Սեղմել Esc փակելու համար:
ՏԵՂԱՆՔԻ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐՈՎ ՎԱՐԱԿՎԱԾՈ...
Քարտային տվյալներ

Տեսակ
Գործում է
Ընդունող մարմին
Ընդունման ամսաթիվ
Համար

Գրանցման ամսաթիվ
ՈՒժի մեջ մտնելու ամսաթիվ
ՈՒժը կորցնելու ամսաթիվ
Ընդունման վայր
Սկզբնաղբյուր

Ժամանակագրական տարբերակ Փոփոխություն կատարող ակտ

Որոնում:
Բովանդակություն

Հղում իրավական ակտի ընտրված դրույթին X
irtek_logo
 

ՏԵՂԱՆՔԻ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐՈՎ ՎԱՐԱԿՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՐԿԻ ՄԵԹՈԴԻԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

 

326.0041.230299

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ ԱՐՏԱԿԱՐԳ
ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏ

 

ՀՐԱՄԱՆ

 

2 փետրվարի 1999 թվականի թիվ 41

 

i

ՏԵՂԱՆՔԻ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐՈՎ ՎԱՐԱԿՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՐԿԻ ՄԵԹՈԴԻԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1998թ. նոյեմբերի 11-ի «Հայաստանի Հանրապետության արդյունաբերական օբյեկտի անվտանգության վկայագրի կանոնադրությունը հաստատելու մասին» թիվ 702 որոշման 3-րդ կետի`

1. Հաստատել «Տեղանքի վտանգավոր նյութերով վարակվածության հաշվարկի մեթոդիկան» (կցվում է):

2. Մեթոդիկան ներկայացնել ՀՀ արդարադատության նախարարություն` պետական գրանցման:

 

ՀԱՍՏԱՏՎԱԾ Է

ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ

ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԻ

«2» ՓԵՏՐՎԱՐԻ 1999Թ.

ԹԻՎ 41 ՀՐԱՄԱՆՈՎ

 

ՏԵՂԱՆՔԻ` ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐՈՎ ՎԱՐԱԿՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՐԿԻ ՄԵԹՈԴԻԿԱ

 

ՀԱՄԱՁԱՅՆԵՑՄԱՆ ԹԵՐԹԻԿ

 

ՀԱՄԱՁԱՅՆԵՑՎԱԾ Է

ՀՀ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ

       ՆԱԽԱՐԱՐ`      Հ. ՆԻԿՈՂՈՍՅԱՆ

«19» 01 1999Թ.

 

ՀԱՄԱՁԱՅՆԵՑՎԱԾ Է

ՀՀ ԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ

                                               ՆԱԽԱՐԱՐ`     Գ. ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

                                               «20» 01 1999Թ.

 

ՄՇԱԿՎԱԾ Է Ի ԿԱՏԱՐՈՒՄՆ

ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 1998 ԹՎԱԿԱՆԻ

ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 11-Ի ԹԻՎ 702 ՈՐՈՇՄԱՆ

 

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

 

Մեթոդիկան նախատեսված է կանխատեսելու վարակվածության գոտիների մասշտաբները վթարի դեպքում, կապված վտանգավոր նյութերի արտադրության, պահպանման և տեղափոխման հետ:

Վտանգավոր նյութերի տակ անհրաժեշտ է հասկանալ քիմիական այն նյութերը, որոնք իրենց ֆիզիկական, քիմիական, կենսաբանական կամ թունաբանական հատկությունների հետևանքով վտանգ են ներկայացնում մարդկանց կյանքին, առողջությանը և շրջակա միջավայրին:

Վթարների ընդհանուր առանձնահատկությունը, կապված վտանգավոր նյութերի արտանետման հետ, հանդիսանում է վտանգավոր նյութի ամպի ձևավորման և նրա վնասակար ազդեցության մեծ արագությունը, որը պահանջում է արտադրական անձնակազմի և բնակչության պաշտպանության, ինչպես նաև վարակման աղբյուրի տեղափոխման համար ձեռնարկել անհապաղ միջոցներ:

Վարակման գոտու մասշտաբների` առաջին հերթին վարակման գոտու խորության և մակերեսի կանխատեսումն իրականացվում է ձեռնարկությունների կողմից բնակչության պաշտպանության միջոցառումների նախապես մշակման գործընթացում:

Մեթոդիկայի օգտագործմամբ վարակվածության գոտիների մասշտաբների հաշվարկները նպատակահարմար է կատարել քիմիական վտանգավոր օբյեկտի տեղակայման և նախագծման հարցերի լուծման ընթացքում, նպատակ ունենալով ապահովել, վթարի դեպքում, բնակչության առավելագույն անվտանգությունը: Բացի դրանից մեթոդիկան օժանդակ նյութ է հանդիսանում արդյունաբերական օբյեկտի անվտանգության վկայագրի մշակման ընթացքում, ինչպես նախագծման, այնպես էլ շահագործման փուլերում:

Քիմիապես վտանգավոր օբյեկտում վտանգավոր նյութերը կարող են հանդիսանալ որպես ելանյութեր, միջանկյալ, վերջնական և կողմնակի նյութեր, ինչպես նաև լուծիչներ ու մշակման միջոցներ: Այդ նյութերի պաշարները պահվում են պահեստների տարողություններում, տեխնոլոգիական սարքավորումներում, տրանսպորտային միջոցներում (խողովակագծեր, ցիստեռներ): Վտանգավոր նյութերի տեղափոխման հիմնական միջոցները համարվում են երկաթուղային տրանսպորտը և խողովակաշարերը:

Վթարների հետևանքով պահեստարանների, ցիստեռների, տեխնոլոգիական տարողությունների և խողովակաշարերի վնասվածքները պայմանավորում են վտանգավոր նյութերի արտանետումը մթնոլորտ, առաջացնելով վարակվածության գոտիներ: Գետնամերձ քամու ուղղությամբ շարժվելով, վտանգավոր նյութի ամպը կարող է ձևավորել մինչև տասնյակ կիլոմետրեր, խորությամբ վարակման գոտի, առաջացնելով օբյեկտի հարևան ձեռնարկությունների չպաշտպանված բանվորների ու ծառայողների և մոտակայքում ապրող բնակչության վնասման վտանգ:

Ընդ որում գոտու տակ հասկացվում է այն տարածքը, որի սահմաններում կարող է ի հայտ գալ վտանգավոր նյութի վնասակար ազդեցությունը, իսկ գոտու խորության տակ` հեռավորությունը` վարակման աղբյուրից մինչև վարակման գոտու սահմանները:

 

ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹՈՎ ՎԱՐԱԿՄԱՆ ԳՈՏՈՒ ՄԱՍՇՏԱԲՆԵՐԻ ԿԱՆԽԱՏԵՍՄԱՆ ԿԱՐԳԸ

 

Մեթոդիկան թույլ է տալիս կանխատեսել գազ, գոլորշի, աէրոզոլ վիճակում գտնվող վտանգավոր նյութերի մթնոլորտ արտանետման ընթացքում վարակվածության գոտիների մասշտաբները, ելնելով վթարի առաջացման հնարավորությունից` տեխնոլոգիական տարողություններում և պահեստարաններում, ինչպես նաև երկաթուղային, խողովակաշարային և այլ փոխադրամիջոցներով տեղափոխման ժամանակ:

Կախված վտանգավոր նյութի ֆիզիկա-քիմիական հատկություններից և ագրեգատային վիճակից, վարակման գոտու մասշտաբները որոշվում են ըստ առաջնային և (կամ) երկրորդային ամպի`

- հեղուկ գազերի համար` ըստ առաջնային և երկրորդային ամպի,

- սեղմված գազերի համար` ըստ առաջնային ամպի,

- հեղուկների համար` ըստ երկրորդային ամպի:

Առաջնային ամպի տակ հասկացվում է վտանգավոր նյութի ամպը, որն առաջանում է տարողության ավերման արդյունքում, նրա պարունակության գազ մասի ակնթարթային (1-3 րոպեի ընթացքում) մթնոլորտ անցման հետևանքով, իսկ երկրորդային ամպի տակ` ամպը, որը գոյանում է գետնին թափված նյութի գոլորշիացման հետևանքով:

Վարակման գոտու մասշտաբների կանխատեսման համար անհրաժեշտ են ելակետային հետևյալ տվյալները.

 

1. Վտանգավոր նյութի անվանումը և ագրեգատային վիճակը

 

Ագրեգատային վիճակը հանդիսանում է նյութի կարևոր բնութագիրը:

Մեծ մասամբ, նորմալ պայմաններում, վտանգավոր նյութերը կարող են գտնվել գազային և հեղուկ վիճակում: Արտադրության, օգտագործման, պահպանման և տեղափոխման ընթացքում նյութի ագրեգատային վիճակը կարող է տարբերվել նրա վիճակից նորմալ պայմաններում (օրինակ, սեղմված և հեղուկ գազերը):

 

2. Օբյեկտում վտանգավոր նյութի ընդհանուր քանակը և տվյալներ

նրա պաշարների տեղաբաշխման մասին տարողություններում ու

տեխնոլոգիական խողովակագծերում

 

Վտանգավոր նյութերի պահպանումը, որը կանոնակարգվում է սանիտարական նորմաներով, շինարարական կանոններով և ճյուղային հատուկ փաստաթղթերով, իրականացվում է ելնելով նրանց ագրեգատային վիճակից:

Վտանգավոր նյութերի պահպանման ձևը և պայմանները տրված են թիվ 1 աղյուսակում:

 

3. Տեխնոլոգիական տարողությունից արտանետված վտանգավոր

նյութի քանակը և նրա արտահոսքի բնույթը («ազատ»

«թմբապատի մեջ» կամ «պատնեշապատի մեջ»)

 

Թափված վտանգավոր հեղուկ նյութի շերտի բարձրությունը (h), ընդունվում է 0,05 մ, երբ այն թափվում է գետնին ազատ ընթացքով:

Ինքնուրույն տակդիր (թմբապետ) ունեցող տարողություններից վտանգավոր նյութերի թափման դեպքում h = H - 0,2

որտեղ H-ը տակդիրի (թմբապատի) բարձրությունն է, մ:

Գազա - և հեղուկախողովակաշարերի վթարի դեպքում վտանգավոր նյութի արտանետման քանակն ընդունվում է այն առավելագույն մեծությունը, որը պարունակում է խողովակաշարը մի ավտոմատ փականից մինչև մյուսը:

4. Վտանգավոր նյութ պարունակող տարողության երկրաչափական պարամետրերը`

ա) պահեստարանի ծավալը` սեղմված գազի պահեստարանի վթարի դեպքում.

բ) գազատարների ավտոմատ փականների միջև ընկած հատվածի ծավալը` գազատարների վրա կատարված վթարի դեպքում:

5. Բնական գազում վտանգավոր նյութի տոկոսային պարունակությունը, եթե խոսքը գնում է բնական գազի խողովակաշարի վրա տեղի ունեցած վթարների մասին, երբ գազի մեջ կան վտանգավոր նյութեր:

6. Օդերևութաբանական պայմանները

- օդի ջերմաստիճանը,

- գետնամերձ քամու արագությունը (10 մ բարձրության վրա),

- օդի ուղղաձիգ կայունության աստիճանը` ինվերսիա, իզոթերմիա, կոնվեկցիա:

Մթնոլորտի վիճակի մասին տվյալների բացակայության դեպքում նրա կայունությունը որոշվում է եղանակի կանխատեսությամբ:

._________________________________________________________________________.

| քամու արա-|    գիշեր      |  առավոտ      |     կեսօր     |    երեկո     |

| գությունը |_______________|______________|_______________|______________|

| ըստ կան-  | պարզ,| համա-  |պարզ,  |համա- | պարզ, | համա- | պարզ,  |համա-|

| խատեսման  | փոփոխ| տարած  |փոփոխ. |տարած | փոփոխ.| տարած | փոփոխ. |տարած|

| մ/վրկ     | ամպա-| ամպա-  |ամպա-  |ամպա- | ամպա- | ամպա- | ամպա-  |ամպա-|

|           | մած  | մածու- |մած    |մածու-| մած   | մածու-| մած    |մածու|

|           |      | թյուն  |       |թյուն |       | թյուն |        |թյուն|

|___________|______|________|_______|______|_______|_______|________|_____|

| < 2       | ին   |   իզ   |իզ(ին) |իզ    | կ(իզ) | իզ    | ին     |իզ   |

| 2 - 3,9   | ին   |   իզ   |իզ(ին) |իզ    |  իզ   | իզ    | իզ(ին) |իզ   |

| > 4       | իզ   |   իզ   |իզ     |իզ    |  իզ   | իզ    | իզ     |իզ   |

._________________________________________________________________________.

Պայմանական նշաններ` ին- ինվերսիա, իզ- իզոթերմիա, կ- կոնվեկցիա: «Առավոտ» - արևածագից հետո ընկած ժամանակաշրջանը 2 ժամվա ընթացքում «Երեկո» - արևի մայրամուտից հետո ընկած ժամանակաշրջանը 2 ժամվա ընթացքում «Կեսօր» - արևածագից մինչև մայրամուտը` հանած առավոտվա 2 ժամերը «Գիշեր» - արևի մայրամուտից մինչև արևածագ` հանած երեկոյան 2 ժամերը:

Հաշվարկներում օդի ուղղաձիգ կայունության աստիճանը և քամու արագությունը վերցվում է վթարի պահի համար:

Օդի ուղղաձիգ կայունության աստիճանի ազդեցությունը ամպի տարածման խորության վրա հաշվի է առնվում K1 - գործակցով`

ա) ինվերսիայի համար K1 = 0,015

բ) իզոթերմիայի համար K1 = 0,04

գ) կոնվեկցիայի համար K1 = 0,08

Օդի ուղղաձիգ կայունության աստիճանի ազդեցությունը հորիզոնական ուղղությամբ ամպի տարալուծման վրա հաշվի է առնվում K2 - գործակցով`

ա) ինվերսիայի համար K2 = 0,081

բ) իզոթերմիայի համար K2 = 0,133

գ) կոնվեկցիայի համար K2 = 0,235

7. Վտանգավոր նյութի ֆիզիկաքիմիական հատկությունները.

այդ թվում`

- հեղուկ վտանգավոր նյութի գոլորշիացման տեսակարար ջերմությունը գոլորշիացման ջերմաստիճանում

- հեղուկ վտանգավոր նյութի տեսակարար ջերմունակությունը

- եռման ջերմաստիճանը

- հեղուկ (հեղուկացված) վտանգավոր նյութի խտությունը

- գազային վտանգավոր նյութի խտությունը

- փակ ապարատում (խողովակագծում) սեղմված գազի ճնշումը

- գոլորշիացման մակերեսի վրա հագեցած գոլորշիների ճնշումը

- վտանգավոր նյութի մոլեկուլյար կշիռը:

8. Վտանգավոր նյութի սահմանային թունադոզան:

Թունադոզայի տակ հասկացվում է վտանգավոր նյութի այն քանակությունը, որը ինհալացիոն ազդեցության դեպքում առաջացնում է թունավորման որոշակի էֆեկտ:

9. Վթարից հետո անցած ժամանակը:

10. Թունավորված օդի ամպի տարածման ուղղությամբ քաղաքի նախագծային կառուցապատման սահմանից քիմիապես վտանգավոր օբյեկտի հեռավորությունը:

11. Հեռավորությունը տրված օբյեկտից մինչև վարակի աղբյուրը:

Արտադրական վթարների հետևանքով վարակման մասշտաբների նախապես կանխատեսման դեպքում, որպես ելակետային տվյալներ խորհուրդ է տրվում ընդունել` վտանգավոր նյութի արտանետման մեծության չափը, որը հավասար է առավելագույն ծավալ ունեցող տարողության (տեխնոլոգիական, պահեստարանային, տրանսպորտային և այլն) պարունակությանը, օդերևութաբանական պայմանները` ինվերսիա, գետնամերձ քամու արագությունը` 1-2 մ/վրկ, շրջակա միջավայրի ջերմաստիճանը` 20 օ C:

Կանխատեսման արդյունքները հանդիսանում են`

1. Առաջնային և (կամ) երկրորդային ամպերով վարակման խորությունները, ինչպես նաև վարակման առավելագույն ընդհանուր խորությունը, որը հաշվի է առնում առաջնային և երկրորդային ամպերի գումարային ազդեցությունը:

Միայն առաջնային կամ երկրորդային ամպի առաջացման դեպքում առավելագույն վարակման գոտու խորությունը հավասարեցվում է համապատասխանաբար առաջնային կամ երկրորդային ամպով վարակման գոտուն:

2. Առաջնային ամպով և երկրորդային ամպով վարակման մակերեսները:

Եթե վարակման գոտին ընդգրկում է և քաղաքը, և քաղաքամերձ գոտին, ապա կանխատեսման մեջ լրացուցիչ մտնում են քաղաքի մակերեսը (համապատասխանաբար քաղաքամերձ գոտին), որը ընկել է առաջնային ամպով վարակման տակ և նույնը` երկրորդային ամպով վարակման տակ:

Վարակման մասշտաբների կանխատեսումը վերաբերվում է վարակման փաստացի գոտուն, որի սահմաններում զգացվում է վտանգավոր նյութի թունավոր ազդեցությունը, որն էլ հետագայում դառնում է հնարավոր վնասի գնահատման համար ելակետ: Միաժամանակ անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ քամու ուղղության դիրքը բնութագրվում է տարածական արտահայտված ուժեղ փոփոխականությամբ, որը կախված է քամու տարածական մասշտաբից և արագությունից: Դրա համար էլ քամու ուղղության մասին տվյալների տրման ժամանակ հաշվարկային սխեմայում պետք է հաշվի առնել համապատասխան անորոշությունը: Դրա հետ կապված, վարակման փաստացի գոտու մակերեսից բացի, վարակման մասշտաբները բնորոշող կարևորագույն ցուցանիշների թվին է պատկանում նաև վարակման հնարավոր գոտու մակերեսը, այսինքն տարածքի մակերեսը, որի սահմաններում քամու ուղղության փոփոխության ազդեցության տակ կարող է վտանգավոր նյութի ամպը տեղափոխվել:

Վարակման հնարավոր գոտին պետք է դիտել որպես անորոշության սեկտոր, որի ներսում գտնվում է վարակման փաստացի (իրական) գոտին: Տվյալ սեկտորը բնութագրում է տարածքը, որի վրա պետք է միջոցառումներ ձեռնարկել քիմիական վտանգավոր օբյեկտի անձնակազմի և բնակչության անվտանգության ապահովման համար, այսինքն նախապես հնարավոր չէ ասել, սեկտորի մեջ կլինեն կամ չեն լինի վտանգավոր նյութի ամպով «ծածկված» կոնկրետ տարածքներ:

Իրավիճակի կանխատեսման ժամանակ սխեմաների և տեղագրական քարտեզների վրա նշվում է վտանգավոր նյութի ամպով վարակման հնարավոր գոտին, որը, կախված քամու արագությունից, սահմանափակվում է շրջանագծով, կիսաշրջանով կամ սեկտորով, որոնք ունեն անկյունային չափեր (համաձայն բերված աղյուսակի) և շառավիղ, որը հավասար է վարակման գոտու խորությանը (խ):

._______________________________________________________.

|քամու արագու- | < 0,5  |  0,6 . 1 |  1,1 .  2  |  > 2  |

|թյունը        | -      |      -   |      -     |       |

|մ/վրկ (ս)     |        |      .   |      .     |       |

|______________|________|__________|____________|_______|

|փ, աստիճան    | 360    |  180     |   90       |  45   |

._______________________________________________________.

 

   u < 0,5 մ/վրկ    u = 0,6 . 1 մ/վրկ    u = 1,1 . 2 մ/վրկ   u > 2 մ/վրկ

     -                      -                    -

                            .                    .

 

   փ = 360 օ          փ = 180 օ             փ = 90 օ           փ = 45 օ

 

Նկարներում «Օ» համապատասխանում է վարակման աղբյուրի կենտրոնին, սեկտորի կիսորդը համընկնում է ամպի հետքի առանցքին և կողմնորշված է քամու ուղղությամբ: Այստեղ էլիպսով ցույց է տրված վարակման փաստացի գոտին, որը կարող է փոխել իր տեղաբաշխվածությունը պատկերների ներսում` կախված քամու ուղղությունից:

3. Թափված վտանգավոր նյութի գոլորշիացման ժամանակը:

Այն բնորոշում է վտանգավոր նյութի թունավոր ազդեցության տևողությունը և կախված է վտանգավոր նյութի ֆիզիկական հատկություններից, բռնած մակերեսից և օդերևութաբանական պայմաններից:

4. Հետաքրքրող օբյեկտին վարակված օդի ամպի մոտեցման ժամանակը:

 

ՄԵԹՈԴԻԿԱՅՈՒՄ ԸՆԴԳՐԿՎԱԾ ՊԱՅՄԱՆԱԿԱՆ ՆՇԱՆՆԵՐԻ ՑԱՆԿԸ

 

Qօ - թափված կամ մթնոլորտ արտանետված վտանգավոր նյութի քանակը, տ H - տակդիրի (թմբապատի) բարձրությունը, մ Yպ - սեղմված գազի պահեստարանի ծավալը, մ խոր. Yգ - գազատարի երկու ավտոմատ փականների միջև ընկած ծավալը, մ խոր. n - բնական գազում վտանգավոր գազի տոկոսային պարունակությունը, օ/օ Tօդ - օդի ջերմաստիճանը, օ C u - գետնամերձ քամու (10 մ բարձրության վրա) արագությունը, մ/վրկ Hգոլ - հեղուկ վտանգավոր նյութի գոլորշիացման տեսակարար ջերմությունը

գոլորշիացման ջերմաստիճանում, կկալ/կգ Cp - վտանգավոր նյութի տեսակարար ջերմունակությունը, կկալ/կգ - աստ. Tեռ - եռման ջերմաստիճանը, օ C dհեղ - հեղուկ (հեղուկացված) վտանգավոր նյութի խտությունը, տ/մ խոր. dգազ - գազ վիճակում գտնվող վտանգավոր նյութի խտությունը, տ/մ խոր. P - փակ տարողության (խողովակագծի) մեջ սեղմված գազի ճնշումը, մթն. Pհագ - գոլորշիացման մակերեսի վրա հագեցած գոլորշու ճնշումը, մմ սնդ. սյուն M - վտանգավոր նյութի մոլեկուլյար կշիռը, գր. Dսահ - վտանգավոր նյութի սահմանային թունադոզան, մգ/րոպե - լ K1 - գործակից, որը հաշվի է առնում օդի ուղղաձիգ կայունության աստիճանի

ազդեցությունը ամպի տարածման խորության վրա K2 - գործակից, որը հաշվի է առնում օդի ուղղաձիգ կայունության աստիճանի

ազդեցությունը հորիզոնական ուղղությամբ ամպի ցրման վրա N - վթարից հետո անցած ժամանակը, ժամ R - քիմիապես վտանգավոր օբյեկտի հեռացվածությունը քաղաքի նախագծային

կառուցապատման սահմաններից, վարակված օդի ամպի տարածման ուղղությամբ, մ X - վարակման աղբյուրից մինչև տրված օբյեկտի հեռավորությունը, կմ Q1 - առաջնային ամպ անցած վտանգավոր նյութի քանակը, տ Q2 - վտանգավոր նյութի քանակը, որի գոլորշիացումից առաջանում է երկրորդային

ամպը, տ Sթ - վտանգավոր նյութի թափման մակերեսը, մ քառ. h - թափված հեղուկի սյունի բարձրությունը, մ W - թափված վտանգավոր նյութի գոլորշիացման արագությունը, տ/ժամ Tգոլ - վտանգավոր նյութի ամբողջությամբ գոլորշիացման ժամանակը, ժամ Խ I - առաջնային ամպով վարակման գոտու խորությունը, մ Խ II - երկրորդային ամպով վարակման գոտու խորությունը, մ Խ - առաջնային և երկրորդային ամպերով վարակման առավելագույն խորությունը, մ S I - առաջնային ամպով վարակման մակերեսը, մ քառ. S II - երկրորդային ամպով վարակման մակերեսը, մ քառ. S I ք - առաջնային ամպով քաղաքային գոտու վարակման մակերեսը, մ քառ. S II ք - երկրորդային ամպով քաղաքային գոտու վարակման մակերեսը, մ քառ. S I քմ - առաջնային ամպով քաղաքամերձ գոտու վարակման մակերեսը, մ քառ. S II քմ - երկրորդային ամպով քաղաքամերձ գոտու վարակման մակերեսը, մ քառ. t - տրված օբյեկտին վտանգավոր նյութի ամպի մոտեցման ժամանակը, ժամ v - վարակված օդի ամպի առաջնային ճակատի անցման արագությունը, կմ/ժամ:

Հաշվարկի ընթացքում սխալներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է պահպանել բերված չափայնությունները:

 

ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐՈՎ ՎԱՐԱԿՄԱՆ ՄԱՍՇՏԱԲՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՐԿ 1. ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹԻ ՔԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԲՆՈՒԹԱԳՐԵՐԻ ՈՐՈՇՈՒՄԸ

 

Կախված ագրեգատային վիճակից որոշվում է վտանգավոր նյութի քանակը, որը վերափոխվում է առաջնային ամպի.

հեղուկացված գազերի համար`  Q1 = (Qo . Cp . T) / H գոլ

որտեղ`  T = T օդ - T եռ

 

սեղմված գազերի համար

   ա) վթար պահեստարանում`      Qt = P . d գազ . Y պ

   բ) վթար գազատարի վրա`       Q1 = P . /(n . d գազ . Y գ)/ 100/

 

Թունավոր հեղուկների համար` Q1 = Օ

 

Հաշվարկվում է թափված վտանգավոր նյութի քանակը, որի գոլորշիացման հետևանքով առաջանում է երկրորդային ամպը`

- հեղուկացված գազերի համար` Q2 = Qօ - Q1

   - սեղմված գազերի համար`      Q2 = Օ

- թունավոր հեղուկների համար` Q2 = Qօ

 

2. ՔԻՄԻԱՊԵՍ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՕԲՅԵԿՏՈՒՄ ՎԹԱՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿ ՎԱՐԱԿՄԱՆ ԳՈՏՈՒ ԽՈՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՐԿԸ

 

Հաշվարկվում է վտանգավոր նյութի թափման մակերեսը`

Sթ = Q2 /(h . d հեղ)

 

որտեղ`

ա) ազատ թափման դեպքում` h = 0,05 մ

բ) տակդիրի (թմբապատի) մեջ թափման դեպքում h = H - 0,2

Հաշվարկվում է թափված վտանգավոր նյութի գոլորշիացման արագությունը`

- 6

          W = 1 . 10    . Sթ . Pհագ . արմատ M . (5,38 + 2,7 . u)

 

Հաշվարկվում է վտանգավոր նյութի ամբողջությամբ գոլորշիացման ժամանակը`

 

Tգոլ = Q2 / W

 

Հաշվարկվում է առաջնային ամպով վարակման գոտու խորությունը`

 

._________________________________________

|          4               1,5

               Խ1 = Y (1,57 . 10  .  Q1 . փ)/(k1    . u . Dսահ)

 

որտեղ`

|

| 1,                            երբ Խ1/u < 740 վրկ

   փ = <                                         _

|                 .______

|                 |

| 0,6 + 0,0145 . Y  Խ1/u,       երբ Խ1/u > 740 վրկ

 

Հաշվարկվում է երկրորդային ամպով վարակման գոտու խորությունը`

 

.______________________________________________

|          4                   1,5

               Խ2 = Y (1,54 . 10  .  W  .  ղ . փ)/(k1    . u . Dսահ)

 

որտեղ`

|  0,8

| N   ,        երբ   N < T գոլ <  4 ժամ

|                              -

|     0,8

  ղ =  <  Tգոլ   ,     երբ   N > T գոլ < 4 ժամ

|                      -       -

|  0,8

| 4    ,       երբ   T գոլ > 4 ժամ

 

| 1,                        երբ   Խ2/u < 740 վրկ

|                                      -

փ = <

|                 ._____

| 0,6 + 0,0145 . Y  Խ2/u    երբ  Խ2/u > 740 վրկ

 

Հաշվարկվում է առաջնային և երկրորդային ամպով վարակվածության առավելագույն խորությունը`

 

Խ = Խ1 + 0,5 Խ2,  երբ Խ2 < Խ1

-

 

Խ = Խ2 + 0,5 Խ1,  երբ Խ2 > Խ1

 

3. ՎԱՐԱԿՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ԳՈՏՈՒ ՄԱԿԵՐԵՍԻ ՀԱՇՎԱՐԿԸ

 

Հաշվարկվում է առաջնային և երկրորդային ամպերով վարակվածության մակերեսը`

                                   2    0,2

                       S1 = K2 . Խ1  . N

 

                                   2    0,2

                       S2 = K2 . Խ2  . N

 

Հաշվարկվում է քաղաքի և մերձքաղաքային գոտու վարակման ենթարկված տարածքի մակերեսը`

ա) քաղաքում`

ըստ առաջնային ամպի

 

Sք1=S1/3,14 . (a/2 + arcsin((2R - Խ1)/Խ1)) +

._____________

2      |           2

+ (S1(2R - Խ1)(1,6Խ1 )) . Y Խ1 . R - R

 

ըստ երկրորդային ամպի

 

Sք2=S2/3,14 . (a/2 + arcsin((2R - Խ2)/Խ2)) +

._____________

2      |           2

+ (S2(2R - Խ2)(1,6Խ2 )) . Y Խ2 . R - R

 

բ) քաղաքամերձ գոտում`

ըստ առաջնային ամպի

 

Sքմ 1 = S1 - Տք 1

 

ըստ երկրորդային ամպի

 

Sքմ 2 = S2 - Տք 2

 

4. ՕԲՅԵԿՏԻՆ ՎԱՐԱԿՎԱԾ ՕԴԻ ԱՄՊԻ ՄՈՏԵՑՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ՈՐՈՇՈՒՄԸ

 

Հաշվարկվում է օբյեկտին վտանգավոր նյութի ամպի մոտեցման ժամանակը.

 

t = x/v

 

Վարակված օդի ամպի ճակատի տեղափոխման արագությունը (v) տրված է ներքևում բերված աղյուսակում`  կապված օդի ուղղաձիգ կայունությունից և քամու արագությունից.

._________________________________________________________________________.

| քամու արագությունը  | 1 |  2 |  3 |  4 |  5  | 6  | 8  | 10 |  12 |  15 |

| (ս), մ/վրկ          |   |    |    |    |     |    |    |    |     |     |

|_____________________|___________________________________________________|

| Վարակված օդի ամպի   |                    ինվերսիա                       |

| ճակատի տեղափոխման   |___________________________________________________|

| արագությունը v,     | 5 | 10 | 16 | 21 |  -  | -  | -  | -  |  -  |  -  |

| կմ/ժամ              |___________________________________________________|

|                     |                    իզոթերմիա                      |

|                     |___________________________________________________|

|                     | 6 | 12 | 18 | 24 | 29 | 35  |47  |59  | 71  |  88 |

|                     |___________________________________________________|

|                     |                    կոնվեկցիա                      |

|                     |___________________________________________________|

|                     | 7 | 14 | 21 | 28 |  - |  -  | -  | -  |  -  |  -  |

._________________________________________________________________________.

 

5. ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ԱԽՏԱՀԱՐՈՂ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՏԵՎՈՂՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՈՒՄԸ

 

Առաջնային ամպի ախտահարող ազդեցության տևողությունը որոշվում է նրա օբյեկտի վրայով անցնելու ժամանակով և կազմում է մի քանի րոպեից մինչև մի քանի տասնյակ րոպեներ, իսկ երկրորդային ամպինը` վտանգավոր նյութի թափման մակերսից գոլորշիացման ժամանակով, որը կախված է վտանգավոր նյութի ֆիզիկական հատկություններից, թափված նյութի մակերեսից և սյունի բարձրությունից:

Մեթոդիկան հնարավորություն է տալիս կանխատեսել ցանկացած թունավոր նյութով տեղանքի վարակվածության մասշտաբները` ելակետային տվյալների առկայության դեպքում:

Առավել տարածված վտանգավոր նյութերի ֆիզիկա-քիմիական և թունաբանական տեղեկագրական տվյալները բերվում են թիվ 2 աղյուսակում:

Տեղանքի վտանգավոր նյութերով վարակվածության հաշվարկի մեթոդիկան մշակել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր արտակարգ իրավիճակների վարչության Տեխնոլոգիական աղետների բաժինը:

Աղյուսակ 1

 

ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԵՂԱՆԱԿՆԵՐՆ ՈՒ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԸ

 

._________________________________________________________________________.

|N  | Վտանգավոր      |  Վտանգավոր      |Պահպանման       | Պահպանման       |

|   | նյութի         |  նյութերը       |պայմանները      | եղանակները      |

|   | ագրեգատային    |                 |                |                 |

|   | վիճակը         |                 |                |                 |

|___|________________|_________________|________________|_________________|

|1  | Հեղուկացված    |  Ամոնիակ,       |շրջակա          | վերգետնյա,      |

|   | գազեր          |  արսենաջրածին,  |միջավայրի       | հազվադեպ`       |

|   |                |  քլորաջրածին,   |ջերմաստիճանի    | խորացված տեղում |

|   |                |  բրոմաջրածին,   |տակ, սեփական    |                 |

|   |                |  մեթիլքլորիդ,   |գոլորշիների     |                 |

|   |                |  մեթիլամին,     |6-18 կգ/սմ քառ. |                 |

|   |                |  բրոմմեթիլ,     |ճնշման տակ      |                 |

|   |                |  մեթիլ-         |                |                 |

|   |                |  մերկապտան,     |                |                 |

|   |                |  ծծմբային       |                |                 |

|   |                |  անհիդրիդ,      |                |                 |

|   |                |  տրիմեթիլամին,  |                |                 |

|   |                |  ֆորմալդեհիդ,   |                |                 |

|   |                |  ֆոսգեն, ֆտոր,  |                |                 |

|   |                |  քլոր,          |                |                 |

|   |                |  քլորցիան       |                |                 |

|   |                |                 |                |                 |

|   |                |  Ամոնիակ,       |                |                 |

|   |                |  էթիլենօքսիդ,   |                |                 |

|   |                |  քլոր           |                |  վերգետնյա      |

|   |                |                 |                |                 |

|   |                |  Ամոնիակ        |Իզոթերմիկ       |  վերգետնյա      |

|   |                |                 |պահպանում       |                 |

|   |                |                 |ճնշման տակ,     |                 |

|   |                |                 |որը մոտ է       |                 |

|   |                |                 |մթնոլորտա-      |                 |

|   |                |                 |յինին           |                 |

|___|________________|_________________|________________|_________________|

|2  | Սեղմված        |  Ամոնիակ,       |Շրջակա          |  վերգետնյա      |

|   | գազեր          |  ծծմբաջրածին,   |միջավայրի       |                 |

|   |                |  ծծմբային       |ջերմաստի-       |                 |

|   |                |  անհիդրիդ       |ճանի տակ,       |                 |

|   |                |                 |0,7-30 կգ/սմ քառ|                 |

|   |                |                 |ճնշման տակ      |                 |

|___|________________|_________________|________________|_________________|

|3  | Հեղուկներ      |  Ազոտական       |մթնոլորտային    |  վերգետնյա      |

|   |                |  թթու,          |ճնշման և        |                 |

|   |                |  ակրոլեյին,     |շրջակա          |                 |

|   |                |  ացետոնիտրիլ,   |միջավայրի       |                 |

|   |                |  ացետոնցիան-    |ջերմաստիճանի    |                 |

|   |                |  հիդրիդ, ֆտո-   |տակ             |   ------------- |

|   |                |  րաջրածին,      |                |    վերգետնյա,   |

|   |                |  ցիանաջրածին,   |                |    հազվադեպ`    |

|   |                |  մեթիլակրիատ,   |                |    խորացված     |

|   |                |  ակրիլաթթվի     |                |    տեղերում     |

|   |                |  նիտրիլ, ազոտի  |                |                 |

|   |                |  օքսիդներ,      |                |                 |

|   |                |  աղաթթու,       |                |                 |

|   |                |  երեքքլորֆոսոր, |                |                 |

|   |                |  ֆոսֆորի քլոր-  |                |                 |

|   |                |  օքսիդ, քլոր-   |                |                 |

|   |                |  պիկրին, էթիլե- |                |                 |

|   |                |  նիմին, էթիլեն- |                |                 |

|   |                |  սուլֆիդ, էթիլ- |                |                 |

|   |                |  մերկապտան      |                |                 |

._________________________________________________________________________.

._________________________________________________________________________.

|N  |   Պահպանման համար օգտագործվող տարողությունների բնութագրերը          |

|___|_____________________________________________________________________|

|   | տեսակը  (ձևը)        |  տիպային               |    լցման            |

|   |                      |  ծավալները (մ խոր.)    |    նորմատիվային     |

|   |                      |                        |    գործակիցը        |

|___|______________________|________________________|_____________________|

|1  | գլանաձև,             |  10, 25, 40, 50, 100,  |    0,8 - 0,835      |

|   | հորիզոնական          |  125, 160, 200, 250    |                     |

|   |                      |                        |                     |

|   | գնդաձև               |  600, 800, 2000        |    0,83             |

|   |                      |                        |                     |

|   | ուղղահայաց           |  10000                 |    0,835            |

|   | գլանաձև              |  20000                 |                     |

|   |                      |  30000                 |                     |

|___|______________________|________________________|_____________________|

|2  | գնդաձև               |  300, 400, 600, 800,   |                     |

|   | գազամբարներ          |  900, 1200, 2000       |          -          |

|___|______________________|________________________|_____________________|

|3  | ուղղահայաց           |  50, 100, 200, 300,    |    0,9 - 0,95       |

|   | գլանաձև              |  400, 700, 1000, 2000, |                     |

|   |                      |  3000, 5000            |                     |

|   |                      |                        |                     |

|   | --------------       | ---------------------- |    ---------------  |

|   | հորիզոնական          |  5, 10, 25, 50, 75,    |        0,9          |

|   | գլանաձև              |  100                   |                     |

._________________________________________________________________________.

 

ԱՂՅՈՒՍԱԿ 2

 

ԱՌԱՎԵԼ ՏԱՐԱԾՎԱԾ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ՖԻԶԻԿԱՔԻՄԻԱԿԱՆ ԵՎ ԹՈՒՆԱԲԱՆԱԿԱՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ ՏԵՂԵԿԱՏՈՒ

 

._________________________________________________________________________.

|N | Վտանգավոր նյութի   | քիմիական    |մոլեկուլյար | խտությունը, տ/մ խոր. |

|  | անվանումը          | բանաձևը     |կշիռը գր.   |______________________|

|  |                    |             |            | գազի    | հեղուկի    |

|__|____________________|_____________|____________|_________|____________|

|1 |        2           |    3        |    4       |  5      |   6        |

|__|____________________|_____________|____________|_________|____________|

|1 | Ազոտական թթու      | HNO3        | 69.01      |  -      | 1,513      |

|2 | Ակրոլեին           | CH2=CHCHO   | 56.06      |  -      | 0,839      |

|3 | Ամոնիակ            | NH3         | 17.03      | 0.0008  | 0.681      |

|4 | Ացետոնիտրիլ        | CH2CN       | 41.05      |  -      | 0.786      |

|5 | Ացետոնցիանհիդրին   |(CH3)C(OH)CN | 81.5       |  -      | 0.932      |

|6 | Արսենաջրածին       | AsH3        | 77.94      | 0.0035  | 1.64       |

|7 | Ֆտորաջրածին        | HF          | 20.01      |  -      | 0.989      |

|8 | Քլորաջրածին        | HCL         | 36.46      | 0.0016  | 1.191      |

|9 | Բրոմաջրածին        | HBr         | 81         | 0.0036  | 1.49       |

|10| Ցիանաջրածին        | HCN         | 27.03      |  -      | 0.687      |

|11| Դիմեթիլամին        |(CH3)NH      | 45709      | 0.002   | 0.680      |

|12| Մեթիլամին          | CH3NH2      | 31.06      | 0.0014  | 0.699      |

|13| Բրոմային մեթիլ     | CH3Br       | 94.94      |  -      | 1.732      |

|14| Քլորային մեթիլ     | CH3CL       | 50.49      | 0.0023  | 0.988      |

|15| Մեթիլակրիլատ       |CH3=CHOOCH3  | 86.09      |  -      | 0.953      |

|16| Մեթիլմերկապտան     |CH3SH        | 48.1       |  -      | 0.867      |

|17| Ակրիլաթթվի նիտրիլ  |CH2=CHHN     | 53.06      |  -      | 0.806      |

|18| Ազոտի օքսիդներ     |NO, NO2      | 46         |  -      | 1.491      |

|19| Էթիլեն օքսիդ       |C2H4O        | 44.05      |  -      | 8.882      |

|20| ԾԾմբային անհիդրիդ  |SՕ2          | 64.02      | 0.0029  | 1.462      |

|21| ԾԾմբաջրածին        |H2S          | 34.08      | 0.0015  | 0.964      |

|22| ԾԾմբածխածին        |CS2          | 76.14      |  -      | 1.268      |

|23| Աղաթթու            |HCL          | 36.46      |  -      | 1.198      |

|24| Տրիմեթիլամին       |(CH3)3N      | 59         |  -      | 0.671      |

|25| Ֆորմալդեհիդ        |HCHO         | 30.03      |  -      | 0.815      |

|26| Ֆոսգեն             |COCL2        | 98.91      | 0.0035  | 1.432      |

|27| Ֆտոր               |F2           | 38         | 0.0017  | 1.512      |

|28| Եռքլոր ֆոսֆոր      |PCL3         | 137.3      |  -      | 1.57       |

|29| Ֆոսֆորի քլորօքսիդ  |POCL3        | 153.3      |  -      | 1.675      |

|30| Քլոր               |CL2          | 70.91      | 0.0032  | 1.558      |

|31| Քլորպիկրին         |CCL3NO       | 164.38     |  -      | 1.658      |

|32| Քլորցիան           |CLCN         | 62         | 0.0021  | 1.220      |

|33| Էթիլենիմին         |C2H4NH       | 43.1       |  -      | 0.838      |

|34| Էթիլենսուլֆիդ      |C2H4S        | 60.1       |  -      | 1.005      |

|35| Էթիլմերկապտան      |C2H5SH       | 62         |  -      | 0.839      |

._________________________________________________________________________.

._________________________________________________________________________.

|N |Եռման  |սահմա-| հագեցած գոլորշիների ճնշումը|տեսակարար   | գոլորշիացման|

|  |ջերմ-  |նային |       մմ սնդիկի սյան       |ջերմունակու-| տեսակարար   |

|  |աստիճա-|թունա-|                            |թյունը      | ջերմութ.    |

|  |նը օ C |դոզան |                            |կկալ/կգաստ  | կկալ/կգ     |

|  |       |մգ/րոպլ____________________________|____________|_____________|

|  |       |      |  20 օ    |  0 օ      |Tեռմ.|20 օ |եռման |20 օ  |եռման |

|__|_______|______|__________|___________|_____|_____|______|______|______|

|  | 7     |  8   |    9     |    10     | 11  | 12  | 13   | 14   | 15   |

|__|_______|______|__________|___________|_____|_____|______|______|______|

|1 |83.8   | 1.5  | 47.8     | 12.0      | 760 | -   |  -   |  -   |  -   |

|2 |52.7   | 0.2  | 221.3    |           | 760 |     |      |      |      |

|3 |-33.42 | 15   | 760      | 760       | 760 |1.14 | 1.05 |283.5 |327.3 |

|4 |81.6   | 21.6 | 67.2     | 228       | 760 | -   |  -   |  -   |  -   |

|5 |120    | 0.54 | 0.8      |   -       | 760 | -   |  -   |  -   |  -   |

|6 |-62.47 | 0.2  | 760      |           | 760 |     |      |      |      |

|7 |19.52  | 4    | 760      | 357       | 760 | -   |0.618 |  -   |301.0 |

|8 |-85.10 | 2    | 760      | 760       | 760 | -   |0.386 |  -   |105.8 |

|9 |-66.77 | 2.4  | 760      |           | 760 |     |      |      |      |

|10|25.7   | 0.2  | 620      | 240       | 760 | -   |0.618 |  -   |210.0 |

|11|6.9    | 1.2  | 760      | 571       | 760 | -   |0.367 |  -   |140.0 |

|12|-6.5   | 1.2  | 760      | 760       | 760 | -   |0.416 |  -   |198.6 |

|13|3.6    | 1.2  | 760      | 656.6     | 760 | -   |0.107 |  -   |60.2  |

|14|-23.76 | 10.8 | 760      | 760       | 760 | -   |0.366 |  -   |102.4 |

|15|80.2   | 6    | 70       | 760       |     |     |      |      |      |

|16|5.95   | 1.7  | 760      |           | 760 |     |      |      |      |

|17|77.3   | 0.75 | 83.2     | 29.5      | 760 | -   |  -   |  -   |  -   |

|18|21     | 1.5  | 760      |           | 760 |     |      |      |      |

|19|10.7   | 2.2  | 760      | 501       | 760 | -   |0.471 |  -   |138.5 |

|20|-10.1  | 1.8  | 760      | 760       | 760 |0.345|0.314 |86.0  |98.9  |

|21|-60.35 | 16.1 | 760      | 760       | 760 | -   |0.446 |  -   |132.0 |

|22|66.2   | 45   | 297      | 127       | 760 | -   |  -   |  -   |  -   |

|23|108.6  | 2    | 210      | 66        | 760 | -   |  -   |  -   |  -   |

|24|2.9    | 6    | 760      |           | 760 |     |      |      |      |

|25|-19.0  | 0.6  | 760      | 760       | 760 | -   |0.720 |  -   |194.8 |

|26|8.2    | 0.6  | 760      | 550       | 760 | -   |0.240 |  -   |57.0  |

|27|-188.2 | 0.2  | 760      |           | 760 |     |      |      |      |

|28|75.3   | 3    | 100      |           | 760 |     |      |      |      |

|29|107.2  | 0.06 | 30       |           | 760 |     |      |      |      |

|30|-34.1  | 0.6  | 760      | 760       | 760 | -   |0.225 |  -   |68.7  |

|31|112.3  | 0.02 | 183      | 6.4       | 760 | -   |  -   |  -   |  -   |

|32|12.6   | 0.75 | 760      |           | 760 |     |      |      |      |

|33|55     | 4.8  | 160      |           | 760 |     |      |      |      |

|34|55     | 0.1  | 199.7    |           | 760 |     |      |      |      |

|35|35     | 2.2  | 466      |           | 760 |     |      |      |      |

._________________________________________________________________________.

 

ՀԱՇՎԱՐԿԻ ՕՐԻՆԱԿ

 

Ընդունենք, որ որևէ քիմիական վտանգավոր ձեռնարկությունում տեղի ունեցած վթարի հետևանքով վնասվել է տեխնոլոգիական տարողությունը, որի մեջ կար 100 տոննա հեղուկացված ամոնիակ: Թմբապատի (արգելապատնեշի) բացակայության պատճառով ամոնիակը ազատ թափվել է շրջապատում:

Ձեռնարկության հեռավորությունը քաղաքից կազմում է 1 կմ` վարակված օդի ամպի տարածման ուղղությամբ:

Վթարից հետո անցած ժամանակը կազմում է 2 ժամ:

Վթարի պահին օդերևութաբանական պայմանները` Tօդ = 20 օ C

քամու արագությունը` u = 2 մ/վրկ

 

Օդի ուղղաձիգ կայունության աստիճանը` ինվերսիա:

 

Պահանջվում է տալ վարակման մասշտաբի ամբողջական գնահատականը

Լուծում.

Քանի որ խոսքը գնում է հեղուկացված գազի մասին, ապա հաշվարկը պետք է կատարել ինչպես առաջնային, այնպես էլ երկրորդային ամպերի համար:

Հաշվարկի համար թիվ 2 աղյուսակից վերցնում ենք ամոնիակին վերաբերող անհրաժեշտ բոլոր ֆիզիկաքիմիական և թունաբանական ցուցանիշները.

Hգոլ = 327.3 կկալ/կգ

Cp = 1.05 կկալ/կգ - աստ.

T եռ = - 33.42 o C

D հեղ = 0.681 տ/մ խոր.

P հագ = 760 մմ սնդ. սյուն

M = 17.03 գր

D սահ = 15 մգ/րոպ. լ

1. Որոշում ենք առաջնային ամպ անցած ամոնիակի քանակը.

   Q1 = (Q . Cp . T)/ H գոլ      T = Tօդ - T եռ

 

T = 20 - (-33.42) = 53.42 օ C

Q1 = (100 . 1.05(20 - (-33.42)/)/327.3 = 17.13 տ

 

2. Հետևաբար, ամոնիակի թափված քանակը կլինի` Q2 = Qօ - Q1

Q2 = 100 - 17.13 = 82.862 տ

 

3. Որոշում ենք թափման մակերեսը.

Ինչպես հայտնի է, ազատ թափման դեպքում թափված նյութի սյան բարձրությունը ընդունվում է 0.05 մ:

Այդ դեպքում` Sթ = Q2/(h . dհեղ)

Sթ = 82.862/(0.05 . 0.681) = 2433.55 մ քառ.

 

4. Որոշում ենք թափված ամոնիակի գոլորշիացման արագությունը`

             -6                .___

W = 1 . 10  . Sթ . P հագ . Y  M (5.38 + 2.7 . ս

 

             -6                   ._____

W = 1 . 10  . 2433.55 . 760 . Y 17.03 (5.38 + 2.7 .2) = 82.275 տ/ժամ

 

5. Որոշում ենք ամոնիակի ամբողջությամբ գոլորշիացման ժամանակը.

 

   T գոլ = Q2/W    T գոլ = 82.862/82.275 = 1.0071 ժամ

 

6. Հաշվարկում ենք առաջնային (Խ1) և երկրորդային (Խ2) ամպով վարակման խորությունները.

 

._________________________________________

|          4               1,5

               Խ1 = Y (1,57 . 10  .  Q1 . փ)/(k1    . u . Dսահ)

 

որտեղ`

|

| 1,                            երբ Խ1/u < 740 վրկ

   փ = <                                         _

|                 .______

|                 |

| 0,6 + 0,0145 . Y  Խ1/u,       երբ Խ1/u > 740 վրկ

 

ինվերսիայի համար  k1 = 0.015

փ գործակիցը հաշվարկվում է իտերացիայի մեթոդով.

փ = 1.095

.___________________________________________________________

|          4                        1.5

Խ1 = Y (1.57 . 10 . 17.13 . 1.095)/(0.015  . 2 . 15) = 2309.7 մ

 

.______________________________________________

|          4                   1,5

               Խ2 = Y (1,54 . 10  .  W  .  ղ . փ)/(k1    . u . Dսահ)

 

որտեղ`

|  0,8

| N   ,        երբ   N < T գոլ <  4 ժամ

|                              -

|     0,8

  ղ =  <  Tգոլ   ,     երբ   N > T գոլ < 4 ժամ

|                      -       -

|  0,8

| 4    ,       երբ   T գոլ > 4 ժամ

 

| 1,                        երբ   Խ2/u < 740 վրկ

|                                      -

փ = <

|                 ._____

| 0,6 + 0,0145 . Y  Խ2/u    երբ  Խ2/u > 740 վրկ

 

Քանի որ N = 2 ժամ, ապա ղ գործակցի հաշվարկի համար ընտրվում է պայման, որտեղ`

0.8

   ղ = T գոլ    ,      երբ  N > T գոլ <  4 ժամ

                              -       -

 

0.8

   Այսպիսով,  ղ = 1.0071    = 1.005676

 

փ-ը հաշվարկվում է իտերացիայի մեթոդով`

փ = 1.3736

._____________________________________________________________________

|            4                                     1.5

Խ2=Y (1.54 . 10 . 82.257 . 1.005676 . 1.3736)/(1.015  . 2 . 15)=5626.18մ

 

7. Հաշվարկում ենք առաջնային և երկրորդային ամպերից վարակվածության առավելագույն խորությունը`

 

   Խ = Խ2 + 0.5 Խ1,    եթե Խ2 > Խ1

Խ = 5626.18 + 0.5 . 2309.7 = 6781.03մ

 

8. Հաշվարկում ենք առաջնային և երկրորդային ամպերով վարակման մակերեսները`

                    2    0.2

S1 =  k2 . Խ1  . N

 

Ինվերսիայի համար k2 = 0.081

 

                          2    0.2           2

       S1 = 0.081 . 2309.7  . 2    = 496366 մ

 

                    2    0.2

S2 =  k2 . Խ2  . N

 

                             2    0.2            2

       S2 = 0.081 . 5626 . 18  . 2    = 2945224 մ

 

9. Քանի որ ձեռնարկության հեռավորությունը քաղաքից կազմում է R = 1000 մ, ապա վթարը վնասել է ինչպես քաղաքային, այնպես էլ մերձքաղաքային գոտիները: Հետևաբար, վարակի ենթարկված քաղաքի տարածքի մակերեսը (առաջնային և երկրորդային ամպերով) կհաշվարկվի.

 

Sք1=S1/3,14 . (a/2 + arcsin((2R - Խ1)/Խ1)) +

._____________

2      |           2

+ (S1(2R - Խ1)(1,6Խ1 )) . Y Խ1 . R - R

 

S1 ք = 496366/3.14(3,14/2 + arcsin ((2 . 1000 - 2309.7)/2309.7)) +

                                           2      ._________________

+ (496366 (2 . 1000 - 2309.7)/(1.6 . 2309.7 )) . Y 2309 . 7 . 1000 - ________

      2             2

- 1000  = 206437.7 մ

 

Sք2=S2/3,14 . (a/2 + arcsin((2R - Խ2)/Խ2)) +

._____________

2      |           2

+ (S2(2R - Խ2)(1,6Խ2 )) . Y Խ2 . R - R

 

S2 ք = 2945224/3.14 (3.14/2 + arcsin((2 . 1000 - 5626.18)) + (2945224

.________________________

2      |                       2

(2 . 1000 - 5626 . 18)/(1.6 . 5626 . 18 )) . Y 5626 . 18 . 1000 - 1000 =

 

2

= 362853.8 մ

 

Համապատասխանաբար, վարակի ենթարկված մերձքաղաքային գոտու տարածքի մակերեսը (առաջնային և երկրորդային ամպերով) կհաշվարկվի.

 

S քմ1 = S1 - Sք1

2

S քմ1 = 496366 - 206437.7 = 289928 մ

 

S քմ2 = S2 - Sք2

2

S քմ2 = 2945224 - 362853.8 = 2582370 մ

 

ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ «23» 02 1999Թ. ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 32699029

 

 

pin
Արտակարգ իրավիճակների վարչություն
02.02.1999
N 41
Հրաման