգրկմամբ և օժանդակությամբ (USAID, UNDP, World Bank և այլն) անհրաժեշտ է մշակել և իրականացնել բժշկական ապահովագրության էության և առավելությունների վերաբերյալ հանրությանը տեղեկացնելու լայնամասշտաբ քարոզարշավ: Այն պետք է ընդգրկի տպագիր տեղեկատվության տարածում` գրքերի, բրոշյուրների, հոդվածների և այլ տեսքերով, էլեկտրոնային ԶԼՄ-ների հնարավորությունների օգտագործում, ինչպես նաև ուսումնական և վերապատրաստման դասընթացների կազմակերպում ապահովագրության ներդրման գործընթացի շահագրգիռ կողմերի համար: Նման քարոզարշավի կազմակերպումն ու իրականացումը պահանջում է տարբեր նախարարությունների, կառավարական և ոչ կառավարական կազմակերպությունների ակտիվ ընդգրկում, ինչի համար նպատակահարմար է ՀՀ կառավարության որոշմամբ ստեղծել համապատասխան միջգերատեսչական հանձնաժողով, որը պետք է համակարգի այդ ուղղությամբ ձեռնարկվելիք տարաբնույթ միջոցառումները:
------------------------------------------------------------
հեղինակների կողմից - շարունակությունը հաջորդ մասում