ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ԾԱԽՍԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐ ...

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

ՈՐՈՇՈՒՄ

 

10 հուլիսի 2019 թվականի N 900-Ն

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ԾԱԽՍԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

Համաձայն «Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 21-րդ հոդվածի 2.10-րդ մասի` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության 2020-2022 թվականների պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագիրը` համաձայն հավելվածի:

2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:

 

 

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ն. Փաշինյան
2019 թ. հուլիսի 19 Երևան 900-Ն

 

Հավելված
ՀՀ կառավարության
2019 թվականի հուլիսի 10-ի
N 900-Ն որոշման

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ԾԱԽՍԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐ

 

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

ՄԱՍ Ա. ՀԱՐԿԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

ԳԼՈՒԽ 1. ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԵՎ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ՈՒ ԴՐԱՆՑ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄԸ

1.1 ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԵՎ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

1.2 ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ԾԱԽՍԵՐԻ ԾՐԱԳՐԻ ՆՊԱՏԱԿԸ

1.3 ՀԱՐԿԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ ԵՎ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

ԳԼՈՒԽ 2. ՀՀ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԵՎ ՀԱՐԿԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄՆԵՐ

2.1 ԲԱՐՁՐ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՃԻ ՍՑԵՆԱՐ

2.2 ՄԱԿՐՈՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄՆԵՐ

2.2.1. Ներածություն

2.2.2. Համախառն առաջարկ

2.2.3. Համախառն պահանջարկ

2.2.4. Գնային փոփոխականներ

2.2.5. Ֆինանսական շուկա

2.2.6. Վճարային հաշվեկշիռ

2.2.7. Պետական հատված

2.3 ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄՆԵՐԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔՈՒՄ ԿԱՏԱՐՎԱԾ ԵՆԹԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ՈՒ ՌԻՍԿԵՐԸ ԵՎ ԻՐԱԿԱՆ ՀՆԱ-Ի ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՎԱՆԱԿԱՆԱՅԻՆ ԲԱՇԽՈՒՄԸ

2.3.1. Ենթադրությունները, որոնք ընկած են տնտեսական կանխատեսումների հիմքում

2.3.2. Կանխատեսումներում առկա ռիսկերը

2.4 ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՎՐԱ ՄԱԿՐՈՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԿԱՆԽԱՏԵՍՎԱԾ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻՑ ՇԵՂՄԱՆ ՌԻՍԿԵՐԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՔԱՆԱԿԱԿԱՆ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄ

2.4.1. 2020-2022 թվականներին ՄԺԾԾ հարկային եկամուտների վրա ազդող կանխատեսված մակրոտնտեսական ցուցանիշներից շեղման ռիսկերի ազդեցության քանակական գնահատումը

2.4.2. Պետական բյուջեի վրա կանխատեսված մակրոտնտեսական ցուցանիշներից շեղման ռիսկերի ազդեցության ընդհանուր գնահատականը և դրանց մեղմման հնարավորությունները

ԳԼՈՒԽ 3. ՀՀ 2020–2022ԹԹ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄ

3.1 ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

3.2 ՀՀ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄԸ

ԳԼՈՒԽ 4. ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՇՐՋԱՆԱԿ

4.1 ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԴԵՖԻՑԻՏԸ

4.2 ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐԻ ԵՎ ԾԱԽՍԵՐԻ ՓԱԹԵԹՈՒՄ 2020-2022ԹԹ ԿԱՆԽԱՏԵՍՎՈՂ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

4.3 2020-2022ԹԹ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ԾԱԽՍԵՐԻ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄԸ` ԸՍՏ ՈԼՈՐՏՆԵՐԻ

ՄԱՍ Բ. ԾԱԽՍԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

ԳԼՈՒԽ 5. ՀՀ 2020-2022ԹԹ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

5.1 ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԾԱԽՍԵՐ

5.2 ԿՐԹՈՒԹՅՈԻՆ, ԳԻՏՈՒԹՅՈԻՆ, ՄՇԱԿՈՒՅԹ, ՍՊՈՐՏ ԵՎ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅՈՒՆ

5.2.1 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ

5.2.2 ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

5.2.3 ՄՇԱԿՈՒՅԹ

5.2.4 ՍՊՈՐՏ ԵՎ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅՈՒՆ

5.3 ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅՈՒՆ

5.4 ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

5.5 ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐ

5.6 ԲԱՐՁՐ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆ

5.7 ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ

5.8 ԷԿՈՆՈՄԻԿԱ

5.9 ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅՈՒՆ

5.10 ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԿԱՐԳ ԵՎ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐ, ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

5.10.1 ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

5.10.2 ՈՍՏԻԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

5.10.3 ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ

5.11 ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

5.12 ԱՐՏԱՔԻՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

5.13 ՖԻՆԱՆՍՆԵՐ

5.14 ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ

5.15 ՀՀ ՀԱՇՎԵՔՆՆԻՉ ՊԱԼԱՏ

5.16 ԸՆՏՐԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

5.17 ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄՐՑԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

5.18 ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ

5.19 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՀԵՌՈՒՍՏԱՌԱԴԻՈԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ

5.20 ՀԵՌՈՒՍՏԱՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՌԱԴԻՈՅԻ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎ

5.21 ՎԻՃԱԿԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

5.22 ԱՆՇԱՐԺ ԳՈՒՅՔԻ ԿԱԴԱՍՏՐ

5.23 ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

5.24 ՀՀ ՀԱՏՈՒԿ ՔՆՆՉԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆ

5.25 ՀՀ ՔՆՆՉԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԵ

5.26 ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆ

ԳԼՈՒԽ 6. ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՐՏՔԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ

ԳԼՈՒԽ 7. ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈԻԹՅԱՆՊԱՐՏՔԻ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ 2019-2023թթ. ՎԵՐԱՆԱՅՎԱԾ ԾՐԱԳԻՐ

 ՀԱՎԵԼՎԱԾ N 1. ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՐՏՔԸ ԲՆՈՒԹԱԳՐՈՂ 2017-2018ԹԹ. ՓԱՍՏԱՑԻ, 2019Թ. ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԾՐԱԳՐԱՅԻՆ ԵՎ 2019-2022ԹԹ. ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄԱՅԻՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

ՀԱՎԵԼՎԱԾ N N 2. ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԱՅԻՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐՈՒՄ ՀԱՐԿԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՌԻՍԿԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

ՀԱՎԵԼՎԱԾ N 3. ՀՀ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ՀԱՇՎԻՆ ԿԱՏԱՐՎՈՂ ԾԱԽՍԵՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՄԱՆ ԿՈՂՄՆՈՐՈՇԻՉ ՉԱՓԱՔԱՆԱԿՆԵՐԸ` ԸՍՏ ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ԳԼԽԱԴԱՍԱՅԻՆ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԻ ԵՎ ԾՐԱԳՐԵՐԻ

ՀԱՎԵԼՎԱԾ N 4. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ԴԵՖԻՑԻՏԻ (ՊԱԿԱՍՈՒՐԴԻ) ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐՆ` ԸՍՏ ԱՌԱՆՁԻՆ ՏԱՐՐԵՐԻ

ՀԱՎԵԼՎԱԾ N 5. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՄԱՍԻՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ՆԱԽՆԱԿԱՆ ՏԱՐԲԵՐԱԿ

 

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

 

Կառավարության հիմնական խնդիրներից է պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրավորման իրատեսականությունը և նոր քաղաքական իրավիճակով պայմանավորված եկամուտների հավաքագրման, ստվերի կրճատման, ծախսերի արդյունավետության բարձրացման լավատեսությունը «հոմանիշներ» դարձնելը: Քաղաքական նոր մոտեցումների նպատակադրման տեսանկյունից հատկապես կարևորվում են Կառավարության կողմից ստվերային տնտեսության դեմ անզիջում պայքարն ու պետական եկամուտների` ծրագրավորվածից էականորեն բարձր կատարողականի ապահովումը: Պետական եկամուտների քաղաքականության ոլորտում Կառավարությունը նախատեսում է կանխատեսելի հարկային միջավայրի ձևավորում, գործարար միջավայրի շարունակական բարելավում, ներդրումների կատարումը խթանելու նպատակով կապիտալի և եկամտի հարկումից աստիճանաբար սպառման հարկման վրա շեշտադրում:

Ուստի, թեպետև միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրում 2020 թվականին 2019 թվականի հետ համեմատած կանխատեսվում է հարկեր/ՀՆԱ ցուցանիշի ընդամենը 0.5 տոկոսային կետով բարելավում (այն կկազմի 23.2 տոկոս) և անվանական հարկերի 157.3 մլրդ դրամով աճ, այնուհանդերձ պետք է ամրագրել, որ քաղաքական նոր իրողությունը այլ գործողություններ և այլ ցուցանիշներ է պարտավորեցնում:

Պետական մարմիններն առաջիկայում ձեռնամուխ են լինելու ծախսերի արդյունավետության մանրազնին ուսումնասիրմանը և ոլորտային առաջնահերթությունների վերանայմանը` հիմնվելով տարբեր ոլորտներում իրականացվող քաղաքականությունների ախտորոշման արդյունքների վրա, ինչն անպայմանորեն իր արտացոլումն է ստանալու առաջիկա տարիների պետական բյուջեների նախագծերում:

Պետական ծախսերի միջնաժամկետ ծրագրումը շարունակական գործընթաց է և, ըստ էության, իրենից ներկայացնում է «քաղաքականությունների ձևակերպում - պլանավորում – բյուջետավորում» տրամաբանական ամբողջական շղթա: Այն հնարավորություն է ընձեռում մեղմել հասանելի բյուջետային ռեսուրսների և պահանջվող ծախսերի միջև հնարավոր անհամապատասխանությունը, ինչպես նաև պետական ծախսերում կատարել առանձին բնագավառներում իրականացվող պետական քաղաքականության փոփոխություններին համարժեք փոփոխություններ: Այս առումով արդարացված է, որ ՀՀ պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի (այսուհետ` նաև ՄԺԾԾ) մշակումը (և/կամ վերանայումը), ըստ ժամանակի, նախորդում է տարեկան պետական բյուջեի նախագծի մշակմանը` դառնալով տարեկան պետական բյուջեների կազմման ուղեցույց:

Պետական ծախսերի միջնաժամկետ ծրագրումը ենթադրում է`

(i) մակրոտնտեսական կայուն միջավայրին համապատասխանող բյուջետային ռեսուրսների (մուտքերի) համապարփակ և իրատեսական գնահատում,

(ii) քաղաքականությունների իրականացման նպատակով կատարվող ծախսերի` վարից վեր մոտեցմամբ գնահատում,

(iii) հասանելի բյուջետային ռեսուրսների և պահանջվող ծախսերի ներդաշնակության ապահովում համապատասխան մեխանիզմների օգնությամբ:

2020-2022թթ պետական ծախսերի միջնաժամկետ ծրագրումը ներառում է նաև ծրագրավորման հիմքում դրված կանխատեսումների իրականացման հետ կապված ռիսկերի բացահայտման և ներկայացման գործընթացը: Վերը նշված ռիսկերը հանգամանալի ձևով ներկայացված են սույն ծրագրի մակրոտնտեսական, հարկաբյուջետային կանխատեսումներին, ինչպես նաև պետական պարտքի կառավարման ռազմավարությանը վերաբերող գլուխներում, իսկ ռիսկերի համառոտագիրը ներկայացված է սույն ծրագրի N 2 հավելվածում:

ՀՀ 2020 – 2022թթ ՄԺԾԾ-ի մշակման գործընթացը կանոնակարգվել է «Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» ՀՀ օրենքով, ՀՀ վարչապետի 2019 թվականի մարտի 22-ի «Հայաստանի Հանրապետության 2020 թվականի բյուջետային գործընթացն սկսելու մասին» N 289-Ա որոշմամբ սահմանված ՀՀ ֆինանսների նախարարության կողմից մշակված մեթոդական ցուցումներով:

 

ՄԱՍ Ա. ՀԱՐԿԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

 

ԳԼՈՒԽ 1.
ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԵՎ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ՈՒ ԴՐԱՆՑ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄԸ

 

1.1 ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԵՎ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

 

Հաշվի առնելով նախորդ տարիներին ՀՀ տնտեսության և քաղաքականության խնդիրների ախտորոշումը` միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի հիմքում էական փոփոխություն է նախագծվել: Միջնաժամկետ հորիզոնում չնայած հարկաբյուջետային քաղաքականությունը սահմանափակված է պարտքի կայունության ապահովման անհրաժեշտությամբ, սակայն այնուհանդերձ կառավարությունը հիմք ընդունելով նախորդ տարիներին քաղաքականության ոլորտում բացահայտված հիմնախնդիրները նախագծել է այնպիսի հարկաբյուջետային քաղաքականություն, որը համահունչ կլինի տնտեսագիտության մեջ հայտնի «ոսկյա կանոնին»: Սա այն քաղաքականությունն է, որը թույլ կտա պարտքի կայունության ապահովման սահմանափակման պայմաններում իրականացնել հարկաբյուջետային կոնսոլիդացիա` միաժամանակ հիմքեր ստեղծելով հեռանկարային տնտեսական աճի համար:

Կառավարության հիմնական ռազմավարական գերակայությունները սահմանված են ՀՀ Ազգային ժողովի հավանությանն արժանացած` Կառավարության ծրագրով: Վերը նշված փաստաթղթի համաձայն Կառավարությունն առաջիկա տարիներին առավել կարևորում է պետական բյուջեի ծախսային հետևյալ գերակայությունները (սույն ծրագրի իմաստով գերակայություն են համարվում այն ոլորտները, որոնց հատկացվում են լրացուցիչ բյուջետային ռեսուրսների զգալի մասը, կամ որոնց ֆինանսավորման համար ներգրավում են վարկային ռեսուրսներ).

(i) սոցիալական ոլորտի առանձին ճյուղերում (մասնավորապես` կրթություն, առողջապահություն, սոցիալական պաշտպանություն), ինչպես նաև պետական կառավարման բնագավառում պետական մարմինների գործունեության արդյունավետության, նպատակաուղղվածության և հասցեականության մակարդակի բարձրացման, նրանց կողմից հանրությանը մատուցվող ծառայությունները բնակչության համար ավելի մատչելի դարձնելու նպատակով իրականացվող բարեփոխումների ֆինանսական ապահովում,

(ii) հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը, տարածաշրջանում կայունությունը և Ղարաբաղյան հակամարտության կողմերի ուժերի հավասարակշռությունը պահպանելու նպատակով պաշտպանության և ազգային անվտանգության կառույցների կենսագործունեության համար անհրաժեշտ ֆինանսական ապահովում,

(iii) տնտեսության առանձին ոլորտներում (մասնավորապես` գյուղատնտեսություն, ջրային տնտեսություն, ճանապարհային տնտեսություն և էներգետիկա) ենթակառուցվածքների վերականգնման և զարգացման ծրագրերի իրականացում:

Դրա հետ մեկտեղ, հարկ է նշել, որ ինչպես կարճաժամկետ, այնպես էլ միջնաժամկետ և երկարաժամկետ հեռանկարում կպահպանվի վերը նշված գերակայությունների համաձայն իրականացվելիք ծրագրերի ֆինանսավորման համար բյուջետային ռեսուրսները համալրելու պահանջը այլ` հիմնականում արտաքին աղբյուրներից պաշտոնական դրամաշնորհների և փոխառու միջոցների ներգրավման միջոցով: Վերը նշվածը, հաշվի առնելով նաև պետական պարտքի ցուցանիշները խելամիտ սահմաններում պահելու խնդիրը, էականորեն սահմանափակում է Կառավարության հնարավորությունները:

 

1.2 ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ԾԱԽՍԵՐԻ ԾՐԱԳՐԻ ՆՊԱՏԱԿԸ

 

ՄԺԾԾ-ն Կառավարության նպատակների իրագործման հիմնական գործիքներից մեկն է: Հարկաբյուջետային քաղաքականությունը ներկայացնող այս փաստաթուղթը, ոլորտների միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրերի հետ միասին, կազմում է Կառավարության պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի հիմնական բովանդակությունը:

Սույն ծրագրի հարկաբյուջետային քաղաքականությունը շարադրող մասը ներկայացնում է Կառավարության ընդհանուր երկարաժամկետ հարկաբյուջետային սկզբունքները, միջնաժամկետ և կարճաժամկետ հարկաբյուջետային ցուցանիշները և ռազմավարական ծախսային գերակայությունները: Դրանք տնտեսական և հարկաբյուջետային այն չափանիշներն են, որոնք դրվելու են ՀՀ 2020 թվականի պետական բյուջեի նախագծի մշակման հիմքում:

 

1.3 ՀԱՐԿԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ ԵՎ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

1.3.1 Երկարաժամկետ հարկաբյուջետային սկզբունքներ

Ընդունելով կայուն հարկաբյուջետային քաղաքականության անհրաժեշտությունը` Կառավարությունը ՀՀ 2020-2022թթ ՄԺԾԾ-ի մշակման ընթացքում առաջնորդվել է ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից 2019 թվականի հավանության արժանացած Կառավարության գործունեության ծրագրով: Քանի որ բյուջետային մուտքերի սղությունը և ելքերի վրա ազդող գործոնները սահմանափակում են կարճաժամկետ հեռանկարում այդ սկզբունքների իրագործման հնարավորությունները, Կառավարությունը մտադիր է շարունակել այդ սկզբունքների կիրառումը երկարաժամկետ հեռանկարում: Դրանք հիմք կծառայեն ընթացիկ քաղաքականությունների և Կառավարության երկարաժամկետ նպատակների համաձայնեցվածությունը գնահատելու համար:

1.3.2 Կարճաժամկետ և միջնաժամկետ հարկաբյուջետային ցուցանիշները

Կառավարությունը առկա ծախսային գերակայությունները համադրել է երկարաժամկետ հարկաբյուջետային սկզբունքների հետ` հաջորդ 3 տարիների ընդհանուր ծախսերի մակարդակը որոշելու համար:

Համախառն ներքին արդյունքի (այսուհետև` ՀՆԱ-ի) նկատմամբ պետական բյուջեի եկամուտների հարաբերության ցուցանիշը 2020-2022թթ կտատանվի 24.5%- 24,7 %-ի սահմաններում: Հիմք ընդունելով պետական բյուջեի եկամուտների կանխատեսումային իրական ծավալները, Կառավարությունը ծրագրում է 2020-2022թթ ծախսերի միջին տարեկան մակարդակը պահպանել ՀՆԱ-ի 26.8% - 26.9%-ի սահմաններում:

 

ԳԼՈՒԽ 2.
ՀՀ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԵՎ ՀԱՐԿԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄՆԵՐ

 

2.1 ԲԱՐՁՐ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՃԻ ՍՑԵՆԱՐ

 

2018 թվականի ոչ բռնի, թավշյա, ժողովրդական հեղափոխությունից հետո կառավարության հիմնական խնդիրը մակրոտնտեսական կայունության ապահովումն էր և այդ խնդիրը համարվում է լուծված:

Միջնաժամկետ հորիզոնում կառավարության հիմնական խնդիրն է անցում կատարել բարձր տնտեսական աճի սցենարին այդ անցման ուղիները ձևակերպված են 2019 թվականի փետրվարի 8-ին ՀՀ Ազգային ժողովում ընդունված կառավարության ծրագրում:

Կառավարությունը, ըստ այդմ, բարձր տնտեսական աճի սցենարին անցնելու հնարավորությունը տեսնում է վերամշակող արդյունաբերությունը, ռազմական արդյունաբերությունը խթանող և խրախուսող գործողությունների մեջ:

Կառավարության ծրագրի 5.9 կետում արձանագրված է. «Միջոցներ են ձեռնարկվելու ԵԱՏՄ-ի շուկաներում վերամշակող արդյունաբերության առանձին ոլորտների նկատմամբ սահմանված ոչ տարիֆային կարգավորումների այնպիսի զարգացումների ուղղությամբ, որոնք էապես կպարզեցնեն մեր ձեռնարկությունների գործունեության պայմանները և կընդլայնեն այդ շուկաներում առաջխաղացման հնարավորությունները: Հատուկ ուշադրություն է դարձվելու արտահանման մեծ ներուժ ունեցող ոլորտներում ներդրումային ծրագրերի օժանդակությանը: Այդպիսի ներդրումային ծրագրերն աջակցվելու են արտաքին շուկաներում նշված կազմակերպությունների առաջխաղացման միջոցառումներին օժանդակության, օրենսդրությամբ սահմանված հարկային և մաքսային խթանիչ պայմաններ ստեղծելու ճանապարհով»:

Արդյունաբերական ոլորտի խթանման մասով առանձնահատուկ նշանակություն պետք է ստանա Ռազմական արդյունաբերության խթանումն ու աջակցությունը և կառավարությունը արդեն իսկ կոնկրետ քայլեր է իրականացրել այս ուղղությամբ: Ընդհանուր առմամբ վերամշակող և ռազմական արդյունաբերության խթանմանն ուղղված գործիքակազմը նկարագրված է Կառավարության ծրագրում և «Իմ քայլը» դաշինքի նախընտրական ծրագրում: Այս իմաստով կառավարությունը պետք է որդեգրի նաև կոնկրետ ներդրումային ծրագրերի շուրջ պայմանավորվածություններ ձեռք բերելու և բարձր տնտեսական աճին խթանող ներդրումային ծրագրերի համար առանձնահատուկ պայմաններ ստեղծելու քաղաքականություն:

Բարձր տնտեսական աճը խթանող հաջորդ գործիքակազմը դա առաջնահերթություններ համարվող զբոսաշրջության, գյուղատնտեսության և բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտների խթանումն է, որոնց մեջ պետք է անդրադառնալ միկրոձեռնարկություններին, փոքր և միջին ձեռնարկություններին, խոշոր ձեռնարկություններին ուղղվող հարկային և մաքսային արտոնություններին, պետական աջակցության ձևաչափերին, ենթակառուցվածքների զարգացմանը և որակի ենթակառուցվածքների կատարելագործմանը, կարգավորումների պարզեցմանը, ինովացիաների կիրառության խթանմանը, ինչպես նաև տարբեր փառատոնների, ցուցահանդեսների միջոցով Հայաստանի տեսանելիությունը բարձրացնելու քաղաքականությանը, գյուղացիական հողերի խոշորացման քաղաքականությանը` Կոոպերատիվ տնտեսությունների նոր խթաններ ստեղծելու և հողային ռեֆորմ իրականացնելու միջոցով:

Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի զարգացման համար կարևոր է շուկայի աջակցությունը` արտադրության, առևտրի և մտավոր սեփականության, արտահանմանը նպաստող քաղաքականության իրականացմամբ, թվայնացման և դրա ենթակառուցվածքների զարգացման հնարավորությունների ընդլայնմամբ:

Տնտեսական աճի զարգացման համար կարևոր դերակատարություն ունի նաև Կապիտալի շուկայի զարգացումը, որը նպաստում է նաև արժեթղթերի շուկայի զարգացմանը` IPO-ինստիտուտի հնարավորինս լայն ներդրմամբ, ֆինանսական ռեսուրսների հասանելիությանը, բորսայական ենթակառուցվածքների զարգացմանը:

Կարևոր է նշել նաև կանխիկի կրճատումը, որպես ստվերի կրճատման գործիքակազմ, որի հիմնական քայլերից են քարտային վճարային տերմինալների տարածումը, պետության կողմից իրականացվող վճարումների ապականխիկացումը, քաղաքացիաիրավական գործարքների անկանխիկացման պահանջների սահմանումը և այլն:

Այլ հավասար պայմաններում, ստորև ներկայացված տնտեսական աճի սցենարը կգնահատվեր որպես համեմատաբար համեստ` հաշվի առնելով հասարակության հավակնությունները, սակայն միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի հիմքում դրվել է տնտեսական աճի պոտենցիալի մոտ 5%-ին համապատասխանող մակրոտնտեսական շրջանակ և դրան համապատասխան բյուջետային ցուցանիշների կանխատեսում հետևյալ նկատառումներով: Նախ, օբյեկտիվորեն, առանց լրացուցիչ ջանքի ներդրման, մեր երկրի տնտեսական աճի պոտենցիալը գնահատվում է մոտ 4.5% և մեծ հավանականությամբ` առկա ռիսկերի կառավարելի միջակայքում մնալու դեպքում, ՀՀ տնտեսական աճը կլինի մոտ 4.5%: Հարկ է նկատել, որ այսպիսին են նաև միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների (Արժույթի միջազգային հիմնադրամ, Համաշխարհային բանկ և այլն) կանխատեսումները: Ինչը նշանակում է, որ միջնաժամկետ հատվածում միջինում 5% տնտեսական աճին հնարավոր է հասնել միայն լրացուցիչ ջանքեր ներդնելու պարագայում: Երկրորդ, չափազանց կարևորելով կառավարության ծրագրով հայտարարված սոցիալական ուղղություններով նպատակներին արագ հասնելու անհրաժեշտությունը, այդուհանդերձ նպատակահարմար է համարվել ընտրել կայունության համար լրացուցիչ ռիսկեր չառաջացնելու ուղին: Երրորդ, հաշվի առնելով, որ համաշխարհային տնտեսության աճը առաջիկա միջին ժամկետում կանխատեսվում է մոտ 3.6%, իսկ մեր հիմնական գործընկեր երկրներում և տարածաշրջանում` 1.5-2.3% միջակայքում, ուստի կառավարության ծրագրային հանձնառություն հանդիսացող 5% տնտեսական աճը ենթադրում է մեր երկրի տնտեսության և մյուսների միջև տարբերության կրճատում:

Եվ չնայած վերոնշյալին, կարելի է արձանագրել, որ կառավարության համար նպատակադրումը բարձր աճի ապահովումն է առնվազն առաջարկվող սցենարով, որի արդյունքները պարբերաբար վերլուծելով հնարավոր կլինի առաջիկայում ճշգրտել քաղաքականության միջոցառումները և ըստ անհրաժեշտության անդրադառնալ ոլորտային ծրագրերին:

Այս բաժնում նկարագրվում է տնտեսության ներուժի աստիճանական բարձրացման և ավելի բարձր տնտեսական աճի ապահովման այլընտրանքային մակրոտնտեսական շրջանակը (Աղյուսակ 1.): Ընդ որում այդ շրջանակի հիմքում ընկած տնտեսական աճի կանխատեսումների հավանականությունը համեմատաբար փոքր է` մոտ 20-25%¹, սակայն այն նախանշում է առանցքային ցուցանիշների ուղենշային այն մեծությունները, որոնց թիրախավորման դեպքում հնարավոր կլինի ապահովել ՀՀ տնտեսության ավելի արագ տեմպերով զարգացումը և ՀՀ կառավարության ծրագրի թիրախները:

Իրական հատված: Կանխատեսվում է տնտեսական աճի տեմպերի արագացում տարեկան շուրջ 1 տոկոսային կետով, որի համար միջնաժամկետում անհրաժեշտ են ներդրումների (և՛ մասնավոր, և՛ պետական) բարձր աճի տեմպեր: ՀՀ տնտեսության համար տնտեսական աճի մոդելի փոփոխությունը ժամանակի մարտահրավեր է դարձել: Ապագա տարիներին ՀՀ տնտեսությունը պետք է զարգանա առաջարկի վրա հիմնված տնտեսական աճի մոդելով (որն իր կենսունակությունն ապացուցել է աշխարհի բազմաթիվ երկրներում), որտեղ տնտեսական աճի առանցքային շարժիչը պետք է լինի արտահանումը (export-led growth model): Զարգացման այս ուղղությունը նախանշվում է հենց «ՀՀ կառավարության 2019թ. ծրագրով»: Տնտեսական աճի այս մոդելի կայացմանը հատկապես մեծ նպաստում կունենան արտահանման մեծ ներուժ ունեցող ոլորտների խթանման, գործարար միջավայրի բարելավման, ներդրումների խթանման և ներգրավման նպատակաուղղված քաղաքականությունները և ենթակառուցվածքներում պետական ավելի մեծ ներդրումները, որոնց արդյունքում ներդրումները կաճեն առաջանցիկ տեմպերով` միջնաժամկետի վերջում հասնելով ՀՆԱ-ում շուրջ 31% մակարդակի: Իսկ հիմնական միջոցներում ներդրումները միջնաժամկետի վերջում կհասնեն ՀՆԱ-ում 25% մակարդակի` ապահովելով ՀՀ կառավարության ծրագրով թիրախավորված 23-25% մակարդակը:

Արդյունքում տնտեսական աճի տեմպերը կարագանան` միջնաժամկետի վերջում հասնելով 9%-ի: Ընդ որում տնտեսության կառուցվածքում արտահանելի ոլորտների, մասնավորապես` արդյունաբերության և արտահանելի ծառայությունների դերը կբարելավվի: Տնտեսական աճին կնպաստեն նաև մյուս ճյուղերի` շինարարության և գյուղատնտեսության ավելի բարձր աճերը:

Արտաքին հատված: Կանխատեսվում է արտահանման տեմպերի արագացում ի հաշիվ ոչ հումքային բարձր ավելացված արժեք ստեղծող ապրանքատեսակների և արտահանելի ծառայությունների: Արտաքին հատվածի զարգացումները արտահանմանն ուղղված բարեփոխումների ներքո էապես կբարելավվեն: Այսպես, ներդրումների բարձր աճին կհաջորդեն կանխատեսվող հորիզոնում ապրանքների և ծառայությունների արտահանման ավելի բարձր աճերը` միջնաժամկետի վերջում հասնելով ՀՆԱ-ի նկատմամբ 43% մակարդակի: Այս զարգացումները կարտացոլեն տնտեսության արտահանելի հատվածի արտադրողական ճյուղերի էական բարելավման ազդեցությունը: Ընդ որում կապահովվի նաև ՀՀ կառավարության ծրագրով թիրախավորված ՀՆԱ-ի նկատմամբ արտահանման 43-45% մակարդակը:

Գներ և դրամավարկային քաղաքականություն: Կանխատեսվող հորիզոնում կձևավորվի կայուն գնաճային միջավայր` ԿԲ նպատակային թիրախին համահունչ: ԿԲ կողմից իրականացվող դրամավարկային քաղաքականությանը համահունչ կանխատեսվում է գնաճի տեմպերի աստիճանական արագացում և միջնաժամկետի վերջում կայունացում գնաճի թիրախի կենտրոնական 4% մակարդակում:

Հարկաբյուջետային հատված: Հարկաբյուջետային քաղաքականությունը կշարունակի պահպանել պարտքի կայունություն պահպանման և երկարաժամկետ տնտեսական աճի խթանման ուղղությունը: Հարկային եկամուտներ/ՀՆԱ ցուցանիշի տարեկան միջինում շուրջ 0.4 տոկոսային կետ բարելավման տեմպերի պահպանման պայմաններում, տնտեսական աճի տեմպերի արագացումը հնարավորություն կընձեռի հավաքագրել լրացուցիչ հարկային եկամուտներ և հետևաբար ավելի մեծ ռեսուրսներ երկարաժամկետ տնտեսական աճը խթանող կապիտալ ծախսեր իրականացնելու համար: Այսպես, կանխատեսվող հորիզոնում կապահովվեն ավելի բարձր (2022թ. ՀՆԱ-ի նկատմամբ 8%) կապիտալ ծախսեր` հնարավորություն ընձեռելով ավելի շատ ներդրումների կատարել ենթակառուցվածքներում:

Բարձր տնտեսական աճի պայմաններում կանխատեսվող հորիզոնում ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ-ն աստիճանաբար կնվազի` 2022թ. հասնելով շուրջ 46% մակարդակի:

Այսպիսով «Բարձր տնտեսական աճի սցենարի» կանխատեսումներով կապահովի ՀՀ տնտեսության կայուն առաջընթացը և մրցունակության բարձրացումը` բարելավելով տնտեսության կառուցվածքը ի օգուտ արտահանելի ճյուղերի: Ընդ որում տնտեսության ներուժի բարձրացումը և աճի տեմպերի արագացումը կապահովվի ի հաշիվ ներդրումների բարձր աճի, արտահանման աճի արագացման և պետական բյուջեից ենթակառուցվածքներում կապիտալ ծախսերի ավելացման միջոցով: Բացի այդ, այս սցենարի արդյունքում կապահովվեն նաև ՀՀ կառավարության ծրագրի արտահանում/ՀՆԱ և հիմնական միջոցներում ներդրումներ/ՀՆԱ ցուցանիշների գծով առանցքային թիրախները (Աղյուսակ 2):

 

Աղյուսակ 1. 2020-2022թթ. ՄԺԾԾ և «Բարձր տնտեսական աճի սցենարի» հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշների կանխատեսումների համեմատական

 

ԻՐԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾ	2018	2019		2020		2021		2022
	Փաստ	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար
Անվանական ՀՆԱ, մլրդ դրամ	6005.1	6455.3	6505.3	6975.4	7166.9	7615.7	8046.2	8320.6	9125.3
Իրական ՀՆԱ աճ,%	105.2	105.4	106.0	104.9	107.0	105.0	108.0	105.1	109.0
ՀՆԱ դեֆլյատոր, %	102.5	102.0	102.2	103.0	103.0	104.0	104.0	104.0	104.0
1 շնչին ընկնող ՀՆԱ, ԱՄՆ դոլար	4187.8	4412.8	4447.0	4668.1	4796.2	5001.6	5284.3	5362.6	5881.3
ՍԳԻ աճ, միջին,%	2.5	1.9	2.4	3.1	2.6	4.0	3.5	4.0	4.0
Սպառում, % ՀՆԱ-ում	92.7	92.5	91.7	90.1	89.0	88.4	86.4	86.7	83.2
Ներդրումներ, % ՀՆԱ-ում	22.4	23.5	24.8	24.7	27.3	25.1	28.9	25.6	30.7
Հիմնական միջոցներում ներդրումներ, % ՀՆԱ-ում	16.7	17.9	19.2	19.1	21.6	19.4	23.2	19.9	25.0
Արտահանում, % ՀՆԱ-ում	37.5	38.0	38.4	39.0	39.6	40.1	41.2	41.4	43.0
Ներմուծում, % ՀՆԱ-ում	52.9	52.7	54.0	52.8	54.7	52.6	55.2	52.5	55.5
ԱՐՏԱՔԻՆ ՀԱՏՎԱԾ	2018	2019		2020		2021		2022
	Փաստ	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար
Ապրանքների և ծառայությունների արտահանում, մլն դոլար	4669.0	4982.8	5072.5	5431.2	5665.1	5980.5	6481.1	6619.5	7535.7
Ապրանքների և ծառայությունների ներմուծում, մլն դոլար	6582.8	6911.9	7131.0	7350.1	7815.8	7841.3	8686.7	8391.6	9724.5
Ընթացիկ հաշիվ, մլն դոլար	-1130.6	-915.4	-1045.1	-911.1	-1144.0	-843.6	-1190.9	-730.4	-1151.7
Ընթացիկ հաշիվ, % ՀՆԱ-ում	-9.1	-7.0	-7.9	-6.6	-8.0	-5.7	-7.6	-4.6	-6.6

 

ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱՐԿ	2018	2019		2020		2021		2022
	Փաստ	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար
ՀՆԱ իրական աճ, %	5.2	5.4	6.0	4.9	7.0	5.0	8.0	5.1	9.0
Արդյունաբերություն	5.8	3.6	4.0	3.7	6.4	3.9	9.4	4.2	11.5
Գյուղատնտեսություն	(8.5)	0.0	1.6	0.5	3.0	1.0	3.5	2.0	4.5
Շինարարություն	0.8	1.6	1.8	2.0	4.0	2.5	6.0	3.0	8.2
Ծառայություններ	9.3	8.0	8.4	6.7	8.5	6.5	8.7	6.2	9.2
Զուտ հարկեր	8.0	5.3	6.0	5.3	7.0	5.3	8.0	5.3	9.0

 

ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋԱՐԿ	2018	2019		2020		2021		2022
	Փաստ	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար
ՀՆԱ իրական աճ, %	5.2	5.4	6.0	4.9	7.0	5.0	8.0	5.1	9.0
Սպառում	5.1	5.3	5.3	2.1	3.6	3.1	4.8	3.0	5.0
պետական	7.4	19.4	19.4	(4.1)	(4.1)	2.4	2.4	2.0	2.0
մասնավոր	4.8	3.0	3.0	3.2	5.0	3.2	5.2	3.2	5.5
Կապիտալ ներդրումներ	26.8	10.7	17.7	10.3	17.7	6.4	14.3	7.2	15.6
պետական	(31.7)	72.5	72.5	41.0	52.6	13.7	25.0	16.3	28.8
մասնավոր	44.2	2.0	10.0	3.0	10.0	4.0	11.0	4.0	11.0
Ապրանք. և ծառ. արտահանում	4.6	5.9	7.8	7.1	9.7	8.0	12.2	8.5	14.0
Ապրանք. և ծառ. ներմուծում	12.7	4.1	7.4	4.8	8.0	5.1	9.5	5.4	10.3

 

Աղյուսակ 2. 2020-2022թթ. ՄԺԾԾ և «Բարձր տնտեսական աճի սցենարի» հիմնական հարկաբյուջետային ցուցանիշների կանխատեսումների համեմատական

 

	2018	2019		2020		2021		2022
Պետական բյուջե, % ՀՆԱ-ի նկատմամբ	Փաստ	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար	ՄԺԾԾ	Բարձր աճի սցենար
Պետական բյուջեի եկամուտներ և պաշտոնական դրամաշնորհներ	22.3	24.1	24.0	24.5	24.3	24.4	24.2	24.7	24.4
Հարկային եկամուտներ	21.0	22.7	22.5	23.2	23.1	23.5	23.3	23.9	23.7
Ոչ հարկային եկամուտներ և պաշտոնական դրամաշնորհներ	1.4	1.5	1.5	1.3	1.2	0.9	0.9	0.7	0.7
Ծախսեր	24.1	26.5	26.3	26.8	26.5	26.6	26.3	26.9	26.4
Ընթացիկ ծախսեր	21.6	22.3	22.2	21.2	20.6	20.6	19.5	20.2	18.4
Կապիտալ ծախսեր	2.5	4.1	4.1	5.6	5.9	6.0	6.8	6.7	8.0
Կապիտալ ծախսի լրացուցիչ հնարավորություն					0.4		1.1		1.9
Պետական բյուջեի դեֆիցիտ (-) / պրոֆիցիտ (+)	-1.8	-2.3	-2.3	-2.3	-2.2	-2.2	-2.1	-2.2	-2.0
Կառավարության պարտք/ՀՆԱ, %	51.3	52.2	51.8	52.1	50.7	51.3	48.6	50.5	46.1
	2018	2019		2020		2021		2022
Պետական բյուջե, մլրդ դրամ
Պետական բյուջեի եկամուտներ և պաշտոնական դրամաշնորհներ	1341.7	1558.5	1558.5	1710.6	1742.7	1858.8	1945.8	2051.1	2227.5
Հարկային եկամուտներ1	1258.1	1463.9	1463.9	1621.2	1653.2	1787.5	1874.6	1988.8	2165.3
Ոչ հարկային եկամուտներ և պաշտոնական դրամաշնորհներ	83.6	94.6	94.6	89.4	89.4	71.2	71.2	62.2	62.2
Ծախսեր	1447.1	1710.1	1710.1	1868.2	1900.2	2027.7	2114.8	2235.5	2411.9
Ընթացիկ ծախսեր	1299.0	1442.7	1442.7	1479.9	1479.9	1568.3	1568.3	1680.0	1680.0
Կապիտալ ծախսեր	148.1	267.4	267.4	388.3	420.3	459.4	546.4	555.5	731.9
Կապիտալ ծախսի լրացուցիչ հնարավորություն					32.0		87.0		176.4
Պետական բյուջեի դեֆիցիտ (-) / պրոֆիցիտ (+)	-105.4	-151.6	-151.6	-157.6	-157.6	-169.0	-169.0	-184.4	-184.4
Կառավարության պարտք, մլրդ դրամ	3082.9	3370.6	3370.6	3636.7	3636.7	3909.7	3909.7	4204.9	4204.9

 

2.2 ՄԱԿՐՈՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄՆԵՐ

 

2.2.1. Ներածություն

 

Միջնաժամկետ ծախսային ծրագրի այս հատվածը ներկայացնում է ՀՀ վերջին տարիների մակրոտնտեսական զարգացումները և 2020-2022 թվականների հեռանկարները:

 

Մակրոտնտեսական կանխատեսումների նպատակը

Հայաստանի տնտեսության իրավիճակի միջնաժամկետ կանխատեսումները նկարագրում են այն միջավայրը, որի պայմաններում գործելու է կառավարությունը: Կառավարության հարկաբյուջետային քաղաքականությունն իր հերթին ազդում է մակրոտնտեսական միջավայրի վրա, հետևաբար մակրոտնտեսական կանխատեսումները հնարավորություն են տալիս հասկանալու, թե կառավարության որդեգրած միջնաժամկետ հարկաբյուջետային քաղաքականությունը որքանով է համահունչ տնտեսության այլ հատվածների զարգացման միտումներին:

Մակրոտնտեսական կանխատեսումների իրականացումը կարևոր է նաև այն տեսանկյունից, որ տնտեսական զարգացումները մեծ ազդեցություն ունեն կառավարության ֆինանսական ռեսուրսների վրա: Տնտեսական բարձր աճն ապահովում է տնտեսվարող սուբյեկտների ավելի մեծ եկամուտներ, որոնք իրենց հերթին ապահովում են ավելի մեծ հարկային եկամուտներ: Եվ հակառակը, տնտեսական աճի ցածր մակարդակը բերում է հարկերի ավելի ցածր մակարդակի և կառավարության կողմից տրամադրվող սոցիալական աջակցության և օժանդակության ավելի մեծ պահանջարկի: Մակրոտնտեսական կանխատեսումները նաև հիմք են հանդիսանում ապագայում բյուջեի վրա հնարավոր ծանրաբեռնվածության մեծացման հետ կապված ռիսկերի գնահատման համար:

 

Տնտեսության նկարագրություն

Տնտեսությունը կարելի է նկարագրել ցուցանիշների հետևյալ հիմնական խմբերով.

• Համախառն առաջարկ (չափվում է տնտեսության առանձին ճյուղերում ստեղծված ավելացված արժեքների իրական աճերով և համախառն ներքին արդյունքի (ՀՆԱ) իրական աճով),
• Համախառն պահանջարկ (չափվում է պետական, մասնավոր հատվածների և արտաքին աշխարհի կողմից ապրանքների և ծառայությունների վրա կատարվող ծախսումներով (սպառում/ՀՆԱ, ներդրում/ՀՆԱ, զուտ արտահանում/ՀՆԱ)),
• Գնային փոփոխականներ (ՀՆԱ դեֆլյատոր, որն իրենից ներկայացնում է տնտեսությունում ստեղծված ՀՆԱ-ի գների փոփոխությունը և գնաճ, որը չափվում է սպառողական գների (ներառյալ սպառողական, ներմուծված ապրանքների գները) ինդեքսով (ՍԳԻ)),
• Ֆինանսական համակարգի խորությունը (չափվում է փողի ագրեգատներ/ՀՆԱ, վարկեր/ՀՆԱ, ավանդներ/ՀՆԱ ցուցանիշներով և ցույց է տալիս, թե բանկային համակարգը որքանով է ներգրավված երկրի տնտեսական կյանքում),
• Արտաքին աշխարհի հետ տնտեսական հարաբերություններ (չափվում է հիմնականում երկրի ընթացիկ հաշվի հաշվեկշռով),
• Պետական հատվածի դիրքը տնտեսությունում (չափվում է հիմնականում պետական հատվածի ծախսերի և եկամուտների ծավալով (պետական ծախսեր/ՀՆԱ, հարկային եկամուտներ/ՀՆԱ)):

Աղյուսակ 1-ում ներկայացված են տնտեսության ներկա և միջնաժամկետ հեռանկարները բնութագրող հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշները` ըստ վերոնշյալ գլխավոր տնտեսական բնութագրիչների: Միջնաժամկետ ծախսային ծրագրի այս հատվածում նկարագրված են նաև այն հիմնական գործոններն ու միտումները, որոնք պայմանավորում են աղյուսակ 1-ում նշված ցուցանիշները և տնտեսության զարգացման հեռանկարները:

 

Աղյուսակ 1. Վերջին տարիների միտումները և ՄԺԾԾ-ի հիմքում դրված հիմնական մակրոտնտեսական չափորոշիչները, տոկոս

 

Չափորոշիչ	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
	Փաստ	Փաստ	Փաստ	Կանխ.	Կանխ.	Կանխ.	Կանխ.
Տնտեսական աճ (ՀՆԱ-ի իրական աճ)	0.2	7.5	5.2	5.4	4.9	5.0	5.1
Սպառման մակարդակ (Սպառում/ՀՆԱ)	90.8	92.3	92.7	92.5	90.1	88.4	86.7
Ներդրումների մակարդակ (Ներդրում/ՀՆԱ)	18.0	19.3	22.4	23.5	24.7	25.1	25.6
ՀՆԱ դեֆլյատոր	100.3	102.1	102.5	102.0	103.0	104.0	104.0
12-ամսյա գնաճ	-1.1	2.6	1.8	2.4	3.6	4.0	4.0
Ընթացիկ հաշիվ/ՀՆԱ	-2.3	-2.4	-9.1	-7.0	-6.6	-5.7	-4.6

 

2.2.2. Համախառն առաջարկ

Տնտեսությունում համախառն առաջարկն իրական արտահայտությամբ չափվում է տնտեսության առանձին ճյուղերում ստեղծված ավելացված արժեքների հանրագումարով: Դրա փոփոխությունը նախորդ տարվա համեմատ գնահատվում է ՀՆԱ-ի իրական աճի² միջոցով: Ուստի այս բաժնում կներկայացվի տնտեսության հիմնական ճյուղերում ստեղծված ավելացված արժեքների փոփոխության դինամիկան վերջին տարիներին և ապագա կանխատեսվող զարգացումները:

 

Վերջին տարիների միտումները, ընթացիկ իրավիճակը և կանխատեսումները

 

2016-2018 թվականներին տնտեսության զարգացման շարժիչ ուժեր են հանդիսացել ծառայությունների և արդյունաբերության ճյուղերը: 2016-2018 թվականներին միջին տնտեսական աճը կազմել է 4.3%: Ընդ որում, 2016-2018 թվականներին միջինում աճ է արձանագրվել տնտեսության բոլոր ճյուղերում, բացառությամբ գյուղատնտեսության և անտառային տնտեսության³: Նշված ժամանակահատվածում ծառայությունների հաշվին ապահովվել է տնտեսական աճի շուրջ 3.7 տոկոսային կետը (իրական աճը կազմել է 7.7%), իսկ արդյունաբերության հաշվին` 1.5 տոկոսային կետը` 8.4% իրական աճի պայմաններում: Նույն ժամանակահատվածում շինարարության նվազման տեմպը դանդաղել է, կազմելով միջինում 3.5%` հակազդելով տնտեսական աճին 0.4 տոկոսային կետով: Գյուղատնտեսությունը միջինում նվազել է 6.2%-ով` 1.0 տոկոսային կետով բացասաբար ազդելով տնտեսական աճի վրա:

Հատկանշական էին 2018 թվականի իրադարձությունները: 2018 թվականին տեղի ունեցան աննախադեպ քաղաքական փոփոխություններ, որոնք կարող էին հանգեցնել տնտեսական աճի էական դանդաղման և մակրոտնտեսական անկայունության, ինչը հատուկ է նմանատիպ իրադարձություններին: Սակայն առաջացած ռիսկերը հնարավոր եղավ հաղթահարել և խելամիտ մակրոտնտեսական քաղաքականության արդյունքում ապահովել մակրոտնտեսական կայունություն և գրանցել 5.2% տնտեսական աճ, որը, չնայած դանդաղել է նախորդ տարվա համեմատ, սակայն տարածաշրջանում ամենաբարձրերից է եղել:

2019 թվականի հունվար-ապրիլին տնտեսական ակտիվության (ՏԱՑ)⁴ դրական միտումները պահպանվել են: ՏԱՑ-ը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ իրական արտահայտությամբ աճել է 7.3%-ով, որը զիջում է նախորդ տարվա ցուցանիշը 2.2 տոկոսային կետով: Տնտեսական ակտիվությանը նպաստել են ծառայությունների (6.0 տոկոսային կետ), առևտրի (1.3 տոկոսային կետ), արդյունաբերության (0.9 տոկոսային կետ) և շինարարության (0.6 տոկոսային կետ) համախառն թողարկումների իրական աճերը⁵:

Կանխատեսում. Միջնաժամկետում կանխատեսվում է միջինում 5.0% տնտեսական աճ, որը հիմնականում պայմանավորված կլինի ծառայությունների և արդյունաբերության ճյուղերի աճերով: 2019 թվականի համար կանխատեսվում է 5.4%, իսկ 2020-2022 թվականներին` համապատասխանաբար 4.9%, 5.0% և 5.1% տնտեսական աճ: Ծառայությունների և արդյունաբերության ճյուղերի նպաստումը ՀՆԱ-ի միջին աճին կկազմի համապատասխանաբար` 3.4 և 0.7 տոկոսային կետ: Միջնաժամկետ կանխատեսումները հիմնվում են տնտեսության զարգացման միտումների ու առանձնահատկությունների, միջազգային կազմակերպությունների կողմից ներկայացված համաշխարհային տնտեսության վերաբերյալ սպասումների (տես` Ներդիր 1-ը), ինչպես նաև ՀՀ կառավարության միջնաժամկետ քաղաքականության ուղղությունների վրա:

Աղյուսակ 2. ՀՆԱ-ի իրական աճն ըստ տնտեսության ճյուղերի, %

 

	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
	Փաստ	Փաստ	Փաստ	Կանխ.	Կանխ.	Կանխ.	Կանխ.
Ընդամենը ՀՆԱ	0.2	7.5	5.2	5.4	4.9	5.0	5.1
Արդյունաբերություն	7.6	11.8	5.8	3.6	3.7	3.9	4.2
Գյուղատնտեսություն	-5.0	-5.1	-8.5	0.0	0.5	1.0	2.0
Շինարարություն	-14.1	2.8	0.8	1.6	2.0	2.5	3.0
Ծառայություններ	3.2	10.6	9.3	8.0	6.7	6.5	6.2
Զուտ անուղղակի հարկեր	-3.7	9.7	8.0	5.3	5.3	5.3	5.3

 

Գծապատկեր 1. Տնտեսության առանձին ճյուղերում արձանագրված և կանխատեսվող տնտեսական աճին նպաստման չափերը

 

 

Ներդիր 1

Այլ կառույցների կողմից ՀՀ տնտեսական աճի կանխատեսումները

Աղյուսակում ներկայացված են այլ կառույցների կողմից ՀՀ տնտեսական աճի 2019-2022թթ. միտումները: Այսպես, ՀՀ կենտրոնական բանկի կանխատեսումներով տնտեսական աճը միջնաժամկետում կլինի 4.8-6.6%-ի շրջանակներում: Իսկ միջազգային կառույցների կանխատեսումները հիմնականում համեմատաբար ցածր են, ինչը կարող է պայմանավորված լինել այն հանգամանքով, որ դրանք ավելի վաղ կատարված կանխատեսումներ են և չեն ներառում ՀՀ տնտեսության վերջին դրական զարգացումները:

Աղյուսակ. Այլ կառույցների կողմից ՀՀ տնտեսական աճի կանխատեսումները   2019 2020 2021 2022 Արժույթի միջազգային հիմնադրամ (2019 հունիս)  4.6%  4.5%  4.5%  4.5%  Մուդիս (2019 մարտ)  4.5%  4.5%  - - Համաշխարհային Բանկ (2019 հունիս)  4.2%  4.9%  5.2%  - Ֆիթչ (2019 մայիս)  4.6%  4.5%  - - ՀՀ կենտրոնական բանկ (2019թ. հունիս)  6.6%  4.8%  5.0%  -

Համաշխարհային տնտեսության զարգացման հեռանկարները

Համաշխարհային տնտեսական ակտիվության` 2018թ. երկրորդ կեսից նկատվող դանդաղումը ընդհատվել է` տնտեսական աճը 2019թ. առաջին կեսին կայունացել է, իսկ տարվա երկրորդ կեսին, ԱՄՀ վերջին կանխատեսումների համաձայն, զարգացման տեմպերը կարագանան: Աճը հիմնականում կպայմանավորվի Չինաստանում ընդլայնող հարկաբյուջետային քաղաքականության իրականացմամբ, ինչպես նաև համաշխարհային ֆինանսական շուկայի մասնակիցների լավատեսությամբ:

Համաշխարհային տնտեսության 2018թ-ի 3.6% աճը կդանդաղի մինչև 3.3% 2019թ--ին, իսկ միջնաժամկետում կկայունանա` կազմելով 3.6%: Զարգացած երկրներում աճը 2019թ-ին կկազմի 1.8%, իսկ միջնաժամկետում փոքր-ինչ կդանդաղի` միջինում կազմելով 1.7%: Զարգացող երկրներում 2019թ-ի 4.4%-ց տնտեսական աճը կարագանա` միջնաժամկետում միջինում կազմելով 4.8%: Հայաստանի հիմնական գործընկեր երկրների տնտեսական աճի վերաբերյալ սպասումները` նախորդ կանխատեսումների համեմատ, վերանայվել են նվազման ուղղությամբ:

Համաշխարհային տնտեսական աճի կանխատեսման ռիսկերի բալանսը շեղված է դեպի ներքև: Առաջիկայում տնտեսական քաղաքականության առաջնային խնդիր պետք է լինի սխալների բացառումը` պահանջարկի խրախուսման և պետական պարտքի կայուն մակարդակի պահպանման միջև կոմպրոմիսային ընտրության ապահովման տեսանկյունից: Կարևորվում է արտադրության ներուժի բարձրացմանն, ներառականության և կայունության ամրապնդմանն ուղղված հստակ միջոցառումների անհրաժեշտությունը:

Աղյուսակ: Համաշխարհային տնտեսության զարգացման հեռանկարները

Տոկոսային փոփոխություն  Փաստ Կանխատեսում 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Համաշխարհային թողարկում  3.4  3.8  3.6  3.3  3.6  3.6  3.6  Զարգացած երկրներ  1.7  2.4  2.2  1.8  1.7  1.7  1.6  Եվրոգոտի  2.0  2.4  1.8  1.3  1.5  1.5  1.4  ԱՄՆ  1.6  2.2  2.9  2.3  1.9  1.8  1.6  Զարգացող երկրներ  4.6  4.8  4.5  4.4  4.8  4.9  4.8  Չինաստան  6.7  6.8  6.6  6.3  6.1  6.0  5.8  ԱՊՀ երկրներ 0.8  2.4  2.8  2.2  2.3  2.3  2.2  Ռուսաստան 0.3  1.6  2.3  1.6  1.7  1.7  1.6                 Սպառողական գներ               Զարգացած երկրներ 0.8  1.7  2.0  1.6  2.1  1.9  2.0  Եվրոգոտի 0.2  1.5  1.8  1.3  1.6  1.7  1.9  ԱՄՆ  1.3  2.1  2.4  2.0  2.7  2.3  2.2  Զարգացող երկրներ  4.2  4.3  4.8  4.9  4.7  4.5  4.4  Չինաստան  2.0  1.6  2.1  2.3  2.5  2.8  2.9  ԱՊՀ երկրներ  8.3  5.5  4.5  5.7  5.0  4.6  4.4  Ռուսաստան  7.1  3.7  2.9  5.0  4.5  4.2  4.1                 Հումքի գներ               Նավթի գներ1 -15.7 23.3 29.4 -13.4 -0.2 -1.5 -0.9 Ոչ նավթային գներ -1.5  6.8  1.6  -0.2  1.1  0.7 0.6

Աղբյուրը` «World Economic Outlook», 2019, April1 UK Brent, Dubai, WTI տեսակի նավթի գների միջին թվաբանականը«-« տվյալները հունվար ամսվա “Համաշխարհային տնտեսության զարգացման հեռանկարներում” չեն հրապարակվում

 

Արդյունաբերություն

2016-2018 թվականներին արդյունաբերության ճյուղի աճն արագացել է` պայմանավորված հիմնականում հանքագործական և մշակող արդյունաբերության աճերով: 2016-2018 թվականներին արդյունաբերության ճյուղում գրանցվել է ավելացված արժեքի միջին հաշվով 8.4% իրական աճ: Արդյունաբերության նշված աճը պայմանավորված է վերջին տարիների համաշխարհային պահանջարկի վերականգնմամբ, համաշխարհային տնտեսությունում ՀՀ մրցունակության բարձրացմամբ, ինչպես նաև արտահանմանն ուղղված ՀՀ կառավարության քաղաքականությամբ: Ընդ որում` արդյունաբերության աճին ամենամեծ նպաստումն են ունեցել հանքագործական (բացառությամբ 2018 թվականի) և մշակող արդյունաբերությունները, համապատասխանաբար` 0.6 և 6.6 տոկոսային կետերով, միջինում աճելով համապատասխանաբար` 5.8% և 11.3%: Այս զարգացումների արդյունքում վերջին տարիներին արդյունաբերության ճյուղում բարձրացել է մշակող արդյունաբերության դերակատարումը:

 2019 թվականի հունվար-ապրիլին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ արդյունաբերության ճյուղն⁶ աճել է` հիմնականում պայմանավորված մշակող արդյունաբերության աճով: Արձանագրվել է արդյունաբերական արտադրանքի թողարկման ծավալի 4.5% իրական աճ: Վերջինիս հիմնականում նպաստել է մշակող արդյունաբերության 7.8% աճը (նպաստումը 5.0 տոկոսային կետ): Մշակող արդյունաբերության աճը հիմնականում պայմանավորված է եղել սննդամթերքի արտադրության 7.9% (նպաստումը 2.2 տոկոսային կետ), ծխախոտային արտադրատեսակների արտադրության 13.3% (նպաստումը 2.1 տոկոսային կետ), խմիչքների արտադրության 5.7% (նպաստումը 0.8 տոկոսային կետ), ինչպես նաև այլ ոչ մետաղական արտադրատեսակների արտադրության 17.2% աճերով (նպաստումը 0.8 տոկոսային կետ): Հանքագործական արդյունաբերության ճյուղում գրանցվել է 2.4% անկում, ինչը հիմնականում պայմանավորված է եղել մետաղական հանքաքարի արդյունահանման 2.5% նվազմամբ (նպաստումը 0.5 տոկոսային կետ): Հատկանշական է, որ նշված ժամանակահատվածում արդյունաբերության աճը պայմանավորված է եղել ներքին պահանջարկով:

Կանխատեսում. 2019 թվականին և միջնաժամկետում կանխատեսվում է արդյունաբերության աճ` պայմանավորված ճյուղում իրականացվող ներդրումներով և ՀՀ կառավարության արտահանման ու ներդրումների խթանմանն ուղղված կառուցվածքային քաղաքականություններով: 2019 թվականին արդյունաբերության իրական աճը կլինի շուրջ 3.6%, իսկ 2020-2022 թվականներին` միջինում 3.9%: Նշված կանխատեսումները հիմնված են գործընկեր երկրների պահանջարկի աճի և միջազգային գների վերաբերյալ միջազգային կազմակերպությունների, ինչպես նաև ներքին պահանջարկի գնահատականների վրա:

 

Գյուղատնտեսություն

2016-2018 թվականներին գյուղատնտեսությունում գրանցվել է անկում: Ճյուղում 2016-2018 թվականներին նախորդ երեք տարիների նկատմամբ արձանագրվել է միջինում 6.2% նվազում: Գյուղատնտեսության ճյուղի նվազման պատճառ է հանդիսացել հիմնականում բուսաբուծության նվազումը (համախառն թողարկման նվազումը միջինում կազմել է 10.4%): Անասնաբուծությունն աճել է և դրական է նպաստել գյուղատնտեսության աճին (միջինում աճը կազմել է 1.4%):

Վերջին երեք տարիների բացասական զարգացումներից հետո 2019 թվականի հունվար-մարտին⁷ ճյուղում գրանցվեց 0.8% աճ: Աճը հիմնականում պայմանավորված է եղել բուսաբուծության 48.7% աճով (նպաստումը 2.7 տոկոսային կետ): Ձկնորսության 8.8% աճը նույնպես նպաստել է գյուղատնտեսության աճին (նպաստումը 1.0 տոկոսային կետ): Անասնաբուծության 3.4% նվազումը բացասաբար է ազդել գյուղատնտեսության աճին (նպաստումը 2.9 տոկոսային կետ):

Կանխատեսում. Միջնաժամկետում կանխատեսվում է գյուղատնտեսության աճի տեմպերի վերականգնում: 2019 թվականին ճյուղի աճը կվերականգնվի, իսկ 2020-2022 թվականներին միջին աճը կլինի 1.2%-ի շրջակայքում` մոտենալով իր հետճգնաժամային ներուժային մակարդակին:

 

Շինարարություն

2017-2018 թվականները շինարարության համար եղել են շրջադարձային, նախորդող տարիների բացասական զարգացումներից հետո 2017-2018 թվականներին ճյուղում գրանցվել է միջինում 1.8% աճ: Նույն ժամանակահատվածում շինարարության ճյուղի թողարկման միջին աճը կազմել է 3.4%, որը հիմնականում պայմանավորված է եղել պետական բյուջեի (11.3%), հատկապես` միջազգային վարկերի (17.3%) հաշվին իրականացված շինարարության աճով:

Ըստ տնտեսական գործունեության տեսակների նախորդ 2 տարիներին շինարարությանը հիմնականում դրական են ազդել էլեկտրականության, գազի, գոլորշու և լավորակ օդի մատակարարում (19.5%), տրանսպորտի (16.6%), կացության և հանրային սննդի կազմակերպման (95.3%) և կրթության (53.5%) ոլորտներում իրականացված շինարարության աճերը: Շինարարության աճին հակազդել են հիմնականում մշակույթ, զվարճություններ և հանգիստ ճյուղի` 32.4% և պետական կառավարում և պաշտպանություն, պարտադիր սոցիալական ապահովություն ոլորտի` 60.0% միջին նվազումները:

2019 թվականի հունվար-ապրիլին շինարարության աճի միտումները շարունակվել են: Արձանագրվել է շինարարության ծավալների 8.0% աճ, ինչին 5.4 տոկոսային կետով նպաստել է կազմակերպությունների (աճը` 10.7%) և 3.9 տոկոսային կետով` բնակչության միջոցներով (աճը` 19.3%) իրականացված շինարարության աճերը: 

Ըստ տնտեսական գործունեության տեսակների` շինարարության աճը հիմնականում պայմանավորված է եղել անշարժ գույքի հետ կապված գործունեության, էլեկտրականության, գազի, գոլորշու և լավորակ օդի մատակարարում, ինչպես նաև կացության և հանրային սննդի կազմակերպում ոլորտների աճով: Շինարարության աճին հիմնականում հակազդել են մշակույթ, զվարճություններ և հանգիստի, տեղեկատվություն և կապի, ինչպես նաև կրթություն ոլորտներում իրականացված շինարարության ծավալների նվազումները⁸:

Կանխատեսում. Միջնաժամկետում շինարարության ճյուղը կդրսևորի աճի միտում` պայմանավորված տնտեսությունում ներդրումներով, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության կողմից բնակարանային շինարարությանն ուղղված միջոցառումներով: Շինարարության ճյուղի ավելացված արժեքը 2019 թվականին կաճի 1.6%-ով, իսկ միջնաժամկետում` միջինում 2.5%-ով:

 

Ծառայություններ

2016-2018 թվականներին նախորդ երեք տարիների նկատմամբ ծառայություններն աճել են, ինչը հիմնականում պայմանավորված է եղել մշակույթ, զվարճություններ և հանգիստ, ինչպես նաև ֆինանսական և ապահովագրական գործունեության ենթաճյուղերի աճերով: Ճյուղի ավելացված արժեքը 2016-2018 թվականներին միջինում աճել է 6.6%, ինչին 2.6 տոկոսային կետով նպաստել է մշակույթ, զվարճություններ և հանգիստ (միջին աճը` 23.8%), 1.8 տոկոսային կետով` ֆինանսական և ապահովագրական գործունեություն (միջին աճը` 15.1%), ինչպես նաև 1.0 տոկոսային կետով` փոխադրումներ և պահեստային տնտեսություն (միջին աճը` 14.0%) ենթաճյուղերը:

2019 թվականի հունվար-ապրիլին ծառայությունների բարձր աճի միտումները շարունակվել են` սակայն նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ փոքր-ինչ դանդաղ տեմպով: Մատուցված ծառայությունների ծավալը 2018 թվականի համապատասխան ժամանակահատվածի նկատմամբ իրական արտահայտությամբ աճել է 17.0%-ով, ինչին 7.8 տոկոսային կետով նպաստել է մշակույթ, զվարճություններ և հանգիստ ենթաճյուղը (աճը` 38.0%) և 4.3 տոկոսային կետով` ֆինանսական և ապահովագրական գործունեությունը (աճը` 18.8%): Զգալի է եղել նաև կացության և հանրային սննդի կազմակերպում ենթաճյուղի նպաստումը` 1.7 տոկոսային կետ (աճը` 29.4%):

2016-2018 թվականներին առևտրի ոլորտում գրանցվեց երկնիշ աճ. առևտրի շրջանառության բարձր աճի միտումը շարունակվեց նաև 2019 թվականի հունվար-ապրիլին: 2016-2018 թվականներին առևտրի ավելացված արժեքն աճել է միջինում 11.7%-ով: Առևտրի շրջանառությունը 2019 թվականի հունվար-ապրիլին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ աճել է 9.8%-ով, ինչին 6.5 տոկոսային կետով նպաստել է մեծածախ առևտուրը (աճը` 13.8%) և 3.9 տոկոսային կետով` մանրածախ առևտուրը (աճը` 8.0%): Ավտոմեքենաների առևտուրը նվազել է 13.8%-ով` առևտրի շրջանառության աճին հակազդելով 0.6 տոկոսային կետով:

Կանխատեսում. Ծառայությունների աճը միջնաժամկետում կգերազանցի ՀՆԱ-ի աճին: 2019 թվականին ճյուղի աճը կկազմի 8.0%, իսկ 2020-2022 թվականներին` միջինում 6.5%: Ծառայությունների կանխատեսման հիմքում ընկած է այն ենթադրությունը, որ արտահանմանն ուղղված ՀՀ կառավարության կողմից վարվող քաղաքականության արդյունքում աստիճանաբար կմեծանա նաև ծառայությունների արտահանելի մասի դերը:

Ամփոփելով նշենք, որ միջնաժամկետում կանխատեսվում է, որ տնտեսության աճը պայմանավորված կլինի ծառայությունների և արդյունաբերության աճերով` հատկապես այդ ճյուղերի արտահանելի մասի աճերով: Ամբողջական առաջարկի ճյուղային կառուցվածքում վերջին տարիներին արձանագրվել է ծառայությունների և արդյունաբերության մասնաբաժնի շարունակական աճ, ինչը 2016-2018 թվականներին միջինում կազմել է ՀՆԱ-ի 67.4%, իսկ միջնաժամկետ հորիզոնում կանխատեսվում է, որ միջինում կկազմի ՀՆԱ-ի 71.2%-ը:

 

Գծապատկեր 2. Տնտեսության ճյուղերի տեսակարար կշիռները ՀՆԱ-ում

 

 

Աշխատանքի շուկա

2016-2018 թվականներին գործազրկության մակարդակը նվազման միտում է ցուցաբերել` 18.0%-ից հասնելով 16.3%-ի: Գործազրկության մակարդակը 2018 թվականին նախորդ տարվա նկատմամբ նվազել է 1.5 տոկոսային կետով: Զբաղվածների թվաքանակն աճել է 6.1%-ով, իսկ գործազուրկների թվաքանակը կրճատվել` 4.8%-ով:

ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից նոր մեթոդաբանությամբ հաշվարկված գործազրկության մակարդակը 2018 թվականին կազմել է 20.4%` 0.4 տոկոսային կետով նվազելով նախորդ տարվա նկատմամբ: Նոր մեթոդաբանությամբ հաշվարկված զբաղվածների թվաքանակը նախորդ տարվա նկատմամբ աճել է 1.4%-ով, իսկ գործազուրկների թիվը կրճատվել է 1.1%-ով:

2017-2018 թվականներին անվանական աշխատավարձի մակարդակը միջինում աճել է 2.9%-ով: Ընդ որում` աճն ուղեկցվել է արտադրողականության և իրական աշխատավարձի աճերով: Իրական արտադրողականությունը 2018 թվականին աճել է 3.7%-ով, իսկ իրական աշխատավարձը` 1.5%-ով, ինչը նպաստել է միավոր աշխատուժի ծախսի կրճատմանը⁹:

2019 թվականի հունվար-ապրիլ ամիսներին նախորդ տարվա նույն ժամանակաշրջանի նկատմամբ միջին ամսական անվանական աշխատավարձն աճել է 6.2%-ով` կազմելով 177,171 դրամ<sup>10</sup>: Ընդ որում` սպառողական գների ինդեքսի 1.7% աճի պարագայում իրական աշխատավարձն աճել է 4.4%-ով: Պետական հատվածում միջին ամսական անվանական աշխատավարձն աճել է 6.7%-ով` կազմելով 149,327 դրամ, իսկ մասնավոր հատվածում` 4.8%-ով, կազմելով 192,329 դրամ:

 

2.2.3. Համախառն պահանջարկ

 

Համախառն պահանջարկը պատկերացում է տալիս տնտեսությունում եկամուտների ծախսման ուղղությունների վերաբերյալ: Համախառն պահանջարկը կազմված է ներքին և արտաքին պահանջարկներից: Ներքին պահանջարկը տեղեկատվություն է տալիս, թե ձևավորված եկամուտները ուղղվելու են սպառմանը, թե ներդրվելու են տնտեսության մեջ: Նշվածը հիմնականում բնութագրվում է պետական և մասնավոր հատվածների կողմից ստեղծված ընդհանուր եկամտում սպառման և ներդրումների մասնաբաժիններով, որոնք արտացոլվում են սպառում/ՀՆԱ և ներդրումներ/ՀՆԱ ցուցանիշներով: Իսկ արտաքին պահանջարկը տեղեկատվություն է տալիս գործընկեր երկրների կողմից հայրենական արտադրության ապրանքների և ծառայությունների վրա կատարված ծախսումների մասին:

 

Վերջին տարիների միտումները, ընթացիկ իրավիճակը և կանխատեսումները

2016-2018 թվականներին տնտեսական աճի շարժիչ ուժ է հանդիսացել ներքին պահանջարկը: Նշված ժամանակահատվածում, բացառությամբ 2016 թվականի, տնտեսական աճին հիմնականում նպաստել է ներքին պահանջարկը:

 

Համախառն սպառում

2016-2018 թվականներին վերջնական սպառումն իրական արտահայտությամբ աճել է` միջինում կազմելով շուրջ 4.8%` պայմանավորված մասնավոր հատվածի տնօրինվող եկամտի աճով: ՀՆԱ-ի` միջինում 4.3% աճի պայմաններում, համախառն պահանջարկի կառուցվածքում սպառման մասնաբաժինը վերականգնման միտումներ է դրսևորել` միջինում կազմելով 91.9%` պայմանավորված 2017-2018 թվականների զարգացումներով:

2019 թվականի առաջին եռամսյակում սպառման աճն իրական արտահայտությամբ կազմել է 11.8%` նախորդ տարվա 5.6% աճի ցուցանիշի դիմաց, ինչը պայմանավորված է եղել տնօրինվող եկամտի և վարկավորման ծավալների աճով:

Կանխատեսում. 2019 թվականին և միջնաժամկետում կանխատեսվում է վերջնական սպառման աճ: 2019 թվականին սպասվում է վերջնական սպառման 5.3% աճ` պայմանավորված տնօրինվող եկամտի, վարկավորման ծավալների և պետական սպառման աճերով: 2020-2022 թվականներին վերջնական սպառումն իրական արտահայտությամբ կաճի միջինում 2.7%-ով` հիմնականում պայմանավորված մասնավոր հատվածի սպառման աճով:

 

Համախառն ներդրումներ

2016-2018 թվականներին կապիտալ ներդրումները իրական արտահայտությամբ միջինում աճել են 11.2%: 2016 թվականի բացասական զարգացումներից հետո 2017-2018 թվականներին գրանցվել է կապիտալ ներդրումների միջինում 21.1% աճ: Ընդ որում հիմնական միջոցներում ներդրումները 2017-2018 թվականներին միջինում աճել են 7.1%-ով¹¹` հիմնականում պայմանավորված մասնավոր ներդրումների աճով:

2019 թվականի հունվար-մարտ ամիսներին հիմնական միջոցների համախառն կուտակման աճի միտումները շարունակվել են: Չնայած 2019 թվականի հունվար-մարտ ամիսներին կապիտալ ներդրումները նվազել են 16.6%-ով¹², հիմնական միջոցների համախառն կուտակումն աճել է 10.2%-ով:

Կանխատեսում. Միջնաժամկետ հորիզոնում ներդրումների աճի միտումները կարագանան` պայմանավորված արտահանելի հատվածում մասնավոր ներդրումների աճով, ինչպես նաև պետական բյուջեի կապիտալ ծախսերի ավելացմամբ: 2019 թվականին կապիտալ ներդրումները կաճեն 10.7%-ով: Կրելով ՀՀ կառավարության կողմից որդեգրված ներդրումային միջավայրը խթանող քաղաքականության, պետական բյուջեի կապիտալ ծախսերի ավելացմամբ տնտեսության խթանման ազդեցությունը` միջնաժամկետում ներդրումները միջինում կաճեն շուրջ 8.0%` պայմանավորված լինելով թե՛ մասնավոր, թե՛ պետական հատվածներում ներդրումների աճով:

Զուտ արտահանում

2016-2018 թվականներին արտահանումը և ներմուծումը միջինում աճել են 14-15%-ով: Վերջին երեք տարիներին արտահանման իրական ծավալներն աճել են միջինում 14.1%-ով: Արտահանման աճը պայմանավորված է եղել արտահանելի ոլորտներում ներդրումների աճով, հանքավայրերի շահագործմամբ, ինչպես նաև արտահանման խրախուսմանն ուղղված` կառավարության կողմից վարվող քաղաքականությամբ: Ներմուծումը 2016-2018 թվականներին իրական արտահայտությամբ միջինում աճել է 15.0%-ով, ինչը պայմանավորված է եղել 2016-2018 թվականներին տնտեսությունում սպառողական և ներդրումային պահանաջարկի աճերով, ինչպես նաև 2017-2018 թվականների բարձր տնտեսական ակտիվությամբ:

2019 թվականի առաջին երեք ամիսների ընթացքում արտահանումը և ներմուծումը նվազել են, իսկ զուտ արտահանումը վատթարացել է պայմանավորված ներմուծման` արտահանման նկատմամբ ավելի փոքր նվազմամբ:

Կանխատեսում. Միջնաժամկետ հորիզոնում ակնկալվում է արտահանման առաջանցիկ աճ: 2019 թվականին կանխատեսվում է արտահանման 5.9% իրական աճ: Տնօրինվող եկամտի աճի պայմաններում` ներմուծումը նույնպես կաճի 4.1%-ով: 2020-2022 թվականներին, արտահանելի հատվածում ներդրումների ավելացման և ՀՀ կառավարության կողմից վարվող արտահանման խրախուսման քաղաքականության արդյունքում, կանխատեսվում է արտահանման ծավալների միջինում 7.8% իրական աճ, իսկ տնօրինվող եկամտի աճի պայմաններում` ներմուծման ծավալների միջինում 5.1% իրական աճ:

Աղյուսակ 3. ՀՆԱ-ի ծախսային բաղադրիչների իրական աճերը, (%)

 

	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Սպառում	-1.2	10.5	5.1	5.3	2.1	3.1	3.0
Ներդրում	-8.7	15.4	26.8	10.7	10.3	6.4	7.2
Արտահանում	19.1	18.7	4.6	5.9	7.1	8.0	8.5
Ներմուծում	7.6	24.6	12.7	4.1	4.8	5.1	5.4
Ընդամենը ՀՆԱ	0.2	7.5	5.2	5.4	4.9	5.0	5.1

 

Գծապատկեր 3. Ծախսային բաղադրիչների տեսակարար կշիռները ՀՆԱ-ի կազմում

 

 

Ամփոփելով նշենք, որ միջնաժամկետ հորիզոնում ամբողջական պահանջարկի աճը պայմանավորված կլինի հիմնականում ներքին սպառողական և ներդրումային պահանջարկի աճերով: Զուտ արտահանումը նույնպես կբարելավվի` նպաստելով տնտեսական աճին:

 

2.2.4. Գնային փոփոխականներ

Գների մակարդակը տնտեսության մեջ բնութագրվում է սպառողական գների ինդեքսով (ՍԳԻ) կամ ՀՆԱ դեֆլյատորով, իսկ դրանց փոփոխությունները ցույց են տալիս տնտեսությունում նկատվող գնաճի կամ գնանկման միտումները: ՍԳԻ-ն ցույց է տալիս ՀՀ սպառողական շուկայում որոշակի քանակությամբ ապրանքների (ներառյալ` ներմուծված) և ծառայությունների գների վարքագիծը, իսկ ՀՆԱ դեֆլյատորը` միայն մեր տնտեսությունում ստեղծված ապրանքների և ծառայությունների գների վարքագիծը:

 Վերջին տարիների միտումները, ընթացիկ իրավիճակը և կանխատեսումները

2016-2018 թվականներին ՀՀ ԿԲ դրամավարկային քաղաքականությունը ունեցել է ընդլայնող ուղղվածություն: 2016 թվականին ՀՀ սպառողական շուկայում միջավայրը եղել է գնանկումային, սակայն 2017-2018 թվականներին գնաճը վերականգնվել է, ինչի արդյունքում 2016-2018 թվականներին միջին գնաճը միջինում կազմել է 0.7 տոկոս, իսկ 12-ամսյան` 1.1 տոկոս: 2016 թվականին գնանկմանը հիմնականում նպաստել են ներքին թույլ պահանջարկը, միջազգային շուկաներում որոշ ապրանքների գծով ձևավորված ցածր գների մակարդակը, ինչպես նաև պարենային ապրանքների ցածր գների ձևավորումը: Արձագանքելով ձևավորված և ակնկալվող ցածր գնաճային միջավայրին, ՀՀ ԿԲ-ն 2016 թվականի փետրվարից շարունակել է իջեցնել քաղաքականության հիմնական` վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը` 8.5%-ից աստիճանաբար նվազեցնելով և 2017 թվականի փետրվարին սահմանելով 6%-ի մակարդակում: Արդյունքում, 2017 թվականի երկրորդ եռամսյակում գնանկումային միջավայրը չեզոքացավ, ինչին նպաստեցին նաև վերականգնվող ներքին պահանջարկը և որոշ գյուղատնտեսական ապրանքների գծով ձևավորված բարձր գները: 2018 թվականին 12-ամսյա գնաճը կազմել է 1.8%, ինչը հիմնականում պայմանավորվել է նախորդ տարվա համեմատ ներքին պահանջարկի որոշակի թուլացմամբ:

2019 թվականի հունվարին 12 ամսյա գնաճը նախորդ տարվա դեկտեմբերի նկատմամբ դանդաղել է 0.8%-ի, սակայն փետրվար-մայիս ամիսներին արագացել է և մայիսին կազմել 2.8%` գտնվելով գնաճի թիրախային միջակայքի ստորին հատվածում:

Կանխատեսում. 2019 թվականի ընթացքում 12 ամսյա գնաճը կգտնվի տատանումների թույլատրելի միջակայքի ստորին հատվածին մոտ և կանխատեսվող հորիզոնում կկայունանա նպատակային ցուցանիշի շուրջ:

 

Գծապատկեր 4. 2016-2018 թվականներին միջին և 12-ամսյա (դեկտեմբերի դրությամբ) գնաճի նպաստումները 4 խոշոր ապրանքախմբերով, տոկոսային կետ

 

 

Դեֆլյատոր

 

2016-2018 թվականներին ՀՆԱ ինդեքս դեֆլյատորը բավականին ցածր է եղել: Այն միջինում աճել է 1.7%-ով: Դեֆլյատորի աճին հիմնականում նպաստել է ծառայությունների և գյուղատնտեսության գների ինդեքսները` միջինում աճելով համապատասխանաբար 1.4%-ով և 4.7%-ով: Արդյունաբերության գների ինդեքսը համեմատաբար փոքր նպաստում է ունեցել և աճել է միջինում 1.7%-ով: Շինարարության գները բացասական նպաստում են ունեցել դեֆլյատորի աճին` միջինում նվազելով 1.9%-ով:

Կանխատեսում. 2019 թվականին կանխատեսվում է ՀՆԱ-ի դեֆլյատորի աճ շուրջ 2.0%: Միջնաժամկետում դեֆլյատորը նույնպես կաճի և միջին աճը կկազմի շուրջ 3.7%: Դեֆլյատորի աճի կանխատեսման հիմքում ընկած է ՍԳԻ-ի և ապրանքների միջազգային գների վերաբերյալ գնահատականները:

 

2.2.5. Ֆինանսական շուկա

Այս բաժնում կներկայացվեն ֆինանսական շուկաները բնութագրող երկու հիմնական` ֆինանսական միջնորդության և ֆինանսական շուկայում ձևավորված տոկոսադրույքների ցուցանիշները:

Ֆինանսական միջնորդության մակարդակը բնութագրում է ֆինանսական ինստիտուտների (բանկեր, վարկային կազմակերպություններ, ներդրումային ընկերություններ և այլն) ակտիվներն ու պարտավորությունները` ձևավորված սուբյեկտների խնայողությունները միավորելու և ներդրումների վերածելու նպատակով:

Ֆինանսական շուկայում ձևավորված տոկոսադրույքներն ազատ մրցակցության պայմաններում ցույց են տալիս փողի գինը` հաշվի առած ֆինանսական շուկայի մասնակիցների կողմից գնահատվող տարբեր ռիսկերի աստիճանը: Գնաճի տրված մակարդակի պայմաններում, եթե տոկոսադրույքները բարձր են, ապա ռիսկայնության աստիճանը բարձր է կամ հակառակը: Այսինքն` ֆինանսական շուկայի միջոցով կարգավորվում է փողի նկատմամբ առաջարկը և պահանջարկը (փողի զանգված, փողի բազա) և դրա գինը (բանկային տոկոսադրույք) տնտեսական գործունեություն ծավալողների համար:

 

Վերջին տարիների միտումները, ընթացիկ իրավիճակը և կանխատեսումները

Դրամավարկային հատված և ֆինանսական շուկա

2016-2018 թվականներին փողի բազայի միջին աճը կազմել է 10%: Ընդ որում` ՀՀ ԿԲ-ից դուրս կանխիկ դրամը միջինում աճել է 11.1%-ով (նպաստումը փողի բազայի աճին կազմել է 5.1 տոկոսային կետ), ՀՀ դրամով թղթակցային հաշիվները` 3.2%-ով, իսկ արտարժույթով թղթակցային հաշիվները` 15.8%-ով (նպաստումը փողի բազային կազմել է համապատասխանաբար` 0.9 և 2.3 տոկոսային կետ):

2016-2018 թվականներին փողի զանգվածի միջին աճը կազմել է 14.5%: Փողի զանգվածի աճը պայմանավորվել է առավելապես դրամային ավանդների աճով, որի նպաստումը կազմել է 8.9 տոկոսային կետ: Փողի զանգվածի աճին բանկային համակարգից դուրս կանխիկը նպաստել է 2.1 տոկոսային կետով, իսկ արտարժույթով ավանդների նպաստումը կազմել է 3.5 տոկոսային կետ:

2019 թվականի հունվար-մայիս ամիսներին փողի բազայի աճի միջին տեմպը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատությամբ արագացել է, իսկ զանգվածի աճի տեմպը` դանդաղել: 

 

Գծապատկեր 5. 2016-2018 թվականին փողի բազայի և փողի զանգվածի աճին նպաստումները, տոկոսային կետ

 

 

2016-2018 թվականներին դոլարայնացման մակարդակը ՀՀ-ում շարունակաբար նվազել է: Եթե 2016 թվականի դեկտեմբերին արտարժույթով ավանդներ/ընդամենը ավանդներ հարաբերակցությունը կազմում էր 64.6%, ապա 2018 թվականի դեկտեմբերին այն կրճատվել է մինչև 60.4%:

2016-2018 թվականներին բանկերի կողմից ներգրավված ռեզիդենտների ավանդների ծավալների միջին աճը կազմել է 14.5%, որին 10.1 տոկոսային կետով նպաստել է դրամային ավանդների, 4.4 տոկոսային կետով` արտարժույթային ավանդների աճը:

2016-2018 թվականներին բանկերի կողմից ռեզիդենտներին տրամադրված վարկերի ծավալի միջին աճը կազմել է 13.1%, որին 9.5 տոկոսային կետով նպաստել է դրամով վարկերի, 3.6 տոկոսային կետով` արտարժութային վարկերի աճը: Վարկերի աճին դրականորեն են նպաստել բոլոր ոլորտներին ուղղված վարկերի աճերը, իսկ աճը առավելապես պայմանավորել են սպառողական, արդյունաբերության, սպասարկման ոլորտի, առևտրի և հիպոթեքային վարկերը:

Նշենք, որ 2016-2018 թվականներին վարկերի աճը պայմանավորված էր հիմնականում վարկավորման պայմանների դյուրացմամբ, բանկերի կապիտալի համալրման և մրցակցության սրման գործոններով, ինչպես նաև ներքին պահանջարկի վերականգնմամբ:

 

Գծապատկեր 6. 2016-2018 թվականներին ռեզիդենտների վարկերի և ավանդների ծավալների աճը, (նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ, %) և տոկոսադրույքները (մինչև 1 տարի ժամկետայնությամբ, %)

 

 

2018 թվականին ավանդների և վարկերի տոկոսադրույքները շարունակել են նախորդ տարվա նվազման միտումները: ՀՀ դրամային ավանդների (մինչև մեկ տարի ժամկետով) միջին տարեկան տոկոսադրույքը կազմել է 8.7%` նախորդ տարվա համեմատ նվազելով 0.3 տոկոսային կետով: ՀՀ դրամով վարկավորման (մինչև մեկ տարի ժամկետով) միջին տարեկան տոկոսադրույքը կազմել է 12.8%` նվազելով 1.6 տոկոսային կետով: Արտարժույթով ավանդների (մինչև մեկ տարի ժամկետով) միջին տարեկան տոկոսադրույքը 2018 թվականին կազմել է 2.8%` նախորդ տարվա համեմատ նվազելով 1.1 տոկոսային կետով: Արտարժույթով վարկավորման (մինչև մեկ տարի ժամկետով) միջին տարեկան տոկոսադրույքը մնացել է անփոփոխ` կազմելով 8%: Տոկոսադրույքների նվազումը պայմանավորված է եղել ՀՀ ԿԲ կողմից դրամավարկային պայմանների մեղմացմամբ և դրա լագային ազդեցություններով, ինչպես նաև մրցակցության սրման գործոններով:

Ֆինանսական շուկայում արտարժույթով և դրամով միջին կշռված մինչև 1 տարի ժամկետով տոկոսադրույքների միջև սպրեդը 2018 թվականին 2016 թվականի համեմատ աճել է 0.2 տոկոսային կետով` կազմելով շուրջ 4.7 տոկոսային կետ: Ընդ որում, դրամով վարկերի և ավանդների տոկոսադրույքների սպրեդը նվազել է 1.6 տոկոսային կետով` կազմելով 4.1 տոկոսային կետ, իսկ արտարժույթով վարկերի և ավանդների տոկոսադրույքների սպրեդն աճել է 1.5 տոկոսային կետով` կազմելով 5.2 տոկոսային կետ:

2019 թվականի հունվար-մայիս ամիսներին առևտրային բանկերի կողմից ռեզիդենտներին տրամադրած վարկերի և ռեզիդենտներից ներգրաված ավանդների միջին աճի տեմպերը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատությամբ դանդաղել են, իսկ միջին կշռված կարճաժամկետ տոկոսադրույքները գրեթե նույն մակարդակում են մնացել:

 

2.2.6. Վճարային հաշվեկշիռ

 

Հայաստանի արտաքին տնտեսական գործունեության արդյունքում տեղի են ունենում տնտեսական հոսքեր դեպի հանրապետություն և հակառակ ուղղությամբ: Այդ հոսքերը արտացոլվում են երկրի վճարային հաշվեկշռում: Վճարային հաշվեկշիռը բաղկացած է երկու հիմնական բաժիններից.

• Ընթացիկ հաշիվ (հիմնականում ցույց է տալիս արտահանման և ներմուծման հետ կապված հոսքերը),
• Կապիտալի և ֆինանսական հաշիվ (ցույց է տալիս կապիտալի ներհոսքն ու արտահոսքը):

Տնտեսության արտաքին կայունության տեսանկյունից կարևոր ցուցանիշ է ընթացիկ հաշվի պակասուրդը ՀՆԱ-ի նկատմամբ: Միաժամանակ պետք է նշել, որ արտաքին աշխարհի հետ հարաբերություններում Հայաստանը համարվում է փոքր և բաց տնտեսություն ունեցող երկիր, ինչը նշանակում է, որ տնտեսական հոսքերի շարժը դեպի երկիր և երկրից դուրս հնարավորինս ազատականացված է:

 

Վերջին տարիների միտումները, ընթացիկ իրավիճակը և կանխատեսումները

 

Ընթացիկ հաշիվ

2016-2018 թվականներին վճարային հաշվեկշռի ընթացիկ հաշվի պակասուրդը շարունակել է պահպանվել ցածր մակարդակում` կազմելով ՀՆԱ-ի միջինում 4.6%-ը: Ընթացիկ հաշվի պակասուրդի միջին ցածր մակարդակի պահպանումը հիմնականում պայմանավորվել է դոլարային արտահայտությամբ ապրանքների և ծառայությունների արտահանման միջին աճին (17.3%) զիջող ներմուծման միջին աճով (16.6%), ինչպես նաև դրամական փոխանցումների ներհոսքի վերականգնմամբ (միջինում 0.8% աճ): Այդուհանդերձ, 2018 թվականին ներմուծման աճը առաջանցիկ էր արտահանման աճի համեմատ, ինչով պայմանավորված` ընթացիկ հաշվի պակասուրդը կտրուկ խորացել է` կազմելով ՀՆԱ-ի 9.1% և շեղվելով իր երկարաժամկետ հավասարակշիռ մակարդակից¹³: Գծապատկեր 7-ում ներկայացված են ընթացիկ հաշվի միտումները և սպասումները:

 

Արտաքին առևտուր¹⁴

Ցուցաբերելով աճի արագացման միտում` արտաքին ապրանքաշրջանառությունը 2016-2018 թվականներին միջինում աճել է 16.2%-ով: 2018 թվականին արտաքին ապրանքաշրջանառությունն աճել է 16.4%-ով, ընդ որում` տեղի է ունեցել ինչպես արտահանման, այնպես էլ ներմուծման դոլարային արտահայտությամբ ծավալների աճ. արտահանումն աճել է 7.8%-ով` կազմելով 2411.9 մլն ԱՄՆ դոլար, իսկ ներմուծումը` 21.1%-ով` կազմելով 4963.2 մլն ԱՄՆ դոլար:

Ընթացիկ տարվա հունվար-ապրիլի տվյալներով արտաքին ապրանքաշրջանառության աճը կտրուկ նվազել է. նախորդ տարվա համապատասխան ժամանակահատվածի 36.7% աճի դիմաց կազմելով 0.2% (2282.2 մլն ԱՄՆ դոլար)` հիմնականում ներմուծման աճի տեմպի դանդաղման հաշվին (ներմուծումն աճել է 2.5%-ով նախորդ տարվա 41.3% աճի դիմաց): Նախորդ տարվա համապատասխան ժամանակահատվածի համեմատ տեղի է ունեցել նաև արտահանման ծավալների 4.1% նվազում (նախորդ տարի` 28.8% աճ):

 

Ներմուծում

2016-2018 թվականներին ապրանքների ներմուծումը դրսևորել է աճի միտում` ներմուծման ծավալները միջինում աճել են 15.8%-ով: Բնակչության տնօրինվող եկամուտների, սպառողական և ներդրումային բնույթի ապրանքների նկատմամբ պահանջարկի աճերով պայմանավորված տեղի է ունեցել դոլարային արտահայտությամբ ներմուծման աճի վերականգնում` նշված ժամանակաշրջանին նախորդող տարվա (2015թ.) խորը անկումից հետո:

Հիմնականում պայմանավորված տնտեսական ակտիվությամբ, ներքին պահանջարկով, ինչպես նաև պաշարների կուտակմամբ 2018 թվականին արձանագրվել է ներմուծման երկնիշ` 21.2% աճ: Ներմուծման աճի ամենաբարձր` 7.5 տոկոսային կետը պայմանավորվել է կառուցվածքում ամենամեծ կշիռ (18.8%) ունեցող ներդրումային բնույթի` «Մեքենաներ, սարքավորումներ և մեխանիզմներ» ապրանքախմբով: Ներմուծման կառուցվածքում հաջորդ մեծ կշիռ (14.5%) ունեցող` «Հանքահումքային արտադրանք» ապրանքախումբը ներմուծման ծավալների աճին նպաստել է 1.8 տոկոսային կետով` ինչը հիմնականում պայմանավորված է եղել հումքային ապրանքների գների աճով: Ներմուծման աճին զգալի է նպաստել նաև «Վերգետնյա, օդային և ջրային տրանսպորտի միջոցներ» ապրանքախումբը (2.8 տոկոսային կետով):

Ըստ ապրանքների լայն տնտեսական դասակարգման¹⁵ 2018 թվականին ներմուծման աճին հիմնականում նպաստել են. «Միջանկյալ սպառման ապրանքները»` 8.9 և «Կապիտալ ապրանքները»` 6.9 տոկոսային կետերով` վկայելով տնտեսական ակտիվության աճի մասին: Իսկ «Վերջնական սպառման ապրանքները» և «Մարդատար ավտոմեքենաները» նպաստել են համապատասխանաբար` 2.9 և 2.5 տոկոսային կետերով:

2019 թվականի հունվար-ապրիլին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ ներմուծման ծավալներն աճել են 2.5%-ով (1530.5 մլն ԱՄՆ դոլար): Ներմուծման աճին նշանակալի դրական նպաստումներ են ունեցել «Պատրաստի սննդի արտադրանք», «Հանքահումքային արտադրանք» և «Վերգետնյա, օդային և ջրային տրանսպորտի միջոցներ» ապրանքախմբերը (համապատասխանաբար` 1.9, 1.7 և 1.7 տոկոսային կետերով): Ներմուծման աճին բացասական են նպաստել հիմնականում «Մեքենաներ, սարքավորումներ և մեխանիզմներ» և «Թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ և դրանցից իրեր» ապրանքախմբերը (համապատասխանաբար` 2.0 և 1.0 տոկոսային կետերով):

Կանխատեսում. 2019 թվականին սպասվում է ապրանքների ներմուծման 5% աճ (դոլարային արտահայտությամբ), ինչը հիմնականում պայմանավորված կլինի ներքին պահանջարկի կանխատեսվող աճով: 2020-2022 թվականներին ապրանքների ներմուծման աճի տեմպը կմնա հարաբերականորեն կայուն, միջին տարեկան աճը կկազմի շուրջ 6%, իսկ ապրանքների և ծառայությունների ներմուծման աճը` մոտ 7%:

 

 Արտահանում

2016-2018 թվականներին ապրանքների արտահանման աճը արագացել է` միջինում կազմելով 17.8%: Հիմնականում պայմանավորված գործընկեր երկրներում պահանջարկի աճով, տնտեսության արտահանելի հատվածում կատարված ներդրումներով, մրցունակության բարձրացմամբ, ինչպես նաև արտահանման խրախուսմանն ուղղված` կառավարության կողմից վարվող քաղաքականությամբ 2018 թվականին արձանագրվել է արտահանման 7.8% աճ:

Արտահանման աճին ամենաբարձր` 4.0 տոկոսային կետով դրական է նպաստել «Մանածագործական իրեր» ապրանքախումբը, որի մասնաբաժինը արտահանման կառուցվածքում վերջին տասնամյակում դրսևորել է կայուն աճի միտում: Արտահանման աճին դրական են նպաստել նաև «Բուսական ծագման արտադրանք» և «Պատրաստի սննդի արտադրանք» ապրանքախմբերը, համապատասխանաբար` 1.4 և 1.3 տոկոսային կետերով: Հիմնականում պայմանավորված մետաղական հանքաքարի արդյունահանման նվազմամբ արտահանման կառուցվածքում ամենամեծ` 26.7% կշիռ ունեցող «Հանքահումքային արտադրանք» ապրանքախումբը 1.4 տոկոսային կետով զսպել է արտահանման աճը:

2019 թվականի առաջին չորս ամիսների ընթացքում նախորդ տարվա նույն ժամանակաշրջանի համեմատ արտահանումը նվազել է 4.1%-ով (751.7 մլն ԱՄՆ դոլար): Արտահանման նվազմանը հիմնականում նպաստել են «Հանքահումքային արտադրանք» (4.4 տոկոսային կետ) և «Ոչ թանկարժեք մետաղներ և դրանցից պատրաստված իրեր» (2.5 տոկոսային կետ) ապրանքախմբերը, ինչը հիմնականում պայմանավորվել է hանքագործական արդյունաբերության և մետաղական հանքաքարի արդյունահանման նվազմամբ, ինչպես նաև միջազգային շուկաներում մետաղների գների անկմամբ: Արտահանման նվազումը զսպել են` «Թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ և դրանցից իրեր» և «Պատրաստի սննդի արտադրանք» ապրանքախմբերի աճերը, համապատասխանաբար` 2.2 և 1.5 տոկոսային կետերով դրական նպաստելով արտահանմանը:

 

Կանխատեսում. Գործընկեր երկրների զարգացումներով (տե`ս Ներդիր 1-ը) և հիմնականում մշակող արդյունաբերության աճով պայմանավորված 2019 թվականին սպասվում է շուրջ 6.5% արտահանման աճ (դոլարային արտահայտությամբ): Միջնաժամկետում տնտեսության արտահանելի հատվածում կատարվող ներդրումների և ՀՀ կառավարության կողմից վարվող արտահանման վրա հիմնված տնտեսական աճին և ներդրումների խթանմանն ուղղված քաղաքականությանը համահունչ ակնկալվում է ապրանքների արտահանման միջին տարեկան մոտ 11% աճ: Նույն ցուցանիշը ապրանքների և ծառայությունների համար կկազմի շուրջ 10%:

 

 Գործընկեր երկրներ

Հայաստանը, լինելով փոքր և բաց տնտեսություն, արագ է արձագանքում գործընկեր երկրների տնտեսական զարգացումներին, հատկապես այն երկրների, որոնք ներկայացնում են հիմնական պահանջարկը Հայաստանյան ապրանքների նկատմամբ: 2016-2018 թվականների արտահանման միջին աճը (17.8%) գերազանցել է նախորդ երեք տարիների միջին ցուցանիշին (2.6%), ընդ որում` 2016-2018 թվականների ՀՀ արտահանման աճի միջինում շուրջ 17.9 տոկոսային կետը ապահովել են. Ռուսաստանը (7.9), Շվեյցարիան (5.4), Բուլղարիան (3.1) և ԱՄԷ-ն (1.5 տոկոսային կետեր): Գործընկեր երկրներ արտահանվող հիմնական ապրանքատեսակները ներկայացված են ստորև բերված աղյուսակում:

Աղյուսակ 4. Արտահանման աշխարհագրական կառուցվածքը

 

	2013	2014	2015	2013-2015 միջին	2016	2017	2018	2016-2018 միջին	Հիմնական ապրանքատեսակները16
Ընդամենը արտահանման աճ	7.1	4.6	-4.0	2.6	20.6	24.9	7.8	17.8
Ռուսաստանի Դաշնություն									Ոգելից և ոչ ոգելից ըմպելիքներ (36%); բնական կամ տրիկոտաժե հագուստ և հագուստի պարագաներ, բացի մեքենայական կամ ձեռքի գործվածքով (7.7%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	22.6	19.9	16.5	19.7	20.9	24.9	27.6	24.5
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	4.0	-1.7	-4.1	-0.6	8.7	10.2	4.9	7.9
Բուլղարիա									Հանքաքար, խարամ և մոխիր (99.6%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	10.3	5.5	5.3	7.0	8.5	12.6	8.9	10.0
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	1.7	-4.5	-0.4	-1.1	4.9	7.3	-3.0	3.1
Շվեյցարիա									Թանկարժեք կամ կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ (57.2%); հանքաքար, խարամ և մոխիր (32.9%); ժամացույցներ (8.2%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	1.7	0.9	2.6	1.7	4.2	11.7	13.9	9.9
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	-3.4	-0.7	1.6	-0.8	2.4	10.4	3.4	5.4
Գերմանիա									Պղինձ և պղնձից արտադրատեսակներ (53.1%); ալյումին և դրանից պատրաստված արտադրատեսակներ (21.3%); հագուստ և հագուստի պարագաներ` բացի տրիկոտաժե մեքենայագործ կամ ձեռագործ հագուստից և պարագաներից (14.3%);
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	5.8	10.2	9.4	8.5	7.8	5.9	5.6	6.4
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	-1.4	4.9	-1.2	0.8	-0.1	-0.3	0.1	-0.1
Իրաք									Ծխախոտ և ծխախոտի արդյունաբերական փոխարինողներ (93.1%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	3.3	5.2	8.8	5.8	7.7	5.2	6.2	6.4
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	2.4	2.2	3.2	2.6	0.5	-1.1	1.5	0.3
Վրաստան									Հանքաքար, խարամ և մոխիր (56.7%); ծխախոտ և ծխախոտի արդյունաբերական փոխարինիչներ (9.1%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	5.8	5.5	8.4	6.6	8.2	6.8	2.8	5.8
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	1.0	-0.1	2.6	1.2	1.5	0.3	-3.8	-0.7
Չինաստան									Հանքաքար, խարամ և մոխիր (97.8%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	4.7	11.0	11.1	8.9	5.4	5.3	4.4	5.0
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	2.7	6.9	-0.4	3.1	-4.6	1.2	-0.5	-1.3
Նիդերլանդներ									Սև մետաղներ (85%); հանքաքարեր, խարամ և մոխիր (7.2%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	4.5	4.8	3.2	4.2	2.8	4.0	5.5	4.1
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	-1.0	0.5	-1.8	-0.7	0.2	2.1	2.0	1.4
Իրանի Իսլամական Հանրապետություն									Հանքային վառելիք, նավթ և նավթավերամշակման արտադրանք. բիտումային նյութեր. հանքային մոմեր (72.5%); միս և մսից սննդային ենթամթերք (19%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	6.4	5.5	5.5	5.8	4.2	3.8	3.9	4.0
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	-1.0	-0.7	-0.2	-0.6	-0.4	0.5	0.5	0.2
Արաբական Միացյալ Էմիրություններ									Ծխախոտ և ծխախոտի արդյունաբերական փոխարինիչներ (52.4%); բնական կամ արհեստական մարգարիտ, թանկարժեք կամ կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ (34.8%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	0.6	0.8	0.6	0.7	3.6	4.6	3.1	3.7
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	0.0	0.2	-0.2	0.0	3.7	2.1	-1.3	1.5
Կանադա									Բնական կամ արհեստական մարգարիտ, թանկարժեք կամ կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ (67.3%); ալյումին և դրանից պատրաստված արտադրատեսակներ (22.7%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	5.9	6.0	7.3	6.4	7.8	0.7	1.4	3.3
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	0.2	0.4	1.0	0.5	2.1	-7.0	0.8	-1.3
Միացյալ Նահանգներ									Ալյումին և դրանից պատրաստված արտադրատեսակներ (66.3%); բնական կամ արհեստական մարգարիտ, թանկարժեք կամ կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ (13.9%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	6.0	5.9	3.6	5.2	2.2	3.0	2.0	2.4
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	0.1	0.2	-2.5	-0.7	-1.0	1.5	-0.8	-0.1
Բելգիա									Բնական կամ արհեստական մարգարիտ, թանկարժեք կամ կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ (61.5%); հանքաքար, խարամ և մոխիր (35.9%)
մասնաբաժինը ՀՀ արտահանման մեջ, %	8.9	4.0	2.9	5.3	2.3	2.0	2.0	2.1
նպաստումը ՀՀ արտահանման աճին, տոկոսային կետ	0.3	-4.6	-1.3	-1.9	-0.1	0.2	0.2	0.1

 

2016-2018 թվականներին ներմուծվող ապրանքների նկատմամբ երկրի սպառողական պահանջարկը բավարարվել է մեծամասամբ Ռուսաստանի հաշվին. Ռուսաստանի մասնաբաժինը միջինում կազմել է ներմուծման 28%-ը (հիմնականում ներմուծվում է հանքային վառելանյութեր, նավթ և նավթամթերք, գազ, հացահատիկներ և ալյումին): Նշանակալի են նաև Չինաստանից¹⁷, Գերմանիայից, Թուրքիայից, ԻԻՀ-ից և Իտալիայից ներմուծման մասնաբաժինները:

 

Արտահանման և ներմուծման նշված միտումների արդյունքում հիմնական գործընկեր երկրների կազմը գրեթե չի փոփոխվել, մինչդեռ ըստ աշխարհագրական կառուցվածքի արտաքին առևտրի կշիռները փոխվել են. նվազել է ԵՄ երկրների մասնաբաժինը` հիմնականում ի օգուտ ԵԱՏՄ երկրների: 2016-2018 թվականներին ՀՀ արտաքին առևտրաշրջանառության միջինում շուրջ 30.2%-ը բաժին է ընկել ԱՊՀ, 24.4%-ը` ԵՄ երկրներին և 45.4%-ը` այլ երկրներին (նախորդ` 2013-2015 թվականներին միջինում 29, 26.7 և 44.2%): 2016-2018 թվականներին ՀՀ արտաքին առևտրաշրջանառության մեջ ԵԱՏՄ երկրների միջին կշիռը (27.6%) նախորդ երեք տարիների միջինի նկատմամբ աճել է 2.7 տոկոսային կետով, ինչը հիմնականում պայմանավորվել է դեպի այդ երկրներ արտահանման նշանակալի աճով (հիմնականում` Ռուսաստան):

 

Դրամական փոխանցումներ¹⁸

2016-2018 թվականներին Հայաստան ներհոսող դրամական փոխանցումները միջինում աճել են մոտ 0.8%-ով: 2018 թվականին դրամական փոխանցումները կազմել են 1452.1 մլն ԱՄՆ դոլար և տարվա ընթացքում նվազել են 2.8%-ով` բացասական ազդելով բնակչության տնօրինվող եկամուտների աճի վրա: Ընդ որում` անձնական (մասնավոր) տրանսֆերտները տարվա ընթացքում կրճատվել են 2.3%-ով (15.5 մլն ԱՄՆ դոլարով), սեզոնային աշխատողների կողմից ստացված զուտ աշխատավարձը` 4.3%-ով (27.8 մլն ԱՄՆ դոլարով), իսկ որպես ծառայություն դասակարգված սեզոնային աշխատանքների դիմաց ստացված եկամուտները` 4.3%-ով (5.5 մլն ԱՄՆ դոլարով):

Մասնավոր տրանսֆերտների և աշխատողների դրամական փոխանցումների հիմնական աղբյուր է հանդիսանում գործընկեր երկրների տնտեսական աճը. Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի միջին աճերը 2016-2018 թվականներին համապատասխանաբար կազմել են 1.4 և 2.3% (տես` Ներդիր 1-ը): Դրամական փոխանցումների զուտ ներհոսքի կառուցվածքում մեծ կշիռ են կազմում Ռուսաստանից ներհոսող դրամական փոխանցումները (2018 թվականին` 96.8%¹⁹): Դրամական փոխանցումների վրա մեծ է նաև ռուսական ռուբլու տատանումների ազդեցությունը, այսպես` 2017 թվականին դոլարի նկատմամբ ռուսական ռուբլու արժևորումը ունեցել է դրական ազդեցություն դոլարային արտահայտությամբ դրամական փոխանցումների վրա` հանգեցնելով դրամական փոխանցումների աճի, իսկ 2018 թվականին, ինչպես նաև 2019 թվականի առաջին չորս ամիսներին` փոխանցումների նվազումը հիմնականում պայմանավորվել է ռուսական ռուբլու արժեզրկմամբ:

 

Փոխարժեք

2016-2018 թվականներին ՀՀ դրամը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ շարունակաբար արժեզրկվել է` միջինում շուրջ 0.4%-ով: 2018 թվականին նախորդ տարվա միջինի նկատմամբ գրանցվել է ՀՀ դրամի անվանական արժեքի 0.06% արժեզրկում: 2019 թվականի հունվար-ապրիլ ամիսներին միջին փոխարժեքը կազմել է 486.5 ՀՀ դրամ 1 ԱՄՆ դոլարի դիմաց (2018 թվականի առաջին չորս ամիսներին` 481.4)` նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի միջինի նկատմամբ արժեզրկվելով 1.1%-ով:

Ամփոփելով նշենք, որ միջնաժամկետ հորիզոնում վերը նշված միտումների արդյունքում 2019 թվականին ընթացիկ հաշվի պակասուրդը կկազմի ՀՆԱ-ի 7.0%-ը, իսկ 2020-2022 թվականներին` միջինում 5.6%-ը` մոտենալով իր երկարաժամկետ կայուն մակարդակին²⁰: Ընդ որում` միջնաժամկետ հորիզոնի վերջում ապրանքների և ծառայությունների արտահանման կշիռը ՀՆԱ-ում կհասնի 41.4%-ի (2019թ-ի համար կանխատեսվում է 38% կշիռ), ապրանքների և ծառայությունների բացասական հաշվեկշիռը կկրճատվի մինչև 11.1% (2019թ-ին` 14.7%), իսկ դրամական զուտ փոխանցումները կշարունակեն կրճատվել` կազմելով ՀՆԱ-ի 8.2%-ը (2019թ-ին` 8.8%):

 

Գծապատկեր 7. Ընթացիկ հաշվի պակասուրդը և դրա բաղադրիչները, ՀՆԱ-ում տոկոս

 

 

2.2.7. Պետական հատված

 

ՀՀ կառավարությունը 2016-2018 թվականներին իրականացրել է զսպող հարկաբյուջետային քաղաքականություն. ընդ որում ուշադրության կենտրոնում է պահվել ՀՀ կառավարության պարտքի կայունության ապահովումը, զուգահեռաբար նպատակ էր դրվել նպաստել տնտեսական աճի վերականգնմանը և մակրոտնտեսական կայունության ապահովմանը: 

 

Գծապատկեր 8. Հարկաբյուջետային ազդակը²¹

 

 

2016-2018 թվականներին ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտները ՀՆԱ-ում միջինում կազմել են 22.6%: Ընդ որում` եկամուտների կշիռը վատթարացել է, բացառությամբ 2018 թվականի` 2017 թվականի ՀՆԱ-ի մեջ 22.2% կշիռը դարձել է 22.3%: Հարկային եկամուտները և տուրքերը 2017-2018 թվականներին ՀՆԱ-ի մեջ բարելավվել են: Մասնավորապես 2018 թվականին 20.8%-ից աճել են 21.0%-ի` բարելավվելով 0.2 տոկոսային կետով: Սակայն, նշված ժամանակահատվածում հարկերի իրական պատկերն արտացոլող ճշգրտված հարկային եկամուտներ և տուրքերը (առանց ԱԱՀ վերադարձի հարկեր) ՀՆԱ-ի մեջ կշռով բարելավվել են 0.5 տոկոսային կետով 2017 թվականի 20.5%-ից դարձել` 21.0%:

2016-2018 թվականներին ՀՀ պետական բյուջեի ծախսերը ՀՆԱ-ի մեջ նվազել են` միջինում կազմելով 26.6%: 2018 թվականի պետական բյուջեի ծախսերի կշիռը ՀՆԱ-ում նվազել է 2.9 տոկոսային կետով, ընդ որում` ընթացիկ ծախսերի կշիռը նվազել է 1.1 տոկոսային կետով, իսկ ոչ ֆինանսական ակտիվների գծով ծախսերի կշիռը` 1.7 տոկոսային կետով: Արդյունքում 2018 թվականին պետական բյուջեի ընդամենը ծախսերը կազմել են ՀՆԱ-ի 24.1%-ը, որից ընթացիկ ծախսերը կազմել են ՀՆԱ-ի 21.6%-ը, իսկ կապիտալ ծախսերը` 2.5%-ը (2017 թվականի 4.3% կշռի մեջ ՀՆԱ-ի 1.6%-ը «Ռուսաստանի Դաշնության կողմից տրամադրված պետական արտահանման վարկի հաշվին ռուսական արտադրության ռազմական նշանակության արտադրանքի մատակարարումների ֆինանսավորում» վարկային ծրագրի շրջանակներում կատարված ծախսերի գումարն է):

2016-2018 թվականների զսպող հարկաբյուջետային քաղաքականության պայմաններում պետական բյուջեի պակասուրդը նվազել է: 2018 թվականին պետական բյուջեի պակասուրդը կազմել է ՀՆԱ-ի 1.8%-ը` 2016 թվականի համեմատ նվազելով 3.7 տոկոսային կետով:

2016-2017 թվականներին ոլորտում ախտորոշվել են որոշ առանցքային խնդիրներ. այսպես հարկաբյուջետային քաղաքականության իրականացումն ուղեկցվել է պակասուրդի մեծացմամբ, սակայն նկատվել են «ոսկյա կանոնից» շեղումներ: Այսինքն` պակասուրդի ընդլայնումը չի ուղեկցվել կապիտալ ծախսերի համարժեք մեծացմամբ, իսկ ընթացիկ ծախսերն իրականացվել են ավելին, քան հարկային եկամուտներն են: Ընթացիկ ծախսերի իրականացումը կարճաժամկետում խթանում է տնտեսական զարգացումը, սակայն երկարաժամկետ տնտեսական աճի ապահովման տեսանկյունից առավելապես կարևորվում է կապիտալ ծախսերի իրականացումը: Հետևաբար փոխառությունների ներգրավումը հատկապես արդյունավետ կարող է լինել տնտեսության համար, եթե դրանք ուղղվում են կապիտալ ծախսերին: Այդ նպատակով 2018թ. հարկաբյուջետային քաղաքականության արդյունքում հնարավոր է եղել ուղղել վերոնշյալ խնդիրները:

 

Գծապատկեր 9. Ոչ ֆինանսական ակտիվների գծով ծախսերի և պակասուրդի կշիռը ՀՆԱ-ում, %	Գծապատկեր 10. Ընթացիկ ծախսերի և հարկեր, տուրքերի կշիռը ՀՆԱ-ում,%

 

Կանխատեսում. 2020-2022 թվականների միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի հարկաբյուջետային շրջանակը կառուցվել է 2017թ. մշակված և 2018թ.-ից ուժի մեջ մտած հարկաբյուջետային կանոնների արդիականացված համակարգի²² հիման վրա:

 Այդ կանոններին համահունչ` կանխատեսվող միջնաժամկետ հորիզոնում, հաշվի առնելով հարկաբյուջետային և պարտքային կայուն միջավայր ձևավորելու անհրաժեշտությունը, հարկաբյուջետային քաղաքականության ազդեցությունն ամբողջական պահանջարկի վրա 2020 թվականին բնութագրվելու է ընդլայնող ազդեցությամբ, իսկ 2021-2022 թվականներին` չեզոք ազդեցությամբ: Միջնաժամկետ հորիզոնում թիրախավորվել է ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ-ի աստիճանական նվազում և 2023 թվականին 50 տոկոսից ցածր ցուցանիշի ապահովում (տե՛ս 2020-2022 թվականների ՄԺԾԾ-ում ներառված ՀՀ կառավարության պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ. վերանայված ծրագիրը): Այս թիրախին հասնելու նպատակով 2019 թվականին ակնկալվում է, որ ՀՀ պետական բյուջեի դեֆիցիտը կկազմի ՀՆԱ-ի 2.3%-ը, իսկ միջնաժամկետ հորիզոնում կկայունանա 2.2%-ի շուրջ:

2019 թվականի համար կանխատեսվող տնտեսական զարգացումների, հարկային վարչարարության և ստվերի դեմ պայքարի արդյունքում ակնկալվում է 2019 թվականի պետական բյուջեի պլանավորված ցուցանիշի նկատմամբ հարկերի գերակատարում 62 մլրդ դրամի չափով, որի արդյունքում 2018 թվականի համեմատ ՀՆԱ-ի նկատմամբ հարկային եկամուտների շուրջ 1.7 տոկոսային կետ բարելավում կարձանագրվի: Իսկ 2020-2022 թվականների հարկաբյուջետային քաղաքականության կանխատեսումները հիմնված են այն սկզբունքների վրա, որ ՀՆԱ-ի նկատմամբ հարկային եկամուտների բարելավումը կկազմի միջինը շուրջ 0.4 տոկոսային կետ` հաշվի առնելով ինչպես հարկային օրենսդրության, այնպես էլ վարչարարության փոփոխությունները:

Հաշվի առնելով նախորդ տարիներին ՀՀ տնտեսության և քաղաքականության խնդիրների ախտորոշումը` հարկաբյուջետային արդիականացված կանոնների համակարգը թույլ է տվել միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի հիմքում էական փոփոխություն նախագծել: Միջնաժամկետ հորիզոնում չնայած հարկաբյուջետային քաղաքականությունը սահմանափակված է պարտքի կայունության ապահովման անհրաժեշտությամբ, սակայն ՀՀ կառավարությունը հիմք ընդունելով նախորդ տարիներին քաղաքականության ոլորտում բացահայտված հիմնախնդիրները նախագծել է այնպիսի հարկաբյուջետային քաղաքականություն, որը համահունչ կլինի «ոսկյա կանոնին», կայուն հիմքեր կստեղծի երկարաժամկետ տնտեսական աճի համար, այսինքն` կապիտալ ծախսերի մասնաբաժնի մեծացում և ընթացիկ ծախսերի ավելի փոքր մակարդակ` հարկային եկամուտների համեմատությամբ: Այսպես, եթե 2016-2018 թվականին ընթացիկ ծախսեր/ՀՆԱ ցուցանիշը գերազանցել է հարկային եկամուտներ/ՀՆԱ ցուցանիշը միջինը շուրջ 2.2 տոկոսային կետով, ապա կանխատեսվող հորիզոնի վերջում հարկային եկամուտներ/ՀՆԱ-ն կգերազանցի ընթացիկ ծախսերի մակարդակը միջինը շուրջ 3.0 տոկոսային կետով:

Հավելված. Հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշներ

 

Ցուցանիշներ	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
	փաստ	փաստ	փաստ	ծրագիր	կանխ.	կանխ.	կանխ.
Անվանական ՀՆԱ, մլրդ դրամ	5,067.3	5,564.5	6,005.1	6,455.3	6,975.4	7,615.7	8,320.6
Իրական ՀՆԱ ինդեքս	100.2	107.5	105.2	105.4	104.9	105.0	105.1
ՀՆԱ-ի ինդեքս դեֆլյատոր	100.3	102.1	102.5	102.0	103.0	104.0	104.0
Գնաճ (ժամանակաշրջանի վերջ), տոկոս	-1.1	2.6	1.8	2.4	3.6	4.0	4.0
Գնաճ (միջին, նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ), տոկոս	-1.4	1.0	2.5	1.9	3.1	4.0	4.0
ՀՆԱ իրական աճն ըստ ճյուղերի ավելացված արժեքների, տոկոս
ՀՆԱ	0.2	7.5	5.2	5.4	4.9	5.0	5.1
Արդյունաբերություն	7.6	11.8	5.8	3.6	3.7	3.9	4.2
Գյուղատնտեսություն	-5.0	-5.1	-8.5	0.0	0.5	1.0	2.0
Շինարարություն	-14.1	2.8	0.8	1.6	2.0	2.5	3.0
Ծառայություններ	3.2	10.6	9.3	8.0	6.7	6.5	6.2
Զուտ հարկեր	-3.7	9.7	8.0	5.3	5.3	5.3	5.3
ՀՆԱ ծախսային բաղադրիչների իրական աճերը, տոկոս
Վերջնական սպառում	-1.2	10.5	5.1	5.3	2.1	3.1	3.0
Պետական	-2.4	-2.1	7.4	19.4	-4.1	2.4	2.0
Մասնավոր	-1.0	12.7	4.8	3.0	3.2	3.2	3.2
Կապիտալի համախառն կուտակում	-8.7	15.4	26.8	10.7	10.3	6.4	7.2
Ապրանքների և ծառայությունների արտահանում	19.1	18.7	4.6	5.9	7.1	8.0	8.5
Ապրանքների և ծառայությունների ներմուծում	7.6	24.6	12.7	4.1	4.8	5.1	5.4
Արտաքին հատված (մլն ԱՄՆ դոլարով)
Ապրանքների և ծառայությունների արտահանում	3,500.4	4,306.8	4,669.0	4,982.8	5,431.2	5,980.5	6,619.5
Ապրանքների և ծառայությունների ներմուծում	4,516.2	5,710.1	6,582.8	6,911.9	7,350.1	7,841.3	8,391.6
Ապրանքների արտահանում	1,890.7	2,385.2	2,606.2	2,775.6	3,025.4	3,358.2	3,761.2
Ապրանքների ներմուծում	2,835.1	3,760.7	4,372.2	4,590.8	4,843.3	5,133.9	5,467.6
Ապրանքների արտահանման աճ, տոկոս	16.4	26.2	9.3	6.5	9.0	11.0	12.0
Ապրանքների ներմուծման աճ, տոկոս	0.9	32.6	16.3	5.0	5.5	6.0	6.5
Ընթացիկ հաշիվ	-238.1	-279.7	-1,130.6	-915.4	-911.1	-843.6	-730.4
ՀՆԱ-ի նկատմամբ տոկոսով
Ապրանքների և ծառայությունների հաշվեկշիռ	-9.6	-12.2	-15.4	-14.7	-13.8	-12.5	-11.1
Ապրանքների և ծառայությունների արտահանում	33.2	37.4	37.6	38.0	39.0	40.1	41.4
Ապրանքների և ծառայությունների ներմուծում	42.8	49.5	52.9	52.7	52.8	52.6	52.5
Առևտրային հաշիվ	-9.0	-11.9	-14.2	-13.8	-13.1	-11.9	-10.7
Ընթացիկ հաշիվ (ներառյալ պաշտոնական տրանսֆերտները)	-2.3	-2.4	-9.1	-7.0	-6.6	-5.7	-4.6

 

2.3 ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄՆԵՐԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔՈՒՄ ԿԱՏԱՐՎԱԾ ԵՆԹԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ՈՒ ՌԻՍԿԵՐԸ ԵՎ ԻՐԱԿԱՆ ՀՆԱ-Ի ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՎԱՆԱԿԱՆԱՅԻՆ ԲԱՇԽՈՒՄԸ

 

2.3.1. Ենթադրությունները, որոնք ընկած են տնտեսական կանխատեսումների հիմքում

 

• Հայաստանը, որպես փոքր և բաց տնտեսություն ունեցող երկիր, շատ արագ է արձագանքում համաշխարհային տնտեսական զարգացումներին: Դրանով էլ պայմանավորված ենթադրվում է, որ ՀՀ տնտեսության զարգացումը կլինի հիմնական գործընկեր երկրների տնտեսական զարգացումների ուղղվածությանը համահունչ` պահպանելով ՀՀ տնտեսության աճի միտումները նաև միջնաժամկետ հատվածում: Արժույթի միջազգային հիմնադրամի կանխատեսումներով (տես` Ներդիր 1-ը) Հայաստանի հիմնական գործընկեր երկրներում, այդ թվում` Ռուսաստանում, ԱՄՆ-ում և Եվրոպայում միջնաժամկետ հատվածում կանխատեսվում է տնտեսությունների հետագա զարգացում, թեև 2018 թվականի բարձր տնտեսական աճը հաջորդ տարիներին կընթանա համեմատաբար դանդաղ տեմպերով:
• Ռուսաստանի տնտեսական աճի տեմպերի դանդաղմամբ պայմանավորված` միջնաժամկետում դեպի Հայաստան դրամական փոխանցումների ներհոսքի աճը և դրա ազդեցությունը համախառն պահանջարկի վրա հաջորդ տարիներին նույնպես կընթանա համեմատաբար դանդաղ տեմպերով:
• Արտահանման նոր շուկաներում դիրքավորման, ներդրումների ներգրավման և արտահանման խթանման քաղաքականության ազդեցությամբ պայմանավորված` արտահանումը ներմուծման համեմատ առաջանցիկ տեմպեր կունենա, ինչով էլ կպայմանավորվեն 2020-2022 թվականների արտաքին առևտրի զարգացումները:
• ՀՀ կառավարության բազմակողմ կառուցվածքային բարեփոխումները լագավորված դրական ազդեցություն կունենան տնտեսության զարգացման վրա: Այս պայմաններում ակնկալվում է, որ 2020-2022 թվականներին տնտեսական աճի հիմնական շարժիչ ուժ են լինելու արդյունաբերությունը և ծառայությունների ոլորտը:
• ՀՀ կառավարության հարկային բարեփոխումները (մասնավորապես ուղղակի հարկերի` եկամտային հարկի և շահութահարկի դրույքաչափերի նվազեցումը) կհանգեցնեն տնտեսական աճի արագացման, կխթանեն ներդրումներն ու հատկապես արտահանելի հատվածի գործունեությունը:

2.3.2. Կանխատեսումներում առկա ռիսկերը

 

Կանխատեսման առկա ռիսկերը պայմանավորվում են ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին տնտեսական գործոններով, որոնք կարող են հանգեցնել ինչպես տնտեսական աճի տեմպերի ավելացմանը, այնպես էլ նվազմանը` ներկայացված կենտրոնական կանխատեսումների համեմատ:

 

ՀՆԱ-ի աճի ուղղությամբ նպաստող ռիսկեր.

 

Արտաքին միջավայր.

• Եթե համաշխարհային տնտեսական աճը միջնաժամկետում պահպանվի 2018 թվականի բարձր մակարդակում և գործընկեր երկրների հետագա զարգացումները լինեն ավելի բարենպաստ, քան կանխատեսումներն են, ՀՀ տնտեսական աճը կլինի ավելի բարձր: Այս իրավիճակի դրսևորումն ավելի հավանական կլինի, հատկապես, եթե Ռուսաստանի տնտեսությունը աճի ավելի արագ, քան ակնկալվում է:
• Ներքաղաքական վերջին իրադարձություններով և կառավարության կողմից վարվող ներդրումների ներգրավման քաղաքականության ազդեցությամբ պայմանավորված սպասվածից ավելի օտարերկրյա ներդրումների ներգրավման և արտահանման շուկաների ավելի արագ ընդլայնման արդյունքում տնտեսական աճի մակարդակը նույնպես կարող է կանխատեսվածից ավելի բարձր լինել:
• Պարենային և ոչ պարենային ապրանքների միջազգային շուկաներում գնաճային ցածր միջավայրը կարող է նպաստել տեղական արտադրության աճին` արտադրության ցածր ծախսերի միջոցով:

 

Ներքին միջավայր.

• ՀՀ կառավարության կողմից իրականացվող կառուցվածքային բարեփոխումների` հատկապես գործարար միջավայրի, արտահանման խթանման, ներդրումների ներգրավման, պետական համակարգի արդիականացման և կոռուպցիայի մակարդակի նվազեցման ուղղությամբ կառավարության կողմից իրականացվող քաղաքականության արդյունքների ավելի արագ դրսևորման դեպքում տնտեսական աճի մակարդակը կլինի կանխատեսվածից ավելի բարձր:
• Հիմնականում վարկավորման պայմանների դյուրինացմամբ պայմանավորված 2018 թվականին և 2019 թվականի առաջին ամիսներին նկատվում է վարկավորման աճի արագացում: Նշված միտումի պահպանումը դրական ազդեցություն կունենա նաև տնտեսության ակտիվացման վրա և տնտեսական աճի մակարդակը կլինի կանխատեսվածից ավելի բարձր:
• 2018 թվականին տեղի ունեցած քաղաքական իրադարձությունների և ՀՀ կառավարության կողմից իրականացվող բարեփոխումների արդյունքում տնտեսությունում ձևավորված դրական սպասումները կարող են հանգեցնել տնտեսության սպասվածից ավելի աշխուժացման:
• Ամուլսարի և Թեղուտի հանքավայրերի, ինչպես նաև Ալավերդու պղնձաձուլարանի շահագործման պայմաններում տնտեսական աճի մակարդակը կարող է կանխատեսվածից ավելի բարձր լինել:

 

ՀՆԱ-ի աճի կանխատեսումները նվազեցնող ռիսկերը կպայմանավորվեն ստորև ներկայացված և՛ արտաքին, և՛ ներքին միջավայրի զարգացումներով:

 

Արտաքին միջավայր.

• Համաշխարհային տնտեսական աճի կանխատեսումներում բացասական փոփոխությունների հավանականությունը ժամանակի ընթացքում մեծանում է, հատկապես` միջնաժամկետ հատվածում առկա է ավելի ցածր աճի սցենարի հավանականություն և ներառական աճի և կայունության ամրապնդման անհրաժեշտություն, իսկ ըստ միջազգային կազմակերպությունների կանխատեսումների միջնաժամկետում գերակշռում են դեպի ներքև ուղղվածության ռիսկերը:
• Եթե միջազգային առևտրի ներկայիս տարաձայնությունները շարունակվեն և ձեռնարկատերերի ու ներդրողների վստահությունները վատթարանան, ապա համաշխարհային վերելքի ներկայիս տեմպերի հնարավոր դանդաղումը կհանգեցնի մեր երկրից արտահանվող ապրանքների նկատմամբ պահանջարկի շարունակական անկման, ինչպես նաև մետաղների գների հնարավոր նվազումը կհանգեցնի Հայաստանից ապրանքների արտահանման նվազմանը, արտահանման հաշվին արտարժույթի ներհոսքի կրճատմանը, հետևաբար և ՀՆԱ-ի աճի տեմպերի դանդաղմանը:
• Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցների և նավթի գների ցածր մակարդակի դեպքում Ռուսաստանի վերականգնման տեմպերի դանդաղումը ռիսկ է առաջացնում ՀՀ ներհոսող տրանսֆերտների, արտահանման ծավալների, հետևաբար նաև Հայաստանի տնտեսական աճի տեմպի դանդաղման ուղղությամբ:

 Ներքին միջավայր.

• Ներքին միջավայրից բխող հիմնական ռիսկը բնակլիմայական անբարենպաստ պայմանների շարունակական դրսևորման հետևանքով գյուղատնտեսության ճյուղում հնարավոր ավելի ցածր աճի արձանագրումն է: Կանխատեսվող հորիզոնում կառավարությունը շարունակելու է գյուղատնտեսության օժանդակությանն ուղղված միջոցառումների իրականացումը, սակայն բնակլիմայական անբարենպաստ պայմանները կարող են լրացուցիչ ռեսուրսների ներդրման պահանջ առաջացնել` դանդաղեցնելով կառավարության բարեփոխումները, որի պայմաններում տնտեսական աճի մակարդակը կարող է կանխատեսվածից ավելի ցածր լինել:
• ՀՀ կառավարության կառուցվածքային բարեփոխումների արդյունքների սպասվածից ավելի ուշ արտահայտման դեպքում տնտեսական աճի նվազման ռիսկ կարող է առաջանալ:
• ՀՀ կառավարության կողմից վարվող ներդրումների ներգրավման քաղաքականության ակնկալվող արդյունքների սպասվածից ավելի ուշ արտահայտման դեպքում կարող է առաջանալ տնտեսական աճի նվազման ռիսկ:

Այս պայմաններում գնահատվում է, որ կանխատեսվող հորիզոնում տնտեսական աճի ռիսկերը կլինեն հավասարակշռված:

Իրական տնտեսական աճի կանխատեսումների հետ կապված անորոշությունների և ռիսկերի հաշվեկշռի վերաբերյալ վերոնշյալ միտումների ազդեցության քանակական գնահատականներն իրենց արտացոլումն են գտել ստորև ներկայացվող տնտեսական աճի հավանականային բաշխման գծապատկերում և համապատասխան աղյուսակում (տես` Գծապատկեր 11 և Աղյուսակ 5):

 

Գծապատկեր 11. Իրական ՀՆԱ-ի աճի կանխատեսման հավանականությունների բաշխումը²³

 

 

Ինչպես երևում է Գծապատկեր 11-ից, իրական ՀՆԱ-ի տարեկան աճի կենտրոնական կանխատեսումներից շեղման ռիսկերը հավասարակշռված են: Կանխատեսումների բաշխման հավանականությունները առավել պարզորոշ երևում են ստորև բերված աղյուսակում:

Աղյուսակ 5. Իրական ՀՆԱ-ի աճի կանխատեսման հավանականությունների բաշխումը

 

Տնտեսական աճի միջակայքը	Տնտեսական աճի` տվյալ միջակայքում ձևավորվելու հավանականությունը
	2019	2020	2021	2022
2.5-4.5	35%	27%	24%	23%
4.5-6.5	37%	41%	42%	41%
6.5-8.5	17%	22%	24%	26%

 

Աղյուսակ 5-ի 1-ին սյունը իրենից ներկայացնում է տնտեսական աճի հնարավոր միջակայքերը, իսկ 2-ից 5-րդ սյուները` համապատասխան միջակայքերում միջնաժամկետում տնտեսական աճի գտնվելու հավանականությունները:

Աղյուսակում ներկայացվել են տնտեսական աճի ամենահավանական միջակայքերը, որոնք միասին ծածկում են բաշխման ընդհանուր հավանականության շուրջ 90%-ը, այսինքն` հավանականությունը, որ տնտեսական աճը կգտնվի 2.5-ից 8.5% միջակայքում, կազմում է մոտ 90%:

2019-2022 թվականներին տնտեսական աճի ձևավորման ամենաբարձր հավանականությունը գտնվում է կենտրոնական կանխատեսումները պարունակող համապատասխան միջակայքում (Գծապատկեր 11-ում այն մուգ կարմիր է, իսկ Աղյուսակ 5-ում` հոծ նշումով), և ինչպես տեսնում ենք դեպի վերև և ներքև ռիսկերը հավասարակշռված են: Ուստի, ծրագրի «Համախառն առաջարկ» հատվածում ներկայացված տնտեսական աճի բազային կանխատեսման սցենարից շեղումները հավասարակշռված են:

Վերը նկարագրված ռիսկերը կարող են շեղումներ մտցնել 2020-2022 թվականների միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի սցենարի հիմքում ընկած կանխատեսումներում և ենթադրություններում, ինչն էլ կարող է անդրադառնալ հարկային եկամուտների նախատեսված հոսքերի վրա: Ստորև ներկայացվում են կանխատեսումների և ենթադրությունների հետ կապված ռիսկերի ազդեցության քանակական գնահատականները:

 

2.4 ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՎՐԱ ՄԱԿՐՈՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԿԱՆԽԱՏԵՍՎԱԾ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻՑ ՇԵՂՄԱՆ ՌԻՍԿԵՐԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՔԱՆԱԿԱԿԱՆ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄ

 

2.4.1. 2020-2022 թվականներին ՄԺԾԾ հարկային եկամուտների վրա ազդող կանխատեսված մակրոտնտեսական ցուցանիշներից շեղման ռիսկերի ազդեցության քանակական գնահատումը

 

Միջնաժամկետ հատվածում հարկային եկամուտների կանխատեսվող հոսքերի վրա մակրոտնտեսական բնույթի ռիսկերի ազդեցության քանակական գնահատումը հիմնվել է ստորև նկարագրված կանխատեսումների ռիսկի և ենթադրություններից շեղումների ռիսկի վրա:

 

1. Կանխատեսումների ռիսկ

Սովորաբար կանխատեսումներ իրականացնելիս ի հայտ են գալիս հանգամանքներ, որոնք կապված են լինում օգտագործվող կանխատեսման մոդելների տեղայնացումից և մասնավորեցումից, տնտեսության կառուցվածքային տեղաշարժերից²⁴, նոր երևույթներից (որի վերաբերյալ նախկինում տեղեկատվությունը բացակայել է) և այլն: Այս ռիսկերն ընդունված է անվանել կանխատեսման ռիսկեր: ՄԺԾԾ տեսանկյունից կարևորվում է ՀՆԱ-ի կանխատեսման ռիսկի գնահատումը, քանի որ ՄԺԾԾ սցենարի հարթ իրականացումը կախված է տնտեսությունում ստեղծված անվանական ՀՆԱ-ի մեծությունից: ՀՆԱ-ի գծով կանխատեսումների ռիսկը գնահատվել է հետճգնաժամային տարիներին միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրերի հիմքում դրվող ՀՆԱ-ի կանխատեսված ցուցանիշների և ՀՆԱ-ի փաստացի ցուցանիշների միջև շեղման հիման վրա: Մասնավորապես, ՀՆԱ-ի միջնաժամկետ կանխատեսումներից փաստացիի շեղումները նախաճգնաժամային 2003-2008 թվականների համար եղել են 7.1-ից 9.0-ը տոկոսային կետ, իսկ հետճգնաժամային 2010-2018 թվականների համար` 1.9-ից 2.5 տոկոսային կետ: Այս պարագայում, հաշվի առնելով կանխատեսվածից ցածր ՀՆԱ-ի ձևավորման վերոնկարագրյալ ռիսկերի գերակշռությունը` որպես ռիսկ է դիտարկվել ՀՆԱ-ի կանխատեսված մակարդակից 1.9 տոկոսային կետով ավելի ցածր մակարդակի ձևավորումը 2020 թվականին, 2.2 տոկոսային կետով ցածր` 2021 թվականին և 2.5 տոկոսային կետով ցածր` 2022 թվականին:

Արդյունքում, ՀՆԱ նվազման ռիսկի ազդեցությունը հարկային եկամուտների վրա 2020, 2021 և 2022 թվականների համար գնահատվում է համապատասխանաբար 9.8, 16.1 և 22.6 մլրդ ՀՀ դրամ ֆինանսական պահանջի ավելացման ուղղությամբ:

 

2. Ենթադրություններից շեղումների ռիսկ

ՄԺԾԾ հիմքում դրվող կանխատեսումները կառուցվում են որոշակի ենթադրությունների հիման վրա, որոնք էլ իրենց հերթին կախված են արտաքին գործոններից (օրինակ, ներքին տնտեսության գնաճը` միջազգային շուկաների գների կանխատեսվող վարքագծից): Սակայն միշտ չէ, որ այդ ենթադրությունները կանխատեսվող հորիզոնում իրականություն են դառնում` կապված ՀՀ կառավարության և ՀՀ ԿԲ-ի կառավարման դաշտից դուրս ի հայտ եկող երևույթների հետ (օրինակ` նավթի համաշխարհային գների հնարավոր փոփոխությունները):

Ենթադրություններից շեղումների ռիսկ է ԵՏՄ անդամ պետությունների տնտեսական զարգացումները: Միաժամանակ, ՀՀ պետական բյուջեի հարկային եկամուտներում մաքսատուրքերի մասնաբաժինը կարող է փոփոխվել նոր պետությունների ԵՏՄ-ին անդամակցությունից:

 

2.1. Գնաճի շեղման հնարավոր չափը

Գնաճի ցուցանիշի շեղման հնարավոր չափ է դիտարկվում ՀՀ ԿԲ-ի կողմից դրամավարկային քաղաքականության ծրագրում (գնաճի հաշվետվություններում) ներկայացվող գնաճի նպատակային ցուցանիշի կենտրոնական արժեքից շեղման առավելագույն չափը:

ՀՀ ԿԲ-ի կողմից միջնաժամկետ հորիզոնում գնահատվում է գնաճի կայունացում նպատակային ցուցանիշի շուրջ: Կանխատեսված ցուցանիշից գնաճի շեղման ռիսկերը միջնաժամկետ հորիզոնում գնահատվում են հավասարակշռված` գնաճի կենտրոնական արժեքից դեպի ներքև` 1.5 տոկոսային կետի չափով (այսինքն` գնաճի ներքին սահմանը 2.5% է) և դեպի վերև շեղումը` 1.5 տոկոսային կետի չափով (վերին սահմանը 5.5% է):

Գնաճի շեղման ռիսկը կարող է ազդեցություն ունենալ ՀՀ պետական բյուջեի և՛ եկամտային, և՛ ծախսային կատարողականների վրա` անուղղակի հարկերի, ինչպես նաև ապրանքների և ծառայությունների գծով ծախսերի ուղղությամբ: Գնանկումային պայմաններում հարկերից մուտքերը կկրճատվեն և ընդհակառակը:

Արդյունքում, գների նվազման ռիսկի ազդեցությունը հարկային եկամուտների վրա 2020, 2021 և 2022 թվականների համար գնահատվում է համապատասխանաբար 3.3, 3.6 և 3.7 մլրդ ՀՀ դրամ ֆինանսական պահանջի ավելացման ուղղությամբ:

 

2.2. Փոխարժեքի շեղման հնարավոր չափը

ՀՀ ԿԲ-ն և ՀՀ ՖՆ-ն փոխարժեքի կանխատեսումներ չեն իրականացնում և մակրոտնտեսական քաղաքականությունն իրականացվում է լողացող փոխարժեքի սկզբունքի հիման վրա, ընդ որում, յուրաքանչյուր տարվա պետական բյուջեի ցուցանիշների կանխատեսումների հիմքում դրվում է փոխարժեքի անփոփոխ (որոշակի պահի դրությամբ) մակարդակ: Սակայն փոխարժեքի տատանումները կազդեն ներմուծումից ՀՀ պետական բյուջե մուտքագրվող հարկային եկամուտների վրա:

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ պատմականորեն և՛ արժևորման, և՛ արժեզրկման ուղղությամբ փոխարժեքի տատանումների բացարձակ շեղման միջին չափը չի գերազանցել 5.0 տոկոսը` որպես ռիսկ է դիտարկվել ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ ՀՀ դրամի առավելագույնը 5% արժեզրկումը:

Արդյունքում, փոխարժեքի 5 տոկոսով արժեզրկման ռիսկի դրսևորման դեպքում, այլ հավասար պայմաններում, 2020, 2021 և 2022 թվականներին կարելի է ապահովել հարկային եկամուտների համապատասխանաբար 15.4, 17.1 և 16.9 մլրդ ՀՀ դրամ լրացուցիչ մուտք:

 

2.3. Ներմուծման գծով ռիսկի հնարավոր չափը

Քանի որ մաքսային սահմանին ներմուծումից գանձվող անուղղակի հարկերը էական կշիռ ունեն պետական բյուջեի ընդհանուր հարկային եկամուտներում, անհրաժեշտ է գնահատել նաև ներմուծման հնարավոր նվազման պարագայում հարկային եկամուտների նվազման ռիսկի չափը: Հետճգնաժամային տարիներին ՄԺԾԾ-ում ներմուծման գծով կանխատեսումների շեղման միջին բացարձակ չափը սահմանվում է 10.0-18.0%-ի միջակայքում, ինչն էլ հաշվի է առնվել այս գործոնի ազդեցությունը գնահատելու համար: 2020, 2021 և 2022 թվականների համար ծրագրվածից համապատասխանաբար 10.4, 12.5 և 17.9% պակաս ներմուծման ռիսկի դրսևորման պայմաններում հարկային եկամուտների վրա ազդեցությունը գնահատվում է համապատասխանաբար` 19.8, 26.6 և 35.4 մլրդ ՀՀ դրամ` ֆինանսական պահանջի ավելացման ուղղությամբ:

 

Ամփոփելով վերը նկարագրված կանխատեսումների ռիսկի և ենթադրություններից շեղումների ռիսկի գնահատականները, միջնաժամկետ հորիզոնում ՀՀ պետական բյուջեի հարկային եկամուտների վրա մակրոտնտեսական ցուցանիշների` իրական ՀՆԱ-ի աճի, գնաճի, փոխարժեքի տատանողականության և ներմուծման ռիսկերի ազդեցության քանակական ամփոփ գնահատականները ներկայացվում են ստորև.

 

Աղյուսակ 6. Հարկային եկամուտների վրա մակրոտնտեսական կանխատեսումների և ենթադրությունների ռիսկերի ազդեցություն²⁵

 

Ռիսկի տեսակը	Ազդեցության գնահատականը, մլրդ ՀՀ դրամ
	2020	2021	2022
Ռիսկերի առանձին հանդես գալու պայմաններում
1. Կանխատեսվածից 1.9-2.5 տոկոսային կետով ավելի ցածր իրական ՀՆԱ-ի աճ	-9.8	-16.1	-22.6
2. 1.5 տոկոսային կետով ավելի ցածր գնաճի ռիսկ	-3.3	-3.6	-3.7
3. Փոխարժեքի առավելագույնը 5.0 տոկոսով արժեզրկման ռիսկ	15.4	17.1	16.9
4. Ներմուծման 10.4-17.9 տոկոսով նվազման ռիսկ	-19.8	-26.6	-35.4
Վերոնշյալ ռիսկերի միաժամանակյա հանդես գալու պայմաններում	-18.7	-28.7	-47.2

Այսպիսով, գնահատվում է, որ հարկային եկամուտների վրա ազդող վերոնշյալ ռիսկերի միաժամանակյա ի հայտ գալու պարագայում հարկային եկամուտների ծրագրված մակարդակից շեղումը կկազմի շուրջ 18.7 մլրդ ՀՀ դրամ 2020 թվականին, 28.7 մլրդ ՀՀ դրամ 2021 թվականին և 47.2 մլրդ ՀՀ դրամ 2022 թվականին:

Հարկային եկամուտների վրա առանձին ռիսկերի ազդեցության չափի վերաբերյալ պատկերացում են տալիս նաև ստորև ներկայացվող զգայունության գնահատականները, սակայն այս դեպքում դիտարկվում է հարկային եկամուտների աճի վրա ազդող գործոնների աճերի 1% փոփոխության ազդեցությունը, ինչը ներկայացված է հարկային եկամուտների զգայունության աղյուսակում:

 

Աղյուսակ 7. Հարկային եկամուտների զգայունությունը հիմնական տնտեսական գործոնների նկատմամբ, տոկոս

 

	ՀՆԱ	Գնաճ	Փոխարժեք	Ներմուծում
Միջին տարեկան ազդեցություն	0.23	0.11	0.17	0.06

 

Ինչպես երևում է աղյուսակից, հարկերի հավաքագրման առումով առավել էական գործոններ են հանդիսանում ՀՆԱ-ի և փոխարժեքի փոփոխությունները:

Հարկային եկամուտների կանխատեսումների հետ կապված անորոշությունների և ռիսկերի հաշվեկշռի վերաբերյալ գնահատականներն իրենց արտացոլումն են գտել ստորև ներկայացվող հարկային եկամուտների հավանականային բաշխման գծապատկերում և համապատասխան աղյուսակում (տես` Գծապատկեր 12 և Աղյուսակ 8)²⁶: Հավանականային բաշխման գրաֆիկի կառուցման ժամանակ օգտագործվել է աղյուսակ 6-ում գնահատված ամբողջական ռիսկերի միաժամանակյա հանդես գալու պայմաններում ի հայտ եկող բացասական ռիսկերը:

 

Գծապատկեր 12. Հարկային եկամուտների տարեկան աճի տեմպերի կանխատեսումների հավանականային բաշխում²⁷, տոկոս

 

 

Կանխատեսումների բաշխման հավանականություններն առավել պարզորոշ երևում են ստորև բերվող աղյուսակում:

 

Աղյուսակ 8. Հարկային եկամուտների կանխատեսումների հավանականային բաշխումը

 

Հարկային եկամուտների աճի միջակայքը	Հարկային եկամուտների աճի` տվյալ միջակայքում ձևավորվելու հավանականությունը
	2020	2021	2022
4-8 տոկոս	0.24	0.31	0.27
8-12 տոկոս	0.54	0.50	0.45
12-16 տոկոս	0.19	0.12	0.19

 

Աղյուսակ 8-ի առաջին սյունը ներկայացնում է հարկային եկամուտների աճի միջակայքերը, իսկ 2-ից 4-րդ սյուները` նշված միջակայքերից յուրաքանչյուրում այդ աճի ձևավորվելու հավանականությունները` ըստ միջնաժամկետ կանխատեսումների:

Ակնհայտ է, որ 2020-2022 թվականների համար վերոնշյալ երեք միջակայքերի շարքում 8.0-12.0% միջակայքում հարկային եկամուտների աճի ձևավորվելու հավանականությունը ամենաբարձրն է (Գծապատկեր 12-ում այն մուգ կարմիր է, իսկ Աղյուսակ 8-ում` հոծ նշումով):

 

Ներդիր 2

Իրական ՀՆԱ-ի և հարկային եկամուտների կանխատեսումների հավանականային բաշխման գծապատկերի կառուցումը

Իրական ՀՆԱ-ի և հարկային եկամուտների կանխատեսումների հավանականային բաշխումը ներկայացնող գծապատկերները ցույց են տալիս տնտեսության զարգացման ապագա ընթացքի վերաբերյալ կառավարության գնահատականները` տնտեսական աճի ծրագրային ցուցանիշների վերաբերյալ, ինչպես նաև հարկային եկամուտների հավաքագրման կանխատեսվող ընթացքը:

Կանխատեսումների հավանականային բաշխման գծապատկերի կառուցման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է նրանով, որ բոլոր կանխատեսումները ինչ-որ չափով անորոշ են: Կարևոր է հաշվի առնել ոչ միայն կոնկրետ կանխատեսված արժեքները, այլ նաև բոլոր այն վերոնշյալ ռիսկերը, որոնց արդյունքում կարող են շեղումներ առաջանալ իրական ՀՆԱ-ի կանխատեսումների և հարկերի կանխատեսումների կենտրոնական արժեքներից: Հիմնվելով միայն կետային կանխատեսումների վրա հնարավոր չէ բավարար չափով տեղեկատվություն ներկայացնել դրանց հետ կապված անորոշությունների և դրանց աղբյուրների վերաբերյալ: Այդ պատճառով կարևորվում է որոշակի վստահության միջակայքի կառուցման խնդիրը, որը թույլ կտա գնահատել իրադարձությունների զարգացման հավանական ընթացքը: Իրական ՀՆԱ-ի և հարկերի կանխատեսումների հավանականային բաշխման ներկայացված գծապատկերները հիմնվում են Անգլիայի բանկի կողմից մշակված մեթոդաբանության վրա և հաշվի է առնում կանխատեսումների հավանականային բաշխման ասիմետրիկության առկայությունը:

Հայաստանի համար իրական ՀՆԱ-ի և հարկերի աճի կանխատեսումների բաշխման գծապատկերները կառուցվել են երեք չափորոշիչների հիման վրա.

1. կենտրոնական արժեքները, 2. անորոշության չափը (դիսպերսիան), որը ստանալու համար հիմք են հանդիսացել փաստացի պատմական շարքերի կանխատեսումային սխալները և 3. ռիսկերի հարաբերական հաշվեկշիռը` անհամաչափության գործակցի գնահատման նպատակով:

Ունենալով կանխատեսված կենտրոնական արժեքները, անորոշության չափը (ցրվածքը) և ռիսկերի հաշվեկշիռը` կառուցվել են իրական ՀՆԱ-ի և հարկերի կանխատեսումների հավանականային բաշխման գրաֆիկները 2020-2022 թվականների համար (տես` Գծապատկերներ 7 և 8):

ՀՆԱ-ի և հարկերի կանխատեսման գծապատկերներում կենտրոնական մուգ (կարմիր) ավելի նեղ միջակայքը ներառում է նաև կանխատեսման կենտրոնական սցենարը (կանխատեսված արժեքները): Որքան հավանականային կանխատեսումները հեռանում են կենտրոնական սցենարից, այնքան ավելի ցածր է դառնում դրանց իրագործման հավանականությունը, ինչը գծապատկերում արտահայտվում է ավելի թույլ գունավորմամբ: Ներկայացված բաշխումը սիմետրիկ չէ, քանի որ ապագայի համար առկա են տնտեսական աճի և հարկերի կենտրոնական կանխատեսումից ավելի ցածր մակարդակների ձևավորման ռիսկեր:

 

2.4.2. Պետական բյուջեի վրա կանխատեսված մակրոտնտեսական ցուցանիշներից շեղման ռիսկերի ազդեցության ընդհանուր գնահատականը և դրանց մեղմման հնարավորությունները

Կանխատեսումներում մեծ ուշադրություն է դարձվում նաև պետական բյուջեի ծախսերի պլանավորված մակարդակների ապահովումը խաթարող ռիսկերին, որոնք կարող են հանգեցնել լրացուցիչ ֆինանսավորման պահանջի առաջացման:

Աղյուսակ 9. ՀՀ պետական բյուջեի հարկային եկամուտների և ծախսերի, ինչպես նաև այլ հոսքերի գծով ռիսկերի ընդհանուր ազդեցությունը²⁸. (ֆինանսավորման պահանջ` - պահանջի մեծացում, + պահանջի նվազում), մլրդ ՀՀ դրամ

 

Մակրոտնտեսական ցուցանիշների կանխատեսվող ռիսկեր	2020	2021	2022
1. Կանխատեսվածից 1.9-2.5 տոկոսային կետով ավելի ցածր իրական ՀՆԱ-ի աճ	-9.8	-16.1	-22.6
2. 1.5 տոկոսային կետով ավելի ցածր գնաճի ռիսկ	5.2	6.1	7.7
3. Փոխարժեքի առավելագույնը 5.0 տոկոսով արժեզրկման ռիսկ	3.3	8.9	11.1
4. Ներմուծման 10.4-17.9 տոկոսով նվազման ռիսկ	-19.8	-26.6	-35.4
5. ԵՄ բյուջետային աջակցության դրամաշնորհների չստացման ռիսկեր	-3.2	0.0	0.0
Ընդամենը	-24.3	-27.7	-39.2

 

Աղյուսակ 9-ում ցույց են տրված գնահատված լրացուցիչ ռիսկերը, որոնք կհանգեցնեն լրացուցիչ ֆինանսավորման պահանջի առաջացման: Ակնհայտորեն երևում է, որ գնաճի տատանումների հետևանքով կնվազի նախատեսված ֆինանսավորման պահանջը և համապատասխանաբար կփոփոխվեն նաև պետական բյուջեի ծախսերը` նվազման ուղղությամբ:

Հաշվի առնելով մակրոտնտեսական ցուցանիշների կանխատեսվող մակարդակից վերոնշյալ հնարավոր շեղումների ռիսկերի գնահատականները` ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտների հավաքագրման և ծախսերի կատարման տեսանկյունից 2020-2022 թվականներին ՀՀ պետական բյուջեի դեֆիցիտի լրացուցիչ ֆինանսավորման պահանջը կկազմի շուրջ 24.0–39.0 մլրդ ՀՀ դրամ կամ ՀՆԱ-ի 0.3-0.5%-ը: Ընդ որում` ՀՀ կառավարության տնտեսական քաղաքականության հիմնական նպատակադրումը լինելու է սոցիալական բնույթի ծախսերի կրճատման բացառումը, իսկ հնարավորության դեպքում` բյուջեի ծախսերի ամբողջական իրականացումը:

 

ԳԼՈՒԽ 3.
ՀՀ 2020–2022ԹԹ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄ

 

3.1 ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

 

ՄԺԾԾ առանցքային հարցերից են պետական եկամուտների քաղաքականության ուղղվածությունը և դրանց կանխատեսելիությունը միջնաժամկետ հեռանկարում: Պետական ծախսերը ներքին ֆինանսական ռեսուրսներով ապահովելու պահանջը, ինչպես և նախորդ տարիներին, պետական եկամուտների քաղաքականության հիմնական խնդիրն է, որի լուծումը հնարավորություն է ընձեռում ՀՀ կառավարությանն ի հաշիվ սեփական ռեսուրսների իրականացնել արդյունավետ ծախսային քաղաքականություն: Այս թիրախի հասանելիության տեսանկյունից առավել ընդգծվում է հարկային քաղաքականության դերը:

Հարկային եկամուտների հավաքագրումը մեծապես կախվածության մեջ կլինի մի կողմից մակրոտնտեսական զարգացումների կանխատեսվող և արձանագրվելիք միտումների համապատասխանությունից, իսկ մյուս կողմից` դրանց հավաքագրման բնագավառում ՀՀ կառավարության վարչարարական միջոցառումների և օրենսդրական փոփոխությունների իրականացման արդյունավետությունից:

2020-2022 թվականների պետական եկամուտների քաղաքականությունը կիրականացվի ՀՀ կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի N 650-Լ որոշմամբ հաստատված 2019-2023 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագրով ամրագրված սկզբունքներին համապատասխան:

Հարկային և մաքսային մարմինների ռազմավարական նպատակները

ՊԵԿ հիմնական խնդիրներն են լինելու հարկային և մաքսային միասնական պետական քաղաքականության իրականացումը, հարկային և մաքսային օրենսդրության ամբողջական և համահավասար կիրառումը, ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտների ապահովումը, արդյունավետ հարկային և մաքսային հսկողության իրականացումը, ՀՀ տնտեսական անվտանգությանը նպաստումը, հարկ վճարողների և արտաքին տնտեսական գործունեություն իրականացնողների կողմից պարտավորությունների օրինաչափ և հարմարավետ կատարման նպատակով` ժամանակակից և մրցունակ համակարգերի միջոցով որակյալ ծառայությունների մատուցումը և սպասարկումը:

Կարևորվելու են հետևյալ ուղղությունները.

- Ստվերային տնտեսության կրճատմանն ու մրցունակ բիզնես միջավայրի ձևավորմանն ուղղված հարկային քաղաքականության ուղղում տնտեսության ներդրումային գրավչության բարձրացմանն ու տնտեսական ակտիվության մակարդակի բարելավմանը:

- Երկարաժամկետ տնտեսական աճին նպաստելու նպատակով ուղղակի հարկերի բեռի նվազեցում` ի հաշիվ անուղղակի հարկերի:

- Արդարացի հարկման նպատակով հարկային բեռը դեպի «վճարունակ հարկ վճարողներ» տեղափոխելու ուղղությամբ քայլերի ձեռնարկում:

- Միջազգային առևտրատնտեսական հարաբերությունները զարգացնելու նպատակով կրկնակի հարկումը բացառող համաձայնագրերի աշխարհագրության ընդլայնում:

- Հարկային քաղաքականությանը զուգահեռ` հարկային վարչարարության պարզեցման միջոցով ստվերի կրճատում և Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի եկամուտների գեներացում:

- Հարկային վարչարարության խտրականության բացառում:

- Ստվերային շրջանառությունների կրճատման նպատակով տնտեսությունում բոլոր գործարքների լիարժեք փաստաթղթավորման ապահովում:

- Ներդրումային գրավչության բարձրացման նպատակով հնարավորին չափ մաքսային սահմանի անցման գործընթացի պարզեցում, «Մեկ կանգառ, մեկ պատուհան» համակարգի ներդրում:

- Հարկեր/ՀՆԱ ցուցանիշի շարունակական աճի ապահովում առավելագույն հնարավորի սահմաններում:

 

3.2 ՀՀ 2020-2022 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄԸ

 

ՀՀ 2020-2022 թվականների պետական բյուջեների եկամուտները կանխատեսվել են համապատասխանաբար` 1,711.3, 1,859.4 և 2,050.9 մլրդ դրամի չափով: Եկամուտների տարեկան ծրագրային ծավալները կապահովվեն հիմնականում ի հաշիվ հարկային եկամուտների:

 

Աղյուսակ 3.1 2019-2022 թթ համար ծրագրված բյուջետային եկամուտները

 

(մլրդ դրամով)

Եկամտատեսակը	2019թ. սպասում29		2020թ		2021թ		2022թ
			կանխատեսում
Պետական բյուջեի եկամուտներ, որից`	1,558.5		1,711.3		1,859.4		2,050.9
հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%-ով)	24.1%		24.5%		24.4%		24.6%
1. Հարկային եկամուտներ	1,463.9		1,621.2		1,787.5		1,988.8
հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%-ով)	22.7%		23.2%		23.5%		23.9%
տոկոսով ընդհանուրի նկատմամբ	93.9%		94.7%		96.1%		97.0%
2. Այլ եկամուտներ	55.1		59.1		59.8
հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%-ով)	0.9%		0.8%		0.8%		0.7%
տոկոսով ընդհանուրի նկատմամբ	3.5%		3.5%		3.2%		2.9%
3. Պաշտոնական դրամաշնորհներ	3.5		31.0		12.1		1.8
հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%-ով)	0.6%		0.4%		0.2%		0.02%
տոկոսով ընդհանուրի նկատմամբ	2.5%		1.8%		0.6%		0.1%

 

ՀՀ 2020-2022 թվականների պետական բյուջեների եկամուտները ծրագրելիս օգտագործվել են այն մակրոտնտեսական ցուցանիշների կանխատեսումները, որոնք էական ազդեցություն ունեն առանձին եկամտատեսակների բազայի ձևավորման կամ հաշվարկման վրա: Առանձին դեպքերում հաշվի են առնվել նաև պայմանագրային հարաբերություններով կարգավորվող ցուցանիշները:

Հարկային եկամուտների գծով 2020-2022թթ բյուջետային մուտքերը ծրագրվել են հարկային եկամուտներ/ՀՆԱ ցուցանիշի տարեկան 0.3-0.4 տոկոսային կետ աճ ապահովելու սկզբունքի հիման վրա:

Հաշվարկներում լրացուցիչ ենթադրվել է, որ հարկերի գծով 2019 թվականի համար հարկային եկամուտներ/ՀՆԱ ցուցանիշի սպասողական մակարդակը ապահովելու համար բավարար հիմքեր կստեղծեն առկա օրենսդրական նախադրյալները, կիրառվելիք վարչարարական միջոցառումները, ինչպես նաև մակրոտնտեսական զարգացումները:

Գծապատկեր 3.1 ՀՀ 2020-2022թթ հարկային եկամուտները մլրդ դրամով և կշիռը ՀՆԱ-ի նկատմամբ

 

 

 Պաշտոնական դրամաշնորհները 2020-2022թթ համար ծրագրվել են` հաշվի առնելով առկա պայմանագրերը, դոնորների հետ ձեռքբերված նախնական համաձայնությունները և Եվրամիությունից ակնկալվող դրամաշնորհների դեպքում` սպասումները:

 

Աղյուսակ 3.2 2020-2022թթ ծրագրված պաշտոնական դրամաշնորհները (մլրդ դրամներով)

 

Ցուցանիշներ	2018թ փաստ	2019թ սպասում	2020թ	2021թ	2022թ
			կանխատեսում
Ընդամենը պաշտոնական դրամաշնորհներ, այդ թվում`	11.5	39.5	31.0	12.1	1.8
ԵՄ (Եվրոպական հարևանության շրջանակներում ՀՀ-ԵՄ գործողությունների ծրագրով նախատեսված դրամաշնորհային ծրագրեր)	-	8.9	7.9	-	-
Այլ նպատակային դրամաշնորհներ	11.5	30.6	22.9	12.0	1.8
Արտաբյուջետային միջոցներ	0.3		0.2	0.1

 

 

Այլ եկամուտները ներառում են բանկերում և ֆինանսավարկային հաստատություններում պետական բյուջեի ժամանակավոր ազատ միջոցների տեղաբաշխումից և դեպոզիտներից ստացվող տոկոսավճարները, իրավաբանական անձանց կապիտալում կատարված ներդրումներից ստացվող շահաբաժինները, պետական ձեռնարկությունների գույքի օգտագործման վճարները, պետության կողմից տրված վարկերի օգտագործման դիմաց վճարները (տոկոսավճարները), իրավախախտումների համար գործադիր և դատական մարմինների կողմից կիրառվող պատժամիջոցներից ստացվող մուտքերը, պետական մարմինների կողմից ապրանքների մատակարարումից և ծառայությունների մատուցումից մուտքերը և այլ եկամուտները:

Այլ եկամուտները 2020-2022թթ համար ծրագրվել են համապատասխանաբար 59.1 մլրդ դրամի, 59.8 մլրդ դրամի և 60.2 մլրդ դրամի չափով, հաշվի առնելով գանձման համար պատասխանատու պետական կառավարման մարմինների կողմից ՀՀ 2020 թվականի բյուջետային գործընթացի շրջանակում համապատասխան հայտերով ներկայացված կանխատեսումները, կատարված օրենսդրական փոփոխությունները, ինչպես նաև առանձին եկամտատեսակների գծով նախորդ տարիներին արձանագրված հավաքագրման միտումները:

Այլ եկամուտների ՄԺԾԾ կանխատեսումների ընդհանուր պատկերն ըստ եկամտի հիմնական աղբյուրների հետևյալն է.

 

Աղյուսակ 3.3 Այլ եկամուտների կազմում հաշվառվող եկամտատեսակների գծով ՀՀ 2020-2022թթ ՄԺԾԾ շրջանակներում կատարված կանխատեսումները (մլրդ դրամներով)

 

Եկամտատեսակը	2020թ	2021թ	2022թ
	կանխատեսում
Այլ եկամուտներ, այդ թվում`	59.1	59.8	60.2
1. Պետական սեփականություն հանդիսացող գույքի վարձակալությունից եկամուտներ	4.0	5.6	6.5
2. Տոկոսավճարների և շահաբաժինների տեսքով ստացվող եկամուտներ	15.2	14.2	13.1
3. Իրավախախտումների համար գործադիր, դատական մարմինների կողմից կիրառվող պատժամիջոցներից մուտքեր	2.5	2.6	2.5
4. Ապրանքների մատակարարումից և ծառայությունների մատուցումից եկամուտներ, որից`	5.6	6.2	6.8
4.1 ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի ստորաբաժանումների կողմից մատուցված ծառայությունների դիմաց ստացվող վճարներ	5.2	5.7	6.3
4.2 Այլ ապրանքների մատակարարումից և ծառայությունների մատուցումից եկամուտներ	0.4	0.5	0.5
5. Օրենքով և այլ իրավական ակտերով սահմանված` պետական բյուջե մուտքագրվող այլ եկամուտներ	1.3	0.7	1.1
6. Արտաբյուջետային միջոցներ	30.5	30.5	30.2

 

ԳԼՈՒԽ 4.
ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՇՐՋԱՆԱԿ

 

4.1 ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԴԵՖԻՑԻՏԸ

 

Պետական բյուջեի ձևավորումը առաջիկա տարիներին շարունակելու է ընթանալ բյուջետային եկամուտների նկատմամբ ծախսերի գերազանցմամբ, ընդ որում` բյուջետային դեֆիցիտի ֆինանսավորման համար միջոցների ներգրավումն իրականացվելու է ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին աղբյուրներից:

Ստորև ներկայացվում են ՀՀ 2020-2022 թվականների պետական բյուջեների դեֆիցիտի ֆինանսավորման աղբյուրները (տե՜ս Աղյուսակ 4.1):

 

Աղյուսակ 4.1. ՀՀ 2020-2022 թթ պետական բյուջեների դեֆիցիտի ֆինանսավորման աղբյուրները (մլն դրամ)

 

Ցուցանիշներ	2020	2021	2022
	ծրագիր
Դեֆիցիտի ֆինանսավորման աղբյուրներ` ընդամենը	160,310.8	168,316.9	184,601.4
1. Ներքին աղբյուրներ	101,221.7	158,307.3
2. Արտաքին աղբյուրներ	59,089.1	36,521.6	26,294.2

 

Պետական բյուջեի դեֆիցիտի հարաբերակցությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ 2020-2022 թվականին կտատանվի ՀՆԱ-ի 2.3 %-ից 2.2% միջակայքում: Ինչպես նախորդ միջնաժամկետ ծախսային ծրագրերում, ՀՀ 2020-2022 թթ ՄԺԾԾ-ում նույնպես պահպանվել է ՀՀ պետական բյուջեի կախվածությունն արտաքին ֆինանսավորման աղբյուրներից (արտասահմանյան վարկերից և պաշտոնական դրամաշնորհներից), որը կպահպանվի նաև առաջիկա տարիներին:

 

Աղյուսակ 4.2. Ընդհանուր և առաջնային դեֆիցիտները (%-ով ՀՆԱ-ի նկատմամբ) 2020-2022թթ

 

Ցուցանիշներ	2020 ծրագիր	2021 ծրագիր	2022 ծրագիր
Ընդհանուր դեֆիցիտ`Ընդհանուր եկամուտների և ծախսերի տարբերությունը	2.3	2.2	2.2
Առաջնային դեֆիցիտ`Ընդհանուր եկամուտների և ծախսերի (առանց տոկոսավճարների) տարբերությունը	-0.4	-0.3	-0.3

 

Քանի որ պետական բյուջեի դեֆիցիտի զգալի մասը ֆինանսավորվում է փոխառու միջոցների հաշվին, ապա դրա մեծությունը և կառուցվածքը էապես առնչվում են պետական ներքին և արտաքին պարտքը բնութագրող ցուցանիշների հետ:

 

4.2 ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐԻ ԵՎ ԾԱԽՍԵՐԻ ՓԱԹԵԹՈՒՄ 2020-2022ԹԹ ԿԱՆԽԱՏԵՍՎՈՂ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

 

ՀՀ 2020-2022 թվականների պետական բյուջեների կանխատեսվող մուտքերի վերլուծությունից երևում է, որ 2019 թվականի ծրագրային մակարդակի համեմատ, 2020 թվականի անվանական ՀՆԱ-ի շուրջ 3.2% աճի պայմաններում, ՀՀ 2020 թվականի պետական բյուջեի ծախսերի ծավալի ավելացումը ծրագրավորվում է շուրջ 220.1 մլրդ դրամով: Միաժամանակ 2020 թվականի մակարդակի համեմատ պետական բյուջեի մուտքերի ծավալի 8.5 % աճ է կանխատեսվում 2021 թվականին (անվանական ՀՆԱ-ի 9.2% կանխատեսվող աճի պայմաններում) և 2021 թվականի մակարդակի համեմատ` 2022 թվականին` 10.2 %-ով (անվանական ՀՆԱ-ի 9.3 % կանխատեսվող աճի պայմաններում):

Աղյուսակ 4.3. Բյուջետային ռեսուրսների փաթեթում 2020-2022թթ կանխատեսվող փոփոխությունները

 

(մլն դրամ)

Ցուցանիշներ	2020թ ծրագիր	2021թ ծրագիր	2022թ ծրագիր
1. Եկամուտներ	1,711,365.9	1,859,429.1	2,050.865.3
Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	24.5%	24.4%	24.6%
2. Դեֆիցիտի ֆինանսավորման զուտ աղբյուրներ	160,310.8	168,316.9	184,601.4
Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	2.3	2.2	2.2
ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՄՈՒՏՔԵՐ	1,871,677	2,027,746	2,235,467
Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	26.8%	26.6%	26.9%
ՆՈՒՅՆԸ` ԸՍՏ 2020-2021ԹԹ ՄԺԾԾ-ի	1,758,843.4	1,927,361.4	x
Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	24.2	24.1	x

 

4.3 2020-2022ԹԹ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ԾԱԽՍԵՐԻ ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄԸ` ԸՍՏ ՈԼՈՐՏՆԵՐԻ

 

2019թ.ից անցում է կատարվել պետական բյուջեի ծրագրային ձևաչափին` (ծախսերը ներկայացվում են ըստ ԲԳԿ-ների, ծրագրերի և միջոցառումների): Նշվածով պայմանավորված 2020-2022թթ. ՄԺԾԾ նախագծի հիմնական առանձնահատկությունը այն է, որ այն ներկայացվում է ծրագրային ձևաչափով` ըստ ԲԳԿ-ների: Քանի որ 2019-2021թթ ՄԺԾԾ-ն ձևավորվել է ոլորտային սկզբունքով, ինչը նշանակում է, որ ոլորտին բնորոշ ծրագրերը համախմբած են եղել անկախ ծրագրի կատարողից, ուստի հաստատված 2019-2021թթ. ՄԺԾԾ-ի հետ 2020-2022թթ ՄԺԾԾ ծախսերը չեն կարող համընկնել: Սրանով պայմանավորված այս բաժնում 2019-2021թթ. հաստատված ՄԺԾԾ ոլորտային ծախսերը համադրելիության են բերվել ծրագրային ձևաչափին:

ՀՀ 2020-2022 թվականների պետական բյուջեների ծախսերի կանխատեսումները` ըստ ոլորտների բնութագրվում են ստորև ներկայացված աղյուսակի ցուցանիշներով³⁰:

Աղյուսակ 4.4. ՀՀ 2020-2022թթ պետական բյուջեների ծախսերը` ըստ ոլորտների (մլն դրամ)

 

Ցուցանիշներ	2020թ ծրագիր	2021թ ծրագիր	2022թ ծրագիր
ԸՆԴԱՄԵՆԸ ԾԱԽՍԵՐ	1,871,676.7	2,027,746.0	2,235,466.8
1. Սոցիալ – մշակութային ճյուղեր և գիտություն	772,480.8	802,564.2	836,786.4
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	11.1%	10.5%	10.1%
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	41.3%	39.6%	37.4%
2. Պաշտպանության, ազգային անվտանգության, հասարակական կարգի պահպանության, քրեակատարողական և արտակարգ իրավիճակների համակարգեր	419,692,7	436,619,5	429,158,3
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	6.0%	5.7%	5.2%
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	22.4%	21.5%	19.2%
3. Տնտեսական հարաբերություններ, շրջակա միջավայրի պաշտպանություն, բնակարանային շինարարություն և կոմունալ ծառայություններ	332,982,8	344,683,1	342,556,9
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	4.8%	4.5%	4.1%
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	17.8%	17.0%	15.3%
4. Պետական պարտքի սպասարկում (տոկոսավճարներ)	182,977.6	189,600.3	207,924.5
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	2.6	2.5	2.5
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	9.8	9.4	9.3
5. Այլ ոլորտներ (այդ թվում` չբաշխված միջոցներ)	163,542.7	254,278.9	419,040.6
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	2.3%	3.3%	5.0%
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	8.7%	12.5%	18.7%

 

Սոցիալական ոլորտի 2020-2022 թվականներին կարևորվելու է հատկապես կրթության, առողջապահության և սոցիալական ապահովության բնագավառների զարգացման ռազմավարական ծրագրերի իրականացումը:

 

Աղյուսակ 4.5. Սոցիալական ոլորտի 2020-2022 թվականների ծախսերը, ըստ բյուջետային հատկացումների գլխավոր կարգադրիչների (հազ. դրամ)

 

	Ցուցանիշներ	2020թծրագիր	2021թծրագիր	2022թծրագիր
	Ընդամենը սոցիալական ոլորտի ծախսեր, այդ թվում`	772,480.8	802,564.2	836,786.4
	հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ, %	11.1	10.5	10.1
	տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում, %	41.3	39.6	37.4
1	ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն, այդ թվում	179,041.5	197,484.0	214,019.0
	հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ, %	2.6	2.6	2.6
	տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում, %	9.6	9.7	9.6
2	ՀՀ առողջապահության նախարարություն	107,213.3	115,287.3	126,350.3
	հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ, %	1.5	1.5	1.5
	տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում, %	5.7	5.7	5.7
3	ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություն	486,226.0	489,793.0	496,417.0
	հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ, %	7.0	6.4	6.0
	տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում, %	26.0	24.2	22.2

 

Տնտեսության ճյուղերի 2020-2022 թվականների ծախսերը նպատակաուղղված են լինելու արտադրական ենթակառուցվածքների զարգացման ծրագրերին:

Աղյուսակ 4.7. ՀՀ 2020-2022թթ պետական բյուջեների ծախսերը` ըստ տնտեսության իրական հատվածի

 

(մլն դրամ)

Ցուցանիշներ	2020թ ծրագիր	2021թ ծրագիր	2022թ ծրագիր
ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԻՐԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾԻ ԾԱԽՍԵՐ	332,982.8	344,683.1	342,557.0
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	4.6	4.3	3.9
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	17.1	16.3	14.7
1. ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարություն	285,739.6	296,126.7	293,658.1
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	4.1	3.9	3.5
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	15.3	14.6	13.1
2. ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարություն	27,855.5	29,119.9	28,684.7
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	0.4	0.4	0.3
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	1.5	1.4	1.3
3. ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարություն	6,917.2	5,941.9	5,689.2
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	0.1	0.1	0.1
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	0.4	0.3	0.3
4. ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարություն	12,470.5	13,494.5	14,524.9
- Հարաբերությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (%)	0.2	0.2	0.2
- տեսակարար կշիռը ծախսերի ամբողջ ծավալում (%)	0.7	0.7	0.6

 

Պետության կողմից հատկապես կկարևորվեն գյուղատնտեսության, էներգետիկայի, տրանսպորտի, ճանապարհային, ջրային և բնակարանային-կոմունալ տնտեսության զարգացմանն ուղղված ծախսերը:

 

ՄԱՍ Բ. ԾԱԽՍԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

 

 

ԳԼՈՒԽ 5.
ՀՀ 2020-2022ԹԹ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆԵՐԻ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

 

Ծախսային քաղաքականության ռազմավարությունը շարադրող փաստաթղթում ընդհանուր գծերով ներկայացվում են 2020-2022թթ. ժամանակահատվածում պետական բյուջեի ծախսերի ըստ բնագավառների քաղաքականության գերակայությունները: Այս գերակայությունները բխում են Կառավարության ընդհանուր ռազմավարական գերակայությունների համատեքստից (Կառավարության ծրագիր, տարբեր ոլորտներում Կառավարության կողմից ընդունված մի շարք միջնաժամկետ և երկարաժամկետ ծրագրեր և այլն) և պետք է ծառայեն որպես հիմք` ՀՀ 2020 թվականի պետական բյուջեի նախագծի մշակման համար:

Հանրային կառավարման համակարգում առկա հիմնական խնդիրների մասով Կառավարության առանցքային մոտեցումներն են`

1. Ընդհանուր և ոլորտային քաղաքականությունների մասով` - որևէ նախաձեռնության, գործառույթի, ծրագրի, միջոցառման համար պետք է սահմանվեն արդյունքի վերջնական և թիրախային (տարեկան) ոչ ֆինանսական այնպիսի ցուցանիշներ` ներառյալ ժամկետները, որոնք կարտահայտեն և՛ Կառավարության, և՛ առանձին մարմինների գործառույթների, ծրագրերի ու դրանց արդյունքների բովանդակային փոխկապակցվածությունը, կլինեն չափելի և համադրելի: Պետք է հստակ ի ցույց դրվի արդյունքների հասցեականությունը Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն և (կամ) այլ շահառուին ուղղված լինելը: Կառավարության, ՀՀ Ազգային ժողովի, քաղաքացիների և հասարակության այլ անդամների համար պետք է հասանելի և հասկանալի լինեն հանրային միջոցների (բարիքի) վերաբաշխման, այդ թվում` իրականացվող ծախսերի և ծրագրերի նպատակները, արդյունքները և դրանց գնահատման չափանիշները. - ցանկացած գործառույթի կամ ծրագրի մասով սահմանված նպատակ (ոչ ֆինանսական ցուցանիշը) պետք է ապահովի հավելյալ ու հասցեական արժեք (արդյունք) և պետք է բխի քաղաքականության թիրախներից:

2. Պետական ռեսուրսների կառավարման մասով` - ռեսուրսների կառավարումը պետք է իրականացվի արդյունավետ, օգտավետ և խնայողաբար. - հանրային յուրաքանչյուր մարմին կամ կազմակերպություն, անկախ կազմակերպաիրավական կամ այլ առանձնահատկություններից, պետք է գործի օրենքով սահմանված որոշակի լիազորությունների շրջանակում` իրականացնելով տվյալ մարմնի նպատակներին համապատասխանող և դրանցից բխող գործառույթներ. չպետք է լինեն կրկնություններ, այլընտրանքային, զուգահեռ, փոխարինող կամ թաքնված համակարգեր և (կամ) տվյալ մարմնին ոչ բնորոշ գործառույթներ: Արդյունքում, եթե իրականացվող որևէ գործառույթի մասով հավելյալ և հասցեական արդյունք սահմանված չէ, կամ ռեսուրսների կառավարման արդյունավետությունը, օգտավետությունը և տնտեսող լինելը երաշխավորված չեն, ապա նման գործառույթը (ծրագիրը) չպետք է իրականացվի, չպետք է նախաձեռնվի, պետք է դադարեցվի կամ կասեցվի` մինչև նշված պայմանների ապահովումը: Հանրային կառավարման թափանցիկության և հաշվետվողականության ապահովման, վարչական կոռուպցիայի հաղթահարման նպատակով կարևորվում է պետության կողմից ծառայությունների մատուցման ոլորտում էլեկտրոնային գործիքների ներդրման միջոցով քաղաքացի-պետություն շփման հնարավորինս սահմանափակումը, պետական մարմինների գործունեության թափանցիկության, հաշվետվողականության, տվյալների անփոփոխելիության, միասնականության և ավտոմատացման ապահովումը, ինչը կբարձրացնի որոշումների ընդունման ժամանակ կիրառվող տեղեկատվության հուսալիության և ամբողջականության աստիճանը:

Ինչպես արդեն վերը նշվել էր Կառավարությունն առաջիկա տարիների համար առավել կարևորում է պետական բյուջեի հիմնական ծախսային հետևյալ գերակայությունները.

(i) սոցիալական ոլորտի առանձին ճյուղերում (մասնավորապես` կրթություն, առողջապահություն, սոցիալական պաշտպանություն), ինչպես նաև պետական կառավարման բնագավառներում պետական մարմինների գործունեության արդյունավետության, նպատակաուղղվածության և հասցեականության մակարդակի բարձրացման, նրանց կողմից հանրությանը մատուցվող ծառայությունները բնակչության համար ավելի մատչելի դարձնելու նպատակով իրականացվող բարեփոխումների ֆինանսական ապահովում,

(ii) հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը, տարածաշրջանում կայունությունը և Ղարաբաղյան հակամարտության կողմերի ուժերի հավասարակշռությունը պահպանելու նպատակով պաշտպանության և ազգային անվտանգության կառույցների կենսագործունեության համար անհրաժեշտ ֆինանսական ապահովում,

(iii) տնտեսության առանձին ոլորտներում (մասնավորապես` գյուղատնտեսություն, ջրային տնտեսություն, ճանապարհային տնտեսություն և էներգետիկա) ենթակառուցվածքների վերականգնման և զարգացման ծրագրերի իրականացում:

 

5.1 ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԾԱԽՍԵՐ

 

Ոլորտը ներառում է Սահմանադրությամբ և օրենքով ստեղծված պետական մարմինների պահպանման հետ կապված բյուջետային ծրագրերի ու միջոցառումների շրջանակը:

2015 թվականին Հայաստանի Հանրապետությունում նոր Սահմանադրության ընդունմամբ անցում կատարվեց խորհրդարանական կառավարման համակարգին, ինչը նշանակում է օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների լիազորությունների նոր շրջանակների սահմանում:

Սահմանադրության նոր կարգավորումների համատեքստում 2018 թվականի մարտի 23-ին Ազգային ժողովի կողմից ընդունվեցին մի շարք օրենքներ, որոնցով սահմանվում է պետական իշխանության և պետական կառավարման համակարգի մարմինների շրջանակը, դրանց լիազորություններն ու գործառույթները, կարգավորվում են պետական մարմիններում կառավարչական իրավահարաբերությունները և այլն:

Ոլորտն ընդգրկում է պետական իշխանության մարմինների (օրենսդիր, գործադիր և դատական), Սահմանադրությամբ և օրենքով ստեղծված ինքնավար և անկախ մարմինների ընթացիկ պահպանումը և տեխնիկական միջոցներով ապահովումը: Ընդ որում, պետական մարմինների պահպանման ծախսերը, համաձայն ՀՀ ֆինանսների նախարարի 2017թ. հունիսի 23-ի «Հայաստանի Հանրապետությունում ծրագրային բյուջետավորման համակարգի ամբողջական ներդրման ռազմավարության շրջանակներում մեթոդական ուղեցույցերը հաստատելու մասին» 311-Ա հրամանի 1-ին կետով հաստատված «Ծրագրային բյուջետավորման ձևաչափով ծրագրերի և միջոցառումների սահմանման մեթոդական ձեռնարկի» (Հավելված 1), համարվում են Վարչական բնույթի ծախսեր, որոնք արտացոլվում են համապատասխան ծրագրերի ու միջոցառումների տեսքով: Վարչական բնույթի միջոցառումներում (կետեր` 195-197) ներառվում են պետական մարմինների ներքին ծառայությունները, ինչպես նաև պետական մարմնի աշխատակազմի ոլորտային ստորաբաժանումների գծով ծախսերը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հավանություն է տրվել Կառավարության 2019 թվականի ծրագրին, որով նախատեսվում է հանրային կառավարման ոլորտում շարունակաբար վեր հանել պետական բոլոր գերատեսչությունների կրկնվող գործառույթները և վերջիններիս օպտիմալացման արդյունքում բարձրացնել պետական գերատեսչությունների ծախսարդյունավետությունը և աշխատանքի արդյունավետությունը:

Պետական կառավարման համակարգում պետական ռեսուրսների կառավարման մասով Կառավարության առանցքային մոտեցումը հետևյալն է`

- ռեսուրսների կառավարումը պետք է իրականացվի արդյունավետ, օգտավետ և խնայողաբար.

- հանրային յուրաքանչյուր մարմին կամ կազմակերպություն, անկախ կազմակերպա-իրավական կամ այլ առանձնահատկություններից, պետք է գործի օրենքով սահմանված որոշակի լիազորությունների շրջանակում` իրականացնելով տվյալ մարմնի նպատակներին համապատասխանող և դրանցից բխող գործառույթներ, չպետք է լինեն կրկնություններ, այլընտրանքային, զուգահեռ, փոխարինող կամ թաքնված համակարգեր և (կամ) տվյալ մարմնին ոչ բնորոշ գործառույթներ: Ընդ որում`

- քաղաքականությանը վերաբերող գործառույթները պետք է համախմբվեն և իրականացվեն պետական մարմինների կառուցվածքում` որպես մասնագիտացված ստորաբաժանումներ.

- օժանդակ, սպասարկող, աջակցող և մասնագիտացված այլ գործառույթների մասով պետք է դիտարկել դրանք մասնավորին արտապատվիրելու հնարավորությունը և նպատակահարմարությունը: Անհնարին կամ ոչ նպատակահարմար լինելու դեպքում նման գործառույթները պետք է կազմակերպվեն տվյալ մարմնի աշխատակազմում գործող համապատասխան ստորաբաժանումների միջոցով` բացառելով նույնանման գործառույթների, ներառյալ հաստիքների և ստորաբաժանումների մի քանի միավորների կողմից իրականացումը: Այս նպատակներով պետության կողմից նոր ԾԻԳ-երի, ՊՈԱԿ-ների, Հիմնադրամների, ՓԲԸ-ների և (կամ) այլ կառույցների ստեղծումից պետք է ձեռնպահ մնալ, իսկ գործող կառույցների գործունեությունը դադարեցնել (լուծարել, միավորել կամ այլ կերպ դադարեցնել պետության մասնակցությունը), եթե նշված մոտեցումների ներքո չի հիմնավորվում դրանց ստեղծման կամ գոյության անհրաժեշտությունը.

- պետք է բացառվեն անտեղի և ռիսկային կարգավորումները, նույնանման հարցերի վերաբերյալ կամայական որոշումներ ընդունելու հնարավորությունը:

Հանրային կառավարման թափանցիկության և հաշվետվողականության ապահովման, վարչական կոռուպցիայի հաղթահարման նպատակով կարևորվում է պետության կողմից ծառայությունների մատուցման ոլորտում էլեկտրոնային գործիքների ներդրման միջոցով քաղաքացի-պետություն շփման հնարավորինս սահմանափակումը, պետական մարմինների գործունեության թափանցիկության, հաշվետվողականության, տվյալների անփոփոխելիության, միասնականության և ավտոմատացման ապահովումը, ինչը կբարձրացնի որոշումների ընդունման ժամանակ կիրառվող տեղեկատվության հուսալիության և ամբողջականության աստիճանը:

Ընդհանուր առմամբ, պետական կառավարման համակարգի բարեփոխումներին ուղղված Կառավարության կողմից իրականացվող գործողությունները միտված են լինելու պետական կառավարման համակարգում կոռուպցիոն երևույթների բացառմանը, միաժամանակ պետական իշխանության մարմինների գործունեության թափանցիկության, պետական կառավարման գործընթացներին քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների մասնակցության աստիճանի բարձրացման, կառավարման համակարգում տարբեր հանրային ու հասարակական խորհուրդների մասնակցության ապահովման և այլ մեխանիզմների գործարկմամբ:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Պետական կառավարման համակարգի պահպանման գծով գոյություն ունեցող բյուջետային ծրագրերը` դրանք հանրային իշխանության մարմինների պահպանմանն ու տեխնիկական կարողությունների զարգացմանն ուղղված ծախսային ծրագրերն են, որոնց գծով ծախսերի մակարդակը կախված է պետական կառավարման համակարգում տեղի ունեցող փոփոխություններից, այդ թվում` կառուցվածքային կամ գործառութային փոփոխություններից, ինչպես նաև տնտեսության մեջ տեղի ունեցող գնային և սակագնային տարբեր գործոնների փոփոխություններից:

Ընդհանուր առմամբ, պետական կառավարման համակարգում 2020-2022թթ. իրականացվելիք բյուջետային ծախսերի կառուցվածքի և ծավալների վրա հիմնականում ազդեցություն ունեն հետևյալ գործոնները.

1) «Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» ՀՀ օրենքի պահանջներին համապատասխան առանձին պաշտոնատար անձանց պաշտոնային դրույքաչափերի հաշվարկման գործակիցների փոփոխությունը, պաշտոնային դրույքաչափի նկատմամբ հաշվարկվող հավելավճարները և պետական ծառայողների աշխատավարձերի բնականոն աճերը, ինչպես նաև աշխատանքի վարձատրության հաշվարկման համար սահմանվող բազային աշխատավարձի չափը, որը չի կարող ցածր լինել նվազագույն ամսական աշխատավարձի անվանական չափի 80 տոկոսից և գերազանցել 120 տոկոսը, և բազային աշխատավարձի չափը մինչ օրս սահմանված է 66,140.0 դրամ:

2) ՀՀ գործող օրենսդրությամբ նախատեսված դեպքերում առանձին մարմինների բնականոն գործունեության ապահովման համար չկանխատեսված ծախսերի ֆինանսավորման նպատակով պահուստային ֆոնդերի նախատեսումը,

3) պետական իշխանության մարմինների բնականոն գործունեության ապահովման համար անհրաժեշտ միջոցների նախատեսումը:

Միաժամանակ, պետական կառավարման համակարգի ծախսերի ծավալները զգալիորեն կախված են ընթացիկ օրենսդրական կարգավորումներից, որոնց իրագործման պահանջը բխում է ինչպես սահմանադրական բարեփոխումների, այնպես էլ կառավարման ապարատի օպտիմալացման գործընթացի հրամայականներից:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

2020-2022թթ. ՄԺԾԾ չափաքանակները հիմնվում են 2019 թվականի բյուջեի ցուցանիշների վրա, ընդ որում, առանձին ծրագրերի և միջոցառումների գծով ծախսերի հաշվարկներում հաշվի են առնվել 2019 թվականի ընթացքում որոշակի իրավական կարգավորումների արդյունքում կատարված փոփոխությունները: Ընդ որում, հանրային իշխանության մարմինների պահպանման ծախսերը ծրագրավորվել են միասնական սկզբունքի կիրառմամբ: 2020 թվականի ծախսերի ծրագրավորման նպատակով 2019 թվականի ճշտված բյուջեի ցուցանիշները ավելացվել են 1,5 տոկոսով (գնահատման համար հիմք է ընդունվել աշխատավարձի բնականոն աճը), ինչպես նաև վերոհիշյալ գործոնները:

Հանրային իշխանության մարմինների 2020-2022թթ. պահպանման ծախսերի մակարդակի փոփոխությունը կզուգակցվի ՀՆԱ-ի նկատմամբ դրանց հարաբերակցության փոփոխությամբ: Այսպես, պետական իշխանության մարմինների պահպանման համար պետական բյուջեով նախատեսված ծախսերը 2020-2020թթ. Ժամանակահատվածի համար կկազմեն համապատասխանաբար` ՀՆԱ-ի 1.9%, 1.7% և 1.6%-ը (2019թ-ին` 1.6%-ը):

Հանրային իշխանության մարմինների պահպանման ծախսերի տեսակարար կշիռը պետական բյուջեի ծախսերի ամբողջ ծավալում 2020-2022թթ. Ժամանակահատվածի համար կկազմի համապատասխանաբար` 6.1%, 5.7% և 5.2% (2019թ.` 6.4%):

2020-2022թթ. ՀՀ տեղական ինքնակառավարման մարմինների հերթական ընտրությունների անցկացման հետ կապված յուրաքանչյուր տարվա համար նախատեսվել է 734.3 մլն դրամ:

Համաձայն 2018 թվականի մարտի 21-ի «Պաշտոնական վիճակագրության մասին» ՀՕ-194-Ն օրենքի 21-րդ հոդվածի, մարդահամարը` որպես համատարած հաշվառում, անցկացվում է առնվազն 10 տարին մեկ անգամ: Հիմք ընդունելով ՄԱԿ-ի նախաձեռնությունը և ԱՊՀ անդամ երկրների ղեկավարների խորհրդի կողմից 2016թ. սեպտեմբերի 16-ին ք. Բիշքեկում ընդունված «2020 թվականի փուլում ԱՊՀ անդամ-երկրներում մարդահամարների անցկացման մասին» որոշումը հերթական մարդահամարները 2020 թվականին առավել մոտ ժամկետներում անցկացնելու մասին, որոշվել է Հայաստանում մարդահամարն անցկացնել 2020 թվականին:

2020 թվականին անցկացվելիք մարդահամարի անցկացման և արդյունքների ամփոփման նպատակով միջնաժամկետ ժամանակահատվածում նախատեսվել է`

- 2020-ին թվականին մարդահամարի անցկացման աշխատանքների համար նախատեսվել է շուրջ 1,341.2 մլն դրամ,

- 2021 թվականին մարդահամարի արդյունքների ամփոփման նպատակով նախատեսվել է շուրջ 101.8 մլն դրամ,

- 2022 թվականին մարդահամարի արդյունքների ամփոփման և հրապարակման նպատակով նախատեսվել է շուրջ 103.3 մլն դրամ:

Պետական իշխանության մարմինների գծով 2020-2022թթ. ժամանակահատվածի համար ծրագրավորված ծախսերը (ներառյալ մի շարք մարմինների արտաբյուջետային միջոցների հաշվին իրականացվող ծրագրերը), ներկայացված են ստորև բերված աղյուսակում.

 

(հազ դրամ)

	2020թ.	2021թ.	2022թ.
Հանրային իշխանության մարմինների պահպանման ծախսեր	113,360,718.6	115,091,673.2	116,744,547.5
Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններ	734,323.9	734,323.9	734,323.9
Հերթական` մարդահամարի նախապատրաստման, անցկացման և ամփոփման աշխատանքներ	1,341,247.7	101,844.6	103,321.3
ՀՀ կառավարությանը ենթակա անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի ստորաբաժանումների կողմից մատուցվող ծառայություններից ստացվող եկամուտների հաշվին կոմիտեի համակարգի պահպանում	4,709,712.6	4,868,499.0	4,763,839.0
Ընդամենը արտաբյուջետային միջոցների հաշվին իրականացվող ծրագրեր	11,083,838.4	11,143,397.3	11,228,712.3
ԸՆԴԱՄԵՆԸ`	131,229,841.1	131,939,738.0	133,574,744.0

 

5.2 ԿՐԹՈՒԹՅՈԻՆ, ԳԻՏՈՒԹՅՈԻՆ, ՄՇԱԿՈՒՅԹ, ՍՊՈՐՏ ԵՎ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅՈՒՆ

 

5.2.1 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ

Կրթության ոլորտը ներառում է նախադպրոցական, միջնակարգ, նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական, բարձրագույն և հետբուհական կրթության հիմնական և լրացուցիչ կրթական ծրագրերը, ինչպես նաև տարբեր աստիճանների կրթական ծրագրեր իրականացնող ուսումնական հաստատությունների համակարգը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Կրթությունը մարդու հիմնարար իրավունք է, և պետության պարտավորությունն է ապահովել համընդհանուր հավասարապես հասանելի, ներառական և որակյալ կրթություն: Կրթության ոլորտը կարևոր դերակատարություն ունի ինչպես անհատի կայացման, այնպես էլ հասարակության սոցիալական և տնտեսական զարգացման բոլոր ոլորտներում: Դրանով է պայմանավորված, որ այն դասվում է կառավարության ծրագրի գերակայությունների շարքում: Կառավարության համար գերակա խնդիր է կրթության զարգացումը, ինչի շնորհիվ է միայն հնարավոր հասնել կայուն ու ներառական զարգացման և համընդհանուր բարեկեցության:

Կրթության ոլորտի գլխավոր հիմնախնդիրն է միջազգայնորեն ընդունված չափանիշներին համապատասխան որակի ապահովումը: Այս տեսանկյունից ոլորտային քաղաքականությունը ներառում է 3 հիմնական ուղղություններ.

• դասավանդող անձնակազմի, մասնավորապես` ուսուցիչների, մասնագիտական որակական բարելավումը: Մասնավորապես նախատեսվում է, որ դասավանդող ուսուցիչների առնվազն 45%-ը կանցնի ատեստավորում մասնագիտական նոր չափանիշներին համապատասխան,
• կրթական ծրագրերի բովանդակային արդիականացումն ու համապատասխանեցումը աշխատաշուկայի և տնտեսության զարգացող պահանջներին: Կվերանայվեն հանրակրթական չափորոշիչները, ուսումնական պլանը և առարկայական ծրագրերը` նպատակ ունենալով խթանել սովորողների քննական մտածողությունը, նորարարությունը, վերլուծական և ստեղծագործական հմտությունները, առանձնակի ուշադրություն կհատկացվի STEM առարկաների և օտար լեզուների դասավանդմանը: Մասնագիտական կրթության ոլորտում կմշակվեն և կներդրվեն տնտեսության ժամանակակից պահանջներից բխող նոր մասնագիտությունների կրթական ծրագրեր` մեծացնելով շրջանավարտների մրցունակությունն աշխատաշուկայում, բարձրագույն կրթության ծրագրերում կխթանվի գիտահետազոտական աշխատանքների իրականացումը,
• ուսումնական հաստատությունների արդիական նյութատեխնիկական հենքի ապահովումը և սովորողակենտրոն միջավայրի ստեղծումը: Նոր թափ կհաղորդվի նախադպրոցական, դպրոցական և մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների շենքերի վերանորոգմանն ու կառուցմանը` ներառելով նաև գյուղական փոքրաթիվ աշակերտական համակազմ ունեցող դպրոցները: Միաժամանակ, հաստատությունները կապահովվեն ժամանակակից ուսումնական գույքով և սարքավորումներով, ևս 3 մարզերի հանրակրթական դպրոցներում կներդրվի «Կայուն դպրոցական սնունդ» ծրագիրը:

Կրթության ոլորտի հաջորդ կարևոր խնդիրն է մատչելիության ապահովումը, որի ուղղությամբ նախատեսվում են հետևյալ միջոցառումները.

• կընդլայնվի նախադպրոցական ծառայությունների մատուցման շրջանակը, համայնքներին ցուցաբերվող նպատակային օժանդակության շնորհիվ կմեծանա երեխաների ընդգրկվածությունը,
• մինչև 2022 թվականը բոլոր մարզերը կանցնեն համընդհանուր ներառական կրթության, մարզերում գործող հատուկ դպրոցները կվերակազմակերպվեն տարածքային մանկավարժահոգեբանական աջակցության կենտրոնների: Այն մարզերում, որտեղ չեն գործում հատուկ դպրոցներ, կլինի մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայությունների պատվիրակում ՀՀ պետական բյուջեի միջոցների հաշվին,
• մասնագիտական կրթության ֆինանսավորման աճը կուղղվի խոցելի խմբերի երիտասարդների ընդգրկվածության մեծացմանը: Կընդլայնվի մասնագիտական կրթության` պետական բյուջեից ֆինանսավորվող տեղերի թիվը, կընդլայնվեն ուսման վարձի զեղչային համակարգից օգտվող շահառուների խմբերը:

«Հանրակրթություն» ծրագրի գլխավոր նպատակն է` ապահովել դպրոցահասակ երեխաների պարտադիր կրթության` ՀՀ Սահմանադրությամբ ամրագրված իրավունքը` օրենսդրությամբ սահմանված չափորոշիչների և ծրագրերի շրջանակում: Ծրագրի թիրախը միջնաժամկետ հատվածում սովորողների համախառն ընդգրկվածության ցուցանիշի 99% ապահովումն է: Միաժամանակ, ծրագրում ներառված են քաղաքականության միջոցառումներ` միտված սովորողներին մատուցվող ծառայությունների որակի և մատչելիության ապահովմանը, ինչպես նաև հավասար մեկնարկային պայմաններ ստեղծելու համար հանրակրթական դպրոցների հենքի վրա ստեղծված նախադպրոցական ծառայությունների ֆինանսավորմանը:

«Նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթություն» ծրագրի նպատակն է` հիմնական կրթությունից հետո ապահովել 12-ամյա պարտադիր կրթության պահանջն այն շրջանավարտների համար, որոնք չեն հավակնում բարձրագույն կրթության և նախընտրում են մասնագիտական որակավորումը, ինչպես նաև հիմնական և միջնակարգ կրթությունից հետո երեխաներին և երիտասարդներին պատրաստելու ինքնուրույն աշխատանքային գործունեության: Ծրագրի հիմնական թիրախներն են. աշխատաշուկայի պահանջներից ելնելով նոր մասնագիտությունների ներդրումը 15-ից հասցնել 22-ի, ինչպես նաև շուրջ 2.3%-ով ավելացնել հիմնական և միջնակարգ դպրոցների շրջանավարտների թվում` նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատություններ ընդունվածների թիվը:

Ելնելով վերոնշյալ նպատակներից` առավել կարևորվում են հետևյալ արդյունքային ցուցանիշները.

• ՆՄՄԿ համակարգում տվյալ տարում ընդունված սովորողների թիվը մասնագիտական կրթության (նախնական (արհեստագործական), միջին և բարձրագույն մասնագիտական) համակարգում տվյալ տարում ընդունված սովորողների ընդհանուր թվում 43.4%-ից հասցնել 46%-ի,
• ՆՄՄԿ համակարգում տվյալ տարում ընդունված սովորողների թիվը հիմնական և միջնակարգ դպրոցների շրջանավարտների թվում 75%-ից հասցնել 27%-ի,
• Ուսումնառած մասնագիտության գծով ուսումնառության ավարտից հետո 6 ամսվա ընթացքում զբաղվածություն ունեցող շրջանավարտների թիվը 38.3%-ից հասցնել 41.0%-ի,
• Նախնական և միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների` ուսումնառությունը բուհերում շարունակած շրջանավարտների թիվը 17%-ից հասցնել 19%-ի:

«Բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթություն» ծրագրի գլխավոր նպատակն է` ապահովել սոցիալապես անապահով խավերի համար բարձրագույն կրթության մատչելիությունը և խրախուսել լավագույն առաջադիմություն ցուցաբերող ուսանողներին: Ոլորտում կշարունակվեն եվրոպական բարձրագույն կրթական տարածքի ամբողջական ինտեգրմանն ուղղված բարեփոխումները: Միջնաժամկետ հատվածում ծրագրի թիրախներն են` ուսման վարձավճարի լրիվ փոխհատուցմամբ սովորող ուսանողների կշիռը բարձրագույն կրթություն ստացողների մեջ 18%-ից հասցնել 24%-ի, իսկ սոցիալապես անապահովության սահմանային միավորից բարձր միավոր ունեցող ուսանողների կշիռն ընդհանուր ուսանողների թվաքանակի մեջ 4.1%-ից հասցնել 5%-ի:

Մինչև 2022 թվականը նախատեսվում է հասնել հետևյալ արդյունքային ցուցանիշներին`

• ուսման վարձավճարի լրիվ փոխհատուցմամբ սովորող ուսանողների տեսակարար կշիռը բարձրագույն կրթություն ստացողների մեջ 18%-ից` 24%-ի,
• սոցիալապես անապահովության սահմանային միավորից բարձր միավոր ունեցող ուսանողների տեսակարար կշիռն ընդհանուր ուսանողների թվաքանակի մեջ 4.1%-ից` 0%-ի:

«Ապահով դպրոց» ծրագրի նպատակն է հանրակրթական դպրոցներում բարելավել ուսումնական միջավայրը` ստեղծելով ապահով, պաշտպանված և երեխայակենտրոն պայմաններ: Ծրագրի արդյունքային ցուցանիշներն են.

• 2022 թվականին ունենալ աղետներին դիմակայելուն պատրաստ բարելավված միջավայրով 51 դպրոցներ (հետագայում միջոցառումը կրելու է շարունակական բնույթ),
• 2023 թվականին ապահովել հանրապետության բոլոր տարրական դասարանների և նախակրթարանների սովորողներին կայուն դպրոցական սննդով,
• Ապահովել հանրապետության գործող բոլոր հանրակրթական ուսումնական հաստատություններին համացանցի հասանելիությամբ:

«Արտադպրոցական դաստիարակություն» ծրագրի հիմնական նպատակն է նպաստել հանրակրթական ուսուցման համակարգում ընդգրկված երեխաների հոգևոր և գեղագիտական, ֆիզիկական, ստեղծագործական կարողությունների զարգացմանը, հայրենասիրական դաստիարակությանը, բնապահպանական, կիրառական և հումանիտար գիտելիքների կատարելագործմանը: Նախատեսվում է միջնաժամկետ կտրվածքում արտադպրոցական դաստիարակության ծրագրերում 6-18 տարեկան երեխաների ընդգրկվածության մակարդակը 5.1%-ից հասցնել 10%-ի, որից 5%-ը` գյուղական բնակավայրերում: Միաժամանակ, արտադպրոցական դաստիարակության ոլորտում կիրականացվեն միջոցառումներ` դպրոցականներին արվեստին, գիտությանը, դասական երաժշտությանը ծանոթացնելու նպատակով:

«Կրթության որակի ապահովում» ծրագիրն ուղղված է կրթության բոլոր մակարդակներում որակի բարձրացման և հավաստման միջոցառումների իրականացմանը:

Ծրագրի արդյունքային ցուցանիշներն են.

• միջազգային համաթվերում (Համընդհանուր տնտեսական ֆորում, 1-7 բալային համակարգ), կրթության համակարգի որակի գնահատման 3.7 բալը հասցնել 5-ի, իսկ տարրական դպրոցների որակի գնահատման 4.1 բալը` 6-ի,
• պետական միասնական քննությունների արդյունքներում հայոց լեզու և հայ գրականություն, մաթեմատիկա առարկաներից 1-20 բալային համակարգում համապատասխանաբար` 12.9 և 11 բալերը 2021 թվականին հասցնել 15-ի,
• ազգային և միջազգային ստուգատեսների (TIMSS) արդյունքներում մաթեմատիկա և բնագիտական առարկաներից 444-481 գրանցված բալերը 2020 թվականին հասցնել 500-ի,
• հանրակրթական դպրոցների կամավոր ատեստավորմանը մասնակցած ուսուցիչների թիվը 2023 թվականին հասցնել 45%-ի:

«Համընդհանուր ներառական կրթության համակարգի ներդրում» ծրագրի հիմնական նպատակն է` յուրաքանչյուր երեխայի համար կրթության մատչելիության, հավասար մասնակցության հնարավորություն և որակի ապահովում` զարգացման առանձնահատկություններին համապատասխան և անհրաժեշտ պայմանների ստեղծման միջոցով, որի արդյունքային ցուցանիշներ են սահմանվել.

• հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների համար հարմարեցված ենթակառուցվածքներ և նյութեր ունեցող դպրոցների թիվը 25%-ից 2021 թվականին հասցնել 100%-ի,
• հանրակրթական դպրոց հաճախող կրթության առանձնահատուկ կարիք ունեցող երեխաների տեսակարար կշիռը կրթության առանձնահատուկ կարիք ունեցող երեխաների ընդհանուր թվաքանակի մեջ 14%-ից 2021 թվականին հասցնել 100%-ի:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

 

Կրթության ոլորտի 7 բյուջետային ծրագրերով ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը հանդիսանում է բյուջեի գլխավոր կարգադրիչ.

1045 – «Նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթություն»,

1111 – «Բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթություն»,

1146 – «Հանրակրթություն»,

1148 – «Արտադպրոցական դաստիարակություն»,

1183 – «Ապահով դպրոց»,

1192 – «Կրթության որակի ապահովում»,

1193 – «Համընդհանուր ներառական կրթության համակարգի ներդրում»:

Սփյուռքի նախարարության լուծարման կապակցությամբ նախատեսվում է նոր «Կրթության ոլորտում միջազգային և սփյուռքի հետ համագործակցության զարգացում» ծրագիրը, որը ներառում է ինչպես նախարարության, այնպես էլ սփյուռքի նախարարության կողմից իրականացված որոշ միջոցառումներ:

Միջին ժամկետ հատվածում կշարունակի գերակա մնալ հանրակրթության ոլորտը: Որպես կրթության որակի ապահովման հիմնական գործոն նախարարության (կառավարության) ուշադրության կենտրոնում կլինի ուսուցիչների գործունեությունը. աստիճանաբար կբարձրացվի ուսուցիչների նվազագույն աշխատավարձը` միջին ժամկետ հատվածում այն հասցնելով շնչային ՀՆԱ-ի մակարդակին: Միաժամանակ, կստեղծվեն ուսուցիչների մասնագիտական առաջընթացը խթանող մեխանիզմներ և հնարավորություններ, կվերանայվի ուսուցիչների ատեստավորման համակարգը` այն կապելով լրացուցիչ վարձատրության հնարավորությունների հետ: Մշակվել է ուսուցիչների այլընտրանքային` կամավոր ատեստավորման համակարգ, որը կգործի պարտադիր ատեստավորմանը զուգահեռ և ուսուցիչների աշխատավարձի բարձրացման հնարավորություն կընձեռի:

Ուսուցիչների մասնագիտական առաջընթացի քաղաքականությունը կզուգորդվի մեկ այլ գերակա ուղղության` կրթության բովանդակային արդիականացմամբ, ինչը կիրականացվի Համաշխարհային բանկի «Կրթության բարելավման» վարկային և «ԵՄ-ն հանուն նորարարության» դրամաշնորհային ծրագրերի շրջանակում: Կրթության բովանդակային բարեփոխումներում հատուկ կարևորում են STEM առարկաները, որոնց արդյունքում ձեռքբերված կարողություններն ու գիտելիքներն առանցքային են ժամանակակից աշխարհում: Այս տեսանկյունից կշարունակվի ինժեներական լաբորատորիաների հիմնումն ու հետագա գործարկումը հանրակրթական դպրոցներում:

Միաժամանակ կշարունակվեն ՆՄՄ ոլորտում կրթական չափորոշիչների մշակման և լրամշակման, վարչական, դասավանդող անձնակազմի վերապատրաստմանն ուղղված աշխատանքները: Կընդլայնվի որակի հավատարմագրման ենթարկվող ՄԿՈՒ հաստատությունների ցանկը:

Ոլորտային ծախսային գերակայություն է կրթական օբյեկտների շենքային պայմանների բարելավումը: Նախնական (արհեստագործական) և միջին ուսումնական (ՆՄՄ) հաստատությունների անմխիթար վիճակը վտանգում է կրթության որակի և արդյունավետության ապահովումը: Համապատասխան կրթական միջավայրի ստեղծումը կնպաստի համակարգի շարունակական զարգացմանը, ՆՄՄԿ ոլորտում մասնագիտական կրթության և ուսուցման արդիականացմանը, մասնագիտական ներուժի կարողությունների հզորացմանը, մասնագիտական կրթության և ուսուցման հեղինակության և վարկանիշի բարձրացմանը: 2020-2022 թվականներին նախատեսվել է ուսումնական հաստատությունների հիմնանորոգում, իսկ 2021-2022 թվականներին` նոր ուսումնաարտադրական բազաներով վերազինում: Հիմնանորոգման դրույթն ամրագրված է նաև ՀՀ կառավարության և Եվրոպական Միության միջև 2016 թվականի դեկտեմբերին ստորագրված «Որակավորումների բարելավում ավելի լավ աշխատատեղերի համար» ԵՀԳ/2015/038-246 ֆինանսավորման համաձայնագրում:

Կհիմնանորոգվեն նաև Համաշխարհային բանկի «Կրթության բարելավման» վարկային և դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակում 7 ավագ դպրոցներ 2020-2021 թվականներին, ինչպես նաև 3 հանրակրթական ուսումնական հաստատություններ` ՀՀ պետական բյուջեի հաշվին, որոնց ուղղությամբ աշխատանքներն սկսվել էին նախորդ տարիներին:

Նախատեսվել է իրականացնել փոքրաթիվ համակազմ ունեցող դպրոցների կառուցման կամ հիմնանորոգման աշխատանքներ, որոնցից 22-ի նախագծանախահաշվային աշխատանքները նախատեսված են 2019 թվականին: Միջոցառումն ամրագրվել է ՀՀ կառավարության ծրագրով:

ՀՀ կառավարության ծրագրով ամրագրված` նախադպրոցահասակ երեխաների 70% ընդգրկվածության թիրախն ապահովելու համար կշարունակվի ծախսարդյունավետ նախադպրոցական ծառայությունների հիմնումը համայնքներում: Կշարունակվի «Կրթության բարելավում» ծրագրի շրջանակում նախակրթարանների հիմնումը: Միաժամանակ պետական բյուջեից միջոցներ են նախատեսվել փոքր համայնքներում 70 նախադպրոցական այլընտրանքային ծառայություններ հիմնելու համար: Եվս 30 ծառայություններ կստեղծվեն «ԵՄ-ն քաղաքացիների համար» ծրագրի շրջանակում (իրականացնող` ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամ): Այլընտրանքային, քիչ ծախսատար, կեսօրյա նախադպրոցական կրթական ծառայությունների տարբեր մոդելների ներդրմամբ ակնկալվում է`

• երեխաների ներդաշնակ և համակողմանի զարգացման համար նպաստավոր պայմանների ապահովում և համապատասխան ուսուցում,
• գյուղական համայնքի փոքրաթիվ դպրոցները վերածել կրթամշակութային կենտրոնների, որըհնարավորությունկտագյուղականհամայնքներումմիաժամանակմեկտեղելնախակրթարանի, դպրոցիևմշակութայինկենտրոնիգործառույթները: Միաժամանակ, ծրագիրըկլուծիգյուղականհամայնքներիփոքրաթիվդպրոցներիարդյունավետկառավարմանխնդիրը,
• բազմազան մեթոդներով իրականացվող ուսումնադաստիարակչական աշխատանքների (խաղեր, պարապմունքներ, միջոցառումներ) միջոցով երեխաների կողմից իրենց տարիքին համապատասխան գիտելիքների, հմտությունների ձեռքբերում և առօրյայի անցկացում ապահով, ուրախ, խրախուսող և ստեղծագործական մթնոլորտում,
• երեխաների մոտ գիտելիքների, հմտությունների և արժեքային համակարգի ձևավորում, որը կօգնի նրանց լինել բանիմաց, նպատակասլաց, ճկուն և հաջողակ,
• երեխաների ինքնուրույն ստեղծագործական զարգացման կարողությունների ձևավորում, համագործակցելու և թիմով աշխատելու հմտությունների ձեռքբերում, դպրոց հաճախելու հավասար մեկնարկային պայմանների ստեղծում տվյալ տարիքային խմբի բոլոր երեխաների համար:

Կշարունակվի համընդհանուր ներառական կրթության ընդլայնման քաղաքականությունը: Մինչև 2023 թվականը ապահովվելու է անցումը համընդհանուր ներառական հանրակրթությանը հանրապետության բոլոր մարզերում և Երևան քաղաքում: Այդ նպատակով արդեն Սյունիքի, Լոռու, Տավուշի, Արմավիրի մարզերում գործում են տարածքային մանկավարժահոգեբանական աջակցության կենտրոններ: Հատուկ դպրոցները կվերակազմավորվեն մանկավարժահոգեբանական աջակցության կենտրոնների, իսկ այնտեղ սովորող երեխաները կտեղափոխվեն հանրակրթական դպրոցներ: Կընդլայնվի հանրակրթական դպրոցների ներառական կրթության կարողությունների հզորացումը, լրացուցիչ ծրագրեր կիրականացվեն ուսուցիչների կարողությունների զարգացման ուղղությամբ:

Ծախսային մեկ այլ գերակայություն է դպրոցական երեխաներին սննդով ապահովման միջոցառումը:

Ներկայումս հանրապետության 6 մարզերում (Արարատ, Սյունիք, Վայոց Ձոր, Տավուշ, Շիրակ, 2019 թվականի սեպտեմբերից` Արագածոտն) իրականացվում է «Կայուն դպրոցական սնունդ» ծրագիրը: 2020-2022 թվականներին ծրագիրը կներդրվի Գեղարքունիքի, Արմավիրի և Լոռու մարզերում: ՄԱԿ-ի Պարենի համաշխարհային ծրագիրը կշարունակի օժանդակել ծրագրին` այդ թվում անցումային մարզերում դպրոցներում ճաշարանների և խոհանոցների վերանորոգման ու կահավորման ուղղությամբ: ԱՄՆ ՄԶԳ «Ներառական կրթության հզորացում» ծրագրով 100 դպրոցներում և 5 մանկավարժահոգեբանական աջակցության կենտրոններում կիրականացվեն կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող անձանց մատչելիության համար հարմարեցման վերանորոգման աշխատանքներ: 2023 թվականին ծրագրի շահառուների թիվը կկազմի շուրջ 108000: Արդյունքում Հայաստանի Հանրապետության բոլոր մարզերի հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում սովորողները կստանան առողջ, կայուն և ապահով սնունդ:

Ծախսային գերակայություն է նաև բարձրագույն կրթության մատչելիության մեծացումը` օժանդակելով խոցելի խմբերի երիտասարդներին` ընդլայնելով ուսման վարձի լրիվ կամ մասնակի փոխհատուցման միջոցառման շահառուների խմբերը:

«Բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածով սահմանված` բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության բնագավառում պետական քաղաքականության սկզբունքներից է բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության մատչելիությունը: Նույն օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` ՀՀ-ում բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության բնագավառում պետական քաղաքականության խնդիրներից է պետության համար առաջնային և կարևորություն ներկայացնող բնագավառներում, ինչպես նաև սահմանամերձ կամ բարձրլեռնային բնակավայրերում մասնագետների պատրաստմանն աջակցելը, իսկ 2-րդ մասի 5-րդ և 6-րդ կետերով սահմանված է, որ պետությունն ապահովում է բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության զարգացում հետևյալ ձևերով`

պետության պահանջներին համապատասխան` բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթական ծրագրեր իրականացնող ուսումնական հաստատություններին և դրանցում սովորողներին ֆինանսական աջակցության ապահովում.

օրենքով սահմանված կարգով բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության համակարգի ուսանողներին և ասպիրանտներին պետական ֆինանսական օժանդակություն (կրթաթոշակներ, ուսման վարձի փոխհատուցում (լրիվ և մասնակի (զեղչ), կրթական դրամաշնորհներ, վարկեր):

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

 

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության կողմից` կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի ոլորտների գծով 2020-2022 թվականների ՄԺԾԾ-ում ընդգրկված ծախսային ծրագրերի գումարը կազմում է.

2020 թվականի համար`	179,041,539.1 հազար դրամ,
2021 թվականի համար`	197,483,996.8 հազար դրամ,
2022 թվականի համար`	213,793,431.0 հազար դրամ:

 

ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ
Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ժամկետը	Ցուցանիշը
Աշխատաշուկայի արդի պահանջներին համապատասխան նախնական մասնագիտական (արհեստա- գործական) և միջին մասնագիտական կրթության որակավորում ունեցող մասնագետների պատրաստում, կրթության մատչելիության ապահովում	1045 Նախնական (արհեստա- գործական) և միջին մասնագիտական կրթություն	Նախնական և միջին մասնագիտական կրթության համակարգում տվյալ տարում ընդունված սովորողների թիվը` մասնագիտական կրթության (նախնական (արհեստագործական), միջին և բարձրագույն մասնագիտական) համակարգում տվյալ տարում ընդունված սովորողների ընդհանուր թվում, տոկոս	43.39	2017-2018 ուս. տարի	46	2022թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Նախնական և միջին մասնագիտական կրթության համակարգում տվյալ տարում ընդունված սովորողների թիվը` հիմնական և միջնակարգ դպրոցների շրջանավարտների թվում, տոկոս	24.75	2017-2018 ուս. տարի	27	2022թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Ուսումնառած մասնագիտության գծով ուսումնառության ավարտից հետո 6 ամսվա ընթացքում զբաղվածություն ունեցող շրջանավարտների թիվ (ներառված չեն բուհ տեղափոխված /ընդունված, բանակ զորակոչված, արտերկիր մեկնած, ոչ իրենց մասնագիտությամբ աշխատող շրջանավարտները), տոկոս	38.3	2017-2018 ուս. տարի	41	2022թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Նախնական և միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների ուսումնառությունը բուհերում շարունակած շրջանավարտների թիվը, տոկոս	17	2017-2018 ուս. տարի	19	2022թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
Ապահովել մատչելի, որակյալ և մրցունակ բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթություն	1111 Բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթություն	Ուսման վարձավճարի լրիվ փոխհատուցմամբ սովորող ուսանողների տեսակարար կշիռը բարձրագույն կրթություն ստացողների մեջ, տոկոս	18	2018թ.	24	2022թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Խոցելի խմբերի, ինչպես նաև սոցիալապես անապահովության սահմանային միավորից բարձր միավոր ունեցող, այդ թվում սահմանամերձ համայնքների ցանկով սահմանված, ընտանիքների ուսանողների տեսակարար կշիռը ընդհանուր ուսանողների թվաքանակի մեջ, տոկոս	4.1	2018թ.	5	2022թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
Պարտադիր կրթության երեք մակարդակներում սովորողների ընդգրկվածության և գրագիտության ապահովում	1146 Հանրակրթության ծրագիր	Պարտադիր կրթության առաջին մակարդակում ընդգրկվածությունը, տոկոս	91.3	2019թ.	99	2021թ.	ՀՀ Սահմանադրության 38-րդ հոդված
		Պարտադիր կրթության երկրորդ մակարդակում ընդգրկվածությունը, տոկոս	90.1	2019թ.	99	2021թ.	ՀՀ Սահմանադրության 38-րդ հոդված
		12-ամյա պարտադիր կրթության համակարգում ընդգրկվածությունը, տոկոս	86.0	2019թ.	99	2021թ.	ՀՀ Սահմանադրության 38-րդ հոդված
Նպաստել հանրակրթական ուսուցման համակարգում ընդգրկված երեխաների հոգևոր և գեղագիտական զարգացմանը, բնապահպանական և կիրառական գիտելիքների ձեռքբերմանը:	1148 Արտադպրոցական դաստիարա- կություն	Արտադպրոցական դաստիարակության ծրագրերում 6-18 տարեկան երեխաների ընդգրկվածությունը, տոկոս	5.1	2019թ.	10.0	2022թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի թիվ 65-Ա որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Արտադպրոցական դաստիարակության ծրագրերում գյուղական բնակավայրերի 6-18 տարեկան երեխաների տեսակարար կշիռը, տոկոս	2.5	2019թ.	5.0	2022թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի թիվ 65-Ա որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
Դպրոցներին սպառնացող աղետների ռիսկի կառավարման կարողությունների հզորացում, դպրոցի անձնակազմի և աշակերտների անվտանգության ապահովման մակարդակի բարձրացում` կիրառելով ներառական և երեխայակենտրոն մոտեցում	1183 Ապահով դպրոց	Աշակերտներին կայուն դպրոցական սննդով ապահովող դպրոցների տեսակարար կշիռը, տոկոս	38	2019թ	100	2023թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Բարելավված միջավայրով ուսումնական հաստատությունների թիվ	0	2018թ.	51	2022թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Համացանցի հասանելիությամբ դպրոցների թիվ, տոկոս	100	2014թ.	100	2022թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
Ընթացիկ աշխատանքների, բարեփոխումների և նոր նախաձեռնու- թյունների միջոցով ֆորմալ և ոչ-ֆորմալ կրթության ոլորտում իրականացվող միջոցառումների, մատուցվող ծառայությունների բովանդակության և կազմակերպման որակի շարունակական բարելավում	1192 Կրթության որակի ապահովում	Միջազգային համաթվերում կրթության ցուցանիշների առաջընթաց. կրթության համակարգի որակի գնահատականը (Համընդհանուր տնտեսական ֆորում, 1-7 բալային համակարգ)	3.7		5	2021թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Միջազգային համաթվերում կրթության ցուցանիշների առաջընթաց. տարրական կրթության որակի գնահատականը (Համընդհանուր տնտեսական ֆորում, 1-7 բալային համակարգ)	4.1		6	2021թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Պետական միասնական քննությունների արդյունքների առաջընթաց. միասնական քննությունների միջինացված գնահատական 1-20 բալային համակարգում (Հայոց լեզու և Հայ գրականություն, Մաթեմատիկա)	(12.9;11)		(15;15)	2021թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Ազգային և միջազգային ստուգատեսներում (TIMSS) արդյունքների առաջընթաց. 4-րդ դասարան (Մաթեմատիկա, Բնագիտական առարկաներ)	(481;444)		(500;500)	2020թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Ազգային և միջազգային ստուգատեսներում (TIMSS) արդյունքների առաջընթաց. 8-րդ դասարան (Մաթեմատիկա, Բնագիտական առարկաներ)	(471;460)		(500;500)	2020թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Աշխատաշուկայի պահանջներից ելնելով վերջին երեք տարիների ընթացքում ներդրված նախնական և միջին մասնագիտական նոր մասնագիտությունների քանակ, հատ	15	2017-2018 ուս. տարի	22	2022	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Կամավոր ատեստավորմանը մասնակցած հանրակրթական դպրոցի ուսուցիչների թիվ, տոկոս	0	2018թ.	45	2023	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
Յուրաքանչյուր երեխայի համար կրթության մատչելիության, հավասար մասնակցության հնարավորության և որակի ապահովում` զարգացման առանձնահատ- կություններին համապատասխան և անհրաժեշտ պայմանների ստեղծման միջոցով	1193. Համընդհանուր ներառական կրթության համակարգի ներդրում	Հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների համար հարմարեցված ենթակառուցվածքներ և նյութեր ունեցող դպրոցների թիվ, տոկոս	25		100	2021թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին
		Հանրակրթական դպրոց հաճախող կրթության առանձնահատուկ կարիք ունեցող երեխաների տեսակարար կշիռը կրթության առանձնահատուկ կարիք ունեցող երեխաների ընդհանուր թվաքանակի մեջ, տոկոս	14		100	2021թ.	ՀՀ ԱԺ 14.02.2019թ. ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ» բաժին

 

5.2.2 ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՀՀ գիտության ոլորտում պետական քաղաքականության հիմնական նպատակներն են. Հանրապետության գիտական ու գիտատեխնիկական ներուժի զարգացումը, գիտության ժամանակակից ենթակառուցվածքի ձևավորումը, տնտեսության մեջ գիտության և տեխնիկայի նվաճումների ներդրման խրախուսումը, հանրապետության առջև ծառացած անվտանգային և սոցիալական խնդիրների լուծմանը նպաստելը, գիտության, կրթության և արտադրության ինտեգրումը, հայագիտության զարգացումը, ինչպես նաև գիտատեխնիկական մշակույթի զարգացումը և տարածումը:

Այդ նպատակների ձեռքբերման ուղղությամբ 2020-2022 թվականների ընթացքում իրականացվելու են միջոցառումներ, որոնք ամրագրված են, մասնավորապես, ՀՀ գիտության ոլորտի զարգացման 2011-2020 թվականների ռազմավարությամբ (հավանության է արժանացել ՀՀ կառավարության 2010 թվականի մայիսի 27-ի նիստի N 20 արձանագրային որոշմամբ), 2017-2020 թվականների ռազմավարական ծրագրով (հավանության է արժանացել ՀՀ կառավարության 2017 թվականի օգոստոսի 17-ի նիստի N 35 արձանագրային որոշմամբ) և ՀՀ կառավարության ծրագրով: ՀՀ գիտության ոլորտի 2019-2023 թվականների պետական քաղաքականության ուղենիշներն ամրագրվել են ՀՀ ԱԺ 2019 թվականի փետրվարի 14-ի ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» կետի «Գիտության ոլորտին» վերաբերող բաժնում:

ՀՀ-ում միջազգայնորեն մրցունակ, Եվրոպական հետազոտական տարածքի հետ ինտեգրված և այդ հետազոտական տարածքում իր մասնագիտացման տիրույթը (խելացի մասնագիտացում) ունեցող, գիտական գերազանցությունը խթանող, հանրապետության տնտեսության պահանջներից բխող, պաշտպանունականության մակարդակի բարձրացմանը նպաստող և բարձր տեխնոլոգիական արտադրանք ապահովող ազգային գիտական համակարգ ձևավորելու նպատակով` 2020-2022 թվականներին շարունակվելու են`

• ՀՀ-ում ՀՀ ԳԱԱ «ԻԿՐԱՆԵՏ կենտրոն» միջազգային կազմակերպության և Տեսական ֆիզիկայի միջազգային կենտրոնի (ICTP) փոխկապակցված կենտրոնի ֆինանսավորումը,
• համաֆինանսավորման սկզբունքով իրականացվելու են հայ-ֆրանսիական, հայ-բելառուսական, հայ-ռուսական և հայ-գերմանական, հայ-բուլղարական, հայ-իտալական համատեղ ծրագրեր: Միաժամանակ, ֆինանսավորվելու են նաև մի շարք միջազգային գիտական կառույցների կամ համագործակցությունների մասնակցությունը` Միջուկային Հետազոտությունների Միացյալ Ինստիտուտի (ՄՀՄԻ–JINR), Բարձր Էներգիաների Ստերեոսկոպիկ Համակարգ (ԲԷՍՀ–H.E.S.S.), ԵՄ հետազոտությունների, գիտության և նորարարության «Հորիզոն-2020» ծրագրի անդամակցությունը` 2020 թվականին և «Հորիզոն Եվրոպա» ծրագրի անդամակցությունը` 2021-2022 թվականներին և այլն:

Պահպանվելու է նաև պետական գիտական ծրագրերում և թեմաներում ընդգրկված բարձր արդյունավետությամբ աշխատող գիտաշխատողների անհատական խրախուսման ծրագրերը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

ՀՀ գիտության ոլորտի զարգացման 2020-2022 թվականների զարգացման հիմնական թիրախները շարադրված են ՀՀ ԱԺ 2019 թվականի փետրվարի 14-ի ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավարության 2019-2023 թվականների ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» բաժնի «Գիտության ոլորտին» վերաբերող կետերում: Այդ թիրախներն են`

• գիտության ֆինանսավորման արդյունավետության բարձրացումը,
• գիտության ոլորտում արդյունավետության վրա հիմնված ֆինանսավորման մեխանիզմներ ներդրումը,
• երկրի տնտեսության կարիքներից բխող և գիտական հետազոտությունների արդի պահանջներին համապատասխանող ուղղությունների զարգացումը,
• գիտության ոլորտում երիտասարդ կադրերի ամրապնդման մեխանիզմների ներդրումը, Հայաստանում իրականացվող ծրագրերում արտասահմանում գտնվող հայ գիտնականների ներգրավումը, վերինտեգրման ծրագրերի իրականացումը,
• բեկումնային զարգացում ապահովող որոշ տեխնոլոգիական ոլորտներում գիտական, գիտակրթական և գիտատեխնոլոգիական գերազանցության կենտրոնների ստեղծումը,
• կրթություն-գիտություն կապի ստացումը` ձևավորելով բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների և գիտական կազմակերպությունների ցանցեր` ըստ գիտական գործունեության բնագավառների և ապահովելով ուսանողների, պրոֆեսորդասախոսական կազմի և գիտաշխատողների տեղաշարժը ցանցի մաս կազմող բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում և գիտական կազմակերպություններում.
• հայերեն լեզվի գործառության ու զարգացման համար անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծումը,
• միջազգայնորեն մրցունակ, միջազգային գիտական նվաճումների միտված, երկրի տնտեսության մրցունակությանը և անվտանգությանն անմիջականորեն նպաստող գիտական համակարգի ստեղծումը:

Վերոնշյալ նպատակների ձեռքբերման ուղղությամբ 2020-2022 թվականներին իրականացվելու են հետևյալ միջոցառումները`

• գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության բնագավառում կատարողականի վրա հիմնված պետական ֆինանսավորման մեխանիզմների ներդրում,
• գիտության ոլորտի օպտիմալացման և կառուցվածքային բարեփոխումների ծրագրի մշակում և ներդրում,
• գիտության ոլորտի զարգացման 2021-2025 թվականների ռազմավարական ծրագրի մշակում և ներդրում,
• գիտության և տեխնիկայի զարգացման 2020-2024 թվականների գերակայությունների սահմանում և դրանց շրջանակներում ծրագրերի առաջնահերթ իրականացման մեխանիզմների ներդրում,
• տնտեսության պահանջներից բխող հետազոտությունների պատվերների ձևավորման մեխանիզմների մշակում և ներդրում,
• երկակի նշանակության ծրագրերի իրականացում,
• գիտության ոլորտ երիտասարդ կադրերի ներգրավման ծրագրի մշակում և ներդրում,
• օտարերկրյա պետություններում աշխատող գիտական և (կամ) գիտակրթական կադրերի վերաինտեգրման ծրագրերի իրականացում,
• միջազգային չափանիշներին համապատասխան գիտական հետազոտություններ իրականացնելու պայմանների ձևավորման մեխանիզմների մշակում և ներդրում,
• գիտանորարարական ենթակառուցվածքների ստեղծման աջակցության մեխանիզմներ ներդրում,
• Եվրոպական հետազոտական տարածքում խելացի մասնագիտացման տիրույթի ձեռքբերմանն ուղղված ծրագրերի իրականացում,
• հայագիտական հետազոտությունների առաջանցիկ զարգացման ապահովում, այդ թվում` միջազգային համագործակցության զարգացման մակարդակի բարձրացում:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Գիտության ոլորտի 2020-2022 թվականների ծախսային գերակայություններն ու դրանց շրջանակներում իրականացվող միջոցառումներն են`

• Գիտության ֆինանսավորման արդյունավետության բարձրացում, կատարողականի վրա հիմնված ֆինանսավորման մեխանիզմների ներդրում, տնտեսության պահանջներից բխող, ինչպես նաև երկակի նշանակություն ունեցող գիտելիքների ձեռքբերմանն ուղղված հետազոտությունների խթանում`

Անհրաժեշտ գնահատել գիտական կազմակերպությունների և բուհերի գիտական ստորաբաժանումների գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության արդյունավետությունը և ներդնել կատարողականի վրա հիմնված պետական ֆինանսավորման մեխանիզմներ: Այս գործընթացին պետք է հաջորդի գիտության բնագավառի ոլորտային և միջոլորտային մոտեցմամբ օպտիմալացման և կառուցվածքային բարեփոխումների իրականացումը, այդ թվում` անհրաժեշտության դեպքում, անկախ գերատեսչական պատկանելությունից, միևնույն գիտական ուղղության պետական գիտական կազմակերպությունների միավորումը: Պետք է հստակեցնել գիտական կազմակերպությունների տնօրենի և գիտական խորհրդի իրավասություններն ու պարտականությունները (արժևորելով տնoրենի պաշտոնը և վարչական ազդեցությունից հանելով գիտական որոշումների ընդունման գործառույթները), սահմանափակել գիտական ստորաբաժանումների ղեկավարների և տնօրենի պաշտոններն անընդմեջ զբաղեցնելու ժամանակահատվածը, հստակեցնել բուհերում գիտական ստորաբաժանումների կազմակերպաիրավական կարգավիճակը` ապահովելով ֆինանսատնտեսական գործունեության որոշակի ինքնուրույնություն և խրախուսելով բուհերի մասնակցությունը գիտահետազոտական աշխատանքների ֆինանսավորմանը (համաֆինանսավորման սկզբունքով ծրագրերի իրականացում, համատեղ լաբորատորիաների ստեղծում և այլն):

Գիտության ոլորտի ֆինանսավորման արդյունավետության բարձրացման հիմնական մեխանիզմը գիտական ծրագրերի և թեմաների ընտրության իրական մրցութային պայմանների ապահովումն է: Պահպանելով գիտության ֆինանսավորման բազմաձևությունը` այն պետք է իրականացվի բացառապես ծրագրային սկզբունքով և հասցեագրված:

 Երկակի հետազոտությունների ծրագրերի ծավալը պետք է մեծացնել` գիտահետազոտական լաբորատորիաներին տարեկան տրամադրելով պայմանագրային (թեմատիկ) գիտական թեմաների ֆինանսավորման տարեկան առավելագույն ծավալների կրկնապատիկ աջակցություն:

• Գիտական կադրերի վերարտադրության արդյունավետ համակարգի ներդրում, գիտության ենթակառուցվածքների արդիականացում`

ՀՀ գիտության ոլորտի առաջընթաց զարգացման համար սկզբունքային նշանակություն ունի գիտական կադրերի արդյունավետ վերարտադրության և սահուն սերնդափոխության ապահովման հարցը: Անհրաժեշտ է մշակել և ներդնել գիտության ոլորտ երիտասարդ կադրերի ներգրավման և օտարերկրյա պետություններում աշխատող գիտական և (կամ) գիտակրթական կադրերի վերաինտեգրման ծրագրեր:

Նպատակի ձեռքբերման համար իրականացվող քայլերը պետք է մի կողմից միտված լինեն գիտության ոլորտ երիտասարդ կադրերով համալրելուն, մյուս կողմից` միջին սերնդի գիտնականների թվաքանակի բարձրացմանը:

 

Գիտության ենթակառուցվածքների արդիականացման նպատակով անհրաժեշտ է շարունակել` գիտական սարքերի և սարքավորումների/լաբորատորիաների ձեռքբերման կամ ստեղծման ամենամյա դրամաշնորհային ծրագրերը:

• Գիտական, գիտակրթական և գիտատեխնոլոգիական գերազանցության կենտրոնների ստեղծումը, կրթութուն-գիտություն կապի ամրապնդումը`

Անհրաժեշտ է մշակել և ներդնել միջազգային չափանիշներին համապատասխան գիտական հետազոտություններ իրականացնելու պայմանների ձևավորման, գիտանորարարական ենթակառուցվածքների ստեղծման աջակցության մեխանիզմներ, ինչպես նաև իրականացնել Եվրոպական հետազոտական տարածքում խելացի մասնագիտացման տիրույթի ձեռքբերմանն ուղղված ծրագրեր:

Մասնավորապես, միջազգային համագործակցության ընդլայնման նպատակով պետք է շարունակել`

• համաֆինանսավորման սկզբունքով միջազգային ծրագրերի իրականացումը,
• անդամակցությունը գիտական կառույցներին (Միջուկային Հետազոտությունների Միացյալ Ինստիտուտի (ՄՀՄԻ–JINR), Բարձր Էներգիաների

Ստերեոսկոպիկ Համակարգի (ԲԷՍՀ - H.E.S.S.) աշխատանքներին:

 2020 թվականին պետք է շարունակել ԵՄ «Հորիզոն-2020» ծրագրի անդամակցությունը, իսկ 2021-2022 թվականներին ԵՄ հաջորդ շրջանակային ծրագրի` «Հորիզոն Եվրոպայի» անդամակցությունը, ինչի արդյունքում հանրապետության բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները և գիտական կազմակերպությունները հնարավորություն կունենան ստանալու առաջավոր հետազոտական և զարգացմանն ուղղված նախագծերի իրականացման հնարավորություն և ֆինանսավորում:

• Հայագիտական հետազոտությունների առաջանցիկ զարգացման ապահովում, այդ թվում` միջազգային համագործակցության զարգացման մակարդակի բարձրացում`

Հայագիտության ոլորտի առաջնային զարգացման ուղղությամբ անհրաժեշտ է`

• հայագիտության ոլորտի առաջընթաց զարգացումն ապահովող ծրագրերի իրականացում` որպես հայ ժողովրդի ազգային ինքնության պահպանման և ՀՀ համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող ուղղություն,
• հայագիտության բնագավառի կադրերի պատրաստման ու վերապատրաստման մեջ օտարերկրյա պետությունների, առաջին հերթին Սփյուռքի հայագետների ներգրավում, հայագիտության բնագավառում միջազգային համագործակցության զարգացում, այդ թվում` աշխարհի հայագիտական հաստատությունների հետ համատեղ ծրագրերի իրականացում:

ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը

Ծրագրի դասիչը և անվանումը

Ծրագրի վերջնական արդյունքները

Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ

Չափորոշիչը

Ելակետը

Թիրախը

Ցուցանիշը

Ժամկետը

Ցուցանիշը

Ժամկետը

ՀՀ գիտության ոլորտը պետք է լինի միջազգայնորեն մրցունակ, միջազգային հետազոտական տարածքի հետ ինտեգրված, տնտեսության պահանջներից բխող, ինչպես նաև երկակի նշանակության բարձր տեխնոլոգիական հետազոտու- թյուններում գերազան- ցությունը խթանող, հանրա- պետության տնտեսության մրցունակության բարձրացմանը, անվտանգության ապահովմանը նպաստող համակարգ

1162 Գիտական և գիտատեխ- նիկական հետազոտու- թյունների ծրագիր

Միջազգային գիտական միջոցառում- ներում և համա- ժողովներում ներկայացված գիտական հետազո- տություններ, հատ

400

2020թ.

500

2022թ.

ՀՀ ԱԺ 2019 թվականի փետրվարի 14-ի ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավարության ծրագրի «4.4 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ» կետի «Գիտության ոլորտին» վերաբերող բաժնի 1-ից 6-րդ պարբերու- թյունների

Միջազգային հայտնի գիտական հանդեսներում հրապարա- կումների, հոդվածների, հետազո- տությունների քանակ, հատ

1000

2020թ.

1100

2022թ.

Միջազգային հրապարա- կումներին հղումների քանակ, հատ

12000

2020թ.

14000

2022թ.

 

5.2.3 ՄՇԱԿՈՒՅԹ

 

ՀՀ կառավարության վարած մշակութային քաղաքականությանը համապատասխան մշակույթի ոլորտում իրականացվում են մշակութային ժառանգության (նյութական և ոչ նյութական) պահպանության, պաշտպանության, ուսումնասիրության, ազգային արվեստների հենքի և ավանդույթների հիմքի վրա ժամանակակից մարդու ընկալումներին ու ձգտումներին համահունչ ժամանակակից արվեստի ստեղծման և տարածման, ազգաբնակչության ստեղծագործական ներուժի խթանման, նոր մտահղացումների ու գաղափարների ներդրման անհրաժեշտ պայմանների ապահովման, ժամանակակից մշակութային մրցունակ արտադրանքի ստեղծման, մշակութային միջոցառումների իրականացման և այլ ծառայություններ:

 ՀՀ կառավարության մշակութային քաղաքականությունը մշակում է ոլորտի պետական լիազոր մարմինը` ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը, որն իրականացվում է մշակույթի ոլորտի 70 պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունների, 4 գերատեսչությունների (ՀՀ պաշտպանության, ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների, ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություններ, ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտե), 10 մարզպետարանների, Երևանի քաղաքապետարանի կողմից և դրամաշնորհային մշակութային ծրագրերի մրցույթի արդյունքում հաղթած հասարակական կազմակերպությունների միջոցով, ինչպես նաև Հայաստանում հավատարմագրված 42 դեսպանությունների, արտերկրում գործող ՀՀ 36 դեսպանությունների և 5 գլխավոր հյուպատոսությունների, 13 միջազգային կառույցների և 13 միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցությամբ: 2020-2022 թվականների միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրով մշակույթի ոլորտում ընդգրկված է 8 ծրագիր, 39 միջոցառում:

Մշակույթի ոլորտը կարգավորվում է «Մշակութային օրենսդրության հիմունքների մասին», «Մշակութային արժեքների արտահանման և ներմուծման մասին», «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության մասին», «Հեղինակային իրավունքի և հարակից իրավունքների մասին», «Պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին», «Հայաստանի Հանրապետության պետական սեփականություն համարվող և օտարման ոչ ենթակա պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների մասին», «Արխիվային գործի մասին», «Փաստաթղթերի (վավերագրերի) պարտադիր օրինակի մասին», «Գրադարանների և գրադարանային գործի մասին» ՀՀ օրենքներով:

• Կինեմատոգրաֆիայի ծրագիր.

Կինոարտադրանքի ստեղծման, Հայաստանում և միջազգային ասպարեզում հայրենական կինոարտադրության ներկայացման, հայկական կինոժառանգության թվայնացման գործառույթներն իրականացվում են մշակութային քաղաքականությունն իրականացնող 2 ՊՈԱԿ-ների և դրամաշնորհային մշակութային ծրագրերի մրցույթի արդյունքում հաղթած մշակութային ծառայություններ մատուցող հասարակական կազմակերպությունների միջոցով:

• Մշակութային ժառանգության ծրագիր.

 - մշակութային շարժական ժառանգության հաշվառման, գիտական ուսումնասիրության, համալրման, հանրահռչակման, թանգարանների ցուցադրությունների և մշակութային արժեքների պահպանության պայմանների ժամանակակից տեխնիկական պահանջներին համապատասխանեցման գործառույթներն իրականացվում են մշակութային քաղաքականությունն իրականացնող 36 թանգարանների, Հայաստանի ազգային արխիվի միջոցով:

 - մշակութային անշարժ ժառանգության պահպանության, ուսումնասիրության, հաշվառման, վերականգնման, հանրահռչակման գործառույթներն իրականացվում են ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության գործակալության, մշակութային քաղաքականությունն իրականացնող 2 ՊՈԱԿ-ի, 1 ՀԿ-ի միջոցով:

• Գրքի և գրչության ծրագիր.

Գրական դաշտի բոլոր օղակների հավասարաչափ զարգացման, գրական արտադրանքի միջոցով գրական-մշակութային ժառանգության պահպանման, զարգացման, տարածման և հարհահռչակման, քաղաքացիական հասարակության ձևավորման, ստեղծագործական ներուժի վերարտադրման և զարգացման համար պայմանների ստեղծման, միջազգային համագործակցության համար նպաստավոր պայմանների ստեղծման գործառույթները իրականացվում են մշակութային քաղաքականությունն իրականացնող 12 գրադարանների, դրամաշնորհային մշակութային ծրագրերի մրցույթի արդյունքում հաղթած և գրականության ցանկերը ձևավորող մրցութային հանձնաժողովների որոշումներով ամրագրված մշակութային ծառայություններ մատուցող կազմակերպությունների միջոցով:

• Արվեստների ծրագիր.

Մշակութային արտադրանքի ստեղծման և ոլորտի ծառայությունների մատուցման մրցակցային դաշտի ձևավորման, դեբյուտային ստեղծագործական ծրագրերի, արվեստի փորձարարական և նորարարական ձևերի խրախուսման, անհատ ստեղծագործողների ու երևույթների արժևորման և միջազգային ասպարեզում ժամանակակից մշակույթի ներկայացման գործառույթներն իրականացվում են մշակութային քաղաքականությունն իրականացնող 37 թատերահամերգային կազմակերպությունների, ինչպես նաև դրամաշնորհային մշակութային ծրագրերի մրցույթի արդյունքում հաղթած մշակութային ծառայություններ մատուցող հասարակական կազմակերպությունների միջոցով:

• Մշակութային և գեղագիտական դաստիարակության ծրագիր.

Երեխաների հոգևոր և գեղագիտական ընդունակությունների բացահայտման և զարգացման, գեղագիտական դաստիարակության մատչելիության ապահովման, մշակութային ծառայությունների որակի բարձրացման, ՀՀ ապագա քաղաքացիների ձևավորմանը նպաստող գեղագիտական դաստիարակության ծրագրերի իրականացման գործառույթներն իրականացվում են մշակութային ծառայություններ մատուցող պետական, համայնքային և դրամաշնորհային մշակութային ծրագրերի մրցույթի արդյունքում հաղթած մշակութային ծառայություններ մատուցող հասարակական կազմակերպությունների միջոցով:

• Մարզերի մշակութային զարգացման ծրագիր.

Մշակույթի ապակենտրոնացման քաղաքականության շարունակականության ապահովման, մարզերում մշակութային կյանքի աշխուժացման, միջմարզային կապերի զարգացման, մշակութային գործունեության իրականացման ապահովման գործառույթներն իրականացվում են դրամաշնորհային մշակութային ծրագրերի մրցույթի արդյունքում հաղթած մշակութային ծառայություններ մատուցող հասարակական կազմակերպությունների միջոցով:

• Ազգային արխիվի ծրագիր

Արխիվային փաստաթղթերի պահպանության ապահովման, համալրման, օգտագործման և տեղեկատու-որոնողական ինքնաշխատ համակարգի ստեղծման գործառույթներն իրականացվում են «Հայաստանի ազգային արխիվ» ՊՈԱԿ-ի կողմից:

 

Ոլորտային քաղաքականության հիմնական թիրախները

 

• Կինոարվեստի, կինոարտադրության զարգացմանն աջակցություն, հայկական ավանդույթների շարունակականության ապահովում, կինոարվեստի հանրահռչակում.

Արդյունք. կինոարտադրության ընդլայնում և տարածում, հասարակության կինոհաղորդակցության բարելավում:

Հիմք. ՀՀ կառավարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին. «ստեղծել ստեղծագործական կարողությունների լիարժեք արտահայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայր»:

• Մշակութային ժառանգության պահպանում, օգտագործում, համալրում և հանրահռչակում.

Արդյունք. Մշակութային ժառանգության շարունակական պահպանում, մշակութային զբոսաշրջության զարգացում և խթանում:

Հիմք. ՀՀ կառավարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին. «կատարելագործել պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների բնագավառի իրավական դաշտը, հստակեցնել պետական կառավարման, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների, մասնավոր ներդրողների իրավունքներն ու պարտականությունները և նրանց միջև փոխհարաբերությունները, կատարելագործել պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների օգտագործման տրամադրման մեխանիզմները և խրախուսել ֆինանսական ներդրումային հոսքերը»:

• Գրական դաշտի բոլոր օղակների հավասարաչափ զարգացում, գրական արտադրանքի միջոցով գրական-մշակութային ժառանգության պահպանում, զարգացման, տարածման և հանրահռչակման, քաղաքացիական հասարակության ձևավորում, ստեղծագործական ներուժի վերարտադրում և զարգացման համար պայմանների ստեղծում.

Արդյունք. Գրքի և գրական արտադրանքի բազմազանության ապահովում, ստեղծագործական գործընթացների խթանում:

Հիմք. ՀՀ կառավարության 2019 թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին. «ստեղծել ստեղծագործական կարողությունների լիարժեք արտահայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայր, իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչելիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»:

• Ազգային հենքի վրա ժամանակակից թատերարվեստի, երաժշտարվեստի, կերպարվեստի և պարարվեստի զարգացում և հանրահռչակում.

Արդյունք. Մրցունակ արվեստային արտադրանքի ստեղծում, ստեղծագործական գործընթացների խթանում, արվեստի նոր նախագծերի ներդրում և մշակութային կյանքին հասարակության ներգրավում:

Հիմք. ՀՀ կառավարության 2019 թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին. «իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչելիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»:

• Երեխաների հոգևոր և գեղագիտական ընդունակությունների բացահայտում և զարգացում.

Արդյունք. Ստեղծագործական ունակությունների ձևավորում և զարգացում:

Հիմք. ՀՀ կառավարության 2019 թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին. «իրականացնել կրթության ու մշակույթի կապը խթանող ծրագրեր»:

• Մարզերում մշակութային կյանքի և մշակութաստեղծ գործունեության ակտիվացում.

Արդյունք. Համայնքներում մշակույթի հասանելիության և մշակութային կյանքին մարզային բնակչության ընդգրկվածության ընդլայնում:

Հիմք. ՀՀ կառավարության 2019 թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին. «ապահովել մշակութային ծառայությունների համաչափությունը, մատչելիությունը և հասանելիությունը Հայաստանի Հանրապետության մարզերում` իրականացնելով մշակույթի տարածքային համաչափ զարգացման քաղաքականություն` Հայաստանի Հանրապետությունում մշակութային կյանքի ապակենտրոնացման և մարզերում մշակութային զարգացման աջակցության միջոցով»:

• ՀՀ ազգային արխիվային հավաքածուի պահպանության, համալրման, հաշվառման և օգտագործման ապահովում.

Արդյունք. ՀՀ ազգային արխիվային հավաքածուի պահպանության, համալրման, հաշվառման և օգտագործման ապահովում:

Հիմք. «Արխիվային գործի մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 1), 2) կետեր. «ՀՀ կառավարությունը` ապահովում է արխիվային գործի բնագավառում պետական քաղաքականության իրականացումը. սահմանում է ՀՀ արխիվային հավաքածուի և արխիվային այլ փաստաթղթերի` պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների, պետական հիմնարկների և կազմակերպությունների, պետական և համայնքային արխիվների կողմից համալրման, հաշվառման, պահպանության և օգտագործման կազմակերպման միասնական կանոններ և նորմեր», 9, 15, 16, 17 հոդվածներ, ՀՀ կառավարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին. «կառավարության մշակութային քաղաքականությունն ուղղված է լինելու պատմամշակութային ժառանգության պահպանմանը.....»:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

2020-2022թթ. ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար ոլորտային գերակայությունները հավասարազոր են:

 

Գերակա ծախսային ուղղությունները ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար	Հիմնավորումներ
1) Մշակութային ժառանգության, պատմամշակութային հուշարձանների պահպանության, կատարողական արվեստների և կինոարվեստի ոլորտներում օրենսդրական դաշտի կատարելագործումը, որը ենթադրում է առկա օրենքների լրամշակում և նոր օրենքների ընդունում.	Հիմք` ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման «4.5. Մշակույթ» բաժին: Մշակույթի ոլորտում բարեփոխումների իրականացում ու կայուն զարգացման համար հիմքերի ստեղծում, իրավական հիմքերի կարգավորում
2) Մշակութային ծառայությունների համաչափության, մատչելիության և հասանելիության ապահովում, որը ենթադրում է ստեղծագործական կարողությունների լիարժեք արտահայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայրի ստեղծում, մշակույթի և արվեստի բոլոր ոլորտների միջև հավասարակշռության սկզբունքի կիրառում, մշակույթի և ստեղծարարության ազատության և հավասար մեկնարկային պայմանների ապահովում, պետական միջոցների բաշխման թափանցիկության, մրցակցայնության և արդարացիության ապահովում.	Հիմք` ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման «4.5. Մշակույթ» բաժին: Միասնական մշակութային հարթակի ձևավորում, որի միջոցով կիրականացվի միասնական մշակութային քաղաքականությունը, բնակչության մշակութային կրթության և ժամանցի որակի բարելավում, մարզային մշակութային զբոսաշրջության զարգացում, հանրապետական և միջազգային մշակութային նախագծերի իրականացման հնարավորության մշակութային ինքնավարության ապահովում, ստեղծագործ կարողությունների զարգացում, ներուժի վերհանում, ստեղծարար արտադրությունների հիմնում, մշակութային տնտեսության խթանում
3) Մշակութային քաղաքականությունն իրականացնող կազմակերպություններում կառավարման ժամանակակից համակարգերի ներդրում` խրախուսելով կառուցվածքային փոփոխությունները, վարչական աշխատանքի օպտիմալացումը և պետություն-համայնք-մասնավոր սեկտոր համագործակցությունը.	Հիմք` ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման «4.5. Մշակույթ» բաժին:Կառավարման ժամանակակից համակարգերի ներդրում, պետություն-մասնավոր համագործակցության զարգացում
4) Մշակույթի տարածքային համաչափ զարգացման ապահովում` մշակութային կյանքի ապակենտրոնացման և մարզերում մշակութային կարողությունների զարգացման աջակցության միջոցով.	Հիմք` ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման «4.5. Մշակույթ» բաժին: ՀՀ մարզերում մշակութային ծառայությունների համաչափության, մատչելիության և հասանելիության ապահովում
5) Մշակութային զբոսաշրջության խրախուսում` իրականացնելով զբոսաշրջային ենթակառուցվածքների զարգացման ծրագրեր.	Հիմք` ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման «4.5. Մշակույթ» բաժին: Հայաստանում միջազգային մշակութային զբոսաշրջության շրջանակների ընդլայնում և հասանելիության բարձրացում` արգելոց-թանգարանների ստեղծմամբ
6) Գեղագիտական դաստիարակության և գեղարվեստական կրթության համակարգի կատարելագործում` մշակութային կրթության դերի բարձրացման միջոցով.	Հիմք` ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման «4.5. Մշակույթ» բաժին: Մշակույթի և կրթության կապի խթանում, կրթական հաստատություններում ստեղծագործ մտքի զարգացում, ընթերցանության, դասական երաժշտության և կերպարվեստի նկատմամբ հետաքրքրության մեծացում, ժամանակակից արվեստագետների արժևորում, նրանց գործունեության հանրահռչակում
7) Հայկական մշակույթի ճանաչելիության ընդարձակում Հայաստանի Հանրապետության սահմաններից դուրս, օտարերկրյա պետությունների հայ համայնքների հետ համագործակցության զարգացում:	Հիմք` ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման «4.5. Մշակույթ» բաժին: Երկկողմ համագործակցության ընդլայնում̀ մշակույթի օրերի ձևաչափով, միջազգային հեղինակավոր փառատոներին, մրցույթներին, կոնֆերանսներին հայ արվեստագետների, ոլորտի մասնագետների մասնակցության ապահովում, մշակութային նպատակաուղղված դիվանագիտության, ըստ անհրաժեշտության մշակված հստակ քաղաքական օրակարգերի և թիրախավորված ծրագրերի միջոցով միջազգային համագործակցության հաստատում և ընդլայնում

 

ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՈԼՈՐՏԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառա- վարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Կինոար- վեստի, կինոար- տադրության զար- գացմանն աջակ- ցություն, հայկական ավան- դույթների շարունա- կականության ապահովում, կինոար- վեստի հանրա- հռչակում	1056 Կինե- մատոգրա- ֆիայի ծրագիր	Նոր արտադրված կինոնկարներ, թիվ	22	2019	20	2020	ՀՀ կառավա- րության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավա- րության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «ստեղծել ստեղծա- գործական կարողու- թյունների լիարժեք արտա- հայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայր»
		Վերջին երեք տարիների ընթացքում արտադրված կինոնկարների մասնակ- ցություն միջազգային կինոփա- ռատոններին, թիվ	5	2019	5	2021	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
		Հայաստանում միջազգային կինոփա- ռատոնների կազմա- կերպում, թիվ	5	2019	6	2021	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավա- րության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
Մշակու- թային ժառան- գության պահպանում, օգտա- գործում, համալրում և հանրա- հռչակում	1075 Մշակութային ժառան- գության ծրագիր	Ամրակայված, նորոգված և վերա- կանգնված հուշար- ձանների քանակը ընդամենի նկատմամբ, տոկոս	0.07%	2020	0.07%	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին`  «կատարե- լագործել պատմության և մշակույթի անշարժ հուշար- ձանների բնագավառի իրավական դաշտը, հստակեցնել պետական կառավարման, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակա- ռավարման մարմինների, մասնավոր ներդրողների իրավունքներն ու պարտակա- նությունները և նրանց միջև փոխհարաբե- րությունները, կատարե- լագործել պատմության և մշակույթի անշարժ հուշար- ձանների օգտագործման տրամադրման մեխա- նիզմները և խրախուսել ֆինանսական ներդրումային հոսքերը»
		Ուսումնա- սիրված և նախագծված հուշար- ձանների քանակը ընդամենի նկատմամբ, տոկոս	0.02%	2020	0.06%	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին`  «կատարե- լագործել պատմության և մշակույթի անշարժ հուշար- ձանների բնագավառի իրավական դաշտը, հստակեցնել պետական կառավարման, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակա- ռավարման մարմինների, մասնավոր ներդրողների իրավունքներն ու պարտակա- նությունները և նրանց միջև փոխհարա- բերություն- ները, կատարե- լագործել պատմության և մշակույթի անշարժ հուշար- ձանների օգտագործման տրամադրման մեխա- նիզմները և խրախուսել ֆինանսական ներդրումային հոսքերը»
		Թանգա- րանային հավաքա- ծուների և ոչ նյութական ժառանգության միջազգայ- նացման նախագծերի քանակ	7	2019	8	2020	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
Գրական դաշտի բոլոր օղակների հավա- սարաչափ զարգացում, գրական արտա- դրանքի միջոցով գրական-մշակութային ժառան- գության պահպանում, զարգացում, տարածում և հանրա- հռչակում, քաղաքա- ցիական հասարա- կության ձևավորում, ստեղծա- գործական ներուժի վերար- տադրման և զարգացման համար պայմանների ստեղծում, միջազգային համագոր- ծակցության համար նպաստավոր պայմանների ստեղծում	1124 Գրքի և գրչության ծրագիր	Գրքերի ձեռքբերում, անուն գիրք, հատ	17	2019	20	2021	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
		Թարգմա- նական ծրագրերի և աջակցություն ստացած ստեղծա- գործողների ու հետա- զոտողների քանակ	34	2019	35	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «- ստեղծել ստեղծա- գործական կարողու- թյունների լիարժեք արտա- հայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայր, - իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
		Պետական աջակցություն ստացող ազգային փոքրամասնու- թյունների, գրական, մշակութային ոչ պետական պարբերա- կանների քանակ	26	2019	26	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «- ստեղծել ստեղծա- գործական կարողու- թյունների լիարժեք արտա- հայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայր, - իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
		Հանրապե- տությունում իրականացվող գրական ծրագրեր, հատ	10	2019	10	2021	ՀՀ կառա- վարության 2019 թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «- ստեղծել ստեղծա- գործական կարողու- թյունների լիարժեք արտա- հայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայր, - իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
		Հանրապե- տությունում իրականացվող գրական ծրագրերում ընդգրկված ստեղծա- գործողներ, մարդ	160	2019	180	2021	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «- ստեղծել ստեղծա- գործական կարողու- թյունների լիարժեք արտա- հայտման և իրացման համար բարենպաստ միջավայր, - իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
Նպաստել ազգային հենքի վրա ժամա- նակակից թատե- րարվեստի, երաժշտար- վեստի, կեր- պարվեստի և պարար- վեստի զար- գացմանը և հանրահռչակ- մանը	1168 Արվեստ- ների ծրագիր	Արվեստի տարբեր ոլորտներում նոր նախագծեր, քանակ	50	2019	60	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «աջակցել դեբյուտային ստեղծա- գործական ծրագրերին` արվեստի փորձա- րարական և նորարարական ձևերի խրախուսմամբ»
		Մասնակ- ցություն արվեստի միջազգային նախագծերին, խմբերի թիվ	18	2019	25	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
		Մասնակ- ցություն արվեստի միջազգային նախագծերին, արվեստա- գետների թիվ	30	2019	50	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
		Հանրապե- տությունում իրականացվող արվեստի միջազգային նախագծեր, քանակ	23	2019	28	2021	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
Մարզերում մշակու- թային կյանքի և մշակու- թաստեղծ գործու- նեության ակտի- վացում	1196 Մարզերի մշակութային զարգացման ծրագիր	Համայնքների ընդգրկվա- ծություն մշակութային միջոցա- ռումներին, տոկոս ընդամենը համայնքների նկատմամբ	20	2019	30	2020	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «ապահովել մշակութային ծառայու- թյունների համաչա- փությունը, մատչե- լիությունը և հասանե- լիությունը ՀՀ մարզերում` իրակա- նացնելով մշակույթի տարածքային համաչափ զարգացման քաղաքա- կանություն` ՀՀ մշակութային կյանքի ապակենտրո- նացման և մարզերում մշակութային զարգացման աջակցության միջոցով»
Երեխաների հոգևոր և գեղա- գիտական ընդունա- կությունների բացա- հայտում և զարգացում	1198 Մշակու- թային և գեղա- գիտական դաստիարա- կության ծրագիր	Շնորհալի երեխաների շտեմարանի համալրում, թիվ	25	2019	30	2021	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին «իրականացնել կրթության ու մշակույթի կապը խթանող ծրագրեր»
		Միջազգային նախագծերում շնորհալի երեխաների մասնակ- ցություն, երեխա	43	2019	45	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «իրականացնել հայկական մշակույթի ճանաչե- լիությանն ուղղված ծրագրեր` Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս»
		Հանրապե- տությունում ազգային, փողային և լարային նվագարանների տարածման մակարդակ, նշված գործիքներին տիրապետող երեխաների կշիռը ընդամենը երաժշտական կրթություն ստացող երեխաների մեջ, տոկոս	34	2019	44	2023	ՀՀ կառա- վարության 2019 թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին` «ապահովել մշակութային ծառայու- թյունների համաչա- փությունը, մատչե- լիությունը և հասանե- լիությունը ՀՀ մարզերում` իրակա- նացնելով մշակույթի տարածքային համաչափ զարգացման քաղաքա- կանություն` Հայաստանի Հանրապե- տությունում մշակութային կյանքի ապակենտրո- նացման և մարզերում մշակութային զարգացման աջակցության միջոցով»
ՀՀ ազգային արխիվային հավա- քածուի պահպա- նության, համալրման, հաշվառման և օգտա- գործման ապահովում	1147 Ազգային արխիվի ծրագիր	Արխիվային հավաքածուի փոր- ձաքննությամբ արժևորում և համալրում, գործերի քանակ	30000	2019	30000	2020	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին
		ՀՀ արխիվային հավաքածուի պահպանության ապահովում, պահպանվող գործերի քանակ	4310000	2019	4450000	2020	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին
		ՀՀ արխիվային հավաքածուի օգտագործում, ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց հարցումների քանակ	35000	2019	50000	2020	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին
		Փաստաթղթերի թվայնացում և տեղեկու- թյունների էլեկտրոնային շտեմարանի ստեղծում, թվայնացված փաստաթղթերի, ֆիլմերի, լուսանկարների, ձայնագրու- թյունների քանակ/ մուտքագրված քարտերի քանակ	155000/120000	2019	230000/100000	2020	ՀՀ կառա- վարության 2019թ. փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառա- վարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշման 4.5. «Մշակույթը» բաժին

 

5.2.4 ՍՊՈՐՏ ԵՎ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅՈՒՆ

 

Նախարարության առաքելությունը մեծ նվաճումների և մասսայական սպորտի ոլորտում սահմանվում է ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65 որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրով («4.6 Սպորտը» բաժին), «Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության 2001 թվականի հունիսի 26-ի ՀՕ-196 օրենքով, «Մանկապատանեկան սպորտի մասին» ՀՀ օրենքով և այլ իրավական ակտերով:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սպորտի քաղաքականությունը մշակվում է ոլորտի պետական լիազորված մարմնի` Նախարարություն կողմից և իրականացվում է Հայաստանի ազգային օլիմպիական կոմիտեի, Հայաստանի Հանրապետության մարզական ֆեդերացիաների, հաշմանդամային սպորտով զբաղվող հասարակական կազմակերպությունների, այլ պետական և հասարակական կազմակերպությունների միջոցով:

 

• Մեծ նվաճումների և մասսայական սպորտի ոլորտում ՀՀ կառավարության կողմից իրականացվող քաղաքականությունն է` Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի բնագավառում առաջնորդվել հետևյալ սկզբունքներով.
• բնակչության առողջության ամրապնդումը,
• անհատի ներդաշնակ զարգացումը,
• հայրենիքի պաշտպանությանը պատրաստ երիտասարդության ֆիզիկական պատրաստականության ապահովումը,
• բարձրակարգ մարզիկների պատրաստումն և միջազգային մրցասպարեզներում Հայաստանի Հանրապետության հավաքական թիմերի և մարզիկների մասնակցության ապահովումը:

Սպորտի ոլորտում Նախարարության նպատակներն ու խնդիրներն են` 

• սպորտի և երիտասարդական պետական քաղաքականության նպատակների և առաջնային ուղղությունների սահմանումն ու իրականացումը.
• բնակչության առողջացման, ֆիզիկական դաuտիարակության գիտականորեն հիմնավորված համակարգի uտեղծումը.
• uպորտի դերի բարձրացման, անհատի բազմակողմանի ու ներդաշնակ զարգացման, բնակչության առողջության ամրապնդման, առողջ ապրելակերպի ձևավորման և ակտիվ հանգuտի կազմակերպման գործին աջակցելը.
• հաշմանդամների` ֆիզիկական կուլտուրայով և uպորտով զբաղվելու համար նպաuտավոր պայմանների uտեղծումը.
• հանրապետությունում oլիմպիական շարժման զարգացմանը, Հայաuտանի ազգային oլիմպիական կոմիտեի և մարզաձևերի ազգային ֆեդերացիաների գործունեությանն աջակցելը.
• երիտաuարդական և մանկապատանեկան կազմակերպությունների գործունեությանը պետական աջակցություն ցուցաբերելու նպատակով միջոցառումների իրականացմանն օժանդակելը.
• սպորտային և երիտասարդական քաղաքականության քարոզչության` զանգվածային լրատվության միջոցներով ապահովումը.
• Երիտասարդական պետական քաղաքականությունը Հայաստանի Հանրապետության պետական քաղաքականության բաղկացուցիչ մասն է և ունի ռազմավարական նշանակություն:

Երիտասարդական պետական քաղաքականությունը մշակվում և իրականացվում է պետական կառավարման լիազոր մարմնի` Նախարարության կողմից` պետական և տարածքային կառավարման, տեղական ինքնակառավարման մարմինների, երիտասարդական պետական քաղաքականության սուբյեկտների, ինչպես նաև միջազգային կազմակերպությունների մասնակցությամբ: Պետական երիտասարդական քաղաքականությունը Հայաստանի Հանրապետությունում իրականացվում է մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության, միջազգային իրավունքների սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան:

Երիտասարդական պետական քաղաքականությունը կոչված է ստեղծելու իրավական, տնտեսական և կազմակերպչական պայմաններ երիտասարդության համակողմանի զարգացման, ինքնահաստատման և ինքնադրսևորման համար:

Երիտասարդական պետական քաղաքականությունը առաջնահերթությունների, ծրագրերի, միջոցառումների և մեխանիզմների համակարգ է, որն ուղղված է երիտասարդության մասնակցության, սոցիալականացման և ինքնաիրացման համար անհրաժեշտ պայմանների ստեղծմանը, երիտասարդության ներուժի ներգրավմանն ու դրա զարգացմանը` նպաստելու Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ամրապնդմանը, սոցիալ-տնտեսական ու մշակութային զարգացմանը:

 ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Նախարարությունը սպորտի և երիտասարդության ոլորտում մշակում է իր ռազմավարությունը` նպատակ ունենալով զարգացնելու հետևյալ թիրախները`

• Մեծ նվաճումների սպորտ

Մարզաձևերի ազգային ֆեդերացիաների և հաշմանդամային մարզական հասարակական կազմակերպությունների կողմից մարզիկների պատրաստում, ՀՀ առաջնությունների անցկացում, օլիմպիական, պարալիմպիկ խաղերին, Աշխարհի, Եվրոպայի և այլ միջազգային առաջնություններին մասնակցություն:

Արդյունք. ՀՀ առաջնությունների ընդլայնում, միջազգային սպորտային միջոցառումներին մասնակցության և նվաճումների ապահովում:

Հիմք. ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65 որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագիր («4.6 Սպորտը» բաժին), «Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության 2001 թվականի հունիսի 26-ի ՀՕ-196 օրենք:

• Մասսայական սպորտ

ՀՀ մարզերում և ԼՂՀ-ում հանրապետական մարզական փառատոնի, մրցույթների, ռազմամարզական խաղերի, մանկապատանեկան սպորտի մասսայականացմանը նպաստող միջոցառումների անցկացում:

Արդյունք. Սպորտի նկատմամբ հետաքրքրվածության և մասնակցության ընդլայնում:

Հիմք. «Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության 2001 թվականի հունիսի 26-ի ՀՕ-196 օրենք, «Մանկապատանեկան սպորտի մասին» ՀՀ օրենք:

• Երիտասարդության ծրագիր

Երիտասարդական պետական քաղաքականությանն ուղղված ծրագրեր և միջոցառումներ.

Արդյունք. Հասարակական կյանքին երիտասարդների ակտիվ մասնակցության, երիտասարդության շրջանում առողջ ապրելակերպի, հոգևոր-մշակութային, հայրենասիրական դաստիարակության խթանում, երիտասարդների զբաղվածության հնարավորությունների մեծացում:

 Հիմք. ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի «ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ծրագիր («4.7 Երիտասարդությունը» բաժին):

• Երիտասարդական ծրագրերի շրջանակներում թրաֆիքինգի դեմ պայքարի միջոցառումներ

Արդյունք. Մարդկանց շահագործման (թրաֆիքինգի) կանխարգելմանն ուղղված քարոզչական միջոցառումներ:

Հիմք. ՀՀ կառավարության 2016 թվականի հուլիսի 7-ի «Հայաստանի Հանրապետությունում 2016-2018 թվականների ընթացքում մարդկանց թրաֆիքինգի և շահագործման դեմ պայքարի կազմակերպման ազգային ծրագիրը և ծրագրի իրականացման ժամանակացույցը հաստատելու մասին» N 726-Ն որոշում:

• Աջակցություն երիտասարդ ընտանիքներին

Արդյունք. «Երիտասարդ ընտանիքին` մատչելի բնակարան» պետական նպատակային ծրագրի համաֆինանսավորում:

Հիմք. ՀՀ կառավարության 2010 թվականի հունվարի 29-ի «Երիտասարդ ընտանիքն` մատչելի բնակարան» պետական նպատակային ծրագիրը հաստատելու մասին N 98-Ն որոշում:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

2020-2022 թթ. ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար ոլորտային գերակայությունները հավասարազոր են:

 

Գերակա ծախսային ուղղությունները ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար	Հիմնավորումներ
Մեծ նվաճումների սպորտ	2019 թվականի փետրվարի 8-ի ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65 որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագիր («4.6 Սպորտը» բաժին), «Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության 2001 թվականի հունիսի 26-ի ՀՕ-196 օրենք:
Մասսայական սպորտ	«Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի մասին» և «Մանկապատանեկան սպորտի մասին» ՀՀ օրենքներ, ՀՀ սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարի հրամաններ:
Երիտասարդության ծրագիր	2019 թվականի փետրվարի 8-ի ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65 որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագիր («4.7 Երիտասարդությունը» բաժին):

 

ՍՊՈՐՏ ԵՎ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅՈՒՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Բնակչության շրջանում առողջ ապրելակերպի արմատավորում, անհատի բազմակողմանի ու ներդաշնակ զարգացման գործում ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի դերի բարձրացում	1041 Մեծ նվաճումների սպորտ	ՀՀ առաջնու- թյունների մասնակիցների թիվ, մարզիկ	9760	2018թ.	9793	2020թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թ. փետրվարի 8-ի ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65 որոշման «4.6 Սպորտը» բաժին` Սպորտի բնագավառում Կառավա- րությանը նպատակ է հետապնդում ապահովել մանկապա- տանեկան սպորտի զարգացումը` Հայաստանի ազգային օլիմպիական կոմիտեի, մարզաձևերի ֆեդերացիաների, մարզական հասարակական կազմակերպու- թյունների հետ համագոր- ծակցությամբ:
		Միջազգային մարզական միջոցա- ռումներում նվաճված մեդալների քանակ, հատ	203	2018թ.	215	2020թ.
		Միջազգային մարզական միջոցա- ռումներին մասնակիցների թիվ, մարզիկ	2010	2018թ.	2073	2020թ.
Նպաստել սոցիալ-տնտեսական, քաղաքական և մշակութային կյանքին երիտասարդների լիարժեք ներգրավմանը և նրանց ստեղծա- գործական ներուժի ամբողջական դրսևորմանը	1115 Երիտասարդության ծրագիր	Երիտա- սարդների քաղաքացիական մասնակցության համաթիվ (Երիտա- սարդության զարգացման ինդեքս, ՄԱԿ)	0.274	2016թ.	0.274	2020թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թ. փետրվարի 8-ի ՀՀ կառավարության ծրագրի մասին» N 65 որոշման 4.7 Երիտասար- դությունը» բաժին` Կառավարության ծրագրային նպատակն է բարձրացնել երիտասարդների հասարակական, քաղաքական, քաղաքացիական, սոցիալ-տնտեսական և մշակութային մասնակցության մակարդակը, ինչպես նաև մշակել երիտա- սարդության զբաղվածության և սոցիալ-տնտեսական հիմնախնդիրների լուծման համար անհրաժեշտ մեխանիզմներ:
		Երիտա- սարդների զբաղվա- ծության և հնարա- վորության համաթիվ (Երիտա- սարդության զարգացման ինդեքս, ՄԱԿ)	0.379	2016թ	0.379	2020թ.
		Երիտա- սարդների քաղաքական մասնակցության համաթիվ (Երիտա- սարդության զարգացման ինդեքս, ՄԱԿ)	0.39	2016թ	0.39	2020թ.
Բնակչության շրջանում առողջ ապրելակերպի արմատավորում, անհատի բազմակողմանի ու ներդաշնակ զարգացման գործում ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի դերի բարձրացում	1163 Մասսայական սպորտ	Մասսայական սպորտային միջոցա- ռումներին մասնակից ՀՀ և ԱՀ համայնքների քանակ, տոկոս ընդամենի նկատմամբ	80	2018թ.	82	2020թ.	«Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի մասին» Հայաստանի Հանրա- պետության 2001 թվականի հունիսի 26-ի ՀՕ-196 օրենք, «Մանկա- պատանեկան սպորտի մասին» ՀՀ օրենք:
		Մասսայական սպորտային միջոցա- ռումներին ՀՀ բնակչության մասնակցության մակարդակ, մասնակիցների թիվ	213390	2018թ.	213400	2020թ.
		Մասսայական սպորտային միջոցա- ռումներին ԱՀ բնակչության մասնակցության մակարդակ, մասնակիցների թիվ	1538	2018թ.	2000	2020թ.

 

5.3 ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Առողջապահության ոլորտը` որպես սոցիալական կարևոր ոլորտ, հանդիսանում է Հայաստանի Հանրապետության պետական քաղաքականության գերակա ուղղություններից մեկը: Առողջապահության նախարարությունը` որպես առողջապահության ոլորտի լիազոր մարմին, մշակում և իրականացնում է առողջապահության բնագավառում կառավարության քաղաքականությունը, մասնավորապես իրականացնում է` առողջապահության զարգացման քաղաքականության և պետական նպատակային ծրագրերի մշակումը, դրանց իրականացման կազմակերպումը, սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովումը, բնակչության առաջնային և մասնագիտացված բժշկական օգնության ու ծառայությունների ապահովման կազմակերպումը, մոր և մանկան առողջության պահպանմանն ուղղված քաղաքականության իրականացումը, բնակչության առողջության բարելավման միջոցառումների կազմակերպումը և առողջական վիճակի ուսումնասիրությունը, հաշմանդամության ու մահացության նվազեցմանը միտված ծրագրերի մշակումը և իրագործումը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Առողջապահության ոլորտի հետագա զարգացումը, մատուցվող ծառայությունների մատչելիության ու որակի, բնակչության առողջությունը բնութագրող ցուցանիշների բարելավումը մեծապես կախված են ոլորտի ֆինանսավորման մակարդակից: Ծրագրային ժամանակահատվածում առողջապահության ոլորտը պետք է լինի պետական ծախսային առաջնահերթություններից մեկը, և ոլորտին հատկացումներն աճեն ավելի արագ, քան բյուջեի ընդհանուր ծախսերը:

Պետական առողջապահական ծախսերի նպատակայնության հետևողական բարձրացման, հատկացվող ֆինանսական միջոցների վերահսկման և մատուցվող ծառայությունների որակի կառավարման գործուն մեխանիզմների շարունակական բարելավման շնորհիվ առողջապահական համակարգի շահառուն ստիպված չի լինի հավելյալ վճարել պետության կողմից անվճար և արտոնյալ պայմաններով մատուցվող ծառայությունների համար և կստանա որակյալ բժշկական օգնություն և ծառայություններ: Անվճար բժշկական օգնությունը պետք է տրամադրվի միայն սոցիալական արդարության սկզբունքի հիման վրա: Միաժամանակ պետությունը պետք է կանգնած լինի անհետաձգելի բժշկական օգնության կարիք ունեցող ցանկացած մարդու կողքին:

Բնակչության առողջության առաջնային պահպանումը միջնաժամկետ հեռանկարում շարունակելու է մնալ ռազմավարական կարևոր ուղղություն: Միջնաժամկետ հատվածում շարունակականորեն ապահովելով առաջնային օղակի դերի բարձրացումը և մատուցվող ծառայությունների որակի բարելավումը` ապահովվելու է որակյալ և մատչելի առաջնային բուժօգնություն, ինչպես նաև սոցիալական արդարության և հավասարության սկզբունքներ հանրապետության ողջ բնակչության համար` անկախ սեռից ու տարիքից:

Մոր և մանկան առողջությունը շարունակելու է առանցքային դեր խաղալ պետական ծախսային քաղաքականության մեջ: Հղիների նախածննդյան և ծննդյան որակյալ բուժօգնության տրամադրման, կանանց, հղիների և նորածինների լայնածավալ սքրինինգային ծրագրերի, կանանց համար մեծ ռիսկ ներկայացնող հիվանդությունների դեպքերի վաղ հայտնաբերման ու կանխարգելման, երեխաների պատվաստումներում ընդգրկվածության մեծացման արդյունքում ակնկալվում է զգալի կրճատել մանկական և մայրական մահացության ցուցանիշները:

0-18 տարեկան երեխաների հիվանդանոցային բժշկական օգնությունն ու սպասարկումը ամբողջապես գտնվում է պետական հոգածության տակ և իրականացվում է պետական պատվերի շրջանակներում:

Միջնաժամկետ ժամանակահատվածում շարունակվելու են լրացուցիչ միջոցներ ուղղվել պետության կողմից երաշխավորված անվճար բժշկական օգնության և սպասարկման շրջանակներում կյանք փրկող գլխուղեղի սուր և ենթասուր իշեմիկ կաթվածների թրոմբոլիտիկ բուժման և մեխանիկական թրոմբէկտոմիա ծառայության զարգացմանը:

Վարակիչ և ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելումը ռազմավարական մեկ այլ կարևոր նպատակ է, որի շրջանակներում ապահովվելու է առավել տարածված ոչ վարակիչ հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման, ախտորոշման ու կանխարգելման ճանապարհով բնակչության առողջության հիմնական ցուցանիշների բարելավում և այդ հիվանդությունների բարդությունների, հաշմանդամության և մահացության ցուցանիշների կրճատում, ինչպես նաև վարակիչ հիվանդություններով հիվանդացության նվազեցում, կառավարելի վարակիչ հիվանդություններից մահվան դեպքերի կանխում և վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ բնակչության անընկալության ապահովում:

Առողջապահության նախարարության հիմնական խնդիրներից է հանրապետությունում ուռուցքաբանական ծառայությունների շարունակական բարելավումը: Ուռուցքաբանական հիվանդություններով հիվանդ քաղաքացիներին մատուցվելու են որակյալ բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայություններ, միաժամանակ վերջիններիս հնարավորինս «փրկելով» հիվանդության բուժման հետ կապված կործանարար ծախսեր կատարելու վտանգներից:

Նախատեսվում է նոր տեխնոլոգիաների կիրառմամբ իրականացնել մարդու օրգանների (երիկամ), և ոսկրածուծի/ցողունային բջիջների փոխպատվաստման ծառայություններ, որոնք կբարելավեն քրոնիկ երիկամային անբավարարությամբ և արյան չարորակ հիվանդություններով տառապող անձանց կյանքի որակը և ապրելիության ցուցանիշը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

 

Գերակա ծախսային ուղղությունները ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար` (ըստ գերակայությունների նվազման)	Հիմնավորումներ
Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բժշկական օգնության ծառայություններ	Համաձայն ՀՀ 2014-2025թթ. հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրի (կետ 413)` բուժօգնության առաջնային օղակի հետագա բարելավումն ու զարգացումը շարունակելու է մնալ ոլորտում ՀՀ կառավարության միջամտության հիմնական առաջնահերթություններից մեկը: Նախատեսվում է նաև առողջապահական ծառայությունների, բժշկական հաստատությունների և մարդկային ներուժի տեղաբաշխման ժամանակակից նորմատիվային բազայի մշակում և ներդնում, ինչպես նաև առաջնային օղակի կողմից մատուցվող ծառայությունների շրջանակների ավելացում, մասնավորապես սքրինինգային ծրագրերի միջոցով:
Անհետաձգելի բժշկական օգնության ծառայություններ	Համաձայն ՀՀ 2014-2025թթ. հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրի (կետ 416)` ՀՀ բոլոր քաղաքացիների համար երաշխավորվելու է սրտի անհետաձգելի վիրահատությունը:
Սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերում ընդգրկվածներին բժշկական օգնության ծառայություններ	Համաձայն ՀՀ 2014-2025թթ. հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրի (կետ 415)` կրկին հատուկ ուշադրության կենտրոնում են լինելու բնակչության սոցիալապես անապահով և առանձին (հատուկ) խմբերում ընդգրկված անձանց հիվանդանոցային մասնագիտացված բուժօգնության ապահովման հարցերը: Ոչ վարակիչ հիվանդությունների, մասնավորապես սիրտ-անոթային հիվանդությունների, շաքարային դիաբետի, չարորակ նորագոյացությունների տարածվածությունը դրսևորում է աճի միտում, և, այս առումով, առավել ռիսկային խմբում են հայտնվում հատկապես բնակչության աղքատ և սոցիալապես անապահով խմբերը:
Շտապ բժշկական օգնության ծառայության ապահովումը	ՀՀ կառավարության հավանությանն է արժանացել «ՀՀ բնակչության շտապ բժշկական օգնության և սպասարկման 2016-2020թթ. ռազմավարությանը հավանություն տալու մասին» ՀՀ կառավարության 2016թ. ապրիլի 15-ի նիստի N 14 արձանագրային որոշումը, որի համաձայն նախատեսվում է շտապ բժշկական օգնության համապատասխանեցումը ժամանակակից պահանջներին, բնակչության համար շտապ բժշկական օգնության ծառայության մատչելիության և որակի բարելավում:
Երեխաներին բժշկական օգնության ծառայություններ	Համաձայն ՀՀ 2014-2025թթ. հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրի (կետ 417)` շարունակվելու և խորացվելու են մոր և մանկան առողջության պահպանման բարելավման ուղղությամբ վերջին տարիներին իրականացված բարեփոխումները: Միջնաժամկետ հատվածում «Մարդու վերարտադրողական առողջության և վերարտադրողական իրավունքների մասին» և «Երեխայի իրավունքների մասին» ՀՀ օրենքների համաձայն իրականացվելիք գործողություններն ուղղված են լինելու հղիներին նախածննդյան և շուրջծննդյան որակյալ բուժօգնության տրամադրմանը, երեխաների` բացառապես կրծքով կերակրման խրախուսմանը և միկրոէլեմենտների անբավարարության կանխմանը, կանանց համար մեծ ռիսկ ներկայացնող հիվանդությունների դեպքերի վաղ հայտնաբերմանն ու տարածման կանխարգելմանը, երեխաների` պատվաստումներով ընդգրկվածության մեծացմանն ու տարածքային կտրվածքով առկա տարբերությունների վերացմանը, վաղ հասակի երեխաների բժշկական ծառայությունների հասանելիության և մատչելիության բարձրացմանը, երեխաների մտավոր և ֆիզիկական թերզարգացման կանխարգելմանն ուղղված նորածնային սքրինինգային ծրագրերի հաջորդական ներդրմանը, երեխաների մտավոր և ֆիզիկական զարգացման խանգարումների և հաշմանդամության կանխարգելմանը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Առողջապահության նախարարության ոլորտի գծով ծախսերը միջնաժամկետ հատվածում ըստ տարիների կազմում են.

2020 թվականի համար` 107,213,297.7 հազար դրամ,

2021 թվականի համար` 115,287,257.7 հազար դրամ,

2022 թվականի համար` 126,350,331.5 հազար դրամ:

 

Առողջապահության ոլորտի վերջնական արդյունքի ցուցանիշները.
Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքականության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Բնակչությանը մատչելի և որակյալ առաջնային բժշկական օգնության և սպասարկման տրամադրում, առողջության վատթարացման ռիսկի գործոնների վերհանում և դրանց հնարավոր անբարենպաստ ազդեցության կանխարգելում	1099 Առողջության առաջնային պահպանում	Ամբուլատոր բժշկական հաստատու- թյուններում փաստացի գրանցված բնակչությունը ՀՀ բնակչության ընդհանուր թվաքանակում, տոկոս	97.3	2019	98.5	2022	Կառավարության քաղաքա- կանությունն ուղղված է լինելու անհատի և հանրային առողջության պահպանմանն ու բարելավմանը` ապահովելով արդիական, բարձր որակի և համապարփակ առողջապահական ծառայությունների մատուցումը:
		ԱԱՊ հաստատու- թյուններ մեկ բնակչի հաշվով հաճախումների թիվ, հատ	3.9	2019	4.1	2022
Մարդու օրգանիզմի վրա շրջակա միջավայրի վնասակար և վտանգավոր գործոնների ազդեցության բացառում և նվազեցում: Կառավարելի վարակիչ հիվանդու- թյունների դեմ պայքար	1003 Հանրային առողջության պահպանում	Բոլոր պատվաստում- ներում համա- պատասխան տարիքի երեխաների ընդգրկվա- ծություն, տոկոս	1 տարեկան - 91℅ 2 տարեկան - 93℅ 6 տարեկան - 96℅	2019	1 տարեկան - 92℅ 2 տարեկան - 95℅ 6 տարեկան - 96℅	2022	Քաղաքա- կանությունն ուղղված է լինելու անհատի և հանրային առողջության պահպանմանն ու բարելավմանը` ապահովելով արդիական, բարձր որակի և համապարփակ առողջապահական ծառայությունների մատուցումը:
		Ախտահանման ենթակա վարակիչ հիվանդու- թյունների օջախների ընդգրկվա- ծություն, տոկոս	65	2019	95	2022
		Բնակչության սանիտարա- համաճարակային անվտանգության ապահովման մակարդակի գնահատական (Գերազանց, Լավ, Բավարար, Անբավարար)	Բավա- րար	2019	Լավ	2022
		Հանրապե- տությունում արյան, արյան բաղադրա- մասերով և արյան պատրաստուկ- ներով ապահով- վածության մակարդակ, տոկոս	95 (խաղաղ պայման- ների համար)	2019	96 (խաղաղ պայման- ների համար)	2022
		Ծխողների քանակի նվազում նախորդ տարվա համեմատ (տոկոս)	_		5	2022
Մոր և մանկան առողջության պահպանում, կանանց և երեխաներին մատուցվող բժշկական ծառայու- թյունների մատչելիության և որակի բարելավում	1200 Մոր և մանկան առողջության պահպանում	Մանկական (0-5 տարեկան) մահացության մակարդակ, մահեր 1000 կենդանածնի հաշվով	10.1	2019	8.5	2022	Հատուկ ուշադրության կենտրոնում են լինելու մոր և մանկան առողջության պահպանման, վերարտադրողական առողջության բարելավման, վաղ մանկության շրջանի և դեռահասության առողջապահական խնդիրները, սրտանոթային և քաղցկեղային հիվանդությունների բուժման և վերահսկման արդյունա- վետության բարձրացումը:
		Մանկական (0-1 տարեկան) մահացության մակարդակ, մահեր 1000 կենդանածնի հաշվով	8.2	2019	7	2022
		Մայրական մահացության մակարդակ, մահեր 100000 կենդանածնի հաշվով (միջին եռամյա ցուցանիշ)	16.3	2019	15	2022
		Անպտղության ժամանակակից բուժումների արդյունա- վետության միջին ցուցանիշ, տոկոս	30	2019	35	2022
Սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերում ընդգրկված անձանց բժշկական օգնության հասանելիության և մատչելիության մակարդակի բարձրացում, հիվանդանոցային որակյալ բժշկական օգնության ապահովում	1207 Սոցիալապես անապահով և առանձին խմբերի անձանց բժշկական օգնություն	Հիվանդանոցային բժշկական օգնության ծառայու- թյուններ ստացած սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերում ընդգրկված շահառուների թիվը ընդհանուր շահառուների թվում, տոկոս	18.1	2019	20	2022	Կառավարության քաղաքակա- նությունն ուղղված է լինելու անհատի և հանրային առողջության պահպանմանն ու բարելավմանը` ապահովելով արդիական, բարձր որակի և համապարփակ առողջապահական ծառայությունների մատուցումը:
		Պետական բյուջեի միջոցների հաշվին առողջության ապահո- վագրություն տրամադրված անձանց թիվ, մարդ	100000	2019	300000	2022
Ոչ վարակիչ հիվանդու- թյունների (մասնա- վորապես` սիրտանոթային, շաքարային դիաբետի և չարորակ նորագոյա- ցությունների) բուժման արդյունա- վետության բարձրացում	1202 Ոչ վարակիչ հիվանդու- թյունների բժշկական օգնության ապահովում	Չարորակ նորագոյա- ցություններից մահացություն, մահեր 100,000 բնակչի հաշվով	189.6	2019	183.9	2022	Առողջապա- հության ոլորտի զարգացման ապահովումն իրականացվելու է` գերակա գործոն դիտարկելով վարակիչ և ոչ վարակիչ հիվանդու- թյունների կանխարգելման ու վաղ հայտնաբերման ուղղությունների զարգացումը: Սրա շրջանակներում պետք է ամրապնդել և զարգացնել առողջապահության առաջնային օղակը, խթանել առողջ ապրելակերպի տարածումը և շարունակել սքրինինգային ծրագրերի ընդլայնումը:
		Շաքարային դիաբետից մահացություն, մահեր 100,000 բնակչի հաշվով	39.2	2019	38.0	2022
		Արյան շրջանառության համակարգի հիվանդու- թյուններից մահացություն, մահեր 100,000 բնակչի հաշվով	454.5	2019	440.9	2022
Վարակիչ և բնակչության համար մեծ ռիսկ ներկայացնող հիվանդու- թյունների (մալարիա, տուբերկուլյոզ և ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ 7 և այլն) արդյունավետ հակազդում և բժշկական օգնության ապահովում	1208 Վարակիչ հիվանդու- թյունների կանխարգելում	Կառավարելի վարակիչ հիվանդու- թյուններով հիվանդացության մակարդակ, հիվանդներ 100,000 բնակչի հաշվով	1830.6	2019	1739	2022
		Կառավարելի վարակիչ հիվանդու- թյունների հետևանքով մահվան դեպքեր, մահեր 100,000 բնակչի հաշվով	7.94	2019	7.54	2022
Մարդու կյանքին և առողջությանը վտանգ սպառնացող վիճակներում որակյալ շտապ բժշկական օգնության ծառայու- թյունների տրամադրում	1201 Շտապ բժշկական օգնություն	ՇԲՕ մեկ բրիգադի օրական միջին ծանրաբեռնվա- ծություն, կանչ	12	2019	13	2022	Կառավարության քաղաքակա- նությունն ուղղված է լինելու անհատի և հանրային առողջության պահպանմանն ու բարելավմանը` ապահովելով արդիական, բարձր որակի և համապարփակ առողջապահական ծառայությունների մատուցումը:
Դեղերի անվտանգության, արդյունա- վետության և որակի ապահովում, ՀՀ հիմնական դեղերի ցանկում առկա կենսականորեն անհրաժեշտ դեղերի ֆիզիկական և տնտեսական մատչելիության բարձրացում	1188 Դեղապահովում	Առանձին հիվանդու- թյուններով դեղեր ստանալու իրավունք ունեցող անձանց դեղերով ապահով- վածության ԱՆ գնահատական, տոկոս	95	2019	98	2022
Առողջա- պահության համակարգի արդիականացում և զարգացում	1053 Առողջա- պահության համակարգի արդիա- կանացման և արդյունա- վետության բարձրացման ծրագիր	Վարակիչ հիվանդու- թյուններից (տուբերկուլյոզ, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ) մահացության մակարդակ, մահեր 100,000 բնակչի հաշվով	1.84	2019	1.65	2022
		Ոչ վարակիչ հիվանդու- թյունների սկրինինգային ծրագրերում ընդգրկվա- ծության մակարդակ, տոկոս	50	2019	70	2022
		Արդիականացված բժշկական հաստատու- թյունների քանակ, հատ	2	2019	4	2022
Դատա- բժշկական և ախտաբա- նաատոմիական հետազոտու- թյունների հիման վրա ախտորոշման և բուժման արդյունա- վետության բարձրացում	1142 Դատա- բժշկական և ախտաբանա- ատոմիական ծառայու- թյուններ	Դատաբժշկական փորձաքննու- թյունների թիվ, հատ	54581	2019	62132.4	2022
Բժշկական օգնության կազմակերպման ու որակի բարձրացման կարգավորման մասնագիտական, խորհրդատ- վական, կազմակեր- պամեթոդական ապահովում, համակարգի գործունեության արդյունքների գնահատում	1191 Խորհր- դատվական, մասնագիտական աջակցություն և հետազո- տություններ	Մարզային բժշկական կազմակեր- պություններ ուղեգրված բժիշկ-մասնագետների թվաքանակ, մարդ	-	2019	50	2022
		Առողջապահական վիճակագրությամբ ապահովում, տարեգրքերի քանակ	4	2019	4	2022	Կառավարության համար կարևոր է լինելու բուժանձնակազմի մասնագիտական կարողությունների և պատրաստ- վածության շարունակական բարձրացման ու զարգացման խնդիրը, առողջապահական համակարգում մարդկային ներուժի համապարփակ և համալիր զարգացման, բժշկական օգնության որակի կառավարման և վերահսկման բարելավումը, այդ թվում` միջազգային ստանդարտներին համապա- տասխանող կլինիկական ուղեցույցների, ընթացակարգերի ներդրումը:
		Էլեկտրոնային առողջա- պահության համակարգում բուժհաստա- տությունների ընդգրկվա- ծություն, տոկոս	10.2	2019	100	2022	Քաղաքացիների համար առողջապահական ծառայությունների հասանելիության և մատչելիության ապահովման համար անհրաժեշտ է հետևողականորեն շարունակել բժշկական ապահովագրության այնպիսի համակարգի ներդրումը, որ բժշկական օգնության և բժշկական սպասարկման անհրաժեշտություն ունեցող յուրաքանչյուր 31 քաղաքացու պատշաճ և ժամանակին տրամադրվեն այդ ծառայությունները` անկախ սեռից, տարիքից, բնակության վայրից և սոցիալական կարգավիճակից: Կառավարությունը պետք է մեղմի սոցիալապես անապահով խավերի և որոշակի խմբերի ապահովագրական ծախսերը:

 

5.4 ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Սոցիալական պաշտպանությունը պատմականորեն հանդիսացել և շարունակում է հանդես գալ որպես ՀՀ պետական քաղաքականության գերակա ուղղություններից մեկը: Սոցիալական պաշտպանության ոլորտում պետական քաղաքականության հիմնական նպատակն է երկրում աղքատության մակարդակի էական կրճատումը, ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավումն և ՀՀ բնակչության առանձին խմբերի համար սոցիալական երաշխիքների ապահովումը: Վերոհիշյալ նպատակին հասնելու համար սոցիալական պաշտպանության ոլորտում իրականացվում է լայնածավալ պետական միջամտություն, որը ուղղակի կամ անուղղակի առնչվում է Կրթության և գիտության, մշակույթի և սպորտի, Առողջապահության, Պաշտպանության, Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների և այլ նախարարությունների հետ:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Ստորև ներկայացված են սոցիալական քաղաքականության հիմնական թիրախները և դրանց կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված կոնկրետ նպատակների և քաղաքականության թիրախների հետ ըստ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության կողմից իրականացվող հիմնական ծրագրերի:

Անապահով սոցիալական խմբերին աջակցության ծրագիր (1011)

ՀՀ կառավարության ծրագրի 4.2-րդ մասով ամրագրված է, որ Կառավարությունը նպատակադրվել է մինչև 2023 թվականը վերացնել ծայրահեղ աղքատությունը, էապես նվազեցնել աղքատությունը: Այս նպատակի իրագործման համար առանցքային նշանակություն են ունենալու բնակչության աղքատ խավի շրջանում կրթության և աշխատանքի քաջալերումը, գործարարությունը խթանող ծրագրերի իրականացումը: Ինտեգրված սոցիալական ծառայությունների համակարգի ներդրումը կբարձրացնի սոցիալական պաշտպանության համակարգի կառավարման արդյունավետությունը, ինչպես նաև սոցիալական ծառայությունների որակը, ինչը կապահովվի ընտանիքի (անձի) սոցիալական կարիքներին համապատասխան` բազմաբնույթ ու ամբողջական սոցիալական ծառայությունների փաթեթի տրամադրմամբ և անձնակազմի մասնագիտական կարողությունների հզորացմամբ: Խրախուսելով մասնավոր կազմակերպությունների մուտքը սոցիալական ծառայությունների մատուցման ոլորտ` կձևավորվի մրցակցային միջավայր, կներդրվեն ֆինանսավորման այլընտրանքային մոդելներ, կխթանվի սոցիալական ծառայությունների բազմազանությունը:

Ընտանիքների կենսամակարդակի բարձրացմանն ուղղված նպաստների և ավանդի փոխհատուցման ծրագրերի նպատակը սոցիալապես անապահով ընտանիքների և առանձին խմբերի ներկայացուցիչների թիրախային դրամական աջակցության տրամադրումն է:

 

Ժողովրդագրական վիճակի բարելավում (1068)

ՀՀ կառավարության ծրագրի 4.2-րդ մասով ամրագրված է, որ նախորդ ժամանակահատվածում արձանագրված ժողովրդագրական իրավիճակի զարգացման բացասական միտումները մեղմելու նպատակով մշակվելու և կյանքի են կոչվելու ծնելիության խրախուսման, երիտասարդ և երեխաներ ունեցող ընտանիքների աջակցության նոր ծրագրեր, որոնց շրջանակներում, ըստ անհրաժեշտության, կվերանայվեն նաև գործող ծրագրերը:

Ժողովրդագրական վիճակի բարելավումը խթանելու նպատակով իրագործվելու են միջոցառումներ, որոնց արդյունքում ակնկալվում է, որ կավելանա ծնունդների քանակը, կբարձրանա ծնելիության գումարային գործակիցը:

Կենսաթոշակային ապահովություն (1102)

ՀՀ կառավարության ծրագրի 4.2-րդ մասով ամրագրված է, որ պարբերաբար բարձրացվելու են պետական կենսաթոշակների չափերը` ապահովելով գնաճի նկատմամբ միջին կենսաթոշակի չափի առաջանցիկ աճ:

Միջին կենսաթոշակի չափի բարձրացումն ապահովելու նպատակով 2020 թվականին նախատեսվում է 10 տոկոսի աճ, որը կպահպանվի հետագա տարիներին, արդյունքում բարձրացվելու են հիմնական կենսաթոշակի, աշխատանքային և զինծառայության ստաժերի մեկ տարվա արժեքների չափերը: Նախատեսվում է ապահովել նվազագույն սպառողական զամբյուղի հետ համադրելի աշխատանքային կենսաթոշակի չափ` միաժամանակ բացառելով ծայրահեղ (պարենային) աղքատության գծից ցածր աշխատանքային կենսաթոշակները:

Զբաղվածության ծրագիր (1088)

ՀՀ կառավարության ծրագրի 4.2-րդ մասի դրույթները համահունչ են զբաղվածության ոլորտի համար սահմանված հիմնական թիրախներին, այն է` բնակչության աղքատ խավի շրջանում կրթության և աշխատանքի քաջալերումը, գործարարությունը խթանող ծրագրերի իրականացումը, զբաղվածության կարգավորման պետական ծրագրերի հասցեականության բարձրացումը, նոր ծրագրերի ներդրումը` նպատակաուղղված աշխատաշուկան երիտասարդների, հաշմանդամություն ունեցող անձանց, կանանց մրցունակության բարձրացմանը, «կրթություն-աշխատաշուկա» փոխառնչությունների խթանմանը, առկա թափուր աշխատատեղերի համալրմանը:

Խնամքի ծառայություններ 18 տարեկանից բարձր տարիքի անձանց (1032)

 ՀՀ կառավարության ծրագրի 4.2 բաժնի 3-րդ պարբերության դրույթները համահունչ են ոլորտի համար սահմանված հիմնական թիրախներին, այն է.

• պետական միջոցների շրջանակում շահառուներին մատուցվող խնամքի ծառայությունների շարունակականության ապահովում` խրախուսելով ծառայությունների պատվիրակումը հասարակական կազմակերպություններին մրցութային եղանակով.
• շահառուներին մատուցվող ծառայությունների որակի բարելավում.
• խնամքի ծառայությունների ապաինստիտուցիոնալացման գործընթացի համատեքստում համայնքային այլընտրանքային ծառայությունների ընդլայնում` ներգրավելով համայնքի ներուժը.

վերը նշված գործընթացների իրականացումն ապահովելու նպատակով օրենսդրական դաշտի կատարելագործում:

Հաշմանդամություն ունեցող անձանց աջակցություն (1160)

ՀՀ կառավարության ծրագրի 4.2 բաժնի 10-րդ պարբերության դրույթները համահունչ են ոլորտի համար սահմանված հիմնական թիրախներին: Ոլորտում իրականացվող ծրագրերն ու միջոցառումները նպաստում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների իրացմանը` հնարավորինս բացառելով խտրականության դրսևորումը նրանց հանդեպ: Մյուս կողմից, դրանք կանխարգելում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց մուտքը շուրջօրյա խնամքի հաստատություններ:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

 

1. Անապահով սոցիալական խմբերին տրամադրվող աջակցության հասցեականության բարելավում:

2. Ժողովրդագրական առկա իրավիճակը բարելավում` ընտանիքին տրամադրվող պետական աջակցության երկարաժամկետ ընդգրկումով:

3. Պետական կենսաթոշակների չափերի պարբերաբար ավելացում` ապահովելով գնաճի նկատմամբ միջին կենսաթոշակի չափի առաջանցիկ աճ:

4. Հավասար հնարավորությունների և աշխատանքի քաջալերում` զբաղվածության կարգավորման պետական ծրագրերի հասցեականության բարձրացում, ծրագրերը նպատակաուղղված կլինեն աշխատաշուկայում երիտասարդների, հաշմանդամություն ունեցող անձանց, կանանց մրցունակության բարձրացմանը, «կրթություն-աշխատաշուկա» փոխառնչությունների խթանմանը, առկա թափուր աշխատատեղերի համալրմանը, արդյունքում` գործազրկության մակարդակի նվազմանը:

5. Ընտանիքում ապրելու ու դաստիարակվելու երեխայի իրավունքի ապահովում` կարևորելով հաշմանդամություն ունեցող բոլոր երեխաներին մատուցվող ծառայությունների ապաինստիտուցիոնալացում և նրանց խնամքն ընտանեկան միջավայրում կազմակերպելը:

6. Տարեցներին, հաշմանդամություն ունեցող անձանց, այդ թվում` հոգեկան առողջության խնդիրներով, մատուցվող խնամքի ծառայությունների ապաինստիտուցիոնալացում և դրան զուգընթաց այլընտրանքային համայնքային ծառայությունների զարգացում:

7. Հավասար և մատչելի պայմանների ապահովում հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար:

8. Ինտեգրված սոցիալական ծառայությունների համակարգի ներդրմամբ սոցիալական պաշտպանության համակարգի կառավարման արդյունավետության, ինչպես նաև սոցիալական ծառայությունների որակի բարձրացում:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության գծով 2020-2022 թվականների ՄԺԾԾ-ում ընդգրկված ծախսային ծրագրերի գումարները կազմում են.

 

2020 թվականի համար`	486,225,986.5 հազար դրամ,
2021 թվականի համար`	489,792,990.8 հազար դրամ,
2022 թվականի համար`	496,417,010.0 հազար դրամ:

 

ՀՀ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԵՎ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավա- րության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Օժանդակել անապահով ընտանիքների կենսամա- կարդակի բարձրացմանը	1011 Անապահով սոցիալական խմբերին աջակցություն	Ծածկույթ բնակչությունից (տոկոս)	13.4	2019թ	ոչ ավելի քան 14-%	2022թ.	ՀՀ կառավա- րության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելվածի 4.2 բաժին
		Ընտանեկան նպաստի տեսակարար կշիռ ԸԿԲՈՒ նպաստներում (տոկոս)	75.2	2019թ	ոչ պակաս 75%	2022թ.
«ՎՏԲ-Հայաստան» ՓԲԸ-ում ավանդատու հանդիսացող և նախկին ԽՍՀՄ Խնայբանկի ՀԽՍՀ հանրա- պետական բանկում մինչև 1993 թվականի հունիսի 10-ը ներդրված դրամական ավանդների փոխհատուցում	1184 Ավանդների փոխհատուցում	Ծննդյան տարեթիվ /իրավունք ունեցողների շրջանակ/	ծնված մինչև 31.12.1934թ. ներառյալ	2019թ	ծնված մինչև 31.12.1938թ. ներառյալ	2022թ.	ՀՀ կառավա- րության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելվածի 4.2 բաժին
Խնամքի կարիք ունեցող 18 տարեկանից բարձր տարիքի անձանց բնականոն կենսագոր- ծունեության ապահովում	1032 Խնամքի ծառայու- թյուններ 18 տարեկանից բարձր տարիքի անձանց	Խնամքի կարիք ունեցող 18 տարին լրացած անձանց շուրջօրյա խնամք, տնային պայմաններում սոցիալական սպասարկում, անօթևան անձանց ժամանակավոր կացարանի տրամադրում, հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց ցերեկային խնամքի և սոցիալական աջակցության այլ ծառայությունների տրամադրում` համաձայն նրանց գնահատված սոցիալական կարիքների /խնամքի ծառայություններ ստացած 18 տարեկանից բարձր տարիքի անձանց թիվը/	5968	2018թ	նվազում 7,5 %-ով	2022թ.	ՀՀ կառավա- րության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելվածի 4.2 բաժին
		18 տարին լրացած անձանց ծառայությունների տրամադրում` համապատասխան խնամքի տրամադրման համար սահմանված չափորոշիչների /խնամքի որևէ ծառայություն ստացած 75 տարին լրացած անձանց հարաբե- րակցությունը ծառայություններ ստացած անձանց ընդհանուր թվաքանակում (անձանց թիվը)/	46	2018թ.	Ընդգրկվա- ծության մեծացում առնվազն 5-ով` 51	2022թ.
		Ապաինստիտու- ցիոնալացում` խնամքի այլընտրանքային ծառայությունների ներդնում հանրապետության առնվազն 2 համայնքում /խնամքի այլընտրանքային ծառայություններ ստացած անձանց թվաքանակը ծառայություններ ստացած անձանց ընդհանուր թվաքանակում (տոկոս)/	0,5	2018թ.	Առնվազն 1	2022թ.
Խթանել ժողովրդա- գրական վիճակի բարելավումը	1068 Ժողովրդա- գրական վիճակի բարելավում	Մինչև 2 տարեկան երեխայի խնամքի նպաստ ստանալու իրավունք ունեցողների թվաքանակը /միջին ամսական/	11317	2019	12721	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելվածի 4.2 բաժին
		Ծնելիության գումարային գործակիցը	1556	2019	1.601	2022
Բնակչության կայուն և ժամանակավոր զբաղվա- ծության ապահովում	1088 Զբաղվա- ծության ծրագիր	Ծրագրի արդյունքում ժամանակավոր զբաղված դարձած անձանց տեսակարար կշիռը տարվա ընթացքում զբաղվածության տարածքային կենտրոններում գործազուրկի կարգավիճակ ստացած անձանց թվաքանակում (կանխատեսվում է, որ տարվա ընթացքում գործազուրկի կարգավիճակ ստացած անձանց թիվը նվազելու է շուրջ 3000-ով և կազմելու է 12000), տոկոս	0.034	2018թ.	48	2022	ՀՀ կառա- վարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելվածի 4.2 բաժին
		Ծրագրի կայուն զբաղվածություն ապահովող միջոցառումների արդյունքում զբաղվածություն ապահովող ծրագրերում ընդգրկված անձանց տեսակարար կշիռը տարվա ընթացքում զբաղվածության տարածքային կենտրոններում գործազուրկի կարգավիճակ ստացած անձանց թվաքանակում (կանխատեսվում է, որ տարվա ընթացքում գործազուրկի կարգավիճակ ստացած անձանց թիվը նվազելու է շուրջ 3000-ով և կազմելու է 12000), տոկոս	0.139	2018թ.	25	2022
		Ծրագրի կայուն զբաղվածություն ապահովող միջոցառումների արդյունքում աշխատանքի տեղավորված անձանց տեսակարար կշիռը այդ միջոցառումներում ընդգրկված անձանց թվաքանակում, տոկոս	0.7887	2018թ.	80	2022
Կենսաթոշակի իրավունքի իրացում	1102 Կենսա- թոշակային ապահովություն						ՀՀ կառա- վարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելվածի 4.2 բաժին
		Ծայրահեղ աղքատության գծից ցածր աշխատանքային կենսաթոշակ ստացողների թվաքանակ	0	2019	0	2022
		Միջին աշխատանքային կենսաթոշակի չափը	40140	2019	44154	2022
Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների իրավունքների և շահերի պաշտպա- նության ապահովում	1141 Ընտանիքներին, կանանց և երեխաներին աջակցություն	Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների թվի նկատմամբ սոցիալ հոգեբանական վերականգնողական ծառայություններ ստացած երեխաների թվի հարաբե- րակցությունը Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների թիվը 7956 երեխա, 2019 թվականի դրությամբ ծառայություններ է ստանում շուրջ 1500 երեխա	20 (2019թ.)	2020	40	2022 թ.	ՀՀ կառա- վարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելվածի 4.2 բաժին
Աջակցություն հաշման- դամություն ունեցող անձանց սոցիալական ներառմանը հասարա- կություն	1160 Հաշման- դամություն ունեցող անձանց աջակցություն	Հաշմանդամություն ունեցող անձանց մատուցվող ծառայությունների հասցեականության և արդյունա- վետության բարձրացում /ծրագրի շահառուների թիվը հաշմանդամություն ունեցող անձանց թվի մեջ (տոկոս)/	6	2018	Ծրագրի շահա- ռուների թվի ավելացում 1.3%-ով	2020	ՀՀ կառավա- րության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելվածի 4.2 բաժին
Մատուցվող սոցիալական պաշտպա- նության ծառայու- թյունների բարելավում` ինչպես նաև ծառայու- թյուններ մատուցող գերատես- չություններում վերլուծական` մոնիթորինգի և գնահատման գործա- ռույթների ուժեղացում:	1206 Սոցիալական պաշտպանության համակարգի բարեփոխումներ	Շահառուի կողմից համալիր սոցիալական ծառայության տարածքային կենտրոնից նպաստներ և ծառայություններ ստանալու հետ կապված ծախսերի կրճատում (միջին ծախս)	3026	2015	2476	2020	ՀՀ կառավա- րության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելվածի 4.2 բաժին
		Ամբողջությամբ գործող ՀՍԾՏԿ-ների թիվը	1	2015	36	2020

 

5.5 ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Շրջակա միջավայրի պաշտպանություն այդ թվում` կենսաբազմազանության և բնության պաշտպանություն, անտառային տնտեսություն:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Շրջակա միջավայրի կառավարման քաղաքականությունն ուղղված է շրջակա միջավայրի և բնական ռեսուրսների համալիր պահպանությանը, բարելավմանը, վերականգնմանը և ողջամիտ օգտագործմանը` հավասարակշռելով այն սոցիալական արդարության և տնտեսական արդյունավետության հետ:

Շրջակա միջավայրի կառավարման հիմնական խնդիրն է նվազագույնի հասցնել շրջակա միջավայրի` օդի, կլիմայի, ջրի, հողերի, բուսական և կենդանական աշխարհի վրա վնասակար ազդեցությունները, բացառել բնական ռեսուրսների գերշահագործումը և ապօրինի օգտագործումը, ապահովել կանխարգելման միջոցառումների իրականացումը: Ելնելով նշվածից` շրջակա միջավայրի կառավարման առաջնահերթ ուղղություններն են`

- Սևանա լճի էկոլոգիական հավասարակշռության վերականգնումը և պահպանությունը, Արարատյան արտեզյան ավազանի և գետային էկոհամակարգերի պահպանությունը և կառավարումը,

- անտառների կայուն կառավարումը, անտառածածկ տարածքների ընդլայնումը, անտառվերականգնումը և անատառապատումը, դրանց իրականացմանն ուղղված կարողությունների շարունակական զարգացումը,

- կլիմայի փոփոխության հետևանքով առաջացող խնդիրների մեղմման և կանխարգելման, ինչպես նաև հարմարվողականության գործողությունների իրականացումը` համաձայն միջազգային համաձայնագրերով ստանձնած պարտավորությունների,

 - բնության հատուկ պահպանվող տարածքների հզորացումը, հարակից բնակավայրերի կարողությունների զարգացումը,

- կենսաբազմազանության պահպանությունը և կենսաանվտանգության ապահովումը, կենդանական և բուսական աշխարհի օբյեկտների հաշվառումը.

- քիմիական նյութերի և թափոնների (այդ թվում` ընդերքօգտագործման) էկոլոգիապես անվտանգ կառավարումը,

 - շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության փորձաքննական գործընթացի արդյունավետ իրականացումը,

- շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի, թույլտվությունների, լիցենզիաների միասնական և ժամանակակից համակարգերի ներդրումը, առաջնային տեղեկատվության համակարգված կառավարումը,

 - կանաչ տնտեսության և կայուն զարգացման երկարաժամկետ նպատակի խթանմանն ուղղված քաղաքականության մշակումն ու իրականացումը,

- մեկանգամյա օգտագործման պոլիէթիլենային արտադրանքի գործածության աստիճանական կրճատումը և արգելումը,

 - շրջակա միջավայրի կառավարման ոլորտում գործող միջազգային կառույցների հետ շարունակական համագործակցության ապահովումը,

 - շրջակա միջավայրի կառավարման տնտեսական մեխանիզմների և լծակների ճկուն համակարգի ներդրումը, միջազգային կառույցների հետ համատեղ ֆինանսավորման նորարարական մեխանիզմների (ներառյալ բնապահպանական ծրագրերով պարտավորությունների հաշվանցման մեխանիզմի) մշակումը և ներդրումը,

 - բնապահպանական օրենսդրության ներդաշնակեցումը ՀՀ-ԵՄ համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի դիրեկտիվներին և այդ համատեքստում միջազգային համագործակցության ընդլայնումը` ճանապարհային քարտեզով նախանշված գործողությունների իրականացման արդյունավետության բարձրացման նպատակով,

-անտառներում և բնության հատուկ պահպանվող տարածքներում էկոտուրիզմի զարգացումը,

- էկոլոգիական իրազեկման, էկոկրթության, մշակույթի, դաստիարակության լայնածավալ միջոցառումների իրականացումը, էկոլոգիական գիտության դերի բարձրացումը:

Վերոհիշյալ ուղղությունները (թիրախները) բխում են ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավարության ծրագրի 4.8 կետում (Շրջակա միջավայրը) ամրագրված առաջնահերթ ուղղություններից:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Բնական պաշարների և բնության հատուկ պահպանվող տարածքների կառավարման և պահպանման բնագավառ

Անտառների կառավարման բնագավառ

Ջրային ռեսուրսների կառավարման և պահպանության բնագավառ

Շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի իրականացման բնագավառ

Վտանգավոր նյութերի և թափոնների կառավարման ոլորտ

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ստորև ներկայացված են շրջակա միջավայրի բնագավառի 2020-2022թթ. յուրաքանչյուր տարվա համար նախատեսված չափաքանակները.

 

2020 թվականի համար`	6,917,223.1 հազար դրամ,
2021 թվականի համար`	5,941,918.3 հազար դրամ,
2022 թվականի համար	5,689,248.7 հազար դրամ:

 

Շրջակա միջավայրի բնագավառի վերջնական արդյունքի ցուցանիշները.

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառա- վարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշ	Ժամկետը	Ցուցանիշ	Ժամկետը
Շրջակա միջավայրի պահպանությանն ուղղված պետական քաղաքա- կանության մշակում և իրականացում	1071 Բնա- պահպանության ոլորտում պետական քաղաքա- կանության մշակում, ծրագրերի համակարգում մոնիտորինգ
Նպաստել շրջակա միջավայրի և բնական ռեսուրսների (բացառությամբ օգտակար հանածոների)պահպանությանը	1016 Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատում մոնիթորինգ	Շրջակա միջավայրի բաղադրիչների վիճակի վերաբերյալ մշակվող տեղեկատվության ամբողջա-կանություն, տոկոս	70	2018	86	2022	ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառա-վարության ծրագրի 4.8 կետի թիրախներ
Տնտեսական գործունեության հետևանքով շրջակա միջավայրին և բնակչության առողջությանը պատճառված վնասների մեղմում	1133 Բնապահպա-նական ծրագրերի իրականացում համայնքներում	Բնապահ- պանական ծրագրեր իրականացնող համայնքների մասնաբաժինը ազդակիր համայնքների նկատմամբ, տոկոս	61	2018	76	2022	ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավա-րության ծրագրի 6.1 կետի թիրախներ
Բնական պաշարների և կենսաբազ- մազանության արդյունավետ կառավարում և պահպանություն	1155 Բնական պաշարների բնության հատուկ պահպանվող տարածքների կառավարում պահպանում	Ապօրինի հատված ծառերի քանակի նվազում, հատ	5455	2018	1000	2022	ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավա-րության ծրագրի 4.8 կետի թիրախներ
		Որսագողության նվազում, տոկոս	10	2018	23	2022
Անտառային տարածքների կայուն կառավարում	1173 Անտառների կառավարում	Կառավարելի անտառային տարածքներում արձանագրված անօրինական անտառ- հատումների քանակ, հատ	3072	2018	1000	2022	ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավա-րության ծրագրի 4.8 կետի թիրախներ
		Անտառային պաշարների օգտագործումից ստացված եկամուտներ, հազար դրամ	609689.6	2018	297000.0	2022
		Բնական վերաճի մասնաբաժինը կառավարվող անտառային տարածքներում ընդհանուր տարածքի, տոկոս	8	2018	10	2022
Նպաստել բնապահ- պանական աշխարհայացքի ձևավորմանը, բնակչության էկոլոգիական դաստիա- րակությանը	1186 Բնագիտական նմուշների պահպանություն և ցուցադրություն	Բնագիտական նմուշների հանրայնացման և էկոկրթական նախագծերի քանակ, հատ	17	2018	25	2022	ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավա-րության ծրագրի 4.5 կետի թիրախներ

 

5.6 ԲԱՐՁՐ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

ՀՀ Կառավարությունը նպատակադրվել է Հայաստանը դարձնել բարձր տեխնոլոգիական, արդյունաբերական երկիր:

Կառավարությունը ռազմարդյունաբերական համալիրի զարգացումը սահմանում է որպես զինված ուժերի մարտունակության ապահովման և բարձրացման, տնտեսական աճի, գիտական և տեխնոլոգիական առաջընթացի առանցքային գործոններից մեկը:

Բարձր տեխնոլոգիաների և ռազմարդյունաբերության զարգացման համար անհրաժեշտ միջոցառումների շրջանակներում նախատեսվում է`

• Իրականացնել կադրերի թիրախավորված պատրաստում և վերապատրաստում, հաշվի առնելով շուկայի կտրուկ զարգացումն ու կադրերի նկատմամբ շուկայի պահանջարկի կտրուկ աճը,
• Զարգացնել բարձր տեխնոլոգիական ոլորտի համար անհրաժեշտ էկոհամակարգը ներառյալ թիրախավորված գիտահետազոտական աշխատանքների, ստեղծագործական խմբերի, նորաստեղծ ընկերությունների ֆինանսավորումը, ինչպես նաև միջազգային հայտնի աքսելերացիոն ծրագրերին մասնակցելու համար տրամադրվող աջակցության ապահովումը,
• Հայկական Սփյուռքի ներգրավվածությունն ապահովելու նպատակով նախատեսվում է տարբեր ֆորմատներում շարունակական համագործակցության հարթակ ստեղծել հայկական ընկերությունների, կազմակերպությունների և անհատների հետ, որի շնորհիվ հնարավորություն կստեղծվի օգտագործել Սփյուռքի ոչ միայն ֆինանսական այլ նաև ինտելեկտուալ և շուկայական կապերի ռեսուրսը,
• Ռազմարդյունաբերության զարգացման ուղղությամբ պլանավորվում է շեշտակի ավելացնել նոր տեխնոլոգիական ուղղություններով գիտահետազոտական աշխատանքների ֆինանսավորումը, ինչպես նաև ապահովել արտադրական կարողությունների զարգացումը,
• Կառավարման համակարգի արդյունավետության բարձրացման, գործարար միջավայրի բարելավման, քաղաքացիների կյանքի որակի բարձրացման և պետական մարմինների հետ առնչվելու դյուրացման, ինչպես նաև միջազգային տնտեսական գործընթացներին արդյունավետ մասնակցելու նպատակով, Հայաստանում նախատեսվում է զանգվածաբար կիրառել և զարգացնել թվային տեխնոլոգիաներ: Զուգահեռաբար նախատեսվում է բարձրացնել կիբեռանվտանգության և ինտերնետ հասանելիության մակարդակը Հայաստանում:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Ոլորտի հիմնական թիրախներն են.

• Տնտեսության միջնաժամկետ և երկարաժամկետ կայուն աճի շարժիչ ուժը պետք է հանդիսանա նորարարությունը և առաջադեմ տեխնոլոգիաների ստեղծումն ու կիրառումը: Միաժամանակ Հայաստանի զարգացման հենասյունը կրթված, ստեղծագործ և ազատ քաղաքացին է, ուստի գիտելիքահենք տնտեսության զարգացման համար անհրաժեշտ է խրախուսել նորարարությունը և նախաձեռնողականությունը,
• Ապահովել տեխնոլոգիական ընկերությունների կողմից ստեղծված բարձրորակ կրթական ծրագրերի լայն կիրառումը ԲՈՒՀ-երում ինչպես նաև Հայաստանի տարբեր քաղաքներում գտնվող տեխնոլոգիական կենտրոններում և կրթական այլ հաստատություններում,
• Խրախուսել գիտության և մասնավոր հատվածի միջև համագործակցությունը, գիտական հետազոտությունների արդյունքների առևտրայնացումը` դրամաշնորհային ծրագրերի իրագործման և ներդրողների ներգրավման միջոցով,
• Ստարտափ էկոհամակարգի զարգացման և միջազգային շուկաներում հայկական ընկերությունների առաջխաղացման և ամրապնդման նպատակով օժանդակել ընկերություններին մասնակցել միջազգային հայտնի աքսելերացիոն կազմակերպությունների ուսուցողական ծրագրերին,
• Աջակցել միջազգային շուկաներում հայկական բարձր տեխնոլոգիական ընկերությունների, նրանց ստեղծած արտադրանքի և ծառայությունների պատշաճ ներկայացմանը և միջազգային G2G(կառավարություն-կառավարության) և B2B (բիզնես-բիզնես) համագործակցության պլատֆորմների զարգացմանը,
• ՀՀ մարզերի համահարթ զարգացման նպատակով խթանել մարզերում ժամանակակից հագեցած տեխնոլոգիական կենտրոնների արդյունավետ գործունեությունը, և ձեռնարկել միջոցներ Հանրապետության տարածքում նոր կենտրոնների ստեղծման ուղղությամբ,
• Նպաստավոր պայմաններ ստեղծել միջազգային բարձր տեխնոլոգիական ընկերությունների Հայաստան մուտքի համար` գիտահետազոտական, արտադրական և կրթական կենտրոններ հիմնելու նպատակով,

Ռազմարդյունաբերության զարգացման ուղղությամբ պլանավորվում է շեշտակի ավելացնել գիտահետազոտական աշխատանքների ֆինանսավորումը, ինչպես նաև ապահովել Հայաստանում արտադրական կարողությունների զարգացումը` աստիճանաբար նվազեցնելով բանակի կախվածությունը ռազմական տեխնիկայի ներկրումներից, ինչպես նաև նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառմամբ բարձրացնելով ռազմական միավորների և համակարգերի արդյունավետությունը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության էկոհամակարգի և շուկայի զարգացման ծրագիր

 

Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության էկոհամակարգի և շուկայի զարգացման ծրագիրն ըստ էության բխում է 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ ՀՀ կառավարության որդեգրած քաղաքականությունից` Հայաստանը դարձնել բարձր տեխնոլոգիական, արդյունաբերական երկիր:

Ծրագիրն իր մեջ ներառում է հետևյալ 5 միջոցառումները.

 

1. Մասնագետների պատրաստման ԲՈՒՀ-մասնավոր հատված համագործակցություն միջոցառումը, որի նպատակն է ԲՈՒՀ-երի և տեխնոլոգիական ոլորտի ընկերությունների հետ մշակել և իրականացնել համատեղ կրթական/վերապատրաստման արդեն իսկ կիրառված և իրենց արդյունավետությունն ապացուցած ծրագրեր, ներգրավելով ոլորտի պրոֆեսիոնալներին մասնավոր ընկերություններից:

Միջոցառման շրջանակներում նախատեսվում է նաև աջակցել ոլորտի կազմակերպություններին և անհատներին ստանալ որակյալ կրթություն` ձեռներեցության, կառավարման, վաճառքի և մարկետինգի ոլորտներում` համապատասխան տեղական և միջազգային ծրագրերով:

Միջոցառումների իրականացման արդյունքում կձևավորվի բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում զարգացած և մրցունակ աշխատուժ, ապահովելով արագ զարգացող տեխնոլոգիական ոլորտի պահանջները: Արդյունքում նաև կզարգանան ձեռներեցության և շուկայական գիտելիքներն ու հմտությունները:

 

2. «Գաղափարից մինչև բիզնես» դրամաշնորհներ միջոցառումը նախատեսում է դրամաշնորհների տեսքով տրամադրել աջակցություն գիտահետազոտական և փորձարարական խմբերին, ստարտափերին, տեխնոլոգիական ոլորտի կազմակերպություններին` անհրաժեշտ թեմաների շուրջ աշխատանքներ իրականացնելու համար:

Մասնավորապես նախատեսվում է`

• Փոքր դրամաշնորհների տրամադրում համալսարանական խմբերին, գիտահետազոտական և փորձարարական խմբերին, ստարտափ ընկերություններին,
• Համաֆինանսավորման միջոցով դրամաշնորհների տրամադրում ստարտափ ընկերություններին:

Կառավարության հիմնական նպատակներից է ստեղծագործող քաղաքացիներին աջակցելը, նրանց ռիսկը կիսելը, և ստեղծագործելու էլ ավելի լայն հնարավորություններ ստեղծելը, ինչպես նաև Հայաստանը բարձր տեխնոլոգիական, արդյունաբերական երկիր դարձնելը: Նկարագրված միջոցառումները խրախուսում են ստեղծագործական/գիտական խմբերին` դրամաշնորհային միջոցներով կատարել գիտահետազոտական և փորձարարական աշխատանքներ առաջնահերթ ուղղություններով:

Հաջորդ փուլով հնարավորություն է ստեղծվում այդ խմբերի համար գրանցել իրենց ընկերությունները, ներգրավել ֆինանսական այլ միջոցներ և ստանալ համաֆինանսավորում` նոր մասնագետներ գրավելու, իրենց գաղափարը պրոդուկտիզացնելու և համաշխարհային շուկա դուրս գալու նպատակով:

 

3. «Հայկական վիրտուալ կամուրջ» միջոցառման նպատակն է Հայաստանը դարձնել բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերական կենտրոն:

Միջոցառումը նախատեսում է`

• Հայաստանում և արտասահմանում գտնվող հայկական տեխնոլոգիական համայնքների մասնագիտական համագործակցության ապահովման մեխանիզմների ստեղծում,
• Բարձր տեխնոլոգիական ոլորտում գործող ձեռներեցների վերապատրաստման միջոցառումների ապահովում Հայաստանում և արտերկրում,
• Ստարտափ ընկերությունների աքսելերացիայով և ինկուբացիայով զբաղվող միջազգային կազմակերպությունների ներգրավում Հայաստան և աջակցություն տեղական համանման կազմակերպությունների զարգացմանը,
• Արտերկրից դեպի Հայաստան ստարտափերի ներհոսքի ապահովման միջոցառումների իրականացում, դրանց տեղակայման, վերապատրաստման, «Վիրտուալ կամուրջի» բաղկացուցիչ միջոցառումներում ինտեգրման ապահովում,
• Միջազգային ճանաչում ունեցող բարձր տեխնոլոգիական ոլորտի կազմակերպությունների ներգրավում Հայաստան,
• Հայկական ընկերությունների օնլայն տեղեկատվական/առևտրային հարթակի մշակում` ներառյալ մասնագիտական ուղղվածություն, կարողություն, վարկանիշ, ապրանքներ, ծառայություններ և այլ անհրաժեշտ տեղեկատվություն,
• Հայաստանի ամբողջ տարածքում աջակցություն տեխնոլոգիական կենտրոններին և նոր կենտրոնների ստեղծում:

 

4. Շուկաների զարգացում և միջազգային համագործակցություն միջոցառման նպատակն է բարձր տեխնոլոգիական ընկերությունների, ապրանքների և ծառայությունների արտերկրում պատշաճ ներկայացումը և թիրախավորված վաճառքի խթանումը:

Միջոցառման իրականացման արդյունքում հայկական ընկերությունները, կարող են մասնակցել ցուցահանդեսներին, սեմինարներին, երկկողմ գործարար ֆորումներին և այլ միջոցառումներին, հնարավորություն ստանալով ներկայացնել իրենց արտադրանքը, ծառայությունները և դուրս գալ միջազգային շուկա:

5. Միասնական թվային հենքի մշակում: Միջոցառման նպատակը պետական բոլոր մարմինների և տնտեսության զարգացման համար միասնական թվային հենքի մշակումն է, որը թույլ կտա ստանդարտացնել թվային գործիքները` ծրագրավորման լեզվի, բազաների, միմյանց հետ փոխգործելիության, տվյալների մշակման, ֆունկցիոնալության ավելացման և այլ հնարավորություններով:

Հետազոտական և նախագծային աշխատանքներ պաշտպանության ոլորտում

Ծրագիրն իր մեջ ներառում է «Գիտական և գիտատեխնիկական նպատակային ծրագրային հետազոտություններ» ծրագրի շրջանակներում կատարվող հատուկ գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորական աշխատանքներ միջոցառումը: Միջոցառման ֆինանսավորման ծավալները 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ ՀՀ կառավարության որդեգրած քաղաքականության համաձայն նախատեսվում է շեշտակի ավելացնել 2020 թվականից սկսած:

 

Ռազմարդյունաբերության համալիրի զարգացում

Ռազմարդյունաբերության ոլորտի զարգացման ծրագիրը նոր նախաձեռնություն է և իր մեջ ներառում է «Արտադրական կարողությունների զարգացում» միջոցառումը: Ծրագրի իրագործումը թույլ կտա զարգացնել կարողությունները մի շարք զինատեսակների, դրանց բաղկացուցիչ մասերի և զինամթերքի արտադրության և բարելավման ուղղությամբ: 

 

Հեռահաղորդակցության ապահովում

Ծրագրի նպատակն է ապահովել Հայաստանի Հանրապետությունում հեռահաղորդակցության և կապի ծառայությունների որակի կանոնակարգումն ու բարելավումը, մասնավորապես ՀՀ հաճախականությունների բաշխման աղյուսակի կազմումը, ռադիոեթերի մոնիթորինգի և ազդանշանների տեխնիկական պարամետրերի չափումների անցկացումը, ռադիոէլեկտրոնային միջոցների և բարձր հաճախության սարքավորումների տեղորոշումը, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետությունում թվային հեռուստահեռարձակման ապահովման շրջանակներում հանրապետական սփռման մուլտիպլեքսի և արբանյակային տարածման համար արբանյակային ունակության վարձակալումը:

Ծրագիրն իր մեջ ընդգրկում է 2 գործող և 1 նոր միջոցառում:

1. Հեռահաղորդակցության և կապի կանոնակարգում: Միջոցառման նպատակն է ապահովել Հայաստանի Հանրապետությունում հեռահաղորդակցության և կապի ծառայությունների որակի կանոնակարգումն ու բարելավումը, մասնավորապես ՀՀ հաճախականությունների բաշխումների աղյուսակի կազմումը, ռադիոեթերի մոնիթորինգի և ազդանշանների տեխնիկական պարամետրերի չափումների անցկացումը, ռադիոէլեկտրոնային միջոցների և բարձր հաճախության սարքավորումների տեղորոշումը: Միջոցառումն իրականացվում է «Հեռահաղորդակցության հանրապետական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կողմից:

2. Թվային հեռուստահեռարձակման ապահովման ծառայություններ: Միջոցառման նպատակը Հանրապետական սփռման մուլտիպլեքսի արբանյակային տարածման համար արբանյակային ունակության վարձակալումն է` համաձայն կնքված պայմանագրի:

3. ՀՀ տարածքում բազային և շարժական ռադիոմոնիտորինգի համակարգի ներդրում: Միջոցառումը նոր նախաձեռնություն է և նպատակ ունի լուծել տեղական, տարածաշրջանային կամ գլոբալ մասշտաբներով էլեկտրամագնիսական ռադիոհաճախականային խանգարումներին առնչվող խնդիրները, ապահովել ռադիոհաճախականությունների և հաճախականային շերտերի փաստացի օգտագործմանը վերաբերվող անհրաժեշտ տվյալների տրամադրումը: ՀՀ տարածքում բազային և շարժական ռադիոմոնիթորինգի համակարգի ներդրման ավարտից և արտադրական շահագործման հանձնումից հետո ակնկալվում է ՀՀ ողջ տարածքի ռադիոմոնիթորինգ և տեղորոշում, որը կբացառի ՀՀ տարածքում չարտոնված ռադիոճառագայթման աղբյուրների գործունեությունը, ի հայտ կբերի բոլոր շեղումները և հատկացված ռադիոհաճախականությունների ոչ նպատակային օգտագործողներին: Միջոցառումը նախատեսվում է ավարտել 2025թ:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

 

Ստորև ներկայացված են Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության բնագավառի 2020-2022թթ. յուրաքանչյուր տարվա համար նախատեսված չափաքանակները

 

2020 թվականի համար`	12,470,509.0 հազար դրամ,
2021 թվականի համար`	13,494,543.7 հազար դրամ,
2022 թվականի համար`	14,524,889.2 հազար դրամ:

 

Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության բնագավառի վերջնական արդյունքի ցուցանիշները.

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքակա- նության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշ	Ժամկետ	Ցուցանիշ	Ժամկետ
Բարձր տեխնոլոգիական արդյունա- բերության զարգացում	1043 Բարձր տեխնոլոգիական էկոհամակարգի և շուկայի զարգացման ծրագիր	Բարձր տեխնոլոգիական ոլորտում զբաղվածության աճ, տոկոս	15	2019	15	2020	ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման կետ 7.1 Կառավարությունը նպատակադրվել է Հայաստանը դարձնել բարձր տեխնոլոգիական, արդյունաբերական երկիր:
		Հայաստանի բարձր տեխնոլոգիական ոլորտի շրջանառության աճ, տոկոս	20	2019	20	2020	ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման կետ 7.1 Կառավարությունը նպատակադրվել է Հայաստանը դարձնել բարձր տեխնոլոգիական, արդյունաբերական երկիր:
Հեռահաղոր- դակցության ապահովում	1164 Հեռահաղոր- դակցության ապահովում	Եթերի մաքրության ապահովում, տոկոս	92	2019թ.	92	2020	ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման կետ 7.2 պետական կառավարման մարմինների կողմից թվային տեխնոլոգիաների օգտագործման արդյունավետության բարձրացում, ծախսերի կրճատում, ստացվող արդյունքի մաքսիմալացում, քաղաքացիներին տրամադրվող տեղեկատվության և ծառայությունների որակի բարելավում
		ՀՀ բնակավայրերում թվային հեռուստա- հեռարձակման ապահովում, տոկոս	100	2019թ.	100	2020	ՀՀ կառավարության 2019թ փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման կետ 7.2 թվային ինտերակտիվ հեռուստատեսության արդիականացում

 

5.7 ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ

 

ՈԼՈՐՏԸ

ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարությունը մշակում և իրականացնում է.

տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների գործունեության արդյունավետության բարձրացման, Երևանում տարածքային կառավարման իրականացման ապահովման, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման միասնական տեղեկատվական համակարգի կազմակերպման, դրա ընդհանրական շահագործմանն ու զարգացմանն ուղղված միջոցառումների իրականացման ապահովման, մարզերի և համայնքների համաչափ զարգացմանն ուղղված նորարարական և ներդրումային ծրագրերի մշակման, վարչատարածքային արդյունավետ բաժանման, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների միջև փոխհարաբերությունների ապահովման, համայնքային ծառայության համակարգի զարգացման ապահովման ոլորտներում Կառավարության քաղաքականությունը:

Երկրի ենթակառուցվածքների զարգացումը պետության կայուն և դինամիկ զարգացման նախադրյալներից մեկն է: Համաշխարհային փորձը ցույց է տալիս, որ տրանսպորտի ոլորտը կարևորագույններից է, որի միջոցով հնարավոր է դրական ազդեցություն ունենալ տնտեսության մյուս ճյուղերի վրա` խթանելով արդյունաբերությունը, առևտուրը, սոցիալական փոխհարաբերությունները և տարատեսակ այլ ծառայությունների մատուցումը: Ներկայումս առաջնային է ներդրումների իրականացումը ռազմավարական նշանակության ենթակառուցվածքներում: Համագործակցելով միջազգային ֆինանսական հաստատությունների հետ, ինչպես նաև ՀՀ պետական բյուջեի միջոցների հաշվին, աշխատանքներ են տարվում Հայաստանի Հանրապետության ճանապարհային ենթակառուցվածքների պահպանման, կատարելագործման և հետագա զարգացման համար:

Կառավարության քաղաքականությունն էներգետիկայի ոլորտում ուղղված է լինելու երկրի էներգետիկ անկախության ապահովմանն ու անվտանգության բարձրացմանը, տարածաշրջանային ինտեգրման գործընթացի ապահովմանը, էներգետիկ ոլորտի կայուն զարգացմանը` հենվելով տեղական առաջնային (վերականգնվող) էներգապաշարների լիիրավ և արդյունավետ օգտագործման, ատոմային էներգետիկայի հետագա զարգացման, էներգակիրների մատակարարման տարատեսականացման և էներգաարդյունավետ ու նոր տեխնոլոգիաների ներդրման վրա:

Կառավարության քաղաքականությունը հանքարդյունաբերության ոլորտում ուղղված է թափանցիկության, հանրության առջև բարձր հաշվետվողականության ապահովմանը: Բնական պաշարների արդյունավետ և թափանցիկ կառավարման դեպքում երկիրը կարող է ստանալ տնտեսական արդյունքներ, որոնք կօգնեն ապահովել տնտեսական աճ:

Կառավարության քաղաքականությունը խմելու և ոռոգման ջրերի մատակարարման, ինչպես նաև ջրահեռացման և կեղտաջրերի մաքրման ոլորտներում ուղղված է այդ համակարգերի հուսալի և անվտանգ շահագործման ապահովմանը և զարգացմանը:

Միգրացիայի ոլորտն իր մեջ ներառում է բնակչության տեղաշարժերի ընթացքում առաջացող իրավահարաբերությունները, մասնավորապես` սահմանային կառավարման համակարգ, վիզային քաղաքականություն, օտարերկրյա քաղաքացիներին կարգավիճակների տրամադրում և քաղաքացիության շնորհում, օտարերկրյա քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց ապաստանի հայցի դիտարկում և փախստականի կարգավիճակի տրամադրում, երկարաժամկետ իմիգրանտների ինտեգրում, անկանոն միգրացիայի կանխարգելում և պայքար այդ երևույթի դեմ, ՀՀ քաղաքացի էմիգրանտների իրավունքների և շահերի պաշտպանություն, վերադարձող ՀՀ քաղաքացիների վերաինտեգրման աջակցություն:

Հայաստանի Հանրապետությունում գործում է միգրացիայի կառավարման ապակենտրոնացված մոդելը, երբ միգրացիոն գործառույթները բաժանված են պետական տարբեր մարմինների միջև: Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության միգրացիոն ծառայությունից բացի միգրացիայի կառավարման ոլորտում իրավասություններ ունեն Արտաքին գործերի, Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունները, Ոստիկանությունը, Ազգային անվտանգության ծառայությունը:

Կառավարության քաղաքականությունը պետական գույքի կառավարման ոլորտում նպատակ ունի պետական գույքի կառավարման արդյունավետության բարձրացման շնորհիվ նպաստել պետական գույքի մասնավորեցումից, օտարումից, օգտագործումից և սպասարկումից ներկայումս ստացվող և ապագայում` ներդրումների իրականացման շնորհիվ եկամուտների և սոցիալական արդյունքների ավելացմանը և գույքի հանրային օգտակարության բարձրացմանը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության տարածքային կառավարման ոլորտի թիրախներն են` ՀՀ տարածքային կառավարման քաղաքականության մշակումը և իրագործման ապահովումը, ՀՀ տարածքային զարգացումը և ենթակառուցվածքների համամասնությունների ապահովումը, ՀՀ տարածքային կառավարման մարմինների կողմից ՀՀ սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրերի իրագործման ապահովումը, ՀՀ տարածքային կառավարման մարմինների գործունեության արդյունավետության բարձրացումը, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման միասնական տեղեկատվական համակարգի կազմակերպման, դրա ընդհանրական շահագործմանն ու զարգացմանն ուղղված միջոցառումների իրականացման ապահովումը, միջազգային համագործակցության շրջանակներում նախարարության իրավասությանը վերապահված բնագավառներին առնչվող առաջարկությունների ներկայացումը և միջոցառումների իրականացման ապահովումը, այլ երկրների վարչատարածքային միավորների հետ անդրսահմանային և միջռեգիոնալ համագործակցության կազմակերպումը, տարածքների զարգացմանն ուղղված ինովացիոն և ներդրումային ծրագրերի ձևավորումը, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների միջև փոխհարաբերությունների ապահովումը:

ՀՀ տրանսպորտային համակարգի կարևորագույն խնդիրներից է երկրի ճանապարհատրանսպորտային ենթակառուցվածքների գործունեության արդյունավետության բարձրացումը, ինչպես նաև տնտեսության և ազգաբնակչության պահանջների բավարարման որակի բարձրացման միջոցով` անվտանգ և արդյունավետ տրանսպորտային ծառայությունների ապահովումը: ՀՀ ընդհանուր օգտագործման պետական ավտոմոբիլային ճանապարհների, ինչպես նաև դրանց վրա գտնվող տրանսպորտային օբյեկտների (կամուրջներ, թունելներ և այլ արհեստական կառուցվածքներ) վերանորոգումը, հիմնական վերակառուցումը և ընթացիկ պահպանումը մշտապես գտնվում է ավտոմոբիլային ճանապարհների կառավարման և տնօրինող մարմինների ուշադրության ներքո:

Ներկայումս էներգահամակարգն ամբողջովին բավարարում է էլեկտրաէներգետիկայի ներքին շուկայի պահանջարկը և ունի էլեկտրաէներգիայի արտահանման ավելացման ներուժ: Ներքին շուկայի կարիքներից ելնելով` ներդրումները խթանելու և Վրաստանի ու Իրանի հետ առևտրի հնարավորություններն օգտագործելու նպատակով Կառավարությունը ձեռնամուխ է լինելու`

- էլեկտրաէներգետիկական համակարգի երկարաժամկետ զարգացման ուղիների մշակմանը.

- ՀՀ էլեկտրաէներգետիկ շուկայի փուլային ազատականացման գործընթացին, ինչպես նաև տարածաշրջանում իրացման նոր էներգետիկ շուկաներ փնտրելուն, ներկրման և արտահանման ակտիվ քաղաքականության միջոցով Հայաստանի էներգետիկ անկախության ապահովմանը.

- նորագույն և բարձր տեխնոլոգիաների ներդրման համար օրենսդրական խթանների ձևավորմանը, էներգետիկայի բնագավառի զարգացմանը և էներգաարդյունավետության միջոցառումների ներդրմանն ուղղված քաղաքականության ապահովմանը.

- հայկական ԱԷԿ-ի երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետի երկարաձգմանը և արդիականացմանը, որով կապահովվի հայկական ԱԷԿ-ի արդյունավետ և անվտանգ աշխատանքը` շահագործման լրացուցիչ ժամանակահատվածում.

- Հայաստանի Հանրապետությունում նոր միջուկային էներգաբլոկի կառուցման ծրագրի մշակմանը` հաշվի առնելով հանրապետության էներգետիկ անվտանգության և անկախության մակարդակի պահպանման, ինչպես նաև էներգետիկայի բնագավառի գիտելիքահենք ուղղության կարևորությունը.

- տարածաշրջանային ինտեգրման ապահովման նպատակով` Իրան-Հայաստան, Հայաստան-Վրաստան 400 կՎ լարման էլեկտրահաղորդման օդային գծերի և համապատասխան ենթակայանների կառուցման ծրագրերի իրականացմանը: Նշված էլեկտրահաղորդման օդային գծերի և համապատասխան ենթակայանների կառուցման ավարտից և շահագործման հանձնելուց հետո Հայաստանի Հանրապետությունը տարածաշրջանում հանդես կգա որպես էլեկտրաէներգետիկ ոլորտի տարածաշրջանային հաբ` կապելով Իրանի, Վրաստանի և Ռուսաստանի էլեկտրաէներգետիկական համակարգերը.

- վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների արդյունավետ օգտագործմանը և զարգացման խթանմանը:

Էլեկտրաէներգետիկական համակարգի ռեժիմները և թողունակությունը գնահատելով` կիրականացվեն արևային համակարգային կայանների մրցութային եղանակով կառուցման ծրագրեր` մինչև 2022 թվականը ներքին սպառման կառուցվածքում այդ կայանների կշիռը հասցնելով առնվազն 10 տոկոսի:

ՀՀ կառավարությունը մտադիր է շարունակել կայուն էներգետիկայի զարգացումը` հաշվի առնելով էներգետիկ կառավարման այնպիսի համակարգի ներդրման անհրաժեշտությունը, որը միտված է հանրային և մասնավոր հատվածի կողմից սեփական էներգասպառման հնարավորությունների ընդլայնմանն ու արդյունավետության բարձրացմանը, մասնավոր-համայնք համագործակցության հնարավորությունների ընդլայնմանը: Անհրաժեշտ է նաև ընդլայնել միջազգային կառույցների հետ էներգաարդյունավետության և վերականգնվող էներգիայի օգտագործման խթանման մեխանիզմների գործարկման նպատակով համագործակցությունը, վերանայել երկարաժամկետ ռազմավարական ծրագրերը` սահմանելով թիրախներ էներգախնայողության, վերականգնվող էներգիայի, ինչպես նաև էներգետիկ անվտանգության ցուցանիշների համար:

Ելնելով էներգահամակարգի ռազմավարական դրույթներից, 2020 թվականին էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների համակարգի միջոցառումների վերջնական արդյունքները, որոնց վրա գերատեսչությունը ձգտում է ներազդել, հետևյալն են.

- Հայաստանի էլեկտրաէներգետիկական համակարգի տեխնիկական վերազինում և տարածաշրջանային ինտեգրացում,

- Շուրջ 50 կմ երկարությամբ «Լալվար» և «Նոյեմբերյան» 110 կՎ օդային գծերի վերակառուցում,

- «Հաղթանակ» 220 կՎ, «Չարենցավան-3» և «Վանաձոր-1» 110 կՎ ենթակայանների 30 և ավելի տարիներ, ինչպես նաև «Զովունի» 220 կՎ ենթակայանի 40 և ավելի տարիներ շահագործման մեջ գտնվող ֆիզիկապես և բարոյապես մաշված սարքավորումների փոխարինում,

- «Աշնակ» 220 կՎ 30 և ավելի տարիներ, ինչպես նաև «Արարատ-2» 220 կՎ 40 և ավելի տարիներ շահագործման մեջ գտնվող ենթակայանների վերակառուցում,

- «Ագարակ-2» և «Շինուհայր» 220 կՎ ենթակայանների վերակառուցում,

- Կարգավարման կառավարման ավտոմատացված համակարգի (SCADA) ընդլայնում,

- Հայկական ատոմային էլեկտրակայանի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետի երկարաձգում,

- Էներգետիկայի ոլորտի ֆինանսական առողջացում:

Միջնաժամկետ հատվածում Էներգետիկայի ոլորտի միջոցառումների վերջնական արդյունքները ուղղակիորեն կապված են ՀՀ կառավարության որդեգրած նպատակների հետ (Կառավարության ծրագիր` կետ 6.2):

Ներկայումս հանքարդյունաբերության ոլորտի համապարփակ քաղաքականության մշակումը հնարավորություն կտա ապահովելու ոլորտի կայուն զարգացում, որը կհավասարակշռի տնտեսական, սոցիալական և բնապահպանական կայունությունը, ինչպես նաև կապահովի ոլորտի թափանցիկությունը, հաշվետվողականությունը և հրապարակայնությունը: Հանքարդյունաբերության ոլորտի կայուն զարգացմանը նպաստելու նպատակով Կառավարությունը նախատեսում է.

- մշակել հանքարդյունաբերության ոլորտի զարգացման ռազմավարություն և դրանից բխող միջոցառումների ծրագիր,

- իրականացնել հանքարդյունաբերության ոլորտի զարգացման ռազմավարությանը համահունչ օրենսդրական և ինստիտուցիոնալ կարգավորումներ` ապահովելով հանքարդյունաբերությամբ զբաղվելու համար անհրաժեշտ ընթացակարգերի (լիցենզավորում, թույլտվություններ, հողօգտագործման հետ կապված կանոնակարգումներ և այլն) պարզեցում և համալիրություն, ազդակիր համայնքների բնակչության կարծիքի և բիզնեսի շահերի հավասարակշռում,

- բացահայտել ընդերքօգտագործող կազմակերպությունների իրական սեփականատերերին, ստեղծել ու վարել իրական սեփականատերերի ռեգիստրը:

Ջրային ոլորտի քաղաքականության մեջ կարևորվում են ջրամատակարարման որակի բարձրացումը, ծրագրի արդյունքների ուղղակի ազդեցությունը սակագնային քաղաքականության վրա, յուրաքանչյուր սոցիալական խմբի և շահառուի համար ծառայությունների հասանելիության ապահովումը, ոռոգվող հողատարածքների ընդլայնումը, ինչպես նաև ջրային տնտեսության համակարգի զարգացման ու բարեփոխումների շարունակականության, ֆինանսական կայունության համար բավարար հիմքերի ապահովման, ենթակառուցվածքների ու ոլորտային հաստատությունների ինքնաբավ և տնտեսապես անկախ գործունեությանը նպաստող կառավարման նոր համակարգերի ներդրման, ջրային համակարգերի մասով ջրային ոլորտը կարգավորող օրենսդրության բարելավման և շարունակական ինստիտուցիոնալ բարեփոխումների անհրաժեշտությունը: Խմելու ջրի մատակարարման և ջրահեռացման (կեղտաջրերի մաքրման) ոլորտում առկա խնդիրները լուծելու, ոլորտում իրականացվող բարեփոխումների շարունակականությունն ապահովելու, պետություն-մասնավոր գործընկերության սկզբունքը զարգացնելու նպատակով հետևողական աշխատանք կիրականացվի, մասնավորապես նաև վարձակալության գործող պայմանագրով նախատեսված ծրագրերը և թիրախային ցուցանիշները ապահովելու համար:

Ոռոգման ոլորտում նախատեսվում է իրականացնել կառուցվածքային բարեփոխումներ, որոնք կնվազեցնեն ջրի կորուստները, կբարձրացնեն ոռոգման ջրի դիմաց հավաքագրման ցուցանիշները, շարունակաբար կիրականացնեն ոռոգման մեխանիկական համակարգերը ոռոգման ինքնահոս համակարգերով փոխարինելու քաղաքականությունը:

ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում աշխատանքներ են տարվելու Վեդու, Կապսի ջրամբարների և ոռոգման համակարգի կառուցման ուղղությամբ:

Ոռոգման ոլորտում կիրականացվեն օրենսդրական և ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ:

ՀՀ ոռոգելի հողերի մելիորատիվ վիճակի բարելավման, գրունտային ջրերի մակարդակների կարգավորման, հողատեսքերի աղակալման, բնակավայրերի ջրակալման և տարափոխիկ հիվանդությունների կանխման, մշակաբույսերի բնականոն աճի ապահովման համար անհրաժեշտ է շարունակաբար իրականացնել խոնավ (գերխոնավ) գյուղատնտեսական հողատարածքների մելիորատիվ վիճակի բարելավման աշխատանքներ:

Ոռոգման ջրի հաշվառման հստակեցման, ջրակորուստների բացահայտման և էլեկտրաէներգիայի ծախսի կրճատման ուղղությամբ վերահսկելիության բարձրացման և համակարգի նորացման նպատակով կգնահատվի և կկազմվի մեխանիկական ջրարտադրության սարքավորումների տեխնիկական վիճակը բարելավելու և կառավարման արդի համակարգերով վերազինելու (փոխարինելու) ծրագիր, ինչպես նաև ոռոգման համակարգերը շարունակաբար կկահավորվեն արդի ջրաչափական սարքավորումներով և տվյալների հավաքման ու վերահսկողական համակարգով:

Ջրօգտագործման ու ջրերի կառավարման ռազմավարական նշանակության խնդիրների լուծման նպատակով կիրականացվի մասնավոր, մասնավոր-հանրային գործընկերությամբ տեղական և հանրապետական նշանակության ջրամբարների կառուցման և շահագործման համար անհրաժեշտ նորմատիվ-իրավական դաշտի մշակում և հնարավոր ներդրողների համար դրանց հասանելիության ու հանրայնացման ապահովում (ջրամբարների հնարավոր տեղակայումների, նրանց տեխնիկատնտեսական նկարագրության, կառուցման ու շահագործման պայմանների, ոռոգման առկա համակարգում դրանց ընդգրկման, մասնավոր (հաստատված սակագներով) շահագործման վերաբերյալ կանոնակարգումներով):

Միգրացիոն ոլորտի քաղաքականության հիմնական թիրախները ներկայացված են ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «6.7 Միգրացիա» բաժնում:

Կառավարության վարած միգրացիոն քաղաքականության հիմնական նպատակը անձանց ազատ և անվտանգ տեղաշարժի ապահովումն է` հավասարակշռելով այն երկրի ազգային անվտանգության ապահովման հետ:

Երկրի տնտեսության զարգացման տեսանկյունից Կառավարությունը կարևորում է նաև միգրանտների, այդ թվում` վերադարձող միգրանտների տնտեսական և մարդկային ներուժի ուղղորդումը երկրի զարգացման գործին:

Միգրացիոն քաղաքականության ոլորտում ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար Կառավարությունը սահմանում է հետևյալ առաջնահերթությունները`

- Հայաստանի Հանրապետությունում ապաստան հայցող օտարերկրյա քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց ընդունման մեխանիզմների շարունակական կատարելագործում,

 - Հայաստանի Հանրապետություն վերադարձող քաղաքացիների, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետությունում ապաստան ստացած և փախստական ճանաչված ու երկարաժամկետ իմիգրանտների ինտեգրման միասնական քաղաքականության մշակում.

- դեպի Հայաստան ուղղված իմիգրացիոն հոսքերի կառավարման և կանոնակարգման նպատակով իմիգրացիոն ամբողջական քաղաքականության մշակում.

- արտագնա աշխատանքի մեկնող ՀՀ քաղաքացիների իրավունքների և շահերի պաշտպանության նպատակով, մուտքի երկրների պատկան մարմինների հետ համագործակցությամբ և այդ երկրներում գործող սփյուռքի կառույցների ներգրավմամբ, համակարգված միջոցառումների իրականացում:

Կառավարությունը շարունակելու է ուշադրության կենտրոնում պահել հետվերադարձի (ռեադմիսիայի) և գործընթացների արդյունավետ կազմակերպումը` այդ բնագավառում ստանձնած միջազգային պարտավորություններին համապատասխան:

Պետական գույքի կառավարման ոլորտում կարևորվում է պետական գույքի կառավարման ռազմավարության մշակումը և իրագործման ապահովումը, այդ թվում պետական գույքի հաշվառման համակարգի և միասնական գրանցամատյանի վարման արմատական բարեփոխումը և անշարժ գույքի մոնիտորինգի ներդրումը, պետական գույքի մասնավորեցման, օտարման գործընթացներում հրապարակայնություն և թափանցիկություն ապահովող վաճառքի կազմակերպման ժամանակակից ձևերի և մեթոդների կիրառումը, պետական գույքի վարձակալության գործընթացի մեկ միասնական կանոնակարգով և մոտեցմամբ իրականացումը, վարչարարության պարզեցումը և կրճատումը, ինչպես նաև անհատույց օգտագործման տրամադրման գործընթացում մրցակցային դաշտի ապահովումը, օգտագործողների շրջանակի և պայմանների հստակ սահմանումը, պետական մասնակցությամբ առևտրային կազմակերպությունների մեկ միասնական լիազորված մարմնի կողմից կառավարման համակարգումը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՀՀ տարածքային կառավարման ոլորտի ծախսային ծրագրերը և ծախսային գերակայությունները բխում են ՀՀ կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի N650-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության ծրագրի 218-231 կետերով սահմանված միջոցառումներից:

Տարածքային կառավարման քաղաքականության ոլորտում ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար սահմանվում է հետևյալ առաջնահերթությունները`

Հանրապետության տարածքային համաչափ զարգացման, տարածքների սոցիալ-տնտեսական կայունության և հետագա տնտեսական ակտիվության և աճի ապահովում,

Վարչատարածքային բարեփոխումների շարունակականության ապահովում,

Համայնքային ծառայության համակարգի զարգացում,

ՀՀ բնակավայրերում աղբահանության և կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարման համակարգի բարելավում:

Ճանապարհային ոլորտի ծախսային ծրագրերը և ծախսային գերակայությունները բխում են ՀՀ կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի N650-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության ծրագրի 279-287 կետերով սահմանված միջոցառումներից:

Ճանապարհային ոլորտի ծախսային ծրագրերը և ծախսային գերակայությունները բխում են ՀՀ կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի N650-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության ծրագրի 279-287 կետերով սահմանված միջոցառումներից:

Ճանապարհային քաղաքականության ոլորտում ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար սահմանվում է հետևյալ առաջնահերթությունները`

 - միջպետական, հանրապետական և մարզային նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհների որակի շարունակական բարձրացում.

 - ճանապարհային կահավորանքի բարելավում.

- ճանապարհային անվտանգության պահանջները միջազգային նորմերին համապատասխանեցում.

- ճանապարհների, այդ թվում` կամուրջների և թունելների, անձնագրավորում և տվյալների էլեկտրոնային բազայի ստեղծում.

- Ավտոմոբիլային ճանապարհներով երթևեկության անվտանգության ապահովում.

- Ավտոմոբիլային բետոնածածկ ճանապարհների և արհեստական կառույցների ընթացիկ ամառային և ձմեռային պահպանման աշխատանքների իրականացման գործընթացի արդյունավետության բարձրացում պարբերական պահպանման (միջին նորոգման) ընդլայնման միջոցով.

-անհարթության գործակցի (IRI) բարելավում (կամ նույն մակարդակի պահպանում)

-«Հյուսիս-Հարավ» ճանապարհային միջանցքի իրականացման շարունակություն:

Երկաթուղու ոլորտում ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար սահմանվում է հետևյալ առաջնահերթությունները`

-Ենթակառուցվածքի երկաթուղային ցանցի առանձին հատվածներում զգալի տեխնիկական մաշվածություն ունեցող արհեստական կառույցների (կամուրջների, թունելների և այլ) հիմնանորոգում, վերակառուցում և արդիականացում, ինչպես նաև նորերի կառուցում նախատեսում

-Երկաթուղային ենթակառուցվածքի հիմնանորոգում և արդիականացում, երկաթուղային շարժակազմի նորացում:

ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում պետական մարմնի կողմից էներգետիկայի և բնական պաշարների ոլորտում իրականցվող հիմնական ծախսային ծրագրերն են`

Էլեկտրաէներգիա արտադրող հզորությունների ստեղծում և վերազինում,

ՀՀ տարածքում ընդերքի երկրաբանական ուսումնասիրության աշխատանքների պետական գրանցում, դրանց արդյունքում ստացված տեղեկատվության հաշվառում, պահպանում և տրամադրում,

Ռադիոակտիվ թափոնների փոխադրում, ուսումնասիրում, պահպանում, վնասազերծում և թաղում:

ՀՀ ջրային կոմիտեն իր ոլորտային քաղաքականության վերջնական արդյունքների ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում կիրականացնի հետևյալ հիմնական ծրագրերը`

 - Ոռոգման համակարգի առողջացում,

- Ջրամատակարարման և ջրահեռացման բարելավում,

- Կոլեկտորադրենաժային ծառայություններ,

Յուրաքանչյուր ծրագրի գծով թիրախների ապահովման նպատակով կիրականացվեն համապատասխան միջոցառումներ, որոնք ըստ գերակայությունների նվազման.

Ոռոգման ծառայություններ մատուցող և ոռոգում-ջրառ իրականացնող ընկերությունների սուբսիդավորում,

Ոռոգման համակարգի զարգացմանն ուղղված միջոցառումներ և ոռոգման համակարգի հիմնանորոգում,

Ջրամբարաշինությանն ուղղված միջոցառումներ,

Կոլեկտորադրենաժային ծառայություններ,

Արփա-Սևան թունելի ջրային համակարգի կառավարում:

Միգրացիոն ոլորտի ծախսային ծրագրերը և ծախսային գերակայությունները բխում են ՀՀ կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի N 650-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության ծրագրի 232-237 կետերով սահմանված միջոցառումներից:

Ոլորտային քաղաքականության թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ՀՀ ՏԿԵՆ միգրացիոն ծառայության կողմից իրականցվող հիմնական ծրագրերն են`

Աջակցություն փախստականների ինտեգրմանը.

- Ապաստան հայցողների կեցության խնդիրների լուծման միջոցառումների իրականացում

- Փախստականների բնակվելու հետևանքով Ժամանակավոր կացարաններին պատճառած վնասի հատուցման միջոցառում

- Հայաստանի Հանրապետությունում փախստական ճանաչված և ապաստան ստացած անձանց համար քաղաքացիական կողմնորոշման դասընթացների կազմակերպում

- Ապաստանի ընթացակարգում թարգմանչական ծառայությունների ձեռք բերում

- «Հատուկ կացարան» ՊՈԱԿ-ում չտեղավորված ապաստան հայցողներին դրամական օգնության տրամադրում

- Հայաստանի Հանրապետությունում փախստական ճանաչված և ապաստան ստացած անձանց վարձակալությամբ բնակարանների ձեռքբերման ծախսերի փոխհատուցում:

Պետական գույքի կառավարման ոլորտի ծախսային ծրագրերը և ծախսային գերակայությունները բխում են ՀՀ կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի N650-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության ծրագրի 263-266 կետերով սահմանված միջոցառումներից:

• Ոլորտային քաղաքականության թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում Պետական գույքի կառավարման կոմիտեի կողմից իրականցվող հիմնական ծրագրերն են`

-Պետական գույքի կառավարում.

Պետական գույքի կառավարման համակարգման, խորհրդատվության և մոնիտորինգի ծառայություններ

Աճուրդների կազմակերպման և անցկացման ծառայություններ

Պետական գույքի հաշվառման, գույքագրման, ուսումնասիրությունների, գնահատման և սպասարկման աշխատանքների իրականացման ծառայություններ

Էլեկտրոնային աճուրդների կազմակերպման ծրագրի սպասարկում

Պետական գույքի հաշվառման նոր ավտոմատացված ու ամբողջական համակարգի սպասարկում

Կառավարական թիվ 2 շենքում տեղակայված սարքերի սարքավորումների հետերաշխիքային սպասարկում

Պետական գույքի կառավարման կոմիտեի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում

-Արվեստների ծրագիր

Մարզահամերգային համալիրի պահպանություն:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

 

Ստորև ներկայացված են Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների բնագավառի 2020-2022թթ.` յուրաքանչյուր տարվա համար նախատեսված չափաքանակները

 

2020 թվականի համար`	280,643,179.9 հազար դրամ,
2021 թվականի համար`	290,179,755.6 հազար դրամ,
2022 թվականի համար`	285,327,336.4 հազար դրամ:

 

Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների բնագավառի վերջնական արդյունքի ցուցանիշները.

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքականության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշ	Ժամկետ	Ցուցանիշ	Ժամկետ
	1212 Տարածքային զարգացում	Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ի հանրապետական ցուցանիշի 60 տոկոսը չգերազանցող մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ունեցող մարզերի թիվ, հատ	3	2019	0	2025
		Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ի հանրապետական ցուցանիշի 70 տոկոսը չգերազանցող մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ունեցող մարզերի բնակչություն, տոկոս ընդամենը բնակչության մեջ	44.9	2019	30	2025
Համայնքային ծառայողների¸ տեղական ինքնակա- ռավարման և տարածքային կառավարման մարմինների աշխատա- կիցների վերա- պատրաստման կազմակերպում	1038 Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակա- ռավարման մարմինների ներկայա- ցուցիչների մասնա- գիտական վերա- պատրաստում և հատուկ ուսուցում	Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակա- ռավարման մարմիններում վերա- պատրաստված աշխատակազմ, տոկոս	30	2019	60	2022
	1040	Թափոնների հավաքման ծածկույթ, տոկոս	16	2019	16	2020
	Կոշտ թափոնների կառավարում
Քաղաքային ենթակա- ռուցվածքների արդիականացում և բարելավում	1157 Քաղաքային զարգացում	Փողոցների լուսավորման միջին օրական տևողությունը, ժամ	7.36	2019	8	2020
		Խնայված էներգիայի քանակը Գվտ/ժամ	750		750
		ՋԳ արտանետումների քանակը¸ տոննա	75		75
		Տեղադրված լուսավորության արդյունա- վետությունը	75		75
	1189 Դպրոցների սեյսմիկ անվտանգության մակարդակի բարձրացման ծրագիր	ՄՍԿ երկրաշարժի ուժգնության սանդղակի 9 (IX) նշանագծի սեյսմակա- յունության չափանիշներին համապա- տասխանող դպրոցական շենքերում սովորող աշակերտներ, տոկոս	13.4		14.1	2020
		Բարձր խոցելիության դպրոցների թիվ, հատ	426		420	2020
		Բարձր խոցելիության դպրոցների տեսակարար կշիռը ընդամենը դպրոցների թվում, տոկոս	33		33	2020
Փախստա- կանների ինտեգրում հասարակություն	1070 Աջակցություն փախստա- կանների ինտեգրմանը	ՀՀ-ում ապաստան հայցող և փախստական ճանաչված անձանց ՀՀ-ում ինտեգրման ինդեքսի մակարդակ	20	2019	20	2020
Ընդերքի օգտագործման արդյունա- վետության բարձրացում	1073 Ընդերքի ուսումնա- սիրության, օգտագործման և պահպանման ծառայություններ	Ընդերք- օգտագործման ֆոնդի ամբողջա- կանություն, տոկոս	100	2020թ.	100	2020թ.	ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. թիվ 65-Ա որոշում 6.2 և 6.3 կետեր ՀՀ կառավարության 16.05.2019թ. թիվ 850-Լ որոշում
Նպաստել էլեկտրա- էներգետիկ համակարգի հուսալիության բարձրացմանը և էլեկտրա- էներգիայի անխափան մատակա- րարման ապահովմանը	1167 Էլեկտրա- էներգետիկ համակարգի զարգացման ծրագիր	Ենթակայանների սարքավորումների խափանումների տարեկան քանակ, դեպք	33	2020թ.	6	2022թ.
		Էլեկտրա- հաղորդման օդային գծի տարեկան անջատումների քանակ, հատ	14	2020թ.	2	2022թ.
		Ենթակայանների (Ագարակ-2 և Շինուհայր) թողունակություն, ՄՎտ	250	2020թ.	380	2021թ.
		Տարածքում անջատումների միջին տարեկան հաճախա- կանություն, հոսան- քազրկումների քանակը/բաժա- նորդների թվին	0.31	2020թ.	0.14	2022թ.
		Կարգավորման համակարգի խափանումների տարեկան տևողություն, րոպե	20	2020թ.	0	2021թ.
		Էլեկտրա- հաղորդման օդային գծի թիրախային հատվածի թողունակություն, ՄՎտ	250	2020թ.	310	2022թ.
		Վերակառուցվող Հայկական ԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի կողմից էներգա- համակարգին մատակարարվող էլեկտրաէներգիան, մլն կՎտժ	2400	2020թ.	2800-2900	2022թ.
Ճանապարհային ցանցի բարելավում	1049 Ճանապարհային ցանցի բարելավման և անվտանգ երթևեկության բարելավում	Համայնքների տրանսպորտային կապի ցուցանիշ: Հիմնական ճանապարհային ցանցի կամ մարզկենտրոնների հետ առնվազն մեկ բավարար կամ ավելի լավ վիճակում գտնվող ճանապարհներ ունեցող բնակավայրերի մասնաբաժինը բնակավայրերի ընդհանուր թվում, տոկոս	65.92	2019	68	2020	ՀՀ կառավարության 2018 թվականի սեպտեմբերի 6-ի N 1030-Ն որոշում
		Անհարթության IRI գործակցի միջին թվաբանականը (ա) Միջպետական ճանապարհներ, մ/կմ	6.3	2019	60.3	2020	ՀՀ կառավարության 2018 թվականի սեպտեմբերի 6-ի N 1030-Ն որոշում
		Անհարթության IRI գործակցի միջին թվաբանականը (բ) հանրապետական ճանապարհներ, մ/կմ	7.6	2019	7.6	2020	ՀՀ կառավարության 2018 թվականի սեպտեմբերի 6-ի N 1030-Ն որոշում
Ընդերքի օգտագործման արդյունա- վետության բարձրացում	1073 Ընդերքի ուսումնա- սիրության, օգտագործման և պահպանման ծառայություններ	Ընդերք- օգտագործման ֆոնդի ամբողջա- կանություն, տոկոս	100	2020թ.	100	2020թ.	ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. թիվ 65-Ա որոշում 6.2 և 6.3 կետեր ՀՀ կառավարության 16.05.2019թ. թիվ 850-Լ որոշում
Նպաստել էլեկտրա- էներգետիկ համակարգի հուսալիության բարձրացմանը և էլեկտրա- էներգիայի անխափան մատա- կարարման ապահովմանը	1167 Էլեկտրա- էներգետիկ համակարգի զարգացման ծրագիր	Ենթակայանների սարքավորումների խափանումների տարեկան քանակ, դեպք	33	2020թ.	6	2022թ.
		Էլեկտրա- հաղորդման օդային գծի տարեկան անջատումների քանակ, հատ	14	2020թ.	2	2022թ.
		Ենթակայանների (Ագարակ-2 և Շինուհայր) թողունակություն, ՄՎտ	250	2020թ.	380	2021թ.
		Տարածքում անջատումների միջին տարեկան հաճախա- կանություն, հոսան- քազրկումների քանակը/բաժա- նորդների թվին	0.31	2020թ.	0.14	2022թ.
		Կարգավորման համակարգի խափանումների տարեկան տևողություն, րոպե	20	2020թ.	0	2021թ.
		Էլեկտրա- հաղորդման օդային գծի թիրախային հատվածի թողունակություն, ՄՎտ	250	2020թ.	310	2022թ.
		Վերակառուցվող Հայկական ԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի կողմից էներգահա- մակարգին մատակարարվող էլեկտրաէներգիան, մլն կՎտժ	2400	2020թ.	2800-2900	2022թ.
Բնակչության և շրջակա միջավայրի պաշտ- պանություն ռադիոակտիվ թափոնների վնասակար ազդեցությունից	1171 Ռադիոակտիվ թափոնների կառավարում	Հայտնաբերված ռադիոակտիվ թափոնների վնասազերծման մակարդակ, տոկոս	100	2020թ.	100	2020թ.
Պետական գույքի համալիր և արդյունավետ կառավարման ապահովում	1079. Պետական գույքի կառավարում	Չօգտագործվող պետական անշարժ գույքի մակերեսը (ք.մ.) և դրա տեսակարար կշիռը ընդհանուր մակերեսի մեջ		2019թ.		2020թ.
		Համաձայն «Պետական գույքի մասնավորեցման 2017-2020թթ. ծրագրի մասին» ՀՀ օրենքի` 2019թ.-ին մասնավորեցման ծրագրում ընդգրկված առևտրային կազմակեր- պությունների մասնավորեցման գործընթացի արդյունավետ կազմակերպում	50 և ավելի տոկոս պետական մասնակ- ցությամբ 25 առևտրային կազմակեր- պություններ	2019թ	50 և ավելի տոկոս պետական մասնակ- ցությամբ 8 առևտրային կազմակեր- պությունների մասնա- վորեցման (մասնա- վորեցման նախա- պատրաստման) կամ լուծարման գործընթացի կազմակերպում	2020թ	Թիրախային ցուցանիշները ուղղակիորեն կապված ՀՀ կառավարության ծրագրի պետական գույքի կառավարման քաղաքականության հետ` պետական գույքի մասնավորեցման և օտարման գործընթացներում ընկերությունների վաճառքի նախապատրաստման, բաժնետոմսերի շուկայական արժեքի որոշման և արդյունքների մասին հանրային իրազեկման հետ:
		Պետական գույքի կառավարմանն առնչվող գործարքների արդյունքում պետական և համայնքային բյուջեների մուտքերի աճ	պետական բյուջեի մուտք` 850 000.0 հազ. դրամ, համայն- քային բյուջեների մուտք` 109 000.0 հազ.դրամ	2019թ	պետական բյուջեի մուտք` 1 000 000.0 հազ. դրամ, համայնքային բյուջեների մուտք` 128 000.0 հազ.դրամ	2020թ
Ոռոգման ոլորտի զարգացման և բարեփո- խումների շարունակա- կանության, ֆինանսական կայունության համար բավարար հիմքերի ստեղծում, ենթակա- ռուցվածքների և ոլորտային հաստա- տությունների ինքնաբավ և տնտեսապես անկախ գործունեության ապահովում	1004 Ոռոգման համակարգի առողջացում	Ոռոգման ջրի կորուստ, տոկոս	56.15	2018թ.	56.02	2020թ.	Ոռոգման համակարգերը շարունակաբար կկահավորվեն արդի ջրաչափական սարքավորումներով և տվյալների հավաքման ու վերահսկման համակարգով:
		Փաստացի ոռոգվող հողատարածքների մակերեսի կշիռը ոռոգելի հողատարածքների մակերեսում, տոկոս	53	2018թ.	55	2020թ.	2019-2023 թվականների ընթացքում աշխատանքներ են տարվելու Վեդու ջրամբարի և ոռոգման համակարգի, Կապսի ջրամբարի և ոռոգման համակարգի կառուցման աշխատանքներն իրականացնելու ուղղությամբ:
		Փաստացի ոռոգվող հողատարածքի հաշվով ոռոգման ջրի օգտագործման ծավալ, հա/խմ	5.85	2018թ.	5.8	2020թ.	Կկանոնակարգվեն «Ջրառ» ՓԲԸ-ՋՕԸ իրավահարա- բերությունները, կկատարելագործվի ոռոգման համակարգի կառավարումը` նպատակ ունենալով ավելացնել ոռոգելի հողատարածքները:
ՀՀ ոռոգելի հողերի մելիորատիվ վիճակի բարելավում, գրունտային ջրերի մակարդակների կարգավորում, հողատեսքերի աղակալման, բնակավայրերի ջրակալման և տարափոխիկ հիվանդու- թյունների կանխում, մշակաբույսերի բնականոն աճի ապահովում	1027 Կոլեկտո- րադրենաժային ծառայություններ	Գրունտային ջրերի հեռացման արդյունքում մշակելի դարձած հողատարածքների մակերես, հա	5000	2019թ.	5000	2020թ.	Շարունակաբար կիրականացվեն խոնավ /գերխոնավ/ գյուղատնտեսական հողատարածքների մելիորատիվ վիճակի բարելավման աշխատանքներ:
Ապահովել ՙՎեոլիա Ջուր՚ ՓԲԸ-ի կողմից սպասարկվող բնակա- վայրերում վարձա- կալության պայմանագրով սահմանված համապա- տասխան պահանջների կատարում: ՙՎեոլիա Ջուր՚ ՓԲԸ-ի կողմից չսպասարկվող բնակա- վայրերում ըստ առաջնա- հերթության ջրամատա- կարարման և ջրահեռացման/ կեղտաջրերի մաքրման/ ծառայու- թյունների որակի բարելավում:	1072 Ջրամատա- կարարման և ջրահեռացման բարելավում	Խմելու ջրի մշտապես հասանելիություն ունեցող բնակչության մասնաբաժին, տոկոս	97.9	2019թ.	98	2020թ.	Խմելու ջրի մատակարարման և ջրահեռացման /կեղտաջրերի մաքրման/ ոլորտում առկա խնդիրները լուծելու, ոլորտում իրականացվող բարեփոխումների շարունակա- կանությունն ապահովելու, պետություն-մասնավոր գործընկերության սկզբունքը զարգացնելու նպատակով հետևողական աշխատանք կիրականացվի, մասնավորապես նաև վարձակալության գործող պայմանագրով նախատեսված ծրագրերը և թիրախային ցուցանիշները ապահովելու համար:
		Կոյուղու հասանելություն ունեցող բնակչության մասնաբաժին, տոկոս	69.7	2019թ.	70	2020թ.
		Ջրի կորուստները ջրամատա- կարարման համակարգում, տոկոս	76.5	2019թ.	76.3	2020թ.

 

5.8 ԷԿՈՆՈՄԻԿԱ

 

ՈԼՈՐՏԸ

• Համախառն ներքին արդյունքի 2016-2018թ.թ. միջին աճը կազմել է 4.3%
• Նույն ժամանակահատվածում ՀՆԱ-ն ձևավորող հիմնական ոլորտների ավելացված արժեքների միջին աճերը հետևյալն են` արդյունաբերություն` 8.4%, առևտուր` 10.4%, ծառայություններ` 7.3%, գյուղատնտեսություն` -6.2%, շինարարություն` -3.5%:
• ՀՆԱ կառուցվածքում արդյունաբերության մասնաբաժինը 2016-2018թ. կազմել է համապատասխանաբար 17.9; 18.5 և 18.4%, առևտրինը` 9.8; 11.1 և 11.3%, ծառայություններինը` 38.1; 37.9 և 39.3%, գյուղատնտեսությանը` 16.4; 15.0 և 13.7%, շինարարությանը` 7.8; 7.3 և 6.6%:
• Արտաքին առևտրաշրջանառության 2016-2018թ.թ. միջին աճը կազմել է 16.2%, արտահանմանը` 17.8%, իսկ ներմուծմանը` 15.8%
• Գյուղատնտեսությունը երկրի տնտեսության առանցքային ոլորտներից մեկն է, որն ապահովում է ՀՆԱ-ի շուրջ 15 %-ը: Գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի 97 %-ը ապահովում են շուրջ 317 հազար գյուղացիական տնտեսություններ, որոնցից յուրաքանչյուրին բաժին է ընկնում 1.48 հա հողատարածք: Հանրապետության զբաղվածների 31.3%-ն ընդգրկված է գյուղատնտեսության ոլորտում:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Առաջիկա տարիներին տնտեսական քաղաքականության հիմնական նպատակը լինելու է Հայաստանի քաղաքացիների բարեկեցության բարձրացումը` տնտեսական կյանքում նրանց մասնակցային հնարավորությունների ավելացման միջոցով, ինչը դրսևորվելու է մրցունակ մասնավոր հատվածում աշխատատեղերի և յուրաքանչյուր մարդու աշխատանքային եկամուտների զգալի ավելացման ձևով: Նպատակի իրականացմանն ուղղված քաղաքականությունների շրջանակն ամփոփվում է մրցունակության բարձրացման գաղափարի ներքո, որի հիմքում ընկած է արտադրողականության աճը: Ցածր արտադրողականությունը հայաստանյան տնտեսության հիմնական ռիսկն է: Երկարաժամկետ կտրվածքով բնակչության բարեկեցությունը բարելավելու կարողությունը գրեթե լիովին կախված է լինելու մեկ աշխատողի հաշվով թողարկման մակարդակը բարձրացնելու մեր ունակությունից:

Հայաստանի Հանրապետության ագրարային հատվածում կառավարության կողմից իրականացվող քաղաքականությունը առաջիկա տարիներին կնպատակաուղղվի գյուղատնտեսության արդյունավետության բարձրացմանը, գյուղատնտեսական ամբողջ արժեշղթայում ընդգրկված սուբյեկտների` գյուղացիական տնտեսությունների, կոոպերատիվների, գյուղատնտեսական մթերքներ վերամշակողների, սպասարկող ենթակառուցվածքների եկամուտների ավելացմանը և երկրի պարենային անվտանգության մակարդակի բարձրացմանը:

Տնտեսական քաղաքականության տեսլականը կառուցվում է գլոբալացման, ադյունավետ առևտրատնտեսական հարաբերությունների ու տեխնոլոգիական սրընթաց զարգացումների համատեքստում ազատ մրցակցությամբ ու օրինակելի գործարար միջավայրով երկրի կայացման առանցքի շուրջ:

Կանխատեսելի և վստահելի գործարար միջավայրը լինելու է ներդրումների ներգրավման հիմնական գրավականը և ապահովելու է ինչպես ներքին գործարար ներուժի իրացման արդյունավետ կենսամիջավայր, այնպես էլ օտարերկրյա ներդրումների կայուն ներհոսք: Մեծ են հավակնությունները օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների ներգրավման ասպարեզում, որոնք ամրապնդվելու են ոչ միայն երկրի ու Կառավարության հանդեպ ձևավորված վստահության աննախադեպ պաշարով, այլև` ինստիտուցիոնալ ու օրենսդրական դաշտում նոր նախաձեռնություններ մեկնարկելու և մեկնարկած մի շարք բարեփոխումների գծով արդյունավետ ու արագ ընթացք ապահովելու պատրաստակամությամբ:

Տնտեսական զարգացման շարժիչը լինելու են նորարարությունը և ստեղծագործելու ձիրքը, գործարար նախաձեռնողականությունը, արդյունավետություն փնտրող ներդրումները և տեխնոլոգիական տարածումը` այդպիսով ընդլայնելով հնարավորի սահմանները: Հիմնական նպատակը ներքին և արտաքին հնարավորությունները զարգացման իրական ներուժի վերածելու առումով տնտեսության արդյունավետության և ունակության բարձրացումն է:

Տնտեսական զարգացման քաղաքականությունը խարսխվելու է երեք հենասյուների վրա, որոնք ըստ էության նաև լավագույնս արտացոլում են այն լրջագույն մարտահրավերները, որոնց անտեսումը նշանակալի սպառնալիք կդառնա երկրի երկարաժամկետ կայուն զարգացում և տնտեսական անվտանգության ապահովելու տեսակետից: Այսպես, առաջին հենասյուն արտադրողականությունն ու մրցունակությունն է` որպես առանցք ունենալով ինովացիոն զարգացման իրական հիմքերի ձևավորումը և ընդլայնելով տնտեսության առանձին ոլորտների` տեխնոլոգիական առաջընթացի ձեռքբերումները կլանելու ունակությունը: Հաջորդը ներառականությունն է` որպես տնտեսական զարգացման շարժիչ ուժ դիտարկելով ձեռներեցությունը, ինքնազբաղվածությունը, փոքր և միջին ձեռնարկատիրությունը, երկրի ողջ տարածքի ներուժն ու տնտեսական, սոցիալական, աշխարհագրական, բնակլիմայական, պատմամշակութային բազմազանությունը: Մյուս հենասյունը արտահանման ուղղվածությունն է` ակտիվացնելով նպատակային ջանքերը, որպեսզի էապես ընդլայնվի տնտեսության ունակությունը` օգտագործելու միջազգային առևտրատնտեսական հարաբերությունների հնարավոր օգուտները:

ՀՀ կառավարության ծրագրով նպատակ է դրվել չօգտագործվող գյուղատնտեսական նշանակության հողերի նպատակային օգտագործումը, ոռոգման ջրի հասանելիության մակարդակի բարձրացումը, ոլորտում նոր տեխնոլոգիաների կիրառումը, մեքենատրակտորային համակազմի թարմացումը և ագրոպարենային համակարգի սարքավորումների, սննդի անվտանգության համակարգերի ներդրման աջակցությունը, տեղական սերմնաբուծության, սերմարտադրության և ինտենսիվ գյուղատնտեսության զարգացումը, կենդանիների և բույսերի հիվանդությունների կանխարգելումը, գյուղական համայնքներում ոչ գյուղատնտեսական գործունեության զարգացումը, ապահովագրական համակարգի ներդրումը և գյուղատնտեսությունում տնտեսվարողների գործունեության համար բարենպաստ պայմանների ստեղծումը:

ՓՄՁ սուբյեկտները, հատկապես սկսնակ գործարարները, ձեռնարկատիրական անհրաժեշտ կրթության և կարողությունների զարգացման կարիք ունեն նոր տեխնոլոգիաների, շուկայավարման, բիզնես պլանավորման, հաշվապահական հաշվառման, մարդկային ռեսուրսների և ֆինանսական կառավարման և այլ հարցերում: Այս հմտությունների բացակայությունը լուրջ խոչընդոտ է հանդիսանում ոլորտի զարգացման համար, և այն առավել հաճախ հանդիպող պատճառներից է, որի հետևանքով շատ ընկերություններ դադարում են գործել:

Արդյունաբերական արտադրության ներկայիս կառուցվածքը պայմանավորվել է հիմնականում ներքին պահանջարկի բնույթով և արտաքին շուկաներում կոնկրետ ապրանքների մրցունակությամբ, ինչպես նաև` արտադրական կարողությունների զարգացման մակարդակով: Տեղական արտադրանքի նկատմամբ արտաքին պահանջարկը հիմնականում պայմանավորվել է մրցունակ արտադրանքի թողարկման առկա հնարավորություններով: Այնինչ, պակաս կարևոր չէ միջազգային շուկաներում հայրենական ապրանքների պատշաճ ներկայացումը և արտահանման հետ կապված լոգիստիկ հիմնախնդիրների լուծումը:

Ագրոպարենային ոլորտի բարեփոխումները կուղղվեն հետևյալ խնդիրների լուծմանը.

• պետության և մասնավոր հատվածի միջև համագործակցության արդյունքում մի շարք պետական աջակցության ծրագրերի համատեղ իրականացում.
• հողային ռեսուրսների նպատակային օգտագործման վիճակի բարելավում և հողատեսքերի խոշորացում.
• գյուղատնտեսությունում տնտեսավարող սուբյեկտների համար գործունեության նպաստավոր պայմանների ստեղծում և մրցունակության բարձրացում.
• գյուղատնտեսության տնտեսավարման ձևերի զարգացում, հատկապես կոոպերացիայի խթանում.
• մատչելի մեխանիզմների կիրառմամբ ագրոպարենային ոլորտի տեխնիկական հագեցվածության վիճակի բարելավում.
• անասնաբուծության և բուսաբուծության մեջ արդի տեխնիկական համակարգերով անասնաշենքերի և ջերմոցային տնտեսությունների հիմնմանը աջակցություն.
• տոհմային կենդանիների տեսակարար կշռի ավելացմանը աջակցություն.
• խորհրդատվական համակարգի կատարելագործում.
• գյուղատնտեսական մթերքների իրացման պայմանների բարելավում, գյուղատնտեսական մթերքների արտադրողների և վերամշակողների պայմանագրային հարաբերությունների կատարելագործում.
• ագրարային արտադրական և սպասարկման գործընթացներում արդիական մեթոդների և տեխնոլոգիաների ներդրման աջակցություն.
• գյուղատնտեսությունում ապահովագրական համակարգի ներդրման համար նախադրյալների ստեղծում:

 

 ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՓՄՁ պետական աջակցության շրջանակներում առաջարկվում է միջոցառումների շրջանակ, որի իրականացմամբ տեղեկատվական, խորհրդատվական և ուսուցողական համալիր օգնություն կցուցաբերվի ՓՄՁ սուբյեկտներին` գործունեության պլանավորման, մեկնարկի, ընթացիկ կառավարման և զարգացման փուլերում` օգտագործելով անհատական և խմբային խորհրդատվության/ուսուցման, տեղեկատվության ընդհանրացման և ստանդարտացման, ինչպես նաև տեղեկատվության տարածման և հեռահաղորդակցության առցանց հնարավորությունները:

Արդյունաբերական քաղաքականության նպատակն է լինելու նպաստել գիտելիքահեն, արտահանելի, ներառական և էկոլոգիապես հաշվեկշռված արդյունաբերության ձևավորմանը` լիարժեք օգտագործելով և զարգացնելով առկա մարդկային կապիտալի հնարավորությունները, հնարավորինս խորացնելով ազգային տնտեսությունում արժեքի ստեղծման շղթան, արտաքին շուկաներում բարձրորակ ապրանքային նիշաներում մրցակցելու հայտ ներկայացնելով:

Արդյունաբերության տեխնոլոգիական հենքի արդիականացումն ապահովելու նպատակով կարևորվում է արտադրության պրոցեսում ժամանակակից սարքավորումների և տեխնոլոգիաների կիրառման հասանելիության ապահովումը, հետևապես` արդյունավետության տեսակետից կվերլուծվեն և կգնահատվեն կիրառվող սահմանափակ գործիքակազմերը` առավել հիմնավոր և համակարգային լուծումներ ունենալու համար:

Նախատեսվում է առանձնացնել զբոսաշրջային մեծ ներուժ ունեցող զբոսաշրջային պրոդուկտներ` էկոտուրիզմ, գաստրոտուրիզմ, էնոտուրիզմ, էքստրիմ տուրիզմ, ֆոլկ տուրիզմ` համաշխարհային շուկայում Հայաստանը թիրախավորված դիրքավորելու նպատակով: Շարունակվելու է աջակցություն տրամադրել ՀՀ մարզերում ամենամյա ավանդական փառատոնների, տոնակատարությունների և զբոսաշրջային միջոցառումների կազմակերպմանը` նպաստելով զբոսաշրջային արդյունքների գրավչության բարձրացմանը և տարածքներում ինքնազբաղվածության ու գործարար ակտիվության բարձրացմանը: Այս ուղղությամբ պետական աջակցությամբ իրականացվող ծրագրերի հիմնական խնդիրներից մեկը պետք է դառնա նման պրոդուկտների վերջնական կայացումը և միջազգային համբավի ձևավորում` ի վերջո դրանք վերածելով կոմերցիոն և ինքնաբավ լուրջ գործարար ծրագրերի:

Ագրոպարենային համակարգի զարգացման քաղաքականության մեջ, որպես հիմնական գերակայություններ են դրված` գյուղատնտեսության ռեսուրսային ներուժի արդյունավետ օգտագործումը, պարենային անվտանգության մակարդակի բարձրացումը, առաջադիմական տեխնոլոգիաների ներդրումը, գյուղատնտեսության ինտենսիվացման մակարդակի բարձրացում, բնակլիմայական ռիսկերի մեղմումն ու տնտեսավարողների եկամուտների ավելացումը:

Ագրարային ոլորտում պետական քաղաքականության նպատակներն ու գերակայությունները համահունչ են ՀՀ կառավարության ծրագրի, «ՀՀ 2014-2025թթ հեռանկարային զարգացման ծրագրի» և «ՀՀ գյուղի և գյուղատնտեսության 2010-2020 թվականների կայուն զարգացման ռազմավարության» դրույթներին: Նախանշված քաղաքականությունը նախադրյալներ կստեղծի ճյուղում տնտեսական աճի ապահովման, գյուղատնտեսությունում առկա հողային, նյութատեխնիկական, աշխատանքային և ֆինանսական ռեսուրսների օգտագործման և գյուղատնտեսության արդյունավետության բարձրացման համար:

Իրականացվող ագրարային քաղաքականության և դրան ուղղված ծրագրերի կենսագործման արդյունքում միջնաժամկետ ժամանակահատվածում նախորդ տարվա նկատմամբ կապահովվի գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի 4.7-6.5 % աճ:

Ստորև ներկայացվում են գերակա ծախսային ուղղությունները` ըստ գերակայությունների նվազման`

 

Գերակա ծախսային ուղղությունները ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար` (ըստ գերակայությունների նվազման)	Հիմնավորումներ
Աջակցություն փոքր և միջին ձեռնարկատիրությանը	ՀՀ կառավարության 16.09.2019թ. N 650-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագրի կատարումն ապահովող միջոցառումների ցանկ / ՓՄՁ ոլորտի զարգացման ռազմավարության իրականացմամբ ապահովվող ուղենիշային ցուցանիշներ
Ներդրումների և արտահանման խթանման ծրագիր	ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «5.6. ներդրումների աճը` մրցունակության և կայուն աճի նախապայման» մաս
Զբոսաշրջության զարգացման ծրագիր	«Զբոսաշրջության և զբոսաշրջային գործունեության մասին» ՀՀ օրենք,ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «5.7 Զբոսաշրջություն» մաս
Ստանդարտների մշակում և հավատարմագրման համակարգի զարգացում	ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «5.5. արտահանումը` տնտեսական աճի հիմնական շարժիչ» մաս
Գյուղատնտեսական կենդանիների պատվաստում	Անասնաբուժության մասին» ՀՀ օրենք, «ՀՀ գյուղի և գյուղատնտեսության 2010-2020 թվականների կայուն զարգացման ռազմավարությունը և ՀՀ գյուղի և գյուղատնտեսության 2010-2020 թվականների կայուն զարգացման ռազմավարության կատարումն ապահովող միջոցառումների ցանկը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության 2010 թվականի N 1476–Ն որոշմամբ իրականացվող միջոցառում, որի իրականացումը հանրապետությունում ապահովում է տարեկան 90% կայուն անասնահամաճարակային իրավիճակ:
Գյուղատնտեսության ոլորտում տրամադրվող վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորման ծրագիր	ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «5.10. Գյուղատնտեսությունը» մաս, ՀՀ կառավարության 04.11.2010թ. N 1476-Ն որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության գյուղի և գյուղատնտեսության 2010-2020 թվականների կայուն զարգացման ռազմավարության V-րդ բաժին, 93-րդ կետ, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության 27.03.2014թ. N 442-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ 2014-2025թթ հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրի կետ 231 (Գյուղատնտեսական նպատակով ցածր տոկոսադրույքով վարկերի տրամադրումը նպաստում է գյուղատնտեսության զարգացմանը և գյուղատնտեսական համախառն արտադրանքի մինչև 2022թ-ը թիրախավորված ժամկետում 15% աճի ապահովմանը, ինչպես նաև հնարավորություն է տալիս բարձրացնել սննդամթերքի ինքնաբավության մակարդակը):
Հայաստանի Հանրապետությունում խաղողի, ժամանակակից տեխնոլոգիաներով մշակվող ինտենսիվ պտղատու այգիների և հատապտղանոցների հիմնման համար պետական աջակցություն	ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «5.10. Գյուղատնտեսությունը» մաս (Կառավարության գյուղատնտեսական քաղաքականության առանցքը լինելու է արդի տեխնոլոգիաների ներմուծումը, արտահանման ծավալների ավելացումը, գյուղատնտեսական ամբողջ արժեշղթայում ընդգրկված բոլոր սուբյեկտների` փոքր տնային տնտեսությունների, գյուղացիական կոոպերատիվների, վերամշակողների և արտահանողների եկամտաբերության բարձրացումը):
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսությունում կարկտապաշտպան ցանցերի ներդրման համար տրամադրվող վարկերի տոկոսավճարների սուբսիդավորում
Ոռոգման արդիական համակարգերի ներդրման համաֆինանսավորման ծրագիր	ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «5.10. Գյուղատնտեսությունը» մաս և ՀՀ կառավարության 04.11.2010թ. N 1476-Ն որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության գյուղի և գյուղատնտեսության 2010-2020 թվականների կայուն զարգացման ռազմավարության V-րդ բաժին, 63-րդ կետ:
Գյուղատնտեսության ոլորտում ապահովագրական համակարգի ներդրման ծրագրի իրականացման համար պետական աջակցություն	ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «5.10. Գյուղատնտեսությունը» մաս, ՀՀ կառավարության 04.11.2010թ. N 1476-Ն որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության գյուղի և գյուղատնտեսության 2010-2020 թվականների կայուն զարգացման ռազմավարության կետ 15 (որով գյուղատնտեսական ռիսկերի մեղմման առաջնային ուղղությունը գյուղատնտեսության փոխադարձ ապահովագրության համակարգի ներդրման աջակցությունն է), ինչպես նաև ՀՀ կառավարության 27.03.2014թ. N 442-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ 2014-2025թթ հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրի կետ 232 (որով գյուղատնտեսության ոլորտի ռիսկերի մեղմման գործընթացում կարևորվում է ապահովագրական համակարգի ներդրումը):
Հայաստանի Հանրապետությունում 2019-2024 թվականների տավարաբուծության զարգացման ծրագիր	ՀՀ կառավարության 08.02.2019թ. N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի «5.10. Գյուղատնտեսությունը» մաս (որով նախատեսվում է իրականացնել տեղական սերմնաբուծության և սերմնարտադրության, ինտենսիվ գյուղատնտեսության, անասնաբուծության զարգացմանն ուղղված պետական աջակցության ծրագրեր, ինչպես նաև աջակցել տոհմաբուծարանների ստեղծմանը):

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ստորև ներկայացված են էկոնոմիկայի բնագավառի 2020-2022թթ. յուրաքանչյուր տարվա համար նախատեսված չափաքանակները.

 

2020 թվականի համար`	27,855,484.6 հազար դրամ,
2021 թվականի համար`	29,119,880.5 հազար դրամ,
2022 թվականի համար`	28,684,683.2 հազար դրամ:

 

Էկոնոմիկայի բնագավառի վերջնական արդյունքի ցուցանիշները.

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
ՓՄՁ զարգացում և ընդլայնում	1104 «Աջակցություն փոքր և միջին ձեռնարկա- տիրությանը»	ՓՄՁ հատվածի կշիռը ՀՆԱ-ում, %	24,6%	2017թ	27,0	2020թ	ՀՀ կառավարության 2019-2023 թթ գործունեության ծրագրի կատարումն ապահովող միջոցառումների ցանկ /ՓՄՁ ոլորտի զարգացման ռազմավարության իրականացմամբ ապահովվող ուղենիշային ցուցանիշ/
Նոր ոլորտների զարգացման նպաստում` արտահանմանն աջակցություն` նոր շուկաների ընդլայնման աջակցություն` սերտիֆիկացման ծառայությունների փոխհատուցում` վարկավորման տոկոսների սուբսիդավորում` կարողու- թյունների զարգացում` արտահանման խնդիրների հետազոտում	1165 «Ներդրումների և արտահանման խթանման ծրագիր»	Ապրանքների արտահանում/ՀՆԱ, տոկոս	19,7%	2017թ	22,3	2020թ	ՀՀ կառավարության` 8 փետրվարի 2019 թվականի N 65 – Ա ծրագրի «5.6. ՆԵՐԴՐՈՒՄ- ՆԵՐԻ ԱՃԸ` ՄՐՑՈՒՆԱ- ԿՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԿԱՅՈՒՆ ԱՃԻ ՆԱԽԱՊԱՅՄԱՆ»
		Աջակցություն ստացած մշակող արդյունաբե- րությունում գործող կազմակերպու- թյունների կողմից ապրանքների արտահանում, մլրդ դրամ	5,7	2017թ	7	2020թ
		Օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների կշիռը ՀՆԱ-ում	2,1%	2018թ	2,5%	2020թ
ՀՀ ՏԶՆ նախարարության աշխատակազմի, «Տնտեսական հետազո- տությունների կենտրոնի»-ի և ՀՀ առևտրային ներկայա- ցուցիչների պահպանում և զարգացում	1058 «Տնտեսական զարգացման և ներդրումների ոլորտում պետական քաղաքա- կանության մշակում` ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ»	Մշակված չէ		անժամ- կետ		անժամ- կետ	Հայաստանի արտաքին տնտեսական հարաբերու- թյունների զարգացում, մասնավո- րապես` արտահանման խթանում և ներդրումների ներգրավում ՀՀ կառավարության ծրագիր (5.5 և 5.6 բաժիններ) ՀՀ կառավարության 2014 թվականի մարտի 27-ի որոշում, «Հայաստանի Հանրապե- տության 2014-2025 թվականների հեռանկարային զարգացման»:
		Մշակված չէ		անժամ- կետ		անժամ- կետ
		Ոլորտային թեմատիկ հետազո- տություններ	4	2018	4	2022
Արտադրանքի, ծառայությունների և գործընթացների անվտանգության մակարդակի բարելավում միջազգային ու տարա- ծաշրջանային հավա- տարմագրման համակարգերին ինտեգրում	1067 «Ստանդարտ- ների մշակում և հավա- տարմագրման համակարգի զարգացում»	Արտադրանքի և ծառայությունների գծով ազգային ստանդարտների մշակում	30	2018	30	2022	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի ծրագրի «5.5. ԱՐՏԱՀԱՆՈՒՄԸ` ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՃԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՇԱՐԺԻՉ»
		Հավատարմագրում	17	2018	19	2022
Միջազգային զբոսաշրջային այցելությունների աճ	1190 «Զբոսաշրջու- թյան զարգացման ծրագիր»	Հայաստանի գրավչության բարձրացում և զբոսաշրջիկների ավելացում	10,5%	2018թ	Առնվազն 8.0%	Յուրա- քանչյուր տարի	Զբոսաշրջային արդյունքի դիվերսիֆի- կացում, նոր զբոսաշրջային ձևերի զարգացում, Ենթակա- ռուցվածքների բարելավում,
Մտավոր սեփականության իրավատերերի բացառիկ իրավունքների շտեմարանի շարունակական համալրում և վարում	9002 «Աջակցություն մտավոր սեփակա- նության օբյեկտների պաշտպա- նությանը»	Գյուտերի և օգտակար մոդելների գրանցում/ Ապրանքային և սպասարկման նշանների գրանցում	2906/ 2022	2019	Հնարավոր չէ կանխա- տեսել	Շարու- նակական
ՀՀ կառավարության ծրագրով միջնաժամկետ ժամանակա- հատվածի համար նպատակ է դրվել չօգտագործվող գյուղատնտե- սական նշանակության հողերի նպատակային օգտագործումը, ոռոգման ջրի հասանելիության մակարդակի բարձրացումը, ոլորտում նոր տեխնոլոգիաների կիրառումը, մեքենա- տրակտորային համակազմի թարմացումը և ագրոպարենային համակարգի սարքավորումների, սննդի անվտանգության համակարգերի ներդրման աջակցությունը, տեղական սերմնա- բուծության, սերմար- տադրության և ինտենսիվ գյուղատն- տեսության զարգացումը, կենդանիների և բույսերի հիվանդու- թյունների կանխարգելումը, գյուղական համայնքներում ոչ գյուղատնտեսական գործունեության զարգացումը, ապահովագրական համակարգի ներդրումը և գյուղատն- տեսությունում տնտեսվարողների գործունեության համար բարենպաստ պայմանների ստեղծումը:	1084 Գյուղատնտե- սության ոլորտում պետական քաղաքա- կանության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	Սահմանվում է առանձին ծրագրերի մասով
		Գյուղա- տնտեսության համախառն արտադրանքի աճ, տոկոս	100	2019թ.	15	2022թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի 5.10. Գյուղատն- տեսությունը բաժնի 1-ին պարբերություն)
	1022 Գյուղատն- տեսության խթանման ծրագիր	Պտուղբան- ջարեղենի և խաղողի վերամշակումից ստացված արտադրանքի ծավալների աճ, տոկոս	100	2019թ	5	2022թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի 5.10. Գյուղատն- տեսությունը բաժնի 1-ին պարբերություն
		Օգտագործվող վարելահողերի ավելացում, տոկոս	54	2018թ.	70	2022թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման հավելված 5.10 բաժնի 10-րդ պարբերություն
	1026 Սննդի անվտան- գության ապահովում	Շրջանառվող սննդամթերքի համապատաս- խանությունը սննդամթերքի անվտանգության բնագավառը կանոնակարգող նորմատիվ իրավական ակտերի պահանջներին, տոկոս	85	տարեկան	85	տարեկան
		Բուսական ծագման մթերքում մնացորդային նյութերի թույլատրելի քանակությունները գերազանցող արտադրավայրերի հայտնաբերում, տոկոս	85	տարեկան	85	տարեկան
	1059 Բուսա- բուծության խթանում և բույսերի պաշտպա- նություն	Մշակաբույսերի միջին բերքատվության բարձրացում, տոկոս	100	2018թ.	5	2022թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի 5.10. Գյուղատն- տեսությունը բաժնի 1-ին և 4-րդ պարբերություն)
		Հացահատիկի և հատիկա- ընդեղենի արտադրության ծավալների ավելացում, տոննա	337 750	2018թ.	410 000	2022թ.
		Գյուղա- տնտեսական նշանակության հողատա- րածքների ագրոքիմիական քարտեզներով ապահով- վածություն, տոկոս			100	5 տարի պարբերա- կանու- թյամբ
	1086 Գյուղական ենթակա- ռուցվածքների վերականգնում և զարգացում	Մեկ կենդանու կաթի արտադրություն, լիտր/տարի	1420		1700	2020թ.
		Վաճառված ոչխարների թիվը, գլուխ	56000		67000	2020թ.
		Վաճառված կովերի թիվը, գլուխ	27500		33000	2020թ.
		Կաթի, մսի, մրգի և բանջարեղենի տարեկան շուկայահանվող արտադրության աճ, մլն դրամ			800	2020թ.
		Արոտավայրերի և անասնա- պահական համակարգերի կառավարման արդյունա- վետության բարելավում, գնահատական (15-84 բալային համակարգ)	15		84	2020թ.
		Տվյալների բազայում ներառված և պարբերաբար թարմացվող տվյալներ, քանակ			8	2020թ.
		Ստեղծված և վերա- պատրաստված անձնակազմի կողմից կանոնավոր կերպով օգտագործվող քաղաքա- կանության գործիքները, քանակը			4	2020թ.
		Նախարարության գործընթացներում ներառված փաստերի վրա հիմնված քաղաքա- կանության մշակման ընթացակարգեր, քանակ			2	2020թ.
	1116 Անասնա- բուժական ծառայու- թյուններ	Հայաստանի Հանրապե- տությունում գյուղատնտե- սական կենդանիների վարակա- մերժության ապահովում, տոկոս	90	տարեկան	90	տարեկան	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման 5-րդ մասի 5.10-րդ կետի` Գյուղատն- տեսությունը բաժնի ապահովել կենդանիների և բույսերի հիվանդու- թյունների կանխարգելման արդյունավետ համակարգի ներդրումը:
	1134 Ենթակա- ռուցվածքների և գյուղական ֆինան- սավորման աջակցություն	Գյուղական տարածքներում բնակվող թիրախային խմբերի կենսամա- կարդակի բարելավում, տոկոս		2016թ.	15	2022թ.
		Հողերի կայուն կառավարման և տեխնոլոգիաների ներդրման արդյունքում թիրախավորված փոքրածավալ արտադրողների և փոքր ու միջին ֆերմերների եկամուտների, ակտիվների աճ, տոկոս		2016թ.	20	2022թ.
		Հողատա- րածքներում ոռոգման համակարգերի վերականգնում, հեկտար	1574	2016թ.	3200	2022թ.
		Բարելավված ջրամատա- կարարում ստացող համայնքներ, քանակ		2016թ.	25	2022թ.
		Ձեռնարկու- թյունների կարողությունների և մթերման հնարավորու- թյունների ընդլայնման շնորհիվ նպաստել գյուղ մթերք մատակարարող տնտեսավարող սուբյեկտների թվի ավելացմանը, քանակ	800	2016թ.	1500	2022թ.
		Ստեղծված աշխատատեղեր, քանակ		2016թ.	1450	2022թ.
		Ծրագրի ընդհանուր շահառու տնտեսու- թյուններ, քանակ		2016թ.	29120	2022թ.
		Վերականգնված դեգրադացված հողեր, հեկտար		2016թ.	61.3	2022թ.
	1187 Գյուղատն- տեսության արդիակա- նացման ծրագիր	Տոհմային կենդանիների տեսակարար կշիռ, տոկոս	0.5	2019թ.	5	2024թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի 5.10. Գյուղատն- տեսությունը բաժնի 1-ին պարբերություն և 7-րդ պարբերության 4-րդ կետ
		Պետական աջակցությամբ ոռոգման արդիական համակարգեր ներդրված հողատարածքներ, հեկտար	1900	2019թ.	9100	2023թ.	Ոռոգման ջրի հասանելիության մակարդակի բարձրացում,  նոր տեխնոլո- գիաներով ոռոգվող  հողատա- րածքների ավելացում
		Հանրապե- տության գյուղատնտե- սական տեխնիկայի նորացում (միավոր)	220	2018թ.	1100	2023թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի 5.10. Գյուղատն- տեսությունը բաժնի 5-րդ պարբերություն: Հայաստանի Հանրա- պետության գյուղի և գյուղատն- տեսության 2010-2020 թվականների կայուն զարգացման ռազմավա- րությամբ և Հայաստանի Հանրապե- տության 2014-2025 թվականների Հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրով, որոնցում որպես կարևոր խնդիր է նախանշված գյուղատնտե- սության արտադրա- տեխնիկական սպասարկում- ների զարգացումը և արտադրության տեխնիկական հագեցվածության բարձրացումը:
		Ագրոպարենային ոլորտի նոր սարքավո- րումներով վերազինում (միավոր)	9	2018թ.	300	2022թ.	ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրի 5.10. Գյուղատն- տեսությունը բաժնի 1-ին պարբերություն և 7-րդ պարբերության 3-րդ կետ
		Ժամանակակից տեխնոլո- գիաներով վերամշակվող խաղողի և ինտենսիվ պտղատու այգետարածքներ, հատապտղա- նոցներ, հեկտար	1457	2019թ.	2557	2030թ.	Արդի տեխնոլո- գիաների ներմուծումը, արտահանման ծավալների ավելացումը, գյուղատնտե- սական ամբողջ արժեշղթայում ընդգրկված բոլոր սուբյեկտների` փոքր տնային տնտեսու- թյունների, գյուղացիական կոոպերա- տիվների, վերամշա- կողների և արտահա- նողների եկամտաբե- րության բարձրացումը

 

5.9 ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Քաղաքաշինություն, բնակարանային շինարարության ոլորտ

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

- Երկրաշարժի հետևանքով անօթևան մնացած ընտանիքների բնակարանային ապահովման ամբողջական լուծում:*

- Քաղաքաշինական նորմատիվ փաստաթղթերի միջազգային և եվրոպական նորմերին ու ստանդարտներին համապատասխանեցում,

- Հանրապետության ողջ տարածքը համակցված տարածական պլանավորման փաստաթղթերով ապահովում,

- Ոչ անվտանգ բնակության պայմաններում (վթարային շենքերում, ժամանակավոր կացարաններում, ոչ հիմնական շինություններում և այլն) բնակվող ընտանիքներին անվտանգ, պատշաճ, սանիտարահիգիենիկ պահանջներին բավարարող բնակարաններով ապահովում,

 

3. ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

1. Երկրաշարժի հետևանքով անօթևան մնացած ընտանիքների բնակարանային ապահովում,*

2. Նորմատիվատեխնիկական փաստաթղթերի մշակում և տեղայնացում,

3. Միկրոռեգիոնալ մակարդակի համակցված տարածական պլանավորման փաստաթղթերի մշակում,

4. Բնակարանային շինարարության ծրագիր (Ապարանի Բաղրամյան 43 հասցեում գտնվող վթարային շենքի փոխարեն նոր բնակելի շենքի կառուցում, ՀՀ Շիրակի և Լոռու մարզերում 5 բազմաբնակարան շենքերի շինարարություն):

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

2020թ - 4,065,000.0 հազար դրամ,

2021թ – 1,786,114.2 հազար դրամ,

2022թ – 1,331,660.0 հազար դրամ.

 

*ՀՀ 2019 թվականի պետական բյուջեով միջոցառման ԲԳԿ-ն հանդիսացել է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը, կատարող մարմինն ՀՀ կառավարությունը, 2020թ-ի պետական բյուջեի նախնական տարբերակում հիմք է ընդունվել ՀՀ 2019թ-ի պետական բյուջեի ձևաչափը:

 

ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄԻՏԵԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԱՅԻՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավա- րության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչները	Ելակետը		Թիրախ
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Քաղաքա- կանության մշակման և դրա կատարման համակարգման, պետական ծրագրերի պլանավորման, մշակման, իրականացման ապահովում	1103 Քաղաքա- շինության և ճարտարապե-տության բնագա-վառում պետական քաղաքա- կանության իրականացում և կանոնակարգում	Մշակված նորմատիվա- տեխնիկական փաստաթղթերի թիվ, տոկոս	43.83	2018թ.	47.24	2022թ.
		Տարածքային հատակագծման նախագծերով ապահովված միկրոռեգիոնների թիվ, տոկոս	7.90	2018թ.	100	2024թ.
		Գոտևորման նախագծերով ապահովված բնակավայրերի թիվ, հատ	55	2018թ.	963	2024թ.
Բազմա- բնակարան բնակելի շեքերի (մասնաշենքերի) կառուցում	1216 Բնակարանային շինարարություն	Կառուցված բազմաբնա- կարանային շենք, հատ	0	2018	6	2021թ.
Բնակության վայր չունեցող անօթևան անձանց բնակարանային ապահովում	1098 Բնակարանային ապահովում	Բնակարանային ապահովման աջակցություն ստացած անձանց թիվը	4933	2019թ.	5396	2020թ.

 

 

5.10 ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԿԱՐԳ ԵՎ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐ, ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

 

5.10.1 ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

Պաշտպանության ապահովում, Ռազմաբժշկական սպասարկում և առողջապահական ծառայություններ, Ռազմական ուսուցում և վերապատրաստում, Միջազգային ռազմական համագործակցություն, Հումանիտար ականազերծման և փորձագիտական ծառայություններ, Աջակցություն ՀՀ ՊՆ կողմից իրականացվող և ՀՀ զինված ուժերի ռազմաբժշկական վարչության կողմից իրականացվող ծրագրերին (ՀՈՒՅԺ ԳԱՂՏՆԻ)

 

5.10.2 ՈՍՏԻԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

«Ոստիկանության մասին», «Ոստիկանության զորքերի մասին» ՀՀ օրենքներով ամրագրված հիմնախնդիրներին համահունչ` ոստիկանությունը պարտավոր է ապահովել` մարդու անվտանգությունը, քաղաքացիների իրավունքներն ու ազատությունները, հանցագործությունների նախականխումը, խափանումը, հայտնաբերումը և բացահայտումը, քրեական գործերով հետաքննությունը, հասարակական կարգի պահպանությունը և հասարակական անվտանգությունը, ճանապարհային երթևեկության անվտանգությունը, սեփականության բոլոր ձևերի հավասար պաշտպանությունը, զենքի պահպանման և օգտագործման նկատմամբ պետական վերահսկողության իրականացումը, անձնագրային ռեժիմի պահպանումը, օրենքով նախատեսված սահմաններում ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց, իրենց իրավունքներն ու օրինական շահերը պաշտպանելիս, օգնության ցուցաբերումը և այլն:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

ՀՀ կառավարության ծրագրին համահունչ` ոստիկանության առաջնահերթ հիմնախնդիրներն են.

• հանցավորության մակարդակի շարունակական նվազումը, կատարված հանցագործությունների բացահայտման մակարդակի շարունակական բարձրացումը,
• ոստիկանության վստահելիության մակարդակի բարձրացումը, համակարգում կոռուպցիայի բացառումը, քաղաքացի-ոստիկան համագործակցության նոր մշակույթի ձևավորումն ու ամրապնդումը,
• ոստիկանության գործունեության բնագավառում բռնության դեպքերի նվազեցման և բացառման ուղղությամբ գործուն միջոցառումների իրականացումը,
• ՀՀ ռազմավարական նշանակության օբյեկտների և ենթակառուցվածքների անվտանգության ապահովումը, անվտանգության մակարդակի բարձրացմանն ուղղված խնդիրների և դրանցից բխող միջոցառումների իրականացումը,
• ներպետական և անդրազգային կազմակերպված հանցավորության դեմ արդյունավետ պայքարը, մասնավորապես, թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի ապօրինի շրջանառության, մարդկանց թրաֆիքինգի ու շահագործման, ահաբեկչության և փողերի լվացման դեմ պայքարի ոլորտներում համալիր միջոցառումների իրականացումը,
• գործունեության թափանցիկության և հաշվետվողականության պատշաճ մակարդակի ապահովումը:

Միջնաժամկետ հեռանկարում նախատեսվում է առկա ուժերի և միջոցների կառավարման արդյունավետությունը բարձրացնելու, շահառուներին մատուցվող ծառայությունների որակը բարելավելու, համակարգում կոռուպցիոն ռիսկերը կրճատելու միջոցով էապես նպաստել հասարակական կարգի և անվտանգության, հանցավորության դեմ պայքարի, քաղաքացիների իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության արդյունավետության հետագա բարձրացմանը, ոստիկանության նկատմամբ հասարակության վստահության էլ ավելի ամրապնդմանը հասարակության առջև հաշվետվողականության բարելավմանը, ոստիկանի նոր կերպարի ձևավորմանը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Ոստիկանության խնդիրների և կանոնադրական գործառույթների համակարգված իրագործումը նախատեսվում է ապահովել ֆունկցիոնալ համապատասխանությամբ խմբավորված, հարաբերականորեն ինքնուրույն և ամբողջական հետևյալ ծախսային ծրագրերով.

1) «Ոստիկանության ոլորտի քաղաքականության մշակում, կառավարում, կենտրոնացված ծառայություններ, մոնիտորինգ և վերահսկողություն»,

2) «Հասարակական անվտանգության ապահովում»,

3) «Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովում»,

4) «Անձնագրերի և վիզաների տրամադրում, բնակչության պետական ռեգիստրի միասնական համակարգի վարում»,

5) «Ոստիկանության կրթական ծառայություններ»,

6) «Ոստիկանության աշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների առողջության պահպանում»:

 

Նշված հիմնական ծախսային ծրագրերից զատ միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրում ներառած են նաև հետևյալ աջակցող ծրագրերը.

 

1) «Աջակցություն ՀՀ ոստիկանության կողմից պետական պահպանության ծառայությունների մատուցմանը»,

2) «Աջակցություն ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովմանը»,

3) «Աջակցություն ՀՀ ոստիկանության անձնագրերի և վիզաների վարչության կողմից ծառայությունների մատուցմանը»,

4) «Աջակցություն ՀՀ ոստիկանության բժշկական վարչության կողմից ծառայությունների մատուցմանը»:

 

ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ոստիկանության ծախսային գերակայություններ են հանդիսանալու.

• Ծառայողներին (աշխատողներին) որակյալ աշխատանքի կամ հատուկ հանձնարարությունների կատարման համար դրամական խրախուսումների առկա համակարգերի ըստ ամենայնի կատարելագործումը, որը կարևորվում է համակարգում ծառայողների (աշխատողների) մոտիվացման, աշխատանքի արդյունավետության բարձրացման և երկարաժամկետ հեռանկարում համակարգում հակակոռուպցիոն ռազմավարության հաջող իրագործման տեսանկյունից,
• Ոստիկանության հիմնականում տարածքային ստորաբաժանումների շենքերի և կառույցների, մեքենաների և սարքավորումների ընթացիկ պահպանման, շահագործման և սպասարկման ծախսերի, ինչպես նաև գրասենյակային, կենցաղային, տրանսպորտային նյութերի տարեկան առնվազն նվազագույն պահանջարկի ապահովումը` պայմանավորված ընթացիկ գործունեության պատշաճ կազմակերպման և իրականացման անհրաժեշտությամբ,
• Ոստիկանության ստորաբաժանումների տեխնիկական հագեցվածության և արդիականացման, առաջնահերթ կարգով գործառույթների ծրագրային ապահովման բարելավումը, քանի որ, ըստ էության, դրանով է պայմանավորված ոստիկանության կարողությունների շարունակական կատարելագործումը, առկա սահմանափակ ուժերի և միջոցների կառավարման արդյունավետությունը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ոստիկանության կողմից իրականացվող ծրագրերին կուղղվի 2020 թվականին 64,908.1 մլն դրամ, 2021 թվականին` 65,843.0 մլն դրամ և 2022 թվականին` 58,654.8 մլն դրամ ֆինանսական միջոցներ:

 

ԾԱԽՍԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԱՅԻՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Դասիչը	Ծրագիրը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները
		Չափորոշիչը	Ելակետային ցուցանիշը	Թիրախային ցուցանիշը	Թիրախային ժամկետը
1158	Ոստիկանության ոլորտի քաղաքա- կանության մշակում, կառավարում, կենտրոնացված միջոցառումներ, մոնիտորինգ և վերահսկողու- թյուն	Հասարակական վստահության մակարդակի աճ, տոկոս	30	60	2020թ.
1014	Հասարակական անվտանգության ապահովում	բացահայտված հանցագործությունների մակարդակի աճ, տոկոս	5	10	2020թ.
		Առավել լատենտային հանցագործությունների (կոռուպցիոն բնույթի հանցագործություններ, թմրամիջոցների, հոգեմետ նյութերի և դրանց պրեկուրսորների ապօրինի շրջանառության և մարդու թրաֆիկինգի կամ շահագործման դեպքերի) հայտնաբերման մակարդակի աճ, տոկոս	7	11	2020թ.
1175	Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովում	Ծանր հետևանքներով ճանապար- հատրանսպորտային պատահարների (3 և ավելի զոհ և/կամ 10 և ավելի վիրավոր) քանակի նվազում, տոկոս	10	12	2020թ.
1083	Անձնագրերի և վիզաների տրամադրում, բնակչության պետական ռեգիստրի միասնական համակարգի վարում	Մեկ պատուհանի սկզբունքի լիարժեք կիրառման նպատակով նոր բիոմետրիկ համակարգի ներդրմամբ անձնագրային ստորաբաժանումներում սպասարկման կետերի ավելացում, հատ	75	185	2021թ.
1101	Ոստիկանության կրթական ծառայություններ	Բակալավրիատի կրթական ծրագրով շրջանավարտների թիվ, տոկոս	69.1	96.4	2022թ.
		Միջին մասնագիտական կրթական ծրագրով շրջանավարտների թիվ, տոկոս	80.8	99.2	2022թ.
		Նախնական մասնագիտական կրթական ծրագրով շրջանավարտների թիվ, տոկոս	100	150	2022թ.
1095	Ոստիկանության աշխատողների և նրանց ընտանիքի անդամների առողջության պահպանում	Ծառայողների (անձանց) աշխատունակության ժամանակավոր կորստով ուղեկցվող հիվանդությունների դեպքերի կրճատում, տոկոս	3	5	2020թ.

 

5.10.3 ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությունը պետության և հասարակության այնպիսի կացություն է, երբ ապահովված է անձի, հասարակության և պետության անվտանգությունը, երկրի տարածքային ամբողջականությունը, ինքնիշխանությունը, սահմանադրական կարգը, տնտեսության բնականոն զարգացումը, հասարակության նյութական և հոգևոր արժեքների, քաղաքացիների իրավունքների և ազատությունների, շրջակա միջավայրի պաշտպանությունը ներքին և արտաքին սպառնալիքներից:

Պետական պահպանության ծառայությունն իրականացնում է պետական պահպանության ենթակա օբյեկտների անվտանգության ապահովման և պետական օբյեկտների պաշտպանության ոլորտի գործառույթ, իրավական, կազմակերպական, պահպանական, ռեժիմային, օպերատիվ-հետախուզական, տեխնիկական և այլ միջոցառումների համակցմամբ:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Հայաստանի Հանրապետության արտաքին և ներքին անվտանգության ապահովման կարևորագույն նախապայմանն անվտանգության միջավայրի համակողմանի գնահատման հիման վրա արտաքին, ներքին և պաշտպանական քաղաքականության ճկուն գործիքակազմի ձևավորումն է, ինչը հնարավորություն կտա Կառավարության քաղաքական առաջնահերթությունները կյանքի կոչելու համար ստեղծել կայուն և կանխատեսելի մթնոլորտ, իսկ արտաքին անվտանգության ապահովման երաշխիքների համար` բավարար կարողություններ: Կառավարության առաջնահերթությունների թվում են Հայաստանի Հանրապետության ռազմավարական նշանակության օբյեկտների և ենթակառուցվածքների անվտանգության ապահովումը, անվտանգության մակարդակի բարձրացմանն ուղղված խնդիրների և դրանցից բխող միջոցառումների իրականացումը:

Ազգային անվտանգության ծառայության նպատակներն են հետախուզական գործունեությունը, հակահետախուզական գործունեությունը, ռազմական հակահետախուզական գործունեությունը, պետական սահմանի պահպանությունը և պայքարը հանցագործությունների դեմ: Այս առումով վերջնական արդյունքներն են ՀՀ ազգային անվտանգության սպառնալիքների մասին տեղեկությունների ստացումը և կանխարգելիչ միջոցառումների անցկացումը, օտարերկրյա պետությունների հատուկ ծառայությունների և այլ կազմակերպությունների, ինչպես նաև առանձին անձանց հետախուզական գործունեության բացահայտումը, կանխումը և խափանումը, օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների շնորհիվ հանցագործությունների բացահայտումը, կանխումը և խափանումը, ՀՀ պետական սահմանի անձեռնմխելիության ապահովումը, սահմանափակումների կանխումը և խափանումը:

Պետական պահպանության ծառայության նպատակներն են` իր իրավասության սահմաններում կազմակերպել պետական պահպանության ենթակա օբյեկտների անվտանգությունը, կանխատեսել և բացահայտել այդ օբյեկտներին սպառնացող վտանգը և նրանց կանխարգելման համար իրականացնել համալիր միջոցառումներ, պետական պահպանության օբյեկտների անվտանգությունն ապահովել նրանց մշտական կամ ժամանակավոր գտնվելու վայրում, իր իրավասության շրջանակներում մասնակցել ահաբեկչության դեմ պայքարին, պաշտպանել պահպանվող օբյեկտները, կանխել և խափանել պահպանվող օբյեկտներում հանցագործությունները և այլ իրավախախտումները, ապահովել սահմանված անցագրային ռեժիմն ու կարգը:

Ազգային անվտանգության գերակա վերջնական արդյունքն է ազգային անվտանգության ապահովումը, իսկ պետական պահպանության ծառայության գերակա վերջնական արդյունքն է հատուկ պետական պաշտպանության ենթակա օբյեկտների անվտանգության ապահովումը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Ազգային անվտանգության համակարգի զարգացման հիմնական միտումները նպատակաուղղված են ներքին և արտաքին սպառնալիքներից անձի, հասարակության ու պետության անվտանգության ապահովման բարձրացմանը, տնտեսության ոլորտում կատարվող հանցագործությունների, այդ թվում` կոռուպցիայի տարբեր դրսևորումների և տնտեսության զարգացմանը խոչընդոտող այլ երևույթների ժամանակին հայտնաբերման ու բացահայտման աշխատանքների ակտիվացմանը, օպերատիվ գործունեության արդյունավետության բարձրացմանը, պետական սահմանի շուրջօրյա հսկման և պահպանման բարելավմանը, այդ թվում նաև էլեկտրոնային համակարգերով և ծառայողական կենդանիներով (շներ, ձիեր և այլն), հետախուզության, հակահետախուզության ոլորտի ընդլայնմանը, օտարերկրյա հատուկ ծառայությունների կողմից օգտագործվող գործակալական ցանցի բացահայտման հետ կապված աշխատանքների զարգացմանը, գաղտնի տեղեկատվության անվտանգություն մակարդակի բարելավմանը, նոր համակարգի ներդրման ապահովմանը:

Պետական պահպանության ծառայության զարգացման հիմնական միտումները նպատակաուղղված են պետական պահպանության ծառայության հատուկ պետական պաշտպանության ենթակա անձանց, ինչպես նաև մշտական և ժամանակավոր պահպանվող օբյեկտների անվտանգության ապահովման բարձրացմանը, պետական պահպանության ապահովման համար տեխնիկա-տնտեսական բազայի ամրապնդմանը, զենք-զինամթերքի արդիականացմանը և ավելացմանը, անհրաժեշտ նյութական ռեսուրսներով ապահովմանը, զինծառայողների և զինվորական կոչում չունեցող աշխատակիցների ֆինանսական և սոցիալական վիճակի բարելավմանը, սեփական ուսումնական կենտրոնի և նրան կից անհրաժեշտ շինություններով, լրացուցիչ պահեստներով ապահովմանը, ինչպես նաև անձնակազմի մասնագիտական պատրաստականության բարձրացմանը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ազգային անվտանգության ծառայության և պետական պահպանության ծառայության կողմից իրականացվող ծրագրերին 2020 թվականին նախատեսվում է ուղղել 34,541.6 մլն դրամ, 2021 թվականին` 34,277.0 մլն դրամ, 2022 թվականին` 34,695.3 մլն դրամ:

 

ԾԱԽՍԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԱՅԻՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական անդյունքները							Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքականության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը			Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը		Ժամկետը
Ներքին և արտաքին սպառնալիքների անձի, հասարակության ու պետության անվտանգության ապահովում	1138 Ազգային անվտան- գություն	ՀՀ ազգային անվտանգության սպառնալիքների մասին տեղեկությունների ստացում և կանխարգելիչ միջոցառումների անցկացում, տոկոս	95	2018թ.	100		2025թ.	Հայաստանի Հանրապետության արտաքին և ներքին անվտանգության ապահովման կարևորագույն նախապայմանն անվտանգության միջավայրի համակողմանի գնահատման հիման վրա արտաքին, ներքին և պաշտպանական քաղաքականության ճկուն գործիքակազմի ձևավորումն է, ինչը հնարավորություն կտա Կառավարության քաղաքական առաջնահերթու- թյունները կյանքի կոչելու համար ստեղծել կայուն և կանխատեսելի մթնոլորտ, իսկ արտաքին անվտանգության ապահովման երաշխիքների համար` բավարար կարողություններ:
		Օտարերկրյա պետությունների հատուկ ծառայությունների և այլ կազմակեր- պություններ, ինչպես նաև առանձին հետախուզական գործունեության բացահայտում, կանխում և խափանում, տոկոս	95	2018թ.	100		2025թ.
		Օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների շնորհիվ հանցագոր- ծությունների բացահայտում, կանխում և խափանում, տոկոս	95	2018թ.	100		2025թ.
		ՀՀ պետական սահմանի անձեռնմխե- լիության ապահովում, սահմանա- փակումների կանխում և խափանում, տոկոս	100	2018թ.	100		2025թ.

 

5.10.4 ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման կարևորագույն ոլորտներից մեկը` արտակարգ իրավիճակների համակարգը, իրականացնում է հանրապետությունում քաղաքացիական պաշտպանության և արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության բնագավառներում միաuնական պետական քաղաքականության մշակման, բնական, արհեստական և տեխնածին աղետներ առաջացնող երևույթների ուսումնասիրության, կանխարգելման, հակազդման, հետևանքների վերացման, բնակչության վաղաժամ իրազեկման և ուսուցման գործառույթները:

Արտակարգ իրավիճակներին դիմագրավելու համար ոլորտում գործում են Փրկարար ծառայությունը, Պետական ռեզերվների գործակալությունը, Սեյսմիկ պաշտպանության ծառայությունը, Հիդրոօդերևութաբանության ծառայությունը, Տեխնիկական անվտանգության ազգային կենտրոնը, Ճգնաժամային կառավարման պետական ակադեմիան, Աղետների բժշկության կենտրոնը և Ռուս հայկական մարդասիրական կենտրոնը: Նպատակը` աղետների հետևանքով հասարակությանը և տնտեսությանը հասցվող վնասների ռիսկի նվազեցումն է, ինչպես նաև բնակչությանը և շրջակա միջավայրի պաշտպանությանն ուղղված գործառություններն են:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Ոլորտի հիմնական թիրախներն են` արտակարգ իրավիճակների բնագավառի պետական քաղաքականության մշակում` ծրագրերի համակարգում, արտակարգ իրավիճակների արդյունավետ արձագանքում, արտակարգ իրավիճակների կանխում, հնարավոր հետևանքների նվազեցում և վերացում, քաղաքացիական պաշտպանություն, բնակչության և տնտեսության օբյեկտների (տարածքների) պաշտպանություն, փրկարարական, վթարային փրկարարական, անհետաձգելի վթարավերականգնողական, հրդեհաշիջման և այլ աշխատանքների իրականացում, սեյսմիկ ռիսկերի գնահատում և նվազեցում, հիդրոօդերևութաբանական վտանգավոր երևույթներից և կլիմայական ռիսկերից բնակչության և տնտեսության պաշտպանություն, արտադրական վտանգավոր օբյեկտների շահագործմամբ պայմանավորված տեխնածին վթարների և դրանց հետևանքով հասարակությանը և տնտեսությանը պատճառվող վնասների ռիսկերի նվազեցում, ճգնաժամային կառավարման կարողությունների զարգացում, արտակարգ իրավիճակներում ռազմավարական նշանակության պաշարներով ապահովում և այլն, որոնք ներառված էն աղետների ռիսկի կառավարման ազգային ռազմավարության իրականացման գործողությունների ծրագրում:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Արտակարգ իրավիճակների բնագավառի գերակա խնդիրն է բնական և տեխնածին աղետների արդյունավետ կանխատեսումը, վաղ ազդարարումը, դրանց արագ արձագանքման համակարգի կատարելագործումը, արտակարգ իրավիճակներում բնակչության իրազեկվածության ու կրթվածության մակարդակի բարձրացումը: Ոլորտի նպատակաուղղվածության միջոցառումների ցանկը ներառված է ՀՀ Կառավարության 2019-2023 թվականների գործունեության ծրագրի կատարումն ապահովող միջոցառումների ցանկում: Ոլորտային քաղաքականության թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարության կողմից իրականցվում են հետևյալ ծրագրերը.

• Փրկարարական ծառայություններ
• Պետական ռեզերվների պահպանում
• Սեյսմիկ պաշտպանություն
• Տեխնիկական անվտանգության կանոնակարգման ծառայություններ
• Հիդրոօդերևութաբանական ծառայություններ
• Արտակարգ իրավիճակների արձագանքելու կարողությունների զարգ

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ստորև ներկայացվում է արտակարգ իրավիճակների բնագավառի 2020-2022 թվականների յուրաքանչյուր տարվա համար նախատեսված չափաքանակները.

 

2020 թվականի համար`	12,715,623.4 հազ. դրամ,
2021 թվականի համար`	12,736,611.4 հազ. դրամ,
2022 թվականի համար`	12,757,961.1 հազ. դրամ:

 

Արտակարգ իրավիճակների բնագավառի վերջնական արդյունքի ցուցանիշները

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Հիդրոօդերևու- թաբանական վտանգավոր երևույթներից և կլիմայական ռիսկերից բնակչության և տնտեսության պաշտպա- նություն	1020 Հիդրոօդերևու- թաբանական ծառայություններ	Վտանգավոր աղետալի երևույթների վերաբերյալ բնակչության իրազեկման մակարդակի ինքնագնա- հատական, իրազեկված բնակչության տոկոս	80	2019թ.	90	2020թ,	08.02.2019թ N 65-Ա «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ծրագրի մասին» որոշման 2.2 կետ, ըստ որի Կառավա- րությունը կարևորում է բնական և տեխնածին աղետների արդյունավետ կանխատեսումն ու վաղ ազդարարումը, դրանց արագ արձագանքման համակարգի կատարելա- գործումը, արտակարգ իրավիճակներում բնակչության իրազեկվածության ու կրթվածության մակարդակի բարձրացումը:
		Մթնոլորտային երևույթների վրա ակտիվ ներգործության դեպքերը արձանագրված ընդամենը վտանգավոր երևույթների նկատմամբ, տոկոս	0	2019թ.	60	2020թ,
Արտադրական վտանգավոր օբյեկտների շահագործմամբ պայմանավորված տեխնածին վթարների և դրանց հետևանքով հասարակությանը և տնտեսությանը պատճառվող վնասների ռիսկերի նվազեցումը	1028 Տեխնիկական անվտանգության կանոնակարգում	Տեխնածին վթարների և արտադրական պատահարների թվաքանակի կրճատման տեմպ, տոկոս	50	2019թ.	60	2020թ,
		Տեխնածին վթարների և արտադրական պատահարների արդյունքում մահացու կամ ծանր ելքերով դեպքերի թիվ, հատ	8	2019թ.	8	2020թ,
Արտակարգ իրավիճակների և ճգնաժամային կառավարման կարողությունների զարգացում	1085 Արտակարգ իրավիճակների արձագանքման կարողությունների զարգացում	տեղեկացված և գիտակ բնակչության թվաքանակի աճ,տոկոս	5	2019թ.	10	2020թ.
Սեյսմիկ ռիսկերի գնահատում և նվազեցում	1089 Սեյսմիկ պաշտպանություն	Գնահատված օբյեկտների քանակի աճ, տոկոս	5	2019թ.	10	2020թ.
Արտակարգ իրավիճակների արդյունավետ արձագանք	1090 Փրկարարական ծառայություններ	Արտակարգ դեպքերի և պատահարների ընդհանուր ահազանգերին արձագանքման տոկոսը	89	2019թ.	92	2020թ.
Արտակարգ իրավիճակներում ռազմավարական նշանակության պաշարներով ապահովում	1107 Ռազմավարական նշանակության պաշարների կառավարում	Պետական պահուստների համակարգի կառավարման արդյունա- վետության ինքնագնա- հատական, 1-10 բալային համակարգ		2019թ.		2020թ.	Պետական պահուստի արդյունավետ կառավարման նպատակով անհրաժեշտ է առավելագույնս իրականացնել նյութական արժեքների պետական պահուստի պահպանման թարմացման, սպասարկման ու արդիականացման համար ֆինանսական միջոցների ուղղորդման միջոցառումները: Վերջինիս արդյունավետ իրագործման նպատակով անհրաժեշտ է ներդնել կառավարման ճկուն մեխանիզմներ և ապահովել դրանց պարբերական կատարելա- գործումը` արդի մարտահրա- վերներին համահունչ:

 

5.11 ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

ՀՀ արդարադատության նախարարությունը մշակում և իրականացնում է արդարադատության, այդ թվում` հարկադիր կատարման, քրեակատարողական, պրոբացիայի, սնանկության, փաստաբանության, հաշտարարության, նոտարական գործունեության, քաղաքացիական կացության ակտերի պետական գրանցման, իրավաբանական անձանց պետական գրանցման և հաշվառման, անհատ ձեռնարկատերերի հաշվառման, զանգվածային լրատվության միջոցների հաշվառման, անձնական տվյալների պաշտպանության, շարժական գույքի նկատմամբ ապահովված իրավունքների գրանցման, իրավական փորձաքննության, միջազգային իրավական փոխօգնության, հակակոռուպցիոն և պետական ծառայությունների մատուցման միասնական գրասենյակների գործունեության ոլորտներում Կառավարության քաղաքականությունը, ապահովում Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ միջազգային դատարաններում Հայաստանի Հանրապետության շահերի պաշտպանությունը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Վերոնշյալ ոլորտների շրջանակներում նախարարությունը առանձնացնում է ոլորտային քաղաքականության հիմնական թիրախները և դրանք արտացոլում Կառավարության ծրագրում: Մասնավորապես` հիմնական թիրախային ուղղությունները տեղ են գտել Կառավարության միջոցառումների ցանկում: Առանձնացվել է դատաիրավական բնագավառը, որի զարգացման նպատակով իրականացվելու են մի շարք միջոցառումներ, այդ թվում` Հայաստանի Հանրապետությունում առաջիկա 5 տարիների կտրվածքով իրականացվելիք իրավական և դատական բարեփոխումների պլանավորումը ՀՀ կառավարության քննարկմանը ներկայացնելը, Վճռաբեկ դատարանի վարչական պալատի ստեղծումը, Դատավորների թվակազմի ավելացումը, Դատավորների վարձատրության բարձրացումը, Կատարողական վարույթի բարեփոխումը, Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության բարեփոխումը: Մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում իրականացվելու են մասնավորապես` Մարդու իրավունքների պաշտպանվածության և մարդու ազատ ստեղծագործելու, արժանապատիվ ու երջանիկ ապրելու համար նպաստավոր պայմանների ստեղծում, բոլորի` օրենքի առջև հավասարության երաշխավորում, խտրականության դրսևորումների կանխում, ինչպես նաև հավասար իրավունքների իրագործում Ազգային փոքրամասնություններին պատկանող անձանց իրավունքների առավել արդյունավետ պաշտպանություն, օրենսդրական երաշխիքների ամրագրում, անվճար իրավաբանական օգնության տրամադրման շրջանակների ընդլայնում: Կոռուպցիայի դեմ շարունակական պայքար լինելու է առաջնային, այդ թվում ապահովելով` հանրային ծառայության մեջ գտնվող անձանց գործունեության գույքի և եկամուտների թափանցիկությունը, Տնտեսական գործունեության թափանցիկությունը: Միջոցառումներ են նախատեսված քրեաիրավական արդարադատության, անչափահասների արդարադատության և էլեկտրոնային արդարադատության ոլորտներում:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Ոլորտային քաղաքականության թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում հիմնական ծախսային գերակայություններն են.

 

1. Արդարադատության ոլորտում քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում, խորհրդատվության և մոնիտորինգի իրականացում, նախարարության գործունեության արդյունավետության, նպատակաուղղվածության և բարձրացման, հանրությանը մատուցվող ծառայությունները բնակչության համար ավելի մատչելի դարձնելու նպատակով իրականացվող բարեփոխումներ

2. Քրեակատարողական համակարգի կատարելագործում,քրեակատարողական հիմնարկների օպտիմալացում և արդիականացում, արտաքին աշխարհի հետ կապի ամրապնդման, պահման պայմանների բարելավման, դատապարտյալների վերահսկողություն` քրեակատարողական հիմնարկներում դատապարտյալների կացության ապահովում

3.Քրեակատարողական հիմնարկներում պահվող ազատազրկվածներին բժշկական ծառայությամբ ապահովում, տրամադրվող բժշկական օգնության և սպասարկման որակի բարձրացում

4. Պրոբացիայի ծառայության գործունեության արդյունավետության բարձրացում

5. Օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում քաղաքացիներին անվճար իրավաբանական ծառայությունների տրամադրում, անվճար իրավաբանական օգնության տրամադրման շրջանակների ընդլայնում

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ստորև ներկայացվում է արդարադատության ոլորտում 2020-2022 թվականների յուրաքանչյուր տարվա համար նախատեսված չափաքանակները.

 

2020 թվականի համար`	17,144,596.1 հազ. դրամ,
2021 թվականի համար`	17,230,568.7 հազ. դրամ,
2022 թվականի համար`	17,311,045.3 հազ. դրամ:

 

ՀՀ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Դասիչը	Ծրագիրը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետային ցուցանիշը	Ելակետային ժամկետ	Թիրախային ցուցանիշը	Թիրախային ժամկետը
1057	Արդարա- դատության ոլորտում քաղաքա- կանության, խորհր- դատվության, մոնիտորինգի, գնման և աջակցության իրականացում	դատաիրավական բարեփոխումների ռազմավարությունից բխող կարճաժամկետ միջոցառումներ, տոկոս	50	2019	100	2020	դատավարական օրենսդրության կատարելա- գործում, վարչական իրավախախ- տումների համար պատասխա- նատվություն նախատեսող օրենսդրական կարգավորումների վերանայում, սահմանադրական դատարանի որոշումների և ՄԻԵԴ վճիռների պատշաճ կատարումն ապահովելու գործուն մեխանիզմների ներդրում, իրավահա- վասարության ապահովման վերաբերյալ համապարփակ օրենսդրության ներկայացում
		դատաիրավական բարեփոխումների ռազմավարության մշակում /երկարաժամկետ միջոցառումներ/ տոկոս	0	2019	100	2023
		իրավաբանական անձանց պետական գրանցման և հաշվառման տվյալների հարապարա- կայնացում, տոկոս	0	2019	100	2020
		կոռուպցիայի ընկալման համաթվի աստիճանական նվազեցում
1052	Քաղա- քացիական կացության ակտերի գրանցում	Վկայականների և տեղեկանքների տրամադրման ավտոմատացման մակարդակը, տոկոս	100		100		քաղաքացիներին տրամադրվող տեղեկատվության և ծառայությունների որակի բարելավում
		Արխիվային ակտային գրանցումների թվայնացում, տոկոս	5	2019	100	2039	պետական կառավարման մարմինների կողմից տնօրինվող տեղեկատվության թվայնացման, միասնական և համապարփակ տեղեկատվական շտեմարանների ձևավորում
1093	Դատական և հանրային պաշտպա- նություն	Հանրային պաշտպանի ծառայությունների վերաբերյալ շահառուների գոհունակության գնահատական (1-4 բալային համակարգ)*	4	2019	4	2020	Օրենքի առջև բոլորի հավասարություն, արդարա- դատությունը և մարդու իրավունքների պաշտպանություն
1120	Քրեակատա- րողական ծառայու- թյուններ	Կալանավորվածների և դատապարտյալների անձնական և մշակութային, կրթական ու հոգևոր զարգացման պատշաճ պայմանների ապահովում, սոցիալական, հոգեբանական և իրավական աշխատանքների կազմակերպում, տոկոս	75	2019	80	2020	վերականգնո- ղական արդարա- դատության սկզբունքների արմատավորում, ազատությունից զրկված անձանց իրավունքների անխոչընդոտ իրացում, ազատազրկման ավանդական գաղափարա- խոսությունից անցում դեպի վերասոցիալա- կանացման և վերականգնո- ղական արդարա- դատության գաղափարա- խոսության, ազատությունից զրկված անձանց վերասոցիալա- կանացման գործընթացի արդյունա- վետության բարձրացում
		Կալանավորվածների և դատապարտյալների զբաղվածության ապահովում, տոկոս	30	2019	35	2020
1123	Իրավական իրազեկում և տեղե- կատվության ապահովում	Հանրության իրավական իրազեկվածության մակարդակի բարձրացում, տոկոս					իրազեկվածության ու կրթվածության մակարդակի բարձրացում
1149	Արդարա- դատության համակարգի աշխա- տակիցների վերա- պատրաստում և հատուկ ուսուցում	Արդարադատության համակարգի վերապատրաստված աշխատակիցների տեսակարար կշիռը, տոկոս	30	2019	30	2020	անկախ, արհեստա- վարժներով հագեցած և արդյունավետ դատական համակարգ, ազատությունից զրկված անձանց վերասոցիալա- կանացման գործընթացի արդյունա- վետության
1182	Հարկադիր կատարման ծառա- յություններ	Կարճված կատարողական վարույթների քանակի փոփոխությունը, տոկոս	29.2	2019	29.2	2020	հարկադիր կատարման ոլորտում բարեփոխումներ` ուղղված պարտադիր կատարման ենթակա ակտերի հարկադիր կատարումը` սահմանված պահանջների պահպանմամբ, արդյունավետ, համաչափորեն, սեղմ ժամկետներում և կողմերի իրավունքների ապահովմամբ, իրականացնելուն
		Ավարտված կատարողական վարույթների քանակի փոփոխությունը, տոկոս	50	2019	50	2020

 

5.12 ԱՐՏԱՔԻՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

ՈԼՈՐՏԸ

 

Արտաքին քաղաքականության ոլորտ.

Արտաքին գործերի նախարարությունը մշակում և իրականացնում է արտաքին գործերի, դիվանագիտական ծառայության, միջազգային հարաբերություններում Հայաստանի Հանրապետության շահերի և իրավունքների ներկայացման, օտարերկրյա պետություններում Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց իրավունքների ու օրինական շահերի պաշտպանության, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային իրավապայմանագրային հարաբերությունների, օտարերկրյա պետությունների և միջազգային կազմակերպությունների հետ դիվանագիտական կամ հյուպատոսական հարաբերությունների իրականացման, համաշխարհային քաղաքական և տնտեսական իրադրության, օտարերկրյա պետությունների արտաքին ու ներքին քաղաքականության, միջազգային կազմակերպությունների գործունեության վերլուծության հիման վրա համապատասխան առաջարկությունների ներկայացման, համաշխարհային և տարածաշրջանային հիմնախնդիրների լուծման գործում Հայաստանի Հանրապետության դերի բարձրացման, Հայաստանի Հանրապետության պետական արարողակարգի ապահովման, պետական մարմիններին իրենց գործունեության համար արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ անհրաժեշտ տեղեկատվությամբ ապահովման ոլորտներում Կառավարության քաղաքականությունը:»³¹:

Հատումը այլ ոլորտների հետ` պաշտպանության և անվտանգության, տնտեսական զարգացման և ներդրումների, սփյուռքի հետ կապերի, ֆինանսավարկային, կրթության, գիտության և մշակույթի:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

 

Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ծրագրի (8 փետրվարի, 2019 թվական, որոշում N 65–Ա) ՀՀ արտաքին քաղաքականությունն ուղղված է ՀՀ ինքնիշխանության պաշտպանությանը, Հայաստանի և Արցախի անվտանգության ապահովմանը, Հայաստանի միջազգային հեղինակության բարձրացմանը, բոլոր պետությունների հետ փոխշահավետ և իրավահավասար հարաբերությունների շարունակական զարգացմանը, միջազգային և տարածաշրջանային գործընթացներին Հայաստանի ներգրավվածության ավելացմանը, երկկողմ և բազմակողմ ձևաչափերում համագործակցության խորացմանը` Հայաստանի կայուն զարգացմանը և տնտեսության արդիականացմանը, նոր շուկաներ մուտքի ապահովմանը, դեպի Հայաստան և Արցախ օտարերկրյա ներդրումների ավելացմանը:

 

Համաձայն կառավարության ծրագրի և նրանից բխող հնգամյա միջոցառումների ցանկի` ՀՀ ԱԳՆ գործունեության նպատակներն ու հիմնական թիրախներն են`

 

• ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափում ղարաբաղյան խնդրի բացառապես խաղաղ կարգավորումը` հիմնված միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքների, մասնավորապես` ժողովուրդների իրավահավասարության և ինքնորոշման իրավունքի վրա: Արցախի կարգավիճակը և անվտանգությունը բանակցային գործընթացում առաջնային գերակայություններ են:
• Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչում և դատապարտում:
• Երկկողմ և բազմակողմ կապերի ակտիվացում` ելնելով Հայաստանի տնտեսական զարգացման օրակարգից. աշխատանք նպատակաուղղված օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների աճին, միջազգային լավագույն օրինակների և փորձի փոխառմանը, հայրենական արտադրանքի համար նոր շուկաների բացահայտմանը և արտահանման ավելացմանը, դեպի Հայաստան զբոսաշրջության խթանմանը, սփյուռքի գործարար ներուժի լիարժեք ներգրավմանը, միջազգային տնտեսական ինտեգրացիոն կառույցների շրջանակում ՀՀ տնտեսական շահերի առաջմղմանը:
• Հայաստանում և միջազգային ասպարեզում ժողովրդավարական կառույցների առավել ամրապնդում, մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության, իրավունքի գերակայության և արդյունավետ կառավարման բնագավառներում միջազգային կազմակերպությունների և կառույցների հետ սերտ համագործակցություն:
• Ակտիվ մասնակցություն գլոբալ խաղաղության և անվտանգության ապահովման ուղղությամբ միջազգային հանրության ջանքերին, այդ թվում` չտարածման և սպառազինությունների վերահսկման, ահաբեկչության և անդրազգային սպառնալիքների դեմ պայքարի, միջազգային խաղաղության ամրապնդմանն ուղղված գործողությունների շրջանակում:
• Ցեղասպանության և մարդկության դեմ հանցագործությունների կանխարգելմանն ուղղված ակտիվ գործունեություն միջազգային ասպարեզում, այդ թվում` էթնիկ, կրոնական, ռասայական հողի վրա խտրականության և անհանդուրժողականության դեմ պայքարի ուղղությամբ:
• Հայ ժողովրդի ինքնության պահպանման, քաղաքակրթական արժեքների և ժառանգության պաշտպանություն և հանրահռչակում:
• Օտարերկրյա պետություններում Հայաստանի քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց իրավունքների ու շահերի պաշտպանություն: Արտակարգ իրավիճակներում հայտնված հայրենակիցներին աջակցության ցուցաբերում:

• Համագործակցության բազմակողմ ձևաչափերում.

- Եվրասիական տնտեսական միությանը և Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությանը Հայաստանի անդամակցության արդյունավետության բարձրացում,

- ՄԱԿ-ում, ԵԱՀԿ-ում, ԵԽ-ում և միջազգային այլ կառույցներում Հայաստանի առավել ակտիվ ներգրավվածություն,

- ԱՊՀ շրջանակներում համագործակցությանն ակտիվ մասնակցություն: ԱՊՀ երկրների հետ երկկողմ հարաբերությունների զարգացում,

- ՆԱՏՕ-ի հետ քաղաքական երկխոսության շարունակում, Անհատական գործընկերության ծրագրի հետևողական իրագործում,

- Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպությանը Հայաստանի ներգրավվածության խորացում, ՖՄԿ –ում Հայաստանի նախագահության բարձր մակարդակի իրականացում:

 

• Երկկողմ հարաբերություններում.

- Ռուսաստանի Դաշնության հետ ամենատարբեր բնագավառներում ռազմավարական-դաշնակցային հարաբերությունների զարգացում,

- ԱՄՆ-ի հետ տարբեր ոլորտներում բարեկամական գործընկերության հետևողական ամրապնդում և խորացում,

- Եվրոպական երկրների հետ բարեկամական և գործընկերական հարաբերությունների խորացում և ընդլայնում: ԵՄ-ի հետ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի ամբողջական կիրարկում,

- Իրանի և Վրաստանի հետ առանձնահատուկ բարիդրացիական հարաբերությունների զարգացում` փորձելով դրանք զերծ պահել աշխարհաքաղաքական գործընթացների ազդեցությունից,

- Չինաստանի հետ բարեկամական հարաբերություններին բնորոշ բազմաոլորտ լայն համագործակցության զարգացում,

- Հնդկաստանի և Ճապոնիայի հետ բարեկամական և փոխշահավետ փոխգործակցության զարգացում և խորացում,

- Փոխգործակցության ընդլայնում Մերձավոր Արևելքի գործընկեր երկրների հետ,

- Համագործակցության զարգացում Ամերիկայի, Ասիայի, Աֆրիկայի և Օվկիանիայի պետությունների հետ:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության ծախսային գերակայություններն են.

• ՀՀ կառավարության արտաքին քաղաքականության մշակումը և իրականացումը,
• ՀՀ դիվանագիտական և հյուպատոսական ծառայության կազմակերպումը և ղեկավարումը,
• անդամակցությունը միջազգային կառույցներին (համագործակցությունն այլ ձևաչափերով), դրանից բխող պարտավորությունների կատարումը,
• միջազգային իրավունքի հիման վրա` բոլոր պետությունների հետ բարիդրացիական, փոխշահավետ հարաբերությունների հաստատումը և զարգացումը,
• Հայաստանի Հանրապետության պետական արարողակարգի ապահովումը,
• Դիվանագիտական կադրերի պատրաստումը, և վերապատրաստումը: 

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

 

Արտաքին քաղաքականության ոլորտային թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում Արտաքին գործերի նախարարության կողմից իրականցվում են հետևյալ ընդհանուր ծախսերը`

 

2020 թվական`	15,532,193.7 հազ. դրամ:
2021 թվական`	15,697,828.5 հազ. դրամ:
2022 թվական`	15,894,143.0 հազ. դրամ:

 

ՀՀ ԱՐՏԱՔԻՆ ԳՈՐԾԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Դիվանագիտական և պետական ծառայության արդյունա- վետության բարձրացում	1050 Միջազգային հարաբերու- թյունների և դիվանա- գիտության ոլորտում մասնագետների պատրաստում և վերապատ- րաստում	Դիվանագիտական ծառայության համալրում նոր և որակյալ մասնագետներով, պետական ծառայության, այդ թվում` դիվանագիտական ծառայողների վերապատրաստում, մասնակիցների քանակ, մարդ	66	2018թ.	65	2020թ.	ՀՀ կառավարության ծրագիր 2019թ. 4.4 Կրթությունը և գիտությունը «Առանցքային են կրթության բովանդակության արդիակա- նացումը` ուղղված կրթություն-գիտություն-աշխատաշուկա կապի ամրապնդմանը:»
ՀՀ ինքնիշխանության պաշտպանություն, Հայաստանի և Արցախի անվտանգության ապահովում, ՀՀ միջազգային հեղինակության բարձրացում, ՀՀ կայուն զարգացմանն ուղղված միջազգային և տարածաշրջանային համագոր- ծակցություն	1061 Արտաքին գործերի ոլորտում Կառավարության քաղաքա- կանության մշակում և իրականացում	ՀՀ միջազգային երկկողմ հարաբերությունների ընդլայնում. ՀՀ-ի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատած օտարերկրյա պետությունների և միջազգային իրավունքի այլ սուբյեկտների քանակ, հատ	176	2018թ.	178	2020թ.	ՀՀ կառավարության ծրագիր 2019թ. 2.3 Արտաքին քաղաքա- կանությունը «Կառավարության արտաքին քաղաքա- կանությունը նպատա- կաուղղված է ՀՀ ինքնիշխանության պաշտպանությանը, Հայաստանի և Արցախի անվտանգության ապահովմանը, Հայաստանի միջազգային հեղինակության բարձրացմանը, բոլոր պետությունների հետ փոխշահավետ և իրավահավասար հարաբերու- թյունների զարգացմանը, միջազգային և տարածաշրջանային գործընթացներին Հայաստանի ներգրավվածության ավելացմանը, երկկողմ և բազմակողմ ձևաչափերում համագոր- ծակցության խորացմանը, Հայաստանի կայուն զարգացմանը և տնտեսության արդիականացմանը, նոր շուկաներ մուտքի ապահովմանը և դեպի Հայաստան ու Արցախ օտարերկրյա ներդրումների ավելացմանը:»
		ՀՀ միջազգային բազմակողմ հարաբերու- թյունների ընդլայնում. միջազգային կազմակեր- պությունների քանակ, որոնց ՀՀ-ը անդամակցում է կամ այլ կարգավիճակով` փոխգործակցում, հատ	97	2018թ.	114	2020թ.
	1118 Համագոր- ծակցություն միջազգային կազմակեր- պությունների հետ	Անդամակցվող միջազգային կազմակեր- պությունների, այդ թվում` մասնագիտացված մարմինների, ծրագրերի և կոնվենցիաների թվաքանակ, հատ	98	2018թ.	101	2020թ.	ՀՀ կառավարության ծրագիր 2019թ. 2.3 Արտաքին քաղաքա- կանությունը «Կայուն զարգացմանն ուղղված միջազգային և տարածաշրջանային համագոր- ծակցություն»
	1128 Օտարերկրյա պետու- թյուններում ՀՀ դիվանագիտական ծառայության մարմինների գործունեության կազմակերպում և իրականացում	Օտարերկրյա պետություններում գործող ՀՀ դիվանագիտական ծառայության մարմիններ (բացառությամբ մասնագիտացված միջազգային կազմակերպու- թյուններում ՀՀ ներկայացուցիչների և ներկայացուց- չությունների), հատ	58	2018թ.	62	2020թ.	ՀՀ կառավարության ծրագիր 2019թ. 2.3 Արտաքին քաղաքա- կանությունը «Բոլոր պետությունների հետ փոխշահավետ և իրավահավասար հարաբերու- թյունների շարունակական զարգացում»
Հայաստանի Հանրապետության բարձր մակարդակի ներկայացուց- չականության ապահովում	1178 Հայաստանի Հանրապե- տությունում և օտարերկրյա պետություն- ներում արարողա- կարգային միջոցառումների իրականացում	Արարողակարգային միջոցառումների կազմակերպման և իրականացման որակի ԱԳՆ գնահատական, 1-ից 10 բալային համակարգում	10	2018թ.	10	2020թ.

 

 

5.13 ՖԻՆԱՆՍՆԵՐ

 

ՈԼՈՐՏԸ

ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը մշակում և իրականացնում է պետության եկամուտների ձևավորման, պետական ֆինանսների կառավարման բնագավառներում ՀՀ կառավարության քաղաքականությունը: ՀՀ ֆինանսների նախարարության հիմնական խնդիրներն են հանրային ֆինանսների կառավարման ոլորտներում կառավարության միասնական պետական քաղաքականության ապահովումը, պետական ֆինանսների և պետական պարտքի արդյունավետ կառավարումը, հարկաբյուջետային քաղաքականության մշակումը և իրականացման ապահովումը, ներառյալ` բյուջետային գործընթացի կառավարումը, պետական գնումների արդյունավետության բարձրացմանն ուղղված շարունակական բարեփոխումների իրականացումը:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

«Հանրային ֆինանսների կառավարման բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ» ծրագրի նպատակն է հարկաբյուջետային քաղաքականության մշակումը և իրականացման ապահովումը, հանրային ֆինանսների արդյունավետ կառավարումը: Ծրագրի գծով 2020-2022թթ. համար սահմանվել են հետևյալ թիրախային ցուցանիշներ:

Դրանք են.

 

Չափորոշիչը	Ցուցանիշի մակարդակը
Հարկաբյուջետային ազդակ	1.6
Կառավարության պարտք/ՀՆԱ (100000 մարդու հաշվով), տոկոս	1.68
Կապիտալ ծախս (առանց ՌԴ վարկի)/ՀՆԱ (100000 մարդու հաշվով), տոկոս	0.23
Fitch-ի սուվերեն վարկունակության երկարաժամկետ միջազգային վարկանիշ	BB- կայուն հեռանկարով
Moody's-ի սուվերեն վարկունակության երկարաժամկետ միջազգային վարկանիշ	Ba- կայուն հեռանկարով

 

«Պետական պարտքի կառավարում» ծրագրի նպատակն է կառավարության ֆինանսական կարիքների բավարարման մշտական հնարավորության ապահովումը` երկարաժամկետ հատվածում նվազեցնելով պարտքի սպասարկման մեծությունը: Ծրագրի վերջնական արդյունքն է կառավարության պարտքի օպտիմալ կառուցվածքի ձևավորումը` հաշվի առնելով պոտենցիալ ռիսկերը:

«Պետական պարտքի կառավարում» ծրագրի գծով 2020-2022թթ. համար սահմանվել են հինգ թիրախային ցուցանիշներ, որոնք բխում են կառավարության պարտքի կառավարման 2020-2022թթ. միջնաժամկետ ռազմավարական ծրագրից: Դրանք են.

 

Չափորոշիչը	Ցուցանիշի մակարդակը(2022թ.)
ՀՀ կառավարության պարտքի մինչև մարում միջին ժամկետը,	8-11 տարի
Առաջիկա տարվա ընթացքում մարվող պետական գանձապետական պարտատոմսերի (ՊԳՊ) կշիռը ՊԳՊ-երի ծավալի մեջ (տարեվերջին)	20 տոկոս
ՀՀ կառավարության ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի նվազագույն կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ	80 տոկոս
ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի նվազագույն կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ	20 տոկոս
ՀՀ կառավարության ՀՀ դրամով ներգրավված պարտքի նվազագույն կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ	20 տոկոս

 

«Հանրային հատվածի ֆինանսական ոլորտի մասնագետների վերապատրաստում» ծրագրի նպատակն է հանրային հատվածի ֆինանսական ոլորտի մասնագետների աշխատանքի արդյունավետության բարելավումը, հանրային ֆինանսների կառավարման նոր գիտելիքների և փորձի յուրացումը: Նախատեսվում է,որ ծրագրի շրջանակներում շարունակական վերապատրաստում կանցնեն և արդյունքում կապահովվի որակավորված ներքին աուդիտորների, ֆինանսական և ծրագրային մասնագետների, ինչպես նաև գնումների համակարգողների ամբողջական ընդգրկվածություն համապատասխան վերապատրաստման միջոցառումներում:

«Գնումների գործընթացի կարգավորում և համակարգում» ծրագրի նպատակն է հանրային միջոցների ծախսման արդյունավետության բարձրացումը և կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցումը: Ծրագրի գծով 2020-2022թթ. համար սահմանվել են հետևյալ թիրախային ցուցանիշներ որոնք բխում են կառավարության ՀՀ կառավարության ծրագրից (գլուխ 8.2):

 

Չափորոշիչը	Ցուցանիշի մակարդակը(2022թ.)
Պետական բյուջետային, ինչպես նաև արտաբյուջետային միջոցների հաշվին մրցակցային եղանակով (բացառությամբ երկփուլ մրցույթի) գնման ընթացակարգերի իրականացում էլեկտրոնային համակարգով, տոկոս	100
Մրցակցային ընթացակարգերով կատարվող պետական գնումների ծավալ	47
Գնումների մրցույթների մասնակիցների միջին թիվ, իրավաբանական անձ	5

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում հիմնական ծախսային գերակայություններն են.

 

1. Սահմանված ժամանակահատվածում, ինչպես նաև նախորդող և հաջորդող տարիներին թիրախային նպատակը համարվում է առկա վարկանիշի բարելավումը` միջազգային հարթակում տնտեսական վարկանիշի դիրքի ամրապնդման համար, ինչը իր հերթին թե՛ միջազգային ներդրողների և թե՛ դոնոր ընկերությունների համար արտացոլում է հուսալի և գրավիչ բիզնես միջավայրի ստեղծում

2. Ավելացնել փոխառու միջոցների հաշվին պետական բյուջեի պակասուրդի զուտ ֆինանսավորման կառուցվածքում ներքին աղբյուրներից ներգրավվող փոխառությունների ծավալը և կշիռը: Նախատեսվում է, որ 2022թ. ֆինանսավորման զուտ ծավալը կկազմի 130 մլրդ դրամ (2018թ. 48 մլրդ դրամի դիմաց), իսկ կշիռը` 55% (2018թ. 36%-ի դիմաց)

3. Շարունակել միջազգային ֆինանսական շուկայի մասնակիցների հետ տարվող աշխատանքները:

4. Արտաքին աղբյուրներից ներգրավող վարկերի հաշվին պետական բյուջեի պակասուրդի ֆինանսավորման կառուցվածքում նվազեցնել բյուջետային աջակցության վարկերի ծավալը (հրաժարվելով դրանցից սկսած 2021 թվականից)` նախապատվությունը տալով առավել բարենպաստ պայմաններով տրամադրվող և ենթակառուցվածքների զարգացմանը ուղղված ծրագրային վարկերին:

5. Բարեփոխումների պահանջներին համապատասխանող կարողություններով hանրային հատվածի ֆինանսական և բյուջետային գործընթացում ներգրավված մասնագետների կարողությունների զարգացում:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ստորև ներկայացված են ֆինանսների բնագավառի 2020-2022թթ. յուրաքանչյուր տարվա համար նախատեսված չափաքանակները.

 

2020 թվականի համար`	186,999,057.5. հազար դրամ,
2021 թվականի համար`	192,815,091.3 հազար դրամ,
2022 թվականի համար`	211,182,108.3 հազար դրամ:

 

 

ՀՀ ՖԻՆԱՆՍՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
		Հարկաբյու- ջետային ազդակ	-2.3	2018թ	1.6	2020թ
		Կառա- վարության պարտք/ՀՆԱ (100000 մարդու հաշվով), տոկոս	1.73	2018թ	1.68	2023թ
Հարկաբյու- ջետային քաղաքա- կանության մշակում և իրականացման ապահովում, հանրային ֆինանսների արդյունավետ կառավարում	1108 Հանրային ֆինանսների կառավարման բնագավառում պետական քաղաքա- կանության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	Կապիտալ ծախս (առանց ՌԴ վարկի)/ՀՆԱ (100000 մարդու հաշվով), տոկոս	0.09	2018թ	0.23	2022թ
		Fitch-ի սուվերեն վարկունա- կության երկարա- ժամկետ միջազգային վարկանիշ	B+դրական հեռանկա- րով	2018թ. հուլիս	BB- կայուն հեռանկա- րով	2025թ.
		Moody's-ի սուվերեն վարկունա- կության երկարաժամկետ միջազգային վարկանիշ	B1 դրական հեռանկա- րով	2018թ. հուլիս	Ba- կայուն հեռանկա- րով	2025թ.
Կառա- վարության ֆինանսական կարիքների բավարարման մշտական հնարավորության ապահովումը` երկարաժամկետ հատվածում նվազեցնելով պարտքի սպասարկման մեծությունը,	1006 Պետական պարտքի կառավարում	ՀՀ կառա- վարության պարտքի մինչև մարում միջին ժամկետը, տարի	8.7	2018թ	8-11	2022թ	-
		Առաջիկա տարվա ընթացքում մարվող պետական գանձապետական պարտատոմսերի (ՊԳՊ) կշիռը ՊԳՊ-երի ծավալի մեջ (տարեվերջին), տոկոս	12.9	2018թ	20	2022թ	-
		ՀՀ կառա- վարության ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի նվազագույն կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ, տոկոս	85	2018թ	80	2022թ	-
		ՀՀ կառա- վարության ներքին պարտքի նվազագույն կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ, տոկոս	21.8	2018թ	20	2022թ	-
		ՀՀ կառա- վարության ՀՀ դրամով ներգրավված պարտքի նվազագույն կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ, տոկոս	19.1	2018թ	20	2022թ	-
Հանրային հատվածի ֆինանսական ոլորտի մասնագետների աշխատանքի արդյունա- վետության բարելավում, հանրային ֆինանսների կառավարման նոր գիտելիքների և փորձի յուրացում	1031 Հանրային հատվածի ֆինանսական ոլորտի մասնա- գետների վերա- պատրաստում	Մասնա- գիտական վերա- պատրաստում անցած որակավորված ներքին աուդիտորների թիվը	240	2018թ.	280	2022թ.	«Ներքին աուդիտի մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետ
							ՀՀ ֆինանսների նախարարի 2014 թվականի օգոստոսի 21-ի «Ներքին աուդիտորների շարունակական մասնագիտական վերա- պատրաստման կարգը հաստատելու մասին» N 541-Ն հրաման
							ՀՀ կառավարության 18/02/2016թ. նիստի N 6 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած ՊՖԿ համակարգի բարեփոխումների 2016-2020թթ իրականացվելիք գործողությունների ծրագրի 4.2.1 բաղադրիչ
		Ծրագրային բյուջետա- վորման վերա- պատրաստում անցած ֆինանսական և ծրագրային մասնագետների թիվ, մարդ	300	2019թ.	350	2022թ.	1. ՀՀ Կառավարության 2015 թվականի օգոստոսի 13-ի նիստի «Հայաստանի Հանրապե- տությունում ծրագրային բյուջետավորման համակարգի ամբողջական ներդրման ռազմավարությանը հավանություն տալու մասին» N 38 արձանագրային որոշում, 2. ՀՀ կառավարության 2014թ. մարտի 27-ի N 442-Ն որոշման հավելված (կետ 29.3) 3. ՀՀ կառավարության 2010թ. հոկտեմբերի 28-ի նիստի N 42 արձանագրային որոշման Հավելված 1(կետ 9)
		Մասնա- գիտական վերա- պատրաստում անցած գնումների համա- կարգողների թիվը ընդամենը	257	2018թ.	510	2019թ.	1. «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքի 16-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետ
							2. ՀՀ Կառավարության 2017 թվականի հունիսի 29-ի «Գնումների համակարգողների որակավորման շնորհման և նրանց շարունակական վերա- պատրաստման կարգը հաստատելու մասին» N 759 որոշում
Հանրային միջոցների ծախսման արդյունա- վետության բարձրացում և կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցում	1137 Գնումների գործընթացի կարգավորում և համակարգում	Պետական բյուջետային, ինչպես նաև արտա- բյուջետային միջոցների հաշվին մրցակցային եղանակով (բացառությամբ երկփուլ մրցույթի) գնման ընթացակարգերի իրականացում էլեկտրոնային համակարգով, տոկոս	100	2018թ.	100	2022թ.	ՀՀ կառավարության ծրագիր գլուխ 8.2. ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐԸ Ծախսային քաղաքա- կանության արդյունա- վետության բարձրացման գործում կարևորվելու են նաև պետական գնումների բարեփոխումները: Մասնավորապես, ներդրվելու է պետական գնումների արդար և թափանցիկ էլեկտրոնային համակարգ: Օրենսդրորեն ամրագրվելու են ապրանքների և ծառայությունների նկարագրման միասնական և չափելի ստանդարտներ: Էլեկտրոնային եղանակով մշտադիտարկվելու է ապրանքների և ծառայությունների` սահմանված ժամկետներում, նախանշված որակով և կարգով մատակարարումը: Շեղումների դեպքում արձանագրված խնդիրների հիման վրա շարունակաբար կատա- րելագործվելու է օրենսդրական դաշտը` անհրաժեշտ փոփոխություններն արտացոլելով նաև գնումների էլեկտրոնային համակարգով:
		Մրցակցային ընթացա- կարգերով կատարվող պետական գնումների ծավալ	45	2018թ.	47	2022թ.
		Գնումների մրցույթների մասնակիցների միջին թիվ, իրավաբանական անձ	5	2018թ.	5	2022թ.

 

5.14 ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ

 

ՈԼՈՐՏԸ

ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեն ընդգրկում է ՀՀ հարկային և մաքսային մարմինները: Ոլորտի ընդգրկման շրջանակներն են.

• Հարկային և մաքսային միասնական պետական քաղաքականության իրականացում, հարկային և մաքսային օրենսդրության ամբողջական և համահավասար կիրառումը;
• ՀՀ ՊԵԿ-ի կողմից վերահսկվող` ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտների ապահովումը;
• Արդյունավետ հարկային և մաքսային հսկողության իրականացումը;
• ՀՀ տնտեսական անվտանգությանը նպաստումը;
• Հարկ վճարողների և արտաքին տնտեսական գործունեություն իրականացնողների կողմից պարտավորությունների օրինաչափ և հարմարավետ կատարման նպատակով` ժամանակակից և մրցունակ համակարգերի միջոցով որակյալ ծառայությունների մատուցումը և սպասարկումը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Կառավարությունը համոզված է, որ հասարակության ու պետության կյանքի վրա ամենակործանարար ազդեցություն ունեցող երևույթներից մեկը կոռուպցիան է, հետևաբար կոռուպցիայի դեմ պայքարը հիմնական առաջնահերթություններից է, և այս պայքարում Կառավարությունը լինելու է վճռական, հաստատակամ, անզիջում և անհանդուրժող: Առանձնահատուկ կարևորվում է կոռուպցիան ծնող պատճառների վերհանմանը և դրանց վերացմանը միտված գործողությունների իրականացումը:
Կառավարությունը Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության ընձեռած հնարավորությունների սահմաններում անզիջում պայքար կմղի կոռուպցիայի դեմ` այս ընթացքում ակնկալելով լայն հանրային աջակցություն և համագործակցություն իրավապահ մարմինների հետ: Կոռուպցիան պետք է արժանանա լայն հանրային արգահատանքի: Ոչ թափանցիկ աղբյուրներից գույք ձեռք բերած պաշտոնյաները, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված պատժին զուգահեռ, պետք է արժանանան հանրային արհամարհանքի և դատապարտման:
Հակակոռուպցիոն պայքարի արդյունավետության համար անհրաժեշտ է երաշխավորել փոխզսպումների և հակակշիռների սկզբունքի կիրարկումը, հնարավորինս նվազեցնել օրենսդրական կարգավորումներում երկակի մոտեցումներ կիրառելու հնարավորությունները, ինչպես նաև ներդնել նոր գործիքակազմ: Ընդ որում, պայքարը պետք է իրականացվի ինչպես ռազմավարական միջոցառումների իրականացմամբ, այնպես էլ հակակոռուպցիոն ինստիտուցիոնալ համակարգի զարգացման և վերափոխման միջոցով: Էական նշանակություն կարող են ունենալ նաև տարբեր ոլորտների իրավական կարգավորումների պարզեցումը և հստակեցումը:

Հայաստանից ապօրինի դուրս բերված ակտիվները վերադարձնելու նպատակով Կառավարությունը մտադիր է վերանայել ակտիվների վերադարձի ինստիտուտի վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությունը և ամրապնդել միջազգային համագործակցությունը:

1. Ստվերային տնտեսության կրճատմանն ու մրցունակ բիզնես միջավայրի ձևավորմանն ուղղված հարկային քաղաքականությունը: Պետության կողմից իրականացվող հարկային քաղաքականությունը պետք է ուղղվի տնտեսության ներդրումային գրավչության բարձրացմանն ու տնտեսական ակտիվության մակարդակի բարելավմանը` դրանով իսկ ստեղծելով կայուն նախադրյալներ` արտահանման և երկարաժամկետ տնտեսական աճի, հանրային բարիքի վերաբաշխման և հարկաբյուջետային կայունության ամրապնդման համար: Այս նպատակների իրականացման տեսանկյունից կարևորվելու է ներդրողների համար արդար, ընկալելի և կանխատեսելի միջավայրի ձևավորումը:

2. Կառավարությունը երկարաժամկետ տնտեսական աճին նպաստելու նպատակով իրականացնելու է ուղղակի հարկերի բեռի նվազեցում` ի հաշիվ անուղղակի հարկերի: Այսպիսի քաղաքականությունը թույլ կտա բարձրացնել տնտեսության մրցունակությունը: Ըստ այդմ` հեռանկարային զարգացման տեսանկյունից կարևոր` արտահանելի հատվածում կաճեն շահութաբերությունը և ներդրումների իրականացման խթանները: Մասնավորապես, Կառավարությունն իջեցնելու է շահութահարկի դրույքաչափը, սահմանելու է եկամտային հարկի համահարթ դրույքաչափ` աստիճանաբար իջեցնելով այն, օտարերկրացի ֆիզիկական անձանց շահաբաժինները հարկվելու են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների շահաբաժինների հարկման միևնույն` ավելի ցածր դրույքաչափերով, աստիճանաբար բարձրացվելու են ակցիզային հարկի դրույքաչափերը:

3. Արդարացի հարկման նպատակով ձեռնարկվելու են քայլեր հարկային բեռը դեպի «վճարունակ հարկ վճարողներ» տեղափոխելու ուղղությամբ, մասնավորապես սահմանվելու են անշարժ գույքի հարկը գույքի իրական` շուկայական արժեքի հիման վրա հաշվարկելու ընթացակարգեր, միաժամանակ սահմանվելու է հավաքագրումների նկատմամբ հանրային հսկողության առցանց գործիքակազմ` ուղղված սոցիալական արդարության վերականգնմանը:

4. Միջազգային առևտրատնտեսական հարաբերությունները զարգացնելու նպատակով Կառավարությունն ընդլայնելու է կրկնակի հարկումը բացառող համաձայնագրերի աշխարհագրությունը: Երկրի ներսում ձևավորվող հարկման բազաների պաշտպանության նպատակով ներդրվելու են տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումներ և հարկման նպատակով տեղեկատվության փոխանակման համակարգեր:

5. Հարկային քաղաքականությանը զուգահեռ` հարկային համակարգի վարչարարության պարզեցման միջոցով Կառավարությունը պետք է նպաստի ստվերի կրճատմանը և Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի եկամուտների գեներացմանը` առանց հավելյալ խոչընդոտներ ստեղծելու տնտեսական գործունեության իրականացման համար: Այս նպատակների իրագործման համար Կառավարությունը, Հարկային օրենսգրքի բարելավմամբ, սահմանելու է ընկալելի և կանխատեսելի հարկային կանոններ, որոնք ներդրումային ծրագրերի, ծախսերի և եկամուտների տնօրինման գործընթացներում նպաստելու են արդյունավետ որոշումների կայացմանը:

6. Հարկային մարմինը պատմականորեն ընկալվում է որպես Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի հարկային եկամուտներն ապահովող կամ հավաքագրող (հարկահավաք), որի խնդիրն է Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի հարկային մուտքերի ծրագրային ցուցանիշի` պլանի կատարումը, որն իրականում խնդրահարույց է հարկային մարմնի առաքելության տեսակետից:

7. Հարկային վարչարարության թիրախը պետք է լինի հարկ վճարողների կողմից հարկային պարտավորությունների` ամբողջ ծավալով և ժամանակին հայտարարագրման ու կատարման ապահովումը:

8. Կոռուպցիան և հարկային ստվերը համակարգային ռիսկեր են, որոնք ուղղակիորեն հակասում են պետության և հասարակության ընդհանրական շահերին ու խոչընդոտում են բնականոն զարգացումը: Հետևաբար, հարկային մարմինը պետք է գործի այնպես, որ հարկ վճարողները չկարողանան և չձգտեն թաքցնել հարկերը:

9. Հարկային մարմնի կողմից պետք է մատուցվեն որակյալ ծառայություններ և իրականում պետք է ապահովվի հարկային վարչարարության ոչ խտրական լինելը: Հարկային մարմինը չպետք է միջամտի օրինապահ հարկ վճարողների գործունեությանը` հաճախակի ստուգումներով կամ գերավճարներով ու կանխավճարներով ծանրաբեռնելով: Օրինապահ հարկ վճարողը պետք է չնկատի հարկային վարչարարությունը, թեև անգամ օրինապահները պետք է ենթարկվեն մշտադիտարկման, որպեսզի երաշխավորվի վերջիններիս օրինապահ լինելը:

10. Միևնույն ժամանակ ակնհայտ է, որ սոցիալական, քաղաքական կամ որևէ այլ պատճառաբանությամբ հարկ չվճարող և դրա հաշվին օգուտ ստացող յուրաքանչյուր ոք ընդամենն օրինախախտ է, իսկ մեղմ վարչարարությունը պետք է տարածվի բացառապես օրինապահ հարկ վճարողների վրա:

11. Հարկային մարմնի գործունեության արդյունքում հարկ վճարողները պետք է գիտակցեն, որ`

− բացի պարտադիր լինելուց, հարկ վճարելը նաև պատվաբեր է.

− հարկ չվճարելը ձեռնտու չէ, քանի որ կիրառվող պատասխանատվության միջոցներն անխուսափելի, անհամաչափ խիստ և թանկ են.

− հարկ թաքցնող գործարարն օրինախախտ է և ենթարկվելու է պատասխանատվության.

− չկան երաշխավորման այնպիսի մեխանիզմներ կամ անձինք, որոնք օրինախախտ հարկ վճարողին կապահովագրեն պատասխանատվության անխուսափելիությունից:

12. Այդպիսով կարմատավորվի հարկային պարտավորությունները կամավորության սկզբունքով կատարելու` հարկ վճարողների վարքագիծը:

13. Ստվերային շրջանառությունները կրճատելու համար առանձնակի կարևորվելու է տնտեսությունում բոլոր գործարքների լիարժեք փաստաթղթավորման ապահովումը, որը հնարավորություն կտա նաև լրացուցիչ եկամուտներ ապահովելու, ինչպես նաև նպաստելու հավասար մրցակցային պայմանների ձևավորմանը:

14. Մաքսային վարչարարության պարզեցմամբ սահմանվելու են միջազգային առևտրային հոսքերի գրավիչ պայմաններ: Էլեկտրոնային կամ ազդարարման այլ հարթակների կիրառմամբ գործարար համայնքը մշտապես իրազեկվելու է բարեփոխումների բովանդակության և Հայաստանի մրցակցային առավելությունների վերաբերյալ: Ներդրումային գրավչության բարձրացման նպատակով հնարավորին չափ պարզեցվելու է մաքսային սահմանի անցման գործընթացը, և նվազեցվելու է սահմանի անցման համար պահանջվող ժամանակը:

15. Այս առումով կարևորվում է «Մեկ կանգառ, մեկ պատուհան» համակարգի վերջնական ներդրումը` մաքսային սահմանի անցման կետերում իրականացվող գործընթացների բարելավման մասով: Նշված համակարգի ներդրմամբ արտաքին առևտրի ոլորտում ներկայացվող տեղեկատվությունն ամբողջությամբ լինելու է էլեկտրոնային եղանակով, իսկ այն տեղեկատվությունը, որն արդեն առկա է համակարգում, չի պահանջվելու մյուս պետական մարմինների իրականացրած գործառույթների համար:

16. Նշված քայլերով Կառավարությունը հարկային վարչարարության արդյունավետության բարձրացման և ստվերային տնտեսության կրճատման ճանապարհով նախատեսում է ապահովել հարկեր/ՀՆԱ ցուցանիշի շարունակական աճ առավելագույն հնարավորի սահմաններում:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Ոլորտային քաղաքականության թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ՀՀ ՊԵԿ-ի կողմից իրականացվող հիմնական ծրագրերը և միջամտության ուղղություններն են (ըստ գերակայությունների նվազման հաջորդականության).

1. ՀՀ հարկային և մաքսային մարմինների կողմից իրականացվող վարչարարություն` Հարկային և մաքսային քաղաքականության մշակումը, պլանավորումը, մոնիտորինգը, ծրագրերի համակարգումը, գանձման, վերահսկողության և աջակցության ծառայություները նպաստում են ՀՀ-ում արդյունավետ հարկային և մաքսային վարչարարության իրականացմանը:

2. ՀՀ տնտեսվարող սուբյեկտներին ակցիզային դրոշմանիշներով և դրոշմապիտակներով ապահովում` ՀՀ հարկային օրենսգրքի համաձայն ակցիզային հարկով հարկման ենթակա ապրանքների համար տնտեսվարող սուբյեկտներին ակցիզային դրոշմանիշերով ապահովման դերը էական է հարկային եկամուտների հավաքագրման տեսանկյունից: Ինչպես նաև «Առևտրի և ծառայությունների մասին» ՀՀ օրենքի և Եվրասիական տնտեսական միության մաքսային օրենսգրքի համաձայն պարտադիր դրոշմավորման ենթակա ապրանքների համար դրոշմապիտակների տրամադրումն ունի ռազմավարական նշանակություն հարկերի հավաքագրման և բյուջետային եկամուտների ապահովման տեսանկյունից:

3. ՀՀ ՊԵԿ կարիքների համար անհրաժեշտ նյութատեխնիկական բազայով ապահովում` Հարկային և մաքսային ծառայությունների համար անհրաժեշտ նյութատեխնիկական բազայով ապահովումը նպաստում է ՀՀ ՊԵԿ բնականոն գործունեության անխափան ընթացքին: Իսկ ռենտգենյան սարքավորումների կիրառումը կանխում է մաքսանենգության ցանկացած փորձ:

4. Փորձաքննությունների իրականացում և եզրակացությունների տրամադրում, անվճարունակ քաղաքացիներին իրավական ծառայությունների տրամադրում և հարկային և մաքսային ծառայողների վերապատրաստում` Յուրաքանչյուր ոք ունի իրավաբանական օգնություն ստանալու իրավունք: Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության իրավաբանական օգնությունը ցույց է տրվում պետական միջոցների հաշվին: Յուրաքանչյուր տարի հարկային և մաքսային ծառայողների առնվազն մեկ երրորդը ենթակա է պարտադիր վերապատրաստման: Վերջիններիս մասնագիտական որակների կատարելագործումը միմիայն կնպաստի առավել որակյալ կադրային ապահովվածության իրականացմանը և որակյալ ծառայությունների մատուցմանը հասարակությանը:

5. ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի շենքային ապահովվածության և առկա պայմանների բարելավում` ՀՀ ՊԵԿ-ի նոր շենքերի և շինությունների շինարարությունը նպաստում է համակարգի գործունեության ընդլայնմանը, կապիտալ վերանորոգումը բարելավում է աշխատակիցների աշխատանքային պայմանները, իսկ ազատ տնտեսական գոտիների ընդլայնումը խթան է հանդիսանում ՀՀ-ում ներդրումային միջավայրի գրավչության բարձրացման համար:

 

 ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ստորև ներկայացվում է պետական եկամուտների կոմիտեի 2020-2022 թվականների յուրաքանչյուր տարվա համար նախատեսված չափաքանակները.

 

2020 թվականի համար` 28,946,156.6 հազ. դրամ,

2021 թվականի համար` 29,955,656.0 հազ. դրամ,

2022 թվականի համար` 30,286,091.0 հազ. դրամ:

 

ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԿՈՄԻՏԵԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Հարկային և մաքսային միասնական քաղաքա- կանության իրականացում, հարկային և մաքսային օրենսդրության ամբողջական և համահավասար կիրառում:	1023			2018 թվական**		2025 թվական	ՀՀ Ազգային ժողովի 14.02.2019 թվականի N ԱԺՈ-002-Ն որոշմամբ հավանության արժանացած ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշման 8.1 կետով սահմանված հարկային համակարգի նպատակներն ու թիրախները:
	Հարկային և մաքսային ծառայու- թյուններ	Հարկային եկամուտների կշիռը ոչ գյուղատն- տեսական ՀՆԱ-ում, տոկոս	24.2	2018 թվական	27.6	2025 թվական
		Հարկային եկամուտների կշիռը ՀՆԱ-ում, տոկոս	20.9	2018 թվական	24.0	2025 թվական
		Վարչարարության արդյունա- վետության գործակից*	1.39	2018 թվական	1.12	2025 թվական

 

5.15 ՀՀ ՀԱՇՎԵՔՆՆԻՉ ՊԱԼԱՏ

 

ՈԼՈՐՏԸ

ՀՀ հաշվեքննիչ պալատն արտաքին պետական հաշվեքննություն իրականացնող անկախ պետական մարմինն է:

Հաշվեքննիչ պալատի գործունեության նպատակը հանրային ֆինանսների և սեփականության ոլորտում պետական և համայնքային բյուջեների միջոցների, ստացած փոխառությունների և վարկերի, պետական և համայնքային սեփականության օգտագործման օրինականության և արդյունավետության վերաբերյալ Ազգային ժողովին և հանրությանը ժամանակին, մասնագիտական և անկողմնակալ տեղեկատվություն ներկայացնելն է:

Նշված նպատակի ապահովման համար հաշվեքննիչ պալատն իրականացնում է հանրային ֆինանսների և սեփականության ոլորտում հաշվեքննություն (ստուգում) պետական բյուջեի և համայնքային բյուջեների միջոցների, ստացված փոխառությունների ու վարկերի, պետական և համայնքային սեփականության օգտագործման օրինականության և արդյունավետության նկատմամբ:

Հաշվեքննության նպատակն է պարզել հաշվեքննության առարկայի օրինականության ու տնտեսման, նպատակային և ծախսային արդյունավետության սկզբունքների պահպանումը:

Հաշվեքննությունն իրականացվում է պետական բյուջեի և համայնքային բյուջեների միջոցներից ֆինանսավորվող պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում և հիմնարկներում: Իրավաբանական անձանց մոտ ստուգում իրականացվում է հատուկ դեպքերում` օրենքով սահմանված կարգով:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Նկատի ունենալով սահմանադրորեն և օրենքով Հաշվեքննիչ պալատի անկախության համար սահմանված սկզբունքը, Հաշվեքննիչ պալատն ինքնուրույն է սահմանում իր հիմնական թիրախները, այնուամենայնիվ դրանք, ըստ էության, փոխկապակցված են հանրային ֆինանսների և սեփականության ոլորտում ՀՀ կառավարության հիմնական նպատակների և թիրախների հետ: Մասնավորապես, ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հաստատված ՀՀ կառավարության ծրագրում հստակ ընդգծված են հանրային ռեսուրսների կառավարման օրինականության և արդյունավետության, օգտավետության և խնայողությամբ սկզբունքների պահպանման պահանջը, և այդ մասով Հաշվեքննիչ պալատը նպատակադրված է հաշվեքննությունների միջոցով պարզել հաշվեքննության առարկայի օրինականության ու տնտեսման, նպատակային և ծախսային արդյունավետության սկզբունքների պահպանումը:

Այդ նպատակով Հաշվեքննիչ պալատն, իր գործունեության տարեկան ծրագրի հիման վրա իրականացնում է ֆինանսական, համապատասխանության և կատարողականի հաշվեքննություններ, իսկ հաշվեքննության թիրախները սահմանվում են ռիսկերի գնահատման մեթոդաբանությամբ: Այս առումով Հաշվեքննիչ պալատի գերակայություններից է ավելացնել հաշվեքննության թիրախների քանակը, որի իրականացման համար անհրաժեշտ են լրացուցիչ ռեսուրսներ:

Հաշվեքննիչ պալատի ֆինանսական, հսկողության և կառավարչական գործընթացների հետ կապված ռիսկերի կառավարման արդյունավետությունը բարձրացնելու նպատակով հաշվեքննիչ պալատը նպատակադրված է ներսում ներդնել և զարգացնել որակի կառավարման համակարգ, ինչի իրագործման համար նույնպես պետք է ներգրավվի լրացուցիչ ֆինանսական, մարդկային և նյութական ռեսուրսներ, ինչպես նաև պետք է բարձրացվի Հաշվեքննիչ պալատի աշխատակազմի մասնագիտական կարողությունները:

Նպատակային թիրախներն ապահովելու և ծրագիրը հաջող ավարտելու նպատակով Հաշվեքննիչ պալատը ձգտում է հասնել վերջնական արդյունքներին հետևյալ ուղղությունների սահմաններում.

• Արտաքին պետական հաշվեքննության ոլորտի վերաբերյալ ՀՀ օրենսդրության բարելավում` նկատի ունենալով Աուդիտի բարձրագույն մարմինների միջազգային կազմակերպության (INTOSAI) ստանդարտներով սահմանված ֆինանսական, գործառնական և կազմակերպչական անկախության հարցերը (Կառավարության 2019թ. ծրագիր, էջ 6, 2-րդ մաս, 3-րդ կետ):
• Հաշվեքննության գործընթացի որակի բարձրացում` նկատի ունենալով նաև Հաշվեքննիչ պալատի ՏՏ ենթակառուցվածքների զարգացման հարցերը (Կառավարության 2019թ. ծրագիր, էջ 6, 2-րդ մաս, 3-րդ կետ):
• Ազգային ժողովի, կառավարության և այլ շահառուների հետ համագործակցության զարգացում` հատկապես նկատի ունենալով հաշվեքննությունից հետո տարվող աշխատանքները` follow-up գործընթաց (Կառավարության 2019թ. ծրագիր, էջ 68, 8.2.մաս, 2-րդ պարբերություն):
• Հաշվեքննիչ պալատում մասնագիտական կարողությունների շարունակական զարգացում (Կառավարության 2019թ. ծրագիր, էջ 7, 3-րդ պարբերություն):

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հաշվեքննության ոլորտային քաղաքականության թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում Հաշվեքննիչ պալատի համար գերակա համարվող ուղղություններն են.

• Արտաքին պետական հաշվեքննության ոլորտի վերաբերյալ ՀՀ օրենսդրությունը բարելավում:
• Հաշվեքննիչ պալատում մասնագիտական կարողությունների շարունակական զարգացում:
• Հաշվեքննության գործընթացի որակի բարձրացում` նկատի ունենալով նաև Հաշվեքննիչ պալատի ՏՏ ենթակառուցվածքների զարգացման հարցերը:
• Ազգային ժողովի, կառավարության և այլ շահառուների հետ համագործակցության զարգացում` հատկապես նկատի ունենալով հաշվեքննությունից հետո տարվող աշխատանքները (follow-up գործընթաց):

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

 

2020 թվականի համար`	1,135,506.3 հազ. դրամ:
2021 թվականի համար`	1,152,282.1 հազ. դրամ:
2022 թվականի համար`	1,172,036.2 հազ. դրամ:

 

ՀՀ ՀԱՇՎԵՔՆՆԻՉ ՊԱԼԱՏԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառա- վարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
ՀՀ հաշվեքննիչ պալատի գործու- նեության տարեկան ծրագրի կատա- րողականի ինքնագնա- հատական` Աուդիտի բարձրագույն մարմինների միջազգային կազմա- կերպության Հանրային ֆինանսների և սեփա- կանության ոլորտում պետական և համայնքային բյուջեների միջոցների, ստացված փոխառու- թյունների և վարկերի, պետական և համայնքային սեփականության օգտագործման օրինա- կանության և արդյունա- վետության վերաբերյալ Ազգային ժողովին և հանրությանը ժամանակին, մասնագիտական և անկողմնակալ տեղեկատ- վություն ներկայացնելն է:	1161 Հանրային ֆինանսների և սեփակա- նության ոլորտում հաշվեքննու- թյուն	ՀՀ հաշվեքննիչ պալատի գործու- նեության տարեկան ծրագրի կատա- րողականը` Աուդիտի բարձրագույն մարմինների միջազգային կազմա- կերպության (INTOSAI) մեթոդա- բանության հիման վրա (SAI PMF)	Գնահա- տականը 1-2 միջա- կայքում	2016թ.	Ակնկալվող գնահա- տականը 2-3 միջա- կայքում	2020թ.	ՀՀ կառավա- րության 2019թ. փետրվարի 8-ի N 65-Ա որոշմամբ հաստատված կառավա- րության ծրագրում ընդգրկված են հանրային ռեսուրսների կառավարման օրինակա- նության և արդյունա- վետության, օգտավե- տության և խնայո- ղությամբ սկզբունքների պահպանման պահանջը` մասնա- վորապես էջ 6,2-րդ մաս, 3-րդ կետ, էջ 68, 8.2 մաս, 2-րդ պարբե- րություն և էջ 7. 3-րդ պարբե- րություն:

 

5.16 ԸՆՏՐԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը (այսուհետ` նաև Հանձնաժողով) սահմանադրական կարգավիճակով օժտված անկախ պետական մարմին է, որը կազմակերպում է Ազգային ժողովի և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունները, հանրաքվեները, ինչպես նաև վերահսկողություն է իրականացնում դրանց օրինականության նկատմամբ:

Հանձնաժողովի աշխատանքներն ուղղված են ընտրական գործընթացների պատշաճ կազմակերպմանն ու անցկացմանը, դրանց բարելավմանն ու կատարելագործմանը, ընտրական իրավունքի և ընտրական գործընթացների վերաբերյալ ուսուցումների և դասընթացների կազմակերպմանը, դասավանդման նոր մեթոդաբանության, ուսուցման նոր հարթակների մշակմանն ու ներդրմանը և ընտրական գործընթացների վերաբերյալ հանրային իրազեկման ապահովմանն ու ընդլայնմանը:

Վերոգրյալի ապահովման համար իրականացվում են վերլուծություններ, ուսումնասիրություններ, կազմակերպվում են Հանձնաժողովի անդամների և Հանձնաժողովի աշխատակիցների վերապատրաստումներ, անցկացվում են սեմինարներ, կոնֆերանսներ, ապահովվում են շփումներ շահագրգիռ մասնակիցների հետ (կուսակցությունների ներկայացուցիչներ, հասարակական կազմակերպություններ, զանգվածային լրատվության միջոցների ներկայացուցիչներ, տարածքային ընտրական հանձնաժողովներ և այլն):

Հանձնաժողովը անդամակցում է Եվրոպայի ընտրական իշխանությունների ասոցիացիա (ACEEEO) կազմակերպությանը:

Հանձնաժողովը համագործակցել է`

1) 2016-2017 թվականներին` Միավորված Ազգերի Զարգացման Ծրագիր «Աջակցություն ընտրական գործընթացին Հայաստանում» ծրագրի շրջանակներում

2) 2018-2020 թվականներին` Միավորված Ազգերի Զարգացման Ծրագիր «Հայաստանում ընտրական գործընթացի աջակցություն» ծրագրի շրջանակներում:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի կանոնադրության համաձայն` Հանձնաժողովի նպատակն է Ազգային ժողովի և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների, ինչպես նաև հանրաքվեների կազմակերպումն ու անցկացումը:

Հանձնաժողովի խնդիրներն են`

1) կազմակերպել և անցկացնել Ազգային ժողովի և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունները, ամփոփել արդյունքները,

2) կազմակերպել և անցկացնել հանրաքվեները, ամփոփել արդյունքները,

3) վերահսկողություն իրականացնել ընտրությունների և հանրաքվեների կազմակերպման և անցկացման օրինականության նկատմամբ:

Հանձնաժողովը համագործակցում է հասարակական կազմակերպությունների հետ` հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար ընտրական գործընթացներն առավել մատչելի դարձնելու ուղղությամբ: Նշված աշխատանքները կնպաստեն նաև ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված նպատակին, ըստ որի`«վերահաստատելով հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված հետևողական ջանքերը` Կառավարությունը շարունակելու է ձեռնարկել անհրաժեշտ բոլոր միջոցները` բացառելու համար հաշմանդամության հիմքով խտրականությունը կյանքի բոլոր ոլորտներում», և ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված` հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների և արժանապատվության պաշտպանությանը և նրանց սոցիալական ներառման ապահովման խնդրի լուծմանը:

2016-2020 թվականների «Աջակցություն ընտրական գործընթացներին Հայաստանում» և «Հայաստանում ընտրական գործընթացների աջակցություն» ծրագրերի շրջանակներում Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովին տրամադրվել են ծրագրատեխնիկական միջոցներ:

Նախատեսվող և մշակման փուլում են գտնվում հեռահար ուսուցման, մասնագիտական դասընթացների անցկացման, ընտրողների գրանցումն իրականացնող տեխնիկական սարքավորումների (VAD) ռեեստրի վարման ավտոմատացված համակարգերը, ինչպես նաև Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի Տվյալների կենտրոնի ծրագրատեխնիկական (սերվերային հավաքածու) միջոցների, դյուրակիր համակարգիչների (notebook) և բազմաֆունկցիոնալ տպող սարքերի ձեռք բերման նախագիծը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի ծախսային գերակայություններն են`

1.Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի գործունեության ապահովում և ընտրական ծրագրերի համակարգման, կազմակերպման, անցկացման, մոնիտորինգի ծառայություններ ընտրությունների կազմակերպման և անցկացման ծախսերը.

2.Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների կազմակերպման

ծախսերը.

3 Ընտրական հանձնաժողովների անդամների մասնագիտական դասընթացների կազմակերպման ծախսերը.

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ոլորտային թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի կողմից իրականցվում են հետևյալ ընդհանուր ծախսերը

 

2020 թվականի համար`	1,157,826.3 հազ. դրամ,
2021 թվականի համար`	1,163,321.1 հազ. դրամ,
2022 թվականի համար`	1,168,898.3 հազ. դրամ:

 

ԿԵՆՏՐՈՆԱԿԱՆ ԸՆՏՐԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառա- վարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Օրինական և թափանցիկ ընտրական գործ- ընթացների կազմա- կերպում և ապահովում	1096 - Ընտրական գործ- ընթացների համա- կարգում, կանոնա- կարգում և տեղեկատ- վության տրամադրում	Ընտրությանը մասնակիցների թվաքանակ ընդամենը ընտրության իրավունք ունեցողների նկատմամբ, տոկոս	50	2019թ.	60	2022թ.	Հանձնաժողովը համագոր- ծակցում է հասարակական կազմակեր- պությունների հետ` հաշմանդա- մություն ունեցող անձանց համար ընտրական գործընթացներն առավել մատչելի դարձնելու ուղղությամբ: Նշված աշխատանքները կնպաստեն նաև ՀՀ կառա- վարության ծրագրով սահմանված` հաշմանդա- մություն ունեցող անձանց իրավունքների և արժանա- պատվության պաշտպա- նությանը և նրանց սոցիալական ներառման ապահովման խնդրի լուծմանը:
		ՀՀ ԿԸՀ որոշումների և գործողու- թյունների դատական կարգով ոչ իրավաչափ ճանաչված դեպքերի քանակ, հատ	0	2019թ.	0	2022թ.
		Ոլորտի կարգավորման վերաբերյալ հանրային գոհունակության գնահատական, 1-10 բալային համակարգում, (ժողովրդա- վարության և մարդու իրավունքների պաշպանության հարցերով զբաղվող նվազագույնը 30 հասարակական կազմակերպու- թյունների շրջանում անցկացված հարցման արդյունքներով)	առկա չէ	2019թ.	7	2022թ.

 

5.17 ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄՐՑԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը (այսուհետ` Հանձնաժողով) «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով (այսուհետ նաև` Օրենք) սահմանված նպատակի համաձայն` տնտեսական մրցակցության պաշտպանության ոլորտում պետական քաղաքականություն իրականացնող մարմին է: Հանձնաժողովը համաձայն որդեգրված հրամայականի` ամրագրում է տնտեսական մրցակցության իրավիճակի վերլուծությունը, 2020-2022 թվականների ընթացքում իրականացվելիք մրցակցային քաղաքականության գերակա ուղղությունները, առկա հիմնախնդիրների հիման վրա սահմանում են ապրանքային շուկաներում մրցակցության խթանման համար անհրաժեշտ միջոցառումները, արդի պայմաններում մրցակցության խրախուսմանն ու զարգացմանն ուղղված կարգավորման մեխանիզմները: Հայաստանի Հանրապետությունում տնտեսական զարգացման բնագավառի հիմնական գերակա ուղղությունը շարունակում է մնալ փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացումն ու աջակցումը: Ծրագիրն ապահովում է Հանձնաժողովի 2019-2021 թթ. միջնաժամկետ ծախսային ծրագրի շարունակությունը: Ծրագրի մշակման համար իրավական հիմք են հանդիսացել Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունը (հոդված 8), Հայաստանի Հանրապետության Քաղաքացիական օրենսգիրքը (հոդված 12), «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Հանձնաժողովը, համաձայն ծրագրային բյուջետավորման գործընթացի, յուրաքանչյուր տարի պարտավոր է իրականացնել լայն սպառման պարենային և ոչ պարենային հինգ շուկաների ուսումնասիրություններ, որի արդյունքում պետք է պարզի մրցակցային միջավայրին վերաբերող մի շարք ցուցանիշներ: Մասնավորապես, նախատեսվում է դիտարկել ապրանքային շուկաների կառուցվածքը, շուկայում գերիշխող դիրք ունեցող տնտեսվարող սուբյեկտների մասնաբաժինները, չհայտարարագրված և արգելված համակենտրոնացման, գերիշխող դիրքի չարաշահման, հակամրցակցային համաձայնության կայացման, անբարեխիղճ մրցակցության դեպքերի, վարչական վարույթների հարուցման, պատասխանատվության միջոցների կիրառման, Հանձնաժողովի որոշումների բողոքարկման ցուցանիշները:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հանձնաժողովը պետք է ունենա ապարատի պահպանման ծախսերի բավարար ծավալ, որպեսզի կարողանա պատշաճ մակարդակով իրագործել ներկայացված ծրագրի դրույթները: Անհրաժեշտ է հատուկ ուշադրություն հրավիրել աշխատակազմի աշխատանքի համար լիարժեք պայմանների ստեղծմանը, որը ներառում է ինչպես յուրաքանչյուր աշխատողի ժամանակակից, օպտիմալ շրջանակներում տեխնիկապես հագեցած, բարվոք աշխատանքային պայմանների և աշխատատեղերի ստեղծումը, այնպես էլ ներքին և արտաքին ցանցերով իրական տեղեկատվական բազայով և տեղեկատվական կենտրոնով ապահովումը:

Աշխատակիցների կողմից շահագործվող համակարգչային տեխնիկայի խմբաքանակները, ինչպես նաև կահույքը, մաշվել են և ֆիզիկապես, և բարոյապես, այդ իսկ պատճառով խիստ անհրաժեշտություն է առաջացել ձեռք բերելու ժամանակակից սերնդի համակարգչային տեխնիկա, գրասենյակային բազկաթոռներ և այլ կահույք:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ոլորտային թիրախների (վերջնական արդյունքի) ապահովման նպատակով 2020-2022թթ. միջնաժամկետ ծախսային ծրագրով Հանձնաժողովի կողմից կանխատեսվում է իրականացնել հետևյալ ընդհանուր ծախսերը.

 

2020 թվականի համար`	403,303.9 հազ. դրամ,
2021 թվականի համար`	410,960.2 հազ. դրամ,
2022 թվականի համար`	417,041.4 հազ. դրամ:

 

5.18 ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Ատոմային էներգիայի օգտագործման ոլորտի միջուկային և ճառագայթային անվտանգության կարգավորում:

Հայկական ԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետի երկարացման լիցենզավորում` ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարություն:

Ճառագայթային աղբյուրներ պարունակող ախտորոշիչ սարքերի լիցենզավորում:

Միջուկային տեղակայանքների և միջուկային նյութերի ֆիզիկական պաշտպանություն` ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության հետ:

Սահմանային անցակետերում միջուկային նյութերի և ճառագայթային աղբյուրների չարտոնված տեղափոխման հսկողություն` ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի հետ:

Բնակչության և ՀԱԷԿ-ի անձնակազմի պաշտպանություն միջուկային և ճառագայթային վթարների դեպքում, այդ թվում միջուկային տեղակայանքների հրդեհի առաջացման դեպքում` ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարության հետ:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

ՀՀ միջուկային օրենսդրության համապատասխանեցումը Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության (ԱԷՄԳ) անվտանգության ստանդարտներին, Եվրոպական միության անվտանգության դիրեկտիվների` այդ թվում Արևմտաեվրոպական երկրների կարգավորող մարմինների ասոցիացիայի (WENRA) անվտանգության պահանջներին, Հայկական ԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետի երկարացման լիցենզավորումը, «Ատոմային էներգիայի մասին» ՀՀ նոր օրենքի նախագծի մշակումը, միջուկային և ճառագայթային անվտանգության նոր նորմերի, կանոնների, պահանջների, ուղեցույցների, մեթոդների մշակումը, գործող նորմերի ու կանոնների վերանայումը, լրամշակումը, անվտանգությանը վերաբերվող փաստաթղթերի քննարկումը, վերլուծությունը և գնահատումը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՀՀ միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեն իրականացնում է «Միջուկային և ճառագայթային անվտանգության կարգավորում» ծրագիրը

Ծրագրի վերջնական արդյունքն է` ՀՀ բնակչության համար թույլատրելի տարեկան արդյունարար դոզայի արժեքի չգերազանցումը սահմանված չափաքանակներից:

Վերջնական արդյունքին հասնելու գերակա ուղղությունները`

- շրջակա միջավայրի ճառագայթային մոնիթորինգի ժամանակակից համակարգի ներդրումը` շրջակա միջավայրի հնարավոր ռադիոակտիվ աղտոտմամբ պայմանավորված բնակչության ճառագայթահարումը վերահսկելու համար

- կոմիտեի գիտատեխնիկական աջակցության զարգացում

- մասնագիտական և տեսչական անձնակազմի որակավորման բարձրացումը, (փորձի փոխանակում, վերապատրաստում, դասընթացներ)

- միջուկային զենքի չտարածման ռեժիմի ուժեղացում, միջուկային նյութի հաշվառման և վերահսկման պետական համակարգի կատարելագործումը

- վթարային հակազդման կենտրոնի համապատասխանեցում ժամանակակից պահանջներին

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ոլորտային թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ՀՀ միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեի կողմից իրականցվում են հետևյալ ընդհանուր ծախսերը

 

2020 թվականի համար`	327,894.1 հազ. դրամ:
2021 թվականի համար`	332,812.5 հազ.դրամ:
2022 թվականի համար`	337,804.7 հազ. դրամ:

 

ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքականության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Ատոմային էներգիայի օգտագործման բնագավառում անվտանգության պետական կարգավորման ապահովում	1054 Միջուկային և ճառագայթային անվտանգության կարգավորում	ՀՀ բնակչության համար թույլատրելի տարեկան արդյունարար դոզայի արժեքի չգերազանցումը, mSv	≤ 1	2018թ.	≤ 1	2019թ.	Ատոմային էներգիայի օգտագործման բնագավառում անվտանգության ապահովում և շրջակա միջավայրի պաշտպանություն` 1.Համագործակցություն ԱՄՆ միջուկային կարգավորման կոմիտեի հետ: (2.3 Արտաքին քաղաքականություն «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների հետ բարեկամական գործընկերության հետևողական զարգացման ուղղությամբ: Կառավարությունը նպատակադրված է խորացնելու գործակցությունը Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների հետ»)
							2.ՀՀ միջուկային օրենսդրության համապատասխանեցումը Եվրոպական միության անվտանգության դիրեկտիվների` այդ թվում Արևմտաեվրոպական երկրների կարգավորող մարմինների ասոցիացիայի (WENRA) անվտանգության պահանջներին: (2.3 Արտաքին քաղաքականություն «Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի (ՀԸԳՀ) կիրարկումը դիտվում է որպես Հայաստանի զարգացմանն ուղղված Կառավարության բարեփոխումների օրակարգին նպաստող նշանակալից գործոն:»)
							3.Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների կարգավորող վերահսկողության և տեսչական ստուգումների անցկացումը, շրջակա միջավայրի ճառագայթային մոնիթորինգի ժամանակակից համակարգի ներդրումը` շրջակա միջավայրի հնարավոր ռադիոակտիվ աղտոտմամբ պայմանավորված բնակչության ճառագայթահարումը վերահսկելու համար: (4.8 Շրջակա միջավայր «Շրջակա միջավայրի կառավարման հիմնական խնդիրն է նվազագույնի հասցնել շրջակա միջավայրի` օդի, կլիմայի, ջրի, հողերի, բուսական և կենդանական աշխարհի վրա վնասակար ազդեցությունները, բացառել բնական ռեսուրսների գերշահագործումը և ապօրինի օգտագործումը, ապահովել կանխարգելման միջոցառումների իրականացումը:»)
							4. Հայկական ԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետի երկարացման և նոր միջուկային էներգաբլոկի կառուցման լիցենզավորում: (6.2 Էներգետիկ բնագավառ «Հայկական ԱԷԿ-ի երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետի երկարաձգմանը և արդիականացմանը, որով կապահովվի հայկական ԱԷԿ-ի արդյունավետ և անվտանգ աշխատանքը` շահագործման լրացուցիչ ժամանակահատվածում, Հայաստանի Հանրապետությունում նոր միջուկային էներգաբլոկի կառուցման ծրագրի մշակմանը` հաշվի առնելով հանրապետության էներգետիկ անվտանգության և անկախության մակարդակի պահպանման, ինչպես նաև էներգետիկայի բնագավառի գիտելիքահենք ուղղության կարևորությունը»)

 

5.19 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՀԵՌՈՒՍՏԱՌԱԴԻՈԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհուրդը (այսուհետ` Խորհուրդ) հանդիսանում է «Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերություն», «Հայաստանի հանրային ռադիոընկերություն», «Հոգևոր-մշակութային հանրային հեռուստաընկերություն», «Շիրակի հանրային հեռուստառադիո» և «Հասարակական կարծիքի ուսումնասիրման կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերությունների (այսուհետ` Ընկերություններ) կառավարման մարմինը, որն իր աշխատանքները կազմակերպում է աշխատակազմի միջոցով: Խորհրդի աշխատակազմը «Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի» աշխատակազմ» պետական հիմնարկն է: ՀՀ կառավարության 2019 թվականի հունվարի 31-ի N 55-Ա և N 60-Ա որոշումներով մեկնարկեցին «Շիրակի հանրային հեռուստառադիո» և «Հասարակական կարծիքի ուսումնասիրման կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերությունները լուծարելու գործընթացները:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի հիմնական թիրախներն են.

• Հայ հասարակությանը մատուցել արդիական, բազմակողմանի, որակյալ տեղեկատվություն և աուդիովիզուալ բովանդակություն: Ապահովել բազմակարծության և հասարակական համաձայնության հարթակ, թելադրել հանդուրժողականության և քաղաքակիրթ բանավեճի նորմեր: Բարձրացնել հասարակության վստահությունը Հանրային հեռարձակման հանդեպ:
• Հանրային հեռուստաընկերության միջազգային ալիքի միջոցով շարունակել Սփյուռքի համար նպատակային հաղորդումների հեռարձակումը, բարձրացնել փոխադարձ ճանաչելիությունը` ներկայացնելով սփյուռքի մեր հայրենակիցներին Հայաստանի նոր նկարագիրը:
• Ներկայացնել առցանց հանրային հեռուստածրագիր և լինել ինտերնետ հարթակներում առավել ներկայացված, Հոգևոր-մշակութային ալիքի ինտենսիվ վերակազմակերպում(ռեբրենդինգ) և հոգևոր-մշակութային հաղորդումների անհրաժեշտ քանակի ապահովում:

 

Արդյունք. Հասարակությանը տրամադրել անկախ, օբյեկտիվ և անաչառ տեղեկատվություն, ինչպես նաև ապահովել հեռուստառադիոհաղորդումների բովանդակային բազմազանություն:

Հիմք. «Հեռուստատեսության և ռադիոյի մասին» ՀՀ օրենք:

 

ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի 2020-2022 թվականների միջնաժամկետ ծախսային ծրագրի քաղաքականության հիմք է հանդիսանում «Հեռուստատեսության և ռադիոյի մասին» ՀՀ օրենքով Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդին ամրագրված լիազորությունների իրականացումը` մասնավորապես օրենքով սահմանված թեմատիկ ուղղություններով հեռուստահաղորդումների և ռադիոհաղորդումների պատրաստման և հեռարձակման ապահովումը: 2020-2022 թվականներին հեռուստառադիոհաղորդումների գերակա ուղղություններն են.

 

Գերակա ծախսային ուղղությունները ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար	Հիմնավորումներ
Ստեղծել և գործարկել առցանց հանրային հեռուստածրագիր, որի բովանդակությունը հիմնականում կտարբերվի Առաջին ալիքի հեռարձակվող ծրագրից:	Միջոցառումների իրականացման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է «Հեռուստատեսության և ռադիոյի մասին» ՀՀ օրենքի 26-34 և 47 հոդվածների պահանջներով: Ծրագրի նպատակները անմիջականորեն կապված են ՀՀ Կառավարության ծրագրի գրեթե բոլոր ուղղությունների հետ` լուսաբանման և հանրայնացման իմաստով: Մասնավորապես` Հանրայինի արբանյակային հեռարձակումը աջակցում է Սփյուռքի հետ կապերի զարգացմանը` ՀՀ Կառավարության ծրագրում նշված խնդիրների լուծմանը: Հեռուստածրագրերի մոտ 40 տոկոսն ունի կրթական, մշակութային, մարզական, գիտակրթական ուղղվածություն:
Հանրային հեռուստաընկերության միջազգային ալիքի համար մշակել նոր եթերացանց և պատրաստել այնպիսի նոր հաղորդաշարեր, որոնք կնպաստեն Հայաստանից դուրս ապրող հայերին Հանրային ալիքների մշտական հանդիսատեսը դարձնելուն:
Հոգևոր-մշակութային ալիքի ինտենսիվ վերակազմակերպում (ռեբրենդինգ) և հոգևոր-մշակութային հաղորդումների անհրաժեշտ քանակի ապահովում:

 

2020-2022 թվականների ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի կողմից իրականացվելու է «Ռադիո և հեռուստահաղորդումների հեռարձակում» բյուջետային ծրագիրը, որի միջոցառումներն են.

• «Հանրային հեռուստառադիոընկերության կառավարում, համակարգում և մոնիտորինգ»,
• «Հեռուստատեսային ծառայություններ»,
• «Ռադիո ծառայություններ»,
• «Հոգևոր-մշակութային հեռուստատեսային ծառայություններ»,
• «Միջազգային կազմակերպություններին անդամակցություն»,
• «Ներդրումներ տեխնիկական վերազինման նպատակով»,
• «Ներդրումներ շենք-շինությունների հիմնանորոգման նպատակով»:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի կողմից իրականացվող միջոցառումների համար 2020-2022 թվականների միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրով նախատեսված հատկացումները կազմում են.

 

2020 թվականի համար`	7,390,913.3 հազար դրամ,
2021 թվականի համար`	6,832,269.1 հազար դրամ,
2022 թվականի համար`	7,034,406.6 հազար դրամ:

 

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՀԵՌՈՒՍՏԱՌԱԴԻՈԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Հայ հասարակությանը մատուցել արդիական, բազմակողմանի, որակյալ տեղեկատվություն և աուդիովիզուալ բովանդակություն: Ապահովել բազմակարծության և հասարակական համաձայնության հարթակ, թելադրել հանդուրժողականության և քաղաքակիրթ բանավեճի նորմեր: Բարձրացնել հասարակության վստահությունը Հանրային հեռարձակման հանդեպ: Հանրային հեռուստաընկերության միջազգային ալիքի միջոցով հեռարձակել Սփյուռքի համար նպատակային հաղորդումներ` բարձրացնելով փոխադարձ ճանաչելիությունը և ներկայացնելով սփյուռքի մեր հայրենակիցներին Հայաստանի նոր նկարագիրը: Ներկայացնել առցանց հանրային հեռուստածրագիր և լինել ինտերնետ հարթակներում առավել ներկայացված,				2019	7-10	2020	Հանրային հեռուստառա- դիոընկերության Խորհրդի ծրագրի նպատակները անմիջականորեն կապված են ՀՀ Կառավարության ծրագրի գրեթե բոլոր ուղղությունների հետ` լուսաբանման և հանրայնացման իմաստով: Մասնավորապես Հանրայինի արբանյակային հեռարձակումը աջակցում է Սփյուռքի հետ կապերի զարգացմանը` ՀՀ Կառավարության ծրագրում նշված խնդիրների լուծմանը: Հեռուստածրագրերի մոտ 40 տոկոսն ունի կրթական, մշակութային, մարզական, գիտակրթական ուղղվածություն:
				2019	48-52	2020
				2019	45-48	2020

 

5.20 ՀԵՌՈՒՍՏԱՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՌԱԴԻՈՅԻ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎ

 

ՈԼՈՐՏԸ

 ՀՀ Սահմանադրության 196-րդ հոդվածի համաձայն` Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովը (այսուհետ` Հանձնաժողով) անկախ պետական մարմին է, որն ապահովում է հեռարձակվող լրատվության միջոցների ազատությունը, անկախությունը և բազմազանությունը, վերահսկում է հեռուստաընկերությունների և ռադիոընկերությունների գործունեությունը:

Հանձնաժողովի հիմնական գործառույթներն են`

1) թվային հեռարձակման ցանցի միջոցով հեռուստածրագրերի և ռադիոծրագրերի հեռարձակման, ինչպես նաև մասնավոր մուլտիպլեքսորի գործունեության լիցենզավորման մրցույթների անցկացում.

2) հեռուստառադիոծրագրերի կաբելային (մալուխային) ցանցով հեռարձակման լիցենզավորման իրականացում.

3) հեռուստածրագրերի և ռադիոծրագրերի եթերային հեռարձակման, հեռուստառադիոծրագրերի կաբելային (մալուխային) ցանցով հեռարձակման, ինչպես նաև մասնավոր մուլտիպլեքսորի գործունեության լիցենզիաների տրամադրում.

4) սեփական արտադրության հեռուստառադիոծրագրերի հեռարձակման և ոչ սեփական հեռուստառադիոծրագրերի վերահեռարձակման, ինչպես նաև բաժանորդային հեռարձակման թույլտվությունների տրամադրում.

5) հեռուստառադիոընկերությունների գործունեության մշտադիտարկում իրականացում.

6) հեռուստառադիոհաղորդումների տեսագրությունների և ձայնագրությունների ընտրանքային դիտարկման միջոցով օրենսդրության և լիցենզիայի պահանջներին դրանց համապատասխանության ստուգում.

7) հեռուստառադիոհաղորդումների պատրաստման տեխնիկական չափանիշների, ինչպես նաև տեխնիկական միջոցների համապատասխանության վերահսկում.

8) «Հեռուստատեսության և ռադիոյի մասին» ՀՀ օրենքի խախտման, լիցենզիայի պայմանները կամ իր որոշումները չկատարելու դեպքում պատասխանատվության միջոցների կիրառում.

9) հեռուստառադիոընկերությունների կողմից նախընտրական քարոզչության «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքով սահմանված կարգի պահպանման վերահսկում.

10) հեռուստառադիոընկերությունների գործունեության վերաբերյալ բողոքների, առաջարկությունների և հարցումների ուսումնասիրում և պատասխանում.

11) «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով և դեպքերում ստուգումների և ուսումնասիրությունների իրականացում.

12) հանրային հեռուստատեսությունում և ռադիոյում տեղեկատվական, կրթական, մշակութային և ժամանցային բնույթի հաղորդումների բազմազանության ապահովման վերաբերյալ ուսումնասիրության իրականացում.

13) օրենքով սահմանված դեպքերում կարգերի, մեթոդաբանությունների և այլ ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերի ընդունում:

 

2. ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

 

Հանձնաժողովի հիմնական նպատակն է մասնավոր մուլտիպլեքսի ներդրման միջոցով նպաստել հեռուստածրագրերի հեռարձակման թվայնացման համակարգի կայուն գործարկմանը, ինչպես նաև հետագայում ռադիոծրագրերի հեռարձակման թվայնացման ներդրմանը, ինչը հնարավորություն կտա առավել արդյունավետ օգտագործել հաճախականությունների տիրույթը. ավելացնել հեռարձակվող հեռուստածրագրերի և ռադիոծրագրերի քանակը, հեռուստառադիոհեռարձակմանը հարակցել տեղեկատվական բարձր տեխնոլոգիական այլ ծառայություններ: Ներկայումս թվային հեռարձակումը Հայաստանի Հանրապետության տարածքում իրականացվում է հանրային մուլտիպլեքսորի կողմից: «Հեռուստատեսության և ռադիոյի մասին» ՀՀ օրենքը նախատեսում է հանրային ցանցից անկախ ստեղծել մասնավոր հեռարձակման ցանց, որի շահագործումը իրականացվելու է մասնավոր մուլտիպլեքսորի կողմից: Հանձնաժողովին, որպես ոլորտը կարգավորող մարմնի, վերապահված է իրականացնել մասնավոր մուլտիպլեքսորի գործունեության լիցենզավորումը: Այս նպատակը համահունչ է ՀՀ կառավարության ծրագրի հետ, ըստ որի կապի և թվայնացման ոլորտում նախանշված քայլերից է թվային ինտերակտիվ հեռուստատեսության արդիականացումը (ՀՀ կառավարության ծրագիր, 7-րդ մաս, 7.2 բաժին, 2-րդ պարբերություն):

Հանձնաժողովի նպատակներից է նաև հեռարձակվող լրատվության միջոցների ազատության, անկախության և բազմազանության ապահովումը, հեռուստաընկերությունների և ռադիոընկերությունների գործունեության կարգավորումը, մասնավորապես ապահովել հանրային հեռուստատեսությունում և ռադիոյում տեղեկատվական, կրթական, մշակութային և ժամանցային բնույթի հաղորդումների բազմազանությունը, հեռարձակվող հեռուստառադիոհաղորդումների լեզվի անաղարտությունը, օրենքով սահմանված ծավալով հայրենական արտադրության հեռուստառադիոհաղորդումների հեռարձակումը, հեռուստածրագրերում խուլ հանրության համար հնարավոր տեղեկատվության ստացման մատչելիություն: Վերոնշյալ նպատակները ևս համահունչ են ՀՀ կառավարության ծրագրի հետ, որի համաձայն մշակույթի ոլորտում որպես թիրախ սահմանված է` «Հեռուստատեսային եթերը պետք է մաքրվի հանրային հարաբերություններին փոխադարձ արհամարհանքի և ագրեսիվության ենթատեքստ հաղորդող բովանդակությունից, ինչպես նաև լեզվական ցածրորակ արտադրանքից: Կրթական և մշակութային քաղաքական առանցքային նպատակը պետք է լինի գրական հայերենի տարածումը, նախադպրոցական և դպրոցական ցածր տարիքի լսարանի համար հատուկ ծրագրերի (ուսումնական, ճանաչողական հաղորդումներ, ֆիլմեր, մուլտֆիլմեր և այլն) միջոցով գրական հայերենի (այդ թվում` արևմտահայերենի) իմացության ամրապնդումը Հայաստանում և սփյուռքում:» (ՀՀ կառավարության ծրագիր, 4-րդ մաս, 4.5 բաժին, 5-րդ պարբերություն):

ՀՀ կառավարության ծրագրում կառավարության խնդիրների թվում սահմանված «հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների և արժանապատվության պաշտպանությունը և նրանց սոցիալական ներառման ապահովումը» (ՀՀ կառավարության ծրագիր, 1-ին մաս, 3-րդ կետ, 3-րդ պարբերություն) ևս համահունչ է Հանձնաժողովի` հեռուստածրագրերում խուլ հանրության համար հնարավոր տեղեկատվության ստացման մատչելիության ապահովման նպատակի հետ: «Հեռուստատեսության և ռադիոյի մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն «Հանրային հեռուստաընկերությունը և Հայաստանի Հանրապետությունում գործող այն մասնավոր հեռուստաընկերությունները, որոնք հեռարձակում են նաև մանկական և (կամ) լրատվական հեռուստահաղորդումներ, պարտավոր են իրենց ծրագրերում ապահովել խուլ հանրության համար հնարավոր տեղեկատվության ստացման մատչելիությունը, օրվա եթերաժամում առնվազն մեկական մանկական և լրատվական հեռուստահաղորդում հեռարձակել ժեստերի լեզվով թարգմանությամբ կամ հայերեն լուսագրով»:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում Հանձնաժողովի կողմից իրականացվելիք հիմնական ծրագրեր`

 

1. Մասնավոր մուլտիպլեքսի ներդրում, ինչը կնպաստի հեռուստածրագրերի հեռարձակման թվայնացման համակարգի կայուն գործարկմանը:

2. Մշտադիտարկման արդյունավետ իրականացման համակարգի ներդրում, ինչը հնարավորություն կտա բարձրացնել վերահսկողության արդյունավետությունը.

3. Թվային հեռարձակման ցանցի միջոցով հեռուստածրագրերի հեռարձակման լիցենզավորման մրցույթի անցկացման կարգի ընդունում, ինչը հնարավորություն կտա լիցենզավորումը դարձնել ավելի թափանցիկ և ապահովել մրցակցային հավասար պայմաններ.

4. Թվային հեռարձակման ցանցի միջոցով հեռուստածրագրերի հեռարձակման լիցենզավորման 26 մրցույթների անցկացում:

Հարկ է նշել, որ հեռուստատեսության և ռադիոյի ոլորտի օրենսդրությունը կարիք ունի փոփոխությունների, ինչի արդյունքում հնարավոր կլինի ապահովել վերջնական արդյունքները` Հեռարձակվող լրատվության միջոցների ազատության, անկախության և բազմազանության բարձր մակարդակ, մրցակցային հավասար պայմաններ, վարչարարության արդյունավետություն, հեռուստառադիոծրագրերի հեռարձակման ոլորտում օրինախախտումների նվազեցում, տրված լիցենզիաների պայմանների կատարում հեռարձակող ընկերությունների կողմից, հեղինակային իրավունքների պահպանություն, հեռուստառադիոհեռարձակման ոլորտի համաչափ զարգացում:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ոլորտային թիրախների (վերջնական արդյունքի) ապահովման նպատակով 2020-2022թթ. միջնաժամկետ ծախսային ծրագրով Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովի կողմից կանխատեսվում է իրականացնել հետևյալ ընդհանուր ծախսերը.

 

2020 թվականի համար`	320,668.0 հազ. դրամ,
2021 թվականի համար`	325,478.0 հազ. դրամ,
2022 թվականի համար`	330,361.0 հազ. դրամ:

 

ՀԵՌՈՒՍՏԱՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՌԱԴԻՈՅԻ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
	1007
1. հեռարձակվող լրատվության միջոցների ազատության, անկախություն և բազմա- զանության ապահովում, հեռուստա- ընկերու- թյունների և ռադիոընկե- րությունների գործունեություն վերահսկում և կարգավորում.	Հեռուստա- տեսության և ռադիոյի բնագավառի կանո- նակարգում	Հեռուստա- ռադիոծրագրերի հեռարձակման ոլորտում օրինախա- խտումների նվազեցում (տոկոս)					ՀՀ կառավարության ծրագիր, 4-րդ մաս, 4.5 բաժին, 5-րդ պարբերություն` -հեռուստա- տեսային եթերը պետք է մաքրվի հանրային հարաբերու- թյուններին փոխադարձ արհամարհանքի և ագրեսիվության ենթատեքստ հաղորդող բովանդա- կությունից, ինչպես նաև լեզվական ցածրորակ արտադրանքից: -կրթական և մշակութային քաղաքական առանցքային նպատակը պետք է լինի գրական հայերենի տարածումը, նախա- դպրոցական և դպրոցական ցածր տարիքի լսարանի համար հատուկ ծրագրերի (ուսումնական, ճանաչողական հաղորդումներ, ֆիլմեր, մուլտֆիլմեր և այլն) միջոցով գրական հայերենի (այդ թվում` արևմտա- հայերենի) իմացության ամրապնդումը Հայաստանում և սփյուռքում:
2. հանրային հեռուստա- տեսությունում և ռադիոյում տեղեկատվական, կրթական, մշակութային և ժամանցային բնույթի հաղորդումների բազմա- զանության ապահովում.		հաղորդումների բազմազանության ապահովում (տոկոս)
3. հայրենական արտադրության հեռուստառադիո հաղորդումների հեռարձակման ապահովում.		հայրենական արտադրության հեռուստառադիո հաղորդումների օրենքով սահմանված ծավալի հեռարձակման ապահովում (տոկոս)
4. Հեռուստա- ծրագրերում խուլ հանրության համար հնարավոր տեղե- կատվության ստացման մատչելիության ապահովում		ժեստերի լեզվով թարգմա- նությամբ կամ հայերեն լուսագրով հեռուստա- հաղորդումների օրենքով սահմանված քանակի հեռարձակման ապահովում (տոկոս)					ՀՀ կառավարության ծրագիր, 1-ին մաս, 3-րդ կետ, 3-րդ պարբերություն` հաշմանդա- մություն ունեցող անձանց իրավունքների և արժանա- պատվության պաշտպա- նությունը և նրանց սոցիալական ներառման ապահովումը.
5. մասնավոր մուլտիպլեքսորի ներդրման ապահովում		մասնավոր մուլտիպլեքսորի գործունեության լիցենզավորում (տոկոս)					ՀՀ կառավարության ծրագիր, 7-րդ մաս, 7.2 բաժին, 2-րդ պարբերություն` թվային ինտերակտիվ հեռուստա- տեսության արդիականացում

 

5.21 ՎԻՃԱԿԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

ՈԼՈՐՏԸ

Համաձայն «Պաշտոնական վիճակագրության մասին» օրենքի (այսուհետ` Օրենք) Գլուխ 3-ի հոդված 7-ի (ընդունված է 2018թ. մարտի 21-ին, ուժի մեջ է 2018թ. ապրիլի 9-ից, ՀՕ-194-Ն), ՀՀ վիճակագրական կոմիտեն (այսուհետ` Կոմիտե) ՀՀ կառավարությանը ենթակա պետական մարմին է, որն իր լիազորություններն իրականացնելիս անկախ է, ղեկավարվում է ՀՀ Սահմանադրությամբ, ՀՀ միջազգային պայմանագրերով, սույն օրենքով և այլ իրավական ակտերով:

Կոմիտեն որոշակի քաղաքական ուղղվածությամբ պետական ինստիտուտներից արմատապես տարբերվող պետական մարմին է: Քաղաքական, վարչական, գերատեսչական շահերի միջև առկա բախումներում պաշտոնական վիճակագրությունը չներքաշելու երաշխիքները սահմանված են պաշտոնական վիճակագրության հիմնարար սկզբունքներով:

Պաշտոնական վիճակագրության մշակման, արտադրության և տարածման գործառույթների մասով ազգային վիճակագրական համակարգի, այդ թվում` Կոմիտեի կառավարման բարձրագույն մարմինը, բացառությամբ ՀՀ կենտրոնական բանկի, ՀՀ վիճակագրության պետական խորհուրդն է:

Կոմիտեն ՀՀ պաշտոնական վիճակագրության գլխավոր արտադրողն է և համակարգում է ազգային վիճակագրական համակարգում պաշտոնական վիճակագրության մշակմանը, արտադրությանը և տարածմանն ուղղված ողջ գործունեությունը, բացառությամբ ՀՀ կենտրոնական բանկի:

Կոմիտեն գործունեությունն իրականացնում է իր կենտրոնական գրասենյակի, տարածքային և գործառնական ստորաբաժանումների միջոցով:

Կոմիտեն ֆինանսավորվում է պետական բյուջեի, ինչպես նաև օրենքով չարգելված այլ միջոցների հաշվին:

Պարբերական ընտրանքային հետազոտությունների միջոցով պաշտոնական վիճակագրության արտադրությունն ապահովելու նպատակով Կոմիտեն յուրաքանչյուր տարի պետական բյուջեով հատկացված միջոցների հաշվին իրականացնում է վիճակագրական տեղեկատվության հավաքման ծրագիրը:

Կոմիտեի վրա չեն կարող դրվել պարտականություններ, որոնք հակասում են սույն հոդվածին, ինչպես նաև Օրենքի 6-րդ հոդվածով սահմանված հիմնարար սկզբունքներին: ՀՀ տարածքում պաշտոնական վիճակագրության իրագործման հիմքը վիճակագրական ծրագրերն են (Օրենքի հոդված 14, մաս 1):

Համաձայն Օրենքի Գլուխ 10-ի հոդված 33-ի, Կոմիտեն իր իրավասությունների շրջանակում ակտիվորեն մասնակցում է վիճակագրական ստանդարտների և ուղեցույցների մշակմանն ու ներդրմանն ուղղված միջազգային գործունեությանը, համակարգում է պաշտոնական վիճակագրության բնագավառում միջազգային համագործակցության բոլոր միջոցառումները, ինչպես նաև միջազգային կազմակերպությունների կողմից Կոմիտեին տրվող բոլոր այն գնահատականները, որոնք վերաբերում են պաշտոնական վիճակագրությանը` անկախ վիճակագրության ոլորտից և արտադրողից:

Կոմիտեն համակարգում է պաշտոնական վիճակագրության տվյալների փոխանցումը միջազգային և այլ կազմակերպությունների:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

• Ազգային պաշտոնական վիճակագրության արտադրություն և տարածում` միջազգային վիճակագրական ստանդարտների (ներառյալ` Արժույթի միջազգային հիմնադրամի Տվյալների տարածման հատուկ ստանդարտը) պահանջներին համապատասխան (այդ թվում` ռեսուրսների մասով, Օրենքի հոդված 13, մաս 1 և հոդված 14, մաս 2 և 3),
• Ազգային վիճակագրական համակարգի ամրապնդման համար ազգային ռազմավարական ծրագրի իրականացում:

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

2020-2022թթ. ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում Կոմիտեի գոյություն ունեցող ծախսային ծրագրերն են.

1. Ազգային պաշտոնական վիճակագրության արտադրություն և տարածում (1143),

2. Վիճակագրական համակարգի ամրապնդման ազգային ռազմավարական ծրագիր (1209):

«Ազգային պաշտոնական վիճակագրության արտադրություն և տարածում» ծրագրի (դասիչ` 1143) նպատակն է տնտեսական և հասարակական գործընթացների վերաբերյալ պաշտոնական վիճակագրության մշակումը, արտադրումն ու տարածումը: Որպես վերջնական արդյունք, նախատեսվում է ծրագրով նախատեսված ժամկետներով և պարբերականությամբ ամբողջական, համադրելի, արդիական և օգտատերերին հավասար մատչելիությամբ հասանելի պաշտոնական վիճակագրության ապահովում:

«Վիճակագրական համակարգի ամրապնդման ազգային ռազմավարական ծրագրի» (դասիչ` 1209) նպատակն է միջազգային չափանիշներին համապատասխան Հայաստանի վիճակագրական համակարգի զարգացումը: Որպես վերջնական արդյունք, նախատեսվում է Հայաստանի վիճակագրական համակարգի կարողությունների և Կոմիտեի անձնակազմի մասնագիտական կարողությունների զարգացումը: Ծրագրի կատարող է հանդիսանում ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը:

ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից իրականցվող գերակա ծախսային ուղղություններն հետևյալն են.

 

Գերակա ծախսային ուղղությունները ՄԺԾԾ ժամանակահատվածի համար` (ըստ գերակայությունների նվազման)	Հիմնավորումներ
Վիճակագրական կոմիտեի միջազգային համագործակցության ընդլայնում, տեղեկատվության տարածման միջազգայնորեն ընդունված չափանիշների ներդրման ու կիրառման շարունակականության ապահովում:	Վիճակագրական մեթոդաբանության միջազգային չափանիշների հետ ներդաշնակեցման ու միասնականացման, ինչպես նաև համադրելիության ապահովում:
Վիճակագրական հրապարակումների կատարելագործում, դրանց կազմի, բովանդակության ու թեմատիկ ընդգրկման ընդլայնում: Վիճակագրական կոմիտեի պաշտոնական կայքի անխափան աշխատանք և տեղեկատվության կազմի ու որակի, ինչպես նաև մեթոդաբանական տվյալների պարբերական արդիականացում:	Վիճակագրական տեղեկատվության օգտագործողների պահանջարկի առավել ամբողջական բավարարում, վիճակագրական տվյալների որակի և թափանցիկության ապահովում:
Վիճակագրական դիտարկման փաստաթղթերում արտացոլված ցուցանիշների կազմի ու բովանդակության վերանայում:Տեխնիկատնտեսական և սոցիալական տեղեկատվության դասակարգման ու կոդավորման միասնական համակարգի մաս կազմող ազգային դասակարգիչների մշակման ու ներդրման, կիրառվող դասակարգիչների կատարելագործման ապահովում: Տարածքային վիճակագրության վարման համար անհրաժեշտ ցուցանիշների կազմի ու բովանդակության, ըստ սեռի վարվող վիճակագրական ցուցանիշների համակազմի կատարելագործում և ընդլայնում:	Վիճակագրության մեթոդաբանության զարգացում:
Տեղեկատվության հավաքման ընտրանքային եղանակների, ինչպես նաև վարչական ռեգիստրների միջոցով տեղեկատվության հավաքման մեխանիզմի կիրառման ընդլայնում: Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ներդրմամբ և կիրառմամբ տեղեկատվության էլեկտրոնային հավաքում:	Ցուցանիշների մշակման յուրաժամանակության ապահովում, ինչպես նաև ռեսպոնդենտների ծանրաբեռնվածության նվազեցում:
Օգտագործողների պահանջների և կարիքների ավելի խորն ուսումնասիրման և վիճակագրության համապատասխան իրավական դաշտի ու տվյալների տարածման կատարելագործում:	Նպաստել վիճակագրական տեղեկատվության նկատմամբ վստահության աճին:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի գծով 2020-2022 թվականներին ՄԺԾԾ-ում ընդգրկված ծախսային ծրագրերի գումարները կազմում են.

 

2020թ.`	4,402,901.2 հազար դրամ,
2021թ.`	2,106,824.3 հազար դրամ,
2022թ.`	2,118,046.8 հազար դրամ:

 

ՀՀ ՎԻՃԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԵԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Տնտեսական և հասարակական գործընթացների վերաբերյալ պաշտոնական վիճա- կագրության մշակում, արտադրում ու տարածում	1143 Ազգային պաշտոնական վիճա- կագրության արտադրություն և տարածում	Արժույթի Միջազգային Հիմնադրամի  (ԱՄՀ) Տվյալների տարածման հատուկ ստանդարտներին համապա- տասխանություն, տոկոս	100	2019թ.	100	2022թ.	Համաձայն «Պաշտոնական վիճակագրության մասին» օրենքի Գլուխ 3-ի հոդված 7-ի (ընդունված 21.03.2018թ., ուժի մեջ` 09.04.2018թ., ՀՕ-194-Ն), Կոմիտեն ՀՀ կառավարությանը ենթակա պետական մարմին է, որն իր լիազորություններն իրականացնելիս անկախ է, ղեկավարվում է ՀՀ Սահմա- նադրությամբ, ՀՀ միջազգային պայմանագրերով, սույն օրենքով և այլ իրավական ակտերով: Կոմիտեն որոշակի քաղաքական ուղղվածությամբ պետական ինստիտուտներից արմատապես տարբերվող պետական մարմին է: Քաղաքական, վարչական, գերատեսչական շահերի միջև առկա բախումներում պաշտոնական վիճակագրությունը չներքաշելու երաշխիքները սահմանված են պաշտոնական վիճակագրության հիմնարար սկզբունքներով: Կոմիտեի վրա չեն կարող դրվել պարտակա- նություններ, որոնք հակասում են սույն հոդվածին, ինչպես նաև սույն օրենքի 6-րդ հոդվածով սահմանված հիմնարար սկզբունքներին: ՀՀ տարածքում պաշտոնական վիճակագրության իրագործման հիմքը վիճակագրական ծրագրերն են (հոդված 14, մաս 1):
Միջազգային չափանիշներին համա- պատասխան Հայաստանի վիճակագրական համակարգի զարգացում	1209 Վիճակագրական համակարգի ամրապնդման ազգային ռազմավարական ծրագիր	Վիճակագրական արտադրանքների վերաբերյալ ներդրված մեթատվյալների համակարգ, որակի հռչակագրեր	139	2019թ.	140	2021թ.
		Միջազգային ստանդարտների և դասա- կարգումների կիրառում, քանակ	15	2019թ.	16	2021թ.
		Տարածման և հաղոր- դակցության ռազմա- վարության և քաղաքա- կանության մշակում, քանակ	0	2019թ.	1	2020թ.
		Էլեկտրոնային առցանց հաշվետվու- թյունների համակարգի ներդրում, համակարգ	0	2019թ.	1	2021թ.

 

5.22 ԱՆՇԱՐԺ ԳՈՒՅՔԻ ԿԱԴԱՍՏՐ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Վերջին տարիներին անշարժ գույքի կադաստրի վարման միջազգային առաջադեմ փորձի ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ ուսումնասիրված երկրներում անշարժ գույքի կադաստրի համակարգերի անվիճելի առավելությունը դրանց վարման գործընթացներում տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառման չափազանց բարձր մակարդակն է, որի առումով Հայաստանը տվյալ ոլորտում դեռևս բավականին զիջում էր այդ երկրներին: Համոզված լինելով, որ համակարգի հետագա զարգացումը, գործառույթների իրականացման որակի բարձրացումը և համակարգի գործունեության թափանցիկության ապահովումը, համակարգում կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցումն ու քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց սպասարկման որակի բարձրացումը հնարավոր չէ առանց համակարգում արմատական բարեփոխումների իրականացման: Բարեփոխումների լույսի ներքո էլ ավելի կարևորվեց էլեկտրոնային արխիվի նշանակությունը անշարժ գույքի կադաստրի վարման գործառույթներում: Համակարգում ներդրված պետական գրանցման և տեղեկատվության տրամադրման գործառույթների իրականացման ավտոմատացված համակարգի ներքո էլեկտրոնային արխիվը նպաստում է ոչ միայն կադաստրային փաստաթղթերի պահպանմանը, այլ դարձել է ամենօրյա աշխատանքի կարևորագույն գործիքներից մեկը, որի օգնությամբ է իրականացվում համակարգի ներքին էլեկտրոնային փաստաթղթաշրջանառությունը: Ավելին, եթե նախկինում էլեկտրոնային արխիվի ստեղծման աշխատանքները ունեին, այսպես կոչված, «ետգործառույթային բնույթ», այսինքն` փաստաթղթերն էլեկտրոնային արխիվ մուտքագրվում և տեսաներածվում էին դրանց թղթային օրինակների ստեղծումից հետո, ապա այսօր էլեկտրոնային արխիվի ստեղծումն իրականացվում է անմիջապես պետական գրանցման և տեղեկատվության տրամադրման գործառույթների իրականացման ընթացքում` հանդիսանալով դրանց անբաժանելի մասը, իսկ կադաստրի կոմիտեի տարածքային ստորաբաժանումների կողմից այդ գործառույթների իրականացման ընթացքում տրամադրվող բոլոր ավարտական փաստաթղթերը (գրանցման վկայականներ, տեղեկանքներ) ի սկզբանե կազմվում են էլեկտրոնային եղանակով և հաստատման պահից ներառվում են էլեկտրոնային արխիվի կազմում: Այդ իսկ պատճառով էլեկտրոնային արխիվի տվյալների պահպանման, թարմացման և դրանց անվտանգության ապահովման խնդիրներն այսօր գտնվում են մեր ամենօրյա ուշադրության և հոգածության ներքո:

 

Առկա էր նաև աշխատանքային և նյութատեխնիկական ռեսուրսների օգտագործման օպտիմալացման խնդիր: Նախկին տարածքային ստորաբաժանումների տեղակայման վայրերում սպասարկման գրասենյակների, այլ օպերատորների և անշարժ գույքի միասնական ստորաբաժանման միջև էլեկտրոնային փաստաթղթաշրջանառության համակարգի ներդրմամբ, ինչպես նաև անշարժ գույքի չափագրման իրականացումն ամբողջությամբ մասնավոր հատվածին վերապահելով, մի կողմից հնարավորություն ընձեռվեց օպտիմալացնել տարածքային ստորաբաժանումների քանակը, մյուս կողմից դիմողներին հնարավորություն տրվեց իրավունքների գրանցման ու տեղեկատվության տրամադրման դիմումները ներկայացնել և փաստաթղթերը ստանալ իրենց ընտրությամբ` կադաստրի համակարգի ցանկացած սպասարկման գրասենյակում (և նույնիսկ առանց սպասարկման գրասենյակ ներկայանալու` էլեկտրոնային փոստով)` անկախ անշարժ գույքի գտնվելու վայրից: Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների գրանցման և գրանցված իրավունքների վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրման գործառույթների իրականացման համար գույքի պարտադիր չափագրման (տեղազննման) անհրաժեշտությունը սահմանափակվեց` այն թողնելով միայն նոր գույքի առաջացման, գրանցված գույքը փոփոխությունների ենթարկելու ու դիմողի պահանջի դեպքերում, միաժամանակ դիմողներին այս ոլորտում նույնպես ընտրության հնարավորություն ապահովվեց և, վերջապես, վերացնելով պետական գրանցման և տեղեկատվության տրամադրման բուն գործառույթն իրականացնող կադաստրի համակարգի պաշտոնատար անձանց ու կադաստրի ծառայություններից օգտվող քաղաքացիների անմիջական շփման անհրաժեշտությունը, համակարգում զգալիորեն նվազեցվեց կոռուպցիոն ռիսկերի առաջացման վտանգը: Ընթացող բարեփոխումների արդյունքում սկզբունքորեն նոր մոտեցում ձևավորվեց նաև անշարժ գույքի նկատմամբ գործարքների իրավական ձևակերպման հետ կապված իրավահարաբերությունների կարգավորման ոլորտում, մասնավորապես` վերացվեց Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքով նախատեսված անշարժ գույքի գործարքների պարտադիր նոտարական վավերացման պահանջը (բացառությամբ միակողմ գործարքների) և այդ մասով ներմուծվեց կադաստրի համակարգի կողմից ստորագրությունների իսկության ճանաչմամբ` գործարքների կնքման ինստիտուտ, որը ներկայումս կիրառվում է Երևան քաղաքում, ընդ որում, նշված կարգով գործարքների կնքումը կադաստրի համակարգում իրականացվում է անվճար:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

 Հասարակության տեղեկատվական պահանջները բավարարելու նպատակով կոմիտեն 2020-2022 թվականների զարգացման հատվածում կփորձի ամբողջապես անցնել առցանց ծառայությունների ինքնաշխատ համակարգի` հրաժարվելով թղթային փաստաթղթաշրջանառությունից: Այս, ինչպես նաև համակարգում առկա կոռուպցիոն ռիսկերը նվազեցնելու նպատակով կիրականացվեն կառուցվածքային բարեփոխումներ, որի ռազմավարական նպատակները և գերակա վերջնական արդյունքները առցանց, ինքնաշխատ, անթուղթ անշարժ գույքի կադաստրի ստեղծումն է` նպաստելով տեղեկատվության տրամադրման գործընթացի դյուրացում, առցանց տրամադրվող տեղեկատվության նկատմամբ պահանջարկի խթանում, տրամադրման ժամկետների կրճատում և ծավալների էական ավելացում:

Բյուջետային ծրագրերում կատարվող հիմնական փոփոխությունները Հայաստանի Հանրապետությունում միասնական տարածագնահատման նոր գոտևորման սահմանման նպատակով Հայաստանի Հանրապետության ողջ տարածքում հողամասերի շուկայական գնահատումների, համակարգված դիտարկումների իրականացումն է լինելու, որը հնարավորություն կընձեռի Հայաստանի Հանրապետությունում անշարժ գույքի հարկով արդարացի հարկման մեխանիզմներ ներդնել, ապահովել անշարժ գույքի շուկայի գնային իրավիճակի վերաբերյալ վերլուծական տեղեկատվության ապահովում, խթանել պարապուրդում գտնվող գույքի մասնակցությունը անշարժ գույքի շուկայում և նպաստել ավելացված արժեքի աճին, ինչպես նաև հիմք հանդիսանալ Հայաստանի Հանրապետությունում անշարժ գույքի միասնական հարկման համակարգի ստեղծմանն ու ներդրմանը` որի իրականացումը հնարավորություն կտա նաև հարկման առավել արդարացի դաշտի ձևավորմանը, անշարժ գույքի հարկման վարչարարության պարզեցմանը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Նշված ռազմավարության պահանջների խթանումը գեոդեզիական, քարտեզագրական և երկրատեղեկատվական համակարգի հիման վրա Հայաստանի Հանրապետության ինտեգրված, միասնական կադաստրի ստեղծումն է, որի նպատակը տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նորագույն լուծումներով ոլորտի կադաստրների համակարգի արդիականացումն է, որն էլ իր հերթին կնպաստի տարածական որոշումների օպերատիվության բարձրացմանը և հողային քաղաքականության պատշաճ վարմանը:

Կապիտալ բնույթի հիմնական միջոցառումները ինտեգրված (միասնական) կադաստրի ստեղծումն է` 2020-2022 թվականներին 2019 թվականին հիմք դրված և շարունակական նոր տեխնոլոգիաների պահանջով արդիականացվող Հայաստանի Հանրապետության բազային երկրատեղեկատվական համակարգի քարտեզագրական հիմքի, աշխարհագրական անվանումների պետական քարտադարանի վարման և թարմացման, հիմնարար ոլորտային քարտեզագրական արտադրանքի աշխատանքները: Որպես հիմք հանդիսանալու է ՄԺԾԾ 2020 թվականի ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության տարածքի oդալուսանկարների (օրթոլուսանկարների- GSD-20cm) ստեղծումը և արդիականացնելու ու զարգացնելու իրական ժամանակում գործող ռեֆերենց GNSS կայանների ցանցը:

Շարունակվում են իրականացվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքների բազային երկրատեղեկատվական համակարգի քարտեզագրական հիմքի ստեղծման աշխատանքները, որոնք կծառայեն տնտեսության տարբեր բնագավառներում աշխատանքների արդյունավետության բարձրացման կարևոր նախադրյալ:

Ստեղծված քարտեզագեոդեզիական հիմքով երկրատեղեկատվական համակարգը հանդիսանալու է գերատեսչական տարբեր ոլորտների, այդ թվում քաղաքաշինական, բնապահպանական, արդյունաբերական, անշարժ գույքի կադաստրի, տարածքների պլանավորման, գյուղատնտեսական հողերի հաշվառման, հողերի միավորման, հողերի օգտագործման և գոտիավորման սխեմաների կազմման, գույքահարկի և գնահատման բազաների ճշգրտման, վարչական և տնտեսական գործունեության, մելիորացիայի, երկրաբանական հետախուզական աշխատանքների, անտառտնտեսության, արտակարգ իրավիճակների ժամանակ օպտիմալ և օպերատիվ որոշումների կայացման, հանրապետության մարզերի, համայնքների և առանձին տարածքների զարգացման ու արդյունավետ պլանավորման համար որպես բազա:

2020 թվականին նախատեսված ոչ ֆինանսական ակտիվների գծով ծախսերը կուղղվեն նաև կոմիտեի միասնական արխիվի ստեղծման, ամբողջականացման համար արխիվային տարածքի շինարարությանը:

2020-2022 թվականներին իրականացնելու են գյուղատնտեսական նշանակության հողերի գույքագրման և կադաստրային քարտեզներում տեղ գտած անճշտությունների ուղղման աշխատանքներ:

Գույքագրման աշխատանքների նպատակն է ստանալ ճշտված տվյալներ գյուղատնտեսական նշանակության հողերի օգտագործման վիճակի, զբաղեցրած սահմանների, հողատեսքերի փոփոխության, բազմամյա տնկարկների և ոռոգվող հողերի առկայության վերաբերյալ, որոնց հիման վրա համապատասխան ճշտումներ կատարել համայնքների կադաստրային քարտեզներում, հողային հաշվեկշիռներում և հողի հարկի բազայում: Արդյունքում հնարավորություն կընձեռվի ունենալ ճշտված կադաստրային քարտեզներ, վերացնել համայնքների, քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց միջև առկա սահմանային վեճերը, կոորդինատների անճշտությունները և այլ վերադրումները:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

 

Անշարժ գույքի կադաստրի վարման բնագավառում պետական քաղաքականության իրականացման ծախսերը.

 

2020 թվականի համար` 5,200,000.0 հազար դրամ

2021 թվականի համար` 5,700,000.0 հազար դրամ

2022 թվականի համար` 6,300,000.0 հազար դրամ

 

ԱՆՇԱՐԺ ԳՈՒՅՔԻ ԿԱԴԱՍՏՐԻ ՈԼՈՐՏԻ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները								Կապը ՀՀ կառավա- րության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը		Ժամկետը
	1012 Անշարժ գույքի կադաստրի վարման բնագավառում պետական քաղաքա- կանության իրականացում	ՀԲ Գործարա- րությամբ զբաղվելու համաթվի «Սեփակա- նության գրանցման» բաղադրիչի Հայաստանի միջազգային համեմատական դիրքը	14		14
		ՀԲ Գործարա- րությամբ զբաղվելու համաթվի «Սեփակա- նության գրանցման» բաղադրիչի Հայաստանի ցուցանիշի	86.97		86.97

 

5.23 ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

 

ՀՀ սահմանադրական դատարանը Հայաստանի Հանրապետության իրավակարգում ապահովելով Սահմանադրության գերակայությունը և անմիջական գործողությունը, որպես ռազմավարական առաջնահերթ խնդիր Հայաստանի Հանրապետությունում իրականացնում է սահմանադրական արդարադատություն:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

 

ՀՀ սահմանադրական դատարանն օրենքով սահմանված կարգով շարունակելու է որոշել օրենքների, Ազգային ժողովի որոշումների, Հանրապետության Նախագահի հրամանագրերի, կառավարության, վարչապետի, ՏԻՄ որոշումների, մինչև միջազգային պայմանագրերի վավերացումը նրանցում ամրագրված պարտավորությունների համապատասխանությունը ՀՀ սահմանադրությանը, ինչպես նաև լուծելու է հանրահավաքների արդյունքների ու պատգամավորների ընտրությունների արդյունքներով ընդունված որոշումների հետ կապված վեճերը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

 

ՀՀ սահմանադրական դատարանի գործունեության ապահովում ծրագրով նախատեսված ՀՀ սահմանադրական դատարանի առաջնահերթ ռազմավարական նպատակներն են.

• բարձրացնել սահմանադրական արդարադատության արդյունավետությունը, ապահովել Հայաստանի Հանրապետությունում սահմանադրության գերակայությունն ու անմիջական գործողությունը,
• իր գործունեությամբ նպաստել սահմանադրության և նրանում ամրագրված իրավունքների ու պարտավորությունների նկատմամբ հասարակության վստահության բարձրացմանը,
• սահմանված կարգով որոշում կայացնել օրենքների, Ազգային ժողովի որոշումների և այլ նորմատիվ ակտերի սահմանադրությանը համապատասխանության մասին,
• շարունակել Հանրապետությունում իրավունքի գերակայության ապահովման ուղղությամբ գործունեությունը:

Հիմնական գերակա վերջնական արդյունքները, որոնց վրա գերատեսչությունը ձգտում է ներազդել, նրանց իրագործման ռազմավարությունով ՀՀ սահմանադրական դատարանը հետամուտ կլինի հետևյալ արդյունքներին, մասնավորապես`

Օրենքով սահմանված կարգով որոշել օրենքների, Ազգային ժողովի որոշումների, այլ նորմատիվ ակտերի համապատասխանությունը Սահմանադրությանը, մինչև վավերացումը որոշել միջազգային պայմանագրերում ամրագրված պարտավորությունների համապատասխանությունը ՀՀ սահմանադրությանը, լուծել հանրաքվեների հետ կապված վեճերը:

Սահմանադրական դատարանի այս լիազորությունը սահմանված է Սահմանադրությամբ և առաջնահերթ է հանդիսանում առաջիկա տարիների համար:

ՀՀ սահմանադրական դատարանի գործունեության ապահովում ծրագրի իրականացման արդյունքում ակնկալվում է` Օրենքով սահմանված կարգով լուծելով ընդունված որոշումների, օրենքների, իրավական այլ ակտերի սահմանադրությանը համապատասխանությունը` ապահովելով նրանց արդյունավետ գործողությունը

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

 

Ոլորտային թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ՀՀ սահմանադրական դատարանի կողմից իրականցվում են հետևյալ ընդհանուր ծախսերը

 

2020 թվական`	728,909.8 հազ. դրամ:
2021 թվական`	742,843.4 հազ. դրամ:
2022 թվական`	750,941.1 հազ. դրամ:

 

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավա- րության ծրագրով սահմանված քաղաքակա- նության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
	1092
ՀՀ-ում սահմա- նադրական արդարա- դատության իրականացումը և սահմա- նադրության գերակայության ապահովում	ՀՀ սահմա- նադրական դատարանի գործու- նեության ապահովում	Սահմա- նադրական իրավունքի խախտման դեպքերի բացահայտում, քանակ հատ	16	2018թ	7	2022թ	ՀՀ-ում սահմանադրա- կանության իրավունքի գերակա- յություն

 

5.24 ՀՀ ՀԱՏՈՒԿ ՔՆՆՉԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

Հատուկ քննչական ծառայությունը կազմակերպում և իրականացնում է Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված` օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանության մարմինների ղեկավար աշխատողների, պետական ծառայություն իրականացնող անձանց իրենց պաշտոնեական դիրքի կապակցությամբ հանցակցությամբ կամ նրանց կատարած հանցագործությունների, ինչպես նաև ընտրական գործընթացների հետ կապված քրեական գործերով նախաքննություն:

Անհրաժեշտության դեպքում Հայաստանի Հանրապետության գլխավոր դատախազը կարող է քննչական այլ մարմինների քննիչների վարույթից վերցնել և Հատուկ քննչական ծառայության քննիչների վարույթին հանձնել քրեական գործեր, որոնք առնչվում են պաշտոնատար անձանց հանցակցությամբ կամ նրանց կատարած հանցագործություններին, կամ որոնցով այդ անձինք ճանաչված են որպես տուժող, ինչպես նաև ցանկացած այլ քրեական գործ, եթե դրա փաստական հանգամանքներով պայմանավորված` առկա է բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ քննությունը երաշխավորելու անհրաժեշտություն:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

ՀՀ հատուկ քննչական ծառայությունը` որպես նախաքննություն իրականացնող մարմին, պարտավոր է ձեռնարկել բոլոր միջոցառումները, որպեսզի իր գործունեության արդյունքում քրեական օրենսգրքերով չթույլատրված արարք կատարած յուրաքանչյուր ոք բացահայտվի և քրեական օրենքով նախատեսված դեպքերում, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով պատասխանատվության ենթարկվի:

ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության քննիչները քրեական գործի պատշաճ քննությունն ու դրա արդյունավետությունն ապահովելու նպատակով կատարում են մի շարք քննչական գործողություններ, այդ թվում` նշանակում փորձաքննություններ, դատավարական փաստաթղթերը ներկայացնում թարգմանության և այլն:

ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության կառուցվածքային ստորաբաժանումներն են` Կոռուպցիոն, կազմակերպված և պաշտոնեական հանցագործությունների քննության վարչությունը, Ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչությունը, Խոշտանգումների և մարդու դեմ ուղղված հանցագործությունների քննության վարչությունը, որոնց գործունեության միջոցով ապահովվում է հանցավորության, հատկապես` կոռուպցիայի դեմ պայքարը, որը բխում է ՀՀ կառավարության 2019 թվականի ծրագրի 3-րդ (Կոռուպցիայի դեմ պայքարը) և 4.1-րդ (Օրենքի առջև բոլորի հավասարությունը, արդարադատությունը և մարդու իրավունքների պաշտպանությունը) բաժիններից:

ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության քննիչների հանձնարարությամբ կամ խնդրանքով օտարերկրյա պետության տարածքում հարցաքննության, զննության, առգրավման, խուզարկության, փորձաքննության և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված այլ դատավարական գործողությունների կատարումն իրականացվում են Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերին համապատասխան:

Հետևաբար` ՀՀ հատուկ քննչական ծառայությունն առաջնորդվում է ՄԱԿ-ի «Կոռուպցիայի դեմ» կոնվենցիայի դրույթներով, ինչպես նաև ՀՀ-ի կողմից վավերացված մի շարք միջազգային պայմանագրերով ամրագրված կարգավորումներով, մասնավորապես` ՄԱԿ-ի «Անդրազգային հանցավորության դեմ պայքարի» կոնվենցիայով, «Քաղաքացիական, ընտանեկան և քրեական գործերով իրավական օգնության և իրավական հարաբերությունների մասին» Մինսկի և Քիշնևի կոնվենցիաներով, «Հանցավոր ճանապարհով ստացված եկամուտների լվացման, հետախուզման, առգրավման ու բռնագրավման և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի մասին» Եվրոպայի խորհրդի կոնվենցիայով և այլն:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության կողմից իրականացվող գործունեության հիմնական նպատակն է քրեական գործերի քննությունը, որի շրջանակներում կարող է անհրաժեշտություն առաջանալ նշանակել մի շարք փորձաքննություններ, իրավական օգնության համար կազմել և ուղարկել միջազգային հարցումներ` համապատասխան երկրի պաշտոնական լեզվով, քննիչներին վերապատրաստելու և հատուկ ուսուցումը կազմակերպելու համար նրանց ներգրավել մի շարք դասընթացներում, համապատասխան վերապատրաստման ծրագրերում և այլն:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ոլորտային թիրախների (վերջնական արդյունքների) ապահովման նպատակով ՄԺԾԾ ժամանակահատվածում ՀՀ հատուկ քննչական ծառայություններ ծրագրի համար նախատեսվում է.

 

2020 թվական`	749,581.0 հազ. դրամ:
2021 թվական`	761,030.9 հազ. դրամ:
2022 թվական`	773,784.3 հազ. դրամ:

 

ՀՀ ՀԱՏՈՒԿ ՔՆՆՉԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները					Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանության մարմինների ղեկավար աշխատողների, պետական ծառայություն իրականացնող անձանց մասնակցությամբ կատարված հանցագոր- ծությունների և ընտրական գործընթացներին առնչվող քրեական գործերի օբյեկտիվ` արդյունավետ նախաքննության իրականացում	1062 ՀՀ հատուկ քննչական ծառայու- թյուններ	Ենթադրյալ հանցագոր- ծությունների նախաքննու- թյունների թիվը	781	2018թ.	830	2020թ.	ՀՀ կառավարության ծրագրի 2-րդ մասի 2.2 կետ, 3-րդ մաս, 4-րդ մասի 4.1 կետ

5.25 ՀՀ ՔՆՆՉԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԵ

 

ՈԼՈՐՏԸ

 

ՀՀ Քննչական կոմիտեի լիազորություններն են Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքով իր իրավասությանը վերապահված` ենթադրյալ հանցագործությունների կապակցությամբ նախաքննության կազմակերպումը և իրականացում: Որպես մինչդատական վարույթ իրականացնող մարմին ՀՀ քննչական կոմիտեն սերտ փոխհամագործակցում է իրավապահ մյուս մարմինների հետ, ինչպես նաև մասնավորապես հետաքննության մարմինների, ինչպես նաև ՀՀ և դատախազության հետ: Դատախազությունը հսկողություն է իրականացնում միչդատական քրեական վարույթի օրինականության նկատմամբ:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

 

ՀՀ քննչական կոմիտեն` որպես նախաքննություն իրականացնող մարմին պարտավոր է ձեռնարկել բոլոր միջոցառումները, որպեսզի իր գործունեության արդյունքում քրեական օրենսգրքերով չթույլատրված արարք կատարած յուրաքանչյուր ոք բացահայտվի և քրեական օրենքով նախատեսված դեպքերում, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով պատասխանատվության ենթարկվի: ՀՀ քննչական կոմիտեի քննիչները քրեական գործի պատշաճ քննությունն ու դրա արդյունավետությունն ապահովելու նպատակով կատարում են մի շարք քննչական գործողություններ, այդ թվում` նշանակում փորձաքննություններ, դատավարական փաստաթղթերը ներկայացնում թարգմանության և այլն: Քննված քրեական գործերով հանցագործությունների կատարմանը նպաստող պատճառների ու պայմանների պարզումը և դրանք վերացնելու և կանխելու ուղղված միջոցների ձեռնարկելու նպատակով` համապատասխան մարմիններին միջնորդագրերի ներկայացնելը, հանցագործությունների քննության մեթոդիկայի ուսումնասիրությունը, քննության դրական փորձի ներդրումը քննչական պրակտիկայում, ստացված դիմումների և բողոքների քննարկումն ու լուծումը, ինչը վերջնական արդյունքում ձգտում է` քննության որակի, բազմակողմանիության, լրիվության, օբյեկտիվության և արդյունավետության ապահովում, մարդու և քաղաքացու իրավունքների, հիմնարար ազատությունների, անձնական անձեռնմխելիության և մյուս իրավունքների պաշտպանության ապահովում, նախաքննության ժամկետների անհարկի ձգձգումների բացառում, պետությանը և քաղաքացիներին պատճառված վնասի վերականգնման ապահովում, ՀՀ միջազգային պայմանագրերով նախատեսված քրեական գործերով իրավական օգնություն ցույց տալու հարցերի լուծում, կոռուպցիոն երևույթների ծագման, դրանց պատճառների և նպաստող պայմանների բացահայտման ու դրանց կանխմանն ուղղված գործողությունների իրականացումը որը բխում է ՀՀ կառավարության 2019 թվականի ծրագրից:

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները						Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը			Թիրախը
			Ցուցանիշը		Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Հանցագոր- ծությունների օբյեկտիվ և արդյունավետ նախաքննության իրականացում	1180 ՀՀ քննչական ծառայու- թյուններ	Ենթադրյալ հանցագոր- ծություններով քրեական վարույթների թիվը	25675	2018թ		28000	2020թ	ՀՀ կառավարության ծրագրի 2-րդ մասի 2.2 կետի 3-րդ մաս և 4-րդ մասի 4.1 կետ

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

 

ՀՀ քննչական կոմիտեի կողմից իրականացվող գործունեության հիմնական նպատակն է քրեական գործերի քննությունը, որի շրջանակներում կարող է անհրաժեշտություն առաջանալ նշանակել մի շարք փորձաքննություններ, դատավարական փաստաթղթերը ներկայացնել թարգմանության, իրավական օգնության համար կազմել և ուղարկել միջազգային հարցումներ` համապատասխան երկրի պաշտոնական լեզվով, քննիչներին վերապատրաստելու և պատրաստելու ուսուցումը կազմակերպելու համար ներգրավել մի շարք դասընթացներում, համապատասխան վերապատրաստման ծրագրերում, մասնագիտական պատրաստում անցնող ունկնդիրներին կրթաթոշակի տրամադրում և ՀՀ քննչական կոմիտեի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

 

ՀՀ քննչական ծառայություններ ծրագրի համար 2020 թվականին պետական բյուջեից նախատեսում է 7,876,765.0 հազ. դրամ, 2021 թվականին` 8,011,262.0 հազ. դրամ և 2022 թվականին 8,135,233.0 հազ. դրամ:

 

5.26 ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՈԼՈՐՏԸ

 

«Պետական վերահսկողական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքով ՀՀ պետական վերահսկողական ծառայությունը «Պետական կառավարման համակարգի մարմինների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված պետական վերահսկողության ոլորտում գործող վարչապետին ենթակա մարմին է, որն իրականացնում է սույն օրենքով իրեն վերապահված վերահսկողական լիազորություններ:

Ծառայությունը պետական վերահսկողության շրջանակներում և սույն օրենքով սահմանված կարգով`

1) պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և պետական հիմնարկներում իրականացնում է ուսումնասիրություններ.

2) Սահմանադրությամբ և օրենքներով ստեղծված, պետական կառավարման համակարգի մարմին չհանդիսացող մարմիններում իրականացնում է ուսումնասիրություններ պետական միջոցների կառավարման օրինականության վերահսկողության նպատակով.

3) տեղական ինքնակառավարման մարմիններում իրականացնում է ուսումնասիրություններ պետական միջոցների տրամադրման համար հիմք հանդիսացող տեղեկատվության արժանահավատության գնահատման նպատակով.

4) պետական միջոցների ձևավորման գործառույթ իրականացնող լիազորված անձանց մոտ իրականացնում է ուսումնասիրություններ պետական միջոցների ձևավորման օրինականության վերահսկողության նպատակով.

5) Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ իրավաբանական անձանց մոտ իրականացնում է ուսումնասիրություններ Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությունից ծագող և լիազոր մարմնի, ինչպես նաև կառավարման բարձրագույն և հսկողություն իրականացնող մարմնում Հայաստանի Հանրապետության ներկայացուցչի լիազորություններից բխող վերահսկողության իրականացման նպատակով.

6) Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ քաղաքացիաիրավական գործարքների կողմ հանդիսացող անձանց մոտ իրականացնում է ուսումնասիրություններ Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ քաղաքացիաիրավական գործարքներից բխող և դրանց պայմանների կատարման նկատմամբ վերահսկողության իրականացման նպատակով, բացառությամբ պայմանագրից բխող ցուցումներ տալու, որն իրականացվում է պայմանագրով Հայաստանի Հանրապետության անունից հանդես եկող լիազոր մարմնի միջոցով.

7) պետությունից, համայնքից, պետական, համայնքային ոչ առևտրային կազմակերպություններից, պետության, համայնքների հիսուն տոկոսից ավելի բաժնեմաս ունեցող կազմակերպություններից նվիրաբերության կամ դրամաշնորհի կարգով միջոցներ ստացած իրավաբանական անձանց մոտ իրականացնում է ուսումնասիրություններ գնումների գործընթացը կանոնակարգող օրենսդրության պահանջների պահպանման նկատմամբ վերահսկողության նպատակով.

8) Հայաստանի Հանրապետությունից սուբսիդիա և դրամաշնորհ ստացած անձանց մոտ իրականացնում է ուսումնասիրություններ պետական միջոց տրամադրելու համար հիմք հանդիսացող տեղեկատվության արժանահավատության գնահատման նպատակով.

9) պետական միջոցների կառավարման և ձևավորման հակաօրինական գործողությունների, չարաշահումների վտանգի և հնարավոր վնասների առաջացման ռիսկերի դեպքերում նշված ռիսկերի հիմնավորվածությունը պարզելու, գնահատելու կամ դրանք նվազագույնի հասցնելու նպատակով վարչապետի համաձայնությամբ իրավասու է առաջարկելու կասեցնել գործարքների կատարումը, ինչպես նաև դրանց կնքմանն ուղղված ընթացակարգերը կամ գործողությունները.

10) վարչապետի հանձնարարությամբ իրականացնում է կարգապահական վարույթներ.

11) ստացված դիմումները, բողոքները և առաջարկությունները հասցեագրում է իրավասու պետական կառավարման համակարգի մարմիններին և վերահսկում դրանց ընթացքը.

12) իրականացնում է հանդիպակաց ուսումնասիրություններ սույն օրենքով սահմանված դեպքերում և կարգով.

13) ներկայացնում է վերահսկողության արդյունքներից բխող պահանջվող միջոցառումների վերաբերյալ առաջարկություններ և իրականացնում դրանց իրականացման նկատմամբ հսկողություն.

14) համագործակցում է պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների, միջազգային կազմակերպությունների և օտարերկրյա պետությունների համապատասխան կառույցների հետ.

15) առաջարկություններ է ներկայացնում պետական կառավարման ոլորտում իրավական ակտերի նախագծերի և փոփոխությունների (լրացումների) վերաբերյալ:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ

 

ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքականության նպատակների և թիրախների հետ կապը կոռուպցիայի դեմ պայքարն է:

ՀՀ պետական վերահսկողական ծառայության քաղաքականության հիմնական թիրախներից է` ՀՀ պետական միջոցների կառավարման, ձևավորման և օգտագործման արդյունավետության և օրինականության բարձրացումը:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

 

ՀՀ պետական վերահսկողական ծառայության կողմից կատարվող աշխատանքների գերակայություններն են.

• պետական կառավարման համակարգի մարմիններում և պետական հիմնարկներում իրականացնում է ուսումնասիրություններ.
• Սահմանադրությամբ և օրենքներով ստեղծված, պետական կառավարման համակարգի մարմին չհանդիսացող մարմիններում իրականացնում է ուսումնասիրություններ պետական միջոցների կառավարման օրինականության վերահսկողության նպատակով.
• Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ իրավաբանական անձանց մոտ իրականացնում է ուսումնասիրություններ Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությունից ծագող և լիազոր մարմնի, ինչպես նաև կառավարման բարձրագույն և հսկողություն իրականացնող մարմնում Հայաստանի Հանրապետության ներկայացուցչի լիազորություններից բխող վերահսկողության իրականացման նպատակով.
• Հայաստանի Հանրապետությունից սուբսիդիա և դրամաշնորհ ստացած անձանց մոտ իրականացնում է ուսումնասիրություններ պետական միջոց տրամադրելու համար հիմք հանդիսացող տեղեկատվության արժանահավատության գնահատման նպատակով:

 

ՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

Ոլորտային թիրախների (վերջնական արդյունքի) ապահովման նպատակով 2020-2022թթ. միջնաժամկետ ծախսային ծրագրով ՀՀ պետական վերահսկողական ծառայության կողմից կանխատեսվում է իրականացնել հետևյալ ընդհանուր ծախսերը.

2020 թվականի համար`	669,690.0 հազ. դրամ,
2021 թվականի համար`	679,735.0 հազ. դրամ,
2022 թվականի համար`	689,931.0 հազ. դրամ:

 

ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ԳԾՈՎ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Նպատակը	Ծրագրի դասիչը և անվանումը	Ծրագրի վերջնական արդյունքները				Կապը ՀՀ կառավարության ծրագրով սահմանված քաղաքա- կանության թիրախների հետ
		Չափորոշիչը	Ելակետը		Թիրախը
			Ցուցանիշը	Ժամկետը	Ցուցանիշը	Ժամկետը
Վերահսկվող օբյեկտի գործու- նեությունը օրենսդրու- թյանը համապատաս- խանության գնահատում	1203 Պետական վերահսկո- ղական ծառայու- թյուններ	Ոլորտի կարգավորման վերաբերյալ ՀՀ վարչապետի կողմից գոհունա- կության գնահատական 1-10 բալային համակարգում	7	2019թ.	8	2020թ.	Կոռուպ- ցիայի դեմ պայքար

 

ԳԼՈՒԽ 6.
ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՐՏՔԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ 2020-2022ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ

 

 Ներածություն

ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարական ծրագիրը ներկայացնում է ՀՀ պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման համար անհրաժեշտ փոխառու միջոցների ներգրավման, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի ռիսկերի կառավարման ռազմավարությունը: Այն եռամյա ծրագիր է, որը վերանայվում և հրապարակվում է տարեկան պարբերականությամբ` նպաստելով կառավարության պարտքի կանխատեսելի և թափանցիկ կառավարման ապահովմանը:

ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարությունը պարզաբանում է պարտք ներգրավելու քաղաքականությունը` ներառելով կառավարության պարտքի կառավարման ուղենշային ցուցանիշները, բացահայտում և գնահատում է կառավարության պարտքի կառավարման հետ կապված ռիսկերը, ինչպես նաև նախանշում է այն սկզբունքները, նպատակադրումներն ու իրականացվելիք միջոցառումները, որոնց ներքո կառավարությունը չի վտանգի հարկաբյուջետային կայունությունը:

Պարտքի կառավարումը նշանակալի տեղ ունի պետական հատվածի ֆինանսների կառավարման գործընթացում, որտեղ ռեսուրսների սահմանափակության պայմաններում կառավարությունը պարտք է ներգրավում երկարաժամկետ և կայուն տնտեսական աճին նպաստող հարկաբյուջետային քաղաքականություն իրականացնելու նպատակով:

ՀՀ կառավարության պարտքի ընդունելի պորտֆելի ձևավորման նպատակով ՀՀ ֆինանսների նախարարության կողմից իրականացվում են ծախսերի և ռիսկերի վերլուծություններ` կիրառելով նաև միջազգային լավագույն փորձի հիման վրա հեղինակավոր միջազգային ֆինանսական կառույցների կողմից մշակված մոտեցումները: Վերլուծությունները հնարավորություն են ընձեռում գնահատել ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի ծախսերի ու ռիսկերի ցուցանիշները և դրանց վրա հնարավոր շոկերի ազդեցությունները: Ռազմավարությունը կազմելիս հաշվի են առնվել նաև ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման այնպիսի սահմանափակումներ, ինչպիսիք են ներքին շուկայի կարողությունը կամ արտաքին վարկերից օգտվելու հնարավորությունները:

Ընդհանուր առմամբ, ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարությունը ներկայացնում է ծախսերի և ռիսկերի համադրման հնարավոր տարբերակներից նախընտրելին, որն այլ կերպ անվանվում է հիմնական հնարավոր սցենար, և որի ընտրության հիմքում ընկած է ընդունելի ծախսերով ֆինանսական կարիքի բավարարումը և պարտքի կայունությունը:

ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարության նպատակները և ընդգրկման շրջանակը

ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարությունը մշակվում է 2008թ. ընդունված «Պետական պարտքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի դրույթներին համապատասխան:

«Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն, ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման հիմնական նպատակը կառավարության ֆինանսական կարիքների բավարարման մշտական հնարավորության ապահովումն է` երկարաժամկետ հատվածում նվազեցնելով պարտքի սպասարկման մեծությունը: Կառավարության պարտքի կառավարման նպատակներն են.

1) կառավարության պարտքի օպտիմալ կառուցվածքի ձևավորումը` հաշվի առնելով պոտենցիալ ռիսկերը,

2) պետական պարտքի կառավարման և դրամավարկային քաղաքականությունների համակարգումը:

Այլ կերպ ասած, պարտքի կառավարման ռազմավարության նպատակը պարտքի պորտֆելի ցանկալի կառուցվածքի ձևավորումն է` հաշվի առնելով պարտքի պորտֆելի ծախսերի և ռիսկերի հետ կապված ՀՀ կառավարության նախապատվությունները:

«Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանվել են նաև պետական պարտքի ներգրավման հետևյալ նպատակները.

1) պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորումը և ընթացիկ իրացվելիության ապահովումը,

2) վճարային հաշվեկշռի աջակցությունը և պահուստների համալրումը,

3) ներքին պետական պարտքի շուկայի պահպանումը և զարգացումը:

ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարությունն ընդգրկում է միայն ՀՀ կառավարության պարտքը (ներառյալ ՀՀ կառավարության կողմից տրամադրված երաշխիքները), և կատարված վերլուծությունները չեն ներառում ՀՀ կենտրոնական բանկի արտաքին պարտքը: Վերջինս ստանձնվում է ՀՀ կենտրոնական բանկի անունից և կողմից: Ավելին, «Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն Կենտրոնական բանկի պարտքի կառավարման նպատակները սահմանվում են «ՀՀ կենտրոնական բանկի մասին» ՀՀ օրենքով:

ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարությունում ներկայացվում և վերլուծվում են ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի շուկայական` փոխարժեքի, վերաֆինանսավորման, տոկոսադրույքի ռիսկերը, ինչպես նաև ոչ շուկայական` գործառնական ռիսկը:

ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ոլորտում 2018թ. տարեսկզբից արձանագրված զարգացումները

• 2018թ. տարեվերջին ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշը կազմել է 51.3%, որը պակաս է ծրագրային ցուցանիշից 2.9 տոկոսային կետով:
• ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման արդյունքում 2019-2021թթ. ռազմավարական ծրագրով սահմանված ուղենշային ցուցանիշներից չորսը գտնվել են նախանշված միջակայքերում, իսկ «ՀՀ դրամով ներգրավված պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ» ցուցանիշը նախորդ տարվա նկատմամբ բարելավվել է 0.7 տոկոսային կետով.

	Ուղենիշ	31.12.2018թ.փաստ
Վերաֆինանսավորման ռիսկ
Մինչև մարում միջին ժամկետը	8 – 11 տարի	8.7 տարի
Առաջիկա տարվա ընթացքում մարվող պետական գանձապետական պարտատոմսերի (ՊԳՊ) կշիռը ՊԳՊ-երի ծավալի մեջ (տարեվերջին)	առավելագույնը 20%	12.9 %
Տոկոսադրույքի ռիսկ
Ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ	առնվազն 80%	85.0 %
Փոխարժեքի ռիսկ
Ներքին պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ	առնվազն 20%	21.8 %
ՀՀ դրամով ներգրավված պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ	առնվազն 20%	19.1 %

 

• 2018թ. դեֆիցիտի ֆինանսավորումը ներքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին (առանց մուրհակների) կազմել է 48.0 մլրդ դրամ, իսկ արտաքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին` 85.3 մլրդ դրամ:
• ՀՀ ֆինանսների նախարարի` 2018 թվականի սեպտեմբերի 17-ի թիվ 445-Ա հրամանով հաստատվել է ՀՀ ֆինանսների նախարարության պետական պարտքի կառավարման վարչության «Գործառնական ռիսկերի կառավարման շրջանակը» և «Բիզնես գործընթացների շարունակականության ծրագիրը»` կառավարելու այն գործառնական ռիսկերը, որոնք կարող են վտանգել կամ վնասել ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման գործառնությունների իրականացումը:
• 2018թ. ընթացքում պետական գանձապետական պարտատոմսերի գծով իրականացվել են հետևյալ գործառնությունները.

2018թ.	Տեղաբաշխված ծավալը	Տեղաբաշխումից մուտքը	Մարման և հետգնման ծավալը	Վճարված տոկոսագումարը
Պետական գանձապետական պարտատոմսեր, մլրդ դրամ	158.1	166.2	118.2	64.0

• 2018թ. արտաքին վարկերի գծով կատարված գործառնություններն ունեն հետևյալ տեսքը.

2018թ.	Ստացման ծավալը	Մարման ծավալը	Վճարված տոկոսագումարը
Արտաքին վարկեր, մլն ԱՄՆ դոլար	319.7	141.8	89.0
Արտաքին վարկեր, մլրդ դրամ	154.5	69.2	43.2

• 2018թ. ընթացքում արտարժութային պետական պարտատոմսերի գծով իրականացված գործառնությունները.

2018թ.	Թողարկման ծավալը	Մարման և հետգնման ծավալը	Վճարված տոկոսագումարը
Արտարժութային պետական պարտատոմսեր, մլն ԱՄՆ դոլար	0.0	0.0	65.8
Արտարժութային պետական պարտատոմսեր, մլրդ դրամ	0.0	0.0	31.8

 

ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի նկարագիրը և վերջինիս ծախսերի ու ռիսկերի վերլուծությունը

ՀՀ կառավարության պարտքի ծավալի ու ՀՆԱ-ի նկատմամբ հարաբերակցությունը ներկայացված է գծապատկեր 1-ում:

 

Գծապատկեր 1. ՀՀ կառավարության պարտքի ծավալի ու ՀՆԱ-ի նկատմամբ հարաբերակցությունը 2000-2018թթ.

 

 

2000 թվականից մինչ 2008թ. ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշն աստիճանաբար նվազել է` 39.8%-ից հասնելով 14.9%-ի, որին ՀՀ կառավարության պարտքի դանդաղ աճին զուգահեռ նպաստել է նաև այդ ժամանակահատվածում դրամի արժևորումը և ՀՆԱ-ի երկնիշ աճի տեմպը: Համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի հետևանքով ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշը 2009 թվականից կտրուկ աճ արձանագրեց` 2008թ. 14.9% դիմաց կազմելով 34.6%: ՀՀ կառավարության պարտքի ծավալի աճի տեմպն արագացավ նաև 2014թ. տեղի ունեցած արտաքին տնտեսական շոկերի պայմաններում դրամի արժեզրկման, ինչպես նաև փոխառու միջոցների հաշվին պակասուրդի զուտ ֆինանսավորման ծավալների աճի արդյունքում, և 2017թ. տարեվերջին ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշը կազմեց 53.7%: ՀՀ կառավարության կողմից հարկաբյուջետային կանոնների նոր համակարգին համահունչ 2018թ. ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշը նախորդ տարվա համեմատությամբ նվազել է 2.4 տոկոսային կետով` կազմելով 51.3%:

2000 թվականից ի վեր պետական գանձապետական պարտատոմսերի կշիռը ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքում աստիճանաբար ավելացել է` 2018թ. դրությամբ կազմելով 19.1%:

 

Գծապատկեր 2. ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքն ըստ գործիքակազմի

 

 

2013թ. Հայաստանի Հանրապետության կողմից միջազգային կապիտալի շուկա մուտք գործելուց հետո թողարկված արտարժութային պետական պարտատոմսերի կշիռը 2018թ. դրությամբ կազմել է ՀՀ կառավարության պարտքի 15.7%-ը:

2000 թվականից ի վեր SDR-ով ներգրաված պարտքի կշիռն աստիճանաբար նվազել է, իսկ ԱՄՆ դոլարով ներգրաված պարտքի կշիռն աճել է` 2018թ. դրությամբ համապատասխանաբար կազմելով 24.1% և 43.7%:

 

Գծապատկեր 3. ՀՀ կառավարության պարտքի արժութային կառուցվածքը

 

 

ՀՀ կառավարության պարտքի արժութային կառուցվածքում 2018թ. դրությամբ ՀՀ դրամով ներգրաված պարտքի կշիռը կազմել է 19.1%:

2000 թվականից ի վեր ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի կշիռն աստիճանաբար աճել է` 2018թ. դրությամբ կազմելով 21.8%:

 

Գծապատկեր 4. ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքն ըստ ռեզիդենտության

 

 

2000 թվականից մինչ 2008թ. ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքում ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի կշիռն աստիճանաբար աճել է մինչև 98.4%-ի, որից հետո 2009թ, համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի ազդեցությունը մեղմելու նպատակով ՀՀ կառավարությունը Ռուսաստանի Դաշնությունից 500 միլիոն ԱՄՆ դոլարի լողացող տոկոսադրույքով վարկ ներգրավելու հետևանքով, այդ ցուցանիշն էապես նվազել է և կազմել է 75.3%: 2013թ. ֆիքսված տոկոսադրույքով եվրապարտատոմսերի թողարկման և վերը նշված լողացող տոկոսադրույքով վարկն ամբողջությամբ մարելու արդյունքում ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի կշիռը կրկին աճել է:

 

Գծապատկեր 5. ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքն ըստ տոկոսադրույքի տեսակի

 

 

Միջազգային վարկատուների կողմից վերջին տարիներին վերանայվել են նախկինում տրամադրված և, հատկապես, նոր տրամադրվող վարկերի պայմանները` մեծացնելով լողացող տոկոսադրույքով վարկերի կշիռը: ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքում 2018թ. դրությամբ ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի կշիռը կազմել է 85.0%:

 

Գծապատկեր 6. ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքն ըստ շուկայական և ոչ շուկայական գործիքակազմի*

 

 

*Շուկայական գործիքակազմով պարտք են համարվել արտարժութային պարտատոմսերը և գանձապետական պարտատոմսերը, բացառությամբ խնայողական պարտատոմսերի, իսկ ոչ շուկայական պարտք` արտաքին վարկերը (որոնք ունեն արտոնյալության որոշակի աստիճան), խնայողական պարտատոմսերը, արտաքին և ներքին երաշխիքները:

ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքում 2013թ. և 2015թ. թողարկված եվրապարտատոմսերի և 2013թ. Ռուսաստանի Դաշնության վարկի մարման գործոններն էապես նպաստել են 2013 թվականից ի վեր շուկայական գործիքակազմով պարտքի կշռի ավելացմանը, որը 2018թ. դրությամբ կազմել է 34.6%:

ՀՀ կառավարության վարկերի և փոխառությունների կառուցվածքում գերակշռում են միջազգային կազմակերպություններից ներգրաված վարկերը, որոնց կշիռը 2018թ. տարեվերջին կազմել է 76.9%:

 

Գծապատկեր 7. ՀՀ կառավարության վարկերի և փոխառությունների կառուցվածքն ըստ վարկատուների

Գանձապետական պարտատոմսերի կառուցվածքում դեռևս գերակշռում են բանկ ներդրողները, որոնց կշիռը 2018թ. տարեվերջին կազմել է 54.6%:

 

 

Գծապատկեր 8. Պետական գանձապետական պարտատոմսերի կառուցվածքն ըստ ներդրողների*

 

 

*ՀՀ *կենտրոնական բանկի կշիռը ներառում է ռեպո գործառնությունների համար գրավադրված պարտատոմսերի ծավալը:

 

2009 թվականից հետո պետական գանձապետական պարտատոմսերի կառուցվածքում աստիճանաբար ավելացել են ոչ բանկ ներդրողները, որոնց կշիռը 2018թ. դրությամբ կազմել է 20.5%: 

2018թ. տարեվերջին ՀՀ կառավարության ծախսերի և ռիսկերի ցուցանիշներն ունեցել են հետևյալ տեսքը.

 

Աղյուսակ 1. ՀՀ կառավարության պարտքի ծախսերի և ռիսկերի ցուցանիշները 31.12.2018թ. դրությամբ

 

		Արտարժութային պարտք	Դրամային պարտք	Ընդամենը
ՀՀ կառավարության պարտքի ծավալը (մլրդ դրամ)		2,494.8	588.1	3,082.9
ՀՀ կառավարության պարտքի ծավալը (մլն ԱՄՆ դոլար)		5,157.1	1,215.7	6,372.9
ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ, (%)		41.5	9.8	51.3
Ծախսի ցուցանիշներ	Տոկոսավճար / ՀՆԱ, (%)	1.3	1.0	2.3
	Միջին կշռված տոկոսադրույքը (%)	3.2	10.3	4.7
Վերաֆինանսավորման ռիսկ	Մինչև մարում միջին ժամկետը (տարի)	8.6	9.1	8.7
	Մեկ տարվա ընթացքում մարվող պարտքի կշիռը (% ընդամենի մեջ)	3.2	13.0	5.0
Տոկոսադրույքի ռիսկ	Մինչև վերաֆիքսում միջին ժամկետը (տարի)	6.7	9.1	7.1
	Առաջիկա տարում վերաֆիքսվող պարտքի կշիռը (% ընդամենի մեջ)	21.4	13.0	19.8
	ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի կշիռը (% ընդամենի մեջ)	81.4	100.0	85.0
Փոխարժեքի ռիսկ	Արտարժութային պարտքի կշիռը (% ընդամենի մեջ)	-	-	80.9
	Արտարժութային կարճաժամկետ պարտք (մարումներ և տոկոսագումարներ) / միջազգային պահուստներ, (%)	-	-	7.2

 

Կառավարության պարտքի ծախսերը բնութագրելու համար կիրառվել են հետևյալ ցուցանիշները` ա) պարտքի պորտֆելի միջին կշռված տոկոսադրույքը, բ) տոկոսավճարի կշիռը պետական բյուջեի եկամուտների մեջ և գ) տոկոսավճարի կշիռը ՀՆԱ-ի մեջ:

2018թ. ընթացքում ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի միջին տոկոսադրույքը (պարտքի տոկոսավճարի հարաբերությունը նախորդ տարվա վերջի դրությամբ պարտքի մնացորդին) կազմել է 4.7%: Նույն մեթոդով հաշվարկված ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի միջին տոկոսադրույքը կազմել է 3.2%` նախորդ տարվա 3.1%-ի դիմաց: Այս տոկոսադրույքն ունի աճման միտում, որովհետև միջին եկամուտ ունեցող երկրների շարքին դասվելու արդյունքում Հայաստանին այլևս հասանելի չեն միջազգային կառույցների կողմից տրամադրվող արտոնյալ վարկերը և Համաշխարհային բանկի ու Ասիական զարգացման բանկի կողմից իրականացվել է նախկինում տրամադրված արտոնյալ վարկերի տոկոսադրույքների վերանայում` բարձրացման ուղղությամբ: Ինչ վերաբերում է ներքին պարտքի միջին տոկոսադրույքին, ապա այն կազմել է 10.3%` նախորդ տարվա 10.6%-ի դիմաց:

ՀՀ կառավարությունը 2018թ. ընթացքում պարտքի գծով վճարել է 139.0 մլրդ դրամ տոկոսավճար, որը կազմել է պետական բյուջեի եկամուտների 10.4%-ը, պետական բյուջեի ծախսերի 9.6%-ը և ՀՆԱ-ի 2.3%-ը: Երեք ցուցանիշներն էլ արտահայտում են ՀՀ կառավարության պարտքի ծախսերի չափավոր մակարդակ: ՀՀ կառավարության պարտքի տոկոսավճար / պետական բյուջեի եկամուտներ և ՀՀ կառավարության պարտքի տոկոսավճար / պետական բյուջեի ծախսեր ցուցանիշները միջնաժամկետ հատվածում նվազում են` ժամանակահատվածի վերջում կազմելով համապատասխանաբար 10.1% և 9.3%, իսկ ՀՀ կառավարության պարտքի տոկոսավճար / ՀՆԱ ցուցանիշը ժամանակահատվածի վերջում կկազմի 2.5%:

ՀՀ կառավարությունը պարտքի արդյունավետ կառավարման խնդիրը լուծելու տեսանկյունից կարևորագույն նշանակություն ունի ռիսկերի կառավարումը: Ռիսկերի կառավարման նպատակը չնախատեսված կորուստներից խուսափումն ու գործառնությունների անընդհատության ապահովումն է:

 

Փոխարժեքի ռիսկ

ՀՀ կառավարության պարտքի առկա պորտֆելում շուկայական ռիսկերից ամենաէականը փոխարժեքի ռիսկն է: Փոխարժեքի ռիսկը հիմնականում չափվում է հետևյալ երկու ցուցանիշներով` ա) արտարժութային պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ և բ) արտարժութային կարճաժամկետ պարտքի կշիռը միջազգային պահուստների մեջ:

ՀՀ կառավարության պարտքի ներկայիս պորտֆելը կրում է փոխարժեքի մեծ ռիսկ, քանի որ 2018թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ պարտքի գերակշիռ մասը` 80.9%-ը ներգրավված է արտարժույթով (նախորդ տարվա համեմատ նվազել է 0.7 տոկոսային կետով):

 

Գծապատկեր 9. ՀՀ կառավարության արտարժութային և դրամային պարտքերի հարաբերակցությունը 2017-2018թթ.

 

 

ՀՀ կառավարության արտարժույթով ներգրավված պարտքի պորտֆելի արտարժութային կառուցվածքը ներկայացված է ստորև.

 

Գծապատկեր 10. ՀՀ կառավարության արտարժութային պարտքի պորտֆելի կառուցվածքը 2018թ. տարեվերջին

 

 

Աջ գծապատկերը ցույց է տալիս արտարժութային պարտքի պորտֆելի կառուցվածքը` SDR-ի համապատասխան արտարժույթների կշիռներով բաշխմամբ:

Արտարժութային պարտքի մեծ կշիռը հետևանք է պարտքի պորտֆելում երկկողմ և բազմակողմ արտաքին վարկատուների կողմից տրամադրված փոխառությունների գերակայության, որոնց մեծ մասը երկարաժամկետ, արտոնյալ ժամկետով և ֆիքսված տոկոսադրույքով փոխառություններ են: 2018թ. արտարժութային կարճաժամկետ պարտքի կշիռը միջազգային պահուստների մեջ ցուցանիշն աճել է նախորդ տարվա նկատմամբ 1.2 տոկոսային կետով և կազմել է 7.2%:

 

Վերաֆինանսավորման ռիսկ

Կառավարության պարտքի պորտֆելի վերաֆինանսավորման ռիսկը գնահատվում է հիմնականում երեք ցուցանիշներով` ա) մեկ տարվա ընթացքում մարվող պարտքի կշիռը, բ) մինչև մարում միջին ժամկետը և գ) կառավարության պարտքի պորտֆելի մարման գրաֆիկը:

ՀՀ կառավարության պարտքի առկա պորտֆելը կրում է վերաֆինանսավորման ցածր ռիսկ, քանի որ 2018թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ առաջիկա տարվա ընթացքում մարվող պարտքի կշիռը կազմել է 5.0%` նախորդ տարվա նկատմամբ նվազելով 0.3 տոկոսային կետով: Ընդ որում ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի մեկ տարվա ընթացքում մարման կշիռը կազմել է ընդամենը 3.3%, իսկ ներքին պարտքի համար այն կազմել է 11.4%: Սակայն, ներքին պարտքի կշռի փոքր լինելու արդյունքում, վերաֆինանսավորման ռիսկը ներքին պարտքի համար ևս չափավոր է:

ՀՀ կառավարության պարտքի մինչև մարում միջին ժամկետի ցուցանիշը 2018թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ կազմել է 8.7 տարի: Ընդ որում, ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի մինչև մարում միջին ժամկետը կազմել է 8.8 տարի` նախորդ ժամանակահատվածի 9.0 տարվա դիմաց, իսկ ներքին պարտքինը` 8.4 տարի` նախորդ ժամանակահատվածի 7.4 տարվա դիմաց: Այս ցուցանիշը նույնպես հաստատում է ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի վերաֆինանսավորման ռիսկի չափավոր լինելը:

Վերաֆինանսավորման ռիսկն առավել պատկերավոր է ներկայացված մարման գրաֆիկի միջոցով, որտեղ 2020թ. և 2025թ. մարման մեծ ծավալները պայմանավորված են թողարկված երկու եվրապարտատոմսերի մարումներով, որոնք համապատասխանաբար կազմում են տվյալ տարում մարվող պարտքի 58.4%-ը և 60.0%-ը:

 

Գծապատկեր 11. Կառավարության պարտքի մարումների գրաֆիկն ըստ գործիքակազմի 31.12.2018թ. դրությամբ

 

 

2018թ. տարեվերջին ձևավորված կառավարության արտաքին պարտքի մարումները սփռված են մինչև 2054թ., իսկ ներքին պարտքինը` մինչև 2047թ.:

Կառավարության պարտքի մարումների գրաֆիկն ըստ ներքին և արտաքին պարտքերի տարանջատման, այսինքն ըստ ռեզիդենտության, ունի հետևյալ տեսքը.

 

Գծապատկեր 12. Կառավարության պարտքի մարումների գրաֆիկը 31.12.2018թ. դրությամբ

 

 

Տոկոսադրույքի ռիսկ

Կառավարության պարտքի պորտֆելի տոկոսադրույքի ռիսկը գնահատվում է հիմնականում երեք ցուցանիշներով` ա) ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ, բ) առաջիկա տարում վերաֆիքսվող պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ, գ) մինչև վերաֆիքսում միջին ժամկետը:

ՀՀ կառավարության պարտքի 85.0%-ը ֆիքսված տոկոսադրույքով է, ընդ որում արտաքին պարտքի 80.8%-ն է ֆիքսված տոկոսադրույքով, իսկ ներքին պարտքն` ամբողջությամբ: Այս պարագայում լողացող տոկոսադրույքով պարտքի տոկոսադրույքների աճը չի կարող հանգեցնել ծախսերի նշանակալի աճի:

Այնուամենայնիվ, ՀՀ կառավարության պարտքի 19.8%-ը ենթակա է վերաֆիքսման 2019թ-ին և պարունակում է չափավոր տոկոսադրույքի ռիսկ:

Մինչև վերաֆիքսում միջին ժամկետի ցուցանիշը 2018թ. վերջին կազմել է 7.1 տարի, որը պարունակում է պարտքի պորտֆելի տոկոսադրույքի ռիսկի ցածր մակարդակ: Այս ցուցանիշն ավելի փոքր է, քան մինչև մարում միջին ժամկետի ցուցանիշը, քանի որ պարտքի 15.0%-ը լողացող տոկոսադրույքով է, որը ևս ենթակա է վերաֆիքսման 2019թ. ընթացքում:

 ՀՀ կառավարության պարտքի առկա պորտֆելի ծախսերի և ռիսկերի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ պարտքի առկա պորտֆելը ամենաշատը կրում է փոխարժեքի ռիսկի ազդեցությունը:

 

ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման 2020-2022թթ. ռազմավարությունը

 

Մակրոտնտեսական ենթադրությունները և հիմնական ռիսկերի գործոնները

 

Պարտքի ռազմավարության մշակման ժամանակ կիրառվող մակրոտնտեսական ցուցանիշները պետք է համադրելի լինեն հարկաբյուջետային քաղաքականության մշակման ժամանակ կանխատեսվող մակրոտնտեսական շրջանակի հետ: Այդ պատճառով ՀՀ կառավարության պարտքի ռազմավարության հիմքում ընկած են 2020-2022թթ. պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի հետ համահունչ մակրոտնտեսական կանխատեսումներ: Մակրոտնտեսական ցուցանիշներն ու դրանց հետ կապված ռիսկերի վերլուծությունները մանրամասն ներկայացված են 2020-2022թթ. ՄԺԾԾ-ի «Մակրոտնտեսական վերլուծություններ և կանխատեսումներ» բաժնում:

Մակրոտնտեսական իրատեսական կանխատեսումների մուտքագրումը պարտքի ծախսերի և ռիսկերի վերլուծության ժամանակ առանցքային նշանակություն ունի, քանի որ դրանց շեղումները կարող են էականորեն փոխել ռիսկերի ցուցանիշների մակարդակը և ուղղվածությունը: Այլ կերպ ասած, ինչպես շուկայական փոփոխականների, այնպես էլ մակրոտնտեսական ցուցանիշների տատանումները կարող են նշանակալի ազդեցություն ունենալ ՀՀ կառավարության պարտքի ռիսկի ցուցանիշների վրա:

2020-2022թթ. ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարության հիմքում ընկած հիմնական ցուցանիշներն արտացոլված են ստորև ներկայացվող աղյուսակում:

 

Աղյուսակ 2. ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարության հիմքում ընկած հիմնական ցուցանիշները 2019-2022թթ. (մլրդ դրամ)

 

	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
ՀՆԱ (անվանական)	6,455.3	6,975.4	7,615.7	8,320.6
Իրական ՀՆԱ ինդեքս, %	105.4	104.9	105.0	105.1
ՀՆԱ դեֆլյատոր, %	102.0	103.0	104.0	104.0
Պետական բյուջեի եկամուտներ	1,496.5	1,710.6	1,858.8	2,051.1
Պետբյուջեի ծախսեր	1,648.1	1,868.2	2,027.7	2,235.5
Պետական բյուջեի առաջնային ծախսեր	1,490.1	1,685.2	1,838.1	2,027.5
Պետբյուջեի առաջնային պակասուրդ	6.4	25.4	20.6	23.5
Պետբյուջեի պակասուրդ	151.6	157.6	169.0	184.4

 

2020-2022թթ. ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարության հիմքում ընկած են մակրոտնտեսական իրավիճակի որոշակի բարելավման և դրամավարկային մեղմ պայմանների պահպանման վերաբերյալ ենթադրություններ, սակայն արտաքին տնտեսական միջավայրից բխող շոկերի ի հայտ գալը որոշակի ռիսկեր կարող է առաջացնել ռազմավարությամբ նախատեսվող նպատակադրումների ապահովման տեսակետից:

 

Նպատակադրումներն ու իրականացվելիք միջոցառումները

 

• Միջնաժամկետ հատվածում ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ հարաբերակցությունը դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ չի գերազանցի «Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսված 60 տոկոս սահմանային շեմը: Կանխատեսվում է, որ 2019-2022թթ. ընթացքում յուրաքանչյուր տարվա վերջին ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշը գերազանցելու է 40%-ը, ուստի, համաձայն «Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի 7-րդ կետի, կիրառվելու են «ՀՀ բյուջետային համակարգի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված հարկաբյուջետային կանոնները:

Աղյուսակ 3. ՀՀ կառավարության պարտքի ցուցանիշները 2019-2022թթ.

 

	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
ՀՀ կառավարության պարտք (մլրդ դրամ)	3,361	3,370.6	3,636.7	3,909.7	4,204.9
% ՀՆԱ-ի նկատմամբ	49.7	52.2	52.1	51.3	50.5

 

• Միջնաժամկետ և երկարաժամկետ հատվածներում, շուկայի մասնակիցների կազմի ու կառուցվածքի նպատակաուղղված փոփոխության և թվաքանակի էական մեծացման պայմաններում, կաճի պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման աղբյուրներում ներքին փոխառու միջոցների տեսակարար կշիռը: Այն միտված կլինի նվազեցնել փոխարժեքի ռիսկը, ինչպես նաև հիմքեր կստեղծի ֆինանսական շուկայում նոր գործիքների (լողացող, ինդեքսավորվող, նպատակային և այլն) կիրառման ու շուկայի հետագա զարգացման համար: Կենսաթոշակային և ապահովագրական բարեփոխումների ընթացքով պայմանավորված` հնարավոր կլինի արագացնել պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման աղբյուրներում ներքին փոխառու միջոցների տեսակարար կշռի մեծացման գործընթացը:
• Որպես ներքին պետական պարտքի կառավարման նպատակադրում` կշարունակվի դիտարկվել պետական գանձապետական պարտատոմսերի իրացվելիության աճը` մեծացնելով շրջանառության մեջ գտնվող պարտատոմսերի ծավալը:
• Ֆինանսական շուկաներում բարենպաստ զարգացումների պայմաններում կդիտարկվի ֆինանսական միջոցների որոշակի կուտակման և բուֆերի ապահովման հնարավորությունը: Ներքին և արտաքին շուկաներում անցանկալի գործընթացների դեպքում այն թույլ կտա ՀՀ պետական բյուջեի կատարումն իրականացնել առանց ցնցումների, ինչպես նաև հարկ եղած դեպքում ճշգրտել պետական գանձապետական պարտատոմսերով դեֆիցիտի ֆինանսավորման չափը:
• Միջազգային լավագույն փորձին համապատասխան կվերանայվի պարտքային գործառնությունները կարգավորող օրենսդրությունը:
• Պարտքի արդյունավետ կառավարման կարևորագույն գործոններից է թափանցիկության ու հասարակության հետ մշտական հաղորդակցության ապահովումը: Այդ նպատակով կառավարությունը կշարունակի ներդրողների ու հանրության հետ բաց ու հրապարակային աշխատանքները և պարտքի վերաբերյալ հաշվետվությունների ներկայացումը:
• 2020թ. մարվող եվրապարտատոմսերը վերաֆինանսավորելու նպատակով կիրականացվի նոր եվրապարտատոմսերի տեղաբաշխում:
• ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը կշարունակի պետական գանձապետական պարտատոմսերի հետգնումների, փոխանակումների իրականացումը` նպատակ ունենալով հարթեցնել պարտքի մարման գրաֆիկը և նվազեցնել վերաֆինանսավորման ռիսկը, ինչպես նաև բարձրացնել տեղաբաշխվող պարտատոմսերի իրացվելիությունը և նպաստել երկրորդային շուկայի զարգացմանը:
• Կներդրվի պետական գանձապետական պարտատոմսերի փոխանակման աճուրդների կազմակերպման էլեկտրոնային համակարգ:
• Կարևորելով պետական գանձապետական պարտատոմսերի մանրածախ շուկայի զարգացումը` քայլեր կձեռնարկվեն խնայողական պարտատոմսերի ներդրողների շրջանակը մեծացնելու և ժամկետայնությունը երկարացնելու ուղղությամբ: Այս առումով, կառավարության նկատմամբ վստահության ամրապնդման ուղղությամբ քայլերին զուգահեռ, կիրականացվեն հանրային իրազեկման աշխատանքներ պոտենցիալ ներդրողների շրջանում:
• Համագործակցությունն արտաքին վարկատուների հետ կշարունակվի և կխորացվի` նախապատվությունը տալով վարկավորման առավել բարենպաստ պայմաններով և ազատ փոխարկելի արժույթով փոխառու միջոցներ տրամադրող վարկատուների հետ համագործակցությանը:

Ուղենշային ցուցանիշները

ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի արդյունավետ կառավարման նպատակով անհրաժեշտ է բացահայտել և գնահատել ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելին բնորոշ ռիսկերը: Այդ պատճառով ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարությունը սահմանում է պարտքի պորտֆելի ռիսկերի ուղենշային ցուցանիշներ, որոնց նպատակն է որոշակի սահմանափակումների միջոցով պահպանել փոխարժեքի, տոկոսադրույքի և վերաֆինանսավորման ռիսկերը վերահսկելիության շրջանակներում: Ուղենշային ցուցանիշները սահմանվել են` հաշվի առնելով ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման միջավայրին բնորոշ առանձնահատկություններն ու սահմանափակումները:

 

Աղյուսակ 4. ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի 2020-2022թթ. ուղենշային ցուցանիշները

 

	Ուղենիշ
Վերաֆինանսավորման ռիսկ
Մինչև մարում միջին ժամկետը	8 – 11 տարի
Առաջիկա տարվա ընթացքում մարվող պետական գանձապետական պարտատոմսերի (ՊԳՊ) կշիռը ՊԳՊ-երի ծավալի մեջ (տարեվերջին)	առավելագույնը 20%
Տոկոսադրույքի ռիսկ
Ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ	առնվազն 80%
Փոխարժեքի ռիսկ
Ներքին պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ	առնվազն 20%
ՀՀ դրամով ներգրավված պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ	առնվազն 20%

 

 ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարության ընտրությունը

ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման հիմնական ռիսկերը կառավարելիության շրջանակներում պահելու, և հատկապես բարձր փոխարժեքի ռիսկը նվազեցնելու նպատակով որպես ռազմավարական նպատակադրում դիտարկվում է ներքին պետական պարտքի շուկայի զարգացումը և կառավարության պարտքի մեջ ՀՀ դրամով ներգրավված պարտքի կշռի ավելացումը:

Ստորև ներկայացվում է համադրելի միջազգային վարկանիշ ունեցող որոշ երկրների «Կառավարության արտարժութային պարտքի կշիռն ընդհանուր պարտքի մեջ» ցուցանիշի համեմատականը:

 

Գծապատկեր 13. Համադրելի միջազգային վարկանիշ ունեցող երկրների կառավարությունների արտարժութային պարտքի ծավալները 2018թ. տարեվերջի դրությամբ

 

 

Աղբյուրը. Պարտքի ցուցանիշների մասով` համապատասխան երկրների ֆինանսների նախարարությունների կայքէջեր և վարկանիշի մասով` https://tradingeconomics.com/country-list/rating կայք:

 

Ընդ որում, ԱՄՀ-ի կողմից հրապարակված (մայիսի 9, 2013թ.) կապիտալի շուկա մուտք ունեցող երկրների պետական պարտքի կայունության ուղեցույցում զարգացող երկրների համար պարտքի պորտֆելի ուղենշային ցուցանիշների շարքում ոչ ռեզիդենտների նկատմամբ պետական պարտքի մասնաբաժնի ռիսկային համարվող մակարդակը 60%-ն է:

Ներքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին դեֆիցիտի ֆինանսավորումն իրականացվելու է մինչև մեկ տարի մարման ժամկետով պետական գանձապետական կարճաժամկետ պարտատոմսեր, 3 և 5 տարի մարման ժամկետով միջնաժամկետ արժեկտրոնային պարտատոմսեր, 10 և 30 տարի մարման ժամկետով երկարաժամկետ արժեկտրոնային պարտատոմսեր, ինչպես նաև 6 ամիս, 1, 2 և 3 տարի մարման ժամկետով խնայողական արժեկտրոնային պարտատոմսեր տեղաբաշխելու միջոցով:

Արտաքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին դեֆիցիտի ֆինանսավորումն իրականացվելու է երկկողմ և բազմակողմ միջազգային վարկատուներից նպատակային և բյուջետային աջակցության վարկեր ներգրավելու միջոցով:

Ստորև ներկայացվում է ծախսերի և ռիսկի տեսակետից ընտրված սցենարի (Ռ1) ու այլընտրանքային երկու սցենարների արդյունքները: Որպես այլընտրանքային երկրորդ սցենար (Ռ2) է դիտարկվել ներքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին դեֆիցիտի կրկնակի ավել ծավալներով ֆինանսավորումը` ընտրված սցենարի նկատմամբ, և որպես այլընտրանքային երրորդ սցենար (Ռ3) է դիտարկվել ներքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին դեֆիցիտի կրկնակի պակաս ծավալներով ֆինանսավորումը, կամ որ նույնն է` արտաքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին ավելի մեծ ծավալներով դեֆիցիտի ֆինանսավորումը: Արդյունքում ստացվել է հետևյալը.

 

Գծապատկեր 15. ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշը 2022թ.

 

 

Գծապատկերը ցույց է տալիս, որ նշված երեք ռազմավարություններից ակնհայտ ոչ նախընտրելին Ռ2-ն է, քանի որ ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշն ամենաբարձրն է և միաժամանակ 2020թ. կիրառված փոխարժեքի 30% շոկի դեպքում ամենամեծ ռիսկը պարունակում է Ռ2 ռազմավարությունը: Առաջին հայացքից կարող է թվալ, որ ամենանախընտրելին Ռ3 ռազմավարությունն է (Ռ1 հիմնական սցենարի նկատմամբ 0.04 տոկոսային կետով պակաս ծախս և 0.01 տոկոսային կետով պակաս ռիսկ), սակայն ռազմավարությունների ընտրությունը կատարվում է ծախսերի և ռիսկերի ցուցանիշների մի ամբողջ համակարգի ուսումնասիրության և վերլուծության արդյունքում: Մասնավորապես, եթե Ռ3 և Ռ1 սցենարների նկատմամբ կիրառենք 30% փոխարժեքի շոկ` 2020թ. արժեզրկելով ՀՀ դրամը ԱՄՆ դոլարի, եվրոյի և SDR-ի նկատմամբ, ապա ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ հարաբերակցությունը 2022թ. տարեվերջին Ռ3 սցենարի համար կկազմի 61.8%` ավել լինելով Ռ1 սցենարից 0.1 տոկոսային կետով: Ռ3 ռազմավարությունը ենթադրում է արտարժութային պարտքի կշռի ավելացում, հետևաբար ավելի մեծ փոխարժեքի ռիսկ, որն արդեն իսկ կառավարության առկա պարտքի գծով ամենաէական ռիսկն է:

Ավելացնենք, որ փոխարժեքի 30% արժեզրկման շոկը Համաշխարհային բանկի և ԱՄՀ կողմից մշակված պարտքի միջնաժամկետ ռազմավարության վերլուծական գործիքում կիրառվող ներքին արժույթի արժեզրկման տիպային առավելագույն շոկն է: ՀՀ դրամի պատմական առավելագույն արժեզրկման մեծությունը կազմել է 23.6% (հիմք է ընդունվել ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ ՀՀ դրամի տարեվերջի դրությամբ ձևավորված փոխարժեքները):

Վերը նշված վերլուծությունը հավաստում է, որ անհրաժեշտ է զարգացնել ներքին պետական պարտքի շուկան և աստիճանաբար ավելացնել փոխառու զուտ միջոցների հաշվին դեֆիցիտի ֆինանսավորման մեջ ներքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին դեֆիցիտի ֆինանսավորման կշիռը` հաշվի առնելով պոտենցիալ ռիսկերը: Ուստի, համադրելով բոլոր գործոնները, նախընտրելի է համարվել Ռ1 ռազմավարությունը (հիմնական սցենարը):

Ներքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին դեֆիցիտի ֆինանսավորման կառուցվածքը նախատեսելիս հաշվի են առնվել տնտեսությունում մակրոմիջավայրի բարելավման միտումները, իրացվելիության առկա մակարդակն ու պետական գանձապետական պարտատոմսերի նկատմամբ ձևավորված կայուն պահանջարկը:

2019-2022թթ. համար պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորումը փոխառու զուտ միջոցների հաշվին նախատեսվում է իրականացնել հետևյալ կերպ.

 

Աղյուսակ 5. Պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորումը փոխառու զուտ միջոցների հաշվին 2019-2022թթ (մլրդ դրամ)

 

	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
Պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորումը փոխառու զուտ միջոցների հաշվին	225.4	215.6	219.0	236.3
որից`
Ներքին փոխառու զուտ միջոցներ (առանց մուրհակների)	70.0	90.0	110.0	130.0
Արտաքին փոխառու զուտ միջոցներ	155.4	125.6	109.0	106.3

 

Գծապատկեր 14. Ներքին և արտաքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին դեֆիցիտի ֆինանսավորման կառուցվածքը 2017-2022թթ.

 

 

ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքն աստիճանաբար ներքինով փոխարինելու դեպքում պարտքի սպասարկման ծախսերի էական աճ չի սպասվում: Ավելին, հաշվի առնելով այն, որ արտաքին աղբյուրներից ստացվող վարկային միջոցների արտոնյալությունը գնալով նվազում է, իսկ ներքին պարտքի կազմում արդեն իսկ առկա են մինչև 30 տարի ժամկետայնությամբ պարտատոմսեր, ապա ներքին պարտքի կշռի աստիճանական ավելացումը դրական է անդրադառնում նաև վերաֆինանսավորման ռիսկի ցուցանիշի վրա: Քանի որ վերաֆինանսավորման ռիսկը գտնվում է չափավոր մակարդակում, ապա այն հնարավոր է պահպանել կառավարելիության շրջանակներում` պարտքի կառավարման տարբեր գործիքների կիրառման միջոցով:

 

Ընտրված ռազմավարության ծախսերի և ռիսկերի վերլուծությունը

Կանխատեսված մակրոտնտեսական միջավայրի պայմաններում ՀՀ կառավարության պարտքի ծախսի ցուցանիշները էապես չեն փոխվի կանխատեսվող ժամանակահատվածում:

 

Աղյուսակ 6. ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի ծախսերի ցուցանիշների կանխատեսումները

 

	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի միջին տոկոսադրույքը (%)	5.3	5.3	5.4	5.2	5.3
Տոկոսավճար / պետական բյուջեի եկամուտներ(%)	10.6	10.6	10.7	10.2	10.1
Տոկոսավճար / պետական բյուջեի ծախսեր (%)	9.6	9.6	9.8	9.4	9.3
Տոկոսավճար / ՀՆԱ (%)	2.3	2.4	2.6	2.5	2.5

 

Ընդհանուր առմամբ, կանխատեսվող ժամանակահատվածում տեղի կունենա ՀՆԱ-ի առաջանցիկ աճ պարտքի ծավալի աճի նկատմամբ` հանգեցնելով ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ ցուցանիշի նվազմանը, որը 2022թ. տարեվերջին կանխատեսվում է 50.5%: ՀՀ կառավարության պարտքի միջին տոկոսադրույքը կանխատեսվող ժամանակահատվածի վերջում կկազմի 5.3%: Կանխատեսվող տոկոսավճարների մակարդակը 2022թ. կկազմի ՀՆԱ-ի 2.5%-ը` կանխատեսվող ժամանակահատվածի սկզբի նկատմամբ արձանագրելով 0.2 տոկոսային կետով աճ:

Ռիսկերի կառավարման տեսակետից կարևորվում են փոխարժեքի, վերաֆինանսավորման, տոկոսադրույքի ու գործառնական ռիսկերը:

 

Փոխարժեքի ռիսկ

Ներքին պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ ցուցանիշի մակարդակը միջնաժամկետ հատվածում կգտնվի սահմանված ուղենշային տիրույթում` ժամանակահատվածի վերջում հասնելով 25.6%-ի:

 

Աղյուսակ 7. ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի և ՀՀ դրամով ներգրաված պարտքի տեսակարար կշիռներն ընդամենը պարտքում

 

	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
Ներքին պարտք / Ընդամենը պարտք (%)	21.8	22.2	23.0	24.2	25.6
ՀՀ դրամով ներգրավված պարտք / Ընդամենը պարտք (%)	19.5	19.4	20.5	21.9	23.4

 

2022թ. վերջին արտարժութային պարտքի տեսակարար կշիռը միջնաժամկետ հատվածում նվազում է` կազմելով 76.6%, սակայն ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի փոխարժեքի ռիսկը առաջիկա տարիներին դեռևս կմնա որպես հիմնական ռիսկ:

 

 Աղյուսակ 8. ՀՀ կառավարության արտարժութային պարտքի կառուցվածքը 2019-2022թթ. տարեվերջի դրությամբ (տոկոս)

 

	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2019թ.կանխ.	2020թ.կանխ.	2021թ.կանխ.	2022թ.կանխ.
USD	56.8	56.9	57.5	58.4	60.1
SDR	26.7	26.9	24.5	22.1	20.0
EUR	12.1	11.6	13.8	15.7	16.4
JPY	3.9	4.1	3.7	3.4	3.1
AED	0.1	0.1	0.1	0.1	0.0
CNY	0.4	0.4	0.4	0.4	0.3

 

Այս ռիսկը որոշ չափով մեղմվում է պայմանավորված այն հանգամանքով, որ կառավարության արտարժութային պարտքի կառուցվածքում ծավալով երկրորդը SDR-ով արտահայտված պարտքն է (2019թ. տարեվերջի դրությամբ կազմել է 26.7%):

Եթե SDR-ը, որը կազմված է հինգ արժույթներից, հետևաբար` ավելի քիչ տատանողական է, տարանջատում ենք այդ արժույթների կշիռներին համապատասխան` USD – 41.73%, EUR – 30.93%, GBP – 8.09%, JPY – 8.33% և CNY – 10.92%, ապա ՀՀ կառավարության արտարժութային պարտքի կառուցվածքը ստանում է հետևյալ տեսքը`

 

Աղյուսակ 9. ՀՀ կառավարության արտարժութային պարտքի կառուցվածքը 2019-2022թթ. տարեվերջի դրությամբ` SDR-ի տարանջատմամբ (տոկոս)

 

	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2019թ.կանխ.	2020թ.կանխ.	2021թ.կանխ.	2022թ.կանխ.
USD	67.9	68.1	67.8	67.6	68.4
EUR	20.4	19.9	21.4	22.5	22.6
GBP	2.9	2.9	2.7	2.4	2.2
JPY	6.1	6.2	5.7	5.2	4.7
AED	0.1	0.1	0.1	0.1	0.0
CNY	2.6	2.7	2.4	2.2	2.0

 

Փոխարժեքի ռիսկի նվազման և արդյունավետ կառավարման նպատակով նոր վարկերի պայմանները քննարկելիս հնարավորության դեպքում կնվազեցվի մեկ կամ մի քանի արժույթներից կախվածությունը: Միաժամանակ չի բացառվում, որ ապագայում օգտագործվեն հեջավորման տարբեր մոտեցումներ (օրինակ` արտարժութային սվոփներ):

 

Գծապատկեր 16. ՀՀ կառավարության արտարժութային պարտքի գծով վճարումների կշիռը ՀՀ ԿԲ արտարժութային միջին տարեկան պահուստներում 2019-2022թթ.

 

 

ՀՀ կառավարության արտարժութային պարտքի գծով վճարումների կշիռն արտարժութային միջին տարեկան ակտիվների ծավալի նկատմամբ 2020թ. էապես աճում է` պայմանավորված 500 մլն ԱՄՆ դոլար եվրապարտատոմսերի մարմամբ, որի մասնաբաժինը կազմում է 17.9 տոկոսային կետ: Այս ցուցանիշը գնահատում է ՀՀ կառավարության հնարավորությունը սպասարկելու արտարժութային պարտքի մարումներն ու տոկոսագումարների վճարումները` արտարժութային ակտիվների բավարար ծավալի առկայության տեսանկյունից:

 

Վերաֆինանսավորման ռիսկ

Վերաֆինանսավորման ռիսկը կարևորվում է` պայմանավորված առաջիկա տարիներին ՀՀ կառավարության պարտքի մարումների ծավալներով և միջազգային ու ներքին ֆինանսական շուկաներում հնարավոր բացասական զարգացումներով: Նոր պարտքի ներգրավման ընթացքում ՀՀ կառավարությունը ջանում է հարթեցնել մարումների գրաֆիկը և մեղմել վերաֆինանսավորման ռիսկը: Վերաֆինանսավորման ռիսկի նվազեցման նպատակով կիրառվում են նաև հետգնումներ:

 

Աղյուսակ 10. ՀՀ կառավարության պարտքի վերաֆինանսավորման ռիսկի ցուցանիշները 2019-2022թթ.

 

	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
ՀՀ կառավարության պարտքի մինչև մարում միջին ժամկետը, (տարի)	8.1	8.4	8.0	7.7
ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի մինչև մարում միջին ժամկետը, (տարի)	8.3	8.6	8.1	7.7
ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի մինչև մարում միջին ժամկետը, (տարի)	7.3	7.7	7.6	7.8
Մեկ տարվա ընթացքում մարվող ՀՀ կառավարության պարտքի կշիռը (%)	13.3	6.6	6.6	7.1
Մեկ տարվա ընթացքում մարվող ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի կշիռը (%)	11.6	4.4	4.8	5.3
Մեկ տարվա ընթացքում մարվող ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի կշիռը (%)	19.3	13.9	12.1	12.4

 

ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի մինչև մարում միջին ժամկետի ցուցանիշը 2022թ. վերջին կնվազի մինչև 7.7 տարի, սակայն վերաֆինանսավորման ռիսկը կմնա չափավոր:

Մեկ տարվա ընթացքում մարվող ՀՀ կառավարության պարտքի կշիռն ընդամենը պարտքի մեջ ցուցանիշը 2022թ. տարեվերջին կկազմի 7.1%, ընդ որում մեկ տարվա ընթացքում մարվող ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի կշիռը արտաքին պարտքում կկազմի 5.3%, իսկ մեկ տարվա ընթացքում մարվող ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի կշիռը ներքին պարտքում` 12.4%: 2019թ. այս ցուցանիշի էական աճը բացատրվում է 2020թ. մարվող եվրապարտատոմսերի մեծ կշռով:

Ստորև ներկայացվում է նաև ՀՀ կառավարության պարտքի գծով վճարումների ցուցանիշը, որն իրենից ներկայացնում է տարվա ընթացքում մարումների և տոկոսավճարների հանրագումարը:

 

Գծապատկեր 17. ՀՀ կառավարության պարտքի գծով վճարումները 2017-2022թթ. ընթացքում (մլրդ դրամ)

 

 

ՀՀ կառավարության պարտքի գծով վճարումների ցուցանիշը միջնաժամկետ հատվածում աճում է` 2020թ. կազմելով 683.6 մլրդ դրամ, որի 42.9%-ը կազմում է 2020թ. եվրապարտատոմսերի մարումը:

 

Աղյուսակ 11. ՀՀ կառավարության պարտքի գծով վճարումներն ըստ գործիքակազմի

(մլրդ դրամ)

	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
ՀՀ կառավարության պարտքի գծով վճարումներն ըստ գործիքակազմի, որից`	356.9	349.3	683.6	469.6	500.6
արտաքին վարկեր և փոխառություններ	142.3	142.3	181.1	206.2	220.9
տոկոսավճար	57.2	57.2	61.5	64.9	69.4
մարում	85.2	85.2	119.6	141.3	151.5
պետական գանձապետական պարտատոմսեր	182.5	175.0	209.3	226.0	241.6
տոկոսավճար	68.8	68.8	79.1	87.3	100.4
մարում	113.7	106.2	130.2	138.7	141.2
արտարժութային պետական պարտատոմսեր	32.0	32.0	293.2	37.4	38.1
տոկոսավճար	32.0	32.0	42.4	37.4	38.1
մարում	-	-	250.8	-	-

 

ՀՀ կառավարությունը պարտքի և կանխիկ հոսքերի կառավարման գործիքների (հետգնումներ, ՀՀ կենտրոնական բանկում միջոցների ավանդադրում և այլն) կիրառմամբ վերահսկում է վերաֆինանսավորման հետ կապված ռիսկերը:

 

Տոկոսադրույքի ռիսկ

Տոկոսադրույքի հետ կապված ռիսկերը արժանի են մեծ ուշադրության, քանի որ շուկայական պայմաններով ներգրավվող փոխառու միջոցների կշիռը գնալով աճում է: Տոկոսադրույքի ռիսկի կառավարման նպատակն է ապահովել կառավարության պարտքի այնպիսի կառուցվածք, որի դեպքում ֆինանսական շուկաներում տոկոսադրույքների փոփոխությունը հնարավորինս քիչ ազդեցություն կունենա կանխատեսվող տոկոսագումարների մակարդակի վրա: ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի տոկոսադրույքի ռիսկի ցուցանիշները կանխատեսվող ժամանակահատվածում մի փոքր վատթարանում են, սակայն մնում են կառավարելի:

Ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի կշիռը 2022թ. տարեվերջին նվազում է մինչև 76.5%: Չնայած ՀՀ կառավարության կողմից կանխատեսվող ժամանակահատվածում թողարկվելու է նախորդ տարիների համեմատ ավելի շատ ֆիքսված տոկոսադրույքով ներքին պարտք, շրջանառության մեջ գտնվող պետական գանձապետական պարտատոմսերի ծավալի կշիռը դեռևս էական չի լինելու և 2022թ. այն կկազմի ՀՀ կառավարության պարտքի ընդամենը 23.4%-ը: Մյուս կողմից, միջազգային վարկատուներն ավելի շատ լողացող տոկոսադրույքով նոր վարկեր են տրամադրելու, որի արդյունքում ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի կշիռը նվազելու է: Անհրաժեշտության դեպքում, տոկոսադրույքի ռիսկը կառավարելու նպատակով, արտաքին վարկատուների կողմից սահմանված ընթացակարգերի համաձայն, կիրականացվի լողացող տոկոսադրույքով ներգրավված վարկերի տոկոսադրույքի ֆիքսում:

 

Աղյուսակ 12. ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքում ֆիքսված և լողացող տոկոսադրույքով վարկերի տեսակարար կշիռը 2019-2022թթ.

 

(տոկոս)

	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
ՀՀ կառավարության պարտք,	100.0	100.0	100.0	100.0	100.0
այդ թվում`
Ֆիքսված տոկոսադրույքով	83.9	82.6	80.3	78.3	76.5
Լողացող տոկոսադրույքով	16.1	17.4	19.7	21.7	23.5
ՀՀ կառավարության արտաքին պարտք	100.0	100.0	100.0	100.0	100.0
այդ թվում
Ֆիքսված տոկոսադրույքով	79.5	77.6	74.4	71.3	68.4
Լողացող տոկոսադրույքով	20.5	22.4	25.6	28.7	31.6
ՀՀ կառավարության ներքին պարտք	100.0	100.0	100.0	100.0	100.0
այդ թվում
Ֆիքսված տոկոսադրույքով	100.0	100.0	100.0	100.0	100.0
Լողացող տոկոսադրույքով	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0

 

ՀՀ կառավարության պարտքի մինչև վերաֆիքսում միջին ժամկետի ցուցանիշը ևս նվազում է` ժամանակահատվածի վերջում կազմելով 5.6 տարի: Լողացող տոկոսադրույքով պարտքի կշռի աճի արդյունքում մեծանում է մեկ տարվա ընթացքում վերաֆիքսվող ՀՀ կառավարության պարտքի մասնաբաժինը` 2022թ. կազմելով 29.0%:

 

Աղյուսակ 13. ՀՀ կառավարության պարտքի տոկոսադրույքի ռիսկի ցուցանիշները 2019-2022թթ.

 

	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
ՀՀ կառավարության պարտքիմինչև վերաֆիքսում միջին ժամկետը, (տարի)	6.3	6.5	6.0	5.6
ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի մինչև վերաֆիքսում միջին ժամկետը, (տարի)	6.1	6.1	5.4	4.8
ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի մինչև վերաֆիքսում միջին ժամկետը, (տարի)	7.3	7.7	7.6	7.8
Մեկ տարվա ընթացքում վերաֆիքսվող ՀՀ կառավարության պարտքի կշիռը (%)	30.2	25.3	26.9	29.0
Մեկ տարվա ընթացքում վերաֆիքսվող ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի կշիռը (%)	33.2	28.7	31.6	34.7
Մեկ տարվա ընթացքում վերաֆիքսվող ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի կշիռը (%)	19.3	13.9	12.1	12.4

 

Գործառնական ռիսկ

Գործառնական ռիսկը սահմանվում է որպես արտաքին գործոնների, տեխնոլոգիաների արդյունք, ինչպես նաև անձնակազմի, կազմակերպության, գործընթացների անբավարար գործունեության հետևանք: Գործառնական ռիսկը կառավարելու տեսանկյունից կարևոր նշանակություն ունի տեղեկատվության անվտանգության ապահովումը` ներառյալ փաստաթղթերը և տեխնոլոգիական համակարգերը: Անհրաժեշտ է ապահովել պարտքի գրանցման և հաշվառման տվյալների բազայի այլընտրանքային պահպանումը` ֆորս մաժորային իրավիճակներում ամբողջական տեղեկատվության պահպանման և աշխատանքների ընթացքը չխաթարելու, պարտքային պարտավորությունները ժամանակին և անթերի իրականացնելու համար: ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման հետ կապված գործառնական ռիսկերը բացահայտելու, գնահատելու, կառավարելու և նվազեցնելու նպատակով կիրականացվեն ՀՀ ֆինանսների նախարարության պետական պարտքի կառավարման վարչության «Բիզնես գործընթացների շարունակականության ծրագրով» նախատեսված միջոցառումները:

 

Զգայունության վերլուծություններ

Մինչ այժմ կատարված ծախսերի և ռիսկերի վերլուծությունը հիմնված է եղել կանխատեսված մակրոտնտեսական և հարկաբյուջետային ցուցանիշների վրա և իրենից ներկայացնում է ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարության հիմնական սցենար: Ստորև ներկայացվում է շուկայական փոփոխականների նկատմամբ կիրառված տարբեր շոկերի արդյունքում ծախսերի և ռիսկերի ցուցանիշների շեղման չափը հիմնական սցենարի արդյունքներից:

 

Գծապատկեր 18. ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշը 2019-2022թթ.

 

 

Գծապատկեր 19. Տոկոսավճար / ՀՆԱ ցուցանիշը 2019-2022թթ.

 

 

Փոխարժեքի շոկ

ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելը պարունակում է փոխարժեքի էական ռիսկեր: Կիրառելով 30% շոկ` 2020թ-ին արժեզրկելով ՀՀ դրամը ԱՄՆ դոլարի, եվրոյի և SDR-ի նկատմամբ, ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ հարաբերակցությունը 2022թ. տարեվերջին հասնում է 61.7%-ի, որը 11.2 տոկոսային կետով ավելի է հիմնական սցենարի նույն ցուցանիշից:

Եթե 01.04.2019թ. դրությամբ ձևավորված փոխարժեքները, որոնց հիման վրա ՀՀ կառավարության արտարժութային պարտքը փոխարկվել է ԱՄՆ դոլարի, փոփոխվեն 1%-ի չափով, ապա 2020-2022թթ. ընթացքում ՀՀ կառավարության արտաժութային պարտքը կփոփոխվի միջին հաշվով տարեկան 28.8 մլրդ դրամով կամ ՀՆԱ-ի 0.4%-ով:

 

Տոկոսադրույքի շոկ

Վերլուծելով արտաքին աղբյուրներից ներգրավվող փոխառու միջոցների տոկոսադրույքների 250 բազիսային կետի և ներքին աղբյուրներից ներգրավվող փոխառու միջոցների 500 բազիսային կետի չափով աճի շոկային սցենարը` պարզ է դառնում, որ տոկոսադրույքի շոկի ազդեցությունը ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի վրա մնում է չափավոր: ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը 2022թ. տարեվերջին հիմնական սցենարի նույն ցուցանիշի նկատմամբ ավելանալով 1.7 տոկոսային կետով` կազմում է 52.2%: Տոկոսավճար / ՀՆԱ հարաբերակցությունն այս պարագայում կարող է ավելանալ 0.8 տոկոսային կետով:

Զուգահեռաբար ենթադրվել է նաև էական` 500 բազիսային կետի չափով արտաքին աղբյուրներից ներգրավվող փոխառու միջոցների տոկոսադրույքների և 1000 բազիսային կետի չափով ներքին աղբյուրներից ներգրավվող փոխառու միջոցների նկատմամբ շոկային սցենար, որի տեղի ունենալու հավանականությունը բավականին ցածր է: Տոկոսադրույքների նման շոկը ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ ցուցանիշը բազային սցենարի նկատմամբ կավելացնի 3.5 տոկոսային կետով` 2022թ. տարեվերջին հասցնելով 54.0%-ի: ՀՀ կառավարության պարտքի սպասարկման տեսակետից այսպիսի էական շոկը 2022թ. տարեվերջին Տոկոսավճար/ՀՆԱ ցուցանիշը կարող է ավելացնել 1.7 տոկոսային կետով:

 

Փոխարժեքի և տոկոսադրույքի համակցված շոկ

Կիրառելով 15% փոխարժեքի (2020թ-ին արժեզրկելով ՀՀ դրամը ԱՄՆ դոլարի, եվրոյի և SDR-ի նկատմամբ) և տոկոսադրույքի առաջին սցենարում նկարագրված համակցված շոկ` ՀՀ կառավարության պարտք / ՀՆԱ հարաբերակցությունը 2022թ. տարեվերջին հասնում է 58.0%-ի, որը 7.5 տոկոսային կետով ավելի է հիմնական սցենարի նույն ցուցանիշից: Տոկոսավճար / ՀՆԱ հարաբերակցությունն այս դեպքում կարող է ավելանալ 1.1 տոկոսային կետով:

Ստորև ներկայացվում է նաև լողացող տոկոսադրույքով պարտքի մեկ տոկոսային կետով աճի և ներքին տոկոսադրույքների մեկ տոկոսային կետով աճի ազդեցությունները:

Լողացող տոկոսադրույքների` 6-ամսյա ԱՄՆ դոլարի լիբորի և 6-ամսյա եվրիբորի մեկ տոկոսային կետի փոփոխության դեպքում 2020-2022թթ. ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի գծով տոկոսային ծախսերը միջին հաշվով կփոփոխվեն տարեկան 7.5 մլրդ դրամով: Մասնավորապես, լողացող տոկոսադրույքներից յուրաքանչյուրի ազդեցությունը ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի սպասարկման ծախսերի վրա կանխատեսվող ժամանակաշրջանում կլինի հետևյալը.

 

Աղյուսակ 14. Լողացող տոկոսադրույքների 1 տոկոսային կետի փոփոխության ազդեցությունը ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի տոկոսավճարների վրա

 

	2020թ.	2021թ.	2022թ.
ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի տոկոսավճարի փոփոխությունը (մլրդ դրամ)	6.4	7.3	8.7
այդ թվում
6-ամսյա ԱՄՆ դոլարի Libor	5.7	6.3	7.4
6-ամսյա Euribor	0.7	1.0	1.2
ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի տոկոսավճարի փոփոխությունը (%)	10.5	11.2	12.5
ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի տոկոսավճարի փոփոխության կշիռը պետբյուջեի սեփական եկամուտներում (առանց դրամաշնորհի) (%)	0.4	0.4	0.4

 

Ներքին պարտքի շուկայում, միջնաժամկետ հատվածի սկզբում, եկամտաբերության կորի մեկ տոկոսային կետով աճը 2020-2022թթ. ընթացքում կավելացնի պարտքի տոկոսավճարները տարեկան միջինը 3.3 մլրդ դրամով:

 

Աղյուսակ 15. Միջնաժամկետ հատվածի սկզբում ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի տոկոսադրույքի մեկ տոկոսային կետի փոփոխության ազդեցությունը ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի տոկոսավճարի վրա

 

	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի տոկոսավճարի փոփոխությունը (մլրդ դրամ)	1.1	3.2	5.5
ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի տոկոսավճարի փոփոխությունը (%)	1.4	3.7	5.4
ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի տոկոսավճարի փոփոխության կշիռը պետբյուջեի սեփական եկամուտներում (առանց դրամաշնորհ) (%)	0.1	0.2	0.3

 

Զգայունության վերլուծությունները թույլ են տալիս ենթադրել, որ ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի վրա փոխարժեքի շոկի ազդեցությունը շատ ավելի մեծ է, քան տոկոսադրույքի շոկի ազդեցությունը: Դա պայմանավորված է ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելում արտարժութային պարտքի մեծ տեսակարար կշռով և ֆիքսված տոկոսադրույքով պարտքի գերակայությամբ:

 

Եզրակացություններ

ՀՀ կառավարության պարտքի պորտֆելի ծախսերի և ռիսկերի վերլուծության արդյունքները ցույց են տալիս, որ պարտքի պորտֆելն ամենաշատը ենթակա է փոխարժեքի ռիսկի ազդեցությանը: Այդ իսկ պատճառով, ՀՀ կառավարությունն առաջնային է համարում պետական գանձապետական պարտատոմսերի շուկայի շարունակական զարգացումը և ներքին շուկայից փոխառությունների ներգրավման ծավալի աճը: 2020-2022թթ. ժամանակահատվածում նախատեսվում է ավելացնել ներքին փոխառու զուտ միջոցների հաշվին դեֆիցիտի ֆինանսավորման կշիռը` 2022թ. այն հասցնելով մինչև 55.0%:

Կարևոր է նշել, որ միայն ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ոլորտում իրականացվող միջոցառումները բավարար չեն ՀՀ կառավարության ներքին պարտքի շուկան էականորեն զարգացնելու համար: Ներքին պարտքի շուկայի զարգացման և ներդրողների բազայի ընդլայնման նախապայմաններից է նաև ֆինանսական շուկայի այլ հատվածների(կենսաթոշակային, ապահովագրական և այլն) հետագա զարգացումը:

ՀՀ կառավարությունը միջնաժամկետ հատվածում շարունակելու է ՀՀ կառավարության պարտքի մարման գրաֆիկի հարթեցման և վերաֆինանսավորման ռիսկի նվազեցմանն ուղղված գործողությունները` կիրառելով իրացվելիության կառավարման այնպիսի գործիքներ, ինչպիսիք են կանխիկի բուֆերի ձևավորումը, հետգնումների ու փոխանակումների իրականացումը:

 

ԳԼՈՒԽ 7.
ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈԻԹՅԱՆՊԱՐՏՔԻ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ 2019-2023ԹԹ. ՎԵՐԱՆԱՅՎԱԾ ԾՐԱԳԻՐ

 

1. Ներածություն և իրավական հիմքեր

 

Այս ծրագիրը հանդիսանում է արդիականացված հարկաբյուջետային կանոնների համակարգի վրա հիմնվող ՀՀ կառավարության պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագրի վերանայումը, որը մշակվել և ներկայացվել էր 2019-2021թթ պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի կազմում, և նախատեսում էր հինգ տարիների ընթացքում նվազեցնել կառավարության պարտքը ՀՆԱ 50%-ից: Հարկաբյուջետային կանոնների արդիականացված համակարգը ձևավորվել է 2017թ-ի դեկտեմբերի 20-ին ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունված և 2018թ. հունվարի 27-ից ուժի մեջ մտած «ՀՀ բյուջետային համակարգի մասին» և «Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարող օրենքների նախագծերով, և ամբողջականացվել 2018թ-ի օգոստոսի 23-ին` ՀՀ կառավարության N 942-Ն որոշմամբ:

Հարկաբյուջետային կանոններն իրենց արտացոլումն են գտել «Բյուջետային համակարգի մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 8.2, 8.3 և 8.4 մասերում, «Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի 6-րդ և 7-րդ մասերում, ինչպես նաև կառավարության համապատասխան որոշման մեջ: Սույն ծրագրի ներկայացումը բխում է վերոնշյալ իրավական կարգավորումներից, մասնավորապես` «Բյուջետային համակարգի մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 8.4 մասի «ա» կետից և ՀՀ կառավարության 2018թ-ի օգոստոսի 23-ի N 942-Ն որոշումից:

Կանոնների արդիականացված համակարգն ուղղված է արդյունավետ հակացիկլիկ հարկաբյուջետային քաղաքականության համար հիմքերի ստեղծմանը և պետական պարտքի կայունացմանը, առավել ճկուն է և ուղենիշներ է պարունակում երկարաժամկետ տնտեսական աճը խթանող հարկաբյուջետային քաղաքականության համար: Համակարգի հիմնական կանոններն են.

• Երբ կառավարության պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը գերազանցում է 40%-ը, կապիտալ ծախսերը չպետք է փոքր լինեն պետական բյուջեի պակասուրդից:
• Կառավարության պարտք/ՀՆԱ 50-60% միջակայքում ընթացիկ առաջնային ծախսերի աճի տեմպը սահմանափակվում է նախորդ 7 տարիների ՀՆԱ-ների միջին աճով, ինչպես նաև հաջորդ տարում կազմվող Պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրում Կառավարությունը ներկայացնում է միջոցառումների ծրագիր` համախառն ներքին արդյունքի նկատմամբ կառավարության պարտքի մակարդակի կանխատեսվող հետագիծը 5 տարիների ընթացքում 50 տոկոսից նվազեցնելու համար:
• Երբ Կառավարության պարտքը գերազանցում է ՀՆԱ 60%-ը, ընթացիկ առաջնային ծախսերի աճի տեմպը սահմանափակվում է նախորդ 7 տարիների ՀՆԱ-ների միջին աճից 0.5 տոկոսային կետով նվազեցված ցուցանիշով, ընթացիկ ծախսերը սահմանափակվում են հարկերի և տուրքերի մեծությամբ, ինչպես նաև Կառավարությունը Ազգային ժողովի ֆինանսավարկային և բյուջետային ու տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովների քննարկմանը ներկայացնում է միջոցառումների ծրագիր` ՀՆԱ նկատմամբ կառավարության պարտքի մակարդակի կանխատեսվող հետագիծը 5 տարիների ընթացքում 60 տոկոսից նվազեցնելու համար:
• Ներկայացված սահմանափակումները չեն գործում կառավարության որոշմամբ սահմանված բացառիկ դեպքերում` ելնելով խոշորածավալ տարերային և տեխնածին աղետների, պատերազմական գործողությունների, տնտեսությունը խաղաղ ժամանակաշրջանից պատերազմական ժամանակաշրջանի փոխադրման, տնտեսական ցնցման հանգամանքներով պայմանավորված բացասական տնտեսական զարգացումների առկայությամբ:

 

2. ՀՀ կառավարության պարտքը: Պատմական ակնարկ

Վերջին տասնամյակում երկու խոշոր տնտեսական ցնցումներին հակազդելու նպատակով խթանող հարկաբյուջետային քաղաքականության իրականացման արդյունքում ՀՀ կառավարության պարտքը ՀՆԱ-ի նկատմամբ աճի միտում է դրսևորել: Սակայն 2018թ-ին ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը սկսել է նվազման միտում դրսևորել` պայմանավորված իրականացվող հարկաբյուջետային կոնսոլիդացիայի քաղաքականությամբ:

 

Գծապատկեր 1. ՀՀ կառավարության պարտքի դինամիկան 2000-2018թթ.³²

 

 

Նախաճգնաժամային շրջանում տնտեսական բարձր աճի տեմպերի պայմաններում նվազման միտում դրսևորելուց հետո ՀՀ կառավարության պարտքը ՀՆԱ-ի նկատմամբ կտրուկ աճեց 2009թ-ին, երբ համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի` ՀՀ մակրոտնտեսական զարգացումների վրա ունեցած բացասական ազդեցություններին հակազդելու համար ՀՀ կառավարությունն իրականացրեց հակապարբերաշրջանային հարկաբյուջետային քաղաքականություն և պետական պակասուրդի հաշվին մեծածավալ լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ ներարկեց տնտեսության մեջ: Տնտեսության անկմանը հակազդելու համար կառավարությունն ընդլայնել է թե՛ ամբողջական պահանջարկը` մեծացնելով պետական սպառման և ներդրումների կշիռը ՀՆԱ-ում և թե՛ ամբողջական առաջարկը` օժանդակելով տարբեր մակարդակներում գործարարությանը: Այս գործողությունների արդյունքում ՀՀ կառավարության պարտքը 2009թ-ին ավելացավ գրեթե 1.5 մլրդ ԱՄՆ դոլարով` հասնելով ՀՆԱ-ի 32.4%-ին:

2014-2016թթ կառավարության պարտքի նշանակալի աճի հաջորդ ժամանակահատվածն էր, երբ պարտքը 3 տարվա ընթացքում աճեց ՀՆԱ-ի մեջ շուրջ 15.6 տոկոսային կետով` պայմանավորված տարածաշրջանային բացասական զարգացումների պայմաններում Հայաստանի տնտեսություն ներթափանցած շոկերին հակապարբերաշրջանային հարկաբյուջետային քաղաքականությամբ արձագանքելու հանգամանքով:

2017թ. տնտեսության վերականգնման բարձր տեմպերի պայմաններում ՀՀ կառավարության կողմից իրականացված հարկաբյուջետային կոնսոլիդացիայի քաղաքականությունը թույլ տվեց էականորեն զսպել ՀՀ կառավարության պարտքի աճի տեմպը: Նախորդ տարիներին իրականացված խթանող քաղաքականությունները էականորեն նվազեցրին արտաքին ցնցումներին բացասական հետևանքները և նպաստեցին տնտեսության վերականգնմանը: Այս զարգացումները թույլ տվեցին, որ ՀՀ կառավարությունը պարտքի կայունացման նպատակով անցում կատարի զսպող հարկաբյուջետային քաղաքականության: Արդյունքում հնարավոր դարձավ նվազեցնել հետճգնաժամային տարիներին ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ ցուցանիշի աճի տեմպը` հիմքեր ստեղծելով հետագա կայունացման և նվազման համար (կառավարության պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը 2017թ-ին կազմեց 53.7%):

2018թ-ին ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը նվազել է 2.4 տոկոսային կետով և կազմել 51.3 տոկոս: Ցուցանիշի նվազումն արձանագրվել է մի կողմից ՀՀ կառավարության կողմից պլանավորված հարկաբյուջետային կոնսոլիդացիայի, մյուս կողմից` սպասվածից էլ ավելի զսպող քաղաքականության իրականացման շնորհիվ, որի արդյունքում բյուջեի առաջնային հաշվեկշիռը կազմել է ՀՆԱ 0.6 տոկոսը:

ՀՀ կառավարության պարտքի գործոնային վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ հետճգնաժամային շրջանում դրա աճի հիմնական գործոններն են եղել պետական բյուջեի առաջնային պակասուրդը և դոլարի նկատմամբ ՀՀ դրամի արժեզրկումը, իսկ ինչպես հետճգնաժամային, այնպես էլ պատմական ժամանակահատվածի համար պարտքը նվազեցնող հիմնական գործոնը եղել է տնտեսական աճը:

 

Գծապատկեր 2. ՀՀ կառավարության պարտքը առաջացնող գործոնների դինամիկան, % ՀՆԱ-ում³³

 

 

2009թ. ճգնաժամին արձագանքման հետևանքով` պետական բյուջեի առաջնային պակասուրդի աճը դարձավ ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ-ի աճի հիմնական գործոնը: Պարտքի աճին նպաստեցին նաև տնտեսական խորը անկումը և փոխարժեքի արժեզրկումը:

2014թ-ին արտաքին ցնցումների ազդեցությամբ ՀՀ դրամը կտրուկ արժեզրկվեց, և չնայած կառավարության պարտքը դոլարային արտահայտությամբ նվազեց, դրամային արտահայտությամբ աճեց մոտ 15 տոկոսով, իսկ կառավարության պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը աճեց 3 տոկոսային կետով` գրեթե ամբողջությամբ այդ գործոնով պայմանավորված:

2015-2016թթ. մակրոտնտեսական կայունության ապահովման նպատակով պետական բյուջեի առաջնային պակասուրդը ավելացվեց, ինչով բացատրվում է ՀՀ կառավարության պարտքի աճի հիմնական մասը: Իսկ 2016թ. բացի առաջնային պակասուրդից, այդ տարվա ընթացքում պարտքի ավելացմանն էականորեն նպաստեց նաև իրական տոկոսադրույքի աճը, և կառավարության պարտքը հասավ ՀՆԱ-ի 51.9 տոկոսին:

2017թ. ՀՀ կառավարության պարտքի աճին հակազդեց հետճգնաժամային ժամանակահատվածի համար աննախադեպ` 7.5 տոկոս տնտեսական աճը, սակայն դրական առաջնային պակասուրդի և իրական տոկոսադրույքի պայմաններում պարտքը շարունակեց աճել, սակայն` ավելի փոքր տեմպով, և կազմեց ՀՆԱ 53.7 տոկոսը:

2018թ-ին ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը նվազման մեջ ամենամեծ դերակատարում է ունեցել տնտեսական աճը, այնուհետև առաջնային հաշվեկշիռը:

 

3. Ծրագրի ամփոփ նկարագիրը

Հաշվի առնելով ՀՀ կառավարության պարտքի հետճգնաժամային միտումները և գործոնային վերլուծությունը` այս Ծրագրի վերանայման հիմքում ընկած է այնպիսի հարկաբյուջետային սցենար, որը թույլ կտա շարունակել ՀՀ կառավարության պարտքի նվազեցման գործընթացը կանխատեսվող ժամանակահատվածում` տնտեսական աճի ստեղծման և սեփական եկամուտների աստիճանական բարելավման միջոցով հարկաբյուջետային կոնսոլիդացիայի իրականացման ճանապարհով: Համաձայն ՀՀ կառավարության պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագրի ՀՀ կառավարության պարտքը պետք է նվազեցվեր ՀՆԱ 50% մակարդակից ներքև 5 տարիների ընթացքում, որով պայմանավորված` Ծրագրի սույն վերանայմամբ կանխատեսումները ներկայացվում են 4 տարվա հորիզոնով:

Ինչպես արդեն նշվեց, 2018թ-ի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ ՀՀ կառավարության պարտքը դեռ շարունակում է գերազանցել ՀՆԱ 50%-ը` կազմելով 51.3%: Այս պայմաններում, վերոնշյալ իրավական ակտերով ամրագրված հարկաբյուջետային կանոններին և ՀՀ կառավարության պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագրին համահունչ նախատեսվում է, որ ՀՀ կառավարության պարտքը մինչև 2023թ. կնվազեցվի ՀՆԱ-ի 50%-ից, որին համապատասխան բյուջեի եկամուտների, ծախսերի և մյուս ցուցանիշների կանխատեսումները ներկայացված են ներքոնշյալ աղյուսակում: Ընդ որում, ծրագրի ցուցանիշներից 2019թ-ը ՀՀ ֆինանսների նախարարության սպասումներն են, 2020-2022թթ. կանխատեսումները այս ՄԺԾԾ հիմքում ընկած կանխատեսումներն են, իսկ 2023թ. ցուցանիշները` ՀՀ ֆինանսների նախարարության կանխատեսումները:

 Մասնավորապես, Ծրագրով նախատեսվում է աստիճանաբար բարելավել եկամուտներ/ՀՆԱ ցուցանիշը` հիմնականում հարկային եկամուտների միջոցով: Իսկ ծախսային մասում նախատեսվում է ՀՆԱ-ի մեջ աստիճանաբար ավելացնել երկարաժամկետ տնտեսական աճ ստեղծող կապիտալ ծախսերը և միաժամանակ նվազեցնել ընթացիկ ծախսեր/ՀՆԱ ցուցանիշը: Այսպիսով, միջնաժամկետում նախատեսվում է շարունակել հարկաբյուջետային կոնսոլիդացիան, որն ապահովվելու է հիմնականում հարկային եկամուտների բարելավման միջոցով:

 

Աղյուսակ 21.1. Ծրագրի վերանայված կանխատեսումների համառոտագիր

 

ՀՆԱ-ի նկատմամբ %	2019	2020	2021	2022	2023
Պետական բյուջեի եկամուտներ	24.1	24.5	24.4	24.7	25.0
Պետական բյուջեի ծախսեր	26.5	26.8	26.6	26.9	27.2
Ընթացիկ ծախսեր	22.3	21.2	20.6	20.2	19.9
Կապիտալ ծախսեր	4.1	5.6	6.0	6.7	7.3
Պետական բյուջեի պակասուրդ	-2.3	-2.3	-2.2	-2.2	-2.2
Կառավարության պարտք	52.3	52.1	51.3	50.5	49.7

 

ՀՀ կառավարության պարտքի 2019-2023թթ. ծրագրի սույն վերանայմամբ պետական բյուջեի ինչպես եկամուտների, այնպես էլ ծախսերի կանխատեսումները ճշգրտվել են բարելավման ուղղությամբ` ավելի բարձր պակասուրդի կանխատեսումների պայմաններում: Կանխատեսումները և դրանց ճշգրտումները ինչպես 2019-2021թթ պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի և 2019-2023թթ պարտքի նվազեցման ծրագրի, այնպես էլ 2019թ-ի պետական բյուջեի նախագծի նկատմամբ ներկայացված են Ներգիր 1-ում:

 

Բյուջեի եկամուտներ		2019	2020	2021	2022	2023
ՄԺԾԾ 2019-2021 (2022 և 2023թթ` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագիր)		21.9	21.9	22.2	22.6	22.9
Բյուջե 2019		22.1
ՄԺԾԾ 2020-2022 (2023թ.-ը` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագրի վերանայում)		24.1	24.5	24.4	24.7	25.0
Ճշգրտում դեպի վերև(+)/ներքև(-)	ՄԺԾԾ 2019-2021-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	2.2	2.6	2.2	2.1	2.0
	Բյուջե 2019-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	2
Ընթացիկ ծախսեր		2019	2020	2021	2022	2023
ՄԺԾԾ 2019-2021 (2022 և 2023թթ` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագիր)		21.1	20.5	19.9	19.6	19.4
Բյուջե 2019		21.1
ՄԺԾԾ 2020-2022 (2023թ.-ը` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագրի վերանայում)		22.3	21.2	20.6	20.2	19.9
Ճշգրտում դեպի վերև(+)/ներքև(-)	ՄԺԾԾ 2019-2021-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	1.2	0.7	0.7	0.6	0.5
	Բյուջե 2019-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	1.2
Կապիտալ ծախսեր		2019	2020	2021	2022	2023
ՄԺԾԾ 2019-2021 (2022 և 2023թթ` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագիր)		3.1	3.7	4.2	4.4	4.7
Բյուջե 2019		3.3
ՄԺԾԾ 2020-2022 (2023թ.-ը` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագրի վերանայում)		4.1	5.6	6.0	6.7	7.4
Ճշգրտում դեպի վերև(+)/ներքև(-)	ՄԺԾԾ 2019-2021-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	1.0	1.9	1.8	2.3	2.7
	Բյուջե 2019-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	0.8
Պակասուրդ		2019	2020	2021	2022	2023
ՄԺԾԾ 2019-2021 (2022 և 2023թթ` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագիր)		-2.3	-2.3	-1.9	-1.3	-1.1
Բյուջե 2019		-2.2
ՄԺԾԾ 2020-2022 (2023թ.-ը` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագրի վերանայում)		-2.3	-2.3	-2.2	-2.2	-2.2
Ճշգրտում դեպի վերև(+)/ներքև(-)	ՄԺԾԾ 2019-2021-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	0.0	0.0	0.3	0.9	1.1
	Բյուջե 2019-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	0.1
Կառավարության պարտք		2019	2020	2021	2022	2023
ՄԺԾԾ 2019-2021 (2022 և 2023թթ` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագիր)		54.1	53.2	51.6	50.7	49.8
Բյուջե 2019		49.8
ՄԺԾԾ 2020-2022 (2023թ.-ը` պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ ծրագրի վերանայում)		52.3	52.1	51.3	50.5	49.7
Ճշգրտում դեպի վերև(+)/ներքև(-)	ՄԺԾԾ 2019-2021-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	-1.8	-1.1	-0.3	-0.2	-0.1
	Բյուջե 2019-ից ՄԺԾԾ 2020-2022	2.5

 

3. Ծրագրի ռիսկերը

Կառավարության պարտք/ՀՆԱ ցուցանիշի ամենահավանական հետագիծը և կանխատեսումների շուրջ անորոշությունը պատկերելու համար կառուցվել է կանխատեսումների հավանականային բաշխման գրաֆիկ (fan chart): Գրաֆիկը կառուցվել է ՀՀ կառավարության պարտքի վրա ազդեցություն ունեցող համապատասխան մակրոտնտեսական փոփոխականների (բյուջեի առաջնային պակասուրդ, տնտեսական աճ, պարտքի իրական տոկոսադրույք, իրական փոխարժեք) վրա ցուցանիշների պատմական էվոլյուցիայից պրոյեկտված շոկերի սիմուլյացիաներով, և ցույց է տալիս կանխատեսվող ժամանակահատվածում պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցության որոշակի միջակայքերում գտնվելու հավանականությունները:Կառավարության պարտք/ՀՆԱ ցուցանիշի հավանական հետագծերը կառուցվել են` հաշվի առնելով նշված փոփոխականների պատմական ժամանակային շարքերի վիճակագրական հատկությունները և փոխադարձ կապերը, ինչպես նաև վերջիններիս կանխատեսումները^34:

Ստորև պատկերված հավանականությունների բաշխման գրաֆիկը ցույց է տալիս Ծրագրի վերանայված սցենարի` մինչև 2023թ-ը Կառավարության պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցության մինչև 49.7% նվազեցման ռիսկերը:

 

Գծապատկեր 21.3. ՀՀ կառավարության պարտքի կանխատեսումների հավանականային բաշխման գրաֆիկը (Fan Chart)³⁵

 

 

Համաձայն իրականացված սիմուլյացիաների, 10%-ից 90% հավանականային միջակայքում ՀՀ կառավարության պարտք/ՀՆԱ ցուցանիշը 2023թ-ին կգտնվի 31.6%-ից 72.9% միջակայքում, իսկ 25%-ից 75% հավանականային միջակայքում` 39.3%-ից 61.5%: 50%-ից մի փոքր բարձր հավանականությամբ ՀՀ կառավարության պարտքը 2023թ-ին չի գերազանցի ՀՆԱ 50%-ը:

Հավանականությունների բաշխմանը կարելի է ծանոթանալ նաև ներքոհիշյալ աղյուսակում: 

 

Աղյուսակ 21.2. Կառավարության պարտք/ՀՆԱ հետագծի հավանականային բաշխումը

 

Հավանականային միջակայքը	Տրված հավանականային միջակայքում կառավարության պարտք/ՀՆԱ առավելագույն մակարդակը
	2019	2020	2021	2022	2023
Մինչև 10%	43.5	39.9	36.9	33.3	31.6
10%-25%	47.4	45.2	43.0	40.8	39.3
25%-50%	52.0	52.0	50.7	50.6	49.3
50%-75%	57.1	58.9	59.7	61.0	61.5
75%-90%	61.9	66.7	68.9	70.9	72.9

 

Ծրագրի ռիսկերի ուսումնասիրությունը կառավարության պարտքը ձևավորող գործոնների պատմական միտումների հիման վրա ցույց տվեց, որ ծրագրված սցենարը ռիսկեր է պարունակում պարտքի թիրախային ցուցանիշի ապահովման տեսանկյունից: Այդ ռիսկերը նվազեցնելու համար ՀՀ կառավարությունը ներկայացնում է կանխատեսվող ժամանակահատվածի համար ծրագրված միջոցառումները, որոնք վերաբերում են պետական բյուջեի եկամուտների ձևավորմանը, ծախսերի իրականացմանը և պետական բյուջեի պակասուրդի ֆինանսավորմանը: Ներկայացվող միջոցառումները միտված են մի կողմից կանխատեսվող հորիզոնում կառավարության պարտք/ՀՆԱ ցուցանիշի թիրախային ցուցանիշի ապահովմանը, մյուս կողմից` երկարաժամկետ տնտեսական աճին և հարկաբյուջետային կայունության ամրապնդմանը` ապահովելու պարտքի կայունությունը երակարաժամկետ հատվածում:

 

4. Ծրագրի հիմնական միջոցառումները

Ծրագրի հիմքում ընկած կանխատեսումների սցենարին համահունչ ստորև ներկայացվում են Ծրագրի հիմնական միջոցառումների ուղղությունները:

 

4.1. Պետական բյուջեի եկամուտներ

ՀՀ կառավարությունը պետական պարտքի նվազեցման վերանայված Ծրագրի իրականացման նպատակով ծրագրավորում է իրականացնել պետական բյուջեի եկամուտների քաղաքականության միջոցառումներ, որոնք ներառում են հարկային օրենսդրությունը և հարկային վարչարարությունը: Հարկային օրենսդրության միջոցառումները ներառում են ակցիզային հարկի, եկամտային հարկի, շահութահարկի, շրջանառության հարկի և պետական տուրքի միջոցառումներ, որոնց նպատակը տնտեսության վրա նվազագույն խեղաթյուրող ազդեցություններով արտահանելի հատվածի և երկարաժամկետ տնտեսական աճի խթանումն է, ինչը հեռանկարում թույլ կտա նվազեցնել պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը³⁶: Հարկային օրենսդրության միջոցառումների զուտ ազդեցությունը հարկային եկամուտների վրա բացասական է, որը փոխհատուցվում է հարկային վարչարարության միջոցառումների իրականացմամբ: Ծրագրված հարկային վարչարարության միջոցառումները թույլ են տալիս միաժամանակ արձանագրել հարկերի և տուրքերի շարունակական բարելավում ՀՆԱ նկատմամբ` հնարավորություն տալով պարտքի երկարաժամկետ կայունությանը նպաստելուն զուգահեռ վերանայված Ծրագրով սահմանված ժամանակահատվածում հասնել կառավարության պարտք/ՀՆԱ թիրախային ցուցանիշին:

 

Աղյուսակ 21.3. Հարկերի գծով իրականացվող միջոցառումները ըստ ուղղությունների

 

	2020	2021	2022	2023	Ընդամենը ավելացում, %-ային կետ
Բյուջեի եկամուտների ավելացում, %-ային կետ ՀՆԱ-ում	0.40	(0.10)	0.30	0.30	0.90
Հարկերի և տուրքերի ավելացում, %-ային կետ ՀՆԱ-ում	0.56	0.23	0.43	0.41	1.64
Հարկային օրենսդրություն, %-ային կետ ՀՆԱ-ում	(0.05)	(0.21)	(0.19)	(0.15)	(0.60)
Հարկային վարչարարություն, %-ային կետ ՀՆԱ-ում	0.62	0.44	0.63	0.56	2.24

 

4.2. Պետական բյուջեի ծախսեր

ՀՀ կառավարությունը պարտքի նվազեցման վերանայված ծրագրի իրականացման համար ծրագրում է 2020-2023թթ նվազեցնել պետական բյուջեի ծախսերի տեսակարար կշիռը ՀՆԱ-ում` գումարային առումով 0.6 տոկոսի չափով: Սակայն ծախսերի նվազեցումն իրականացվում է ընթացիկ ծախսերի գծով` գումարային ՀՆԱ 2.4%-ային կետի չափով, մինչդեռ կապիտալ ծախսերի կշիռը ՀՆԱ-ում աճում է` նպաստելու երկարաժամկետ տնտեսական աճին և այս կերպ հեռանկարում նվազեցնելու պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը:

 

Աղյուսակ 21.4. Ընթացիկ և կապիտալ ծախսերի ծրագրված նվազեցման ուղղությունները

 

	2020	2021	2022	2023	Ընդհանուր նվազեցում, %-ային կետ ՀՆԱ-ում
Պետական բյուջեի ծախսերի կրճատում, %-ային կետ ՀՆԱ-ում	-0.3	0.2	-0.3	-0.2	-0.6
ընթացիկ ծախսերի գծով	1.1	0.6	0.4	0.3	2.4
կապիտալ ծախսերի գծով	-1.5	-0.4	-0.7	-0.5	-3.1

 

4.4. Բյուջեի պակասուրդի ֆինանսավորում

ՀՀ կառավարությունը ծրագրում է կառավարության պարտքի նվազեցման վերանայված Ծրագրի իրականացման համար պակասուրդի նվազեցումը ծրագրում է իրականացնել արտաքին աղբյուրների գծով պակասուրդի ֆինանսավորման կրճատմամբ, մինչդեռ ներքին աղբյուրների գծով պակասուրդի ֆինանսավորումը նախատեսվում է ավելացնել` արձանագրելու Կառավարության պարտքի կառուցվածքի որակական բարելավում և պարտքի պորտֆելի ռիսկերի նվազեցում: Պակասուրդի ֆինանսավորման ծրագրված միջոցառումները բերված են Աղյուսակում:

Աղյուսակ 21.5. Բյուջեի պակասուրդի ֆինանսավորման ծրագրված նվազեցման ուղղությունները

 

	2020	2021	2022	Ընդամենը նվազեցում
Պակասուրդի նվազեցում, %-ային կետ ՀՆԱ-ում	0.09	0.04	0.00	0.13
Ներքին աղբյուրների գծով	-0.57	-0.33	-0.15	0.35
Արտաքին աղբյուրների գծով	0.66	0.37	0.15	-0.33

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ

ԱՇԽԱՏԱԿԱԶՄԻ ՂԵԿԱՎԱՐ ԷԴՈՒԱՐԴ ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

 

¹ Տնտեսական աճի կանպատեսումների հավանականությունները ավելի մանրամասն ներկայացված են այս ՄԺԾԾ 2-րդ` «ՀՀ տնտեսական և հարկաբյուջետային հիմնական ցուցանիշների կանխատեսումներ» գլխի «2.2. Կանխատեսումների արդյունքում կատարված ենթադրություններն ու ռիսկերը և իրական ՀՆԱ-ի կանխատեսումների հավանականային բաշխումը» ենթագլխում:

² ՀՆԱ-ի իրական աճ ասելով` հասկանում ենք տնտեսությունում ստեղծված ՀՆԱ-ի ծավալային աճը` առանց գնային փոփոխության:

³ Սույն պարբերության ցուցանիշները վերաբերում են տնտեսության ճյուղերում ստեղծված ավելացված արժեքին:

⁴ 2011 թվականից ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը ամսական ՀՆԱ-ից անցում է կատարել ՏԱՑ-ի հաշվարկմանը: Ի տարբերություն Ազգային հաշիվների մեթոդաբանությամբ հաշվարկվող ՀՆԱ ցուցանիշի (որն ունի եռամսյակային և տարեկան պարբերականություն) ամսական ՏԱՑ-ը բնութագրում է տնտեսությունում ապրանքների և ծառայությունների թողարկման ծավալների փոփոխությունը, այլ ոչ թե ավելացված արժեքի փոփոխությունը: Բացի այդ, ամսական ՏԱՑ-ը չի ընդգրկում արտադրանքի զուտ հարկերը և ֆինանսական միջնորդության անուղղակիորեն չափվող ծառայությունները (ՖՄԱՉԾ), որոնք ներառվում են եռամսյակային և տարեկան ՀՆԱ-ի արտադրական եղանակով հաշվարկներում:

⁵ ՏԱՑ-ի աճին ճյուղերի նպաստումները ՀՀ ֆինանսների նախարարության գնահատականներն են: Գյուղատնտեսության ցուցանիշը ներառված չէ հաշվարկներում, քանի որ հրապարակվում է եռամսյակային պարբերականությամբ` պայմանավորված գյուղատնտեսության սեզոնայնությամբ և բնակլիմայական ոչ կայուն պայմաններից կախված ամսական արտադրության տատանողականության հարթեցման անհրաժեշտությամբ:

⁶ Այսուհետ 2019թ. զարգացումները նկարագրելիս ներկայացված են ճյուղերի թողարկման ցուցանիշները:

⁷ Գյուղատնտեսության ցուցանիշները ներկայացված են հունվար-մարտով, քանի որ ճյուղի ցուցանիշները հրապարակվում են եռամսյակային պարբերականությամբ` պայմանավորված գյուղատնտեսության սեզոնայնությամբ և բնակլիմայական ոչ կայուն պայմաններից կախված ամսական արտադրության տատանողականության հարթեցման անհրաժեշտությամբ:

⁸ Ըստ տնտեսական գործունեության տեսակների շինարարության ծավալների վերլուծությունը ներկայացված է 2019 թվականի հունվար-մարտի ցուցանիշներով:

⁹ Համադրելիություն ապահովելու նպատակով ներկայացված են 2017-2018թթ. զարգացումները` ՀՀ ՎԿ նոր մեթոդաբանությամբ:

¹⁰ 2018թ. հունվարից աշխատավարձի վերաբերյալ տեղեկատվությունը հիմնված է ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի եկամտային հարկի և սոցիալական վճարի անձնավորված հաշվառման տվյալների բազայի վրա:

¹¹ 2018 թվականին համախառն կուտակումն աճել է 26.8%-ով, որը հիմնականում պայմանավորված է եղել նյութական շրջանառու միջոցների պաշարների աճով:

¹² Սա ըստ էության նախորդ տարվա ընթացքում նյութական շրջանառու միջոցների կուտակման բարձր տեմպերի հետևանք է, ինչը չի գրանցվել 2019թ.:

¹³ ՀՀ ՖՆ գնահատականներով այդ երկարաժամկետ հավասարակշիռ մակարդակը կազմում է 3-4%:

¹⁴ Այսուհետ` ներկայացված է արտաքին առևտրի ըստ բեռնամաքսային հայտարագրերի տվյալների հրապարակվող պաշտոնական տեղեկատվությունը` ապրանքների արտահանումը ՖՕԲ և ներմուծումը ՍԻՖ գներով, ինչը թույլ է տալիս կատարել հնարավորինս մանրամասն վերլուծություն: 

¹⁵ Ապրանքների լայն տնտեսական դասակարգմամբ (BEC) 2018 թվականի պաշտոնական տվյալները կհրապարակվեն ընթացիկ տարվա վերջին, ուստի այս հատվածում ներկայացված են ՀՀ ՖՆ գնահատականները (կիրառվել են արտաքին առևտրի 4-անիշ վիճակագրությունից BEC-ին անցման միջազգային փորձում ընդունված անցումային բանալիներ):

¹⁶ Առանձին երկրներով հիմնական պահանջարկը հայաստանյան ապրանքների նկատմամբ որոշվել է ըստ երկիր-ապրանք կտրվածքի ՀՀ ԱՎԾ-ի վերջին պաշտոնական հրապարակման (տվյալ դեպքում` 2017թ. տվյալների կառուցվածքով):

¹⁷ Չինաստանից հիմնականում ներմուծվել են սարքավորումներ և ապարատներ, տրանսպորտային միջոցներ, դրանց մասեր, հանքային վառելանյութեր, հագուստ, Գերմանիայից` տրանսպորտային միջոցներ, կաթսաներ, սարքավորումներ, դրանց մասեր, Թուրքիայից` հագուստ և հագուստի պարագաներ, պլաստմասսայից արտադրատեսակներ, բամբակ, ԻԻՀ-ից` հանքային վառելիք, նավթ և նավթամթերք, պլաստմասսայից արտադրատեսակներ, Իտալիայից` սարքավորումներ և մեխանիկական սարքեր, դրանց մասեր, թելեր քիմիական մանածագործական նյութերից:

¹⁸ Ֆիզիկական անձանց դրամական փոխանցումները ներկայացված են «Դեպի ՀՀ անձնական դրամական փոխանցումներն ըստ վճարային հաշվեկշռի» ՀՀ ԿԲ-ի կայքում ընթացիկ տարվա հունիսի 21-ի դրությամբ հրապարակված տեղեկատվության հիման վրա (https://www.cba.am/am/SitePages/statexternalsector.aspx):

¹⁹ Դրամական փոխանցումների կառուցվածքը դիտարկվել է «ՀՀ բանկերի միջոցով ֆիզիկական անձանց անունով արտերկրներից մուտք եղած և ՀՀ-ից ֆիզիկական անձանց կողմից արտերկիր կատարված ընդամենը տարեկան փոխանցումներ» ՀՀ ԿԲ տվյալներով:

²⁰ Տես 12-րդ հղումը:

²¹ Հարկաբյուջետային քաղաքականության ազդեցությունն ամբողջական պահանջարկի վրա գնահատելու համար օգտագործվել է հարկաբյուջետային ազդակի ցուցանիշը, որը բյուջեի եկամուտների ազդակի և ծախսերի ազդակի հանրագումարն է, ընդ որում2016-2017թթ. փաստացի և 2019 թվականի բյուջեով ծրագրավորված ՌԴ-ից ստացված ռազմական վարկի հաշվարկային ծախսերը ներառված չեն:

²² Համակարգի վերաբերյալ տեղեկատվությունը ներկայացված է 2020-2022 թվականների ՄԺԾԾ-ի մաս կազմող` «ՀՀ կառավարության պարտքի նվազեցման 2019-2023թթ. վերանայված ծրագիր» հատվածում:

²³ Հավանականային կանխատեսման գրաֆիկի կառուցման ընդհանուր մեթոդաբանությունը ներկայացված է «2.3.1. 2020-2022 թվականներին ՄԺԾԾ հարկային եկամուտների վրա ազդող մակրոտնտեսական կանխատեսված ցուցանիշներից շեղման ռիսկերի ազդեցության քանակական գնահատումը» բաժնում:

²⁴ Սա որոշակիորեն կապված է նաև մոդելների սպեցիֆիկացիաների հետ, քանի որ ժամանակային շարքերի վրա հիմնված մոդելներն իրենց մեջ ներառում են տնտեսության նախորդ ժամանակահատվածի զարգացումների տեղեկատվությունը, իսկ կանխատեսվող տարում ի հայտ եկող տնտեսության կառուցվածքային տեղաշարժը միայն կարող է ներառվել հաջորդ տարվա կանխատեսումների մոդելներում:

²⁵ ՀՆԱ, ներմուծման, փոխարժեքի և գների գծով հավանական ռիսկերի քանակային գնահատականը ստացվել է` հիմք ընդունելով այս գործոնների պատմական շարժի բացարձակ միջին սխալը:

²⁶ Հարկային եկամուտների գծով ռիսկերի ազդեցության գնահատականը կառուցվել է ՀՀ ֆինանսների նախարարության ռիսկերի գնահատման համակարգի ներքո կառուցված մոդելի հիման վրա:

²⁷ Հավանականային կանխատեսման գրաֆիկի կառուցման ընդհանուր մեթոդաբանությունը ներկայացված է Ներդիր 2-ում:

²⁸ Ընդհանուր ազդեցության գնահատականը հիմնված է մակրոտնտեսական ռիսկերի առանձին հանդես գալու ենթադրության վրա:

²⁹ ՀՀ 2019 թվականի պետական բյուջեի սպասողական ցուցանիշները 2019 թվականի համար սպասողական ՀՆԱ-ի նկատմամբ;

³⁰ 2010-2022թ. ՄԺԾԾ-ն համադրելիության է բերվել ծրագրային ձևաչափին:

³¹ «Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին» ՀՀ օրենք, 23-ը մարտի 2018 թ.,

³² Աղբյուրը` ՀՀ ֆինանսների նախարարություն և վիճակագրական կոմիտե:

³³ Աղբյուրը` ՀՀ ֆինանսների նախարարության գնահատականներ:

³⁴ Գրաֆիկը կառուցման մեթոդաբանության վերաբերյալ առավել մանրամասն տե՛ս ԱՄՀ կողմից հրապարակված «Staff Guidance Note For Public Debt Sustainability Analysis In Market-Access Countries» (2013) փաստաթղթում, հետևյալ հղմամբ` https://www.imf.org/external/np/pp/eng/2013/050913.pdf: 

³⁵ Աղբյուրը` ՀՀ ֆինանսների նախարարության գնահատականներ:

³⁶ Հիմնական միջոցառումներն են. եկամտային հարկի մասով` դրույքաչափերի համահարթեցումը և աստիճանական նվազեցումը մինչև 20%-ի, շահութահարկի մասով` դրույքաչափի 2 տոկոսային կետով նվազեցումը և որոշ տեսակի գործունեությունների տեղափոխումը շահութահարկով հարկման դաշտ, շրջանառության հարկի մասով` հարկման շեմի պահպանումը 115 մլն դրամի մակարդակում, ակցիզային հարկի գծով` մի շարք ապրանքատեսակների գծով դրույքաչափերի աստիճանական բարձրացումը, պետական տուրքի մասով` որոշ տեսակի գործունեությունների համար գանձվող պետական տուրքի չափի բարձրացումը: Հարկային օրենսդրության նշված միջոցառումները արդեն իսկ արտացոլվել են ՀՀ հարկային օրենսգրքում` 2019թ-ի հունիսի 25-ին ընդունված և հունիսի 27-ին ստորագրված օրենքով, որը ուժի մեջ է մտնում 2020 թվականի հունվարի 1-ից` բացառությամբ հոդված 71-ով սահմանված դեպքերի:

 

ՀԱՎԵԼՎԱԾ N 1. ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՐՏՔԸ ԲՆՈՒԹԱԳՐՈՂ 2017-2018ԹԹ. ՓԱՍՏԱՑԻ, 2019Թ. ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԾՐԱԳՐԱՅԻՆ ԵՎ 2019-2022ԹԹ. ԿԱՆԽԱՏԵՍՈՒՄԱՅԻՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Աղյուսակ 16. ՀՀ կառավարության պարտքի հիմնական ցուցանիշները 2017-2022թթ (մլրդ դրամ)

 

	2017թ. փաստ.	2018թ. փաստ.	2019թ. պետ բյուջեի ծրագիր	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
Կառավարության պարտք	2,988.4	3,082.9	3,361	3,370.6	3,636.7	3,909.7	4,204.9
% ՀՆԱ-ի նկատմամբ	53.7	51.3	49.7	52.2	52.1	51.3	50.5
Ըստ ռեզիդենտության
կառավարության ներքին պարտք	619.5	672.4	731.2	748.8	837.9	947.2	1,078.1
կառավարության արտաքին պարտք	2,368.9	2,410.4	2,629.7	2,621.7	2,798.8	2,962.5	3,126.8
Ըստ գործիքակազմի
արտաքին վարկեր և փոխառություններ	1,946.6	2,002.7	2,210.8	2,210.0	2,378.8	2,534.1	2,689.5
պետական գանձապետական պարտատոմսեր	549.7	588.1	655.6	655.6	745.6	855.6	985.6
արտարժութային պետական պարտատոմսեր	484.1	483.8	486.6	496.9	506.3	515.9	525.7
արտաքին երաշխիքներ	3.6	3.9	3.9	3.9	4.0	4.1	4.1
ներքին երաշխիքներ	4.4	4.4	4.1	4.2	2.1	0.2	0.0
Կառավարության պարտքի տոկոսավճար	122.1	139.0	158.0	158.0	183.0	189.6	207.9
Տոկոսավճար / պետական բյուջեի ծախսեր (%)	8.1	9.6	9.6	9.6	9.8	9.4	9.3
Տոկոսավճար / պետական բյուջեի սեփական (առանց դրամաշնորհներ) եկամուտներ (%)	10.0	10.4	10.8	10.8	10.8	10.3	10.2
Տոկոսավճար / ՀՆԱ (%)	2.2	2.3	2.3	2.4	2.6	2.5	2.5

 

Աղյուսակ 17. Պետական պարտատոմսերի ցուցանիշները 2017-2022թթ.

 

	2017թ. փաստ.	2018թ. փաստ.	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
Պետական գանձապետական պարտատոմսեր, մլրդ դրամ	549.7	588.1	655.6	655.6	745.6	855.6	985.6
% ՀՆԱ-ի նկատմամբ	9.9	9.8	9.7	10.2	10.7	11.2	11.8
ըստ մարման մնացած օրերի, մլրդ դրամ
Մինչև 1 տարի	90.1	76.1	91.5	91.5	115.0	115.5	134.0
1-5 տարի	222.6	224.5	298.5	298.5	314.2	409.6	452.5
5-ից ավելի տարի	237.1	287.5	265.5	265.5	316.4	330.4	399.0
ըստ մարման մնացած օրերի կշիռը (%)	100	100	100	100	100	100	100
Մինչև 1 տարի	16.4	12.9	14.0	14.0	15.4	13.5	13.6
1-5 տարի	40.5	38.2	45.5	45.5	42.1	47.9	45.9
5-ից ավելի տարի	43.1	48.9	40.5	40.5	42.4	38.6	40.5
Միջին տոկոսադրույք (%)	13.1	12.3	12.0	12.0	11.5	11.3	11.1
Միջին ժամկետայնություն (տարի)	7.6	9.1	10.1	10.1	10.2	10.3	10.4
Արտարժութային պետական պարտատոմսեր, մլն ԱՄՆ դոլար	1,000.1	1,000.1	1,000.1	1,000.1	1,000.0	1,000.0	1,000.0
% ՀՆԱ-ի նկատմամբ	8.7	8.1	7.2	7.7	7.3	6.8	6.3
Միջին տոկոսադրույք (%)	6.9	6.9	6.9	6.9	7.5	7.5	7.5
Միջին ժամկետայնություն (տարի)	5.0	4.2	3.0	3.0	6.9	5.9	4.9

 

Աղյուսակ 18. ՀՀ կառավարության վարկերի և փոխառությունների ցուցանիշները 2017-2022թթ.

 

(մլն ԱՄՆ դոլար)

	2017թ. փաստ.	2018թ. փաստ.	2019թ. պետբյուջեի ծրագիր	2019թ. կանխ.	2020թ. կանխ.	2021թ. կանխ.	2022թ. կանխ.
Կառավարության վարկեր և փոխառություններ	4,021.0	4,140.0	4,543.8	4,448.1	4,698.6	4,911.9	5,116.1
% ՀՆԱ-ի նկատմամբ	35.0	33.4	32.7	34.2	34.1	33.3	32.3
Ըստ ռեզիդենտության
արտաքին վարկեր և փոխառություններ	4,021.0	4,140.0	4,543.8	4,448.1	4,698.6	4,911.9	5,116.1
ներքին վարկեր և փոխառություններ	-	-	-	-	-	-	-
Ըստ վարկատուի
միջազգային ֆինանսական կառույցներից	3,167.2	3,185.7	3,357.0	3,294.7	3,480.7	3,652.9	3,849.2
օտարերկրյա պետություններից	829.2	931.6	1,166.0	1,132.8	1,199.1	1,242.4	1,252.5
առևտրային բանկերից	24.6	22.7	20.8	20.5	18.8	16.6	14.5
Միջին տոկոսադրույք (%)	2.1	2.4	2.8	2.7	2.7	2.7	2.7
Միջին ժամկետայնություն (տարի)	10.4	9.7	9.2	9.2	8.8	8.4	8.1

 

ՀԱՎԵԼՎԱԾ N 2. ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԱՅԻՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐՈՒՄ ՀԱՐԿԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՌԻՍԿԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԸ

 

1. Ներածություն

Ենթակառուցվածքային ոլորտներում, մասնավորապես, էներգետիկայի, տրանսպորտի և ջրային տնտեսության ոլորտների թվով քսան կազմակերպությունների (Ընկերություններ) գործունեությանն առնչվող հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատականը:

2. Հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատման նպատակը

Հարկաբյուջետային ռիսկերի այս գնահատման նպատակն է ֆինանսական վիճակի վերլուծության միջոցով գնահատել Ընկերությունների ֆինանսական վիճակի վատթարացման հավանականությունը, որը կարող է հանգեցնել պետական բյուջեից Ընկերություններին չնախատեսված փոխառությունների, սուբսիդիաների տրամադրման, սեփական կապիտալի համալրման կամ այլ վճարումներ կատարելու անհրաժեշտության, ինչպես նաև Ընկերությունների կողմից պետական բյուջե կանխատեսված շահութաբաժինների, ստացված վարկային միջոցների օգտագործման դիմաց հաշվարկված տոկոսների չվճարման և մայր գումարների չմարման:

2.1 Հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատման մեթոդաբանություն

Ընկերությունների կողմից ներկայացված ֆինանսական հաշվետվությունների հիման վրա հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատման համար կիրառվել է Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) կողմից հրապարակված` «Կորպորատիվ հատվածից առաջացող ֆիսկալ ռիսկերի կառավարման ուղեցույց»-ում (այսուհետ` ԱՄՀ ուղեցույց), ինչպես նաև Ասիական զարգացման բանկի խորհրդատուի հետ մշակված և ՀՀ ֆինանսների նախարարի 14.02.2018թ. N439-Ա հրամանով հաստատված «Ֆիսկալ ռիսկերի գնահատման ձեռնարկ»-ում ներկայացված մեթոդաբանությունը, որի համաձայն Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակը կանխատեսելու համար հաշվարկվել է սնանկացման կանխատեսման Է. Ալթմանի «Z-միավոր» կոչվող հսկիչ ցուցանիշը¹, որը միջազգայնորեն կիրառվում է Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականության կանխատեսման նպատակով: Զուգահեռաբար Ընկերությունների ֆինանսական հուսալիության մասին լրացուցիչ տեղեկատվության ստացման, ինչպես նաև «Z-միավոր»-ի ստուգաճշտման համար կիրառվել են լրացուցիչ ֆինանսական գործակիցներ (շահութաբերության, իրացվելիության, վճարունակության հաշվարկման համար), որոնք արտացոլում են կապը Ընկերությունների ֆինանսական հաշվետվությունների տարբեր հոդվածների միջև:

3. Էներգետիկայի ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերություններ

Էներգետիկայի ոլորտի դիտանցման ենթարկված պետական մասնակցությամբ ընկերությունների (Ընկերություններ) գործունեության արդյունքում հարկաբյուջետային ռիսկերն են.

Ընկերությունների ֆինանսական վիճակի վատթարացման արդյունքում որպես ժամանակավոր օգնություն չնախատեսված բյուջետային վարկերի տրամադրման կամ սեփական կապիտալի համալրման համար բյուջետային հատկացումների անհրաժեշտության առաջացում,

Ընկերություններին սուբսիդիաների չնախատեսված գումարների տրամադրում կամ այլ վճարումներ կատարելու անհրաժեշտություն,

Ընկերություններից պետական բյուջեի մուտքերի կազմում նախատեսված շահութաբաժինների չստացում,

ՀՀ պետական բյուջեից Ընկերություններին տրամադրված վարկային միջոցների օգտագործման դիմաց հաշվարկված տոկոսների չվճարում և մայր գումարների չմարում:

2018թ. ընթացքում (այսուհետ` հաշվետու ժամանակաշրջան) էներգետիկայի ոլորտի (այսուհետ` Ոլորտ) թվով ութ Ընկերությունների հիմնական գործունեությունից ստացված հանրագումարային եկամուտները կազմել են 124.7 մլրդ. դրամ` 2017թ. (այսուհետ` նախորդ ժամանակաշրջան) 112.9 մլրդ. դրամի դիմաց, կամ 11.8 մլրդ. դրամով ավել (10.5%-ով): Հաշվետու ժամանակաշրջանում այդ Ընկերությունների հանրագումարային ծախսերը կազմել են 122,8 մլրդ դրամ` նախորդ ժամանակաշրջանի 100.0 մլրդ. դրամի դիմաց` կամ 22.8 մլրդ դրամով ավել (22.8%-ով):

Ընկերությունների հանրագումարային 124.7 մլրդ դրամ ընդհանուր եկամուտների և 122,8 մլրդ դրամ ընդհանուր ծախսերի արդյունքում հաշվետու ժամանակաշրջանում շահույթը կազմել է 1.9 մլրդ դրամ, իսկ զուտ շահույթը կազմել է 2.9 մլրդ դրամ, նախորդ ժամանակաշրջանի 5.2 մլրդ դրամ վնասի դիմաց (տես աղյուսակ 1):

 

Աղյուսակ 1. Էներգետիկայի ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերությունների հանրագումարային զուտ շահույթը (վնասը) ըստ տարիների.

 

հազ. դրամ

		2016թ.	2017թ.	2018թ.
		Փաստ.	Փաստ.	Փաստ.
	Էներգետիկայի ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերությունների հանրագումարային շահույթը հարկումից հետո	(2,676,365.7)	(5,214,707.0)	2,877,833.8
1	«Հայկական ատոմակայան» ՓԲԸ	(3,467,510.0)	(3,682,342.0)	(2,765,702.0)
2	«Բարձրավոլտ էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ	676,661.0	5,621,887.0	3,370,279.0
3	«Երևանի ջերմաէլեկտրակենտրոն (ՋԷԿ)» ՓԲԸ	125,197.3	(7,123,321.0)	2,206,620.8
4	«Էլեկտրաէներգետիկական համակարգի օպերատոր» ՓԲԸ	1,180.0	1,242.0	5,740.0
5	«Էներգակարգաբերում» ՓԲԸ	4,796.0	2,848.0	6,449.0
6	«Հաշվարկային կենտրոն» ՓԲԸ	4,769.0	25,315.0	31,990.0
7	«Հայատոմ» ՓԲԸ	(28,140.0)	(48,096.0)	11,872.0
8	«Անալիտիկ» ՓԲԸ	6,681.0	9,353.0	10,585.0

 

Հաշվետու ժամանակաշրջանում նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ Ընկերությունների հանրագումարային սեփական կապիտալը ավելացել է 3.4 մլրդ դրամով (4.2%-ով): Ընդ որում Ընկերությունների հանրագումարային պարտավորությունները 4.1 անգամ գերազանցում են սեփական կապիտալի հանրագումարային մեծությանը (տես աղյուսակ 2):

 

Աղյուսակ 2. Էներգետիկայի ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերությունների հանրագումարային հաշվապահական հաշվեկշիռը 2016թ. դեկտեմբերի 31-ի, 2017թ. դեկտեմբերի 31-ի և 2018թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ.

 

հազ. դրամ

Հաշվեկշռային հոդվածներ	2016թ.	2017թ.	2018թ.
1. Ընդամենը ակտիվներ	351,416,729.2	374,591,875.0	435,287,267.9
- Ընթացիկ ակտիվներ	70,518,744.3	81,579,395.0	79,960,062.9
- Ոչ ընթացիկ ակտիվներ	280,897,984.9	293,012,480.0	355,327,205.0
2. Ընդամենը պարտավորություններ	265,885,178.2	292,908,638.0	350,159,009.6
- Ընթացիկ պարտավորություններ	56,696,779.5	74,564,883.0	66,335,523.5
- Ոչ ընթացիկ պարտավորություններ	209,188,398.7	218,343,755.0	283,823,486.1
3. Սեփական կապիտալ (զուտ ակտիվներ)	85,531,551.0	81,683,237.0	85,128,259.0

 

Վարկային պարտավորությունների հետ կապված անհրաժեշտ է նշել, որ Ընկերությունները չունեն ժամկետանց վարկային պարտավորություններ, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության կողմից բյուջետային երաշխիքներ չեն ստացել: Ընդ որում «Երևանի ՋԷԿ», «Բարձրավոլտ էլեկտրական ցանցեր» և «Հայկական ատոմային էլեկտրակայան» ՓԲԸ-ները հանդիսանում են միջազգային կազմակերպությունների և օտարերկրյա պետությունների աջակցությամբ իրականացվող նպատակային վարկային ծրագրերի շրջանակներում ենթավարկային պայմանագրերով Ոլորտին տրամադրված վարկային միջոցների խոշորագույն ստացողներից:

Ընկերությունները ներգրավված չեն այնպիսի տեղական կամ միջազգային դատական վարույթներում, որոնք կարող են էական ազդեցություն ունենալ այդ Ընկերությունների ֆինանսական վիճակի վրա:

Հաշվետու ժամանակաշրջանում որոշ Ընկերությունների ֆինանսական կատարողականի փոքր-ինչ բարելավման արդյունքում ստացված շահութաբաժինները կազմել են 48.9 մլն դրամ` կանխատեսվող 79.0 մլն դրամի փոխարեն: Հետևաբար, 2018թ. փաստացի շահութաբաժինների գումարը 30.1 մլն. դրամով նվազել է կանխատեսվող ցուցանիշը:

Ընկերությունների հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատման համար կիրառված ֆինանսական գործակիցների ամփոփ արդյունքները և պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմաները ներկայացված են աղյուսակ 3-ում:

 

Աղյուսակ 3. Էներգետիկայի ոլորտի պետական ընկերությունների հանրագումարային ֆինանսական ցուցանիշները.

 

Ցուցանիշ	2016թ.	2017թ.	2018թ.	Թույլատրելի սահմանային նորմա
Ծախսերի վերականգնման գործա-կից	1.0	1.1	1.0	Առնվազն 1
Զուտ շահույթի մարժա (%)	(2.6)	(4.6)	2.4	Առնվազն 8%
Արագ իրացվելիության գործակից	0.6	0.5	0.3	Առնվազն 1
Դեբիտորական պարտքերի շրջանառություն (օր)	73.6	70.3	36.1	Առավելագույնը` 60 օր
Պարտքի սպասարկման գործակից	0.3	0.1	0.3	Առավելագույնը` 0.5
Վերաֆինանսավորման գործակից	7.4	3.1	3.9	Առավելագույնը` 1
Z- միավոր	1.14	0.72	0.8	Ապահով գոտի` Z>2.6, Գորշ գոտի` 1.1<Z<2.6, Ծանր գոտի` Z<1.1

 

Ինչպես երևում է աղյուսակ 3-ից, հաշվետու ժամանակաշրջանում սնանկացման կանխատեսման Ալթմանի Z-միավորը վկայում է Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի բարձր հավանականության մասին (գործակիցը` Z=0,8, գտնվում է սահմանված ծանր գոտում` Z<1.1):

Ստուգաճշտող լրացուցիչ ֆինանսական վեց գործակիցներից երեքը չեն համապատասխանում միջազգային պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմային և վկայում են ֆինանսական ծանր վիճակի բարձր հավանականության մասին:

Զուտ շահույթի մարժան բնութագրում է բիզնեսի գործառնական արդյունավետությունը: Այն հաշվետու ժամանակաշրջանում 2.4% է, որը Ոլորտի որոշ Ընկերությունների վնասով աշխատելու արդյունք է և դեռևս ցածր է միջազգային պրակտիկայում կիրառվող շեմային մակարդակից:

Արագ իրացվելիության գործակիցը հաշվետու ժամանակաշրջանում նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ նվազել է 0.2 կետով և կազմել 0.3, դեռևս ցածր մնալով միջազգային պրակտիկայում կիրառվող շեմային մակարդակից, որը փաստում է, որ որոշ Ընկերություներ կարող են արագ իրացվելի ընթացիկ ակտիվների հաշվին մարել ընթացիկ պարտավորությունների ընդամենը 30 տոկոսը:

Դեբիտորական պարտքերի վերադարձելիության միջին ժամանակաշրջանի ցուցանիշը հաշվետու ժամանակաշրջանում նախորդ ժամանակաշրջանի ցուցանիշի նկատմամբ ցուցաբերել է նվազման դինամիկա և հաշվետու տարում արդեն ցածր է սահմանային նորմայից (հաշվետու տարում նախորդ տարվա նկատմամբ առևտրային և այլ դեբիտորական պարտքերը նվազել են 8.5 մլրդ դրամով կամ 58.6%-ով): Այսինքն Ոլորտի որոշ ընկերությունների դեբիտորական պարտքերի կուտակումը չնայած ունի նվազման դինամիկա, այնուամենայնիվ այն դեռևս բարելավման կարիք ունի:

Վերաֆինանսավորման գործակիցը հաշվետու ժամանակաշրջանում նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ փոփոխվել է և կազմել 3.9, որը դեռևս բավականին բարձր է միջազգային պրակտիկայում կիրառվող շեմային մակարդակից: Դա փաստում է, որ որոշ Ընկերություներ ի վիճակի չեն գործառնություններից ստացվող դրամական հոսքերի հաշվին կատարել իրենց ընթացիկ պարտավորությունները:

Հաշվի առնելով, որ հաշվետու և միջանկյալ ժամանակաշրջաններում Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականությունը գնահատող Z-միավորը վկայում է Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի բարձր հավանականության մասին, այս դեպքում, անկախ լրացուցիչ գործակիցներից, Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականության վերջնական գնահատականն է «բարձր»:

Ինչ վերաբերում է Ընկերությունների ֆիսկալ ռիսկերի նյութականացման ազդեցության քանակական գնահատմանը, ապա այն նույնպես բարձր է համարվում²:

3.1 Մասնավոր ընկերություններ

Էներգետիկայի ոլորտի դիտանցման ենթարկվող մասնավոր Ընկերությունների գործունեության արդյունքում հարկաբյուջետային ռիսկերն են.

ՀՀ պետական բյուջեից մասնավոր Ընկերություններին չնախատեսված փոխառությունների տրամադրում կամ սեփական կապիտալի համալրում,

Մասնավոր Ընկերություններին սուբսիդիաների տրամադրում կամ այլ վճարումներ կատարելու անհրաժեշտություն,

ՀՀ պետական բյուջեից մասնավոր Ընկերություններին տրամադրված վարկերի դիմաց տոկոսների չվճարում և մայր գումարների չմարում:

Հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում էներգետիկայի ոլորտի դիտանցման ենթարկված մասնավոր ընկերությունների (թվով հինգ) հիմնական գործունեությունից ստացված հանրագումարային եկամուտները նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ ավելացել են 37.8 մլրդ դրամով և կազմել 467.6 մլրդ դրամ:

Հաշվետու ժամանակաշրջանում Ընկերությունների հանրագումարային ծախսերը կազմել են 437.4 մլրդ դրամ` նախորդ ժամանակաշրջանի 403.1 մլրդ դրամի դիմաց` ավելանալով 34.3 մլրդ դրամով (8.5%-ով):

Ընկերությունների 467.6 մլրդ դրամ ընդհանուր եկամուտների և 437.4 մլրդ դրամ ընդհանուր ծախսերի արդյունքում հաշվետու ժամանակաշրջանում շահույթը կազմել է 30.2 մլրդ դրամ:

 

Աղյուսակ 4. Էներգետիկայի ոլորտի մասնավոր ընկերությունների հանրագումարային զուտ շահույթն ըստ տարիների.

 

հազ. դրամ

Մասնավոր ընկերություններ	2016թ.	2017թ.	2018թ.
	Փաստ.	Փաստ.	Փաստ.
ԸՆԴԱՄԵՆԸ	27,896,985.0	(1,298,881.0)	16,154,475.0
1. «Հրազդան ՋԷԿ» ԲԲԸ	2,619,185.0	1,248,326.0	2,835,161.0
2. «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ	1,666,000.0	(9,364,000.0)	14,920,000.0
2.1 «Տրանսգազ» ՍՊԸ*	(15,506.0)	64,049.0	(5,811.0)
3. Միջազգային էներգետիկ կորպորացիա» ՓԲԸ	327,282.0	98,744.0	(12,353,723.0)
4. Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ	23,284,518.0	6,654,000.0	10,753,037.0

 

*«Տրանսգազ» ՍՊԸ-ի ցուցանիշները ներառված են «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ի ցուցանիշների մեջ:

 

Վարկային պարտավորությունների հետ կապված անհրաժեշտ է նշել, որ Ընկերությունները չունեն ժամկետանց վարկային պարտավորություններ, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության կողմից բյուջետային երաշխիքներ չեն ստացել: Ընդ որում «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» և «Միջազգային էներգետիկ կորպորացիա» ՓԲԸ-ները հանդիսանում են միջազգային կազմակերպությունների և օտարերկրյա պետությունների աջակցությամբ իրականացվող նպատակային վարկային ծրագրերի շրջանակներում ենթավարկային պայմանագրերով ոլորտին տրամադրված վարկային միջոցների խոշորագույն ստացողներից:

Ընկերությունները ներգրավված չեն այնպիսի տեղական կամ միջազգային դատական վարույթներում, որոնք կարող են էական ազդեցություն ունենալ այդ Ընկերությունների ֆինանսական վիճակի վրա:

Ընկերությունների հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատման համար կիրառված ֆինանսական գործակիցների ամփոփ արդյունքները և պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմաները ներկայացված են աղյուսակ 5-ում:

 

Աղյուսակ 5. Էներգետիկայի ոլորտի մասնավոր ընկերությունների հանրագումարային ֆինանսական ցուցանիշները.

 

Ցուցանիշ	2016թ.	2017թ.	2018թ.	Թույլատրելի սահմանային նորմա
Ծախսերի վերականգնման գործակից	1.1	1.1	1.1	Առնվազն 1
Զուտ շահույթի մարժա (%)	6.3	(0.3)	3.7	Առնվազն 8%
Արագ իրացվելիության գործակից	0.4	0.4	2.8	Առնվազն 1
Դեբիտորական պարտքերի շրջանա-ռություն (օր)	75.2	58.3	54.6	Առավելագույնը 60 օր
Պարտքի սպասարկման գործակից	0.1	0.2	0.1	Առավելագույնը 0.5
Վերաֆինանսավորման գործակից	1.4	1.3	1.0	Առավելագույնը 1
Z միավոր	0.03	(0.06)	1.23	Ապահով գոտի` Z>2.6, Գորշ գոտի` 1.1< Z<2.6, Ծանր գոտի` Z<1.1

 

Ինչպես երևում է աղյուսակ 5-ից հաշվետու ժամանակաշրջանում սնանկացման կանխատեսման Ալթմանի Z-միավորը վկայում է Ընկերությունների ֆինանսական միջին ծանրության վիճակի հավանականության մասին (Z=1.23 գտնվում են սահմանված գորշ գոտում 1.1< Z<2.6):

Հաշվետու ժամանակաշրջանում ստուգաճշտող լրացուցիչ ֆինանսական վեց գործակիցներից երկուսը, չեն համապատասխանում միջազգային պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմային և վկայում են ֆինանսական ոչ ծանր վիճակի հավանականության մասին:

Զուտ շահույթի մարժան բնութագրում է բիզնեսի գործառնական արդյունավետությունը: Հաշվետու ժամանակաշրջանում նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ այս ցուցանիշը ցուցաբերել է դրական դինամիկա և 4.3 տոկոսային կետով պակաս է պրակտիկայում կիրառվող նվազագույն նորմայից:

Արագ իրացվելիության գործակիցը հաշվետու ժամանակաշրջանում նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ ևս ցուցաբերել է դրական դինամիկա և կազմել 2.8 (1.8 տոկոսային կետով բարձր մնալով միջազգային պրակտիկայում կիրառվող շեմային մակարդակից), որը փաստում է, որ Ընկերություները արագ իրացվելի ընթացիկ ակտիվների հաշվին կարող են մարել իրենց ընթացիկ պարտավորությունները:

Վերաֆինանսավորման գործակիցը հաշվետու ժամանակաշրջանում նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ նվազել է 0.3 կետով և կազմել է 1.0, որը փաստում է, որ որոշ Ընկերություններ ի վիճակի են գործառնություններից ստացվող իրենց դրամական հոսքերի հաշվին կատարել իրենց ընթացիկ պարտավորությունները:

Հաշվի առնելով, որ հաշվետու ժամանակաշրջանում Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականությունը գնահատող Z-միավորը վկայում է Ընկերությունների ֆինանսական միջին վիճակի հավանականության մասին (Z=1.23), իսկ լրացուցիչ վեց գործակիցներից մեկը չի համապատասխանում միջազգային պրակտիկայում կիրառվող շեմային մակարդակին, հետևաբար Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականության վերջնական գնահատականն է «միջին»:

Միաժամանակ բյուջետային վարկավորման արդյունքում Ընկերությունների կողմից պետությանը վճարման ենթակա ընդհանուր գումարի տեսակարար կշիռը ՀՆԱ-ի մեջ կազմում է 0.3 տոկոս, հետևաբար ֆիսկալ ռիսկերի նյութականացման ազդեցությունը քանակական գնահատման տեսանկյունից ցածր է (տես տողատակի 2-րդ ծանոթագրությունը):

4. Տրանսպորտի ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերություններ

Տրանսպորտի ոլորտի դիտանցման ենթարկվող պետական մասնակցությամբ ընկերությունների գործունեության արդյունքում հարկաբյուջետային ռիսկերն են.

Ընկերությունների ֆինանսական վիճակի վատթարացման արդյունքում որպես ժամանակավոր օգնություն չնախատեսված բյուջետային վարկերի տրամադրման կամ սեփական կապիտալի համալրման համար բյուջետային հատկացումների անհրաժեշտության առաջացում,

Ընկերություններին սուբսիդիաների չնախատեսված գումարների տրամադրում կամ այլ վճարումներ կատարելու անհրաժեշտություն,

Ընկերություններից պետական բյուջեի մուտքերի կազմում նախատեսված շահութաբաժինների չստացում,

ՀՀ պետական բյուջեից Ընկերություններին տրամադրված վարկային միջոցների օգտագործման դիմաց հաշվարկված տոկոսների չվճարում և մայր գումարների չմարում:

Հաշվետու ժամանակաշրջանում տրանսպորտի ոլորտի երեք պետական մասնակցությամբ ընկերությունների (այսուհետ` Ընկերություններ) հիմնական գործունեությունից ստացված հանրագումարային եկամուտները կազմել են 11.8 մլրդ դրամ` նախորդ ժամանակաշրջանի 10.4 մլրդ դրամի դիմաց կամ 1.4 մլրդ դրամով ավել (13.5%):

Հաշվետու ժամանակաշրջանում այդ Ընկերությունների հանրագումարային ծախսերը կազմել են 8.4 մլրդ դրամ` նախորդ ժամանակաշրջանի 8.0 մլրդ դրամի դիմաց` կամ ավել 0.4 մլրդ դրամով (5.0%):

Հաշվետու ժամանակաշրջանում Ընկերությունների 11.8 մլրդ դրամ ընդհանուր եկամուտների և 8.4 մլրդ դրամ ընդհանուր ծախսերի արդյունքում շահույթը կազմել է 3.4 մլրդ դրամ, իսկ զուտ շահույթը` 2.7 մլրդ դրամ (աղյուսակ 6):

 

Աղյուսակ 6. Տրանսպորտի ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերությունների հանրագումարային շահույթը (վնասը) ըստ տարիների.

 

հազ. դրամ

		2016թ.	2017թ.	2018թ.
		Փաստ.	Փաստ.	Փաստ.
N	Տրանսպորտի ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերությունների հանրագումարային շահույթը հարկումից հետո	1,458,739.0	2,461,067.0	2,701,095.0
1	«Հայաէրոնավիգացիա» ՓԲԸ	839,269.0	2,486,394.0	1,794,986.0
2	«Կարեն Դեմիրճյանի անվան Երևանի մետրոպոլիտեն» ՓԲԸ	622,110.0	(27,650.0)	825,467.0
3.	«Հայավտոկայարան» ՓԲԸ	(2,640.0)	2,323.0	80,642.0

 

Աղյուսակ 7. Տրանսպորտի ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերությունների հանրագումարային հաշվապահական հաշվեկշիռը.

 

հազ. դրամ

Հաշվեկշռային հոդվածներ	Տրանսպորտի ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերություններ
	2016թ.	2017թ.	2018թ.
1. Ընդամենը ակտիվներ	25,060,334.0	28,147,379.0	28,261,773.0
- Ընթացիկ ակտիվներ	4,300,646.00	7,595,950.00	7,416,624.0
- Ոչ ընթացիկ ակտիվներ	20,795,688.00	20,551,429.00	20,845,149.0
2. Ընդամենը պարտավորություններ	15,023,710.0	16,145,792.0	14,098,044.0
- Ընթացիկ պարտավորություններ	1,046,648.00	1,809,989.00	2,290,818.0
- Ոչ ընթացիկ պարտավորություններ	13,977,062.00	14,335,803.00	11,807,226.0
3. Սեփական կապիտալ (զուտ ակտիվներ)	10,036,623.00	12,001,587.00	14,163,729.0

 

Հաշվետու ժամանակաշրջանում նախորդ ժամանակաշրջանների նկատմամբ Ընկերությունների հանրագումարային սեփական կապիտալն ավելացել է 2.2 մլրդ դրամով ` (18.0%):

Վարկային պարտավորությունների հետ կապված անհրաժեշտ է նշել, որ Ընկերությունները չունեն ժամկետանց վարկային պարտավորություններ, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության կողմից բյուջետային երաշխիքներ չեն ստացել:

Հարկ է նաև նշել, որ «Կարեն Դեմիրճյանի անվան Երևանի մետրոպոլիտեն» ՓԲԸ-ին ՀՀ պետական բյուջեից տրամադրվող սուբսիդիայի հաշվարկներում ներառված են նաև միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների աջակցությամբ իրականացվող վարկային ծրագրերի շրջանակներում այս ընկերությանը ենթավարկային պայմանագրերով տրամադրված վարկերի մայր գումարների և հաշվարկված տոկոսների մարումները:

Ընկերությունները ներգրավված չեն այնպիսի տեղական կամ միջազգային դատական վարույթներում, որոնք կարող են էական ազդեցություն ունենալ իրենց ֆինանսական վիճակի վրա:

Հաշվետու ժամանակաշրջանում ՀՀ պետական բյուջե շահութաբաժիններ վճարվել է միայն «Հայաէրոնավիգացիա» ՓԲԸ-ի կողմից` 559.2 մլն դրամ, կանխատեսված 316.3 մլն դրամի փոխարեն:

 Ընկերությունների հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատման համար կիրառված ֆինանսական գործակիցների ամփոփ արդյունքները և պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմաները ներկայացված են աղյուսակ 8-ում:

 

Աղյուսակ 8. Տրանսպորտի ոլորտի պետական ընկերությունների հանրագումարային ֆինանսական ցուցանիշները.

 

	2016թ.	2017թ.	2018թ.	Թույլատրելի սահմանային նորմա
Ծախսերի վերականգնման գործակից	1.0	1.3	1.4	Առնվազն 1
Զուտ շահույթի մարժա (%)	19.4	25.8	26.0	Առնվազն 8%
Արագ իրացվելիության գործակից	3.4	3.8	2.9	Առնվազն 1
Դեբիտորական պարտքերի շրջանառություն (օր)	41.3	65.1	59.0	Առավելագունը 60 օր
Պարտքի սպասարկման գործակից	0.03	0.02	0.02	Առավելագույնը 0.5
Վերաֆինանսավորման գործակից	0.38	0.44	0.55	Առավելագույնը 1
Z միավոր	2.5	3.6	3.9	Ապահով գոտի` Z>2.6, Գորշ գոտի` 1.1< Z<2.6, Ծանր գոտի` Z<1.1

 

Ինչպես երևում է աղյուսակ 8-ից հաշվետու ժամանակաշրջանում սնանկացման կանխատեսման Ալթմանի Z-միավորը վկայում է Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի ցածր հավանականության մասին (գործակիցը` Z=3.9, գտնվում է սահմանված ապահով գոտում` Z>2.6):

Հաշվետու ժամանակաշրջանում ստուգաճշտող լրացուցիչ ֆինանսական վեց գործակիցները հիմնականում ապահովել են միջազգային պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմաները և վկայում են ֆինանսական ծանր վիճակի ցածր հավանականության մասին:

Հաշվի առնելով, որ հաշվետու ժամանակաշրջանում Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականությունը գնահատող Z-միավորը վկայում է Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի ցածր հավանականության մասին, իսկ ստուգաճշտող լրացուցիչ ֆինանսական գործակիցները ապահովել են միջազգային պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմաները և վկայում են ֆինանսական ծանր վիճակի ցածր հավանականության մասին, հետևաբար այս երկու նախնական գնահատումների զուգակցման արդյունքում Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականությունը գնահատվում է ցածր:

5. Ոռոգման ոլորտ

Ոռոգման ոլորտի դիտանցման ենթարկված պետական մասնակցությամբ երկու ընկերությունների գործունեության արդյունքում հարկաբյուջետային ռիսկերն են.

Ընկերությունների ֆինանսական վիճակի վատթարացման արդյունքում որպես ժամանակավոր օգնություն չնախատեսված բյուջետային վարկերի տրամադրման կամ սեփական կապիտալի համալրման համար բյուջետային հատկացումների անհրաժեշտության առաջացում,

Ընկերություններին սուբսիդիաների չնախատեսված գումարների տրամադրում կամ այլ վճարումներ կատարելու անհրաժեշտություն,

Ընկերություններից պետական բյուջեի մուտքերի կազմում նախատեսված շահութաբաժինների չստացում,

ՀՀ պետական բյուջեից Ընկերություններին տրամադրված վարկային միջոցների օգտագործման դիմաց հաշվարկված տոկոսների չվճարում և մայր գումարների չմարում:

Հաշվետու ժամանակաշրջանում ոռոգման ոլորտի երկու պետական մասնակցությամբ ընկերությունների (Ընկերություններ) հիմնական գործունեությունից ստացված հանրագումարային եկամուտները կազմել են 3.62 մլրդ դրամ` նախորդ ժամանակաշրջանի 3.08 մլրդ դրամի դիմաց կամ 0.54 մլրդ դրամով ավել (17.5%):

Հաշվետու ժամանակաշրջանում այդ Ընկերությունների հանրագումարային ծախսերը կազմել են 7.74 մլրդ դրամ` նախորդ ժամանակաշրջանի 5.64 մլրդ դրամի դիմաց` կամ ավել 2.1 մլրդ դրամով (37.2%): 

Հաշվետու ժամանակաշրջանում Ընկերությունների հանրագումարային 3.62 մլրդ դրամ ընդհանուր եկամուտների և 7.74 մլրդ դրամ ընդհանուր ծախսերի արդյունքում վնասը կազմել է 4.18 մլրդ դրամ, իսկ զուտ վնասը նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ ավելացել է 1.61 մլրդ դրամով (62.9%) ((աղյուսակ 9):

 

Աղյուսակ 9. Ոռոգման ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերությունների հանրագումարային զուտ շահույթը (վնասը) ըստ տարիներ.

 

 հազ. դրամ

		2016թ.	2017թ.	2018թ.
		Փաստ.	Փաստ.	Փաստ.
	Ոռոգման ոլորտի պետական մասնակցությամբ ընկերությունների հանրագումարային շահույթը հարկումից հետո	(2,136,445.0)	(2,563,748.0)	(4,175,612.0)
1	«Ջրառ» ՓԲԸ	(2,125,020.0)	(2,519,003.0)	(4,170,199.0)
2	«Մելիորացիա» ՓԲԸ	(11,425.0)	(44,745.0)	(5,413.0)

 

Հաշվետու ժամանակաշրջանում ոլորտի մասով արձանագրված վնասի առաջացման պատճառները հիմնականում պայմանավորված են ՀԾԿՀ-ի կողմից դեռևս 2007թ. հաստատված սակագներով, որոնց հաշվարկների մեջ ներառված չեն ամորտիզացիոն մասհանումները:

Վարկային պարտավորությունների հետ կապված անհրաժեշտ է նշել, որ Ընկերությունները չունեն ժամկետանց վարկային պարտավորություններ, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության կողմից բյուջետային երաշխիքներ չեն ստացել:

Ընկերությունները ներգրավված չեն այնպիսի տեղական կամ միջազգային դատական վարույթներում, որոնք կարող են էական ազդեցություն ունենալ իրենց ֆինանսական վիճակի վրա:

Ընկերությունների հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատման համար կիրառված ֆինանսական գործակիցների ամփոփ արդյունքները և պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմաները ներկայացված են աղյուսակ 10-ում:

 

Աղյուսակ 10. Ոռոգման ոլորտի պետական ընկերությունների հանրագումարային ֆինանսական ցուցանիշները.

 

Ցուցանիշ	2016թ.	2017թ.	2018թ.	Թույլատրելի սահմանային նորմա
Ծախսերի վերականգնման գործակից	0.5	0.5	0.5	Առնվազն 1
Զուտ շահույթի մարժա (%)	(144.5)	(151.1)	(211.7)	Առնվազն 8%
Արագ իրացվելիության գործակից	0.1	1.0	7.7	Առնվազն 1
Դեբիտորական պարտքերի շրջանա-ռություն (օր)	16.8	292.3	388.6	Առավելագույնը 60 օր
Պարտքի սպասարկման գործակից	0.0	0.0	(0.0)	Առավելագույնը 0.5
Վերաֆինանսավորման գործակից	0.4	0.5	0.2	Առավելագույնը 1
Z միավոր	48.1	48.4	38.3	Ապահով գոտի` Z>2.6, Գորշ գոտի` 1.1< Z<2.6, Ծանր գոտի` Z<1.1

 

Ինչպես երևում է աղյուսակ 10-ից հաշվետու ժամանակաշրջաններում սնանկացման կանխատեսման Ալթմանի Z-միավորը վկայում է Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի բավականին ցածր հավանականության մասին (գործակիցը` Z=38.3 գտնվում է սահմանված ապահով գոտում` Z>2.6):

Հաշվետու ժամանակաշրջանում ստուգաճշտող լրացուցիչ ֆինանսական վեց գործակիցներից երեքը չեն համապատասխանում միջազգային պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմային, իսկ Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականությունը գնահատող Z-միավորը վկայում է Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի ցածր հավանականության մասին, հետևաբար այս երկու նախնական գնահատումների զուգակցման արդյունքում Ընկերությունների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականությունը գնահատվում է միջին:

Ինչ վերաբերում է Ընկերությունների ֆիսկալ ռիսկերի նյութականացման ազդեցության քանակական գնահատմանը, ապա այն համարվում է ցածր³:

6. Պետական-մասնավոր գործընկերություն (ՊՄԳ)

Տրանսպորտի և ջրային տնտեսության ոլորտներում ՊՄԳ սխեմայի ներքո գործում են «Հարավկովկասյան երկաթուղի» և «Վեոլիա Ջուր» ՓԲԸ-ները:

6.1 «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ

ՀՀ կառավարության 07.02.2008թ. N83-Ա որոշման հիման վրա Հայաստանի Հանրապետության, «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ-ի և «Ռուսական երկաթուղիներ» ԲԲԸ-ի միջև 13.02.2008թ. կնքվել է «Հայկական երկաթուղու համակարգը «Ռուսական երկաթուղիներ» ԲԲԸ կողմից ստեղծված «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ փոխանցելու մասին» կոնցեսիոն պայմանագիրը:

Հաշվետու ժամանակաշրջանում «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն) ընդամենը եկամուտները կազմել են 23.0 մլրդ դրամ նախորդ ժամանակաշրջանի 20.4 մլրդ դրամի դիմաց կամ ավել 12.7%-ով (2.6 մլրդ դրամով), որը հիմնականում պայմանավորված է բեռնափոխադրումների, ուղևորափոխադրումների և այլ մատուցվող ծառայությունների ծավալների ավելացման հետ:

Հաշվետու ժամանակաշրջանում Ընկերության ծախսերը կազմել են 22.8 մլրդ դրամ` նախորդ ժամանակաշրջանի 20.1 մլրդ դրամի դիմաց` կամ ավել 2.7 մլրդ դրամով (13.4%):

Ընկերության 23.0 մլրդ դրամ ընդհանուր եկամուտների և 22.8 մլրդ դրամ ընդհանուր ծախսերի արդյունքում հաշվետու ժամանակաշրջանում շահույթը կազմել է 0.2 մլրդ դրամ, իսկ զուտ շահույթը` 551.3 մլն դրամ:

Ընկերության հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատման համար կիրառված ֆինանսական գործակիցների ամփոփ արդյունքները և պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմաները ներկայացված են աղյուսակ 11-ում:

 

Աղյուսակ 11.  «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ-ի ֆինանսական ցուցանիշները

 

Ցուցանիշ	2016թ.	2017թ.	2018թ.	Թույլատրելի սահմանային նորմա
Ծախսերի վերականգնման գործակից	1.0	1.0	1.0	Առնվազն 1
Զուտ շահույթի մարժա (%)	0.3	0.9	2.6	Առնվազն 8%
Արագ իրացվելիության գործակից	0.8	1.3	2.1	Առնվազն 1
Դեբիտորական պարտքերի շրջանառություն (օր)	21.3	23.8	13.1	Առավելագույնը 60 օր
Պարտքի սպասարկման գործակից	0.0	0.0	0.0	Առավելագույնը 0.5
Վերաֆինանսավորման գործակից	1.0	1.1	1.4	Առավելագույնը 1
Z միավոր	23.8	19.8	18.8	Ապահով գոտի` Z>2.6, Գորշ գոտի` 1.1< Z<2.6, Ծանր գոտի Z<1.1

 

Ինչպես երևում է աղյուսակ 11-ից հաշվետու ժամանակաշրջանում սնանկացման կանխատեսման Ալթմանի Z-միավորը վկայում է Ընկերության ֆինանսական ծանր վիճակի բավականին ցածր հավանականության մասին (գործակիցը` Z=18.8, գտնվում է սահմանված ապահով գոտում` Z>2.6):

Հաշվետու ժամանակաշրջանում ստուգաճշտող լրացուցիչ ֆինանսական վեց գործակիցներից երկուսը չեն համապատասխանում միջազգային պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմային և վկայում են ֆինանսական ծանր վիճակի միջին հավանականության մասին:

Հաշվետու ժամանակաշրջանում զուտ շահույթի մարժան 5.4 տոկոսային կետով պակաս է պրակտիկայում կիրառվող նվազագույն նորմայից, արագ իրացվելիության գործակիցը հաշվետու ժամանակաշրջանում նախորդ ժամանակաշրջանի նկատմամբ աճել է 0.8-ով և կազմել 2.1, այսինքն Ընկերությունը կարող է առանց պաշարների մեծության արագ իրացվելի ակտիվների հաշվին մարել ընթացիկ պարտավորությունները:

Հաշվի առնելով, որ հաշվետու ժամանակաշրջանում սնանկացման կանխատեսման Ալթմանի Z-միավորը վկայում է Ընկերության ֆինանսական ծանր վիճակի ցածր հավանականության մասին, իսկ հաշվետու ժամանակաշրջանում ստուգաճշտող լրացուցիչ ֆինանսական վեց գործակիցներից երկուսը չեն համապատասխանում միջազգային պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմային և վկայում են ֆինանսական ծանր վիճակի միջին հավանականության մասին, հետևաբար այս երկու նախնական գնահատումների զուգակցման արդյունքում Ընկերության ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականությունը գնահատվում է ցածր:

Վարկային պարտավորությունների հետ կապված անհրաժեշտ է նշել, որ Ընկերությունը չունի ՀՀ պետական բյուջեի նկատմամբ ենթավարկային պայմանգրերով նախատեսված վարկային պարտավորություններ:

Ընկերությունը ներգրավված չի այնպիսի տեղական կամ միջազգային դատական վարույթներում, որոնք կարող են էական ազդեցություն ունենալ ընկերության ֆինանսական վիճակի վրա:

Հարկ է նաև նշել, որ կոնցեսիոն պայմանագրով նախատեսված է, որ կոնցեդենտը սուբսիդավորում է (մասնակի փոխհատուցում է) համաձայնեցված ծավալներով և ուղղություններով ուղևորափոխադրումների կոնցեսիոների (Ընկերության) տարեկան վնասը կոնցեսիոների կողմից անկախ աուդիտորի կողմից այդ վնասների հաստատված հաշվարկների ներկայացման պարագայում:

Սուբսիդիայի համաձայնեցված չափը կազմում է 2015թ. 25%, 2016թ. մինչև 2038թ. 30 տոկոս (2015թ. համար 344.1 մլն դրամ, 2016թ.` 312.8 մլն դրամ, իսկ 2017թ-ին 301.7 մլն դրամ, 2018թ-ին փաստացի վճարվել է 347.0 մլն դրամ):

Միաժամանակ կոնցեսիոն պայմանագրով նախատեսված է նաև, որ կոնցեսիոները կոնցեդենտին պետք է վճարի տարեկան կոնցեսիոն վճար` համախառն հասույթի 2%-ի չափով (2015թ.` 344.1 մլն դրամ, 2016թ.` 312.8 մլն դրամ, 2017թ.` 301.7 մլն դրամ, իսկ 2018թ. փաստացի վճարվել է 347.0մլն դրամ):

Հետևաբար հաշվի առնելով, որ ՀՀ պետական բյուջեից տրամադրվող սուբսիդիայի և Ընկերության կողմից վճարվող կոնցեսիոն վճարի չափերը համեմատելի են, ուստի Ընկերության կողմից ՀՀ պետական բյուջեի վճարվող կոնցեսիոն վճարի չվճարման ռիսկը գնահատվում է բավականին ցածր:

Միաժամանակ հաշվի առնելով վերոգրյալը, ինչպես նաև Ընկերության ֆինանսատնտեսական գործունեության վերլուծության արդյունքները` ՀՀ պետական բյուջեից Ընկերությանը չնախատեսված փոխառությունների, սուբսիդիաների (այդ թվում լրացուցիչ) տրամադրման, սեփական կապիտալի համալրման կամ այլ վճարումներ կատարելու անհրաժեշտության, ինչպես նաև Ընկերության կողմից ՀՀ պետական բյուջե վճարվող կոնցեսիոն վճարի չվճարման ռիսկը գնահատվում է բավականին ցածր:

6.2 «Վեոլիա Ջուր» ՓԲԸ

21.11.2016թ. ՀՀ կառավարության և «Վեոլիա Օ Կոմպանի Ժեներալ Դեզ Օ» կոմանդիտային բաժնետիրական ընկերության և «Վեոլիա Ջուր» ՓԲԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն) միջև կնքվել է «Երևան Ջուր», «Հայջրմուղկոյուղի», «Լոռի-ջրմուղկոյուղի», «Շիրակ-ջրմուղկոյուղի» և «Նոր Ակունք» փակ բաժնետիրական ընկերությունների կողմից օգտագործվող ու պահպանվող ջրային համակարգերի և այլ գույքի վարձակալության պայմանագիր` 15 տարի ժամկետով (Վարձակալական պայմանագիր):

Վարձակալական պայմանգրի 9-րդ հոդվածի համաձայն Ընկերության կողմից մատուցվող ջրամատակարարման և կեղտաջրերի հեռացման ծառայությունների սակագները կարգավորվում և հաստավում են Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից:

Միաժամանակ Վարձակալության պայմանագրի 8-րդ հոդվածի համաձայն Ընկերությունը պարտավոր է յուրաքանչյուր կիսամյակ վճարել վարձակալության վճար` համաձայն նախատեսված վարձակալության վճարի վճարման ժամանակացույցի: Վարձակալության վճարի ամբողջական գումարը կազմում է 89.7 մլրդ ՀՀ դրամ, որից 2019թ. 2.94 մլրդ դրամ (յուրաքանչյուր կիսամյակում 1.47 մլրդ դրամ):

Հաշվետու ժամանակաշրջանում «Վեոլիա Ջուր» ՓԲԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն) ընդամենը եկամուտները կազմել են 21.4 մլրդ դրամ նախորդ ժամանակաշրջանի 17.7 մլրդ դրամի դիմաց` կամ ավել 20.9%-ով (3.7 մլրդ դրամով):

 Հաշվետու ժամանակաշրջանում Ընկերության ծախսերը կազմել են 19.4 մլրդ դրամ` նախորդ ժամանակաշրջանի 18.1 մլրդ դրամի դիմաց` կամ ավել 7.2%-ով (1.3 մլրդ դրամով):

Ընկերության 21.4 մլրդ դրամ ընդհանուր եկամուտների և 19.4 մլրդ դրամ ընդհանուր ծախսերի արդյունքում հաշվետու ժամանակաշրջանում շահույթը կազմել է 0.4 մլրդ դրամ, իսկ զուտ վնասը 3.0 մլրդ դրամ:

Ընկերության հարկաբյուջետային ռիսկերի գնահատման համար կիրառված ֆինանսական գործակիցների ամփոփ արդյունքները և պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմաները ներկայացված են Աղյուսակ 12-ում:

 

Աղյուսակ 12. «Վեոլիա Ջուր» ՓԲԸ-ի ֆինանսական ցուցանիշները

 

Ցուցանիշ	2016թ.	2017թ.	2018թ.	Թույլատրելի սահմանային նորմա
Ծախսերի վերականգնման գործակից	0.9	1.0	1.1	Առնվազն 1
Զուտ շահույթի մարժա (%)	(17.8)	(2.2)	(14.1)	Առնվազն 8%
Արագ իրացվելիության գործակից	141.9	3.7	0.6	Առնվազն 1
Դեբիտորական պարտքերի շրջանառություն (օր)	0.4	79.3	72.3	Առավելագույնը 60 օր
Պարտքի սպասարկման գործակից	0.0	0.0	0.1	Առավելագույնը 0.5
Վերաֆինանսավորման գործակից	0.0	1.2	5.3	Առավելագույնը 1
Z միավոր	0.3	1.1	(1.3)	Ապահով գոտի` Z>2.6, Գորշ գոտի` 1.1< Z<2.6, Ծանր գոտի Z<1.1

 

Ինչպես երևում է Աղյուսակ 4-ից հաշվետու ժամանակաշրջաններում սնանկացման կանխատեսման Ալթմանի Z-միավորը վկայում է Ընկերության ֆինանսական գորշ վիճակի հավանականության մասին (գործակիցը` Z=-1.3 գտնվում է սահմանված գորշ գոտում` 1.1<Z<2.6):

Հաշվետու ժամանակաշրջանում ստուգաճշտող լրացուցիչ ֆինանսական վեց գործակիցներից չորսը չեն համապատասխանում միջազգային պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմային և վկայում են ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականության մասին:

Հաշվետու ժամանակաշրջանում զուտ շահույթի մարժան 22.1 տոկոսային կետով պակաս է պրակտիկայում կիրառվող նվազագույն նորմայից:

Վարկային պարտավորությունների հետ կապված անհրաժեշտ է նշել, որ Ընկերությունը չունի ՀՀ պետական բյուջեի նկատմամբ ենթավարկային պայմանգրերով նախատեսված վարկային պարտավորություններ:

Ընկերությունը ներգրավված չի այնպիսի տեղական կամ միջազգային դատական վարույթներում, որոնք կարող են էական ազդեցություն ունենալ ընկերության ֆինանսական վիճակի վրա:

Հաշվի առնելով, որ հաշվետու ժամանակաշրջաններում սնանկացման կանխատեսման Ալթմանի Z-միավորը վկայում է Ընկերության ֆինանսական ծանր վիճակի բարձր հավանականության մասին, իսկ Հաշվետու ժամանակաշրջանում ստուգաճշտող լրացուցիչ ֆինանսական վեց գործակիցներից չորսը չեն համապատասխանում միջազգային պրակտիկայում ընդունված թույլատրելի սահմանային նորմային և վկայում են ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականության մասին, հետևաբար այս երկու նախնական գնահատումների զուգակցման արդյունքում Ընկերության ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականությունը գնահատվում է բարձր:

 

¹ Է. Ալթմանի «Z-միավոր» կոչվող ցուցանիշը միջազգայնորեն կիրառվում է կորպորացիաների ֆինանսական ծանր վիճակի հավանականությունը կանխատեսելու նպատակով: Այն իրենից ներկայացնում է գործակիցներով կշռված` գործունեության հինգ կամ չորս ընդհանուր հարաբերակցությունների գծային զուգակցում: Գործակիցները հաշվարկվել են ֆինանսական ծանր վիճակում գտնվող ընկերությունների միջազգայնորեն որոշված ընտրանքի հիման վրա):

² Հաշվի առնելով, որ Ընկերությունների ընդհանուր պարտավորությունների տեսակարար կշիռը ՀՆԱ-ի մեջ կազմում է 5.2 տոկոս` ԱՄՀ-ի կողմից կիրառվող մոտեցման համաձայն, եթե Ընկերության ընդհանուր պարտավորությունների մեծությունը ՀՆԱ-ի 0.5 տոկոսից փոքր է, ապա ֆիսկալ ռիսկի նյութականացման ազդեցությունը համարվում է ցածր, եթե ընդհանուր պարտավորությունների մեծությունը գտնվում է ՀՆԱ-ի 0.5 տոկոսից մինչև 1 տոկոսի միջակայքում, ապա ֆիսկալ ռիսկի նյութականացման ազդեցությունը համարվում է միջին և, եթե ընդհանուր պարտավորությունների մեծությունը ՀՆԱ-ի 1 տոկոսից մեծ է, ապա ֆիսկալ ռիսկերի նյութականացման ազդեցությունը համարվում է բարձր (մասնավոր Ընկերությունների դեպքում ընդհանուր պարտավորությունների փոխարեն կիրառվում են պետության կողմից տրամադրված կամ երաշխավորված պարտավորությունները):

³ Դիտարկել 2-րդ ծանոթագրությունը, հաշվի առնելով, որ Ընկերությունների ընդհանուր պարտավորությունների տեսակարար կշիռը ՀՆԱ-ի մեջ կազմում է 0.025%:

Learn how to solve the Rubik's Cube or use the online solver to calculate the steps needed.

 

Հավելված N 3

 

ՀՀ 2020-2022 թվականների պետական բյուջեների հաշվին կատարվող ծախսերի ֆինանսավորման կողմնորոշիչ չափաքանակները` ըստ բյուջետային գլխադասային մարմինների և ծրագրերի

 

Հավելված N 4

 

Հայաստանի Հանրապետության 2020-2022 թվականների պետական բյուջեների դեֆիցիտի (պակասուրդի) ֆինանսավորման աղբյուրներն` ըստ առանձին տարրերի

 

 

 

Հավելված 5

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՄԱՍԻՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ՆԱԽՆԱԿԱՆ ՏԱՐԲԵՐԱԿ

 

Բյուջեի նախագծի նախնական տարբերակ Հավելված N 1

Աղյուսակ N 1

 

ՀՀ 2020 թվականի պետական բյուջեի ծախսերն ըստ պետական մարմինների կողմից իրականացվող ծրագրերի

 

Ծրագրային դասիչը	Ծրագրի անվանումը	Գումարը (հազար դրամ)
Ընդամենը		1,871,676,694.5
1001	Տարածքային կառավարման ոլորտում քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգի իրականացում	1,468,660.4
1002	ՀՀ Արագածոտնի մարզում տարածքային պետական կառավարում	581,268.1
1003	Հանրային առողջության պահպանում	5,744,584.9
1004	Ոռոգման համակարգի առողջացում	40,875,210.3
1005	Պարգևավճարներ և պատվովճարներ	11,563,584.6
1006	Պետական պարտքի կառավարում	183,903,689.3
1007	Հեռուստատեսության և ռադիոյի բնագավառի կանոնակարգում	320,668.4
1009	ՀՀ Արարատի մարզում տարածքային պետական կառավարում	612,474.3
1010	ՀՀ Արմավիրի մարզում տարածքային պետական կառավարում	626,275.3
1011	Անապահով սոցիալական խմբերին աջակցություն	38,688,440.7
1012	Անշարժ գույքի կադաստրի վարման բնագավառում պետական քաղաքականության իրականացում	5,200,000.0
1013	Փորձաքննության ծառայություններ	334,359.0
1014	Հասարակական անվտանգության ապահովում	28,473,774.8
1015	Սոցիալական փաթեթների ապահովում	10,619,496.0
1016	Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատում և մոնիթորինգ	317,590.2
1017	Որոտան-Արփա-Սևան թունելի ջրային համակարգի կառավարում	205,800.0
1018	Պետական հատվածի արդիականացման ծրագիր	8,446,524.5
1019	Սոցիալական ներդրումների և տեղական զարգացման ծրագիր	5,096,447.5
1020	Հիդրոօդերևութաբանական ծառայություններ	1,284,797.9
1022	Գյուղատնտեսության խթանման ծրագիր	4,049,939.1
1023	Հարկային և մաքսային ծառայություններ	20,771,439.2
1024	ՀՀ Ազգային ժողովի լիազորությունների իրականացման ապահովում	6,310,675.2
1025	ՀՀ Գեղարքունիքի մարզում տարածքային պետական կառավարում	840,318.0
1026	Սննդամթերքի լաբորատոր փորձաքննություններ	190,842.9
1027	Կոլեկտորադրենաժային ծառայություններ	336,497.3
1028	Տեխնիկական անվտանգության կանոնակարգում	46,297.2
1030	ՀՀ Լոռու մարզում տարածքային պետական կառավարում	680,941.5
1031	Հանրային հատվածի ֆինանսական ոլորտի մասնագետների վերապատրաստում	29,380.0
1032	Խնամքի ծառայություններ 18 տարեկանից բարձր տարիքի անձանց	3,088,508.9
1033	Աջակցություն քաղաքական կուսակցություններին, հասարակական կազմակերպություններին և արհմիություններին	310,575.4
1034	Տնտեսական մրցակցության պաշտպանություն	403,303.9
1036	Պետական պահպանության ապահովում	3,373,730.6
1037	ՀՀ Կոտայքի մարզում տարածքային պետական կառավարում	646,798.0
1038	Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներկայացուցիչների մասնագիտական վերապատրաստում և հատուկ ուսուցում	48,797.1
1039	ՀՀ Շիրակի մարզում տարածքային պետական կառավարում	730,092.3
1040	Կոշտ թափոնների կառավարում	6,186,341.0
1041	Մեծ նվաճումների սպորտ	2,330,294.8
1042	Ռադիո և հեռուստահաղորդումների հեռարձակում	7,399,553.7
1043	Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության էկոհամակարգի և շուկայի զարգացման ծրագիր	3,323,255.4
1045	Նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթություն	14,325,524.0
1047	ՀՀ Սյունիքի մարզում տարածքային պետական կառավարում	652,481.9
1049	Ճանապարհային ցանցի բարելավում	100,535,757.9
1050	Միջազգային հարաբերությունների և դիվանագիտության ոլորտում մասնագետների պատրաստում և վերապատրաստում	69,660.8
1051	ՀՀ Վայոց ձորի մարզում տարածքային պետական կառավարում	487,433.1
1052	Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցում	330,585.8
1053	Առողջապահության համակարգի արդիականացման և արդյունավետության բարձրացման ծրագիր	3,102,399.1
1054	Միջուկային և ճառագայթային անվտանգության կարգավորում	327,894.1
1055	ՀՀ Տավուշի մարզում տարածքային պետական կառավարում	618,871.1
1056	Կինեմատոգրաֆիայի ծրագիր	815,222.4
1057	Արդարադատության ոլորտում քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում, խորհրդատվության և մոնիտորինգի իրականացում	1,473,734.5
1058	Էկոնոմիկայի ոլորտում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	2,127,645.2
1059	Բուսաբուծության խթանում և բույսերի պաշտպանություն	513,206.9
1060	Մարդու իրավունքների պաշտպանություն	504,471.6
1061	Արտաքին գործերի ոլորտում Կառավարության քաղաքականության մշակում և իրականացում	1,895,820.9
1062	ՀՀ հատուկ քննչական ծառայություններ	749,581.0
1064	Հանրային ծառայությունների ոլորտի կարգավորում	799,182.2
1067	Ստանդարտների մշակում և հավատարմագրման համակարգի զարգացում	30,803.4
1068	Ժողովրդագրական վիճակի բարելավում	12,798,192.7
1070	Աջակցություն փախստականների ինտեգրմանը	84,411.4
1071	Շրջակա միջավայրի ոլորտում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	1,189,377.5
1072	Ջրամատակարարաման և ջրահեռացման բարելավում	17,883,548.1
1073	Ընդերքի ուսումնասիրության, օգտագործման և պահպանման ծառայություններ	16,925.3
1075	Մշակութային ժառանգության ծրագիր	3,216,452.7
1077	Երկաթուղային ցանցի զարգացում	351,500.0
1078	Աջակցություն մարդասիրական ծրագրերին	10,000.0
1079	Պետական գույքի կառավարում	1,073,762.3
1080	Դատական իշխանության գործունեության ապահովում և իրականացում	12,481,384.4
1082	Սոցիալական աջակցություն անաշխատունակության դեպքում	9,981,276.9
1083	Անձնագրերի և վիզաների տրամադրում, բնակչության պետական ռեգիստրի միասնական համակարգի վարում	1,403,106.1
1085	Արտակարգ իրավիճակների արձագանքման կարողությունների զարգացում	113,581.6
1086	Գյուղական ենթակառուցվածքների վերականգնում և զարգացում	2,898,421.0
1087	Դատավարական ղեկավարում և դատախազական հսկողություն	5,124,239.7
1088	Զբաղվածության ծրագիր	1,825,353.8
1089	Սեյսմիկ պաշտպանություն	880,666.2
1090	Փրկարարական ծառայություններ	8,991,380.7
1091	Հանրային իրազեկում	1,089,061.3
1092	ՀՀ սահմանադրական դատարանի գործունեության ապահովում	728,909.7
1093	Դատական և հանրային պաշտպանություն	652,765.0
1095	Ոստիկանության աշխատողների և նրանց ընտանիքի անդամների առողջության պահպանում	905,129.3
1096	Ընտրական գործընթացների համակարգում,կանոնակարգում և տեղեկատվության տրամադրում	1,157,826.3
1098	Բնակարանային ապահովում	3,500,000.0
1099	Առողջության առաջնային պահպանում	25,866,757.7
1100	Տրանսպորտի, կապի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	1,380,900.7
1101	Ոստիկանության կրթական ծառայություններ	1,476,486.1
1102	Կենսաթոշակային ապահովություն	351,652,431.3
1103	Քաղաքաշինության և ճարտարապետության բնագավառում պետական քաղաքականության իրականացում և կանոնակարգում	1,160,134.7
1104	Աջակցություն փոքր և միջին ձեռնարկատիրությանը	183,120.0
1106	Միգրացիոն բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում և իրականացում	195,632.4
1107	Ռազմավարական նշանակության պաշարների կառավարում	335,191.4
1108	Հանրային ֆինանսների կառավարման բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	2,948,033.2
1109	Ջրային տնտեսության ոլորտում ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	366,827.5
1110	Այլընտրանքային աշխատանքային ծառայություն	32,220.0
1111	Բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության ծրագիր	10,614,765.7
1112	Արտակարգ իրավիճակների բնագավառի պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	1,063,708.4
1115	Երիտասարդության ծրագիր	978,187.4
1116	Անասնաբուժական ծառայություններ	1,866,199.4
1117	Սոցիալական պաշտպանության բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիթորինգ	5,625,107.1
1118	Համագործակցություն միջազգային կազմակերպությունների հետ	2,498,700.0
1119	Պաշտպանության բնագավառում գիտական և գիտատեխնիկական նպատակային հետազոտություններ	4,844,153.7
1120	Քրեակատարողական ծառայություններ	10,386,192.5
1123	Իրավական իրազեկում և տեղեկատվության ապահովում	666,487.5
1124	Գրքի և գրչության ծրագիր	1,750,063.3
1125	Ռազմական ուսուցում և վերապատրաստում	1,174,458.0
1126	Առողջապահության ոլորտում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	1,036,704.3
1128	Օտարերկրյա պետություններում ՀՀ դիվանագիտական ծառայության մարմինների գործունեության կազմակերպում և իրականացում	10,882,180.8
1130	Կրթության և գիտության բնագավառի պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ	1,880,618.0
1132	Քաղաքացիական ծառայողների վերապատրաստում	28,424.0
1133	Բնապահպանական ծրագրերի իրականացում համայնքներում	178,670.1
1134	Ենթակառուցվածքների և գյուղական ֆինանսավորման աջակցություն	1,935,951.6
1136	ՀՀ Վարչապետի լիազորությունների իրականացման ապահովում	7,150,482.4
1137	Գնումների գործընթացի կարգավորում և համակարգում	117,955.0
1138	Ազգային անվտանգություն	31,167,833.6
1139	ՀՀ կառավարության պահուստային ֆոնդ	8,716,198.9
1141	Ընտանիքներին, կանանց և երեխաներին աջակցություն	3,353,275.4
1142	Դատաբժշկական և ախտաբանաանատոմիական ծառայություններ	502,949.3
1143	Ազգային պաշտոնական վիճակագրության արտադրություն և տարածում	3,319,812.8
1144	Մասնագիտական ուսուցում և որակավորման բարձրացում	17,066.1
1146	Հանրակրթության ծրագիր	98,210,687.6
1147	Ազգային արխիվի ծրագիր	591,622.1
1148	Արտադպրոցական դաստիարակության ծրագիր	4,486,606.6
1149	Արդարադատության համակարգի աշխատակիցների վերապատրաստում և հատուկ ուսուցում	594,098.6
1153	Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի զարգացման ծրագիր	128,341.5
1154	Հանրապետության նախագահի լիազորությունների իրականացման ապահովում	1,631,507.8
1155	Բնական պաշարների և բնության հատուկ պահպանվող տարածքների կառավարում և պահպանում	2,770,872.0
1157	Քաղաքային զարգացում	38,013,413.1
1158	Ոստիկանության ոլորտի քաղաքականության մշակում, կառավարում, կենտրոնացված միջոցառումներ, մոնիտորինգ և վերահսկողություն	10,183,646.1
1160	Հաշմանդամություն ունեցող անձանց աջակցություն	1,152,432.6
1161	Հանրային ֆինանսների և սեփականության ոլորտում հաշվեքննություն	1,135,506.2
1162	Գիտական և գիտատեխնիկական հետազոտությունների ծրագիր	12,690,932.9
1163	Մասսայական սպորտ	217,522.3
1164	Հեռահաղորդակցության ապահովում	1,412,199.2
1165	Ներդրումների և արտահանման խթանման ծրագիր	528,000.0
1167	Էլեկտրաէներգետիկ համակարգի զարգացման ծրագիր	3,980,083.0
1168	Արվեստների ծրագիր	8,120,238.5
1169	ՀՀ պաշտպանության ապահովում	301,522,000.5
1171	Ռադիոակտիվ թափոնների կառավարում	34,876.3
1173	Անտառների կառավարում	2,109,975.2
1175	Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովում	3,232,870.2
1176	Ավիացիայի բնագավառում վերահսկողության և կանոնակարգման ապահովում	595,281.8
1177	Հումանիտար ականազերծման և փորձագիտական ծառայություններ	338,945.5
1178	Հայաստանի Հանրապետությունում և օտարերկրյա պետություններում արարողակարգային միջոցառումների իրականացում	185,831.2
1180	ՀՀ քննչական ծառայություններ	7,876,764.5
1181	Կոռուպցիայի կանխարգելման համակարգի զարգացման ապահովում	257,663.4
1182	Հարկադիր կատարման ծառայություններ	1,408,573.0
1183	Ապահով դպրոց	7,627,886.8
1184	Ավանդների փոխհատուցում	1,212,000.0
1185	Արտասահմանյան պատվիրակությունների ընդունելությունների և պաշտոնական գործուղումների կազմակերպում	550,000.0
1186	Բնագիտական նմուշների պահպանություն և ցուցադրություն	350,738.1
1187	Գյուղատնտեսության արդիականացման ծրագիր	5,256,884.4
1188	Դեղապահովում	3,250,799.4
1189	Դպրոցների սեյսմիկ անվտանգության մակարդակի բարձրացման ծրագիր	11,007,003.7
1190	Զբոսաշրջության զարգացման ծրագիր	7,894,097.3
1191	Խորհրդատվական, մասնագիտական աջակցություն և հետազոտություններ	317,564.9
1192	Կրթության որակի ապահովում	7,626,156.3
1193	Համընդհանուր ներառական կրթության համակարգի ներդրում	2,246,458.7
1194	Հայրենադարձության ծրագիր	505,000.0
1195	Հասարակության և պետության հանդեպ հատուկ ծառայություններ մատուցած քաղաքացիների մահվան դեպքում արարողակարգային միջոցառումների կազմակերպում	56,000.0
1196	Մարզերի մշակութային զարգացման ծրագիր	138,300.5
1197	Միջազգային ռազմական համագործակցություն	836,335.3
1198	Մշակութային և գեղագիտական դաստիարակության ծրագիր	666,371.7
1200	Մոր և մանկան առողջության պահպանում	19,691,077.7
1201	Շտապ բժշկական օգնություն	4,292,270.0
1202	Ոչ վարակիչ հիվանդությունների բժշկական օգնության ապահովում	13,650,839.6
1203	Պետական վերահսկողական ծառայություններ	669,690.2
1204	Ռազմաբժշկական սպասարկում և առողջապահական ծառայություններ	1,805,696.3
1205	Սոցիալական ապահովություն	26,058,355.4
1206	Սոցիալական պաշտպանության համակարգի բարեփոխումներ	4,979,189.7
1207	Սոցիալապես անապահով և առանձին խմբերի անձանց բժշկական օգնություն	27,104,075.3
1208	Վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման ծրագիր	2,653,275.5
1209	Վիճակագրական համակարգի ամրապնդման ազգային ռազմավարական ծրագիր	1,083,088.5
1212	Տարածքային զարգացում	56,569,694.0
1213	Տեսչական վերահսկողության ծրագիր	4,615,000.1
1214	Արդյունահանող ճյուղերի զարգացման ծրագիր	180,826.7
1215	Կրթության ոլորտում միջազգային և սփյուռքի հետ համագործակցության զարգացում	299,682.4
1216	Բնակարանային շինարարություն	522,000.0
1219	Վարչական օբյեկտների հիմնանորոգում	10,000.0
1220	Ռազմարդյունաբերության համալիրի զարգացում	1,500,000.0
9001	Աջակցություն ՀՀ ՊՆ կողմից իրականացվող ծրագրերին	1,700,000.0
9002	Աջակցություն մտավոր սեփականության օբյեկտների պաշտպանությանը	380,373.4
9003	Աջակցություն արդարադատության ոլորտում իրականացվող ծրագրերին	1,632,159.1
9004	Աջակցություն ավիացիայի բնագավառում վերահսկողության և կանոնակարգման ապահովմանը	780,937.0
9005	Աջակցություն ՀՀ ոստիկանության բժշկական վարչության կողմից ծառայությունների մատուցմանը	10,000.0
9006	Աջակցություն ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից իրականացվող ծրագրերին	8,174,717.4
9007	Աջակցություն սննդի անվտանգության ապահովման ծրագրերին	248,000.0
9008	Աջակցություն ՀՀ ոստիկանության կողմից պետական պահպանության ծառայությունների մատուցմանը	7,183,676.2
9009	Աջակցություն ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովմանը	11,321,860.8
9010	Աջակցություն ՀՀ ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչության կողմից ծառայությունների մատուցմանը	717,519.9
9015	Աջակցություն ՀՀ զինված ուժերի ռազմաբժշկական վարչության կողմից իրականացվող ծրագրին	150,000.0
9019	Ներառական կրթության համակարգի հզորացում Հայաստանում	207,944.6

 

Բյուջեի նախագծի նախնական տարբերակ Հավելված N 1

 

Աղյուսակ N 2

 

ՀՀ 2020 թվականի պետական բյուջեի ծախսերն ըստ պետական մարմինների կողմից իրականացվող ծրագրերի և միջոցառումների

 

Ծրագրային դասիչը		Բյուջետային գլխավոր կարգադրիչների, ծրագրերի և միջոցառումների անվանումները	Գումարը (հազար դրամ)
Ծրագիր Միջոցառում
		ԸՆԴԱՄԵՆԸ	1,871,676,694.5
		Հանրապետության նախագահի աշխատակազմ	1,631,507.8
1154		Ծրագրի անվանումը`	1,631,507.8
		Հանրապետության նախագահի լիազորությունների իրականացման ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել Հանրապետության նախագահի լիազորությունների իրականացման ապահովմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ նախագահի Սահմանադրությամբ սահմանված լիազորությունների իրականացմանապահովումը
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,544,682.8
		Հանրապետության նախագահի գործունեության և ներկայացուցչականության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետության նախագահի` ներքին և արտաքին քաղաքականության առնչությամբՍահմանադրությամբ սահմանված լիազորությունների իրականացման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	86,825.0
		Հանրապետության նախագահի աշխատակազմի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետության նախագահի աշխատակազմի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ Ազգային ժողով	6,310,675.2
1024		Ծրագրի անվանումը`	6,310,675.2
		ՀՀ Ազգային ժողովի լիազորությունների իրականացման ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Օրենսդրական դաշտի ձևավորում և կատարելագործում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արդյունավետ օրենսդրական դաշտի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	5,904,447.1
		ՀՀ Ազգային ժողովի գործունեության ապահովում, օրենսդրական, վերլուծական և ներկայացուցչական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Իրավական ակտերի նախագծերի մասնագիտական փորձաքննություն, արտաքին կապերի կառավարում, տեղեկատվության և խորհրդատվության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	1,260.1
		ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմի պետական ծառայողների վերապատրաստում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմի պետական ծառայողների մասնագիտական հմտությունների և կարողությունների զարգացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	182,588.0
		Միջազգային խորհրդարանական կազմակերպություններին ՀՀ անդամակցության վճարներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ անդամակցություն միջազգային խորհրդարանական կազմակերպություններին, միջազգային կազմակերպությունների աշխատանքներին ՀՀ մասնակցություն, երկրում նրանց կողմից ծրագրերի իրականացման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	222,380.0
		Ազգային ժողովի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային ժողովի աշխատակազմի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ վարչապետի աշխատակազմ	22,583,894.4
1018		Ծրագրի անվանումը`	8,446,524.5
		Պետական հատվածի արդիականացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանրային ֆինանսական հաշվետվությունների որակի և ընտրված էլեկտրոնային կառավարման կատարելագործված ծառայությունների հասանելիության բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հանրային ֆինանսների կառավարման տեղեկատվական համակարգերի բարելավում, ծառայությունների մատուցման էլեկտրոնային կառավարման լուծումների իրագործում, հանրային հատվածի արդիականացման և կառավարման բարեփոխումների ընդգրկուն ընթացքի ապահովում:
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,202,459.8
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Պետական հատվածիարդիականացման երրորդ ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ հանրային հատվածի ֆինանսական կառավարման բարեփոխումների մշակման և իրականացման խորհրդատվական ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	32001	Միջոցառման անվանումը`	7,244,064.7
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Պետական հատվածիարդիականացման երրորդ ծրագրի շրջանակներում էլեկտրոնային կառավարման համակարգերի և սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀԲ-ի աջակցությամբ իրականացվող Պետական հատվածի արդիականացման երրորդ ծրագրիշրջանակներում էլեկտրոնային կառավարման համակարգերի և սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1033		Ծրագրի անվանումը`	310,575.4
		Աջակցություն քաղաքական կուսակցություններին, հասարակական կազմակերպություններին ևարհմիություններին
		Ծրագրի նպատակը`
		Քաղաքացիական հասարակության զարգացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Քաղաքացիական հասարակության կառույցների և նրանց կարողությունների զարգացում,տնտեսական և քաղաքական կյանքում ՔՀԿ-ների ընդգրկվածության և մասնակցության աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	186,849.8
		Աջակցություն քաղաքական կուսակցություններին, հասարակական կազմակերպություններին,արհմիություններին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտների կայացման և հասարակական սեկտորիզարգացմանը նպաստող նյութերի ստեղծում, միջոցառումների, կլոր սեղանների, հանրայինքննարկումների դասընթացների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	20,000.0
		Պետական աջակցություն ազգային փոքրամասնությունների հասարակական կազմակերպություններին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական աջակցություն ազգային փոքրամասնությունների հասարակական կազմակերպություններին
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	103,725.6
		Աջակցություն կուսակցություններին և կուսակցությունների դաշինքներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օրենսդրությամբ (օրենքներով և կառավարության որոշումներով) նախատեսվածօժանդակություն և փոխհատուցումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1078		Ծրագրի անվանումը`	10,000.0
		Աջակցություն մարդասիրական ծրագրերին
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել տեղական և օտարերկրյա կազմակերպությունների կողմից առողջապահական, կրթական և սոցիալական ոլորտներին տրամադրվող մարդասիրական ծրագրերի իրականացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մարդասիրական ծրագրերի իրականացման ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	10,000.0
		Պետական աջակցություն տեղական և օտարերկրյա կազմակերպությունների կողմիցիրականացվող մարդասիրական ծրագրերին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարդասիրական բեռներ փոխադրող օտարերկրյա օդանավերի աերոնավիգացիոն սպասարկման, թռիչք-վայրէջքի, օդանավերի կանգառի և վերգետնյա սպասարկումների ու մատուցված ծառայությունների փոխհատուցում.
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1091		Ծրագրի անվանումը`	1,089,061.3
		Հանրային իրազեկում
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանրային կապերի, պետական մարմինների թափանցիկության, տեղեկատվության մատչելիության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հանրության իրազեկվածության մակարդակի բարելավում, ՀՀ համար կարևոր նշանակությունունեցող իրադարձությունների լուսաբանում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	733,555.6
		Հանրային իրազեկում և հասարակական-քաղաքագիտական հետազոտություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կառավարության գործունեության լուսաբանում, թեմատիկ վերլուծություններ և ԶԼՄ-ներիամենօրյա մշտադիտարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	83,156.9
		Պետական մամուլի հրատարակում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական մամուլի հրատարակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	175,500.0
		ԱՊՀ երկրներում հեռուստառադիոծրագրերի հեռարձակում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ԱՊՀ երկրներում հեռուստառադիոծրագրերի հեռարձակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	96,848.8
		Տեղեկատվության ձեռքբերման, պահպանման և արխիվացման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տեղեկատվության ձեռքբերման, պահպանման և արխիվացման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1132		Ծրագրի անվանումը`	28,424.0
		Քաղաքացիական ծառայողների վերապատրաստում
		Ծրագրի նպատակը`
		Քաղաքացիական ծառայողների աշխատանքի արդյունավետության բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Քաղաքացիական ծառայության ոլորտում անկախ, արհեստավարժ և բարոյական բարձրհատկանիշներով օժտված կադրերի ապահովումը
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	28,424.0
		ՀՀ քաղաքացիական ծառայողների վերապատրաստման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքացիական ծառայողների մասնագիտական գիտելիքների և աշխատանքայինունակությունների հետևողական վերապատրաստման և ուսուցման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1136		Ծրագրի անվանումը`	7,150,482.4
		ՀՀ Վարչապետի լիազորությունների իրականացման ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել կառավարության, վարչապետի և փոխվարչապետերի գործունեությանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ կառավարության և վարչապետի որոշումների ու հանձնարարականների կատարմանվերահսկողության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	5,789,231.9
		Ծառայությունների, ծրագրերի համակարգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն ՀՀ կառավարությանը` քաղաքականության և ծրագրերի մշակման և իրականացման գործընթացում, վերահսկողության կատարման գործընթացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	670,960.0
		Տվյալների փոխանակման միջգերատեսչական կապի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետությունում պետական մարմինների և ուսումնական հաստատությունների տվյալների փոխանակման կապի ապահովում և սպասարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	23,600.0
		Աջակցություն ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի ներքո գործող Արդյունահանող ճյուղերի թափանցիկության նախաձեռնության քարտուղարությանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային ծրագրով նախատեսված տեխնիկական առաջադրանքների նախագծերի հաստատման ենթակա փաստաթղթերի կազմում, հանրային իրազեկման միջոցառումների իրականացում և դոնոր կազմակերպությունների հետ աշխատանքի համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	462,558.5
		Սպասարկման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Կառավարական շենքերի և այլ գույքի սպասարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	12,000.0
		Պետական կառավարման գործընթացներին քաղաքացիական հասարակության մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրային խորհրդի բնականոն գործունեության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	92,132.0
		Մաքսային միությանը և Միասնական տնտեսական տարածությանը ՀՀ անդամակցության շրջանակում միասնական տեղեկատվական տարածության և ինտեգրացված տեղեկատվական համակարգերի ստեղծում և պահպանում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մաքսային միությանը և Միասնական տնտեսական տարածությանը ՀՀ անդամակցության շրջանակում միասնական տեղեկատվական տարածության և ինտեգրացված տեղեկատվական համակարգերի ստեղծում և պահպանում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31002	Միջոցառման անվանումը`	100,000.0
		ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի աշխատանքային պայմանների բարելավման նպատակով վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1194		Ծրագրի անվանումը`	505,000.0
		Հայրենադարձության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Հայրենադարձության խրախուսում և վերաբնակեցված հայրենակիցների համախմբման ուինտեգրման միջոցով հայության զգալի մասի ներուժի կենտրոնացում ՀՀ-ում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հայրենադարձության և հայրենաշինության գործում սփյուռքահայերի մասնակցության ուներդրումների ընդլայնում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11003	Միջոցառման անվանումը`	505,000.0
		Սփյուռքի ոլորտի միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սփյուռքի ոլորտի միջոցառումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1213		Ծրագրի անվանումը`	4,615,000.1
		Տեսչական վերահսկողության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Տեսչական վերահսկողության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Տեխնիկական կանոնակարգերին համապատասխանության գնահատում և պահանջներիպահպանում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,061,319.0
		Առողջապահության ոլորտում վերահսկողության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Առողջապահության, աշխատողների առողջության և անվտանգության ապահովմանբնագավառում վերահսկողության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	887,628.4
		Բնապահպանության ոլորտում վերահսկողության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Շրջակա միջավայրի վրա վնասակար ներգործությունների և բնական ռեսուրսներիգերշահագործման վերահսկողության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	222,089.2
		Կրթության ոլորտում վերահսկողության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կրթության ոլորտում տեսչական վերահսկողության ծառայությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	181,353.1
		Շուկայի վերահսկողության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տեխնիկական կանոնակարգի պահանջների և չափագիտական կանոնների ու նորմերիպահպանման վերահսկողություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	15,000.0
		Արտադրանքի և որակի վերահսկողության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արտադրանքի և ծառայությունների մատուցման ոլորտում տեխնիկական կանոնակարգերիպահանջների և չափագիտական կանոնների ու նորմերի վերահսկողության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	967,682.3
		Քաղաքաշինության և ճարտարապետության բնագավառում վերահսկողության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքաշինության, տեխնիկական և հրդեհային անվտանգության, տրանսպորտի,էներգետիկայի, պետական և տեղական նշանակության գեոդեզիական և քարտեզագրականաշխատանքների և հողօգտագործման բնագավառներում վերահսկողության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	1,159,283.8
		Սննդամթերքի անվտանգության բնագավառում վերահսկողության իրականացման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սննդամթերքի, անասնաբուժության և բուսասանիտարիայի ոլորտներում վերահսկողության իրականացում, պետությանը և հանրությանը սպառնացող վտանգների հայտնաբերում, ներթափանցման և տարածման կանխարգելում:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	23,704.8
		Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի կարողությունների զարգացում ևտեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի աշխատանքային պայմաններիբարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31002	Միջոցառման անվանումը`	3,178.0
		Կրթության տեսչական մարմնի կարողությունների զարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կրթության տեսչական մարմնի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31003	Միջոցառման անվանումը`	12,894.0
		Շուկայի վերահսկողության տեսչական մարմնի կարողությունների զարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Շուկայի վերահսկողության տեսչական մարմնի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31004	Միջոցառման անվանումը`	42,367.5
		Քաղաքաշինության, տեխնիկական և հրդեհային անվտանգության տեսչական մարմնի կարողությունների զարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքաշինության, տեխնիկական և հրդեհային անվտանգության տեսչական մարմնիաշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31005	Միջոցառման անվանումը`	38,500.0
		Առողջապահության և աշխատանքի տեսչական մարմնի կարողությունների զարգացում ևտեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Առողջապահության և աշխատանքի տեսչական մարմնի աշխատանքային պայմաններիբարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1214		Ծրագրի անվանումը`	180,826.7
		Արդյունահանող ճյուղերի զարգացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Հայաստանում տնտեսական աճին հանքարդյունաբերության ոլորտի նպաստի ամրապնդում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հանքարդյունաբերության ոլորտի քաղաքականության մշակմանն աջակցության ապահովում,ապագայի միասնական տեսլականի ձևավորում, ոլորտի թափանցիկության և հաշվետվողականության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	123,616.5
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող «Հանքարդյունաբերական ոլորտիքաղաքականության ծրագիր» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանքաարդյունաբերության ոլորտի քաղաքականության մշակմանն աջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	57,210.2
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանի արդյունահանողճյուղերի թափանցիկության նախաձեռնությանն աջակցություն» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանքաարդյունաբերության ոլորտի թափանցիկության և հաշվետվողականությանբարձրացմանն աջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
9007		Ծրագրի անվանումը`	248,000.0
		Աջակցություն սննդի անվտանգության ապահովման ծրագրերին
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել ՀՀ-ում սննդի անվտանգության և որակի բարելավմանն ուղղված ծրագրերի իրականացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սննդի անվտանգության ոլորտում իրականացվող ծրագրերի արդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	231,665.0
		Սննդամթերքի անվտանգության բնագավառում վերահսկողության իրականացման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սննդամթերքի անվտանգության վերահսկողության և դրա կատարման համակարգման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	16,335.0
		Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի տեխնիկական հագեցվածությանբարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի տեխնիկական և աշխատանքայինպայմանների բարելավում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ սահմանադրական դատարան	728,909.7
1092		Ծրագրի անվանումը`	728,909.7
		ՀՀ սահմանադրական դատարանի գործունեության ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ-ում սահմանադրական արդարադատության իրականացում և սահմանադրությանգերակայության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում սահմանադրականության, քաղաքացիների և կազմակերպությունների իրավունքիապահովումը
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	714,617.4
		ՀՀ սահմանադրական դատարանի գործունեության և սահմանադրական արդարադատությանապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Վեճերի քննում, լուծում և որոշումների կայացում ՀՀ սահմանադրությանը համապատասխանության վերաբերյալ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	14,292.3
		ՀՀ սահմանադրական դատարանի պահուստային ֆոնդ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ծախսերի կատարման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		Բարձրագույն դատական խորհուրդ	12,481,384.4
1080		Ծրագրի անվանումը`	12,481,384.4
		Դատական իշխանության գործունեության ապահովում և իրականացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Դատական իշխանության անկախության երաշխավորում, բնականոն գործունեության ևդատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Դատական իշխանության գուծունեության և դատական պաշտպանության իրավունքիապահովման արդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,809,639.5
		Բարձրագույն դատական խորհրդի բնականոն գործունեության ապահովում և Բարձրագույնդատական խորհրդի կողմից դատական իշխանության անկախության երաշխավորմաննուղղված միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատական գործերի բաշխման համակարգի արդիականացում, դատարանների բնականոնգործունեության համար նյութատեխնիկական պայմաններով ապահովում, Դատականդեպարտամենտին որակյալ կադրերով ապահովում, ճշգրիտ դատական վիճակագրությանվարում և այլն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	750,502.2
		ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի կողմիցդատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	506,611.8
		ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	570,180.2
		ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Վերաքննիչ քրեականդատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	322,599.3
		ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Վերաքննիչ վարչականդատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	719,832.8
		ՀՀ վարչական դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Վարչական դատարանի կողմիցդատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	2,212,243.3
		Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոն գործունեության և Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	276,334.5
		ՀՀ Արագածոտնի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Արագածոտնի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	456,682.6
		ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոնգործունեության և ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	346,838.2
		ՀՀ Արմավիրի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀԱրմավիրի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11011	Միջոցառման անվանումը`	378,159.5
		ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11012	Միջոցառման անվանումը`	445,134.7
		ՀՀ Լոռու մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Լոռումարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքիապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11013	Միջոցառման անվանումը`	375,955.1
		ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11014	Միջոցառման անվանումը`	453,728.1
		ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11015	Միջոցառման անվանումը`	344,230.8
		ՀՀ Սյունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Սյունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11016	Միջոցառման անվանումը`	272,791.7
		ՀՀ Տավուշի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Տավուշի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11017	Միջոցառման անվանումը`	364,000.4
		ՀՀ Սնանկության դատարանի բնականոն գործունեության և ՀՀ Սնանկության դատարանի կողմից դատական պաշտպանության իրավունքի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավարական գործունեության իրականացում, դատական ակտերի կազմում և հրապարակում, արխիվային փաստաթղթերի տրամադրում, դատական ծառայության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11018	Միջոցառման անվանումը`	246,399.5
		Բարձրագույն դատական խորհրդի և ՀՀ դատարանների պահուստային ֆոնդի ձևավորում և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Չնախատեսված և չկանխատեսված ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	629,520.2
		Բարձրագույն դատական խորհրդի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ԲԴԽ աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ դատախազություն	5,475,664.8
1013		Ծրագրի անվանումը`	334,359.0
		Փորձաքննության ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանցագործությունների բացահայտման մակարդակի բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Բացահայտված հանցագործությունների աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	334,359.0
		Փորձաքննության ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական մարմինների կողմից իրականացվող աշխատանքների համար անհրաժեշտդատական փորձաքննությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1087		Ծրագրի անվանումը`	5,124,239.7
		Դատավարական ղեկավարում և դատախազական հսկողություն
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ-ում հանցավորության դեմ պայքար, հանցագործության դեպքերի կանխարգելում և կրճատում, հանցագործության բոլոր դեպքերի առնչությամբ բազմակողմանի,լրիվ և օբյեկտիվ քննության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում մարդու իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանությանարդյունավետության բարձրացում, հանցավորությունների կանխարգելման արդյունավետությանաճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	4,977,225.6
		Քրեական հետապնդման, դատավարական ղեկավարման և դատախազական հսկողության ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քրեական հետապնդման, հարուցման, հետաքննության և նախաքննության օրինականության հսկողություն, մեղադրանքի պաշտպանություն հայցերի հարուցում, դատավճիռների և որոշումների բողոքարկում, պատիժների և հարկադրանքի այլ միջոցների կիրառման օրինականության հսկողություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	106,204.1
		ՀՀ դատախազության պահուստային ֆոնդ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ դատախազության արդյունավետ գործունեության ապահովման նպատակովաշխատակիցների նպատակային խրախուսման, չկանխատեսված ծախսերի կատարմանապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	40,810.0
		Դատախազության տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատախազության աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1144		Ծրագրի անվանումը`	17,066.1
		Մասնագիտական ուսուցում և որակավորման բարձրացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Փորձաքննություններ նշանակելու և ելակետային տվյալների ձեռքբերման իրավասությունունեցող համակարգերի աշխատանքի արդյունավետության բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Փորձաքննություններ նշանակելու և ելակետային տվյալների ձեռքբերման իրավասությունունեցող համակարգերի աշխատակիցների աշխատանքի արդյունավետության աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	17,066.1
		Մասնագիտական ուսուցման և որակավորման բարձրացման կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Փորձաքննություններ նշանակելու և ելակետային տվյալների ձեռքբերման իրավասությունունեցող աշխատակիցների մասնագիտական վերապատրաստման որակավորմանբարձրացման դասընթացներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ հատուկ քննչական ծառայություն	749,581.0
1062		Ծրագրի անվանումը`	749,581.0
		ՀՀ հատուկ քննչական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանության մարմինների ղեկավար աշխատողների, պետական ծառայություն իրականացնող անձանց մասնակցությամբ կատարված հանցագործությունների և ընտրական գործընթացներին առնչվող քրեական գործերի օբյեկտիվ,արդյունավետ նախաքննության իրականացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արդյունավետ նախաքննություն, նախաքննության ժամկետների կրճատում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	734,502.0
		Քրեական վարույթի իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանության մարմինների ղեկավար աշխատողների, պետական ծառայություն իրականացնող անձանց մասնակցությամբ հանցագործությունների և ընտրական գործընթացների հետ կապված քրեական գործերի օբյեկտիվ, արդյունավետ նախաքննության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	389.0
		Վերապատրաստման և հատուկ ուսուցման կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության աշխատակիցների վերապատրաստումների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	14,690.0
		ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության պահուստային ֆոնդ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հատուկ քննչական ծառայության արդյունավետ գործունեության ապահովման նպատակովաշխատակիցների նպատակային խրախուսման, չկանխատեսված ծախսերի կատարմանապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարություն	285,739,627.4
1001		Ծրագրի անվանումը`	1,468,660.4
		Տարածքային կառավարման ոլորտում քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգումև մոնիտորինգի իրականացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Տարածքային կառավարման բնագավառում պետական արդյունավետ քաղաքականության մշակման և իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Տարածքային կառավարման քաղաքականության իրագործմանն ուղղված ծրագրերիազդեցության և արդյունավետության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,461,275.4
		Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների քաղաքականության մշակում և ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների բնագավառում պետական քաղաքականության մշակման և դրա կատարման համակարգման, պետական ծրագրերի մշակման, իրականացման, մոնիտորինգի, խորհրդատվության և աջակցության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	7,385.0
		ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության կարողություններիզարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության աշխատանքայինպայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1004		Ծրագրի անվանումը`	40,875,210.3
		Ոռոգման համակարգի առողջացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Ոռոգման ծառայությունների հասանելիության և մատչելիության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ոռոգման ջրի մատակարարման արդյունավետության և հասանելիության բարելավում, կորուստների կրճատում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,077,937.4
		Ոռոգում-ջրառ իրականացնող կազմակերպություններին ֆինանսական աջակցությանտրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոռոգման ոլորտի սուբսիդավորում ոռոգում-ջրառ իրականացնող ՓԲԸ-ի համար հաստատվածոռոգման ջրի սակագնի և նվազագույն շահավետ գնի տարբերության չափով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	2,856,008.0
		Ոռոգման ծառայություններ մատուցող ընկերություններին ֆինանսական աջակցությանտրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոռոգման ոլորտի սուբսիդավորում ՋՕԸ-ների համար սահմանված ոռոգման ջրի սակագնի և նվազագույն շահավետ գնի տարբերության չափով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	700,736.6
		Եվրասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող ոռոգման համակարգերիզարգացման ծրագրի խորհրդատվություն և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Եվրասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող ոռոգման համակարգերիզարգացման ծրագրի համակարգում և ղեկավարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	360,771.0
		Ֆրանսիայի Հանրապետության կառավարության աջակցությամբ իրականացվող Վեդու ջրամբարի կառուցման ծրագրի խորհրդատվություն և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ֆրանսիայի Հանրապետության կառավարության աջակցությամբ իրականացվող Վեդու ջրամբարի կառուցման ծրագրի համակարգում և ղեկավարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	1,110,459.9
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ախուրյան գետիջրային ռեսուրսների ինտեգրացված կառավարում ծրագրի խորհրդատվություն և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ախուրյան գետիջրային ռեսուրսների ինտեգրացված կառավարում ծրագրի համակարգում և ղեկավարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	295,514.2
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ախուրյան գետիջրային ռեսուրսների ինտեգրացված կառավարման ծրագրի երկրորդ փուլի խորհրդատվությունև կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ախուրյան գետի ջրային ռեսուրսների ինտեգրացված կառավարման ծրագրի երկրորդ փուլի համակարգում և ղեկավարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	1,795,808.6
		Աջակցություն ոռոգման համակարգի առողջացմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն ոռոգման համակարգի ընկերությունների ֆինանսական կենսունակությանբարելավման նպատակով իրականացվող միջոցառումներին
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	5,990,078.4
		Ֆրանսիայի Հանրապետության կառավարության աջակցությամբ իրականացվող Վեդու ջրամբարի կառուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ֆրանսիայի Հանրապետության կառավարության աջակցությամբ իրականացվող Վեդու ջրամբարի կառուցման ծրագիր
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31002	Միջոցառման անվանումը`	4,750,000.0
		Ոռոգման համակարգերի հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոռոգման համակարգերի հիմնանորոգում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31004	Միջոցառման անվանումը`	10,711,090.9
		Գերմանիայի զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ախուրյան գետի ջրայինռեսուրսների ինտեգրված կառավարման ծրագրի շրջանակներում ջրային տնտեսությանենթակառուցվածքների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գերմանիայի զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ախուրյան գետի ջրայինռեսուրսների ինտեգրված կառավարման ծրագիր
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31005	Միջոցառման անվանումը`	8,203,570.6
		Եվրասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող ոռոգման համակարգերիզարգացման ծրագրի շրջանակներում ջրային տնտեսության ենթակառուցվածքների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Եվրասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող ոռոգման համակարգերիզարգացման ծրագիր
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31006	Միջոցառման անվանումը`	2,663,234.7
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ախուրյան գետի ջրային ռեսուրսների ինտեգրացված կառավարման ծրագրի երկրորդ փուլի շրջանակներում ջրային տնտեսության ենթակառուցվածքների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ախուրյան գետիջրային ռեսուրսների ինտեգրացված կառավարման ծրագրի երկրորդ փուլ
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31007	Միջոցառման անվանումը`	360,000.0
		Ջրային տնտեսության հիդրոտեխնիկական սարքավորումների տեղադրման աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոռոգման համակարգերի ջրանցքների բաժանարար կետերը SCADA համակարգով հագեցածջրաչափական սարքավորումներով կահավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1017		Ծրագրի անվանումը`	205,800.0
		Որոտան-Արփա-Սևան թունելի ջրային համակարգի կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		Որոտան-Արփա-Սևան թունելի ջրային համակարգի պահպանում և շահագործում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Որոտան-Արփա-Սևան հիդրոհամակարգի անվտանգության և հուսալիության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	205,800.0
		Արփա-Սևան թունելի հավատարմագրային կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Որոտան-Արփա-Սևան թունելի շահագործման և պահպանման նպատակով հավատարմագրային կառավարման պայմանագրով նախատեսված ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1019		Ծրագրի անվանումը`	5,096,447.5
		Սոցիալական ներդրումների և տեղական զարգացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել տարածքներում բնակչության նյութական և ոչ նյութական բարեկեցության աճին
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Համայնքային և միջհամայնքային ենթակառուցվածքների և որակի հասանելիությանբարելավում, ինստիտուցիոնալ և ֆինանասական կարողությունների հզորացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	323,183.1
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Տարածքային զարգացման հիմնադրամի ծրագրի կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տարածքային զարգացման հիմնադրամի ծրագիր` ՀՀ աղքատ և խոցելի խմբերի կյանքիստանդարտների բարձրացման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	4,968.3
		ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության աջակցությամբ իրականացվող Տեղական ինքնակառավարման բարեփոխումների դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օժանդակության տրամադրում տեղական և տարածքային ինքնակառավարման մարմիններին միջհամայնքային ենթածրագրերի նախագծման, ընտրության և իրականացմանաշխատանքներում:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	4,235,630.4
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Տարածքային զարգացման հիմնադրամի ծրագրի շրջանակներում ՀՀ տարածքներում ջրագծերի, առողջապահության, կրթության, մշակույթի, հատուկ խնամքի և ենթակառուցվածքների ոլորտի վերականգնման և շինարարության աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տարածքային զարգացման հիմնադրամի ծրագրով նախատեսված ՀՀ տարածքներում ջրագծերի, առողջապահության, կրթության օբյեկտների, մշակույթային տների, ծերանոցների, մանկատների, հատուկ դպրոցների, մանկապարտեզների և կոյուղու օբյեկտների հիմնանորոգում և շինարարություն
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	532,665.7
		ԱՄՆ ՄԶԳ աջակցությամբ իրականացվող Տեղական ինքնակառավարման բարեփոխումներիդրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում ՀՀ խոշորացվող համայնքներում հանրային ծառայությունների բարելավում, ընդլայնում, միջհամայնքային ենթածրագրերի նախագծում, ընտրություն և իրականացում:
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տեղական ինքնակառավարման բարեփոխումների ծրագրով նախատեսված ՀՀ խոշորացված համայնքներին տեխնիկայի տրամադրում և ենթակառուցվածքների վերականգնում/կառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1027		Ծրագրի անվանումը`	336,497.3
		Կոլեկտորադրենաժային ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Կոլեկտորադրենաժային ցանցի միջոցով գրունտային ջրերի հեռացում և համակարգի կենսունակության բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Գերխոնավ տարածքներում մշակելի հողատարածքների ապահովում և ընդլայնում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	336,497.3
		Կոլեկտորադրենաժային ցանցերի պահպանում և շահագործում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կոլեկտորադրենաժային ցանցերի պահպանում և շահագործում, գրունտային ջրերի մակարդակների և որակի որոշման աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1038		Ծրագրի անվանումը`	48,797.1
		Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներկայացուցիչների մասնագիտական վերապատրաստում և հատուկ ուսուցում
		Ծրագրի նպատակը`
		Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների աշխատակիցներիաշխատանքի արդյունավետության բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Տարածքային կառավարման մարմինների մասնագիտական հմտությունների և կարողությունների բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	48,797.1
		Վերապատրաստման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տարածքային կառավարման մարմինների աշխատակիցների, տեղական ինքնակառավարման մարմինների, ինչպես նաև համայնքային ծառայողների վերապատրաստման կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1040		Ծրագրի անվանումը`	6,186,341.0
		Կոշտ թափոնների կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		Կենցաղային թափոնների արդյունավետ կառավարում սոցիալական և բնապահպանական խնդիրների լուծում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Կենցաղային թափոնների արդյունավետ կառավարում
Ծրագրի միջոցառումներ
	32004	Միջոցառման անվանումը`	1,311,696.0
		Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի աջակցությամբ իրականացվող «Կոտայքիև Գեղարքունիքի մարզի կոշտ թափոնների կառավարման» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կոշտ թափոնների կառավարման համակարգի բարելավում և նոր աղբավայրի ստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
	32005	Միջոցառման անվանումը`	546,048.2
		Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի աջակցությամբ իրականացվող «Երևանի կոշտ թափոնների կառավարման» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կոշտ թափոնների կառավարման համակարգի բարելավում և նոր աղբավայրի ստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
	32006	Միջոցառման անվանումը`	3,148,070.4
		Եվրոպական միության հարևանության ներդրումային գործիքի աջակցությամբ իրականացվող«Երևանի կոշտ թափոնների կառավարման» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կոշտ թափոնների կառավարման համակարգի բարելավում և նոր աղբավայրի ստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
	32007	Միջոցառման անվանումը`	787,017.6
		Արևելյան եվրոպայի էներգախնայողության և բնապահպանական գործընկերության ֆոնդիաջակցությամբ իրականացվող «Երևանի կոշտ թափոնների կառավարման» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կոշտ թափոնների կառավարման համակարգի բարելավում և նոր աղբավայրի ստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
	32008	Միջոցառման անվանումը`	393,508.8
		Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի աջակցությամբ իրականացվող «Կոտայքիև Գեղարքունիքի մարզի կոշտ թափոնների կառավարման խորհրդատվության համար»դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կոշտ թափոննրի կառավարման համակարգի բարելավում և նոր աղբավայրի ստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1049		Ծրագրի անվանումը`	100,535,757.9
		Ճանապարհային ցանցի բարելավում
		Ծրագրի նպատակը`
		Ճանապարհային ցանցի բարելավում և անվտանգ երթևեկության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ճանապարհների ծածկի որակի և փոխադրումների արդյունավետության բարելավում,ճանապարհների վիճակով պայմանավորված պատահարների նվազում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	10,377,048.2
		Միջպետական և հանրապետական նշանակության ավտոճանապարհների պահպանման ևանվտանգ երթևեկության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հողային պաստառի, երթևեկելի մասի, արհեստական կառույցների և կահավորման տարրերի նորմատիվ մակարդակում պահպանում և շահագործում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	1,396,472.7
		Մարզային նշանակության ավտոճանապարհների պահպանման և անվտանգ երթևեկության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հողային պաստառի, երթևեկելի մասի, արհեստական կառույցների և կահավորման տարրերի նորմատիվ մակարդակում պահպանում և շահագործում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	16,396.2
		Հայաստանի Հանրապետությունում հսկիչ սարքերի (թվային տախոգրաֆի) համակարգի կարգավորում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետությունում հսկիչ սարքերի (թվային տախոգրաֆի) համակարգիանընդհատ և անխափան աշխատանքի ապահովման նպատակով տախոնետ կապի ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	100,744.2
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Կենսական նշանակությանճանապարհային ցանցի բարելավման ծրագրի շրջանակներում համակարգում և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խորհրդատվական ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	356,537.4
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Կենսական նշանակությանճանապարհային ցանցի բարելավման լրացուցիչ ծրագրի շրջանակներում համակարգում և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խորհրդատվական ծառայություններ և պահպանման ծախսեր
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	1,258,593.4
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հայաստան-Վրաստան սահմանային տարածաշրջանային ճանապարհի (Մ6 Վանաձոր-Բագրատաշեն) բարելավման ծրագրի համակարգում և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խորհրդատվական ծառայություններ և պահպանման ծախսեր
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	1,129,224.0
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հյուսիս-հարավ միջանցքիզարգացման ծրագրի համակարգում և կառավարում ( Տրանշ 2)
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խորհրդատվական ծառայություններ և պահպանման ծախսեր
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	243,210.3
		Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի աջակցությամբ իրականացվող ՀՀ պետական սահմանի Բագրատաշեն անցման կետի կամրջի վերակառուցման ծրագրի համակարգում և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խորհրդատվական ծառայություններ և պահպանման ծախսեր
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11011	Միջոցառման անվանումը`	417,753.4
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հյուսիս-հարավ միջանցքիզարգացման ծրագրի համակարգում և կառավարում (Տրանշ 3)
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խորհրդատվական ծառայություններ և պահպանման ծախսեր
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11012	Միջոցառման անվանումը`	1,400,482.7
		Եվրասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հյուսիս-հարավ միջանցքիզարգացման ծրագրի համակարգում և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խորհրդատվական ծառայություններ և պահպանման ծախսեր
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11013	Միջոցառման անվանումը`	1,024,981.1
		Եվրոպական ներդրումային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հյուսիս-հարավ միջանցքիզարգացման դրամաշնորհային ծրագրի համակարգում և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խորհրդատվական ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	21001	Միջոցառման անվանումը`	6,559,612.2
		Պետական նշանակության ավտոճանապարհների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջպետական, հանրապետական և մարզային նշանակության ավտոճոնապարհներիքայքայված ծածկի վերանորոգում, մաշված ծածկի փոխարինում
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	21002	Միջոցառման անվանումը`	529,800.0
		Տրանսպորտային օբյեկտների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ավտոմոբիլային ճանապարհների վրա գտնվող կամուրջների հիմնանորոգում
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	21003	Միջոցառման անվանումը`	1,206,841.6
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող կենսական նշանակությանճանապարհային ցանցի բարելավման լրացուցիչ ծրագրի շրջանակներումավտոճանապարհների բարեկարգման աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ավտոճանապարհների բարեկարգման աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	21004	Միջոցառման անվանումը`	17,566,904.1
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Մ6 Վանաձոր-Ալավերդի- Վրաստանի սահման միջպետական նշանակության ճանապարհի ծրագրի կառուցում և հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ճանապարհաշինական աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	21006	Միջոցառման անվանումը`	16,136,382.0
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հյուսիս-հարավ միջանցքիզարգացման վարկային ծրագիր, Տրանշ 2
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նոր կամրջի կառուցման շինարարական աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	21007	Միջոցառման անվանումը`	591,574.9
		Եվրոպական ներդրումային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հյուսիս-հարավ միջանցքիզարգացման դրամաշնորհային ծրագիր, Տրանշ 3
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Լանջիկ-Գյումրի 2.75 կմ երկարությամբ ճանապարհային հատվածի կառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	21008	Միջոցառման անվանումը`	1,170,688.7
		Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի աջակցությամբ իրականացվող ՀՀպետական սահմանի Բագրատաշեն անցման կետի կամրջի վերակառուցման վարկային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նոր կամրջի կառուցման շինարարական աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	21009	Միջոցառման անվանումը`	17,587,657.2
		Եվրոպական ներդրումային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հյուսիս-հարավ միջանցքիզարգացման վարկային ծրագիր, Տրանշ 3
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Լնջիկ-Գյումրի 27.47 կմ երկարությամբ ճանապարհային հատվածի կառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	21011	Միջոցառման անվանումը`	12,088,104.8
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հյուսիս-հարավ միջանցքիզարգացման վարկային ծրագիր, Տրանշ 3
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հատված Թալին-Լանջիկ 71+500 կմ-90+200 կմ կառուցման շինարարական աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	21012	Միջոցառման անվանումը`	9,376,748.8
		Եվրասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող Հյուսիս-հարավ միջանցքիզարգացման ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ճանապարհաշինական աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
1070		Ծրագրի անվանումը`	84,411.4
		Աջակցություն փախստականների ինտեգրմանը
		Ծրագրի նպատակը`
		Փախստականների ինտեգրում հասարակություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Փախստականներին մատուցվող ծառայությունների ընդգրկման և ծառայությունների շրջանակի ընդլայնում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	28,078.5
		Ապաստան հայցողների կեցության խնդիրների լուծման միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ապաստան հայցողներին և նրանց ընտանիքներին ժամանակավոր կացարանի, սննդի, իրավաբանական խորհրդատվական անվճար ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	37,192.9
		Ժամանակավոր կացարաններում բնակվող փախստականների կենցաղային խնդիրների լուծման միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կացարաններում սանիտարահիգիենիկ պայմանների, ընդհանուր օգտագործմանէլեկտրաէներգիայի, ջրմուղ-կոյուղու ծախսերի փոխհատուցում, ինչպես նաև այդ կացարաններիպահպանման աշխատանքների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	2,250.0
		ՀՀ-ում փախստական ճանաչված և ապաստան ստացած անձանց համար քաղաքացիական կողմնորոշման դասընթացների կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում փախստական ճանաչված և ապաստան ստացած անձանց հասարակության մեջինտեգրման նպատակով քաղաքացիական կողմնորոշման դասընթացների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	2,070.0
		Ապաստանի ընթացակարգում թարգմանչական ծառայությունների ձեռք բերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ապաստան հայցողների հետ իրենց հասկանալի լեզվով հարցազրույց անցկացման, ինչպես նաևապաստանի ընթացակարգում անհրաժեշտ փաստաթղթերի թարգմանչական ծառայությունների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	1,320.0
		Ժամանակավոր տեղավորման կենտրոնում չտեղավորված ապաստան հայցողներին դրամականօգնության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ժամանակավոր տեղավորման կենտրոնում տեղավորման անհնարինության դեպքում կենսապահովման հիմնական կարիքները հոգալու հնարավորություն չունեցող ապաստան հայցողներին դրամական օգնության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	13,500.0
		ՀՀ-ում փախստական ճանաչված և ապաստան ստացած անձանց վարձակալությամբբնակարանների ձեռքբերման ծախսերի փոխհատուցման տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում փախստական ճանաչված և ապաստան ստացած անձանց մինչև 9 ամիս տևողությամբբնակարաններ վարձակալելու նպատակով փոխհատուցման տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1072		Ծրագրի անվանումը`	17,883,548.1
		Ջրամատակարարաման և ջրահեռացման բարելավում
		Ծրագրի նպատակը`
		Ջրամատակարարման ծառայությունների հասանելիության և մատչելիության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Խմելու ջրի մատակարարման և ջրահեռացման համակարգի բարելավում, կորուստների կրճատում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,289,782.0
		Խմելու ջրի մատակարարման և ջրահեռացման ծառայությունների սուբսիդավորում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խմելու ջուր մատակարարող ընկերության սուբսիդավորում` հաստատված սակագնի և նվազագույն շահավետ գնի տարբերության չափով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	146,120.5
		Եվրոպական միության հարևանության ներդրումային ծրագրի աջակցությամբ իրականացվողԵրևանի ջրամատակարարման բարելավման դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երևանի ջրամատակարարման բարելավման ծրագրի աուդիտի իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	316,173.0
		Եվրոպական ներդրումային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Երևանիջրամատակարարման բարելավման ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երևանի ջրամատակարարման բարելավման աշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	55,801.8
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի աջակցությամբ իրականացվողջրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքների վերականգնման ծրագրիերրորդ փուլ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համայնքային ջրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքների վերականգնման ծրագրի համակարգում և ղեկավարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	2,577,712.2
		Գերմանիայի զարգացման և Եվրոպական միության հարևանության ներդրումային բանկիաջակցությամբ իրականացվող ջրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքներիդրամաշնորհային ծրագիր` երրորդ փուլ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		579 գյուղական բնակավայրերից ընտրված որոշ համայնքների ջրամատակարարման և ջրահեռացման համակարգերի հատվածների հրատապ վերականգնման աշխատանքների իրականացում ինչպես նաև` Արմավիրի կեղտաջրերի մաքրման կայանի կառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	5,850,332.3
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի աջակցությամբ իրականացվողջրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքների վերականգնման ծրագրիերրորդ փուլի շրջանակներում Ջրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		6 քաղաքների և 37 գյուղական բնակավայրերի ջրամատակարարման և ջրահեռացման համակարգերի հատվածների հրատապ (մասնակի) վերականգնման աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31002	Միջոցառման անվանումը`	5,312,810.3
		Եվրոպական ներդրումային բանկի աջակցությամբ իրականացվող ջրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքների վերականգնման ծրագրի երրորդ փուլի շրջանակներում Ջրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		6 քաղաքների և 37 գյուղական բնակավայրերի ջրամատակարարման և ջրահեռացման համակարգերի հատվածների հրատապ (մասնակի) վերականգնման աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31003	Միջոցառման անվանումը`	1,167,408.0
		Եվրոպակական ներդրումային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Երևանի ջրամատակարարման բարելավման ծրագրի շրջանակներում ջրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երևանի ջրամատակարարման ցանցի բարելավման աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31004	Միջոցառման անվանումը`	1,167,408.0
		Եվրոպական միության հարևանության ներդրումային ծրագրի աջակցությամբ իրականացվողԵրևանի ջրամատակարարման բարելավման դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներումՋրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երևանի ջրամատակարարման ցանցի բարելավման աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1073		Ծրագրի անվանումը`	16,925.3
		Ընդերքի ուսումնասիրության, օգտագործման և պահպանման ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Ընդերքի օգտագործման արդյունավետության բարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ընդերքօգտագործման միասնական ֆոնդի ստեղծում և վարում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	16,925.3
		Ընդերքի մասին տեղեկատվության տրամադրման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		1. Հանքավայրերի մասին տեղեկատվության տրամադրում և կադաստրի վարում; 2. Ընդերքի մասին տեղեկատվության տրամադրում; 3. Երկրաբանահետախուզական աշխատանքների պետական հաշվառում;4.Օգտակար հանածոների պաշարների հաշվառվեկշռի վարում:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1077		Ծրագրի անվանումը`	351,500.0
		Երկաթուղային ցանցի զարգացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Երկաթուղային ցանցի զարգացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Երկաթուղու աշխատանքի որակի բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	12001	Միջոցառման անվանումը`	351,500.0
		Ուղևորափոխադրումներից ստացված վնասի դիմաց «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ-ինսուբսիդիայի տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կոնցեսիոն պայմանագրի դրույթների ապահովման նպատակով «Հարավկովկասյաներկաթուղի» ՓԲԸ-ին ուղևորափոխադրումներից ստացված վնասի դիմաց փոխհատուցմանտրամադրման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1079		Ծրագրի անվանումը`	1,073,762.3
		Պետական գույքի կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		Պետական գույքի համալիր և արդյունավետ կառավարման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Պետական գույքի կառավարման արդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	718,526.2
		Պետական գույքի կառավարման համակարգման, խորհրդատվության և մոնիտորինգի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական գույքի հաշվառում, գույքագրում, աճուրդների կազմակերպում, մասնավորեցվողգույքի վերաբերյալ տեղեկատվության հրապարակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	30,837.5
		Աճուրդների կազմակերպման և անցկացման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աճուրդների կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	313,731.6
		Պետական գույքի հաշվառման, գույքագրման, ուսումնասիրությունների, գնահատման ևսպասարկման աշխատանքների իրականացման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական գույքի հաշվառման, գույքագրման, ուսումնասիրման, գնահատման անցկացում և ՀՀ կառավարական N 2 և 3 շենքերի սպասարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	8,496.0
		Էլեկտրոնային աճուրդների կազմակերպման ծրագրի սպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ծրագրի անխափան սպասարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	3,600.0
		Պետական գույքի հաշվառման նոր ավտոմատացված ու ամբողջական համակարգիսպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ծրագրի անխափան սպասարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	15,000.0
		Կառավարական N 2 շենքում տեղակայված սարքերի և սարքավորումների հետերաշխիքայինսպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կառավարական N 2 շենքում տեղակայված վերելակների, ջեռուցման, հովացման ևէլեկտրասնուցման համակարգերի սպասարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,637.4
		Պետական գույքի կառավարման կոմիտեի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական գույքի կառավարման կոմիտեի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31002	Միջոցառման անվանումը`	(20,066.4)
		Ոչ ֆինանսական ակտիվների օտարումից մուտքեր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոչ ֆինանսական ակտիվների օտարումից մուտքեր
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1106		Ծրագրի անվանումը`	195,632.4
		Միգրացիոն բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում և իրականացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Միգրացիոն պետական քաղաքականության մշակում և արդյունավետ իրականացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Միգրացիոն պետական քաղաքականության մշակում և իրագործման միջոցառումներիարդյունավետության աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	191,701.5
		Միգրացիոն բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում և իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միգրացիոն գործընթացների քաղաքականության մշակում, իրականացում,օտարերկրյա քաղաքացիներին, քաղաքացիություն չունեցող անձանց ապաստանի տրամադրում,բռնագաղթած փախստականներին, տեղաշարժված այլ անձանց հասարակության մեջինտեգրում,ռեադմիսիոն գործառույթների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,930.9
		Միգրացիոն ծառայության կարողությունների զարգացում և տեխնիկական հագեցվածությանապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միգրացիոն ծառայության աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1109		Ծրագրի անվանումը`	366,827.5
		Ջրային տնտեսության ոլորտում ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Ջրային տնտեսության ոլորտում պետական արդյունավետ ծրագրերի մշակման և իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ջրային տնտեսության ոլորտում իրականացվող ծրագրերի ազդեցության և արդյունավետությանբարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	363,827.5
		Ջրային տնտեսության ոլորտում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոլորտի քաղաքականության խորհրդատվության, կոմիտեի իրավասության տակ ընկնող ծառայությունների ու ծրագրերի համակարգման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,000.0
		Ջրային կոմիտեի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ջրային կոմիտեի համար համակարգչային տեխնիկայի և գրասենյակային գույքի ձեռքբերում:
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1110		Ծրագրի անվանումը`	32,220.0
		Այլընտրանքային աշխատանքային ծառայություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Քաղաքացիական պարտքի կատարման այլընտրանքային տարբերակների ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Այլընտրանքային աշխատանքային ծառայության արդյունավետության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	12001	Միջոցառման անվանումը`	32,220.0
		Այլընտրանքային աշխատանքային ծառայողներին դրամական բավարարման և դրամականփոխհատուցման տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Այլընտրանքային աշխատանքային ծառայության անցած ՀՀ քաղաքացիներին«Այլընտրանքային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված դրամական բավարարման ևփոխհատուցումների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1157		Ծրագրի անվանումը`	38,013,413.1
		Քաղաքային զարգացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Քաղաքային ենթակառուցվածքների զարգացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Քաղաքային ենթակառուցվածքների արդիականացում և բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	12001	Միջոցառման անվանումը`	1,073,552.5
		Աջակցություն Երևանի քաղաքապետին տեղական ինքնակառավարման լիրազորությունների իրականացմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երևան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման լիրազորությունների իրականացման նպատակով պետական բյուջեից ֆինանսական աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	2,229,951.6
		Երևան քաղաքի փողոցների արտաքին լուսավորության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն Երևանի քաղաքապետարանին Երևան քաղաքի փողոցների արտաքին լուսավորության ապահովման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	615,185.4
		Արևելյան եվրոպայի էներգախնայողության և բնապահպանական գործընկերության ֆոնդիաջակցությամբ իրականացվող Երևանի քաղաքային լուսավորության դրամաշնորհային ծրագրի կատարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ համայնքներին քաղաքային լուսավորության ենթակառուցվածքի բարելավման համար տրամադրվող աջակցություն և ծառայություն
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	230,967.8
		Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի աջակցությամբ իրականացվող Երևանիքաղաքային լուսավորության դրամաշնորհային ծրագրի կատարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ համայնքներին քաղաքային լուսավորության ենթակառուցվածքի բարելավման համար տրամադրվող աջակցություն և ծառայություն
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12006	Միջոցառման անվանումը`	600,000.0
		Եվրոպական ներդրումային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Երևանիէներգաարդյունավետության ծրագրին պետական աջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ծրագրի շրջանակներում հանրային շենքերում իրականացվող էներգաարդյունավետության ևէներգախնայողության աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12007	Միջոցառման անվանումը`	3,284,000.0
		Երևան քաղաքի փողոցների ճանապարհաշինարարական աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն Երևանի քաղաքապետարանին Երևան քաղաքի փողոցների վերանորոգման, վերակառուցման և ճաքալցման ծառայությունների մատուցման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12008	Միջոցառման անվանումը`	2,754,929.2
		Երևանի մետրոպոլիտենով ուղևորափոխադրման ծառայությունների գծով պետության կողմիցհամայնքի ղեկավարին պատվիրակաված լիազորությունների իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն Երևանի քաղաքապետարանին մետրոպոլիտենով ուղևորափոխադրումների ծառայությունների մատուցման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12009	Միջոցառման անվանումը`	602,201.9
		Վերգետնյա էլեկտրատրանսպորտով ուղևորափոխադրումների ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն Երևանի քաղաքապետարանին վերգետնյա էլեկտրատրանսպորտով ուղևորափոխադրման ծառայությունների մասնակի սուբսիդավորման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12012	Միջոցառման անվանումը`	3,963,836.6
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող քաղաքայինենթակառուցվածքների և քաղաքի կայուն զարգացման ներդրումային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ համայնքներին տրանսպորտի և երթևեկության բարելավման համար տրամադրվողաջակցություն և ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12013	Միջոցառման անվանումը`	11,441,425.3
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող քաղաքայինենթակառուցվածքների և քաղաքի կայուն զարգացման ներդրումային երկրորդ ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ համայնքներին տրանսպորտի և երթևեկության բարելավման համար տրամադրվողաջակցություն և ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12014	Միջոցառման անվանումը`	1,495,301.2
		Եվրոպական միության հարևանության ներդրումային բանկի աջակցությամբ իրականացվողԵրևանի մետրոպոլիտենի վերակառուցման երկրորդ դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երևանի մետրոպոլիտենի վերակառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12016	Միջոցառման անվանումը`	238,592.3
		Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի աջակցությամբ իրականացվող Գյումրու քաղաքային ճանապարհների տեխնիկական համագործակցության դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյումրու ճանապարհների վերակառուցմանը և փողոցային լուսավորության արդիականացմանը խորհրդատվական աջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12017	Միջոցառման անվանումը`	7,154,823.1
		Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի աջակցությամբ իրականացվող Գյումրու քաղաքային ճանապարհների ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյումրու ընտրված փողոցների (ներառյալ հետիոտնային անցումների ցանցը և ջրահեռացման համակարգը) վերակառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12018	Միջոցառման անվանումը`	2,328,646.2
		Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի աջակցությամբ իրականացվող Գյումրու քաղաքային ճանապարհների դրամաշնորհային ծրագիր (Տրանշ Ա, Բ)
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյումրու փողոցային լուսավորության արդիականացում` փողոցային լուսավորության այլավտոմատ կառավարման համակարգի տեղադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1167		Ծրագրի անվանումը	3,980,083.0
		Էլեկտրաէներգետիկ համակարգի զարգացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել էլեկտրաէներգետիկ համակարգի հուսալիության բարձրացմանը և էլեկտրաէներգիայի անխափան մատակարարման ապահովմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հուսալի և անվտանգ էլեկտրամատակարարման ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	32005	Միջոցառման անվանումը`	3,980,083.0
		ՌԴ աջակցությամբ իրականացվող Հայկական ԱԷԿ-ի N 2 էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետի երկարացման դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում իրականացվող ներդրումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայկական ԱԷԿ-ի N 2 էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետի երկարացում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1171		Ծրագրի անվանումը`	34,876.3
		Ռադիոակտիվ թափոնների կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		Բնակչության և շրջակա միջավայրի պաշտպանություն ռադիոակտիվ թափոնների վնասակարազդեցությունից
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ռադիոակտիվ թափոնների հավաքագրում, վնասազերծում և պահպանում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	34,876.3
		Ռադիոակտիվ թափոնների վնասազերծման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջուկային և ճառագայթային անվտանգության նորմերի ու կանոնների պահպանմամբ ռադիոակտիվ թափոնների կենտրոնացված փոխադրում, ուսումնասիրում, պահպանում, վնասազերծում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1176		Ծրագրի անվանումը`	595,281.8
		Ավիացիայի բնագավառում վերահսկողության և կանոնակարգման ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ քաղաքացիական ավիացիայի համակարգի ենթակառուցվածքների գործունեության կանոնակարգում և զարգացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ օդային տարածքով քաղաքացիների և բեռների անվտանգ և արագ տեղափոխմանգործընթացների պատշաճ կանոնակարգում և դրանց պահանջների ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	595,281.8
		Ավիացիայի բնագավառում վերահսկողության և կանոնակարգման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ քաղաքացիական ավիացիայի համակարգի ենթակառուցվածքների գործունեության կանոնակարգման ու զարգացման ծառայությունների մատուցում, այդ թվում` մասնակցություն պետական քաղաքականության շրջանակներում ուղևորահոսքի ծավալների աճի համար նախադրյալների ստեղծմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1189		Ծրագրի անվանումը`	11,007,003.7
		Դպրոցների սեյսմիկ անվտանգության մակարդակի բարձրացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել երկրի սեյսմակայունության ապահովմանը, անհատական և հասարակականանվտանգության մակարդակի բարձրացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Դպրոցական շենքերի սեյսմակայունության մակարդակի բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	100,932.2
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող դպրոցների սեյսմիկպաշտպանության ծրագրի կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դպրոցների սեյսմիկ պաշտպանության ծրագիր` ՀՀ դպրոցների սեյսմիկ անվտանգությանբարելավման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	10,906,071.5
		Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ իրականացվող դպրոցների սեյսմիկպաշտպանության ծրագրի շրջանակներում ՀՀ դպրոցների սեյսմիկ անվտանգությանբարելավմանն ուղղված միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դպրոցների շենքերի ամրացման շինարարական աշխատանքներ, շինարարական ստանդարտների արդիականացում, արտակարգ իրավիճակներին արձագանքման ծրագրի մշակում, սեյսմիկ մոնիտորինգի դիտակետերի սարքավորումների արդիականացում:
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1212		Ծրագրի անվանումը`	56,569,694.0
		Տարածքային զարգացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Տարածքային համաչափ զարգացման խթանում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ համայնքների կառավարման արդյունավետության բարձրացում և տնտեսականգործունեության խթանում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	386,243.3
		Եվրոպական միության աջակցությամբ իրականացվող Հայաստանի տարածքային զարգացմանդրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ մարզերի և համայնքների տարածքային և տեղական ինստիտուցիոնալ կարողություններիզարգացում, զարգացման մոդելների մշակում և կառավարման արդյունավետությանբարձրացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	55,378,535.0
		Ֆինանսական աջակցություն տեղական ինքնակառավարման մարմիններին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օրենսդրությամբ (օրենքներով և կառավարության որոշումներով) նախատեսվածօժանդակություն և փոխհատուցումներ ՏԻՄ-երին
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	800,000.0
		Պետական աջակցություն սահմանամերձ համայնքներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ծրագրի իրականացմամբ ապահովվում է «Սահմանամերձ համայնքների սոցիալականաջակցության մասին» ՀՀ օրենքի կիրարկումը
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	4,915.7
		Պետական աջակցություն ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Ճամբարակ համայնքի Արծվաշենբնակավայրի վարչական ղեկավարի և աշխատակազմի պահպանման ծախսերի համար
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական աջակցություն ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Ճամբարակ համայնքի Արծվաշենբնակավայրի վարչական ղեկավարի և աշխատակազմի պահպանման ծախսերի համար
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
9004		Ծրագրի անվանումը`	780,937.0
		Աջակցություն ավիացիայի բնագավառում վերահսկողության և կանոնակարգման ապահովմանը
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել ավիացիայի բնագավառում վերահսկողության և կանոնակարգման իրականացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ավիացիայի բնագավառում վերահսկողության և կանոնակարգման գործընթացներիարդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	700,636.7
		Ավիացիայի բնագավառում վերահսկողության և կանոնակարգման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ քաղաքացիական ավիացիայի համակարգի ենթակառուցվածքների գործունեության կանոնակարգմանն ու զարգացմանն ուղղված ծառայությունների մատուցում, այդ թվում` մասնակցություն պետական քաղաքականության շրջանակներում ուղևորահոսքի ծավալներիաճի համար նախադրյալների ստեղծմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	80,300.3
		ՀՀ քաղաքացիական ավիացիայի կոմիտեի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համակարգչային, կենցաղային տեխնիկայի, կապի և այլ վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ առողջապահության նախարարություն	107,213,297.7
1003		Ծրագրի անվանումը`	5,744,584.9
		Հանրային առողջության պահպանում
		Ծրագրի նպատակը`
		Մարդու օրգանիզմի վրա շրջակա միջավայրի վնասակար և վտանգավոր գործոններիազդեցության բացառում և նվազեցում, կառավարելի վարակիչ հիվանդությունների դեմ պայքար:
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Բնակչության սանիտարահամաճարակային անվտանգության և վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ բնակչության անընկալության ապահովում: Հանրապետությունում արյան, արյանբաղադրամասերի և արյան պատրաստուկների անհրաժեշտ քանակության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,000,400.0
		Բնակչության սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովման և հանրայինառողջապահության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման, ընթացիկ հակահամաճարակային և սանիտարահիգիենիկ նշանակության հետազոտություններ, վարակների օջախների համաճարակաբանական հետազոտություններ, իմունականխարգելման հիգիենիկ ուսուցման և քարոզչության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	3,343,233.9
		Իմունականխարգելման ազգային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բնակչության շրջանում կառավարելի վարակիչ հիվանդությունների իմունականխարգելում` կառավարելի վարակիչ հիվանդություններով հիվանդացության նվազեցման և մահվան դեպքերի կանխման, ինչպես նաև բնակչության կոլեկտիվ անընկալության ապահովման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	300,951.0
		Արյան հավաքագրման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարդու դոնորական արյան հավաքագրում, վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ հետազոտություն, համապատասխան պայմաններում և ժամկետներում պահպանում, դրանցառնչվող ծառայությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	100,000.0
		Առողջ ապրելակերպի և ծխելու դեմ պայքարի միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Առողջ ապրելակերպի և ծխելու դեմ պայքարի հանրային իրազեկման, ծխելը թողնելուն օժաանդակության թեժ գիծ ծառայության ներդրում, բուժաշխատողների շրջանում կրթական միջոցառումների իրականացում և այլն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1053		Ծրագրի անվանումը`	3,102,399.1
		Առողջապահության համակարգի արդիականացման և արդյունավետության բարձրացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Առողջապահության համակարգի արդիականացում և զարգացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Առողջապահական ենթակառուցվածքների բարելավում, կարողությունների զարգացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	522,415.0
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ծրագրի իրականացման ապահովում: Ծրագրով նախատեսվում է Եղեգնաձորի և Մարտունուբժշկական կենտրոնների կառուցում, ժամանակակից սարքավորումների ձեռքբերում, մարզային հիվանդանոցային համակարգերի արդիականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	17,000.0
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նախատեսում է ոչ տարափոխիկ հիվանդությունների ծրագրի հզորությունների գնահատում և մշակում, արդյունքների վրա հիմնված ֆինանսավորման առկա սխեմայի վերանայում,աշխատաժողովների ուսումնական նյութերի մշակում, աշխատաժողովների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	830,270.6
		Գլոբալ հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանի Հանրապետությունումտուբերկուլյոզի և ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի ծրագրերի հզորացում» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետությունուն տուբերկուլյոզի բեռի կրճատում, տուբերկուլյոզի բոլորձևերի որոկյալ ախտորոշման և բուժման մատչելիության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	153,535.6
		ՀՀ կայունացման և զարգացման Եվրասիական հիմնադրամի միջոցներից ֆինանսավորվող«Առողջապահության առաջնային օղակում ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման ևվերահսկողության կատարելագործում» ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ծրագիրն ուղղված է Լոռու մարզում բժշկական անձնակազմի կարողությունների բարելավմանըև մամոգրաֆիկ հետազոտությունների իրականացմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	407,000.0
		Գլոբալ հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանի Հանրապետությունում ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի դեմ պայքարի ազգային ծրագրին աջակցություն» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խորհրդատվության և հետազոտության կետերին և լաբորատորիաներին տեխնիկականաջակցություն, հակառետրովիրուսային և օպորտունիստական վարակների բուժում և կանխարգելում, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի ազգային ծրագրի հիմնական բաղադրիչների գնահատում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	46,000.0
		Գլոբալ հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանի Հանրապետությունում ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ վարակի կանխարգելում թմրամիջոցներ օգտագործողների շրջանում»դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մեթադոնային փոխարինող բուժման ծրագրի իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	203,000.0
		Գլոբալ հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանի Հանրապետությունումտուբերկուլյոզի դեմ պայքարի ազգային ծրագրին աջակցություն» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դեղակայուն տուբերկուլյոզով հիվանդների ամբուլատոր բուժումն իրականացնող մասնագետների վերապատրաստում, դեղակայուն տուբերկուլյոզի կառավարման վերաբերյալ վերապատրաստում արտասահմանում, ՏԲ դեղորայքի կառավարման ոլորտում տեխնիկականաջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	25,750.0
		Գլոբալ հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանի Հանրապետությունում տուբերկուլյոզով հիվանդներին հոգեբանական աջակցության տրամադրում» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դեղակայուն ՏԲ հիվանդներին և նրանց ընտանիքի անդմաներին հոգեբանական աջակցությանտրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	4,000.0
		Գլոբալ հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանի Հանրապետությունում տուբերկուլյոզի և ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի ախտորոշման և բուժման նպատակով ստացվող բեռների պահեստավորում և բաշխում» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման միջոցառումների իրականացում, ախտորոշիչ լաբորատոր հետազոտությունների իրականացում, սեռավարակների բուժում առավել ռիսկային բնակչության խմբերում (ԿՍԿ, ՏՍՏ, ԹՆՕ), խնամք և աջակցություն ՄԱԻՎ-ով ապրող մարդկանց
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11011	Միջոցառման անվանումը`	11,500.0
		Գլոբալ հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանի Հանրապետությունում տուբերկուլյոզի և ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի կանխարգելում, ախտորոշում և բուժում քրեակատարողական համակարգում» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման միջոցառումների իրականացում, ախտորոշիչ լաբորատորհետազոտությունների իրականացում դատապարտյալների ու կալանավորների շրջանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	32002	Միջոցառման անվանումը`	881,927.9
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման ծրագրի շրջանակներում շենքային պայմանների բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարտունու և Եղեգնաձորի նոր բժշկական կենտորնների կառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1099		Ծրագրի անվանումը`	25,866,757.7
		Առողջության առաջնային պահպանում
		Ծրագրի նպատակը`
		Բնակչությանը մատչելի և որակյալ առաջնային բժշկական օգնության և սպասարկմանտրամադրում, առողջության վատթարացման ռիսկի գործոնների վերհանում և դրանց հնարավորանբարենպաստ ազդեցության կանխարգելում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Առողջության առաջնային պահպանման օղակում ցուցաբերվող բժշկական օգնության որակի, հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման և կանխարգելման մակարդակի բարելավում,առողջապահական ծառայությունների վերաբերյալ իրազեկվածության և դրանց նկատմամբպահանջարկի ավելացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	25,400,463.3
		Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	150,000.0
		Շարունակական հսկողություն պահանջող և առանձին հիվանդությունների բուժման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Առանձին հիվանդությունների (քրոնիկ, դիսպանսեր հսկողություն պահանջող) բժշկականօգնության համալիր միջոցառումների իրականացում (հետազոտում, ախտորոշում, բուժում)
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	305,126.4
		Ախտորոշման ճշտման նպատակով լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտություններնեղ մասնագիտացված կենտրոններում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ախտորոշման ճշտման նպատակով լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտություններնեղ մասնագիտացված կենտրոններում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	11,168.0
		Կոլոռեկտալ քաղցկեղի սքրինինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կոլոռեկտալ քաղցկեղի ախտորոշման նպատակով հետազոտությունների իրականացում հատուկ ընտրված կենտրոններում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1126		Ծրագրի անվանումը`	1,036,704.3
		Առողջապահության ոլորտում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Մարդու և հանրության առողջության պահպանում, բնակչության առողջության բարելավում, հիվանդությունների կանխարգելում, հաշմանդամության և մահացության ցուցանիշների նվազեցում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Առողջապահության ոլորտում իրականացվող ծրագրերի ազդեցության և արդյունավետությանբարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,036,704.3
		Առողջապահության ոլորտի պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգումև մոնիտորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարդու և հանրության առողջության պահպանում, բնակչության առողջության բարելավում, հիվանդությունների կանխարգելում, հաշմանդամության և մահացության ցուցանիշների նվազեցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1142		Ծրագրի անվանումը`	502,949.3
		Դատաբժշկական և ախտաբանաանատոմիական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Պաթանատոմիական կանխորոշումների հիման վրա ախտորոշման և բուժմանարդյունավետության բարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մահերի պատճառների բացահայտում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	449,905.3
		Դատաբժշկական փորձաքննություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետության ուժային մարմինների որոշումների հիման վրա դատաբժշկական և գենետիկփորձաքննությունների ապահովում` մահերի պատճառների վերհանման նպատակով դիակներիփորձաքննություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	53,044.0
		Ախտաբանաանատոմիական հետազոտություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մանկական մահերի հիվանդությունների պատճառների բացահայտում` մանկամահացության մակարդակը նվազեցնելու նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1188		Ծրագրի անվանումը`	3,250,799.4
		Դեղապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Դեղերի անվտանգության, արդյունավետության և որակի ապահովում, ՀՀ հիմնական դեղերի ցանկում առկա կենսականորեն անհրաժեշտ դեղերի ֆիզիկական և տնտեսական մատչելիության բարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հանրապետությունում առանձին հիվանդություններով տառապող անձանց առանցքային նշանակության դեղորայքի մատչելիության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	60,000.0
		Մարդասիրական օգնության կարգով ստացվող դեղերի և դեղագործական արտադրանքիստացման, մաքսազերծման և բաշխման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարդասիրական օգնության կարգով ստացվող դեղերի և դեղագործական արտադրանքիստացում, մաքսազերծում և բաշխման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	3,190,799.4
		Դեղորայքի տրամադրում ամբուլատոր-պոլիկլինիկական, հիվանդանոցային բուժօգնությունստացողներին և հատուկ խմբերում ընդգրկված ֆիզիկական անձանց
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կենտրոնացված կարգով դեղորայքի ձեռք բերում հիվանդանոցային բուժօգնությունստացողներին և հատուկ խմբերում ընդգրկված ֆիզիկական անձանց տրամադրելու նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1191		Ծրագրի անվանումը`	317,564.9
		Խորհրդատվական, մասնագիտական աջակցություն և հետազոտություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Բժշկական օգնության կազմակերպման ու որակի բարձրացման կարգավորման մասնագիտական, խորհրդատվական, կազմակերպամեթոդական ապահովում, համակարգիգործունեության արդյունքների գնահատում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Առողջապահական վիճակագրության և նորմատիվային համակարգի բարելավում:Առողջապահական համակարգի գործունեության արդյունքների և կենսաբժշկական ոլորտիտեղեկատվությամբ ապաhովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	174,000.0
		Խորհրդատվական, մասնագիտական աջակցություն և հետազոտություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կազմմեթոդական օգնության ծառայություններ, կլինիկական ու բժշկատնտեսագիտական ստանդարտների մշակման, առողջապահության ոլորտի նորմատիվային բազայի բարելավման ծառայություններ: Առողջապահության ոլորտի կազմակերպման մեթոդական հարցերի, ձեռնարկների մշակում, տպագրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	43,564.9
		Գիտաբժշկական գրադարանային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գրադարանային հավաքածուների պահպանում և համալրում, ընթերցողների սպասարկում,գրադարանային միջոցառումների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	50,000.0
		Բժիշկ-մասնագետների ժամանակավոր ուղեգրման միջոցով ՀՀ մարզային առողջապահական կազմակերպություններում բժշկական ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բժիշկ-մասնագետների ժամանակավոր ուղեգրման միջոցով ՀՀ մարզային առողջապահական կազմակերպություններում բժշկական ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	50,000.0
		Էլեկտրոնային առողջահության համակարգի պահպանում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Էլեկտրոնային առողջահության համակարգի պահպանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1200		Ծրագրի անվանումը`	19,691,077.7
		Մոր և մանկան առողջության պահպանում
		Ծրագրի նպատակը`
		Մոր և մանկան առողջության պահպանում, կանանց և երեխաներին մատուցվող բժշկական ծառայությունների մատչելիության և որակի բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մանկական և մայրական մահացության և հիվանդացության կրճատում, կանանց վերարտադրողական առողջության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	7,548,418.6
		Մանկաբարձական բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մանկաբարձական բժշկական օգնության համալիր միջոցառումների իրականացում, հղիությանախտաբանական ընթացքի բժշկական օգնություն և ծննդօգնություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	11,163,821.0
		Երեխաներին բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երեխաների (0-7 տարեկան, 7-18 տարեկան սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերում ընդգրկված երեխաներին) հիվանդանոցային բժշկական օգնության իրականացում (հետազոտում, ախտորոշում, բուժում)
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	400,303.8
		Մտավոր, հոգեկան (վարքագծային), լսողական, ֆիզիկական (շարժողական) և զարգացման այլ խանգարումներով երեխաների գնահատման և վերականգնողական բուժման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մտավոր, հոգեկան (վարքագծային), լսողական, ֆիզիկական (շարժողական) և զարգացման այլ խանգարումներով երեխաների առողջական վիճակի գնահատումը և վերականգնողականամբուլատոր բուժման կազմակերպումը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	210,000.0
		Անպտուղ զույգերի համար վերարտադրողական օժանդակ տեխնոլոգիաների կիրառմամբբժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բնակչության առանձին և հատուկ խմբերում ընդգրկված անպտուղ զույգերին վերարտադրողական օժանդակ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ բժշկական օգնության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	368,534.3
		Բնածին հիպոթիրեոզի, ֆենիլկենտոնուրիայի, լսողութան և տեսողության (անհասներիռետիոնոպաթիա) խանգարումների վաղ հայտնաբերման նպատակով նորածնային սքրինինգիանցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բնածին հիպոթիրեոզի, ֆենիլկենտոնուրիայի, լսողութան և տեսողության (անհասների ռետիոնոպաթիա) խանգարումների վաղ հայտնաբերման նպատակով նորածնային սքրինինգի շրջանակներում լաբորատոր և գործիքային ախտորոշիչ հետազոտությունների անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1201		Ծրագրի անվանումը`	4,292,270.0
		Շտապ բժշկական օգնություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Մարդու կյանքին և առողջությանը վտանգ սպառնացող վիճակներում որակյալ շտապ բժշկականօգնության ծառայությունների տրամադրում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Շտապ օգնության համակարգի պատրաստվածության բարելավում, արձագանքմանարագության, հասանելիության և բժշկական օգնության ծառայությունների որակի բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	4,292,270.0
		Շտապ բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Շտապ բժշկական օգնության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1202		Ծրագրի անվանումը`	13,650,839.6
		Ոչ վարակիչ հիվանդությունների բժշկական օգնության ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Ոչ վարակիչ հիվանդությունների (մասնավորապես` սիրտանոթային, շաքարային դիաբետի ևչարորակ նորագոյացությունների) բուժման արդյունավետության բարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ոչ վարակիչ հիվանդություններով պայմանավորված հիվանդացության և մահացության նվազեցում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,686,221.0
		Հեմոդիալիզի և պերիտոնիալ դիալիզի անցկացման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հեմոդիալիզի կարիք ունեցող հիվանդների բժշկական օգնության համալիր միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	4,829,225.5
		Անհետաձգելի բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անհետաձգելի բժշկական օգնության իրականացում` ՀՀ առողջապահության նախարարի կողմից հաստատված հիվանդությունների, վիճակների ցանկի համաձայն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	2,715,293.1
		Հոգեկան և նարկոլոգիական հիվանդների բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հոգեկան և նարկոլոգիական հիվանդների բուժում և շարունակական հսկողության համալիրմիջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	3,420,100.0
		Ուռուցքաբանական և արյունաբանական հիվանդությունների բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ուռուցքաբանական և արյունաբանական հիվանդների բուժում և շարունակական հսկողության համալիր միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1207		Ծրագրի անվանումը`	27,104,075.3
		Սոցիալապես անապահով և առանձին խմբերի անձանց բժշկական օգնություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերում ընդգրկված անձանց բժշկական օգնության հասանելիության և մատչելիության մակարդակի բարձրացում, հիվանդանոցային որակյալբժշկական օգնության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերում ընդգրկված անձանց բժշկական օգնության հասանելիության և մատչելիության բարձրացում, ծառայությունների մատուցման հասցեականության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	19,172,401.2
		Սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերում ընդգրկվածներին բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բնակչության սոցիալապես անապահով և հատուկ խմբերում ընդգրկվածների բժշկական օգնության իրականացում` ՀՀ կառավարության որոշմամբ հաստատված բնակչության խմբերի և ծառայությունների ցանկի համաձայն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	644,594.6
		Ստոմատոլոգիական բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ստոմատոլոգիական բժշկական օգնության համալիր միջոցառումների (հետազոտում,ախտորոշում, բուժում) իրականացում սոցիալապես անապահով ու հատուկ խմբերում ընդգրկվածներին
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	3,077,217.3
		Զինծառայողներին, ինչպես նաև փրկարար ծառայողներին և նրանց ընտանիքի անդամներինբժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Զինծառայողներին, նրանց հավասարեցված անձանց, ինչպես նաև փրկարար ծառայողներին և նրանց ընտանիքի անդամներին բժշկական օգնության իրականացում (հետազոտում,ախտորոշում, բուժում)
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	3,826,300.0
		Պետական հիմնարկների և կազմակերպությունների աշխատողների բժշկական օգնության ևսպասարկման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական հիմնարկների և կազմակերպությունների աշխատողների բժշկական օգնության ևսպասարկման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	2,000.0
		Թրաֆիքինգի զոհերին բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Թրաֆիքինգի զոհ դարձած անձանց բժշկական օգնության և փորձաքննությունների իրականացում (հետազոտում, ախտորոշում, բուժում)
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	200,000.0
		Փոխպատվաստման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարդու օրգանների և ոսկրածուծի փոխպատվաստման ծառայությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	111,462.0
		Բժշկասոցիալական վերականգնման ծառայաություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Առաջնակի և կրկնակի պրոթեզավորվող հիվանդների նախա և հետ պրոթեզավորմանօրթոպեդիկ բուժում` վիրահատական և ոչ վիրահատական եղանակներով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	70,100.2
		Հոգեկան առողջության վերականգնման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նպաստել հոգեկան խնդիրներ ունեցող անձանց առողջության վերականգնմանը, ձևավորել ինքնուրույն և անկախ կյանք վարելու հմտություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1208		Ծրագրի անվանումը`	2,653,275.5
		Վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Վարակիչ և բնակչության համար մեծ ռիսկ ներկայացնող հիվանդությունների (մալարիա, տուբերկուլյոզ, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ և այլն) վաղ հայտնաբերում, արդյունվետ հակազդում և բժշկական օգնության ապահովում:
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Վարակի փոխանցման, վարակիչ հիվանդություններով պայմանավորված հիվանդացության և մահացության նվազեցում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	262,101.6
		ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման և բուժօգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ հիվանդացության կանխարգելում, ախտորոշում, բուժում և հիվանդներիդիսպանսերային հսկողություն, քարոզչություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	1,021,223.1
		Տուբերկուլյոզի բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տուբերկուլյոզի վաղ հայտնաբերմանն ուղղված ախտորոշիչ և այլ հետազոտություններ, հիվանդների բուժում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	1,369,950.8
		Աղիքային և այլ ինֆեկցիոն հիվանդությունների բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աղիքային և այլ ինֆեկցիոն հիվանդությունների վաղ հայտնաբերմանն ուղղված ախտորոշիչհետազոտություններ, հիվանդների բուժում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ արդարադատության նախարարություն	17,144,596.0
1052		Ծրագրի անվանումը`	330,585.8
		Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցում
		Ծրագրի նպատակը`
		Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման համակարգի զարգացում, գործընթացիարդյունավետության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	330,585.8
		Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման, տեղեկանքների տրամադրման, ակտայինգրանցումների վերականգնման, ակտային գրանցումներում ուղղումների, փոփոխությունների կատարման համար համայնքի ղեկավարին պատվիրակված լիազորությունների իրականացման ֆինանսավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1057		Ծրագրի անվանումը`	1,473,734.5
		Արդարադատության ոլորտում քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում, խորհրդատվության և մոնիտորինգի իրականացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Արդարադատության ոլորտում քաղաքականության, խորհրդատվության, մոնիտորինգի, գնման ևաջակցության իրականացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արդարադատության քաղաքականության իրագործմանն ուղղված ծրագրերիարդյունավետության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,384,143.7
		Արդարադատության ոլորտում քաղաքականության, խորհրդատվության, մոնիտորինգի, գնման ևաջակցության իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոլորտի քաղաքականության, խորհրդատվության, մոնիտորինգի, արդարադատության ծրագրերի համակարգման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	41,180.4
		Անձնական տվյալների պաշտպանության իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անձնական տվյալների պաշտպանության հետ կապված հարաբերությունների սուբյեկտների իրավունքների պաշտպանության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	33,490.6
		Աջակցություն օրենսդրության զարգացման և իրավական հետազոտությունների կենտրոնիգործունեությանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն օրենսդրության զարգացման և իրավական հետազոտությունների կենտրոնին
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	14,919.8
		ՀՀ արդարադատության նախարարության կարողությունների զարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ արդարադատության նախարարության աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1093		Ծրագրի անվանումը`	652,765.0
		Դատական և հանրային պաշտպանություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Իրավունքի պաշտպանության հասանելիության և օբյեկտիվության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հանրային պաշտպանի ծառայությունների հասցեականության և դատական գործընթացներինաջակցության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	417,485.6
		Հանրային պաշտպանության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում քաղաքացիներին անվճար իրավաբանական ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	15,000.0
		Սնանկության գործերով կառավարչական ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օրենսդրությամբ (օրենքներով և կառավարության որոշումներով) նախատեսվածօժանդակություն և փոխհատուցումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	220,279.4
		Փորձաքննությունների ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քրեական հետապնդում, վարչական վարույթ իրականացնող մարմինների կամ քրեականգործերով դատարանների որոշումների հիման վրա փորձագիտական հետազոտությունների իրականացում և դրա արդյունքում փորձագետի եզրակացությունների տրամադրում:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1120		Ծրագրի անվանումը`	10,386,192.5
		Քրեակատարողական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Դատապարտյալների պատժի կատարման և ուղղման համար անհրաժեշտ պայմաններիապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Դատապարտյալների զբաղվածության և իրավունքների պաշտպանություն
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	9,064,052.5
		Քրեակատարողական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատապարտյալների վերահսկողություն, կալանավայրերում դատապարտյալների կացությանապահովում, դատապարտյալների սոցիալ- հոգեբանական վերականգնում, ուսուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	543,428.6
		Պրոբացիայի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հասարակության անվտանգության ապահովումը` կրկնահանցագործության կանխարգելման և կրճատման միջոցով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	150,000.0
		Դեղորայքով ապահովում կալանավայրերում պահվող ազատազրկվածներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կենտրոնացված կարգով դեղորայքի ձեռք բերում ամբուլատոր¬պոլիկլինիկական և հոսպիտալային բուժօգնություն ստացողներին տրամադրելու նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	36,927.4
		Իրավախախտում կատարած անձանց գեղագիտական դաստիարակության և կրթական ծրագրերի իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քրեակատարողական հիմնարկներում գտնվող իրավախախտում կատարած անձանցգեղագիտական դաստիարակության և կրթության ծրագրերի իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	588,564.0
		Արդարադատության նախարարության քրեակատարողական հիմնարկում պահվող կալանավորված անձանց և դատապարտյալներին պատշաճ բժշկական օգնություն և սպասարկամն ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արդարադատության նախարարության քրեակատարողական հիմնարկում պահվող կալանավորված անձանց և դատապարտյալների առողջության պահպանում և վերականգնում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,220.0
		ՀՀ արդարադատության նախարարության պրոբացիայի ծառայության կարողություններիզարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ արդարադատության նախարարության պրոբացիայի ծառայության աշխատանքայինպայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1123		Ծրագրի անվանումը`	666,487.5
		Իրավական իրազեկում և տեղեկատվության ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանրության իրազեկվածության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Իրավական տեղեկատվության մատչելիության և հանրության իրազեկվածության մակարդակիաճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	405,599.5
		Հրատարակչական, տեղեկատվական և տպագրական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում ընդունված և ստորագրված իրավական ակտերի պաշտոնական հրատարակման, պետական վկայականների և ձևաթղթերի տպագրման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	260,888.0
		Թարգմանչական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ, ԵՏՄ, ԵՄ իրավական ակտերի, միջազգային պայմանագրերի, միջազգային համագործակցությանն առնչվող փաստաթղթերի, դատական ակտերի, ՄԻԵԴ վճիռների և հարակից փաստաթղթերի, պաշտոնական թարգմանությունների կատարում ու ժամանակին ներկայացում շահառու մարմիններին
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1149		Ծրագրի անվանումը`	594,098.6
		Արդարադատության համակարգի աշխատակիցների վերապատրաստում և հատուկ ուսուցում
		Ծրագրի նպատակը`
		Արդարադատության համակարգի աշխատակիցների աշխատանքի արդյունավետությանբարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արդարադատության համակարգի աշխատակիցների մասնագիտական գիտելիքների և կարողությունների բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	313,464.6
		Հատուկ ծառայողների վերապատրաստում և հատուկ ուսուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հատուկ ծառայողների վերապատրաստում և հատուկ ուսուցման կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	230,965.0
		Դատավորների, դատախազների, դատավորների ու դատախազների թեկնածուների ցուցակումգտնվող անձանց, դատական ծառայողների, դատախազության աշխատակազմում ծառայողների, դատական կարգադրիչների վերապատրաստման և հատուկ ուսուցման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավորների, դատախազների, դատավորների ու դատախազների թեկնածուների ցուցակումգտնվող անձանց, դատական ծառայողների, դատախազության աշխատակազմում ծառայողներիև դատական կարգադրիչների վերապատրաստման և հատուկ ուսուցման կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	5,223.0
		Հանրապետական գործադիր մարմիններում հակակոռուպցիոն ծրագրերի իրականացմանպատասխանատուների վերապատրաստում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետական գործադիր մարմիններում հակակոռուպցիոն ծրագրերի իրականացմանպատասխանատուների վերապատրաստում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	44,446.0
		Մասնագիտական վերապատրաստում անցնող ունկնդիրներին կրթաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատավորների և դատախազների թեկնածությունների ցուցակում ընդգրկվելու նպատակովանձանց վերապատրաստման կրթաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1182		Ծրագրի անվանումը`	1,408,573.0
		Հարկադիր կատարման ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Հարկադիր կատարման ենթակա ակտերի կատարման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հարկադիր կատարման ենթակա ակտերի կատարողական ընթացակարգերի զարգացում և կատարման ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,408,573.0
		Հարկադիր կատարման ենթակա ակտերի կատարումն ապահովող ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դատական ակտերի, կատարողական թերթերի, կատարողական մակագրության թերթերի ևանբողոքարկելի վարչական ակտերի պահանջների կատարման ապահովում:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
9003		Ծրագրի անվանումը`	1,632,159.1
		Աջակցություն արդարադատության ոլորտում իրականացվող ծրագրերին
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել արդարադատության ոլորտի ծրագրերի իրականացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արդարադատության ոլորտում իրականացվող ծրագրերի արդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	325,072.6
		Ներկայացուցչականության ապահովում և խրախուսում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ներկայացուցչական ծառայությունների ձեռքբերում, նախարարության աշխատակիցներիպարգևատրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	1,277,686.5
		Աջակցություն հարկադիր կատարման ենթակա ակտերի կատարման ապահովմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հարկադիր կատարման ենթակա ակտերի կատարմանը ուղղված ծառայությունների ձեռքբերում,աշխատակիցների խրախուսում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	24,400.0
		Հարկադիր կատարման ծառայության տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համակարգչային տեխնիկայի և գրասենյակային գույքի ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31003	Միջոցառման անվանումը`	5,000.0
		Արդարադատության նախարարության տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արդարադատության նախարարության կարողությունների զարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարություն	27,855,484.6
1022		Ծրագրի անվանումը`	4,049,939.1
		Գյուղատնտեսության խթանման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Գյուղատնտեսական մթերքի և դրանց վերամշակումից ստացվող սննդամթերքի ծավալներիավելացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսական մթերքների ծավալների ավելացում: Օգտագործվող վարելահողերիավելացում: Պտուղբանջարեղենի և խաղողի վերամշակումից ստացված արտադրանքի ծավալների աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	300,000.0
		Պետական աջակցություն Հայաստանի Հանրապետության խաղողագործության ևգինեգործության ոլորտներում վարվող պետական քաղաքականության ու զարգացման ծրագրերի իրականացմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն Հայաստանի Հանրապետության խաղողագործության և գինեգործության ոլորտներում վարվող պետական քաղաքականության ու զարգացման ծրագրերի իրականացմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	2,151,037.7
		Գյուղատնտեսական վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսության ոլորտում տրամադրվող վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	998,901.4
		Գյուղատնտեսական հումքի մթերումների (գնումների) նպատակով ագրովերամշակմանոլորտին տրամադրվող վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պտուղբանջարեղենի, խաղողի և կաթի մթերումների (գնումների) կազմակերպման նպատակովագրովերամշակող ընկերություններին մատչելի պայմաններով վարկերի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12005	Միջոցառման անվանումը`	600,000.0
		Գյուղատնտեսության ոլորտում ապահովագրական համակարգի ներդրման փորձնական ծրագրի իրականացման համար պետական աջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ապահովագրավճարների մասնակի սուբսիդավորում ՀՀ մարզերի որոշ տարածաշրջաններիգյուղատնտեսությունում տնտեսավարողներին
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1026		Ծրագրի անվանումը`	190,842.9
		Սննդամթերքի լաբորատոր փորձաքննություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Սննդի անվտանգության և որակի բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սննդի անվտանգության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	20,000.0
		Սննդամթերքի լաբորատոր փորձաքննություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում վաճառքում գտնվող սննդամթերքի անվտանգության ապահովում (նմուշների լաբորատոր փորձաքննություն` հավատարմագրված լաբորատորիանորի կողմից)
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	45,802.9
		Բուսական ծագման մթերքներում պեստիցիդների, նիտրատների, ծանր մետաղների ևգենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների մնացորդների մոնիթորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետությունում արտադրվող, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող բուսական ծագման մթերքում պեստիցիդների, նիտրատների, ծանր մետաղների ևգենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների մնացորդային քանակների մոնիթորինգ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	125,040.0
		Կենդանական ծագման մթերքում մնացորդային նյութերի հսկողության մոնիթորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ձկան,մեղրի, մսի և կաթի մեջ մնացորդային նյութերի հայտնաբերման նպատակով լաբորատորփորձաքննությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1058		Ծրագրի անվանումը`	2,127,645.2
		Էկոնոմիկայի ոլորտում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Էկոնոմիկայի ոլորտում պետական արդյունավետ քաղաքականության մշակման և իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Էկոնոմիկայի ոլորտում իրականացվող ծրագրերի ազդեցության և արդյունավետությանբարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,864,932.6
		Էկոնոմիկայի ոլորտում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքականության մշակման և դրա կատարման համակարգման, պետական ծրագրերիպլանավորման, մշակման, իրականացման և մոնիտորինգի (վերահսկման) ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	235,352.6
		ԱՀԿ-ում և oտարերկրյա պետություններում ՀՀ առևտրային ներկայացուցիչների նպատակների և խնդիրների իրագործում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ԱՀԿ-ում ՀՀ տնտեսական շահերի ներկայացում և պաշտպանություն, ՀՀ առևտրատնտեսական քաղաքականության զարգացմանը, արտահանումների խթանմանը և ներդրումների ներգրավմանն ուղղված գործունեություն արտերկրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	27,360.0
		Տնտեսական հետազոտություններ և վերլուծություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոլորտային, թեմատիկ հետազոտությունների, վերլուծությունների և գնահատումների իրականացման միջոցով արտահանման խթանման, գործարար և ներդրումային միջավայրիբարելավման հնարավորությունների ու խոչընդոտների բացահայտում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1059		Ծրագրի անվանումը`	513,206.9
		Բուսաբուծության խթանում և բույսերի պաշտպանություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Հողագործությունից ստացվող արդյունքի բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Նոր ինտենսիվ այգիների հիմնման գործընթացի խթանում, պտղատու այգետարածքներիավելացում, մշակաբույսերի բերքատվության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	112,443.0
		Բուսասանիտարիայի ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դաշտային հետազոտությունների միջոցով հանրապետության գյուղատնտեսական նշանակության հողատեսքերում բույսերի վնասակար օրգանիզմների հայտնաբերում, հաշվառում և վնասակարության տնտեսական շեմերի ճշտում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	41,036.6
		Բույսերի պաշտպանության միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մկնանման կրծողների և մորեխների դեմ կենտրոնացված պայքարի միջոցառումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	47,076.7
		Սերմերի որակի ստուգում և պետական սորտափորձարկման միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվող սերմերի որակի լաբորատոր հետազոտությունների ծառայություններ, սելեկցիոն նվաճումների հայտերի փորձաքննություններ, բույսերի նոր սորտերի փորձարկումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	4,300.0
		Բուսասանիտարական համակարգի բարելավում և մասնագիտական գիտելիքներիբարձրացմանն աջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բուսասանիտարական մեթոդոլոգիայի մշակում, բույսերի և բուսական արտադրանքիվերահսկման ոլորտի մասնագետների վերապատրաստման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	27,810.0
		Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի և բույսերի պաշտպանության միջոցների լաբորատորփորձաքննության միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բույսերի կարանտինի, գյուղ մշակաբույսերի և բույսերի պաշտպանության միջոցների լաբորատոր փորձաքննությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	79,354.6
		Հողերի ագրոքիմիական հետազոտության և բերրիության բարձրացման միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հողերի դաշտային հետազոտություններ, հողանմուշների լաբորատոր փորձաքննություններ,ագրոքիմիական քարտեզների և պարարտացման կիրառման գիտականորեն հիմնավորվածերաշխավորագրերի կազմում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	6,186.0
		Հայաստանի Հանրապետությունում խաղողի ֆիլոքսերադիմացկուն տնկանյութիարտադրության և նոր այգիների հիմնման ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետությունում Ֆիլոքսերադիմացկուն տնկանյութի արտադրություն և նորայգիների հիմնում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	195,000.0
		Հացահատիկային, հատիկաընդեղեն և կերային մշակաբույսերի սերմնաբուծությանզարգացմանը աջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում առաջնային սերմնարտադրությամբ զբաղվող կազմակերպություններին և ֆերմերայինտնտեսություններին աջակցություն:
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1067		Ծրագրի անվանումը`	30,803.4
		Ստանդարտների մշակում և հավատարմագրման համակարգի զարգացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Արտադրանքի, ծառայությունների և գործընթացների անվտանգության մակարդակիբարելավում, միջազգային ու տարածաշրջանային հավատարմագրման համակարգերին ինտեգրում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Առևտրում տեխնիկական խոչընդոտների վերացում և շուկայահանվող արտադրանքի ումատուցվող ծառայությունների համապատասխանության գնահատման գործունեությանարդյունքների նկատմամբ սպառողների վստահության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	14,123.4
		Ստանդարտների մշակման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արտադրանքի և ծառայությունների ազգային ստանդարտների մշակում, միջպետական,եվրոպական և միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցություն, ստանդարտների ազգային ֆոնդի վարման և տեղեկատվական սպասարկման աշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	16,680.0
		Աջակցություն ՀՀ հավատարմագրման համակարգին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հավատարմագրման ծառայությունների մատուցում, հավատարմագրման համակարգիբարեփոխում, անձնակազմի ուսուցում, ազգային մարմնի կայքէջի և ռեեստրների սպասարկում,արդիականացում, ազգային մարմնի մասնակցություն աշխատաժողովներին,գագաթնաժողովներին, հանդիպումներին
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1086		Ծրագրի անվանումը`	2,898,421.0
		Գյուղական ենթակառուցվածքների վերականգնում և զարգացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Գյուղատնտեսության ոլորտի արդյունավետության աճ
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալների ավելացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	731,597.7
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Համայնքների գյուղատնտեսականռեսուրսների կառավարման և մրցունակության երկրորդ ծրագրի համակարգում և ղեկավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀԲ-ի աջակցությամբ իրականացվող վարկային ծրագրի շրջանակներում համայնքներումգյուղատնտեսության զարգացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	476,351.2
		Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկի աջակցությամբ իրականացվող«Գյուղատնտեսության ոլորտում քաղաքականության մոնիթորինգի և գնահատման կարողությունների զարգացման» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսության քաղաքականության փաստահենք վերլուծություն իրականացնելու համարՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության մոնիթորինգի և գնահատման կարողություններիամրապնդում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	110,212.8
		ԱՄՆ կառավարության աջակցությամբ իրականացվող «Հազարամյակի մարտահրավեր»դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ հանրային հատվածի ֆինանսական կառավարման բարեփոխումների մշակման և իրականացման խորհրդատվական ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	1,519,456.8
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Համայնքների գյուղատնտեսական ռեսուրսների կառավարման և մրցունակության երկրորդ ծրագրի շրջանակներում տրանսֆերտների տրամադրում գյուղական ենթակառուցվածքների վերականգնման և/կամզարգացման նպատակով
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ծրագրի իրականացման համար համակարգչային տեխնիկայի, կահույքի և անասնաբուժականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	60,802.5
		Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկի աջակցությամբ իրականացվող «Գյուղատնտեսության ոլորտում քաղաքականության մոնիթորինգի և գնահատման կարողությունների զարգացման» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխարհագրական թվայնացված համակարգի ներդրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1104		Ծրագրի անվանումը`	183,120.0
		Աջակցություն փոքր և միջին ձեռնարկատիրությանը
		Ծրագրի նպատակը`
		Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացում և ընդլայնում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՓՄՁ հատվածի աջակցություն և խթանում, մարզերում ՓՄՁ-ի սուբյեկտների թվաքանակիավելացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	183,120.0
		ՓՄՁ-ի սուբյեկտներին աջակցության ծրագրերի համակարգում և կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ֆինանսական և ներդրումային, գործարար ուսուցողական, տեղեկատվական, խորհրդատվական աջակցություն գործող և սկսնակ ՓՄՁ սուբյեկտներին
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1116		Ծրագրի անվանումը`	1,866,199.4
		Անասնաբուժական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Անասնահամաճարակային կայուն ֆոնի ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսական կենդանիների վարակամերժության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,448,429.3
		Գյուղատնտեսական կենդանիների պատվաստում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անասնաբուժական ծառայության հակահամաճարակային միջոցառումների, կենդանիների հիվանդությունների կանխարգելման աշխատանքների կազմակերպում և համակարգում,անհրաժեշտ նյութերի ձեռքբերում:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	68,604.7
		Անասնաբուժական միջոցառումների կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անասնաբուժական միջոցառումների հաշվետվությունների ընդունում, ամփոփում,պատվաստանյութերի բաշխում մարզերին և ախտահանության աշխատանքների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	338,919.4
		Գյուղատնտեսական կենդանիների հիվանդությունների լաբորատոր ախտորոշման և կենդանական ծագում ունեցող հումքի և նյութի լաբորատոր փորձաքննության միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսական կենդանիների հիվանդությունների լաբորատոր ախտորոշման, կենդանական ծագում ունեցող հումքի և նյութի լաբորատոր փորձաքննությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	10,246.0
		Դաբաղ հիվանդության շճահետազոտություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դաբաղ հիվանդության դեմ պատվաստումների որակի և շճաբանական հետազոտություններիվրա հիմնված հիվանդության հնարավոր ներթափանցման ռիսկերի գնահատում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1134		Ծրագրի անվանումը`	1,935,951.6
		Ենթակառուցվածքների և գյուղական ֆինանսավորման աջակցություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Բարելավել գյուղական ազգաբնակչության տնտեսական ու սոցիալական կարգավիճակը, ստեղծել զբաղվածության ապահովման կայուն մեխանիզմներ, զարգացնել արտադրական համակարգերը և կապը ապրանքային մշակաբույսերի արտադրության արժեշղթայի օղակների միջև:
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Գյուղական տարածքներում տնտեսական ակտիվության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	350,222.4
		Գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող«Ենթակառուցվածքների և գյուղական ֆինանսավորման աջակցություն» վարկային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող«Ենթակառուցվածքների և գյուղական ֆինանսավորման աջակցություն» վարկային ծրագրի կառավարում և համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	131,333.4
		ՕՊԵԿ զարգացման միջազգային հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող«Ենթակառուցվածքների և գյուղական ֆինանսավորման աջակցություն» վարկային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՕՊԵԿ զարգացման միջազգային հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող«Ենթակառուցվածքների և գյուղական ֆինանսավորման աջակցություն» վարկային ծրագրի կառավարում և համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	29,185.2
		Գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող«Ենթակառուցվածքների և գյուղական ֆինանսավորման աջակցություն» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համայնքներում սառնարանային տնտեսությունների կառուցման հեղինակային հսկողություն ևտեխնիկական աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	510,741.0
		Գլոբալ էկոլոգիական հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանումարտադրողականության աճին ուղղված հողերի կայուն կառավարում» դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում ֆինանսական փաթեթների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ֆինանսական փաթեթների տրամադրում Սյունիքի, Վայոց Ձորի և Արարատի մարզի շահառուներին փոքր տնտեսություն վարող ֆերմերների կարողությունների բարձրացման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	340,494.0
		ՕՊԵԿ զարգացման միջազգային հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող«Ենթակառուցվածքների և գյուղական ֆինանսավորման աջակցություն» վարկային ծրագրիշրջանակներում ոռոգման և ջրամատակարարման համակարգերի վերակառուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոռոգման և ջրամատակարարման համակարգերի վերակառուցում Շիրակի, Արագածոտնի,Տավուշի և Գեղարքունիքի մարզերում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	413,457.0
		Գլոբալ էկոլոգիական հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Հայաստանումարտադրողականության աճին ուղղված հողերի կայուն կառավարում» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ներդրումներ կայուն գյուղատնտեսական համակարգերում և տեխնոլոգիաներում, համայնքային հողերի էրոզիայի կանխարգելում, հողերի աստիճանական վատթարացման դեմ պայքար
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12005	Միջոցառման անվանումը`	160,518.6
		Գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող«Ենթակառուցվածքների և գյուղական ֆինանսավորման աջակցություն» դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում սառնարանային տնտեսությունների կառուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համայնքներում սառնարանային տնտեսությունների կառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1165		Ծրագրի անվանումը`	528,000.0
		Ներդրումների և արտահանման խթանման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Ներդրումների ներգրավման և արտահանման խթանում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Նախորդ տարվա համեմատ ներդրումների և արտահանման ծավալների աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11002	Միջոցառման անվանումը`	528,000.0
		ՀՀ արտահանմանն ուղղված արդյունաբերական քաղաքականության ռազմավարությամբ նախատեսված միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նոր ոլորտների զարգացման նպաստում, արտահանմանն աջակցություն, նոր շուկաների ընդլայնման աջակցություն, սերտիֆիկացման ծառայությունների փոխհատուցում, վարկավորման տոկոսների սուբսիդավորում, կարողությունների զարգացում, արտահանման խնդիրների հետազոտում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1187		Ծրագրի անվանումը`	5,256,884.4
		Գյուղատնտեսության արդիականացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Գյուղատնտեսական տեխնիկական համակարգերի արդիականացում, ինտենսիվ այգիների ներդրման և տոհմաբուծության մեջ նոր ցեղատեսակների բուծման աջակցություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ոռոգման արդիական համակարգեր ներդրված հողատարածքների և տոհմային կենդանիներիտեսակարար կշռի ավելացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	12002	Միջոցառման անվանումը`	384,269.4
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետությունում խաղողի, ժամանակակից տեխնոլոգիաներով մշակվող ինտենսիվ պտղատու այգիների և հատապտղանոցների հիմնման համար տնտեսավարողներին տրամադրվող նպատակային վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	192,500.0
		Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսական տեխնիկայի ֆինանսականվարձակալության` լիզինգի պետական աջակցության ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսական տեխնիկայի տրամադրման լիզինգի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	450,352.6
		Հայաստանի Հանրապետության ագրոպարենային ոլորտի սարքավորումների ֆինանսականվարձակալության` լիզինգի պետական աջակցության ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ագրոպարենային ոլորտի սարքավորումների տրամադրման լիզինգի տոկոսադրույքներիսուբսիդավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12005	Միջոցառման անվանումը`	412,523.4
		Ոռոգման արդիական համակարգերի ներդրման համար տրամադրվող վարկերիտոկոսադրույքների սուբսիդավորման ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոռոգման արդիական համակարգերի ներդրման նպատակով գյուղատնտեսությունում տնտեսավարողներին տրամադրվող նպատակային վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12006	Միջոցառման անվանումը`	229,845.6
		Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսությունում կարկտապաշտպան ցանցերի ներդրման համար տրամադրվող վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսության ոլորտում կարկտապաշտպան ցանցերի ներդրման համար տրամադրվողվարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12007	Միջոցառման անվանումը`	1,260,000.0
		Փոքր և միջին «Խելացի» անասնաշենքերի կառուցման կամ վերակառուցման և դրանց տեխնոլոգիական ապահովման պետական աջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գյուղատնտեսական տնտեսավարողներին Փոքր և միջին «Խելացի» անասնաշենքերի կառուցման կամ վերակառուցման և դրանց տեխնոլոգիական ապահովման համար պետականաջակցության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12008	Միջոցառման անվանումը`	320,490.7
		Հայաստանի Հանրապետությունում 2019-2024 թվականների տավարաբուծության զարգացման ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետությունում խոշոր եղջերավոր տոհմային կենդանիներիձեռքբերման համար տրմադրվող նպատակային վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12009	Միջոցառման անվանումը`	67,117.7
		Հայաստանի Հանրապետությունում խաղողի, ժամանակակից տեխնոլոգիաներով մշակվող ինտենսիվ պտղատու այգիների և հատապտղանոցների հիմնման համար պետականաջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետությունում խաղողի, ժամանակակից տեխնոլոգիաներով մշակվող ինտենսիվ պտղատու այգիների և հատապտղանոցների հիմնման համար տնտեսավարողների կողմից կատարված ծախսերի մասնակի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12010	Միջոցառման անվանումը`	140,160.0
		Ոռոգման արդիական համակարգերի ներդրման համար պետական աջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոռոգման արդիական համակարգերի ներդրման նպատակով գյուղատնտեսությունումտնտեսավարողների կողմից ներդրման նպատակով կատարված ծախսերի մասնակիփոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12011	Միջոցառման անվանումը`	1,125,000.0
		Փոքր և միջին ջերմոցային տնտեսությունների ներդրման պետական աջակցության ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ջերմոցների կառուցման ծախսերի մասնակի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12012	Միջոցառման անվանումը`	364,125.0
		ՀՀ-ում ոչխարաբուծության և այծաբուծության զարգացման նպատակով տրամադրվող նպատակային վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետությունում մանր եղջերավոր տոհմային կենդանիների ձեռքբերման համար տրամադրվող նպատակային վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12013	Միջոցառման անվանումը`	310,500.0
		ՀՀ-ում ոչխարաբուծության և այծաբուծության զարգացման նպատակով պետականաջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետությունում մանր եղջերավոր տոհմային կենդանիների ձեռքբերման համարփաստացի կատարված վճարների մասնակի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1190		Ծրագրի անվանումը`	7,894,097.3
		Զբոսաշրջության զարգացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Հայաստանի և հայկական զբոսաշրջային արդյունքի մրցունակության և ճանաչելիությանբարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Զբոսաշրջիկների թվաքանակի ավելացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	92,486.9
		Զբոսաշրջության զարգացման ոլորտում պետական քաղաքականության մշակման և դրակատարման համակարգման, պետական ծրագրերի պլանավորման, մշակման, իրականացման և մոնիտորինգի (վերահսկման) ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքականության մշակման և դրա կատարման համակարգման, պետական ծրագրերիպլանավորման, մշակման, իրականացման և մոնիտորինգի (վերահսկման) ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	200,000.0
		Աջակցություն զբոսաշրջության զարգացմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Զբոսաշրջիկների համար Հայաստանի գրավչությունը բարձրացնելուն ուղղված միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	56,610.4
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Տեղական տնտեսության ևենթակառուցվածքների զարգացման ծրագրի կառավարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տեղական տնտեսության և ենթակառուցվածքների զարգացման ծրագիր` ՀՀ տարբերմարզերում զբոսաշրջության հետ կապված ենթակառուցվածքների բարելավման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	7,545,000.0
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Տեղական տնտեսության ևենթակառուցվածքների զարգացման ծրագրի շրջանակներում ՀՀ տարբեր մարզերումզբոսաշրջության հետ կապված ենթակառուցվածքների բարելավմանն ուղղված միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընտրված մարզերում զբոսաշրջության հետ կապված ենթակառուցվածքների, այդ թվում`ճանապարհների, ավտոկայանատեղերի, ջրամատակարարման համակարգերի, լուսավորությանվերանորոգում և նորովի կառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
9002		Ծրագրի անվանումը`	380,373.4
		Աջակցություն մտավոր սեփականության օբյեկտների պաշտպանությանը
		Ծրագրի նպատակը`
		Մտավոր սեփականության օբյեկտների իրավական պահպանում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մտավոր սեփականության օբյեկտների իրավատերերի բացառիկ իրավունքների շտեմարանիշարունակական համալրում և վարում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	240,888.8
		Մտավոր սեփականության օբյեկտների գրանցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Որոնման համակարգի արդիականացում և միջազգային չափորոշիչների ներդնում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31002	Միջոցառման անվանումը`	139,484.6
		ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարության Մտավոր սեփականությանգործակալության տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխատակազմի բնականոն գործունեությունն ապահովելու համար անհրաժեշտ ապրանքների ևսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ արտաքին գործերի նախարարություն	15,532,193.7
1050		Ծրագրի անվանումը`	69,660.8
		Միջազգային հարաբերությունների և դիվանագիտության ոլորտում մասնագետներիպատրաստում և վերապատրաստում
		Ծրագրի նպատակը`
		Դիվանագիտական և պետական ծառայության արդյունավետության բարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Դիվանագիտական ծառայության համալրում նոր և որակյալ մասնագետներով, պետական ծառայության, այդ թվում` դիվանագիտական ծառայողների վերապատրաստում, տեսականգիտելիքների և գործնական հմտությունների բարելավում և նրանց աշխատանքիարդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	69,660.8
		Միջազգային հարաբերությունների և դիվանագիտության ոլորտում մասնագետներիպատրաստում և վերապատրաստում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ուսումնական գործընթացի կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1061		Ծրագրի անվանումը`	1,895,820.9
		Արտաքին գործերի ոլորտում Կառավարության քաղաքականության մշակում և իրականացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Միջազգային իրավունքի հիման վրա բոլոր պետությունների հետ բարիդրացիական,փոխշահավետ հարաբերությունների հաստատում և զարգացում, միջազգային հարաբերություններում ՀՀ շահերի և իրավունքների ներկայացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ ինքնիշխանության պաշտպանություն, արտաքին անվտանգության բաղադրիչի ամրապնդում, ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորում, ՀՀ միջազգ. հեղինակության բարձրացում, զարգացման համարարտաքին բարենպաստ պայմանների ապահովում, արտերկրում ՀՀ քաղաքացիների շահերիպաշտպանություն
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,843,070.9
		Կառավարության արտաքին քաղաքականության մշակում և իրագործման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Կառավարության ծրագրի հիման վրա արտաքին գործերի բնագավառումքաղաքականության մշակում և իրականացում, դիվանագիտական ծառայության կազմակերպումև ղեկավարում, հյուպատոսական ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	52,750.0
		ՀՀ մուտքի վիզաների, վերադարձի վկայականների և պաշտպանված ձևաթղթերի տպագրությանաշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանում և արտերկրում հյուպատոսական ծառայությունների մատուցման տեխնիկականապահովման նպատակով հրատարակչական, տեղեկատվական և տպագրական ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1118		Ծրագրի անվանումը`	2,498,700.0
		Համագործակցություն միջազգային կազմակերպությունների հետ
		Ծրագրի նպատակը`
		Միջազգային կազմակերպությունների հետ և դրանց շրջանակներում բնականոնփոխհարաբերությունների ու արդյունավետ համագործակցության ապահովում և ընդլայնում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Միջազգային կազմակերպություններում ՀՀ առավել ակտիվ ներգրավվածություն, լիարժեքանդամակցության ապահովում և ՀՀ շահերի պաշտպանություն: Հայաստանում միջազգ. կազմակերպությունների կողմից տարբեր ծրագրերի իրականացում, աջակցություն ընթացողբարեփոխումների գործընթացներ
Ծրագրի միջոցառումներ
	12001	Միջոցառման անվանումը`	2,489,100.0
		Միջազգային կազմակերպություններին ՀՀ անդամակցության վճարներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջազգային կազմակերպությունների աշխատանքներին ՀՀ մասնակցության, երկրում նրանցկողմից տարբեր ծրագրերի իրականացման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	9,600.0
		ՆԱՏՕ-ի հասարակական տեղեկատվական կենտրոնի գործունեության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երևանում ՆԱՏՕ-ի հասարակական տեղեկատվական կենտրոնի գրասենյակի վարձակալությանվճար
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1128		Ծրագրի անվանումը`	10,882,180.8
		Օտարերկրյա պետություններում ՀՀ դիվանագիտական ծառայության մարմիններիգործունեության կազմակերպում և իրականացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Երկկողմ և բազմակողմ միջազգային հարաբերություններում ՀՀ ներկայացում, օտարերկրյա պետություններում ՀՀ քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց շահերի պաշտպանություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Միջազգային հարաբերություններում ՀՀ ներգրավվածության աստիճանի և երկրի միջազգային հեղինակության բարձրացում, արտերկրում ՀՀ քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց շահերի պաշտպանություն և ապահովում, Սփյուռքի անհատների և կառույցների հետ հարաբերությունների զարգացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	10,855,720.0
		Օտարերկրյա պետություններում և միջազգային կազմակերպություններում հավատարմագրված ՀՀ դիվանագիտական ծառայության մարմինների գործունեության իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օտարերկրյա պետություններում և միջազգային կազմակերպություններում դիվանագիտականգործունեության միջոցով արտաքին գործերի բնագավառում ՀՀ Կառավարությանքաղաքականության իրականացում, հյուպատոսական ծառայության մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	11,682.3
		ՆԱՏՕ-ում ՀՀ առաքելության գրասենյակի գործունեության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՆԱՏՕ-ի նոր կենտրոնակայանում գործընկեր երկրների համար նախատեսված մասնաշենքում հիմնանորոգման ծախսերի փոխհատուցում` Հայաստանին տրամադրված տարածքի մասնաբաժնի մասով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	14,778.5
		Արտերկրում ՀՀ դեսպանությունների շենքային պայմանների ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բելգիայում ՀՀ դեսպանության շենքի գնման (2005թ.) ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1178		Ծրագրի անվանումը`	185,831.2
		Հայաստանի Հանրապետությունում և օտարերկրյա պետություններում արարողակարգային միջոցառումների իրականացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Հայաստանի Հանրապետությունում և ՀՀ միջազգային հարաբերություններում պետականարարողակարգային կանոնների միասնական կիրառում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում և օտարերկրյա պետություններում միջազգային արարողակարգային չափանիշներին համապատասխան միջոցառումների ընթացակարգերի և ծիսակարգերի կազմակերպում և իրականացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	185,831.2
		Հայաստանի Հանրապետությունում և օտարերկրյա պետություններում արարողակարգային միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետությունում և օտարերկրյա պետություններում միջազգայինարարողակարգային չափանիշներին համապատասխան միջոցառումների կազմակերպում և իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարություն	6,917,223.1
1016		Ծրագրի անվանումը`	317,590.2
		Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատում և մոնիթորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել շրջակա միջավայրի և բնական ռեսուրսների (բացառությամբ օգտակարհանածոների) պահպանությանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Շրջակա միջավայրի վերաբերյալ ամբողջական տեղեկատվության հրապարակում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	45,250.4
		Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատում և փորձաքննություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման և փորձաքննության աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	272,339.8
		Շրջակա միջավայրի մոնիթորինգ և տեղեկատվության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի և տեղեկատվության տրամադրման աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1071		Ծրագրի անվանումը`	1,189,377.5
		Շրջակա միջավայրի ոլորտում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Շրջակա միջավայրի պահպանությանն ուղղված պետական քաղաքականության մշակում և իրականացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Շրջակա միջավայրի պահպանությանն ուղղված օրենսդրական դաշտի բարելավում, իրականացվող ծրագրերի ազդեցության և արդյունավետության աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,073,508.6
		Շրջակա միջավայրի ոլորտում քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Շրջակա միջավայրի պահպանությանն ուղղված օրենսդրական դաշտի բարելավում, իրականացվող ծրագրերի արդյունավետության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	99,932.7
		Շրջակա միջավայրի ոլորտի ծրագրերի իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Շրջակա միջավայրի ոլորտի ծրագրերի մշակում և իրականացման համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	15,936.2
		ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության տեխնիկական կարողությունների ընդլայնում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համակարգչային սարքավորումների և գրասենյակային գույքի ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1133		Ծրագրի անվանումը`	178,670.1
		Բնապահպանական ծրագրերի իրականացում համայնքներում
		Ծրագրի նպատակը`
		Տնտեսական գործունեության հետևանքով շրջակա միջավայրին և բնակչության առողջությանըպատճառված վնասների մեղմմանն ուղղված ծրագրերի իրականացման համակարգում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ազդակիր համայնքներում բարելավված շրջակա միջավայր
Ծրագրի միջոցառումներ
	12001	Միջոցառման անվանումը`	178,670.1
		Բնապահպանական սուբվենցիաներ համայնքներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տնտեսական գործունեության հետևանքով շրջակա միջավայրին և բնակչության առողջությանըպատճառված վնասների մեղմմանն ուղղված ծրագրերի իրականացման աջակցությունազդակիր համայնքներին
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1155		Ծրագրի անվանումը`	2,770,872.0
		Բնական պաշարների և բնության հատուկ պահպանվող տարածքների կառավարում ևպահպանում
		Ծրագրի նպատակը`
		Բնական պաշարների և կենսաբազմազանության արդյունավետ կառավարում և պահպանություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Բնական պաշարների և կենսաբազմազանության վերարտադրության աճի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	936,000.0
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի (KfW) կողմից տրամադրվող «Կովկասի պահպանվողտարածքների աջակցության ծրագիր-Հայաստան (Էկոտարածաշրջանային ծրագիր-Հայաստան,3-րդ փուլ)» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի (KFW) կողմից տրամադրվողդրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	117,062.0
		Սևանա լճի ջրածածկ անտառտնկարկների մաքրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սևանա լճի ջրածածկ անտառտնկարկների մաքրման աշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	7,624.3
		Սևանա լճում և նրա ջրահավաք ավազանում ձկան և խեցգետնի պաշարների հաշվառում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սևանա լճում և նրա ջրահավաք ավազանում ձկան և խեցգետնի պաշարների հաշվառմանաշխատանքներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	303,199.7
		«Սևան» ազգային պարկի պահպանության, պարկում գիտական ուսումնասիրությունների,անտառատնտեսական աշխատանքների կատարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Սևան» ազգային պարկի տարածքում պահպանության, գիտական ուսումնասիրությունների,անտառատնտեսական աշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	163,451.0
		«Դիլիջան» ազգային պարկի պահպանության, պարկում գիտական ուսումնասիրությունների,անտառատնտեսական աշխատանքների կատարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Դիլիջան» ազգային պարկի տարածքում պահպանության, գիտական ուսումնասիրությունների,անտառատնտեսական աշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	168,345.6
		Արգելոցապարկային համալիր ԲՀՊ տարածքների պահպանության, գիտականուսումնասիրությունների, անտառատնտեսական աշխատանքների կատարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ԲՀՊ տարածքներում պահպանության, գիտական ուսումնասիրությունների,անտառատնտեսական աշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	152,887.3
		«Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցի պահպանության, գիտական ուսումնասիրությունների կատարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցի տարածքում պահպանության, գիտականուսումնասիրությունների, անտառատնտեսական աշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	53,640.0
		«Արփի լիճ» ազգային պարկի պահպանության, պարկում գիտական ուսումնասիրությունների կատարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Արփի լիճ» ազգային պարկի պահպանության, գիտական ուսումնասիրությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	15,603.8
		«Զիկատար» պետական արգելավայրի պահպանություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Զիկատար» պետական արգելավայրի պահպանության, գիտական ուսումնասիրությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	169,524.2
		Զանգեզուր կենսոլորտային համալիր ԲՀՊ տարածքների պահպանության, գիտականուսումնասիրությունների, անտառատնտեսական աշխատանքների կատարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ԲՀՊ տարածքներում պահպանության, գիտական ուսումնասիրությունների,անտառատնտեսական աշխատանքների կատարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	277,546.8
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի (KFW) աջակցությամբ իրականացվողդրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում Սյունիքի մարզի ԲՀՊՏ-ների հարակիցբնակավայրերի կարողությունների բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սյունիքի մարզի ԲՀՊՏ-ների հարակից բնակավայրերում տնային տնտեսությունների կարողությունների բարելավմանն ուղղված աջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	32001	Միջոցառման անվանումը`	405,987.3
		Գերմանիայի զարգացման վարկերի բանկի (KFW) աջակցությամբ իրականացվողդրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում Սյունիքի մարզի ԲՀՊՏ-ներին, անտառայինտարածքների, ոլորտի պետական կառույցների տեխնիկական կարողությունների բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սյունիքի մարզի ԲՀՊՏ-ների, անտառային տարածքների, ոլորտի պետական կառույցներիտեխնիկական կարողությունների բարելավմանն ուղղված աջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1173		Ծրագրի անվանումը`	2,109,975.2
		Անտառների կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		Անտառային տարածքների կայուն կառավարում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Կայուն կառավարվող անտառային տարածքների աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	267,075.4
		Անտառային ոլորտում քաղաքականության մշակման և աջակցության ծառայությունների, ծրագրերի համակարգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անտառային ոլորտի քաղաքականության մշակման, աջակցության և համակարգման ծրագրեր
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	1,126,664.3
		Անտառպահպանական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անտառային տարածքների պահպանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	15,000.0
		Անտառների կադաստրի վարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անտառների հաշվառում և անտառային պետական կադաստրի վարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	43,710.9
		Անտառների վնասակար օրգանիզմների դեմ պայքար
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անտառածածկ տարածքներում վնասատուների և հիվանդությունների դեմ պայքար
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	53,325.8
		Անտառային պետական մոնիտորինգի իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անտառային տարածքներում ուսումնասիրությունների և մասնակի դիտարկումների անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,552.8
		ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության Անտառային կոմիտեի տեխնիկական կարողությունների ընդլայնում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համակարգչային սարքավորումների և գրասենյակային գույքի ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31003	Միջոցառման անվանումը`	61,126.0
		ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության Անտառային կոմիտեի շենքային պայմաններիբարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Շենքերի և կառույցների հիմնանորոգում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	32001	Միջոցառման անվանումը`	539,520.0
		Անտառվերականգնման և անտառապատման աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անտառվերականգնման և անտառապատման աշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1186		Ծրագրի անվանումը`	350,738.1
		Բնագիտական նմուշների պահպանություն և ցուցադրություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել բնապահպանական աշխարհայացքի ձևավորմանը, բնակչության էկոլոգիականդաստիարակությանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մշտական և ժամանակավոր ցուցահանդեսների միջոցով հավաքածուները ներկայացնել հանրությանը և իրականացնել բնապահպանական քարոզչություն
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	48,328.8
		Բնագիտական նմուշների պահպանություն և ցուցադրություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանին բնորոշ բնության օբյեկտների նմուշների պահպանում, ֆոնդերի թարմացում, նմուշների ցուցահանդեսների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	302,409.3
		Կենդանաբանական այգու ցուցադրություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն Երեանի քաղաքային համայնքին մշակութային ժամանցի միջոցառումների իրականացման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ կրթության և գիտության նախարարություն	179,041,539.3
1041		Ծրագրի անվանումը`	2,330,294.8
		Մեծ նվաճումների սպորտ
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել Հայաստանում մեծ սպորտի շարունակական զարգացմանը և միջազգային հարթակներում ՀՀ դիրքի բարելավմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ առաջնությունների ընդլայնում, միջազգային սպորտային միջոցառումներին մասնակցությանև նվաճումների ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,367,960.9
		ՀՀ առաջնություններին և միջազգային միջոցառումներին մասնակցության ապահովման համարմարզիկների նախապատրաստում և առաջնությունների անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզաձևերի ազգային ֆեդերացիաների կողմից մարզիկների պատրաստում և տարբեր մարզաձևերի ՀՀ առաջնությունների և միջազգային մրցաշարերի անցկացում, ուսումնամարզական հավաքների կազմակերպում և միջազգային միջոցառումներին մասնակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	81,840.0
		ՀՀ հավաքական թիմերին մարզահագուստով և մարզահանդերձանքով ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ հավաքական թիմերին անհրաժեշտ մարզահագուստով և մարզահանդերձանքովապահովման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	9,000.0
		Ադապտիվ սպորտին առնչվող ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հաշմանդամային մարզական հասարակական կազմակերպությունների կողմից ՀՀառաջնություններին և միջազգային միջոցառումներին մասնակցության ապահովման համարմարզիկների նախապատրաստում և առաջնությունների անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	131,023.5
		Սպորտային բժշկության և հակադոպինգային հսկողության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ հավաքական թիմերի մարզիկների բժշկական հսկողություն, հիվանդությունների ևվնասվածքների ախտորոշում և բուժում, հակադոպինգային հսկողության իրականացում, նրանցդեղորայքով և վերականգնողական միջոցներով ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	13,022.2
		Աջակցություն հայկական կոխ ըմբշամարտ մարզաձևի զարգացմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն հայկական կոխ ըմբշամարտ մարզաձևի զարգացմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	5,178.7
		Նավամոդելային սպորտի զարգացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մասնակցություն միջազգային մրցույթներին
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	145,449.6
		Շախմատիստների պատրաստման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի շախմատի ակադեմիա հիմնադրամի սաների ամենօրյա անվճար ուսուցում, միջազգային գրոսմայստերների և վարպետների պատրաստում, նրանց համար ուսումնամարզական հավաքների և մրցաշարերի կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	120,888.8
		2020 թվականի Տոկիոյի 32-րդ Օլիմպիական խաղերին Հայաստանի մարզականպատվիրակության նախապատրաստման և մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		2020 թվականի Տոկիոյի 32-րդ Օլիմպիական խաղերին Հայաստանի մարզականպատվիրակության նախապատրաստում և մասնակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11018	Միջոցառման անվանումը`	6,400.1
		2020 թվականի Տոկիոյի պարալիմպիկ խաղերի Հայաստանի մարզական պատվիրակության մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		2020 թվականի Տոկիոյի պարալիմպիկ խաղերի Հայաստանի մարզական պատվիրակության նախապատրաստման և մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11022	Միջոցառման անվանումը`	571.2
		Ֆրանկոֆոնիայի մարզամշակութային խաղերին Հայաստանի մարզական պատվիրակության մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ֆրանկոֆոնիայի մարզամշակութային խաղերին Հայաստանի մարզական պատվիրակության մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11023	Միջոցառման անվանումը`	2,796.2
		Խուլերի ձյուդոյի աշխարհի առաջնություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խուլերի ձյուդոյի աշխարհի առաջնությանը Հայաստանի մարզական պատվիրակության մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11024	Միջոցառման անվանումը`	8,383.6
Ծրագրային դասիչը		Բյուջետային գլխավոր կարգադրիչների, ծրագրերի և միջոցառումների անվանումները	Գումարը (հազար դրամ)
Ծրագիր Միջոցառում
		Խուլերի ըմբշամարտի աշխարհի առաջնություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խուլերի ըմբշամարտի աշխարհի առաջնությանը Հայաստանի մարզական պատվիրակության մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11025	Միջոցառման անվանումը`	3,252.8
		Պարափաուերլիֆտինգի աշխարհի գավաթին Հայաստանի մարզական պատվիրակության մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պարափաուերլիֆտինգի աշխարհի գավաթին Հայաստանի մարզական պատվիրակության մասնակցության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	150,000.0
		Միջազգային մարզական միջոցառումների հաղթողներին և մրցանակակիրներին դրամական մրցանակների հանձնում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջազգային մարզական միջոցառումների հաղթողներին և մրցանակակիրներին դրամական մրցանակների հանձնում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	118,317.6
		ՀՀ հավաքական թիմերի գլխավոր և ավագ մարզիչների վարձատրություն և աշխարհի չեմպիոններին, օլիմպիական խաղերի և շախմատի համաշխարհային օլիմպիադայի մրցանակակիրներին պատվովճարի հատկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ հավաքական թիմերի գլխավոր և ավագ մարզիչների վարձատրություն և աշխարհի չեմպիոններին, օլիմպիական խաղերի և շախմատի համաշխարհային օլիմպիադայի մրցանակակիրներին պատվովճարի հատկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	157,000.0
		Օլիմպիական խաղերում, աշխարհի և Եվրոպայի առաջնություններում բարձր արդյունքների հասած ՀՀ հավաքական թիմերի մարզիկներին և նրանց մարզիչներին անվանական թոշակի հատկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օլիմպիական խաղերում, աշխարհի և Եվրոպայի առաջնություններում բարձր արդյունքների հասած ՀՀ հավաքական թիմերի մարզիկներին և նրանց մարզիչներին անվանական թոշակի հատկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	5,192.2
		Հակադոպինգային համաշխարհային գործակալությանը անդամակցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հակադոպինգային համաշխարհային գործակալությանը (WADA) անդամակցելուանդամավճարի հատկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12005	Միջոցառման անվանումը`	4,017.4
		Եվրախորհրդի սպորտի մասին համաձայնագրին անդամակցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Եվրախորհրդի սպորտի մասին ընդլայնված մասնակի համաձայնագրին անդամակցելուանդամավճարի հատկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1045		Ծրագրի անվանումը`	14,325,524.0
		Նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Աշխատաշուկայի արդի պահանջներին համապատասխան նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության որակավորում ունեցող մասնագետների պատրաստում, կրթության մատչելիության ապահովում:
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության գրավչությանբարձրացում, մատչելի և մրցունակ նախնական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	12001	Միջոցառման անվանումը`	463,140.0
		Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) կրթություն ստացող ուսանողների կրթաթոշակ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) կրթություն ստացող ուսանողներին կրթաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	888,538.8
		Միջին մասնագիտական կրթություն ստացող ուսանողների կրթաթոշակ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջին մասնագիտական կրթություն ստացող ուսանողներին կրթաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	2,430,960.5
		Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) կրթության գծով ուսանողական նպաստների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) կրթության գծով ուսանողական նպաստների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	8,337,776.6
		Միջին մասնագիտական կրթության գծով ուսանողական նպաստների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջին մասնագիտական կրթության գծով ուսանողական նպաստների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	32001	Միջոցառման անվանումը`	2,205,108.1
		Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների շենքային պայմանների բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՆՄՄԿՈՒ հաստատությունների շենքերի հիմնանորոգման և նախագծման (շինարարականաշխատանքներ, ջեռուցման համակարգի ստեղծում, ներքին հարդարում, տարածքիբարեկարգում) աշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1056		Ծրագրի անվանումը`	815,222.4
		Կինեմատոգրաֆիայի ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Կինոարվեստի և կինոարտադրության զարգացմանն աջակցություն, հայկական ավանդույթներիշարունակականության ապահովում և կինոարվեստի հանրահռչակում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Կինոարտադրության ընդլայնում և տարածում, հասարակության կինոհաղորդակցությանբարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	509,339.0
		Կինոնկարների արտադրություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խաղարկային, մուլտիպլիկացիոն և վավերագրական կինոնկարների արտադրություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	8,118.2
		Կինո-ֆոտո-ֆոնո հավաքածուի պահպանման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կինո-ֆոտո-ֆոնո հավաքածուի պահպանում, վերականգնում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	160,148.8
		Ազգային կինոծրագրերի իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խաղարկային և մուլտիպլիկացիոն կինոնկարների արտադրության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	47,616.4
		Փաստավավերագրական կինոծրագրերի իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Վավերագրական կինոնկարների արտադրության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	90,000.0
		Աջակցություն կինոարվեստին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կինոարվեստի հանրահռչակում, տարածում, մատչելիության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1075		Ծրագրի անվանումը`	3,216,452.7
		Մշակութային ժառանգության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Մշակութային ժառանգության պահպանում, օգտագործում, համալրում և հանրահռչակում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մշակութային ժառանգության շարունակական պահպանում, մշակութային զբոսաշրջությանզարգացում և խթանում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	110,974.0
		Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հուշարձանների պետական հաշվառում, պահպանական գոտիների նախագծերի կազմում, հուշարձանների պետական կադաստրի կազմում, պեղումների կատարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	33,369.1
		Մշակութային արժեքների փորձաքննության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մշակութային նշանակության առարկաների մշակութաբանական և արվեստաբանականփորձաքննություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	59,466.0
		Աջակցություն հայկական պատմամշակութային հուշարձանների վավերագրմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հուշարձանների լուսանկարում, չափագրում, վիմագրերի ընդօրինակում և վերծանում, քարտեզագրում, գրավոր աղբյուրների և արխիվային նյութերի ուսումնասիրություն, հուշարձանի վավերագրերի կազմում, վավերագրված հուշարձանների ցուցակների կազմում ըստբնակավայրերի
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	2,524,643.6
		Թանգարանային ծառայություններ և ցուցահանդեսներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Թանգարանային նմուշների պահպանություն, ցուցահանդեսների կազմակերպում, մասնագետների վերապատրաստում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	48,000.0
		Աջակցություն ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անցյալում ստեղծված, պահպանվող, կիրառվող և բանավոր ճանապարհով փոխանցվողավանդական մշակութային արժեքների ամբողջության պահպանությանն ուղղված ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	21001	Միջոցառման անվանումը`	250,000.0
		Հուշարձանների ամրակայում, նորոգում և վերականգնում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հուշարձանների գիտանախագծային փաստաթղթերի կազմում, հրատապ ուսումնասիրում,վավերագրման և ուսումնասիրման աշխատանքներ, հետախուզում և հնագիտական պեղում,ամրակայում, նորոգում և վերականգնում
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
	32001	Միջոցառման անվանումը`	190,000.0
		Ներդրումներ թանգարանների և պատկերասրահների հիմնանորոգման համար
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Թանգարանների և պատկերասրահների շենքերի, մասնաշենքերի հիմնանորոգում, համաշինարարական աշխատանքներ, ջեռուցման համակարգի իրականացում, ներքին հարդարում, տարածքի բարեկարգում և նախագծում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1111		Ծրագրի անվանումը`	10,614,765.7
		Բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Ապահովել մատչելի, որակյալ և մրցունակ բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական կրթություն:
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Գիտելիքների տնտեսության և գիտության զարգացման արդի պահանջներին համապատասխան բարձրագույն և հետբուհական մասնագիտական որակավորում ունեցող մասնագետների պատրաստում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	47,259.5
		Ակադեմիական փոխճանաչման և շարժունեւթյան ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ավարտական փաստաթղթերի ու դիպլոմների փոխճանաչման վկայականների խորհրդատվության տրամադրում` հիմնվելով Եվրոպական կրթական չափորոշիչների վրա
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	916,363.5
		Բարձրագույն մասնագիտական կրթություն ստացող ուսանողների կրթաթոշակ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բարձրագույն մասնագիտական կրթություն ստացող ուսանողների կրթաթոշակ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	365,040.0
		Հետբուհական մասնագիտական կրթություն ստացող ուսանողների կրթաթոշակ բուհական հաստատություններում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հետբուհական մասնագիտական կրթության գծով կրթաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	35,028.0
		Ասպիրանտական և դոկտորանտական կրթաթոշակներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կրթաթոշակներ ասպիրանտական և դոկտորանտական կրթության մեջ գտնվող անձանց
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	8,380,144.4
		Բարձրագույն մասնագիտական կրթության գծով ուսանողական նպաստների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բարձրագույն մասնագիտական կրթություն ստացող ուսանողների նպաստներ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12005	Միջոցառման անվանումը`	592,816.6
		Հետբուհական մասնագիտական կրթության գծով նպաստների տրամադրում բուհական հաստատություններում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հետբուհական մասնագիտական կրթության գծով նպաստների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12006	Միջոցառման անվանումը`	47,866.8
		Հետբուհական մասնագիտական կրթության գծով նպաստների տրամադրում գիտակրթական հաստատություններում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գիտական կադրերի պատրաստման համար նպաստների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12007	Միջոցառման անվանումը`	33,275.8
		Երևանում բարձրագույն կրթության հասանելիության ապահովում մարզաբնակ ուսանողներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ուսանողներին զեղչային գներով հանրակացարանային պայմանների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12008	Միջոցառման անվանումը`	96,971.1
		Ուսումնական վարկերի տոկոսավճարների մասնակի փոխհատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ուսումնական վարկերի տոկոսավճարների մասնակի փոխհատուցում` 2 տոկոսային կետիչափով, բարձր առաջադիմության դեպքում 3 տոկոսային կետի չափով:
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12009	Միջոցառման անվանումը`	100,000.0
		Աջակցություն արտասահմանում սովորող ուսանողներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն միջազգային վարկանշավորման ցանկերում ընդգրկված ԲՈՒՀ-երում սովորողուսանողներին
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1115		Ծրագրի անվանումը`	978,187.4
		Երիտասարդության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել սոցիալ-տնտեսական, քաղաքական և մշակութային կյանքին երիտասարդների լիարժեք ներգրավմանը և նրանց ստեղծագործական ներուժի ամբողջական դրսևորմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հասարակական կյանքում երիտասարդների արդյունավետ ներգրավվածության և դրսևորման ընդլայնում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	288,163.2
		Երիտասարդական պետական քաղաքականությանն ուղղված ծրագրեր և միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հասարակական կյանքին երիտասարդների ակտիվ մասնակցության, երիտասարդության շրջանում առողջ ապրելակերպի, հոգևոր-մշակութային, հայրենասիրական դաստիարակության խթանում, երիտասարդների զբաղվածության հնարավորությունների մեծացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	9,600.0
		Երիտասարդական ծրագրերի շրջանակներում թրաֆիքինգի դեմ պայքարի միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարդկանց շահագործման (թրաֆիքինգի) կանխարգելմանն ուղղված քարոզչական միջոցառումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	15,270.0
		ՀՀ տարվա երիտասարդական մայրաքաղաք
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տարածքային համաչափ զարգացում, մարզերում երիտասարդական ծրագրերի մշակմանն ուիրականացմանը նպաստում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	663,860.0
		Աջակցություն երիտասարդ ընտանիքներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Երիտասարդ ընտանիքներին մատչելի բնակարաններ» պետական նպատակային ծրագրի համաֆինանսավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	1,294.2
		«Երիտասարդական քարտի միջոցով երիտասարդության շարժունություն» ընդլայնված մասնակի համաձայնագրին անդամակցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Եվրոպայի խորհրդի «Երիտասարդական քարտի միջոցով երիտասարդության շարժունություն» ընդլայնված մասնակի համաձայնագրի նկատմամբ Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսական պարտավորությունների կատարում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1124		Ծրագրի անվանումը`	1,750,063.3
		Գրքի և գրչության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել գրականության զարգացմանը, տարածմանը և հանրահռչակմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Գրքի և գրական արտադրանքի բազմազանության և հասանելիության ապահովում,ստեղծագործական գործընթացների խթանում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	22,827.0
		Գրքերի ձեռքբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մշակույթը ներկայացնող հանրամատչելի, գիտամշակութային, քննադատական տեսությունպարունակող գրքերի ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	63,407.7
		Թարգմանական ծրագրեր և աջակցություն ստեղծագործողներին ու հետազոտողներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային փոքրամասնությունների, էլեկտրոնային թարգմանական գրականության հրատարակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	68,520.0
		Ոչ պետական մամուլի հրատարակում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային փոքրամասնությունների համար Հայաստանում լույս տեսնող, մշակութային, գրականտպագիր և էլեկտրոնային, մամուլի հրատարակումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	1,493,122.0
		Գրադարանային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գրադարանային հավաքածուների պահպանում և համալրում, ընթերցողների սպասարկում,գրադարանային միջոցառումների կազմակերպում, գրադարանային կադրերիվերապատրաստում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	84,000.0
		Աջակցություն գրականության հանրահռչակմանը, գրական ծրագրերին և գրքերի միջազգայինցուցահանդեսներին մասնակցությանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գրական ժառանգության պահպանման և տարածման ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	9,786.6
		Տեսողությունը կորցրած հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար Բրայլյան տառատեսակովգրքերի տպագրություն, տետրերի պատրաստում և «Խոսող գրքերի» ձայնագրության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տեսողության խնդիրներով հաշմանդամություն ունեցող անձանց ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	32001	Միջոցառման անվանումը`	8,400.0
		Հանրային գրադարանների նյութատեխնիկական բազայի զարգացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրային գրադարանների նյութատեխնիկական բազայի զարգացում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1130		Ծրագրի անվանումը`	1,880,618.0
		Կրթության և գիտության բնագավառի պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Ապահովել համընդհանուր, հավասարապես հասանելի, ներառական և որակյալ կրթություն`բավարարելով տնտեսության ու հասարակության պահանջները, լիարժեք ծառայելով ազգայինշահերին
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Կրթության և գիտության բնագավառում իրականացվող ծրագրերի ազդեցության ևարդյունավետության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,776,031.1
		Կրթության և գիտության բնագավառի պետական քաղաքականության մշակման, ծրագրերի համակարգման և մոնիտորինգի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կրթության և գիտության բնագավառի պետական քաղաքականության մշակման, ծրագրերի համակարգման և մոնիտորինգի ծառայությունների ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	92,519.0
		Լեզվի բնագավառում պետական քաղաքականության մշակման և իրականացման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Լեզվի բնագավառում պետական քաղաքականության մշակման և իրականացման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	8,477.3
		ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության կարողություններիզարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության աշխատանքայինպայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31002	Միջոցառման անվանումը`	3,590.6
		Լեզվի կոմիտեի կարողությունների զարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Լեզվի կոմիտեի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1146		Ծրագրի անվանումը`	98,210,687.6
		Հանրակրթության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Ապահովել անվճար և որակյալ հանրակրթություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մտավոր, հոգևոր, ֆիզիկական և սոցիալական ունակությունների համակողմանի ու ներդաշնակզարգացմամբ, հայրենասիրության, պետականության և մարդասիրության ոգով դաստիրակված,պատշաճ վարքով և վարվելակերպով անձի ձևավորում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	29,881,908.9
		Տարրական ընդհանուր հանրակրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պարտադիր կրթության առաջին մակարդակում սովորողների ընդգրկվածության,գրագիտության և համակողմանի զարգացման բարձր մակարդակի ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	39,310,667.6
		Հիմնական ընդհանուր հանրակրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պարտադիր կրթության երկրորդ մակարդակում սովորողների ընդգրկվածության,գրագիտության և համակողմանի զարգացման բարձր մակարդակի ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	19,557,604.8
		Միջնակարգ ընդհանուր հանրակրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պարտադիր կրթության երրորդ մակարդակում սովորողների ընդգրկվածության, գրագիտությանև համակողմանի զարգացման բարձր մակարդակի ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	352,277.1
		Տարրական հատուկ հանրակրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պարտադիր կրթության առաջին մակարդակում սովորողների ընդգրկվածության ևգրագիտության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	554,036.5
		Հիմնական հատուկ հանրակրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պարտադիր կրթության երկրորդ մակարդակում սովորողների ընդգրկվածության ևգրագիտության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	574,700.6
		Միջնակարգ հատուկ հանրակրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պարտադիր կրթության երրորդ մակարդակում սովորողների ընդգրկվածության, գրագիտությանև համակողմանի զարգացման բարձր մակարդակի ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	215,271.8
		Ներառական կրթություն տարրական դպրոցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տարրական դպրոցում կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների տարրական կրթության կազմակերպման կրթաօժանդակ ծառայությունների մատուցման միջոցով սովորողների ընդգրկվածության և գրագիտության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	336,231.9
		Ներառական կրթություն միջին դպրոցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջին դպրոցում կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների կրթության կազմակերպման կրթաօժանդակ ծառայությունների մատուցման միջոցով սովորողների ընդգրկվածության և գրագիտության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	55,182.2
		Ներառական կրթություն ավագ դպրոցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ավագ դպրոցում կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների կրթության կազմակերպման կրթաօժանդակ ծառայությունների մատուցման միջոցով սովորողների ընդգրկվածության, համակողմանի զարգացման և գրագիտության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	255,405.3
		Տարրական մասնագիտացված հանրակրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տարրական կրթության մակարդակում մասնագիտացված հանրակրթական ծառայությունների մատուցման միջոցով սովորողների ընդգրկվածության և գրագիտության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11011	Միջոցառման անվանումը`	1,256,333.6
		Հիմնական մասնագիտացված հանրակրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հիմնական կրթության մակարդակում մասնագիտացված հանրակրթական ծառայությունների մատուցման միջոցով սովորողների ընդգրկվածության և գրագիտության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11012	Միջոցառման անվանումը`	1,916,022.2
		Միջնակարգ մասնագիտացված հանրակրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջնակարգ կրթության մակարդակում մասնագիտացված հանրակրթական ծառայությունների մատուցման միջոցով սովորողների ընդգրկվածության , համակողմանի զարգացման ևգրագիտության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11013	Միջոցառման անվանումը`	922,012.8
		Նախադպրոցական կրթություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նախադպրոցական կրթություն մակարդակում սաների ընդգրկվածության, զարգացման բարձրմակարդակի ապահովում, 5-6 տարեկան երեխաների նախապատրաստում տարրական դպրոցին
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11014	Միջոցառման անվանումը`	125,182.4
		Նորարարական մանկավարժական ծրագրերի իրականացում հանրակրթությունում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հեղինակային կրթական ծրագրերի վերամշակում և իրականացում, անհատի օժտվածությանզարգացման բաց համակարգ, ստեղծագործ անհատի կրթական պատվերի իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11015	Միջոցառման անվանումը`	61,090.0
		Դպրոցականների օլիմպիադաների անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օժտված երեխաների հայտնաբերում, խրախուսում, ազգային թիմերի ձևավորում, միջազգայինօլիմպիադաների մասնակիցների պատրաստում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11016	Միջոցառման անվանումը`	780,290.0
		Կրթական հաստատությունների աշակերտներին դասագրքերով և ուսումնականգրականությամբ ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթական դպրոցում ուսումնական գործընթացի արդյունավետության ապահովման ևբարձրացման նպատակով ոսւումնադիդակտիկ պարագաների ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11017	Միջոցառման անվանումը`	284,520.4
		Կրթական հաստատություններին ուսումնամեթոդական նյութերով ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ավարտական փաստաթղթերի, գովասանագրերի, դասամատյանների, մեդալների, ուսումնական ծրագրերի, մանկավարժական պարբերականների և ուսումնադիտողական պարագաների, հավաստագրերի և այլ ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11018	Միջոցառման անվանումը`	671,741.1
		Դպրոցներում STEM կրթության և ռոբոտատեխնիկայի զարգացման իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթական դպրոցի բնագիտամաթեմատիկական ուղղվածության մակարդակիզարգացում: Հանրակրթական դպրոցի սովոորղների կողմից մեխանիկայի, էլեկտրոնիկայի, ծրագրավորման և ռոբոտատեխնիկային հիմունքների ուսումնասիրություն և յուրացմանապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11019	Միջոցառման անվանումը`	7,766.5
		«Ազգային երգ ու պար»առարկայի ներդրում հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մշակույթի պահպանման, հանրայնացման, պարուսուցման ոլորտի համակարգվածգործունեության ապահովում, սովորողների ազգային ոգու ամրապնդում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11020	Միջոցառման անվանումը`	16,217.0
		Միջնակարգ հանրակրթություն երեկոյան դպրոցում (Շիրակի մարզ)
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ԱՆ Արթիկի քրեակատարողական հիմնարկում գտնվող ազատազրկված և միջնակարգ կրթություն չունեցող անձանց շրջանակում հանրակրթական ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11021	Միջոցառման անվանումը`	38,555.9
		Օժանդակություն «Հայ-չինական բարեկամության դպրոց» հիմնադրամին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն «Հայ չինական բարեկամության դպրոց» հիմնադրամի սպասարկմանը, կառավարմանը և շահագործմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11023	Միջոցառման անվանումը`	90,238.2
		Աջակցություն «Դասարան» կրթական հարթակի գործունեությանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աջակցություն «Դասարան» կրթական հարթակի գործունեությանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11024	Միջոցառման անվանումը`	39,430.0
		2022 թվականին ՀՀ-ում կենսաբանության միջազգային օլիմպիադայի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Որպես կենսաբանության միջազգային օլիմպիադայի մասնակից երկիր` 2022 թվականինօլիմպիադան հյուրընկալել Հայաստանում, որը կնպաստի նաև «Կենսաբանություն» առարկայիզարգացմանը, կբարձրացնի սովորողների հետաքրքրությունը բնագիտական առարկաների նկատմամբ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	47,577.9
		Փոխհատուցում ՀՀ հեռավոր, սահմանամերձ, լեռնային և բարձր լեռնային բնակավայրերիպետական հանրակրթական դպրոցների մանկավարժներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ հեռավոր, սահմանամերձ, լեռնային և բարձր լեռնային բնակավայրերի պետական հանրակրթական դպրոցների մանկավարժների ճանապարհածախսի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	275,976.7
		Հանրակրթական դպրոցների մանկավարժներին և դպրոցահասակ երեխաներինտրնասպորտային ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթական դպրոցների մանկավարժներին և դպրոցահասակ երեխաներինտրնասպորտային ծախսերի փոխհատուցման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	30,736.4
		Սոցիալապես անապահով և սահմանամերձ ընտանիքների երեխաների դասագրքերիվարձավճարների փոխհատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթական դպրոցի սոցիալապես անապահով ընտանիքների և սահմանամերձ համայնքների դպրոցների երեխաների դասագրքերի վարձավճարների փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	363,677.8
		Ատեստավորման միջոցով որակավորում ստացած ուսուցիչներին հավելավճարներիտրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ատեստավորման միջոցով տարակարգի որակավորում ստացած ուսուցիչներին համաապատասխան հավելավճարի տրամադրման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12008	Միջոցառման անվանումը`	154,902.0
		Նախադպրոցական այլընտրանքային ծախսաարդյունավետ մոդելների ներդրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետության շուրջ 201 համայնքներում, որտեղ չկան նախադպրոցական հաստատություններ, նախադպրոցական որևէ տիպի ծառայության մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12009	Միջոցառման անվանումը`	35,130.0
		Հանրակրթական դպրոցների աշակերտներին անվանական կրթաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օլիմպիադաների մասնակից և հաղթող հանրակրթական դպրոցների աշակերտներինանվանական կրթաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1147		Ծրագրի անվանումը`	591,622.1
		Ազգային արխիվի ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ ազգային արխիվային հավաքածուի պահպանության, համալրման, հաշվառման ևօգտագործման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ ազգային արխիվային հավաքածուի պահպանության, համալրման, հաշվառման,օգտագործման բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	591,622.1
		Արխիվային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ արխիվային հավաքածուի պահպանություն, համալրում, հաշվառում, հանրության կողմիցարխիվային նյութերի օգտագործման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1148		Ծրագրի անվանումը`	4,486,606.6
		Արտադպրոցական դաստիարակության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել հանրակրթական ուսուցման համակարգում ընդգրկված երեխաների ֆիզիկական, հոգևոր և գեղագիտական զարգացմանը, բնապահպանական և կիրառական գիտելիքների ձեռքբերմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ստեղծել պայմաններ սովորողների ազատ ժամանացի կազմակերպան միջոցով նրանցհետաքրքրությունների բացահայտման, ձևավորման և զարգացման համար
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,889,147.4
		Արտադպրոցական դաստիարակություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արվեստի, երաժշտության, սպորտի դասընթացներ մարզադպրոցներում , ստեղծագործական ևարտադպրոցական դաստիարակության այլ կենտրոններում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	9,300.0
		Մանկապատանեկան մարզական խաղերի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մանկապատանեկան մարզական խաղերի անցկացում և ԱՊՀ երկրների առաջնություններիանցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	32,550.0
		Դպրոցականների հանրապետական սպարտակիադայի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում սովորողների համար ամենամյահանրապետական սպորտային խաղերի` սպարտակիադաների կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	497,624.0
		Դպրոցականների ամառային հանգստի կազմակերպում և տրանսպորտային ծախսերիփոխհատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Զոհված, հաշմանդամ դարձած զինծառայողների և աշխարհազորայինների, ծնողազուրկ և սակավ ապահովված բազմազավակ ընտանիքների 7-13 տարեկան երեխաների ամառային հանգստի կազմակերպում և տրանսպորտային ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	626,311.0
		Արտադպրոցական դաստիարակություն հասարակական կազմակերպություների կողմից
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզական հասարակական կազմակերպությունների կողմից մարզիկների պատրաստում ևառաջնությունների անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	7,244.0
		Մարզիչ-մանկավարժների վերապատրաստման կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մանկապատանեկան մարզադպրոցներում աշխատող մարզիչ-մանկավարժներիվերապատրաստման կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	7,547.8
		«Հակոբ Կոջոյան» կրթահամալիր» ՊՈԱԿ-ում արտադպրոցական դաստիարակության կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Հակոբ Կոջոյան» կրթահամալիր» ՊՈԱԿ-ում արտադպրոցական դաստիարակության կազմակերպման նպատակով պետության կողմից համայնքի ղեկավարներին պատվիրակված լիազորությունների իրականացման ֆինանսավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11011	Միջոցառման անվանումը`	88,000.0
		Գրադարանային ֆոնդի համալրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետության դպրոցներից յուրաքանչյուրում 5-6 անուն հանրամատչելի գրականությամբապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11012	Միջոցառման անվանումը`	70,611.1
		«Քո արվեստը դպրոցում»
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում սովորող դպրոցականների համարիրականացնել մշակութային կրթության բաղադրիչի լրացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11013	Միջոցառման անվանումը`	32,795.0
		«Դասական երաժշտություն «Դաս A»
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ավագ դպրոցներում սովորող դպրոցականների համար իրականացնել երաժշտական ճաշակի և կրթության ձևավորում, շարունակականության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11014	Միջոցառման անվանումը`	37,269.4
		«Գիմնազիադա» համաշխարհային խաղերի մասնակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզիկ դպրոցականների մասնակցության ապահովում «Գիմնազիադա» համաշխարհային խաղերին
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11015	Միջոցառման անվանումը`	70,611.1
		Քո գիտությունը դպրոցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Իրականացնել դպրոցականների գիտական մտածողության զարգացում, հարգանքի ուակնածանքի ձևավորում դեպի գիտություն, գիտությունը որպես մեթոդաբանություն կիրառելուարվեստի զարգացում, ձևավորել սեր դեպի գիտական աշխատանք ու գիտություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11016	Միջոցառման անվանումը`	5,000.0
		ՀՀ հանրակրթական ծրագրեր իրականացնող ուսումնական հաստատությունների 11-րդդասարանների աշակերտների ռազմամարզական ճամբարի կազմակրպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նպաստել 11-րդ դասարաններում սովորող դպրոցականների մոտ «Նախնական զինվորական պատրաստություն» առարկայից ստացած գիտելիքների հարստացմանը և դրանց համապատասխան կարողությունների և հմտությունների զարգացմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11022	Միջոցառման անվանումը`	50,000.0
		Հայրենասիրական կրթադաստիարակչական հեռուստախաղ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նպաստել ՀՀ բոլոր մարզերի և Երևանի ավագ դպրոցների աշակերտների, ուսանողների ևզինվորների հայրենիքի և աշխարհի մասին գիտելիքների հարստացմանը, վերլուծական մտքի, հռետորական արվեստի, բանավեճի և մրցակցային կուլտուրայի զարգացմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	62,595.8
		Ուսումնամարզական գործընթացի իրականացում մարզադպրոցներում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տրանսֆերտների տրամադրում արտադպրոցական դաստիարակության կենտրոններումսովորող երեխաների ծախսերի փոխհատուցման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1162		Ծրագրի անվանումը`	12,690,932.9
		Գիտական և գիտատեխնիկական հետազոտությունների ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության հիմնարար, կիրառական և թեմատիկ հետազոտությունների իրականացում, ենթակառուցվածքի և ազգային արժեք ներկայացնողգիտական օբյեկտների պահպանում և զարգացում, գիտական ներուժի վերարտադրությանապահովում:
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Գիտության և տեխնիկայի զարգացման գերակա ուղղությունների հետազոտությունների իրականացում, գիտական ներուժի զարգացում, ազգային արժեք ներկայացնող գիտական օբյեկտների պահպանում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	194,013.3
		Գիտության բնագավառի պետական քաղաքականության մշակման, ծրագրերի համակարգման և մոնիտորինգի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գիտության բնագավառի պետական քաղաքականության իրականացում, մոնիտորինգի ևգիտության ծառայությունների ու ծրագրերի համակարգման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	7,147,410.2
		Գիտական ենթակառուցվածքի արդիականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գիտական կազմակերպությունների և բուհերի գիտական ստորաբաժանումների զարգացում, ծրագրերի իրականացում, գիտական սարքավորումների արդիականացում, միջազգային համագործակցության աջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	1,103,193.4
		Ազգային արժեք ներկայացնող գիտական օբյեկտների պահպանություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հին ձեռագրերի ինստիտուտի, ցեղասպանության թանգարանի, Բյուրարկանիաստղադիտարանի, Հայկենսատոխնոլոգիայի կենսաբանական թանգարանի, ԵՊՀ գրադարանիպահպանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	1,595,315.8
		Գիտական և գիտատեխնիկական պայմանագրային (թեմատիկ) հետազոտություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության պայմանագրային (թեմատիկ) հետազոտություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	144,000.0
		Գիտական և գիտատեխնիկական նպատակային-ծրագրային հետազոտություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գիտական և գիտատեխնիկական նպատակային-ծրագրային հետազոտություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	89,145.0
		Գիտական ամսագրերի և մենագրությունների հրատարակում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գիտական ամսագրերի և մենագրությունների հրատարակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	705,566.3
		Բարձր էներգիաների ֆիզիկայի բնագավառի ենթակառուցվածքների արդիականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ֆիզիկայի բնագավառում գիտական և գիտատեխնիկական հետազոտությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	275,411.0
		Արագացուցչային տեխնոլոգիաների զարգացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արագացուցչային ֆիզիկայի և տեխնիկայի բնագավառում գիտական և գիտատեխնիկական հետազոտությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	45,000.0
		Անտենային էտալոնների պահպանում և զարգացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ազգային անտենային էտալոնների պահպանում և զարգացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11012	Միջոցառման անվանումը`	147,107.5
		Գիտական գրադարանային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գրադարանային հավաքածուների պահպանում և համալրում, ընթերցողների սպասարկում,գրադարանային միջոցառումների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11013	Միջոցառման անվանումը`	160,370.4
		Գիտատեխնիկական գրադարանային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գրադարանային հավաքածուների պահպանում և համալրում, ընթերցողների սպասարկում,գրադարանային միջոցառումների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	842,000.0
		Գիտաշխատողներին գիտական աստիճանների համար տրվող հավելավճարներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական ծրագրերում ընդգրկված գիտական աստիճան ունեցող գիտաշխատողներին հավելավճարների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	182,400.0
		ՀՀ ԳԱԱ իսկական և թղթակից անդամների պատվովճարների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ԳԱԱ իսկական և թղթակից անդամների պատվովճարների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	32001	Միջոցառման անվանումը`	60,000.0
		ՀՀ ԳԱԱ ինստիտուտների տեխնիկական հագեցվածության բարելավում և արդիականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ԳԱԱ համակարգի կազմակերպությունները սարքավորումներով վերազինում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1163		Ծրագրի անվանումը`	217,522.3
		Մասսայական սպորտ
		Ծրագրի նպատակը`
		Բնակչության շրջանում առողջ ապրելակերպի արմատավորում, անհատի բազմակողմանի ուներդաշնակ զարգացման գործում ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի դերի բարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սպորտի նկատմամբ հետաքրքրվածության և մասնակցության ընդլայնում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	6,960.0
		ՀՀ մարզերում և ԱՀ-ում հանրապետական մարզական փառատոնի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ մարզերում և ԱՀ-ում ֆիզիկական ակտիվության և առողջության օրերի անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	46,784.2
		«Լավագույն մարզական ընտանիք» մրցույթի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Լավագույն մարզական ընտանիք» մրցույթի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	7,000.0
		Նախազորակոչային և զորակոչային տարիքի երիտասարդության հանրապետականռազմամարզական խաղերի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նախազորակոչային և զորակոչային տարիքի երիտասարդության հանրապետականռազմամարզական խաղերի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	16,945.3
		«Հաշմանդամություն ունեցող լավագույն մարզիկ» մրցույթի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Հաշմանդամություն ունեցող լավագույն մարզիկ» մրցույթի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	19,574.7
		«Լավագույն մարզական նախադպրոցական հաստատություն» մրցույթի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Լավագույն մարզական նախադպրոցական հաստատություն» մրցույթի կազմակերպում ևանցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	4,975.0
		«Երեխաների խնամքի և պաշտպանության լավագույն մարզական հաստատություն» մրցույթիանցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Երեխաների խնամքի և պաշտպանության լավագույն մարզական հաստատություն» մրցույթի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	20,349.9
		Հանրապետական ուսանողական մարզական խաղերի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետական ուսանողական մարզական խաղերի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	31,000.7
		ՀՀ մարզերի, Երևան քաղաքի և ԱՀ հանրակրթական դպրոցների 8-12 դասարաններիաշակերտների սպարտակիադայի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ մարզերի, Երևան քաղաքի և ԱՀ հանրակրթական դպրոցների 8-12 դասարաններիաշակերտների սպարտակիադայի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	28,773.4
		ՀՀ մարզերի, Երևան քաղաքի և ԱՀ հանրակրթական դպրոցների 1-3-րդ և 4-7-րդ դասարաններիաշակերտների միջև «Սպորտլանդիա» մարզական միջոցառման անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ մարզերի, Երևան քաղաքի և ԱՀ հանրակրթական դպրոցների 1-3-րդ և 4-7-րդ դասարաններիաշակերտների միջև «Սպորտլանդիա» մարզական միջոցառման կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	6,028.1
		ՀՀ գյուղական մարզական խաղերի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ գյուղական մարզական խաղերի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11011	Միջոցառման անվանումը`	700.0
		Պետական մարմինների աշխատողների միջև հրաձգության հանրապետական մրցույթիանցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական մարմինների աշխատողների միջև հրաձգության հանրապետական մրցույթի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11012	Միջոցառման անվանումը`	9,335.0
		Տարեցների հանրապետական խաղերի անցկացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տարեցների հանրապետական խաղերի կազմակերպում և անցկացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11013	Միջոցառման անվանումը`	4,096.0
		Ուսանողական մարզական միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ուսանողական մարզական խաղերի կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11017	Միջոցառման անվանումը`	15,000.0
		30-րդ համաշխարհային ձմեռային և 31-րդ համաշխարհային ամառային ունիվերսիադաներին մասնակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		30-րդ համաշխարհային ձմեռային և 31-րդ համաշխարհային ամառային ունիվերսիադաների մասնակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1168		Ծրագրի անվանումը`	8,120,238.5
		Արվեստների ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել ազգային հենքի վրա ժամանակակից թատերարվեստի, երաժշտարվեստի, կերպարվեստի և պարարվեստի զարգացմանը և հանրահռչակմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մրցունակ արվեստային արտադրանքի ստեղծում, ստեղծագործական գործընթացների խթանում, արվեստի նոր նախագծերի ներդրում և մշակութային կյանքում հասարակության ներգրավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,438,330.1
		Օպերային և բալետային արվեստի ներկայացումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օպերային և բալետային արվեստի ներկայացումների բեմադրություն, թատրոնիգործունեության ապահովում, ազգային օպերային և բալետային արվեստի խթանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	350,473.1
		Ազգային ակադեմիական թատերարվեստի ներկայացումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային թատերարվեստի ներկայացումների բեմադրության, թատրոնի գործունեությանապահովում, ազգային թատերավեստի խթանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	2,303,579.2
		Թատերական ներկայացումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Թատերական ներկայացումների բեմադրություններ և թատրոնների գործունեությանապահավում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	1,802,257.8
		Երաժշտարվեստի և պարարվեստի համերգներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երաժշտական, պարային, համերգային կազմակերպությունների գործունեության ապահովում և համերգային ծրագրերի իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	1,691,150.5
		Մշակութային միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արվեստի հանրահռչակում, տարածում, մատչելիության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	259,004.2
		Ազգային ակադեմիական խմբերգային համերգներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Խմբերգային համերգների իրականացում, Ազգային ակադեմիական երգչախմբիգործունեության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	422.4
		«Ժողովրդական» պատվավոր կոչման արժանացած անձանց ամենամսյա պատվովճարիվճարման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համընդհանուր ճանաչում ունենալու, արվեuտի զարգացման գործում ունեցած մեծ և բացառիկ վաuտակի համար Ժողովրդական պատվավոր կոչման արժանացած անձանց ամենամսյա պատվովճարի վճարման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	182,781.2
		Մարզահամերգային համալիրի պահպանություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրի պահպանության ապահովում, համերգների, փառատոների և այլ միջոցառումների սպասարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	42,240.0
		«Ժողովրդական» պատվավոր կոչման արժանացած անձանց պատվովճար
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համընդհանուր ճանաչում ունենալու, արվեuտի զարգացման գործում ունեցած մեծ և բացառիկ վաuտակի համար Ժողովրդական պատվավոր կոչման արժանացած անձանց ամենամսյա պատվովճարի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	32001	Միջոցառման անվանումը`	50,000.0
		Ներդրումներ թատրոնների շենքերի կապիտալ վերանորոգման համար
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Թատրոնների շենքերի մասնաշենքերի հիմնանորոգում, համաշինարարական աշխատանքներ, ջեռուցման համակարգի իրականացում, ներքին հարդարում, տարածքի բարեկարգում և նախագծում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1183		Ծրագրի անվանումը`	7,627,886.8
		Ապահով դպրոց
		Ծրագրի նպատակը`
		Դպրոցներին սպառնացող աղետների ռիսկի կառավարման կարողությունների հզորացում,դպրոցի անձնակազմի և աշակերտների անվտանգության ապահովման մակարդակիբարձրացում` կիրառելով ներառական և երեխայակենտրոն մոտեցում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Դպրոցական միջավայրի բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	23,722.0
		Դպրոցների համալիր անվտանգության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օժանդակություն հանրակրթական ուսումնական հաստատություններին ԱՌԿ պլանների իրականացմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	45,664.9
		Դպրոցական երեխաներին սննդով ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթական դպրոցի տարրական դասարանների և նախակրթարանների աշակերտներինսննդով ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	32001	Միջոցառման անվանումը`	637,321.5
		Կրթական օբյեկտների շենքային պայմանների բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կրթական օբյեկտների շենքերի (մասնաշենքերի) հիմնանորոգում (համաշինարարականաշխատանքներ, ջեռուցման համակարգի իրականացում, ներքին հարդարում, տարածքիբարեկարգում) և նախագծում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
	32003	Միջոցառման անվանումը`	6,921,178.4
		Փոքրաքանակ երեխաներով համալրված հանրակրթական դպրոցների մոդուլային շենքերի կառուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կրթական հաստատությունների կառուցում համայնքային կենտրոնների մոդելով
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1192		Ծրագրի անվանումը`	7,626,156.3
		Կրթության որակի ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Ընթացիկ աշխատանքների, բարեփոխումների և նոր նախաձեռնությունների միջոցով ֆորմալ ևոչ-ֆորմալ կրթության ոլորտում իրականացվող միջոցառումների, մատուցվող ծառայություններիբովանդակության և կազմակերպման որակի շարունակական բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Նախադպրոցականից մինչև հետբուհական կրթության որակի, այն է սովորողների, միջավայրի, ծրագրերի և ուսումնական նյութերի բովանդակության, գործընթացների, ինչպես նաև վերջնարդյունքների որակի բարելավում ըստ ներպետական և միջազգային ցուցիչների
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	199,405.4
		Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության ևուսուցման (ՄԿՈՒ) բարեփոխումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) և միջին մասնագիտական կրթության չափորոշիչների մշակման, վերանայման, ինչպես նաև դասախոսների վերապատրաստման միջոցով ՄԿՈւ կրթության որակի բարելավում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	88,384.5
		Նախնական, միջին մասնագիտական և բարձրագույն կրթության որակի ապահովման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նախնական, միջին մասնագիտական և բարձրագույն կրթութական հաստատությունների հավատարմագրում, հավատարմագրման չափանիշների մշակում, վերանայում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	27,900.0
		Եվրոպական բարձրագույն կրթական տարածքի անդամակցությամբ պայմանավորվածբարձրագույն մասնագիտական կրթության համակարգի բարեփոխումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բոլոնիայի գործընթացի շրջանակներում նախարարական համաժողովների ընթացքում ստորագրված փաստաթղթերից բխող բարեփոխումներին միտված գործողությունների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	78,315.2
		Գիտական որակավորման պարբերական գործընթացի համակարգում և մոնիտորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բարձրագույն որակավորման կոմիտեի գործունեության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	52,826.9
		Գիտական աստիճանաշնորհման և գիտամանկավարժական կոչումների շնորհում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում գիտական որակավորման, գիտական աստիճանի և գիտական կոչման վկայագրերի հանձնման, միջազգային կապերի զարգացման, ատենախոսությունների թվայնացման ևգիտնականների շտեմարանների ստեղծման ու շահագործման գործընթացների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	300,000.0
		Կրթության բովանդակային և մեթոդական սպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթության պետական կրթական չափորոշիչների մշակում, վերանայում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	266,129.7
		Կրթության ոլորտում ՏՀՏ ներդրում և շարունակականության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ կրթական ցանցի մշտադիտարկում, «ՀԿՄՊ»-ի և ենթակայքերի սպասարկում, հեռավարդասընթացների կազմակերպում, հանրակրթական ուս. հաստատությունների գործունեության մասին վիճակագրական տվյալների հավաքում, մշակում, շարժական ինտերնետային կայանի շահագործում և այլն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	434,970.9
		Գնահատման և թեստավորման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քննական թեստերի և հարցաշարերի մշակում և փորձարկում, դպրոցի ավարտական և բուհերի ընդունելության միասնական քննությունների կազմակերպում և անցկացում, սովորողներիգիտելիքների արտաքին ընթացիկ գնահատում, ազգային ստուգատեսերի անցկացում, TIMSS/PIRLS, PISA
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	1,695,820.5
		Ատեստավորման նոր համակարգի ներդրում` ուղղված ուսուցիչների որակի բարձրացմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթական դպրոցներում դասվանդող ուսուցիչների կամավոր ատեստավորման համակարգի մշակում և ներդրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11011	Միջոցառման անվանումը`	870,399.9
		Համաշխարհային բանկի կողմից իրականացվող «Կրթության բարելավում» վարկային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրակրթության որակի բարելավում, աջակցություն Նորարարությունների մրցակցային հիմնադրամի զարգացմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11017	Միջոցառման անվանումը`	473,338.3
		Կրթության, գիտության, մշակույթի, սպորտի և երիտասարդության ոլորտների այլ միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կրթության, գիտության, մշակույթի, սպորտի և երիտասարդության ոլորտների այլ միջոցառումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11018	Միջոցառման անվանումը`	134,000.0
		Ֆինանսական գրագիտության և ձեռնարկատիրական հմտությունների զարգացման հեռուստահաղորդաշարերի պատրաստում և կարճաժամկետ խաղարկային ֆիլմերիարտադրություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հաղորդումները վերաբերելու են տնտեսությանը, ֆինանսական և մակրոտնտեսական հասկացություններին, գնաճին, փոխարժեքին, դրամավարկային և հարկաբյուջետային քաղաքականությանը, գնումներին և այլն:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	32002	Միջոցառման անվանումը`	3,004,665.0
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող «Կրթության բարելավման ծրագիր» ծրագրի շրջանակներում կապիտալ ներդրումներ ավագ, միջնակարգ և հիմնական դպրոցներումև կրթության ոլորտի կազմակերպություններում /ԿՏԱԿ/
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կապիտալ ներդրումներ ավագ, միջնակարգ և հիմնական դպրոցներում, մասնագիտացված միավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1193		Ծրագրի անվանումը`	2,246,458.7
		Համընդհանուր ներառական կրթության համակարգի ներդրում
		Ծրագրի նպատակը`
		Յուրաքանչյուր երեխայի համար կրթության մատչելիության, հավասար մասնակցության հնարավորության և որակի ապահովում` զարգացման առանձնահատկություններին համապատասխան և անհրաժեշտ պայմանների ստեղծման միջոցով
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Խոցելի խմբերի երեխաների ընդգրկվածության ապահովում հանրակրթական հաստատություններում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,000,710.0
		Մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայություններ և կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների կրթության կազմակերպմանն օժանդակող միջոցառումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երեխաների կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիքի բացահայտում և գնահատում, կրթության աջակցության ծառայությունների իրականացում և կրթության կազմակերպման համար նախատեսված ծրագրերի, ձեռնարկների, ուսումնական այլ նյութերի մշակում, հրատարակում և ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	80,268.7
		Աուտիզմ և զարգացման խանգարումներ ունեցող երեխաների բուժման, վերականգնման, կրթության և զբաղվածության ապահովման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աուտիզմ և զարգացման խանգարումներ ունեցող երեխաների համար անհրաժեշտ պայմաններիստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	165,480.0
		Հանրակրթական դպրոցների ուսուցիչների և ուսուցչի օգնականների ներառականդասավանդման հմտությունների զարգացման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջոցառումը նախատեսում է ուսուցիչների և նրանց օգնականների վերապատրաստում և մենթորության ծրագրի իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1196		Ծրագրի անվանումը`	138,300.5
		Մարզերի մշակութային զարգացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Մարզերում մշակութային կյանքի և մշակութաստեղծ գործունեության ակտիվացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Համայնքներում մշակույթի հասանելիության և մշակութային կյանքին մարզային բնակչության ընդգրկվածության ընդլայնում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	39,782.5
		Մշակութային միջոցառումների իրականացում ՀՀ մարզերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզի տարածքում մշակութային միջոցառումների կազմակերպում և իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	53,518.0
		Համայնքային մշակույթի և ազատ ժամանցի կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համայնքային մշակույթի և ազատ ժամանցի կազմակերպում մշակույթի կենտրոնում,տարածքային մշակութային միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	45,000.0
		Աջակցություն համայնքներին մշակութային հաստատությունների շենքային պայմաններիբարելավման համար
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համայնքային ենթակայության մշակույթի տների, ակումբների և կենտրոնների հիմնանորոգում, կառուցում և նախագծում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1198		Ծրագրի անվանումը`	666,371.7
		Մշակութային և գեղագիտական դաստիարակության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Երեխաների հոգևոր և գեղագիտական ընդունակությունների բացահայտում և զարգացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ստեղծագործական ունակությունների ձևավորում և զարգացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	72,502.1
		Երաժշտական և արվեստի դպրոցներում ուսումնամեթոդական աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երաժշտական, արվեստի, գեղարվեստի և պարարվեստի դպրոցներում ուսումնամեթոդականաշխատանքների կազմակերպում աշակերտների և ուսուցիչների համար
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	13,000.0
		Երաժշտական և արվեստի դպրոցների համար ուսումնամեթոդական գրականության մշակում և հրատարակում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գեղարվեստական կրթություն իրականացնող հենակետային դպրոցների և դրանց բազայի վրա ստեղծված մեթոդական կենտրոնների գործունեության ապահովում, դասավանդմանգիտապրակտիկ մեթոդների ներդրում և նոր ուսումնամեթոդական ձեռնարկների և ուղեցույցերիապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	15,000.0
		Երաժշտական և արվեստի դպրոցների համար երաժշտական գործիքների ձեռքբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային, փողային և լարային գործիքների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	14,879.4
		Աջակցություն շնորհալի պատանի երաժիշտ կատարողների մասնագիտական կարողությունների զարգացմանը և կատարելագործմանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տաղանդավոր պատանի երաժիշտ-կատարողների զարգացման և կատարելագործման նպատակային ծրագիր
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	550,990.2
		Ազգային, փողային և լարային նվագարանների գծով ուսուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երաժշտական և արվեստի դպրոցներում ազգային, փողային և լարային նվագարանների գծով ուսուցման կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1215		Ծրագրի անվանումը`	299,682.4
		Կրթության ոլորտում միջազգային և սփյուռքի հետ համագործակցության զարգացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Կրթական համակարգում միջազգային համագործակցության ընդլայնում, սփյուռքում ևօտարերկրյա պետություններում հայկական կրթական կարողությունների հզորացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սփյուռքի ուսուցիչների կարողությունների բարելավում, հայագիտական առարկաներիդասավանդման հիմքերի ամրապնդում, համահայկական միջոցառումների կազմակերպում, ուսումնաօժանդակ աջակցության ապահովում, միջազգային հարաբերությունների զարգացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	28,900.0
		Համահայկական և համապետական կրթական խորհրդաժողով
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի, Արցախի և Սփյուռքի կրթության պատասխանատուների մասնակցությամբ սփյուռքի կրթության հիմնախնդիրների վերհանում, գնահատում և դրանց լուծմանն ուղղված ուղղությունների սահմանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	39,500.0
		Սփյուռքի կրթօջախների ուսուցիչների կարողությունների հզորացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սփյուռքի ուսուցիչների վերապատրաստում Հայաստանում մասնագիտական առանձինուղղություններով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	107,690.4
		Սփյուռքի կրթօջախների համար դասագրքերի և այլ ուսումնական նյութերի մշակում, ձեռքբերում և տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սփյուռքի կրթօջախների համար դասագրքերի և այլ ուսումնական նյութերի մշակում, բաշխում ևառաքում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	39,352.0
		Օտարերկրյա պետություններում հայերենի և հայագիտական առարկաների դասավանդում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Զալցբուրգի, Բուխարեստի, Պրահայի Կարլի և Վենետիկի Կա?Ֆոսկարի համալսարաններում հայագիտության դասավանդում, աջակցություն խորհրդաժողովի կազմակերպմանը և հայագիտական հետազոտությունների իրականացմանը
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	21,000.0
		Մանկապատանեկան և երիտասարդական կրթական ու կրթամշակութային միջոցառումների կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համահայկական օլիմպիադայի և մանկապատանեկան նկարչական մրցույթ-փառատոնի կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	60,000.0
		Կրթամշակութային աջակցություն սփյուռքի համայնքներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սփյուռքի համայնքներին կրթամշակութային օժանդակություն
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	3,240.0
		Հայաստանի միգրանտ ընտանիքների դպրոցականների հայոց լեզվի իմացության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստան ներգաղթած և վերադարձած ընտանիքների երեխաների համար հայերենիդասընթացների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
9019		Ծրագրի անվանումը`	207,944.6
		Ներառական կրթության համակարգի հզորացում Հայաստանում
		Ծրագրի նպատակը`
		Մանկավարժահոգեբանական աջակցության կենտրոնների հիմնադրում (վերանորոգմանաշխատանքներ): Փոքրածավալ ենթակառուցվածքների հարմարեցում հանրակրթական թվով 10 ուսումնական հաստատություններում (վերանորոգման աշխատանքների իրականացում)
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մտավոր, հոգևոր, ֆիզիկական և սոցիալական ունակությունների համակողմանի և ներդաշնակզարգացմամբ, հայրենասիրության, պետականության և մարդասիրության ոգովդաստիարակված, պատշաճ վարքով և վարվելակերպով անձի ձևավոում
Ծրագրի միջոցառումներ
	31001	Միջոցառման անվանումը`	207,944.6
		Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների միջազգային զարգացման գործակալության աջակցությամբ իրականացվող «Ներառական կրթության համակարգի ներդրում» դրամաշնորհային ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ներառական կրթության համակարգի հզորացում բոլոր երեխաներին որակյալ ուսուցումապահովելու նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ պաշտպանության նախարարություն	307,527,435.6
1125		Ծրագրի անվանումը`	1,174,458.0
		Ռազմական ուսուցում և վերապատրաստում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ ԶՈւ պատրաստության մակարդակի բարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ ԶՈւ-ում զինծառայողների, ստորաբաժանումների և կառավարման մարմիններիպատրաստության մակարդակի բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,174,458.0
		Ռազմաուսումնական հաստատություններում նեղ մասնագետների պատրաստում ևվերապատրաստում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ուսուցում արտերկրների ռազմական ուսումնական հաստատությունենրում, ակադեմիաներում,դասընթացներում վերապատրաստում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1169		Ծրագրի անվանումը`	301,522,000.5
		ՀՀ պաշտպանության ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ ԶՈւ ռազմավարական ծավալումն ապահովող մարտական պատրաստականությանպահպանում, արտաքին թշնամուց ՀՀ պետական սահմանների պաշտպանության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ ԶՈւ ռազմավարական ծավալումն ապահովող մարտական պատրաստականությանպահպանում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	194,220,667.8
		Ռազմական կարիքների բավարարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընթացիկ գործունեության ապահովման գործողություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	100,000.0
		ՀՀ օդանավակայաններում ՌԴ զորամիավորումների օդանավերի սպասարկման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ օդանավակայաններում ՌԴ զորամիավորումների օդանավերի սպասարկման և ծառայությունների ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	1,170,208.2
		Ռազմական նշանակության համակարգերի պահպանում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ տարածքում ռազմական նշանակության համակարգերի պահպանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	76,000.0
		Գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների գիտատեխնիկական/ռազմատեխնիկական/ ուղեկցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների տակտիկատեխնիկական առաջադրանքների իրականացման ռազմատեխնիկական ուղեկցում պետական փորձարկումների ավարտով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	92,725,124.5
		ՀՀ պաշտպանության նախարարության շենքային պայմանների բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պաշտպանության կարիքների համար բնակելի, գրասենյակային և այլ նշանակության շենքերի ևշինությունների կառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31006	Միջոցառման անվանումը`	13,230,000.0
		Ռուսաստանի Դաշնության կողմից տրամադրված պետական արտահանման երկրորդ վարկի հաշվին ռուսական արտադրության անհրաժեշտ ինժեներական և ավտոմոբիլային տեխնիկայովապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ռուսաստանի Դաշնության կողմից տրամադրված պետական արտահանման երկրորդ վարկի հաշվին ռուսական արտադրության ռազմական նշանակության արտադրանքի մատակարարումների ֆինանսավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1177		Ծրագրի անվանումը`	338,945.5
		Հումանիտար ականազերծման և փորձագիտական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Նվազեցնել ականների և պատերազմի պայթուցիկ մնացորդների տարածման սոցիալական, տնտեսական և բնապահպանական վտանգավոր ազդեցությունը մարդու և հասարակության կենսագոյության վրա
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ականների և ՊՊՄ-ների ռիսկերի կրճատում մինչև նվազագույն մակարդակ: Կասկածելիականապատված տարածքների և դրա հետ փոխկապակցված զոհերի նվազեցում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	338,945.5
		Հումանիտար ականազերծման և փորձագիտական ծառայությունների կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հակաականային գործողությունների ենթակա տարածքի հետազննում, քարտեզագրում, նախատեսվող ծավալի աշխատանքների հստակեցում և իրականացվող միջոցառումների պլանավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1197		Ծրագրի անվանումը`	836,335.3
		Միջազգային ռազմական համագործակցություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Միջազգային կայուն և բազմակողմ ռազմաքաղաքական հարաբերությունների ամրապնդում,փորձի փոխանակում և ռազմական բարեփոխումներին աջակցության ընդլայնում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Միազգային ռազմական համագործակցության ընդլայնում և արդյունավետության աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	836,335.3
		ՀՀ ռազմական կցորդների և ներկայացուցիչների պահպանում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օտարերկրյա պետություններում ՀՀ ռազմական կցորդների և միջազգային կազմակերպություններում (ՄԱԿ, ԵԱՀԿ, ՀԱՊԿ, ՆԱՏՕ) ռազմաքաղաքական և ռազմական ներկայացուցիչների պահպանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1204		Ծրագրի անվանումը`	1,805,696.3
		Ռազմաբժշկական սպասարկում և առողջապահական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Զինծառայողների, ինչպես նաև նրանց ընտանիքների անդամների առողջության պահպանում,որակյալ բժշկական ծառայություններով ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ծառայողական պարտականությունների արդյունավետ կատարմանը խոչընդոտող հիվանդությունների կանխարգելում և առողջական խնդիրների լուծում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	100,000.0
		Զինծառայողներին, ինչպես նաև նրանց ընտանիքի անդամներին բժշկական օգնության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՊՆ համակարգում վերականգնողական մասնագիտացված բուժօգնության գծովծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	32,270.2
		Հիգիենիկ և համաճարակային փորձագիտական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ զինված ուժերում անձնակազմի գործունեության կենսամիջավայրի նկատմամբվերահսկողության և համաճարակային միջոցառումների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	40,000.0
		Հոսպիտալների և բուժկետերի բժշկական սարքավորումների պահպանման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Զինվորական հոսպիտալների և բժշկական կետերի սարքավորումների ընթացիկվերանորոգման և տեխնիկական սպասարկման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	1,474,176.1
		Դեղորայքի տրամադրում զորամասային և հոսպիտալային օղակներում բուժօգնությունստացողներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կենտրոնացված կարգով դեղորայքի ձեռք բերում ամբուլատոր-պոլիկլինիկական և հոսպիտալային բուժօգնություն ստացողներին տրամադրելու նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	159,250.0
		Հոսպիտալների և բուժկետերի բժշկական սարքավորումներով համալրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Զորամասային և հոսպիտալային օղակներում բժշկական հետազոտությունների համարանհրաժեշտ սարքավորումների և գույքի ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
9001		Ծրագրի անվանումը`	1,700,000.0
		Աջակցություն ՀՀ ՊՆ կողմից իրականացվող ծրագրերին
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել ՀՀ պաշտպանողականության բարձրացման ծրագրերի իրականացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ ՊՆ կողմից իրականացվող ծրագրերի արդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	500,000.0
		ՊՆ անձնակազմի խրախուսոմ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՊՆ հատուկ հաշվի միջոցներից ՊՆ անձնակազմին պարգևավճարների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	1,200,000.0
		Ռազմական կարիքի բավարարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ռազմատեխնիկական միջոցների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
9015		Ծրագրի անվանումը`	150,000.0
		Աջակցություն ՀՀ զինված ուժերի ռազմաբժշկական վարչության կողմից իրականացվող ծրագրին
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել ռազմաբժշկական սպասարկման և առողջապահական ծրագրերի իրականացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ զինված ուժերի ռազմաբժշկական վարչության կողմից իրականացվող ծրագրիարդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	102,000.0
		Բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացրած անձնակազմի խրախուսում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ՊՆ-ի հատուկ հաշվի միջոցներից բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացրածանձնակազմին խրախուսումների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	48,000.0
		ՀՀ ՊՆ-ի ռազմաբժշկական հաստատությունների գործունեության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ՊՆ-ի ռազմաբժշկական հաստատությունների գործունեության ապահովման համարանհրաժեշտ դեղերի, պարագաների, բժշկական սարքերի և այլ միջոցների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություն	486,225,986.6
1005		Ծրագրի անվանումը`	11,563,584.6
		Պարգևավճարներ և պատվովճարներ
		Ծրագրի նպատակը`
		Պետական հոգածության դրսևորում, առանձին կատեգորիայի քաղաքացիներին և նրանցընտանիքներին սոցիալական երաշխիքների տրամադրում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Առանձին կատեգորիայի քաղաքացիներին և նրանց ընտանիքի անդամների սոցիալականպաշտպանվածության մակարդակի բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	660.5
		Զոհված` հետմահու «Հայաստանի ազգային հերոս» ՀՀ բարձրագույն կոչում ստացած կամ«Մարտական խաչ» շքանշանով պարգևատրված անձի ընտանիքին պարգևավճարիտրամադրման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Զոհված` հետմահու «Հայաստանի ազգային հերոս» ՀՀ բարձրագույն կոչում ստացած կամ«Մարտական խաչ» շքանշանով պարգևատրված անձի ընտանիքին պարգևավճարի վճարման ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	11,117,724.1
		Զինծառայողներին, ՀՄՊ մասնակիցներին, այլ պետություններում մարտականգործողությունների մասնակիցներին, զոհված (մահացած) զինծառայողի ընտանիքիանդամներին, ընտանիքներին տրվող պարգևավճարներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Զինծառայողներին, ՀՄՊ մասնակիցներին, այլ պետություններում մարտականգործողությունների մասնակիցներին, զոհված (մահացած) զինծառայողի ընտանիքիանդամներին, ընտանիքներին, պարգևավճարների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	282,000.0
		Վետերանների պատվովճարներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՄՊ վետերաններին պատվովճարի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	163,200.0
		Զոհված` հետմահու «Հայաստանի ազգային հերոս» ՀՀ բարձրագույն կոչում ստացած կամ«Մարտական խաչ» շքանշանով պարգևատրված անձի ընտանիքին տրվող պարգևավճար
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Զոհված` հետմահու «Հայաստանի ազգային հերոս» ՀՀ բարձրագույն կոչում ստացած կամ«Մարտական խաչ» շքանշանով պարգևատրված անձի ընտանիքին
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1011		Ծրագրի անվանումը`	38,688,440.7
		Անապահով սոցիալական խմբերին աջակցություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Օժանդակել անապահով ընտանիքների կենսամակարդակի բարձրացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Աղքատության մեղմում և ծայրահեղ աղքատության կրճատում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	376,983.2
		Ընտանիքի կենսամակարդակի բարձրացմանն ուղղված նպաստների իրականացմանապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընտանիքների անապահովության գնահատման համակարգում հաշվառված, ընդգրկվածանապահով ճանաչված ընտանիքներին նպաստի, սոցիալական նպաստի և հրատապ օգնության վճարման ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	504,261.9
		Համայնքային ենթակայության սոցիալական ծառայությունների կողմից սոցիալականաջակցության քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համայնքային ենթակայության սոցիալական ծառայությունների կողմից սոցիալականաջակցության քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	97,083.0
		Համալիր սոցիալական աջակցության տարածքային կենտրոնների աշխատողների այցելության ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տուն այցերի շրջանակներում տրանսպորտային ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	7,285.2
		Ընտանիքի կենսամակարդակի բարձրացմանն ուղղված նպաստների տրամադրման համարանհրաժեշտ ձևաթղթերի տպագրություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընտանիքի կենսամակարդակի բարձրացմանն ուղղված նպաստների համապատասխան ձևաթղթերի տպագրության ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	4,512.0
		Սոցիալական շտապ օգնություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արագ արձագանքման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	37,698,315.4
		Ընտանիքի կենսամակարդակի բարձրացմանն ուղղված նպաստներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընտանիքների անապահովության գնահատման համակարգում հաշվառված, անապահովճանաչված ընտանիքներին նպաստի, սոցիալական նպաստի և հրատապ օգնությանտրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1015		Ծրագրի անվանումը`	10,619,496.0
		Սոցիալական փաթեթների ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Պետական հիմնարկների և կազմակերպությունների աշխատողների սոցիալականերաշխիքների ապահովում և աշխատանքային մոտիվացիայի բարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Պետական մարմինների աշխատակիցների կյանքի որակի բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	12001	Միջոցառման անվանումը`	10,619,496.0
		Պետական հիմնարկների և կազմակերպությունների աշխատողների սոցիալական փաթեթովապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական հիմնարկների և կազմակերպությունների աշխատողների հիպոթեքային վարկիամսական վճարի, ուսման վճարի և հանգստի ապահովման գծով ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1032		Ծրագրի անվանումը`	3,088,508.9
		Խնամքի ծառայություններ 18 տարեկանից բարձր տարիքի անձանց
		Ծրագրի նպատակը`
		Խնամքի կարիք ունեցող 18 տարեկանից բարձր տարիքի անձանց բնականոն կենսագործունեության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Խնամքի ծառայություններ ստացած առավել կարիքավոր անձանց ընդգրկվածության աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,512,293.2
		Տարեցների և հաշմանդամություն ունեցող 18 տարին լրացած անձանց շուրջօրյա խնամքի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բնակչության սոց. պաշտպանության հաստատություններում տարեցների և հաշմանդամություն ունեցող 18 տարին լրացած անձանց շուրջօրյա խնամքի, իրավական խորհրդատվության, սոցիալ-հոգեբանական, բժշկ. օգնության, աշխատանքային թերապիայի տրամադրում և ազատ ժամանցի կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	199,650.0
		Տարեցներին և հաշմանդամություն ունեցող անձանց տնային պայմաններում խնամքի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երևան քաղաքում և հանր. մարզերում տարեց.և հաշմանդ. ունեցող անձանց տնայինպայմաններում խնամքի, խորհրդ., սոց.հոգեբ. և բժշկ. օգնության ծառ. տրամադրում`գնահատված սոց. կարիք.համապատ.(կարիք ունի կողմնակի անձի մշտական, պարբերական խնամքի կամ մասնակի խնամքի)
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	183,732.0
		Տարեցներին, հաշմանդամություն ունեցող անձանց ցերեկային խնամքի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ մարզերում և Երևա քաղաքում տարեցներին և հաշմանդամություն ունեցող անձանց ցերեկային խնամքի իրականացում համայնքային կենտրոններում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	24,000.2
		Տարեցների շուրջօրյա խնամքի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Շուրջօրյա խնամքի հաստատություններում տարեցներին և հաշմանդամություն ունեցողանձանց կացարանով ապահովում, շուրջօրյա խնամքի և այլ սոցիալական ծաեռայություններիտրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	52,629.1
		Անօթևան մարդկանց համար ժամանակավոր օթևանի տրամադրման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անօթևան մարդկանց ժամանակավոր կացարանով ապահովում, խորհրդատվական, սոցիալ- հոգեբանական, առաջնային բժշկական և բնաիրային օգնության (սննդի, հիգիենայի միջոցների, հագուստի, կոշիկի) տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	19,963.2
		Սոցիալական բնակարանային ֆոնդի սպասարկման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սոցիալական բնակարանային ֆոնդում ներառված շենքերում բնակվելու իրավունք ունեցողանձանց, սոցիալական աջակցության ծրագրերի շրջանակներում օրենսդրությամբ սահմանված ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	44,938.8
		Մտավոր խնդիրներ ունեցող անձանց շուրջօրյա խնամքի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մտավոր խնդիրներ ունեցող անձանց կացարանով ապահովում և շուրջօրյա խնամքի և սոցիալ- հոգեբանական վերականգնման ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	32,860.0
		Հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց շուրջօրյա խնամքի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց կացարանով ապահովում և շուրջօրյախնամքի ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	6,711.2
		Հատուկ խմբերին դասված որոշակի կատեգորիայի անձանց կացարանով ապահովման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հատուկ խմբերին դասված որոշակի կատեգորիայի անձանց կացարանով ապահովում, կենցաղային սպասարկման, բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11011	Միջոցառման անվանումը`	11,731.2
		Տնային խնամքի ծառայություններ հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց համար
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձի կարիքների գնահատում և ըստ դրա տնայինպայմաններում խնամքի ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1068		Ծրագրի անվանումը`	12,798,192.7
		Ժողովրդագրական վիճակի բարելավում
		Ծրագրի նպատակը`
		Խթանել ժողովրդագրական վիճակի բարելավումը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ժողովրդագրական վիճակի բարելավում և բազմազավակության աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	10,056.7
		Մինչև 2 տարեկան երեխայի խնամքի նպաստի տրամադրման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մինչև 2 տարեկան երեխայի խնամքի նպաստի վճարման ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	2,747,736.0
		Մինչև 2 տարեկան երեխայի խնամքի նպաստ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մինչև 2 տարեկան երեխայի խնամքի արձակուրդում գտնվող վարձու աշխատողին նպաստիտրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	10,040,400.0
		Երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երեխայի ծննդյան կապակցությամբ միանվագ նպաստի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1082		Ծրագրի անվանումը`	9,981,276.9
		Սոցիալական աջակցություն անաշխատունակության դեպքում
		Ծրագրի նպատակը`
		Կորցրած եկամուտների մասնակի փոխհատուցում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Անաշխատունակության հետևանքով եկամտի կորստի մասնակի փոխհատուցման ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	3,325.0
		Ժամանակավոր անաշխատունակության թերթիկների տպագրություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ժամանակավոր անաշխատունակության և մայրության նպաստների նշանակման համարբժշկական հաuտատության կողմից տրվող ժամանակավոր անաշխատունակության ձևաթղթերիտպագրության ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	1,643,056.1
		Ժամանակավոր անաշխատունակության դեպքում նպաստ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ժամանակավոր անաշխատունակության դեպքում (հիվանդության, ընտանիքի հիվանդ անդամի խնամքի և օրենքով սահմանված այլ պատճ. առաջացած) վարձու աշխատողներին,նոտարներին և անհատ ձեռնարկատերերին ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստիվճարում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	8,268,255.6
		Մայրության նպաստ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մայրության նպաստի տրամադրում աշխատող և չաշխատող անձանց
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	66,640.2
		Աշխատողների աշխատանքային պարտականությունների կատարման հետ կապված խեղման, մասնագիտական հիվանդության և առողջության այլ վնասման հետևանքով պատճառված վնասի փոխհատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխատողների աշխատանքային պարտականությունների կատարման հետ կապված խեղման, մասնագիտական հիվանդության և առողջության այլ վնասման հետևանքով պատճառված վնասի փոխհատուցման տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1088		Ծրագրի անվանումը`	1,825,353.8
		Զբաղվածության ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Բնակչության կայուն և ժամանակավոր զբաղվածության ապահովմանը միտված պայմաններիստեղծում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Կայուն և ժամանակավոր զբաղվածների թվաքանակի աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	63,875.0
		Գործազուրկների, աշխատանաքից ազատման ռիսկ ունեցող, ինչպես նաև ազատազրկման ձևով պատիժը կրելու ավարտին վեց ամիս մնացած աշխատանք փնտրող անձանց մասնագիտական ուսուցման կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գործազուրկների և աշխատանքից ազատման ռիսկ ունեցող, ինչպես նաև ազատազրկման ձևով պատիժը կրելու ավարտին մինչև վեց ամիս մնացած աշխատանք փնտրող անձանց մասնագիտական ուսուցման կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	7,000.0
		Աշխատանքի տոնավաճառի կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գործատուի և աշխատանք փնտրողի միջև ուղղակի կապի ստեղծում, հանրության լայնշրջանակներում իրազեկում տնտեսության մեջ տեղի ունեցող զարգացումների,աշխատաշուկայում պահանջվող նոր մասնագիտությունների, թափուր աշխատատեղերի մասին:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	10,000.0
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց փոքր ձեռնարկատիրական գործունեությանաջակցության տրամադրում ծրագրի ուսուցման կազմակերպման և խորհրդատվական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անմրցունակ անձանց ձեռնարկատիրական գործունեության մեկնարկի և իրականացման համարաջակցության տրամադրում և տնտեսական գործունեությունն սկսելուց հետո մեկ տարվաընթացքում ուղեկցման աշխատանքների իրականացում:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	900.0
		Վարձատրվող հասարակական աշխատանքների իրականացման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Վարձատրվող հասարակական աշխատանքների իրականացման ապահովում` ապահովելովհավասար հնարավորություններ կանանց և տղամարդկանց համար
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	50,000.0
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց փոքր ձեռնարկատիրական գործունեությանաջակցության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Փոքր ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվելու և լրացուցիչ աշխատատեղեր ստեղծելու նպատակով աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց ֆինանսական աջակցության տրամադրում` ապահովելով հավասար հնարավորություններ կանանց և տղամարդկանց համար
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	34,650.0
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց աշխատանքի տեղավորման դեպքում գործատուինաշխատավարձի մասնակի փոխհատուցում և հաշմանդամություն ունեցող անձին ուղեկցողի համար դրամական օգնության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց աշխատանքի տեղավորման դեպքում գործատուինաշխատավարձի մասնակի փոխհատուցում, ինչպես նաև տեսողության կամ տեղաշարժման խնդիրներով առաջին խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձին ուղեկցողին դրամական օգնության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	19,030.0
		Գործազուրկին այլ վայրում աշխատանքի տեղավորման աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխատուժի ներքին տեղաշարժի կարգավորման նպատակով ՀՀ մարզերում (բնակության վայրից առնվազն 30 կիլոմետր հեռավորությամբ ) աշխատանքի տեղավորվող գործազուրկի նյութական ծախսերի փոխհատուցում, սահմանված երաշխիքների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	132,886.0
		Ձեռք բերած մասնագիտությամբ մասնագիտական աշխատանքային փորձ ձեռք բերելու համարգործազուրկներին աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մասնագիտություն ունեցող, աշխատաքային փորձ չունեցող գործազուրկների աշխատանքայինպրակտիկայի կազմակերպում գործատուի մոտ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12005	Միջոցառման անվանումը`	207,500.0
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց աշխատանքի տեղավորման դեպքում գործատուին միանվագ փոխհատուցման տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց աշխ. ունակությունների և կարողությունների` աշխ. վայրում ձեռքբերման հնարավորությունների ընձեռում և հաշմանդամութ. ունեցող անձանց համար աշխատատեղի հարմարեցում` ապահովելով հավասար հնարավորություններ կանանց և տղամարդկանց համար
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12006	Միջոցառման անվանումը`	605,308.8
		Սեզոնային զբաղվածության խթանման միջոցով գյուղացիական տնտեսությանն աջակցությանտրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ` գյուղատնտեսական նշանակության հողի սեփականատեր, վարձակալ կամ անհատույց օգտագործող հանդիսացող անձանց ֆինանսական աջակցություն սեզոնային զբաղվածության ապահովման համար
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12008	Միջոցառման անվանումը`	57,750.0
		Գործազուրկների, աշխատանաքից ազատման ռիսկ ունեցող, ինչպես նաև ազատազրկման ձևով պատիժը կրելու ավարտին վեց ամիս մնացած աշխատանք փնտրող անձանց կրթաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մասնագիտական ուսուցման դասընթացներին մասնակցող գործազուրկների, աշխատանքիցազատման ռիսկ ունեցող, ինչպես նաև ազատազրկման ձևով պատիժը կրելու ավարտին վեցամիս մնացած աշխատանք փնտրող անձանց կրթաթոշակի տրամադրում ուսուցման ամբողջընթացքում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12009	Միջոցառման անվանումը`	363,000.0
		Մինչև երեք տարեկան երեխայի խնամքի արձակուրդում գտնվող անձանց, երեխայի մինչև երկու տարին լրանալը աշխատանքի վերադառնալու դեպքում, երեխայի խնամքն աշխատանքինզուգահեռ կազմակերպելու համար աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մինչև երեք տարեկան երեխայի խնամքի արձակ. գտնվող անձանց մինչև երեխայի երկու տարին լրանալը աշխ. վերադառնալու նպատակով երեխայի խնամքի կազմակերպում դայակի կամ վճարովի հիմունքներով գործող նախադպ. հաստատութ. միջոցով` ապահովելով կանանց աշխ. ներուժի օգտագործ.
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12010	Միջոցառման անվանումը`	113,454.0
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ և մասնագիտություն չունեցող երիտասարդ մայրերի համարգործատուի մոտ մասնագիտական ուսուցման կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխ-շուկայում անմրցունակ և մասնագիտ. չունեցող երիտասարդ մայրերի աշխ. ունակությունների և կարողությունների ձեռքբերման հնարավորությունների ընձեռնման նպատակով գործատուի մոտ մասնագիտական ուսուցման կազմակերպում` կանանցզբաղվածութ. մակարդ. բարձրացմ. նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12011	Միջոցառման անվանումը`	90,000.0
		Վարձատրվող հասարակական աշխատանքների կազմակերպման միջոցով գործազուրկների ժամանակավոր զբաղվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Վարձատրվող հասարակական աշխատանքների կազմակերպման միջոցով գործազուրկների ժամանակավոր զբաղվածության ապահովում` ապահովելով հավասար հնարավորություններ կանանց և տղամարդկանց համար
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12013	Միջոցառման անվանումը`	70,000.0
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց անասնապահությամբ զբաղվելու համարաջակցության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց անասնապահությամբ զբաղվելու միջոցովինքնազբաղվածության խթանման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1098		Ծրագրի անվանումը`	3,500,000.0
		Բնակարանային ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանրապետությունում մշտական բնակության վայր չունեցող անօթևան անձանց բնակարանայինապահովմանն աջակցություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հանրապետությունում մշտական բնակության վայր չունեցող անօթևան անձանց բնակարանայինապահովվածության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	12001	Միջոցառման անվանումը`	3,000,000.0
		Երկրաշարժի հետևանքով անօթևան մնացած ընտանիքների բնակարանային ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բնակության վայր չունեցող անօթևան անձանց բնակարանային ապահովման աջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	500,000.0
		Զոհված (մահացած) առաջին, երկրորդ և երրորդ կարգի հաշմանդամ զինծառայողներիանօթևան ընտանիքներին բնակարանով ապահովում և բնակարանային պայմաններիբարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գնահատման չափանիշների համաձայն բնակարանի բարելավման կարիք ունեցող կարիքավորների ճանաչում, հաշվառում և նրանց անհատույց ֆինասական աջակցության տրամադրման եղանակով բնակարանային խնդիրների լուծում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1102		Ծրագրի անվանումը`	351,652,431.3
		Կենսաթոշակային ապահովություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Կենսաթոշակի իրավունքի իրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Կենսաթոշակների նշանակման և վճարման գործընթացի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	72,400.0
		Կենսաթոշակների և այլ դրամական վճարների տրամադրման տեղեկատվական միասնական համակարգերի սպասարկում և շահագործում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կենսաթոշակների և այլ դրամական վճարների տրամադրման տեղեկատվական համակարգիվարման, սպասարկման և տեղեկատվության տրամադրման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	1,374,782.2
		Կենսաթոշակների և այլ դրամական վճարների իրականացման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կենսաթոշակների և այլ դրամական վճարների վճարման ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	600.0
		Կենսաթոշակների ձևաթղթերի տպագրություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կենսաթոշակների տրամադրման համապատասխան ձևաթղթերի տպագրության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	9,923.5
		Կենսաթոշակային համակարգի հանրային իրազեկման աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կենսաթոշակային համակարգի հանրային իրազեկման աշխատանքների իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	30,133,718.5
		Սպայական անձնակազմի և նրանց ընտանիքների անդամների կենսաթոշակներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սպայական անձնակազմի զինծառայողներին երկարամյա ծառայության, հաշմանդամության ևզինծառայողի մահվան դեպքում նրա ընտանիքի անդամներին կերակրողին կորցնելու դեպքումզինվորական կենսաթոշակների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	621,960.0
		Շարքային զինծառայողների և նրանց ընտանիքների անդամների զինվորական կենսաթոշակներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ԽՍՀՄ զինված ուժերի շարքային կազմի զինծառայողներին հաշմանդամության, նրանց մահվանդեպքում ընտանիքների անդամներին կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կենսաթոշակների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	246,472,032.3
		Աշխատանքային կենսաթոշակներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Աշխատանքային կենսաթոշակների (տարիքային, հաշմանդամության, արտոնյալ պայմաններով,երկարամյա ծառայության, մասնակի, կերակրողին կորցնելու դեպքում կենսաթոշակների)տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	2,959,458.6
		ՀՀ օրենքով նշանակված կենսաթոշակներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Պաշտոնատար անձանց գործունեության ապահովման, սպասարկման և սոցիալականերաշխիքների մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված պաշտոններում պաշտոնավարած անձանցկենսաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12005	Միջոցառման անվանումը`	70,007,556.2
		Կուտակային հատկացումներ մասնակցի կենսաթոշակային հաշվին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«Կուտակային կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով մասնակցի կենսաթոշակային հաշվին կուտակային հատկացումների կատարում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1117		Ծրագրի անվանումը`	5,625,107.1
		Սոցիալական պաշտպանության բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիթորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Աղքատության մեղմման և անհավասարության նվազեցման, աշխատաշուկայի պահանջարկի ևգործազրկության անհմպ. կրճատման, զբաղվածության աճի, ժողովրդագրական իրավիճակիբարելավման և քաղաքացիների սոց.իրավունքի իրացմանն ուղղված քաղաքականության մշակմ. և իրականացմ. ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սոցիալական պաշտպանության ոլորտում իրականացվող ծրագրերի ազդեցության ևարդյունավետության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,786,743.1
		Սոցիալական պաշտպանության բնագավառի պետական քաղաքականության մշակման, ծրագրերի համակարգման և մոնիթորինգի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սոցիալական պաշտպանության բնագավառի պետական քաղաքականության մշակման, ծրագրերի համակարգման և մոնիտորինգի ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	2,502,992.3
		Սոցիալական պաշտպանության առանձին ծրագրերի իրականացման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական կենսաթոշակային ապահովության բնագավառում քաղաքականության իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	21,327.4
		Հանրային իրազեկման միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սոց. պաշտպ. ոլորտի վերաբերյալ տեսահոլովակների պատրաստում, ԶԼՄ-ներով իրադարձային աշխատանքների լուսաբանում, բուկլետների և գրքույկների տպագրում և տարածում (այդ թվում` թրաֆիքինգի դեմ պայքարի, տրամադրվող սոցիալական աջակցության,զբաղվածության և այլ հարցեր)
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	314,044.3
		Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի տեղեկատվական համակարգի սպասարկման (կատարելագործման), շահագործման և տեղեկատվության տրամադրման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի տեղեկատվական բազաների սպասարկում ևշահագործում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1141		Ծրագրի անվանումը`	3,353,275.4
		Ընտանիքներին, կանանց և երեխաներին աջակցություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված ընտանիքների, կանանց և երեխաների հիմնականպահանջմունքների և սոցիալական կարիքների բավարարում և ինտեգրում հասարակություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ընտանիքներին, կանանց և երեխաներին մատուցվող սոցիալական ծառայությունների և դրանց հասցեականության բարելավում, կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված ընտանիքների, կանանց և երեխաների ինտեգրում հասարկություն
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,017,270.6
		Երեխաների շուրջօրյա խնամքի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մինչև 18 տարեկան առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների շուրջօրյա խնամքի,դաստիարակության, ուսման, ֆիզիկական և մտավոր զարգացմանը նպաստող պայմաններիապահովում, երեխաների իրավունքների և շահերի պաշտպանություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	1,440.0
		Երեխաների շուրջօրյա խնամքի բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատությունների շրջանավարտներին աջակցություն և խորհրդատվություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երեխաների շուրջօրյա խնամքի բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատությունների շրջանավարտների սոցիալական պաշտպանություն, անապահովության խորացման կանխարգելում, հետագա կյանքի ինքնուրույն կազմակերպմանը աջակցություն և խորհրդատվություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	130,057.4
		Երեխաների գիշերօթիկ խնամքի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		6-18 տարեկան սոցիալապես անապահով, ընտանիքների անապահովության գնահատման համակարգում հաշվառված ընտանիքների դպրոցահասակ երեխաների խնամքի,դաստիարակության, ուսման, ֆիզիկական և մտավոր զարգացմանն ուղղված ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	52,772.6
		Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաներին ժամանակավոր խնամքիտրամադրման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված 3-18 տարեկան առանց ծնողական խնամքի մնացածերեխաների շուրջօրյա խնամքի կազմակերում մինչև նրանց նկատմամբ խնամակալ, hոգաբարձու նշանակելը, իսկ դրա անհրարինության դեպքում` շուրջօրյա խնամքի հաստատություններ տեղավորելը
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	545,802.1
		Երեխաների և ընտանիքների աջակցության տրամադրման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված կամ հաշմանդամություն ունեցող 3-18 տարեկաներեխաների ցերեկային խնամքի, դաստիարակության, ուսման, ֆիզիկական և մտավորզարգացմանը նպաստող պայմանների ապահովում, ինչպես նաև ընտանեկան բռնությանենթարկված անձանց աջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11010	Միջոցառման անվանումը`	38,120.0
		Թրաֆիքինգի և շահագործման, սեռական բռնության ենթարկված անձանց սոցիալ- հոգեբանական վերականգնողական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Թրաֆիքինգի և շահագործման, սեռական բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանություն և նրանց մատչելի, բազմակողմանի ու օպերատիվ աջակցության կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11015	Միջոցառման անվանումը`	10,828.8
		Ընտանիքում բռնության ենթարկված անձանց ապաստարանի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընտանիքում բռնության ենթարկված անձանց, անհրաժեշտության դեպքում նրանց խնամքի տակ եղող երեխան. անհատույց ապահով. բնակ. տարածքի, սննդի և հագուստի, հոգեբան. և իրավաբան. օգնության, ինչպես նաև օրենսդրությամբ սահմանված սոց. աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11016	Միջոցառման անվանումը`	54,144.0
		Ընտանեկան բռնության ենթարկված անձանց աջակցության կենտրոնների ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընտանիքում բռնության ենթարկված անձանց, անհրաժեշտության դեպքում նրանց խնամքիտակ եղող անձանց ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11017	Միջոցառման անվանումը`	10,000.0
		Ընտանիքում բռնության ենթարկվածների ժամանակավոր աջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընտանիքում բռնության ենթարկված անձին ֆինանսական աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11018	Միջոցառման անվանումը`	236,428.8
		Երեխաների խնամքի ցերեկային ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կյանքի դժվար. իրավիճ. հայտնված, հաշմանդ. ունեցող երեխ. ցերեկ. խնամքի ծառ. տրամադր.է, հասարակ. ներառելը` մատչելի սոց-հոգեբան., մանկավարժ. վերականգնող. ծառ.տրամադրման, կրթ. կարողութ. զարգացման, ինչպես նաև երեխ. շուրջօրյա հաստատ. մուտքի կանխարգ. միջոցով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11019	Միջոցառման անվանումը`	98,968.7
		Երեխաների խնամք և պաշտպանություն իրականացնող հաստատություններում խնամվողերեխաներին ընտանիքներ վերադարձնելու և նրանց մուտքը հաստատություններկանխարգելելու ծառայություններ և աջակցություն ընտանիքին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ երեխաների խնամք և պաշտպան. իրականացնող հաստատություններում խնամվողերեխաներին կենսաբան. ընտանիք վերադարձնելու, ինչպես նաև հանրապետ. մարզերումերեխաների շուրջօրյա հաստատ. մուտքի կանխարգելում և շահառու երեխաների ընտանիք.աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	2,664.0
		Երեխաների շուրջօրյա խնամքի բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատություններում խնամվող դպրոցում սովորող երեխաներին դրամական աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ենթակայության երեխաների շուրջօրյա խնամքի բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատություններում խնամվող և դպրոցում սովորող երեխաների համար անձնական մանր ծախսերի համարդրամական միջոցների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	200.0
		Երեխաների շուրջօրյա խնամքի բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատությունների շրջանավարտներին միանվագ դրամական օգնության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երեխաների շուրջօրյա խնամքի բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատությունների շրջանավարտներին միանվագ դրամական օգնության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	152,828.4
		Խնամատար ընտանիքում երեխայի խնամքի և դաստիարակության աջակցության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Երեխաների շուրջօրյա խնամքի բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատություններում խնամվող առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների խնամքի ևդաստիարակության բարենպաստ պայմանների ստեղծում` նրանց խնամատար ընտանիքներ տեղավորելու միջոցով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12005	Միջոցառման անվանումը`	1,750.0
		Մարդկանց թրաֆիքինգի (և/կամ) շահագործման զոհերին միանվագ դրամականփոխհատուցման տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարդկանց թրաֆիքինգի և շահագործման ենթարկվելու ընթացքում անձի կրած վնասների մասնակի փոխհատուցման նպատակով դրամական փոխհատուցման տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1153		Ծրագրի անվանումը`	128,341.5
		Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի զարգացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի քաղաքականության, ծրագրերի, գիտահետազոտականև մասնագիտական կապիտալի զարգացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի հիմնախնդիրների լուծումների առաջադրում,բարեփոխեւմներին ուղղված սոցիալական ինովացիաների մշակում, ինչպես նաև ոլորտի մասնագետների շարունակական կրթության ապահովում, գիտելիքների և կարողություններիզարգացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	104,285.9
		Մեթոդաբանական ձեռնարկների մշակում, հետազոտությունների անցկացում և սոցիալականապահովության ոլորտի կադրերի վերապատրաստում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սոցիալական պաշտպանության բնագավառում կիրառվող մեթոդաբանական ձեռնարկների մշակման, գիտահետազոտական աշխատանքների իրականացման և բնագավառի կադրերի վերապատրաստման ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	24,055.6
		Մասնագիտական կողմնորոշման, համակարգի մեթոդաբանության ապահովման և կադրերիվերապատրաստման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրության լայն շրջանակներում իրազեկում տնտեսության մեջ տեղի ունեցողզարգացումների, աշխատաշուկայում պահանջվող նոր մասնագիտությունների, թափուրաշխատատեղերի մասին, ինչպես նաև գործատուի և աշխատանք փնտրողի միջև ուղղակի կապի ստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1160		Ծրագրի անվանումը`	1,152,432.6
		Հաշմանդամություն ունեցող անձանց աջակցություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Հաշմանդամություն ունեցող անձանց հիմնական պահանջմունքների և սոցիալական կարիքներիբավարարում և սոցիալական ներառում հասարակություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հաշմանդամություն ունեցող անձանց մատուցվող սոցիալական ծառայությունների հասցեականության և արդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	8,100.0
		Հաշմանդամություն ունեցող անձանց աջակցող միջոցների վերանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հաշմանադամություն ունեցող անձանց տրամադրվող աջակցող միջոցների վերանոոգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	3,120.8
		Հաշմանդամություն ունեցող անձանց մատուցվող ծառայությունների ծրագրի իրականացմանապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հաշմանդամություն ունեցող անձանց տվյալների վերաբերյալ համապատասխան ձևաթղթերիտպագրության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	75,065.7
		Մտավոր հաշմանդամություն ունեցող անձանց ցերեկային սոցիալ-վերականգնողական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մտավոր հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական վերականգնում ցերեկային կենտրոնում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	30,513.6
		Հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալ-հոգեբանական աջակցություն ցերեկային կենտրոնում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հաշմանդամություն ունեցող անձանց 6-24 տարեկան երեխաների և երիտասարդների սոցիալ- հոգեբանական աջակցության տրամադրում` կիրառական բնույթի գիտելիքների տրամադրում,անկախ և ինքնուրույն կյանք վարելու կարողությունների զարգացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	70,416.0
		Աուտիզմ ունեցող անձանց սոցիալ-հոգեբանական աջակցություն ցերեկային կենտրոնում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		18 տարին լրացած աուտիզմ ունեցող 80 անձանց զբաղվածության և սոցիալ-հոգեբանական ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11009	Միջոցառման անվանումը`	12,393.4
		Տեսողության խնդիրներ ունեցող անձանց սոցիալ-հոգեբանական վերականգնում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Չտեսնող անձանց համապատասխան հմտությունների ուսուցում` տարածության մեջ սպիտակ ձեռնափայտերի օգնությամբ ինքնուրույն տեղաշարժվելու և հասարակության մեջ ներառվելու համար
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	952,823.1
		Պետական հավաստագրերով աջակցող միջոցների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հաշմանդամություն ունեցող անձանց և այլ սոցիալական խմբերի աջակցող միջոցներիտրամադրում պետական հավաստագրերի միջոցով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1184		Ծրագրի անվանումը`	1,212,000.0
		Ավանդների փոխհատուցում
		«ՎՏԲ-Հայաստան» ՓԲԸ-ում ավանդատու հանդիսացող և նախկին ԽՍՀՄ Խնայբանկի ՀԽՍՀ հանրապետական բանկում մինչև 1993 թվականի հունիսի 10-ը ներդրված դրամականավանդների փոխհատուցում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Փոխհատուցված ավանդատու անձանց ընդգրկվածության աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	12,000.0
		Մինչև 1993 թվականի հունիսի 10-ը ներդրված ավանդների դիմաց փոխհատուցման միջոցառման իրականացման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«ՎՏԲ-Հայաստան» ՓԲԸ-ում ավանդատու հանդիսացող և նախկին ԽՍՀՄ Խնայբանկի ՀԽՍՀ հանրապետական բանկում մինչև 1993 թվականի հունիսի 10-ը ավանդներ ներդրած քաղաքացիների փոխհատուցման վճարման ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	1,200,000.0
		«ՎՏԲ- Հայաստան» ՓԲԸ-ում ավանդատու հանդիսացող քաղաքացիների, որպես նախկին ԽՍՀՄ Խնայբանկի ՀԽՍՀ հանրապետական բանկում մինչև 1993 թվականի հունիսի 10-ը ներդրվածդրամական ավանդների դիմաց փոխհատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«ՎՏԲ-Հայաստան» ՓԲԸ-ում ավանդատու հանդիսացող քաղաքացիների` որպես նախկին ԽՍՀՄ Խնայբանկի ՀԽՍՀ հանրապետական բանկում մինչև 1993 թվականի հունիսի 10-ը ներդրվածավանդների դիմաց փոխհատուցման տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1205		Ծրագրի անվանումը`	26,058,355.4
		Սոցիալական ապահովություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Սոցիալական ապահովության իրավունքի իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սոցիալական ապահովության իրավունքի իրականացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	12001	Միջոցառման անվանումը`	20,640,215.6
		Ծերության, հաշմանդամության, կերակրողին կորցնելու դեպքում նպաստներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ծերության, հաշմանդամության, կերակրողին կորցնելու դեպքում սոցիալական նպաստներիտրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	4,402,000.0
		Կենսաթոշակառուի, ծերության, հաշմանդամության, կերակրողին կորցնելու դեպքում նպաստառուի մահվան դեպքում տրվող թաղման նպաստ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կենսաթոշակառուի, ծերության, հաշմանդամության, կերակրողին կորցնելու դեպքում նպաստառուի մահվան դեպքում տրվող թաղման նպաստի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12003	Միջոցառման անվանումը`	7,202.9
		ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի վճիռների համաձայն կերակրողը կորցրած անձանց կրած վնասի փոխհատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 2010թ. Ապրիի 2-ի NԵԱՆԴ1676/02/09 և2009թ. Մայիսի 8-ի NԵԱՔԴ1538/02/08 վճիռների համաձայն կերակրողը կորցրած անձանց պատճառված վնասի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12004	Միջոցառման անվանումը`	420,000.0
		Աջակցություն հաշմանդամ դարձած զինծառայողներին և զոհվածների ընտանիքներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միանվագ սոցիալական ապահովագրության վճարներ ՀՀ պաշտպանության, փրկարարական ծառայության և ՀՀ քննչական կոմիտեում ծառայության ժամանակ հաշմանդամ դարձածզինծառայողներին և զոհված (մահացած) զինծառայողների ու փրկարար ծառայողների ընտանիքներին
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12005	Միջոցառման անվանումը`	550,000.0
		Աջակցություն զոհվածների ընտանիքներին
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Վարժական հավաքների և զինծառայության և փրկարարական ծառայության ընթացքում մահացած (զոհված) զինծառայողների ու փրկարար ծառայողների հուղարկավորության,գերեզմանների բարեկարգման, տապանաքարերի պատրաստմանև տեղադրման հետ կապված ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12006	Միջոցառման անվանումը`	4,281.3
		Վնասի փոխհատուցում կերակրողը կորցրած անձանց
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ քաղաք. գործերով վերաքննիչ դատարանի 05-1680 գործով 15.07.2005թ և 07-3832 գործով03.11.2007թ, ինչպես նաև Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչ. շրջանների ընդհ. իրավասության 1-ինատյանի դատարանի 08.06.2012թ NԵԴԿ/1247/02/10/ վճիռների համաձայն կրած վնասիփոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12007	Միջոցառման անվանումը`	12,655.6
		ՀՀ ՊՆ, ՀՀ ԿԱ ԱԱԾ կրտսեր, միջին, ավագ և ՀՀ ԿԱ ՀՀ ոստիկանության միջին, ավագ, գլխավոր սպայական անձնակազմին սոցիալական աջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ՊՆ, ՀՀ ԿԱ ԱԱԾ կրտսեր, միջին, ավագ և ՀՀ ԿԱ ՀՀ ոստիկանության միջին, ավագ և գլխավոր սպայական անձնակազմին տրամադրաված սպառողական վարկերի տոկոսագումարների մասնակի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12008	Միջոցառման անվանումը`	22,000.0
		ԱՊՀ տարածքում Հայրենական մեծ պատերազմի հաշմանդամների և մասնակիցների օդայինտրանսպորտով մատուցվող ծառայությունների դիմաց փոխհատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ԱՊՀ տարածքում Հայրենական մեծ պատերազմի հաշմանդամների և մասնակիցների օդայինտրանսպորտով մատուցվող ծառայությունների դիմաց չստացված եկամուտների փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1206		Ծրագրի անվանումը`	4,979,189.7
		Սոցիալական պաշտպանության համակարգի բարեփոխումներ
		Ծրագրի նպատակը`
		Մատուցվող սոցիալական պաշտպանության ծառայությունների բարելավում, ինչպես նաև ծառայություններ մատուցող գերատեսչություններում վերլուծական, մոնիթորինգի ևգնահատման գործառույթների ուժեղացում:
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Մատուցվող սոցիալական պաշտպանության ծառայությունների բարելավում և մատչելիությանաճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,083,111.4
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող սոցիալական պաշտպանությանոլորտի վարչարարության երկրորդ ծրագիր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի բարեփոխումներին ուղղված խորհրդատվական և այլ ծառայությունների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	32001	Միջոցառման անվանումը`	2,346,052.3
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի վարչարարության երկրորդ ծրագրի շրջանակներում շենքերի և շինությունների հիմնանորոգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ծրագրի շրջանակներում ընտրված համալիր սոցիալական ծառայության կենտրոնների, ինչպեսնաև Զբաղվածության պետական գործակալության և Բժշկասոցիալական փորձաքննությանգործակալության կենտրոնական գրասենյակների կառուցում, վերակառուցում կամվերանորոգում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
	32002	Միջոցառման անվանումը`	1,550,026.0
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող Սոցիալական պաշտպանությանվարչարարության երկրորդ ծրագրի շրջանակներում սարքավորումների, ծրագրայինապահովման և աշխատանքային միջավայրի արդիականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ինտեգրված սոցիալական ծառայության համակարգի մաս կազմող կառույցների տեխնիկական կարողությունների և աշխատանքային միջավայրի բարելավում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
		ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարություն	12,470,509.0
1043		Ծրագրի անվանումը`	3,323,255.4
		Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության էկոհամակարգի և շուկայի զարգացման ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Բարձր տեխնոլոգիաների ենթակառուցվածքների բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի աճ
Ծրագրի միջոցառումներ
	11004	Միջոցառման անվանումը`	200,000.0
		Մասնագետների պատրաստման ԲՈՒՀ-մասնավոր հատված համագործակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համալսարանների հետ համատեղ` մասնավոր ընկերությունների կողմից իրականացվող մասնագետների պատրաստման ծրագրերի իրագործում, մասնագետների վերապատրաստմանդասընթացների կազմակերպում մասնավոր ընկերությունների ծրագրերով և մասնագետների միջոցով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	1,000,000.0
		«Գաղափարից մինչև բիզնես» դրամաշնորհներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դրամաշնորհների տրամադրում համալսարանական, գիտահետազոտական խմբերին, նորաստեղծ ընկերություններին:Համաֆինանսավորման միջոցով դրամաշնորհների տրամադրում ստարտափ ընկերություններին
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11006	Միջոցառման անվանումը`	1,248,255.4
		«Հայկական վիրտուալ կամուրջ»
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ողջ աշխարհում հայկական տեխնոլոգիական համայնքների մասնագիտական կապիապահովման մեխանիզմների ստեղծում, Տարածաշրջանից դեպի Հայաստան ստարտափերի ներհոսքի ապահովում, ողջ տարածքում տեխնոլոգիական կենտրոնների աջակցություն և նոր կենտրոնների ստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11007	Միջոցառման անվանումը`	425,000.0
		Շուկաների զարգացում և միջազգային համագործակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայկական ընկերությունների հետ համատեղ միջազգային և երկկողմ բիզնես ֆորումների կազմակերպում` ապրանքների և ծառայությունների թիրախավորված վաճառքի խթանման նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11008	Միջոցառման անվանումը`	450,000.0
		Միասնական թվային հենքի մշակում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական բոլոր գերատեսչությունների համար միասնական թվային հենքի մշակում, որը թույլ կտա ստանդարտացնել թվային գործիքները` ծրագրավորման լեզվի, բազաների, միմյանց հետփոխգործելիության, տվյալների մշակման, ֆունկցիոնալության ավելացման և այլպարամերտրերով:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1100		Ծրագրի անվանումը`	1,380,900.7
		Տրանսպորտի, կապի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների բնագավառում պետականքաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Ոլորտի արդիականացում, ճանապարհների որակի բարձրացում, պատշաճ տրանսպորտայինենթակառուցվածքների և որակյալ ու անվտանգ ծառայությունների ապահովում,տրանսպորտային միջոցների հարմարավետութուն և հասանելիության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Տրանսպորտի, կապի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների բնագավառում իրականացվող ծրագրերի ազդեցության և արդյունավետության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	960,623.6
		Բարձր տեխնոլոգիաների, ռազմարդյունաբերության, թվայնացման, կիբեռանվտանգության, ինովացիոն տեխնոլոգիաների, կապի, փոստի, համացանցի և տիեզերական բնագավառներում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բարձր տեխնոլոգիաների, ռազմարդյունաբերության, թվայնացման, կիբեռանվտանգության, ինովացիոն տեխնոլոգիաների, կապի, փոստի, համացանցի և տիեզերական բնագավառներում պետական քաղաքականության մշակում, մոնիտորինգի և աջակցության ծառայություններ, ծրագրերի համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	420,277.1
		Ռազմարդյունաբերության բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում խորհրդատվական, մոնիտորինգի և աջակցության ծառայություններ, ծրագրերի համակարգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոլորտի քաղաքականության, խորհրդատվության, մոնիտորինգի, գնման և աջակցության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1119		Ծրագրի անվանումը`	4,844,153.7
		Պաշտպանության բնագավառում գիտական և գիտատեխնիկական նպատակային հետազոտություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել ՀՀ պաշտպանության և անվտանգության համակարգերի զարգացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների արդյունավետությանբարձրացում և ՍՌՏ նոր նմուշների ստեղծում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	4,844,153.7
		«Գիտական և գիտատեխնիկական նպատակային ծրագրային հետազոտություններ» ծրագրիշրջանակներում կատարվող հատուկ գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորականաշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների իրականացումպաշտպանության համակարգի ապահովման համար
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1164		Ծրագրի անվանումը`	1,412,199.2
		Հեռահաղորդակցության ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Անխափան ռադիոկապի, հեռախոսային կապի և հեռուստառադիոհեռարձակման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ռադիոկապի, հեռախոսային կապի և հեռուստառադիոհեռարձակման որակի բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	290,321.8
		Հեռահաղորդակցության և կապի կանոնակարգում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ հաճախությունների բաշխումների աղյուսակի կազմում, ՌԷՄ-ի և ԲՀՍ-ի տեղադրման,փորձաքննության և չափումների անցկացում, եթերի խանգարման աղբյուրների հայտնաբերումև վերացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	121,877.4
		Թվային հեռուստահեռարձակման ապահովման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետությունում թվային հեռուստահեռարձակման ապահովմանշրջանակներում հանրապետական սփռման մուլտիպլեքսի արբանյակային տարածման համարարբանյակային ունակության վարձակալում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	32001	Միջոցառման անվանումը`	1,000,000.0
		ՀՀ տարածքում բազային և շարժական ռադիոմոնիտորինգի համակարգի ներդրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ողջ տարածքում շուրջօրյա մշտադիտարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
1219		Ծրագրի անվանումը`	10,000.0
		Վարչական օբյեկտների հիմնանորոգում
		Ծրագրի նպատակը`
		Վարչական օբյեկտների շենքային պայմանների բարելավում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Վարչական օբյեկտների շենքերի (մասնաշենքերի) հիմնանորոգում, նախագծանախահաշվայինփաստաթղթերի ձեռքբերում
Ծրագրի միջոցառումներ
	31001	Միջոցառման անվանումը`	10,000.0
		Վարչական օբյեկտների շենքերի (մասնաշենքերի) հիմնանորոգում, նախագծանախահաշվայինփաստաթղթերի ձեռքբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Վարչական օբյեկտների շենքերի (մասնաշենքերի) հիմնանորոգում (համաշինարականաշխատանքներ, տարածքի բարեկարգում,տեխնիկական և հեղինակային աշխատանքներ), նախագծանախահաշվային փաստաթղթերի ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1220		Ծրագրի անվանումը`	1,500,000.0
		Ռազմարդյունաբերության համալիրի զարգացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Նոր արտադրությունների հիմնում, ներկրման և արտադրության մեխանիզմի ստեղծում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ռազմարդյունաբերության համալիրի զարգացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	31001	Միջոցառման անվանումը`	1,500,000.0
		Նոր արտադրությունների հիմնում, ներկրման և արտադրության մեխանիզմի ստեղծում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նոր արտադրությունների հիմնում, ներկրման և արտադրության մեխանիզմի ստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ ֆինանսների նախարարություն	186,999,057.5
1006		Ծրագրի անվանումը`	183,903,689.3
		Պետական պարտքի կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		Կառավարության ֆինանսական կարիքների բավարարման մշտական հնարավորությանապահովումը` երկարաժամկետ հատվածում նվազեցնելով պարտքի սպասարկման մեծությունը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Կառավարության պարտքի օպտիմալ կառուցվածքի ձևավորում` հաշվի առնելով պոտենցիալռիսկերը
Ծրագրի միջոցառումներ
	11002	Միջոցառման անվանումը`	767,204.6
		Արտարժութային պետական պարտատոմսերի ցուցակման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրապետության կողմից թողարկվող արտարժութային պետական պարտատոմսերի մինչևդրանց ամբողջական մարումը միջազգային ֆոնդային բորսաների պաշտոնական ցանկերումցուցակման ծառայությունների համար տարեկան վճար
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	31,000.0
		ՀՀ պետական պարտքի կառավարման գործընթացի հրապարակայնության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՊԳՊ-երի թողարկման, պետբյուջեի պակասուրդի ֆինանսավորման և ԳՊ համակարգի վերաբերյալ հեռուստատեսային և ռադիո հաղորդումների, հայտարարությունների հեռարձակում, ՀՀ պետական պարտքի տարեկան հաշվետվութան և պետական բյուջեի կատարման հաշվետվությունների հրապարակում:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	36,319.5
		Պարտքի կառավարմանն առնչվող տեղեկատվական համակարգերի և ծրագրերի սպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բլումբերգ և Ռոյթերս տեղեկատվական համակարգերի առևտրային տերմինալների սպասարկման ու պարտքի գրանցման և կառավարման DMFAS 6.0 համակարգի տեխնիկական սպասարկման ծառայությունների դիմաց վճարումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	13002	Միջոցառման անվանումը`	182,977,587.0
		ՀՀ կառավարության պարտքի սպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ կառավարության պարտքի սպասարկում (տոկոսավճարներ)
		Միջոցառման տեսակը
		Ֆինանսավորման ծախսերի իրականացում
	13003	Միջոցառման անվանումը`	91,578.2
		Մուրհակների սպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ պետական ներքին և արտաքին պարտքի դիմաց տոկոսների վճարում և պարտքի մարում ևպարտքային գործառնությունների հետ կապված այլ վճարումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ֆինանսավորման ծախսերի իրականացում
1031		Ծրագրի անվանումը`	29,380.0
		Հանրային հատվածի ֆինանսական ոլորտի մասնագետների վերապատրաստում
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանրային հատվածի ֆինանսական ոլորտի մասնագետների աշխատանքիարդյունավետության բարելավում, հանրային ֆինանսների կառավարման նոր գիտելիքների ևփորձի յուրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հանրային հատվածի ֆինանսական ոլորտի մասնագետների գիտելիքների և կարողություններիբարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	29,380.0
		Հանրային հատվածի ֆինանսական ոլորտի մասնագետների վերապատրաստում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրային հատվածի որակավորված գնումների համակարգողների և ներքին աուդիտորների շարունակական մասնագիտական վերապատրաստում, հանրային ծրագրերի ֆինանսական և ծրագրային պատասխանատուների ԾԲ կարողությունների բարելավման դասընթացների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1108		Ծրագրի անվանումը`	2,948,033.2
		Հանրային ֆինանսների կառավարման բնագավառում պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Հարկաբյուջետային քաղաքականության մշակում և իրականացման ապահովում, հանրայինֆինանսների արդյունավետ կառավարում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հանրային ֆինանսների ձևավորման, բաշխման և օգտագործման արդյունավետության աճ,ֆինանսական կարգապահության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,603,544.8
		Պլանավորում, բյուջետավորում, գանձապետական ծառայություններ, պետական պարտքի կառավարում, տնտեսական և հարկաբյուջետային քաղաքականության մշակում և մոնիտորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքականության մշակման և դրա կատարման համակարգման, պետական ծրագրերիպլանավորման, մշակման, իրականացման և մոնիտորինգի (վերահսկման) ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	243,512.5
		Ֆինանսական կառավարման համակարգի վճարահաշվարկային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ֆինանսական կառավարման համակարգի վճարահաշվարկային գործառույթներն ապահովող համակարգերի սպասարկում, այդ թվում` «LSFinance (ԳԳՕ)», «Client Treasury», «LSBudget», e- payments, ներքին աուդիտի միասնական կառավարման տեղեկ. համակարգ, բանկային ծառայություններ:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	80,816.7
		ՀՀ միջազգային վարկանիշի տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ տնտեսական, քաղաքական և ֆինանսական ցուցանիշների գնահատման,գնահատականների հիման վրա վարկանիշի շնորհման նպատակով համագործակցությունվարկանիշ շնորհող հեղինակավոր միջազգային ընկերությունների հետ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	20,159.2
		ՀՀ ֆինանսների նախարարության տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ֆինանսների նախարարության համար համակարգչային տեխնիկայի և գրասենյակայինգույքի ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1137		Ծրագրի անվանումը`	117,955.0
		Գնումների գործընթացի կարգավորում և համակարգում
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանրային միջոցների ծախսման արդյունավետության բարձրացում և կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Պետական գնումների գործընթացի թափանցիկության, հրապարակայնությն և մրցակցությանաստիճանի բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	18,000.0
		Էլեկտրոնային գնումների համակարգի տեխնիկական սպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		«LSFinance (ԳԳՕ)» էլեկտրոնային գնումների համակարգի սպասարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	99,955.0
		Գնումների պլանների կազմման, էլեկտրոնային մրցույթների անցկացման, պայմանագրերի կատարման և գնումների հաշվետվողականության` միմյանց ինտեգրված մոդուլների տեխնիկական սպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Armeps.am և Armeps.am/ppcm գնումների համակարգերի սպասարկում:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարություն	12,715,623.4
1020		Ծրագրի անվանումը`	1,284,797.9
		Հիդրոօդերևութաբանական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Հիդրոօդերևութաբանական վտանգավոր երևույթներից և կլիմայական ռիսկերիցբնակչության և տնտեսության պաշտպանություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հիդրոօդերևութաբանական տեղեկատվության պարբերական և ժամանակին հրապարակման և հասանելիության ապահովում, հիդրոօդերևութաբանական վտանգավոր երևույթներիազդեցության նվազեցում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,284,797.9
		Հիդրոօդերևութաբանական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հիդրոօդերևութաբանական դիտարկումների, կլիմայի փոփոխության ուսումնասիրություններիև մոնիտորինգի իրականացում: Հիդրոօդերևութաբանական տվյալների հավաքագրում, կանխատեսումների իրականացում և վտանգավոր աղետային երևույթների վերաբերյալ նախազգուշացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1028		Ծրագրի անվանումը`	46,297.2
		Տեխնիկական անվտանգության կանոնակարգում
		Ծրագրի նպատակը`
		Արտադրական վտանգավոր օբյեկտների շահագործմամբ պայմանավորված տեխնածին վթարների և դրանց հետևանքով հասարակությանը և տնտեսությանը պատճառվող վնասների ռիսկերի նվազեցում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Տեխնածին վթարների կանխարգելում, տեխնածին վթարներից մահացու կամ ծանր ելքերովդեպքերի կրճատում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	46,297.2
		Տեխնիկական անվտանգության կանոնակարգման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ տարածքում տեխնիկական անվտանգության պահանջները սահմանող տեխնիկական կանոնակրգերի մշակում, փորձաքննության անցկացում և եզրակացության տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1085		Ծրագրի անվանումը`	113,581.6
		Արտակարգ իրավիճակների արձագանքման կարողությունների զարգացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Արտակարգ իրավիճակների և ճգնաժամային կառավարման կարողությունների զարգացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արտակարգ իրավիճակներին արձագանքնելու հմտությունների և կարողությունների ձևավորումև ընդլայնում, բնակչության տեղեկացվածության մակարդակի բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	113,581.6
		Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ղեկավար անձնակազմի և մասնագետների վերապատրաստման կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ղեկավար անձնակազմի և մասնագետների վերապատրաստում, բնակչության ուսուցում անվտանգության կանոնների ուսուցանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1089		Ծրագրի անվանումը`	880,666.2
		Սեյսմիկ պաշտպանություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Սեյսմիկ ռիսկերի գնահատում և նվազեցում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սեյսմիկ վտանգի և ռիսկերի պատշաճ գնահատում և սեյսմիկ խոցելիության և սեյսմիկ ռիսկերի նվազեցում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	880,666.2
		Սեյսմիկ պաշտպանության ոլորտում ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Սեյսմիկ վտանգի մոնիտորինգի ապահովում, դրա հետ կապված այլ երկրորդային վտանգներիգնահատում, ՀՀ տարածքում և տարածաշրջանում տեղի ունեցող երկրաշարժների գրանցում, մշակում և դրանց մասին հաղորդագրությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1090		Ծրագրի անվանումը`	8,991,380.7
		Փրկարարական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Արտակարգ իրավիճակների արդյունավետ արձագանք
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արտակարգ իրավիճակների հնարավոր դեպքերի կանխում, դրանց ժամանակին արձագանքում, հետևանքների նվազեցում և բնակչության պաշտպանություն
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	8,950,683.8
		Փրկարարական ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հրդեհաշիջման, հակահրդեհային քարոզչության, բնական և տեխնածին աղետների ժամանակբնակչության և կառույցների պաշտպանություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	18,707.7
		ԱԻՆ փրկարար ծառայության աշխատակիցներին բուժօգնության ծառայություններիտրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արտակարգ իրավիճակերի բժշկական հետևանքների վերացման նպատակով բնակչությանըբուժօգնության ցուցաբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	7,721.2
		Արտակարգ իրավիճակներում մարդասիրական աջակցության կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ, ՌԴ և երրորդ երկրների տարածքում արտակարգ իրավիճակների կանխարգելմանաշխատանքների մասնակցություն և արտակարգ իրավիճակներից տուժած բնակչությանը մարդասիրական օգնության ցուցաբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	13,333.8
		Օտարերկրյա պետությունների ուսումնական հաստատություններ գործուղված փրկարարական ծառայողների ուսուցման կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հրդեհաշիջման, հակահրդեհային քարոզչության, բնական և տեխնածին աղետների ժամանակբնակչության և կառույցների պաշտպանություն
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	12002	Միջոցառման անվանումը`	934.2
		Փրկարարական ծառայողներին և փրկարար շներին դեղորայքով ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դեղորայքային և վիրակապական նյութերի ձեռք բերում բնածին և տեխնածին աղետների ժամանակ տուժած անձանց տրամադրելու նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
1107		Ծրագրի անվանումը`	335,191.4
		Ռազմավարական նշանակության պաշարների կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		Արտակարգ իրավիճակներում ռազմավարական նշանակության պաշարներով ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ռազմավարական նշանակության պահուստների կուտակում, պահպանում և պետականպահուստների համակարգի կառավարում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	309,228.4
		Պետական ռեզերվների պահպանում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական ռեզերվների պահպանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	25,963.0
		Նյութական ռեսուրսների ՀՀ պետական պահուստի ձևավորում և պահպանում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նյութական ռեսուրսների ՀՀ պետական պահուստի ձևավորում և պահպանում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1112		Ծրագրի անվանումը`	1,063,708.4
		Արտակարգ իրավիճակների բնագավառի պետական քաղաքականության մշակում, ծրագրերի համակարգում և մոնիտորինգ
		Ծրագրի նպատակը`
		Արտակարգ իրավիճակների բնագավառում պետական արդյունավետ քաղաքականության մշակման և իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արտակարգ իրավիճակների քաղաքականության իրագործմանն ուղղված ծրագրերիազդեցության և արդյունավետության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,055,090.0
		Արտակարգ իրավիճակների բնագավառում քաղաքականության մշակում, խորհրդատվական ծառայությունների տրամադրում և մոնիտորինգի իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արտակարգ իրավիճակների բնագավառում քաղաքականության մշակում, խորհրդատվական ծառայությունների տրամադրում և մոնիտորինգի իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	8,618.4
		Արտակարգ իրավիճակների նախարարության տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արտակարգ իրավիճակների նախարարության աշխատակազմի աշխատանքային պայմաններիբարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ վիճակագրական կոմիտե	4,402,901.3
1143		Ծրագրի անվանումը`	3,319,812.8
		Ազգային պաշտոնական վիճակագրության արտադրություն և տարածում
		Ծրագրի նպատակը`
		Տնտեսական և հասարակական գործընթացների ու դրանց արդյունքների վերաբերյալ վիճակագրական տեղեկատվության մշակում և հանրությանը վիճակագրական տեղեկատվությամբ ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արժանահավատ, համադրելի, արդիական, կայուն և ամբողջական պաշտոնական վիճակագրական տեղեկատվության պարբերական հրապարակում, հաղորդակցության և հասանելիության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,351,214.3
		Վիճակագրության քաղաքականության մշակում և իրականացում, պաշտոնականվիճակագրական տեղեկատվության մշակում, արտադրում և տարածում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պաշտոնական վիճակագրության իրավական դաշտի ձևավորում և կատարելագործում, վիճ.տվյալների հավաքման մեթոդաբանության մշակում, միջազգային համեմատություններիանցկացում, բիզնես ռեգիստրի վարում, վիճակագրության մշակում, ամփոփ տեղեկատվությանարտադրում և տարածում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	627,350.8
		Վիճակագրական տեղեկատվության հավաքում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տնային տնտեսությունների կենսապայմանների ամբողջացված հետազոտության, աշխատուժի ընտրանքային հետազոտության, սպառողական ապրանքների գների, գյուղացիական տնտեսությունների և սոցիալ-տնտեսական բնույթի այլ սկզբնական տեղեկատվության հավաքում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	1,097,487.7
		Հերթական մարդահամարի նախապատրաստման և անցկացման միջոցառումների իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հերթական մարդահամարի անցկացման նորմատիվ-իրավական դաշտի ձևավորում, կազմակերպամեթոդական դրույթների մշակում, վիճակագրական տվյալների հավաքման, մշակման, ամփոփման և ելքային արդյունքների ստացման մեթոդաբանության մշակում, մարդահամարի անցկացում, տվյալների մշակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	243,760.0
		ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հերթական մարդահամարը նախապատրաստող և անցկացնող ստորաբաժանման համարհամակարգչային սարքավորումների և գրասենյակային գույքի ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1209		Ծրագրի անվանումը`	1,083,088.5
		Վիճակագրական համակարգի ամրապնդման ազգային ռազմավարական ծրագիր
		Ծրագրի նպատակը`
		Հայաստանի վիճակագրական համակարգի զարգացում, միջազգային չափանիշներին համահունչ, պատշաճ ու վստահելի վիճակագրության արտադրություն և տարածում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հայաստանի վիճակագրական համակարգի կարողությունների և Վիճակագրական կոմիտեիանձնակազմի մասնագիտական կարողությունների բարելավում` միջազգային չափանիշներին համահունչ վիճակագրությունը ժամանակին արտադրելու և տարածելու համար
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	809,359.4
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող վիճակագրական համակարգիզարգացման համար ազգային ռազմավարական ծրագրի իրականացման դրամաշնորհային ծրագրի ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Վիճակագրական համակարգի իրավական և ինստիտուցիոնալ շրջանակի բարելավում,վիճակագրական տեղեկատվության մշակում, հավաքում, արտադրություն և տարածում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	138,183.6
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող վիճակագրական համակարգիզարգացման համար ազգային ռազմավարական ծրագրի իրականացման դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում վիճակագրական կոմիտեի շենքային պայմանների բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի մարզային և կենտրոնական գրասենյակների վերանորոգում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31002	Միջոցառման անվանումը`	135,545.5
		Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող վիճակագրական համակարգիզարգացման համար ազգային ռազմավարական ծրագրի իրականացման դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում վիճակագրական կոմիտեի տեխնիկական հագեցվածությանբարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Վիճակագրական համակարգի տեխնիկական կարողությունների և աշխատանքային միջավայրիբարելավում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողով	799,182.2
1064		Ծրագրի անվանումը`	799,182.2
		Հանրային ծառայությունների ոլորտի կարգավորում
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանրային ծառայությունների ոլորտում կարգավորման իրականացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Սպառողների և հանրային ծառայությունների ոլորտում կարգավորվող գործունեություն իրականացնող անձանց շահերի հավասարակշռում, կարգավորվող անձանց համարգործունեության միատեսակ պայմանների ստեղծում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	795,561.8
		Հանրային ծառայությունների ոլորտում կարգավորման իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրային ծառայությունների ոլորտում կարգավորման ծառայություններ, այդ թվում` լիցենզիաների և թույլտվությունների տրամադրում, սակագների հայտերի քննում և սակագների սահմանում, սպառողների դիմումների քննում, մոնիտորինգի իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,620.4
		Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի տեխնիկական հագեցվածությանբարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի աշխատանքային պայմաններիբարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով	1,157,826.3
1096		Ծրագրի անվանումը`	1,157,826.3
		Ընտրական գործընթացների համակարգում,կանոնակարգում և տեղեկատվության տրամադրում
		Ծրագրի նպատակը`
		Օրինական և թափանցիկ ընտրական գործընթացների կազմակերպում և ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ընտրական գործընթացների նկատմամբ հանրային վստահության մակարդակի բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	366,320.8
		Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի գործունեության ապահովում և ընտրական ծրագրերի համակարգման, կազմակերպման, անցկացման, մոնիտորինգի ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընտրական գործընթացների համակարգում, նախապարաստում, իրականացում, հաշվետվական համակարգի կազմակերպում, վերլուծություն ընտրական պաշտոնյաների վերապատրաստում, տեղեկատվություն, քաղաքացիների դիմումների և բողոքների քննարկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	57,181.6
		Ընտրական հանձնաժողովների անդամների մասնագիտական դասընթացների կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ընտրական հանձնաժողովների անդամների, անդամության թեկնածուների համարմասնագիտական դասընթացների կազմակերպում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	734,323.9
		Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների կազմակերպում, անցկացում ևարդյունքների ամփոփում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողով	403,303.9
1034		Ծրագրի անվանումը`	403,303.9
		Տնտեսական մրցակցության պաշտպանություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Պաշտպանել և խրախուսել ազատ տնտեսական մրցակցությունը, ապահովել բարեխիղճ մրցակցության համար անհրաժեշտ միջավայր, նպաստել ձեռնարկատիրության զարգացմանը և սպառողների շահերի պաշտպանությանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հակամրցակցային գործունեության կանխարգելում և սահմանափակում, չարաշահումների նվազեցում, գործունեության համար միատեսակ և մրցակցային պայմանների երաշխավորում,ապրանքային շուկաներում կենտրոնացվածության կրճատում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	399,418.9
		Հայաստանի Հանրապետությունում տնտեսական մրցակցության պաշտպանությանբնագավառում քաղաքականության մշակում և վերահսկողություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական քաղաքականության մշակման, վերահսկողության ծառայություններ, ապրանքային շուկաների կառուցվածքի ուսումնասիրություն, ծրագրերի համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,885.0
		ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովի աշխատանքայինպայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտե	5,200,000.0
1012		Ծրագրի անվանումը`	5,200,000.0
		Անշարժ գույքի կադաստրի վարման բնագավառում պետական քաղաքականության իրականացում
		Ծրագրի նպատակը`
		Անշարժ գույքի պետական միասնական կադաստրի համակարգի զարգացում և պետության կողմից անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների ճանաչում, երաշխավորում և պաշտպանություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Անշարժ գույքի կադաստրի արդյունավետ համակարգի ապահովում և սեփականության իրավունքի պաշտպանություն
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	4,159,712.6
		Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցում,գույքի և դրա նկատմամբ գրանցված իրավունքների և սահմանափակումների վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցում, գրանցված իրավունքների ևսահմանափակումների վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրում, համակարգվածդիտարկումների և անշարժ գույքի շուկայի վերլուծությունների իրականացում և իրազեկման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31002	Միջոցառման անվանումը`	450,000.0
		Անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31003	Միջոցառման անվանումը`	100,000.0
		Անշարժ գույքի կադաստրի ծառայությունների մատուցման համար ոչ նյութական հիմնական միջոցների ձեռքբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Անշարժ գույքի կադաստրի ծառայությունների մատուցման համար ծրագրային փաթեթների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31004	Միջոցառման անվանումը`	374,849.7
		ՀՀ թվային տեղագրական քարտեզների` երկրատեղեկատվական համակարգի միջավայրումստեղծման աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		1:2000 մասշտաբի տեղագրական հատակագծերի ստեղծում, քարտեզների տեղափոխում ԵՏՀ միջավայր
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31005	Միջոցառման անվանումը`	30,720.0
		Թեմատիկ քարտեզագրության աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի ազգային ատլասի մեկհատորյակի ռուսերեն տարբերակի, ուսումնական ևզբոսաշրջային քարտեզների նախապատրաստում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31006	Միջոցառման անվանումը`	12,000.0
		Աշխարհագրական անվանումների պետական քարտադարանի թարմացման աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Թարմացված ՀՀ աշխարհագրական անվանումների պետական քարտադարան, հաշվառվածաշխարհագրական օբյեկտների անվանումներ, խոշոր ֆիզիկաաշխարհագրական օբյեկտներիտեղեկատու-բառարաններ
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31007	Միջոցառման անվանումը`	34,088.0
		Նախագծահետազոտական փաստաթղթերի կազմման աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Նախագծահաշվային փաստաթղթերի ձերքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31010	Միջոցառման անվանումը`	32,351.0
		Ազգային տարածական տվյալների ենթակառուցվածքների մշակման բնագավառում նախատեսվող աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային տարածական տվյալների ենթակառուցվածքների մշակում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31011	Միջոցառման անվանումը`	6,278.7
		ՀՀ անտառապատ շրջաններում 2-րդ դասի GNSS հիմնակետերի ստեղծման աշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ անտառապատ շրջաններում 2-րդ դասի GNSS հիմնակետերի ստեղծում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողով	320,668.4
1007		Ծրագրի անվանումը`	320,668.4
		Հեռուստատեսության և ռադիոյի բնագավառի կանոնակարգում
		Ծրագրի նպատակը`
		Հեռարձակվող լրատվության միջոցների ազատության, անկախության և բազմազանությանապահովում, հեռուստաընկերությունների և ռադիոընկերությունների գործունեությանվերահսկում և կարգավորում
Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`Հեռարձակվող լրատվության միջոցների ազատության, անկախության և բազմազանությանբարձր մակարդակ, մրցակցային հավասար պայմաններ, հեռուստառադիոծրագրերի հեռարձակման ոլորտում օրինախախտումների նվազեցում հեղինակային իրավունքի պահպանություն ոլորտի համաչափ զարգաց
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	320,668.4
		Հեռուստատեսության և ռադիոյի բնագավառում կանոնակարգման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հեռուստատեսության և ռադիոյի բնագավառում քաղաքականության, նորմատիվ իրավականակտերի մշակում, մրցույթների անցկացում, լիցենզիաների և թույլտվությունների տրամադրում, մշտադիտարկում տեխնիկական պահանջների կատարման վերահսկողություն, վարչական վարույթի իրականացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտե	28,946,156.6
1023		Ծրագրի անվանումը`	20,771,439.2
		Հարկային և մաքսային ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Հարկային և մաքսային միասնական պետական քաղաքականության իրականացում, հարկային և մաքսային օրենսդրության ամբողջական և համահավասար կիրառում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արդյունավետ հարկային և մաքսային հսկողության իրականացում, պետական բյուջեիեկամուտների ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	13,534,660.8
		Հարկային և մաքսային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հարկային և մաքսային քաղաքականության մշակման, պլանավորման, մոնիտորինգի, ծրագրերի համակարգման, գանձման, վերահսկողության և աջակցության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	1,872,720.0
		Ակցիզային դրոշմանիշերի ձեռքբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում արտադրվող և ներմուծվող ալկոհոլային խմիչքների, ծխախոտի արտադրանքիդրոշմավորման համար ակցիզային դրոշմանիշերի ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	150,411.1
		Հարկային և մաքսային ծառայողների վերապատրաստում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հարկային և մաքսային ծառայողների վերապատրաստման մեթոդիկայի մշակման,պլանավորման, ծրագրերի իրականացման և աջակցության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	4,762,800.0
		Դրոշմապիտակների ձեռքբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում արտադրվող և ներմուծվող որոշակի ապրանքների համար դրոշմապիտակների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	10,847.3
		Փորձաքննությունների ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Փորձաքննությունների կատարում և եզրակացությունների տրամադրում, անվճարունակքաղաքացիներին իրավական ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	440,000.0
		Ռենտգենյան սարքավորումների տեխնիկական սպասարկում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ռենտգենյան սարքավորումների տեխնիկական սպասարկման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
9006		Ծրագրի անվանումը`	8,174,717.4
		Աջակցություն ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից իրականացվող ծրագրերին
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել հարկային և մաքսային միասնական պետական քաղաքականության իրականացման ծրագրերին
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ ՊԵԿ-ի կողմից իրականացվող ծրագրերի արդյունավետության բարձրացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	6,717,454.9
		Հարկային և մաքսային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հարկային և մաքսային քաղաքականության մշակման, պլանավորման, մոնիտորինգի, ծրագրերի համակարգման, գանձման, վերահսկողության և աջակցության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	1,324,914.0
		ՀՀ ՊԵԿ կարիքի բավարարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հարկային և մաքսային ծառայությունների համար անհրաժեշտ նյութատեխնիկական բազայովապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31003	Միջոցառման անվանումը`	38,000.0
		ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի շենքային ապահովվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի նոր շենքերի և շինությունների շինարարություն, նախագծային աշխատանքների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31004	Միջոցառման անվանումը`	94,348.5
		ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի շենքային պայմանների բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի շենքերի և շինությունների կապիտալ վերանորոգում, նախագծային աշխատանքների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայություն	34,541,564.2
1036		Ծրագրի անվանումը`	3,373,730.6
		Պետական պահպանության ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Հատուկ պետական պաշտպանության ենթակա օբյեկտների անվտանգության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Պետական պահպանության ենթակա օբեկտների անվտանգության խախտման դեպքերի կրճատում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	3,372,615.1
		Պետական պահպանության ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց, նրանց բարձրաստիճան հյուրերի անվտանգությանապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	1,115.5
		Դեղորայքի տրամադրում պետական պահպանության ծառայությանը
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական պահպանության ենթակա օբեկտներին անհրաժեշտ դեղորայքով ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1138		Ծրագրի անվանումը`	31,167,833.6
		Ազգային անվտանգություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Ներքին և արտաքին սպառնալիքներից անձի, հասարակության ու պետության անվտանգությանապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Այլ պետությունների կողմից հետախուզական գործունեության կասեցում,պետական սահմանիանձեռնամխելիության ապահովում, կոռուպցիոն ռիսկերի շեշտակի նվազեցում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	23,218,329.1
		Հետախուզական, հակահետախուզական, ռազմական հակահետախուզության, հանցագործությունների դեմ պայքարի և պետական սահմանի պահպանության գործունեության կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ անվտանգությանը սպառնացող վտանգի մասին տեղեկատվության ստացում, վերլուծում, վտանգի կանխատեսում, վտանգի կանխման ու չեզոքացման վերաբերյալ առաջարկությունների մշակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	26,793.2
		Ազգային անվտանգության համակարգի ստորաբաժանումների համար դեղորայքի ձեռքբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային անվտանգության համակարգի ստորաբաժանումներին դեղորայքով, վիրակապական և լաբորատոր նյութերով ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	14,000.0
		ՀՀ տարածքում երկաթուղով իրականացվող միջպետական ռազմական փոխադրումների,երկաթուղային կայարաններում կատարվող սպասարկման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ տարածքում երկաթուղով իրականացվող միջպետական ռազմական փոխադրումների,երկաթուղային կայարաններում կատարվող սպասարկումների և մատուցվող ծառայությունների ծախսերի փոխհատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11004	Միջոցառման անվանումը`	7,326,303.8
		Պաշտպանության բնագավառի այլ ծախսեր
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պաշտպանության բնագավառի այլ ծախսեր
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	194,900.0
		Ազգային անվտանգության համակարգի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային անվտանգության համակարգի ստորաբաժանումների համար վարչականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31002	Միջոցառման անվանումը`	220,907.5
		Ազգային անվտանգության համակարգի շենքային ապահովվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային անվտանգության համակարգի ստորաբաժանումների վարչական շենքերի կառուցում, կապիտալ վերանորոգում, շինարարական և կապիտալ նորոգման օբյեկտների նախագծահետազոտական փաստաթղթերի պատրաստում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31003	Միջոցառման անվանումը`	153,200.0
		Ազգային անվտանգության համակարգի շենքային պայմանների բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ազգային անվտանգության համակարգի ստորաբաժանումների վարչական շենքերի կապիտալվերանորոգում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	31005	Միջոցառման անվանումը`	13,400.0
		Ազգային անվտանգության համակարգի կողմից ծառայությունների մատուցման ապահովման համար ոչ նյութական հիմնական միջոցների ձեռբերում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Օգտագործվող հակավիրուսային ծրագրերի լիցենզիաների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ ոստիկանություն	64,908,069.5
1014		Ծրագրի անվանումը`	28,473,774.8
		Հասարակական անվտանգության ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Մարդու և քաղաքացու իրավունքների, ազատությունների, ինչպես նաև հասարակության ևպետության շահերի պաշտպանություն հակաիրավական ոտնձգություններից, օրինականությանև իրավակարգի պահպանում ու պաշտպանություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հասարակական կարգի պահպանության և հասարակական անվտանգության պատշաճապահովում, հանցավորությանը արդյունավետ հակազդում, մարդու և քաղաքացու համարանվտանգ միջավայրի ձևավորում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	24,501,888.0
		Հասարակական կարգի պահպանություն, անվտանգության ապահովում և հանցագործությունների դեմ պայքար
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հասարակական կարգի պահպանության և հասարակական անվտանգության ապահովման, հանցագործությունների և այլ իրավախախտումների նախականխման, կանխման, խափանման, հայտնաբերման և բացահայտման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	3,971,886.8
		Պետական պահպանության ծառայությունների կազմակերպում և իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական կարևորագույն օբյեկտների, իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց պատկանողօբյեկտների պատշաճ պահպանություն և անվտանգության ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1083		Ծրագրի անվանումը`	1,403,106.1
		Անձնագրերի և վիզաների տրամադրում, բնակչության պետական ռեգիստրի միասնական համակարգի վարում
		Ծրագրի նպատակը`
		Անձը հաստատող փաստաթղթի, վիզայի և ՀՀ -ում կացության կարգավիճակի տրամադրման, քաղաքացիների ըստ բնակության վայրի հաշվառման ծառայությունների պատշաճ և ժամանակին իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ծառայությունների տրամադրման գործընթացների և տեղեկատվական համակարգերիբարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,403,106.1
		Անձի անհատական տվյալների, քաղաքացիության և հաշվառման վերաբերյալտեղեկությունների ստացման, տրամադրման և փոխանակման ծառայությունների մատուցում,ճամփորդական փաստաթղթերում կենսաչափական տեխնոլոգիաների ներդրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ քաղաքացու անձնագրի ձևակերպում, ՀՀ քաղաքացիություն ձեռք բերելու, դադարեցնելու,փախստականի կարգավիճակ ստացած, ՀՀ -ում մշտապես բնակվող քաղաքացիություն չունեցողանձանց, օտարերկրացիներին մուտքի վիզաներ, կացության կարգավիճակներ տալու մասինգործերի վարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1095		Ծրագրի անվանումը`	905,129.3
		Ոստիկանության աշխատողների և նրանց ընտանիքի անդամների առողջության պահպանում
		Ծրագրի նպատակը`
		Ոստիկանության աշխատողների, ոստիկանության կենսաթոշակառուների, ինչպես նաև նրանցընտանիքների անդամներին բժշկական ծառայությունների պատշաճ մատուցում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Առողջության պահպանման որակյալ ծառայությունների տրամադրում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	836,265.8
		Առողջապահական ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոստիկանության բժշկական ծառայություններից օգտվելու իրավունք ունեցող անձանցամբուլատոր-պոլիկլինիկական և հոսպիտալային բուժապահովում, հակահամաճարակային միջոցառումների ծրագրավորում և իրականացում, բժշկական փորձաքննություն և ծառայողական պիտանելիության որոշում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	68,863.5
		Դեղորայքի տրամադրում ոստիկանության բժշկական վարչության ծառայություններից օգտվելուիրավունք ունեցող բուժօգնություն ստացողներին և հատուկ խմբերում ընդգրկված ֆիզիկականանձանց
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Դեղորայքի տրամադրում ոստիկանության բժշկական վարչության ծառայություններից օգտվելու իրավունք ունեցող ամբուլատոր պոլիկլինիկական կամ հիվանդանոցային բուժօգնություն ստացողներին և հատուկ խմբերում ընդգրկված ֆիզիկական անձանց
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1101		Ծրագրի անվանումը`	1,476,486.1
		Ոստիկանության կրթական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Ոստիկանության ծառայողների մասնագիտական գիտելիքների և գործնական հմտությունների ձևավորում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ոստիկանության ծառայողների մասնագիտական կարողությունների ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	872,511.6
		Բարձրագույն մասնագիտական կրթության ծառայություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոստիկանության ծառայողների բարձրագույն մասնագիտական կրթության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	370,102.9
		Միջին մասնագիտական կրթության ծառայություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոստիկանության ծառայողների միջին մասնագիտական կրթական ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	233,871.6
		Նախնական մասնագիտական կրթության ծառայություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոստիկանության ծառայողների նախնական մասնագիտական կրթության ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1158		Ծրագրի անվանումը`	10,183,646.1
		Ոստիկանության ոլորտի քաղաքականության մշակում, կառավարում, կենտրոնացված միջոցառումներ, մոնիտորինգ և վերահսկողություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Ոստիկանության համակարգի կազմակերպաիրավական կատարելագործում, ոստիկանությանգործունեության նկատմամբ հասարակական կարծիքի բարելավում և վստահությանբարձրացում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արդի մարտահրավերներին դիմակայող, պետական և հասարակական պահանջարկըբավարարող, թափանցիկ, բարևարք, հաշվետվողական գործունեության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	10,183,646.1
		Ոստիկանության ոլորտի քաղաքականության մշակում, կառավարում, կենտրոնացված միջոցառումների, մոնիտորինգի և վերահսկողության իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոստիկանության մարմինների աշխատանքների պլանավորում, համակարգում, ծրագրային միջոցառումների մշակում և իրականացում, միջգերատեսչական և միջազգային համագործակցության ապահովում, համընդհանուր և ոլորտային աշխատանքների իրականացում, մոնիտորինգ և հսկողություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1175		Ծրագրի անվանումը`	3,232,870.2
		Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Ճանապարհային երթևեկության մասնակիցների անվտանգության, ինչպես նաև անխափաներթևեկության պատշաճ մակարդակի ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ճանապարհատրանսպորտային պատահարների նվազեցում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	2,996,640.2
		Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովում ևճանապարհատրանսպորտային պատահարների կանխարգելում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ճանապարհային երթևեկության կարգավորում, անվտանգության ապահովում,ճանապարհապարեկային ծառայության իրականացում, ճանապարհատրանսպորտային պատահարների և տվյալ բնագավառում վարչական իրավախախտումների պետական հաշվառում, վարորդական վկայականների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	236,230.0
		Տրանսպորտային միջոցների պետական հաշվառում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Տրանսպորտային միջոցների պետհամարանիշերի տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
9005		Ծրագրի անվանումը`	10,000.0
		Աջակցություն ՀՀ ոստիկանության բժշկական վարչության կողմից ծառայությունների մատուցմանը
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել ՀՀ ոստիկանության բժշկական վարչության կողմից ծառայությունների մատուցմանապահովմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ ոստիկանության բժշկական վարչության կողմից ծառայությունների պատշաճ ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	7,340.0
		Հիվանդանոցային ծառայությունների տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ոստիկանության բժշկական վարչության ծառայություններից օգտվելու իրավունք ունեցող ծառայողների (անձանց) հոսպիտալային բուժապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	2,660.0
		ՀՀ ոստիկանության բժշկական վարչության տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ոստիկանության աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
9008		Ծրագրի անվանումը`	7,183,676.2
		Աջակցություն ՀՀ ոստիկանության կողմից պետական պահպանության ծառայությունների մատուցմանը
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել ՀՀ ոստիկանության կողմից պետական պահպանության ծառայությունների մատուցման գործընթացին
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ ոստիկանության կողմից պետական պահպանության ծառայությունների պատշաճ մատուցում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	7,183,176.2
		ՀՀ ոստիկանության ստորաբաժանումների կողմից պետական պահպանության ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պայմանագրային հիմունքներով ՀՀ կառավարության կողմից հաստատված պետական պահպանության ենթակա, ինչպես նաև իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց պատկանող օբյեկտների պահպանության, գույքի և անձի անվտանգության հետ կապված այլ կարգի վճարովի ծառայությունների մատուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	500.0
		Պետական պահպանության ծառայություններ մատուցող ՀՀ ոստիկանությանստորաբաժանումների կարիքի բավարարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ոստիկանության պետական պահպանության ծառայության և այլ ստորաբաժանումների նյութատեխնիկական բազայով ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
9009		Ծրագրի անվանումը`	11,321,860.8
		Աջակցություն ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովմանը
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել ՀՀ ոստիկանության կողմից ճանապարհային երթևեկության անվտանգությանապահովմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության պատշաճ ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	9,860,186.2
		Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովում ևճանապարհատրանսպորտային պատահարների կանխարգելում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ճանապարհային երթևեկության կարգավորում, անվտանգության ապահովում,ճանապարհապարեկային ծառայության իրականացում, ճանապարհատրանսպորտային պատահարների և տվյալ բնագավառում վարչական իրավախախտումների պետական հաշվառում, վարորդական վկայականների տրամադրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	1,461,674.6
		ՀՀ ոստիկանության «Ճանապարհային ոստիկանություն» ծառայության կարիքի բավարարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ոստիկանության ճանապարհային ոստիկանության և այլ ստորաբաժանումների նյութատեխնիկական բազայով ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
9010		Ծրագրի անվանումը`	717,519.9
		Աջակցություն ՀՀ ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչության կողմիցծառայությունների մատուցմանը
		Ծրագրի նպատակը`
		Աջակցել ՀՀ ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչության կողմից ծառայությունների մատուցման ապահովմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչության կողմից ծառայությունների պատշաճապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	508,515.9
		Անձի անհատական տվյալների, քաղաքացիության և հաշվառման վերաբերյալտեղեկությունների ստացման, տրամադրման և փոխանակման ծառայությունների մատուցում,ճամփորդական փաստաթղթերում կենսաչափական տեխնոլոգիաների ներդրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ քաղաքացու անձնագրի ձևակերպում, ՀՀ քաղաքացիություն ձեռք բերելու, դադարեցնելու,փախստականի կարգավիճակ ստացած, ՀՀ-ում մշտապես բնակվող քաղաքացիություն չունեցողանձանց, օտարերկրացիներին մուտքի վիզաներ, կացության կարգավիճակներ տալու մասինգործերի վարում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	209,004.0
		ՀՀ ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչության տեխնիկական կարիքի բավարարում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչության և այլ ստորաբաժանումների նյութատեխնիկական բազայով ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		Հայաստանի հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհուրդ	7,399,553.7
1042		Ծրագրի անվանումը`	7,399,553.7
		Ռադիո և հեռուստահաղորդումների հեռարձակում
		Ծրագրի նպատակը`
		Ապահովել տեղեկատվական, քաղաքական, տնտեսական, կրթական, մշակութային, մանկապատանեկան, գիտական, հայոց լեզվի և պատմության, մարզական, ժամանցային և հանրության համար կարևոր ու նշանակալից այլ տեղեկատվական բնույթի հաղորդումներիբազմազանություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հեռուստառադիոհաղորդումների բովանդակային բազմազանության և հասարակությանըանկախ, օբյեկտիվ և անաչառ տեղեկատվության տրամադրումը
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	149,029.8
		Հանրային հեռուստառադիոընկերության կառավարում, համակարգում և մոնիտորինգ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրային հեռուստառադիոընկերության կառավարում, համակարգում և մոնիտորինգ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	5,953,300.3
		Հեռուստատեսային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հեռուստատեսային հաղորդումների պատրաստում և հեռարձակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	942,364.9
		Ռադիո ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Ռադիոհաղորդումների պատրաստում և հեռարձակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11005	Միջոցառման անվանումը`	206,848.4
		Հոգևոր-մշակութային հեռուստատեսային ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հոգևոր-մշակութային հեռուստատեսային հաղորդումների պատրաստում և հեռարձակում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	46,610.3
		Միջազգային կազմակերպություններին անդամակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջազգային կազմակերպություններին Հանրային հեռուստառադիոընկերությանանդամակցության վճարներ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	1,400.0
		Հանրային հեռուստառադիոընկերության կարողություների զարգացում և տեխնիկական հագեցվածության ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
	32001	Միջոցառման անվանումը`	100,000.0
		Ներդրումներ տեխնիկական վերազինման նպատակով
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հեռուստատեսային և համակարգչային տեխնիկայի ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Այլ պետական կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետ գործառնություններ
		ՀՀ հաշվեքննիչ պալատ	1,135,506.2
1161		Ծրագրի անվանումը`	1,135,506.2
		Հանրային ֆինանսների և սեփականության ոլորտում հաշվեքննություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանրային ֆինանսների և սեփականության ոլորտում հաշվեքննության օբյեկտների կողմից իրականացվող ֆինանսատնտեսական գործունեության օրինականության ու տնտեսման, նպատակային և ծախսային արդյունավետության սկզբունքների պահպանման գնահատում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հաշվեքննության օբյեկտների կողմից իրականացվող ֆինանսատնտեսական գործունեության օրինականության և արդյունավետության վերաբերյալ Ազգային ժողովին և հանրությանը ժամանակին, մասնագիտական և անկողմնակալ տեղեկատվության ներկայացում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	1,104,364.0
		Հաշվեքննիչ պալատի գործունեություն և հաշվեքննության իրականացման ծառայություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հաշվեքննիչ պալատի բնականոն գործունեության ապահովմանն և հանրային ֆինանսների և սեփականության ոլորտում օրենքով սահմանված կարգով հաշվեքննության իրականցմանն ուղղված միջոցառումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	19,056.7
		Հաշվեքննիչ պալատի պահուստային ֆոնդ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հաշվեքննիչ պալատի գործունեության արդյունավետ իրականացման, աշխատանքների նպատակային խրախուսման, չկանխատեսված ծախսերի կատարման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	12,085.5
		Հաշվեքննիչ պալատի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հաշվեքննիչ պալատի գործունեության համար անհրաժեշտ վարչական սարքավորումների ձեռքբերւմ
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմ	504,471.6
1060		Ծրագրի անվանումը`	504,471.6
		Մարդու իրավունքների պաշտպանություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանություն
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ-ում խախտված իրավունքների և ազատությունների վերականգնում, առնչվող նորմատիվիրավական ակտերի կատարելագործում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	500,386.8
		Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության ծառայություններիտրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցերին վերաբերող բողոքների քննարկում, որոշման ընդունում, մոնիտորինգ, բողոքների լուսաբանում և հասարակական իրազեկում, օրենսդրության կատարելագործում, միջազգային համագործակցություն և այլն:
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	610.0
		ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի պետական ծառայողներիվերապատրաստում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի պետական ծառայողների մասնագիտական կարողությունների զարգացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,474.8
		ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի տեխնիկական հագեցվածությանբարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի աշխատանքային պայմաններիբարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտե	327,894.1
1054		Ծրագրի անվանումը`	327,894.1
		Միջուկային և ճառագայթային անվտանգության կարգավորում
		Ծրագրի նպատակը`
		Ատոմային էներգիայի օգտագործման բնագավառի անվտանգության պետական կարգավորում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Բնակչության, ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների անձնակազմի, շրջակամիջավայրի պաշտպանություն իոնացնող ճառագայթման հնարավոր վնասակար ազդեցությունից
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	327,894.1
		Միջուկային և ճառագայթային անվտանգության կարգավորում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջուկային և ճառագայթային անվտանգության բնագավառում պետական քաղաքականության իրականացում և կարգավորող վերահսկողություն, օրենսդրական և նորմատիվ բազայի մշակում,ատոմային էներգիայի օգտագործման բնագավառում գործունեության լիցենզավորում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ քննչական կոմիտե	7,876,764.5
1180		Ծրագրի անվանումը`	7,876,764.5
		ՀՀ քննչական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Հանցագործությունների օբյեկտիվ և արդյունավետ նախաքննության իրականացմանապահովոււմ
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հանցագործությունների արդյունավետ նախաքննություն, նախաքննության ժամկետների կրճատում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	7,684,447.5
		Քրեական գործերով վարույթի իրականացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքով ՀՀ քննչական կոմիտեի իրավասությանը վերապահված` ենթադրյալ հանցագործությունների կապակցությամբ նախաքննություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	20,556.1
		Վերապատրաստման և պատրաստման կազմակերպում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քննչական ծառայողների և ՀՀ քննչական կոմիտեի դեպարտամենտի պետական ծառայողներիվերապատրաստման, քննչական ծառայողների թեկնածությունների ցուցակում ընդգրկվածանձանց մասնագիտական պատրաստման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	101,433.8
		ՀՀ քննչական կոմիտեի պահուստային ֆոնդ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ քննչական կոմիտեի արդյունավետ գործունեությանը նպաստում, չկանխատեսված ծախսերի կատարման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	12001	Միջոցառման անվանումը`	42,779.3
		Մասնագիտական վերապատրաստում անցնող ունկնդիրներին կրթաթոշակի տրամադրում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քննիչների թեկնածությունների ցուցակում ընդգրկված անձանց մասնագիտականպատրաստման ընթացքում տրվող կրթաթոշակ
		Միջոցառման տեսակը
		Տրանսֆերտների տրամադրում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	27,547.8
		ՀՀ քննչական կոմիտեի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Համակարգչային տեխնիկայի, սարքավորումների և գրասենյակային գույքի ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտե	1,682,134.7
1103		Ծրագրի անվանումը`	1,160,134.7
		Քաղաքաշինության և ճարտարապետության բնագավառում պետական քաղաքականության իրականացում և կանոնակարգում
		Ծրագրի նպատակը`
		Քաղաքաշինության և ճարտարապետության բնագավառում պետական քաղաքականության մշակմանն աջակցություն և իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Քաղաքաշինության գործունեության կանոնակարգում, քաղաքաշինական տեղեկատվական համակարգի ձևավորում և քաղաքաշինության բնագավառում պետական ծրագրերի իրականացման ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	612,514.7
		Քաղաքաշինության և ճարտարապետության բնագավառում պետական քաղաքականության մշակման, իրականացման, համակարգման, պլանավորման, մոնիտորինգի, կապիտալ ծրագրերի կատարման, պետական գնումների իրականացման ծառայություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքաշինության և ճարտարապետության բնագավառում քաղաքականության մշակում, կատարման համակարգում, պլանավորում, իրականացում, մոնիտորինգ, լիցենզավորում, հաշվետվողականություն, աուդիտ, պետական գնումների իրականացում, հասարակությանը ոլորտի ծրագրերի իրազեկում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	48,000.0
		Նորմատիվատեխնիկական փաստաթղթերի մշակում և տեղայնացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միջպետական (տարածաշրջանային), միջազգային և եվրոպական նորմերին ու ստանդարտներին համահունչ ազգային քաղաքաշինական նորմատիվ փաստաթղթերի մշակում, տեղայնացում, արդիականացում և բազայի համալրում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11003	Միջոցառման անվանումը`	495,000.0
		Միկրոռեգիոնալ մակարդակի համակցված տարածական պլանավորման փաստաթղթերի մշակում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Միկրոռեգիոնների տարածքային հատակագծման նախագծերի և բնակավայրերի գոտևորման նախագծերի մշակում: Նշված փաստաթղթերը համարժեք են համայնքի գլխավոր հատակագծինև հիմք են հողօգտագործման գործառույթներն իրականացնելու համար
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	4,620.0
		Քաղաքաշինության կոմիտեի կարողությունների զարգացում և տեխնիկական հագեցվածությանապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Քաղաքաշինության կոմիտեի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռք բերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
1216		Ծրագրի անվանումը`	522,000.0
		Բնակարանային շինարարություն
		Ծրագրի նպատակը`
		Բնակության վայր չունեցող անօթևան անձանց բնակարանային ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Ծրագրի իրականացումը կնպաստի հանրապետությունում բազմաբնակարան բնակելի շենքերի (մասնաշենքերի) կառուցմանը
Ծրագրի միջոցառումներ
	21001	Միջոցառման անվանումը`	522,000.0
		Բնակարանային շինարարություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Բազմաբնակարան բնակելի շենքերի կառուցում
		Միջոցառման տեսակը
		Հանրության կողմից անմիջականորեն օգտագործվող ակտիվների հետ կապված միջոցառումներ
		Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով	257,663.4
1181		Ծրագրի անվանումը`	257,663.4
		Կոռուպցիայի կանխարգելման համակարգի զարգացման ապահովում
		Ծրագրի նպատակը`
		Նպաստել կոռուպցիայի կանխարգելման համակարգի զարգացմանը և հանրային ինստիտուտների նկատմամբ հասարակության վստահության բարձրացմանը
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց գործունեության թափանցիկության և հրապարակայնության բարելավում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	247,409.4
		Կոռուպցիայի կանխարգելում և բարեվարքության համակարգի զարգացում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հայտարարագրման համակարգի բարելավման, բարեվարքության ստանդարտների սահմանման և պահպանման հսկողության, հակակոռուպցիոն իրազեկման, հայտարարագրերի ստուգման ու վերլուծության, օրենքով սահմանված պահանջների կիրառման ծառայություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	10,254.0
		Կոռուպցիայի դեմ պայքարին առնչվող հարցերով կրթական և հանրային իրազեկվածությանբարձրացմանն ուղղված ծրագրերի մշակման և միջոցառումների իրականացմանաշխատանքներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի գործընկերային հարաբերություններիզարգացում, հանրային ճանաչելիության, օրենքով վերապահված գործառույթների և լիազորությունների վերաբերյալ հանրային իրազեկվածության մակարդակի բարձրացում, կրթական բաղադրիչի զարգացում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ պետական վերահսկողական ծառայություն	669,690.2
1203		Ծրագրի անվանումը`	669,690.2
		Պետական վերահսկողական ծառայություններ
		Ծրագրի նպատակը`
		Վերահսկվող օբյեկտի գործունեությունը օրենսդրությանը համապատասխանության գնահատում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ պետական միջոցների կառավարման, ձևավորման և օգտագործման արդյունավետության ևօրինականության գնահատում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	669,690.2
		ՀՀ վարչապետին ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով վերապահված վերահսկողական լիազորությունների իրականացման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Պետական միջոցների հաշվին ֆինանսավորվող մարմինների և/կամ կազմակերպությունների նկատմամբ համապատասխանության, օրինականության, արդյունավետությանարժանահավատության ուսումնասիրություններ` վերահսկողության նպատակով
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ Արագածոտնի մարզպետարան	581,268.1
1002		Ծրագրի անվանումը`	581,268.1
		ՀՀ Արագածոտնի մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Արագածոտնի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Արագածոտնի մարզում իրականացվող պետական ծրագրերի արդյունավետության և հասցեականության բարելավում, հետադարձ կապի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	568,087.1
		ՀՀ Արագածոտնի մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	13,181.0
		ՀՀ Արագածոտնի մարզպետարանի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Արագածոտնի մարզպետարանի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ Արարատի մարզպետարան	612,474.3
1009		Ծրագրի անվանումը`	612,474.3
		ՀՀ Արարատի մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Արարատի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Արարատի մարզում իրականացվող պետական ծրագրերի արդյունավետության և հասցեականության բարելավում, հետադարձ կապի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	605,492.8
		ՀՀ Արարատի մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	6,981.5
		ՀՀ Արարատի մարզպետարանի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Արարատի մարզպետարանի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ Արմավիրի մարզպետարան	626,275.3
1010		Ծրագրի անվանումը`	626,275.3
		ՀՀ Արմավիրի մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Արմավիրի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Արմավիրի մարզում իրականացվող պետական ծրագրերի արդյունավետության և հասցեականության բարելավում, հետադարձ կապի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	622,950.3
		ՀՀ Արմավիրի մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,325.0
		ՀՀ Արմավիրի մարզպետարանի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Արմավիրի մարզպետարանի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ Գեղարքունիքի մարզպետարան	840,318.0
1025		Ծրագրի անվանումը`	840,318.0
		ՀՀ Գեղարքունիքի մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Գեղարքունիքի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Գեղարքունիքի մարզում իրականացվող պետական ծրագրերի արդյունավետության և հասցեականության բարելավում, հետադարձ կապի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	824,449.0
		ՀՀ Գեղարքունիքի մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարմանապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	15,869.0
		ՀՀ Գեղարքունիքի մարզպետարանի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Գեղարքունիքի մարզպետարանի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ Լոռու մարզպետարան	680,941.5
1030		Ծրագրի անվանումը`	680,941.5
		ՀՀ Լոռու մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Լոռու մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Լոռու մարզում իրականացվող պետական ծրագրերի արդյունավետության և հասցեականության բարելավում, հետադարձ կապի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	677,441.5
		ՀՀ Լոռու մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,500.0
		ՀՀ Լոռու մարզպետարանի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Լոռու մարզպետարանի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ Կոտայքի մարզպետարան	646,798.0
1037		Ծրագրի անվանումը`	646,798.0
		ՀՀ Կոտայքի մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Կոտայքի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Կոտայքի մարզում իրականացվող պետական ծրագրերի արդյունավետության և հասցեականության բարելավում, հետադարձ կապի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	646,798.0
		ՀՀ Կոտայքի մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
		ՀՀ Շիրակի մարզպետարան	730,092.3
1039		Ծրագրի անվանումը`	730,092.3
		ՀՀ Շիրակի մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Շիրակի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Շիրակի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	725,198.9
		ՀՀ Շիրակի մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	4,893.4
		ՀՀ Շիրակ մարզպետարանի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Շիրակ մարզպետարանի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ Սյունիքի մարզպետարան	652,481.9
1047		Ծրագրի անվանումը`	652,481.9
		ՀՀ Սյունիքի մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Սյունիքի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Սյունիքի մարզում իրականացվող պետական ծրագրերի արդյունավետության և հասցեականության բարելավում, հետադարձ կապի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	649,481.9
		ՀՀ Սյունիքի մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	3,000.0
		ՀՀ Սյունիքի մարզպետարանի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Սյունիքի մարզպետարանի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարան	487,433.1
1051		Ծրագրի անվանումը`	487,433.1
		ՀՀ Վայոց ձորի մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Վայոց ձորի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Վայոց ձորի մարզում իրականացվող պետական ծրագրերի արդյունավետության և հասցեականության բարելավում, հետադարձ կապի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	470,199.8
		ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	17,233.3
		ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչական սարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ Տավուշի մարզպետարան	618,871.1
1055		Ծրագրի անվանումը`	618,871.1
		ՀՀ Տավուշի մարզում տարածքային պետական կառավարում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ Տավուշի մարզում պետական քաղաքականության իրականացման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		ՀՀ Տավուշի մարզում իրականացվող պետական ծրագրերի արդյունավետության և հասցեականության բարելավում, հետադարձ կապի ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	613,925.6
		ՀՀ Տավուշի մարզպետարանի կողմից տարածքային պետական կառավարման ապահովում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Մարզպետարանի ենթակայության հիմնարկների կառավարում, կրթության,ճանապարհաշինության, քաղաքաշինության և այլ ոլորտներում հասարակական պատվերի տեղաբաշխում, տնտեսության և սոցիալական տարբեր ոլորտներում մարզային միջոցառումների համակարգում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	31001	Միջոցառման անվանումը`	4,945.5
		ՀՀ Տավուշի մարզպետարանի տեխնիկական հագեցվածության բարելավում
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ Տավուշի մարզպետարանի աշխատանքային պայմանների բարելավման համար վարչականսարքավորումների ձեռքբերում
		Միջոցառման տեսակը
		Պետական մարմինների կողմից օգտագործվող ոչ ֆինանսական ակտիվների հետգործառնություններ
		ՀՀ կառավարություն	9,322,198.9
1139		Ծրագրի անվանումը`	8,716,198.9
		ՀՀ կառավարության պահուստային ֆոնդ
		Ծրագրի նպատակը`
		Պետական բյուջեում չկանխատեսված, ինչպես նաեւ բյուջետային երաշխիքների ապահովման ծախսերի ֆինանսավորման ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Պահուստային ֆոնդի կառավարման արդյունավետության և թափանցիկության ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	8,716,198.9
		ՀՀ կառավարության պահուստային ֆոնդ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		ՀՀ պետական բյուջեում նախատեսված ելքերի լրացուցիչ ֆինանսավորման, պետականբյուջեում չկանխատեսված ելքերի, ինչպես նաև բյուջետային երաշխիքների ապահովմանելքերի ֆինանսավորման ապահովում
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1185		Ծրագրի անվանումը`	550,000.0
		Արտասահմանյան պատվիրակությունների ընդունելությունների և պաշտոնականգործուղումների կազմակերպում
		Ծրագրի նպատակը`
		ՀՀ միջազգային համագործակցության և միջազգային ներկայացուցչականության ապահովում
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Արտասահմանյան պաշտոնական գործուղումների և արտասահմանյան պատվիրակությունների ընդունելությունների կազմակերպման ապահովում
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	200,000.0
		Արտասահմանյան պատվիրակությունների ընդունելություններ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արտասահմանյան պատվիրակությունների ընդունելություններ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
	11002	Միջոցառման անվանումը`	350,000.0
		Արտասահմանյան պաշտոնական գործուղումներ
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Արտասահմանյան պաշտոնական գործուղումներ
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում
1195		Ծրագրի անվանումը`	56,000.0
		Հասարակության և պետության հանդեպ հատուկ ծառայություններ մատուցած քաղաքացիների մահվան դեպքում արարողակարգային միջոցառումների կազմակերպում
		Ծրագրի նպատակը`
		Պետական հոգածության դրսևորում և հարգանքի տուրքի մատուցում հասարակության ևպետության հանդեպ հատուկ ծառայություններ մատուցած քաղաքացիներին
		Վերջնական արդյունքի նկարագրությունը`
		Հասարակության և պետության հանդեպ հատուկ ծառայություններ մատուցած քաղաքացիների հրաժեշտի, թաղման, գերեզմանի բարեկարգման և մահարձանի պատրաստման ծառայությունների մատուցման աջակացություն
Ծրագրի միջոցառումներ
	11001	Միջոցառման անվանումը`	56,000.0
		Հասարակության և պետության հանդեպ հատուկ ծառայություններ ունեցած քաղաքացիների մահվան դեպքում հրաժեշտի ծիսակատարության և թաղման կազմակերպում, գերեզմանիբարեկարգման և մահարձանի պատրաստման ու տեղադրման աշխատանքներին աջակցություն
		Միջոցառման նկարագրությունը`
		Հասարակության և պետության հանդեպ հատուկ ծառայություններ ունեցած քաղաքացիների մահվան դեպքում հրաժեշտի ծիսակատարության և թաղման կազմակերպում, գերեզմանիբարեկարգման և մահարձանի պատրաստման ու տեղադրման աշխատանքներին աջակցություն
		Միջոցառման տեսակը
		Ծառայությունների մատուցում

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ Հավելված N 1

Աղյուսակ N 3

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ՈՉ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ԳԾՈՎ ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԲԱՇԽՈՒՄՆ ԸՍՏ ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ԳԼԽԱՎՈՐ ԿԱՐԳԱԴՐԻՉՆԵՐԻ, ԾՐԱԳՐԵՐԻ, ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԵՎ ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ (ԱՌԱՆՑ ՕՏԱՐԵՐԿՐՅԱ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆԸ ՏՐԱՄԱԴՐՎԱԾ ՆՊԱՏԱԿԱՅԻՆ ՎԱՐԿԵՐԻ ԵՎ ԴՐԱՄԱՇՆՈՐՀՆԵՐԻ ՀԱՇՎԻՆ ԻՐԱԿԱՆԱՑՎԵԼԻՔ ԾՐԱԳՐԵՐԻ)

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ Հավելված N 1

Աղյուսակ N 4

 

ՕՏԱՐԵՐԿՐՅԱ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ԻՐԱԿԱՆԱՑՎՈՂ ՎԱՐԿԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ԾԱԽՍԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ Հավելված N 1

Աղյուսակ N 5

 

ՕՏԱՐԵՐԿՐՅԱ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ  ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ԻՐԱԿԱՆԱՑՎՈՂ ԴՐԱՄԱՇՆՈՐՀԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ԾԱԽՍԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ Հավելված N 1

Աղյուսակ N 6

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՇՎԻՆ&NBSP; ՄԻՋՊԵՏԱԿԱՆ ԵՎ ՀԱՆՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՎՏՈՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԵՎ ԱՆՎՏԱՆԳ ԵՐԹԵՎԵԿՈՒԹՅԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ՆԱԽԱՏԵՍՎՈՂ ԾԱԽՍԵՐԻ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ԵՌԱՄՍՅԱԿԱՅԻՆ (ԱՃՈՂԱԿԱՆ) ՀԱՄԱՄԱՍՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԲԱՑՎԱԾՔԸ

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ Հավելված N 1

Աղյուսակ N 7

 

«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ N 1 ՀԱՎԵԼՎԱԾՈՎ ՀՀ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻՆ (ԱՅԴ ԹՎՈՒՄ ԵՐԵՎԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻՆ) ՏՐԱՄԱԴՐՎԱԾ ՍՈՒԲՎԵՆՑԻԱՆԵՐԻ ԲԱՇԽՈՒՄՆ` ԸՍՏ ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ԳԼԽԱՎՈՐ ԿԱՐԳԱԴՐԻՉՆԵՐԻ, ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ Հավելված N 1

Աղյուսակ N 8

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՈՎ ՍԱՀՄԱՆԱՄԵՐՁ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ԳԾՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ԾԱԽՍԵՐՆ ԸՍՏ ԾՐԱԳՐԵՐԻ, ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԵՎ ԿԱՏԱՐՈՂՆԵՐԻ

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ

Հավելված N 2

 

ՀՀ ԱՆՇԱՐԺ ԳՈՒՅՔԻ ԿԱԴԱՍՏՐԻ ԿՈՄԻՏԵԻ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ, ԾԱԽՍԵՐԻ, ԴԵՖԻՑԻՏԻ (ՊԱԿԱՍՈՒՐԴԻ), ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՎ ԴԵՖԻՑԻՏԻ (ՊԱԿԱՍՈՒՐԴԻ) ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ՆԱԽԱՀԱՇԻՎԸ

 

Հավելված N 3

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ

Հավելված N 4

 

«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ 1.2-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 16-ՐԴ ՄԱՍԻ «Ա» ԵՆԹԱԿԵՏՈՒՄ ՆՇՎԱԾ ՆՊԱՏԱԿՈՎ ԲԱՑՎԱԾ ԱՐՏԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅՆ ՀԱՇԻՎՆԵՐԻ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ, ԾԱԽՍԵՐԻ, ԴԵՖԻՑԻՏԻ (ՊԱԿԱՍՈՒՐԴԻ), ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՎ ԴԵՖԻՑԻՏԻ (ՊԱԿԱՍՈՒՐԴԻ) ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ՆԱԽԱՀԱՇԻՎԸ

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ

Հավելված N 5

 

ՀՀ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԵԼՔԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԳԾՈՎ ԱՐԴՅՈՒՆՔԱՅԻՆ (ԿԱՏԱՐՈՂԱԿԱՆ) ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Բյուջեի ախագծի նախնական տարբերակ

Հավելված N 5

Աղյուսակ N 5.48

 

ՀՀ 2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ՁԵՌՔԲԵՐՈՒՄՆԵՐԻ ԵՎ ՆԵՐԳՐԱՎՎԱԾ ՓՈԽԱՌՈՒ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ՄԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ԳԾՈՎ ԵԼՔԵՐՆ ԸՍՏ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ԻՐԱԿԱՆԱՑՎՈՂ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ` ԸՍՏ ԱՐԴՅՈՒՆՔԱՅԻՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ

 

բյուջեի նախագծի նախնական տարբերակ

Հավելված N 6

Աղյուսակ N 1

 

Ռադիոհաճախականության օգտագործման թույլտվության տրամադրման (գործողության ժամկետի երկարաձգման) պարտադիր վճարների` 2020 թվականի համար սահմանված չափերը

 

h/h	Էլեկտրոնային հաղոր- դակցության ցանցի տեսակը կամ ռադիոհաճախա- կանությունների տիրույթը	Հաշվարկման միավորը	Թույլտվության տրամադրման պարտադիր վճարի չափը (դրամ)	Թույլտվության գործողության ժամկետի երկարաձգման, փոփոխման, վերաձևա- կերպման պարտադիր վճարի չափը
1	Ռադիոռելեային կապի գիծ	մեկ հաղորդող ռադիոհաճախականություն, մեկ հատված	250,000.0	0
2	Անլար հասանելիության ամրակցված լայնաշերտ կապի ցանցեր - Երևան քաղաքի համար - Հայաստանի Հանրապետության մեկ մարզի համար - 450-470ՄՀց - 2570-2620ՄՀց	1 ՄՀց ռադիոհաճախականության գոտի 1 ՄՀց ռադիոհաճախականության գոտի 1 ՄՀց ռադիոհաճախականության գոտի 1 ՄՀց ռադիոհաճախականության գոտի	150,000.0 15,000.0 3,000,000.0 3,000,000.0	0000
3	Ռադիոկապի շարժական ցանցեր (բացառությամբ թրանկային ցանցեր) - թրանկային ցանցեր	մեկ բազային (վերահաղորդիչ) կայան, մեկ հաղորդող ռադիոհաճախականություն (բազային (վերահաղորդիչ) կայանի բացակայության դեպքում` ըստ մեկ հաղորդող ռադիոհաճախականության) մինչև 25 Վտ ներառյալ հաղորդչի հզորություն 25 Վտ-ից բարձր հաղորդչի հզորությամբմեկ բազային (վերահաղորդիչ) կայան, մեկ ռադիոհաճախականություն մինչև 25 Վտ ներառյալ հաղորդչի հզորություն 25 Վտ-ից բարձր հաղորդչի հզորությամբ	800,000.0 850,000.0 400,000.0 425,000.0	0000
4	Անլար հասանելիության շարժական լայնաշերտ կապի ցանցեր - 791-821ՄՀց/832-862ՄՀց 880-915ՄՀց/925-960ՄՀց 1710-1785ՄՀց/1805-1880ՄՀց 1900-1920ՄՀց 1920-1980ՄՀց/2110-2170ՄՀց 2010-2025ՄՀց 2500-2570ՄՀց/2620-2690ՄՀց	1 ՄՀց ռադիոհաճախականության գոտի	25,000,000.0	0
5	Արբանյակային կապի երկրային կայաններ (ամրակցված, շարժական)	անկախ կայանների քանակից	200,000.0	0

 

բյուջեի նախագծի նախնական տարբերակ

Հավելված N 6

Աղյուսակ N 2

 

Ռադիոհաճախականության օգտագործման վճարների` 2020 թվականի համար սահմանված չափերը

 

h/h	Էլեկտրոնային հաղորդակ­ցության ցանցի տեսակը կամ ռադիոհաճա- խականությունների տիրույթը	Հաշվարկման միավորը	Ռադիոհաճախա­կանության օգտա­գործման վճարի չափը (դրամ)
1	Ռադիոռելեային կապի գիծ	մեկ հաղորդող ռադիոհաճախականու­թյուն,մեկ հատված	50,000.0
2	Անլար հասանելիության ամրակցված լայնաշերտ կապի ցանցեր - Երևան քաղաքի համար - Հայաստանի Հանրապետու­թյան մեկ մարզի համար - 450-470ՄՀց - 2570-2620ՄՀց	1 ՄՀց ռադիոհաճախականության գոտի 1 ՄՀց ռադիոհաճախականության գոտի 1 ՄՀց ռադիոհաճախականու­թյան գոտի, մեկ բազային կայան 1 ՄՀց ռադիոհաճախականության գոտի	115,000.0 17,250.0 10,000.01, 500.000.0
3	Ռադիոկապի շարժական ցանցեր (բացառությամբ թրանկային ցանցեր) - թրանկային ցանցեր	մեկ բազային (վերահաղորդիչ) կայան, մեկ հաղորդող ռադիոհաճախականու­թյուն (բազային (վերահաղորդիչ) կայանի բացակայության դեպքում` ըստ մեկ հաղորդող ռադիո­հաճախականության) մինչև 25 Վտ ներառյալ հաղորդչի հզորություն 25 Վտ-ից բարձր հաղորդչի հզորությամբմեկ բազային (վերահաղորդիչ) կայան, մեկ ռադիոհաճախականու­թյունմինչև 25 Վտ ներառյալ հաղորդչի հզորություն 25 Վտ-ից բարձր հաղորդչի հզորությամբ	30,000.0 200,000.0 15,000.0 100,000.0
4	Անլար հասանելիության շարժական լայնաշերտ կապի ցանցեր- 791-821ՄՀց/832-862ՄՀց 880-915ՄՀց/925-960ՄՀց 1710-1785ՄՀց/1805-1880ՄՀց 1900-1920ՄՀց 1920-1980ՄՀց/2110-2170ՄՀց 2010-2025ՄՀց 2500-2570ՄՀց/2620-2690ՄՀց	1 ՄՀց ռադիոհաճախականության գոտի	16,800,000.0
5	Արբանյակային կապի երկրային կայաններ (ամրակցված, շարժական)	անկախ կայանների քանակից,մեկ ռադիոհաճախականություն	50,000.0