ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՈՒՀԵՐԻ 2002-2003 ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐՎԱ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՐԿԱՅԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵ ...

 

110.0052.220302

ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ

                                      «22»         03           2002 Թ.

                                        ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 11002056

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ՀՐԱՄԱՆ

 

12 մարտի 2002 թվականի N 52-Մ

 

ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՈՒՀԵՐԻ 2002-2003 ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐՎԱ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՐԿԱՅԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԵՎ ԳԻՏԵԼԻՔՆԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

Հայաստանի Հանրապետության պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների 2002-2003 թթ. ընդունելության քննությունները կազմակերպելու նպատակով

 

ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ`

 

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության պետական բարձրագույն հաստատությունների 2002-2003 ուսումնական տարվա ընդունելության առարկայական ծրագրերը և գիտելիքների գնահատման չափանիշները:

2. Հանձնարարել նախարարության իրավաբանական վարչության պետ Ս. Առաքելյանին` Հայաստանի Հանրապետության պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների 2002-2003 ուսումնական տարվա ընդունելության առարկայական ծրագրերը և գիտելիքների գնահատման չափանիշները սահմանված կարգով ներկայացնել ՀՀ արդարադատության նախարարություն` պետական գրանցման:

3. Սույն հրամանի կատարման վերահսկողությունը հանձնարարել նախարարի տեղակալ Ա. Ավետիսյանին:

 

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԳԻՏԵԼԻՔՆԵՐ ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ՄԱՍԻՆ

 

Հայերենը որպես հնդեվրոպական լեզու: Հայոց լեզվի գրավոր շրջանի զարգացման փուլերը. գրաբար, միջին հայերեն, աշխարհաբար: Արևելահայ և արևմտահայ գրական լեզուներ:

 

ՀՆՉՅՈՒՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ, ՈՒՂՂԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ

 

Հնչյուն և տառ: Հայերենի այբուբենը: Հայերենի հնչյունները: Ձայնավոր և բաղաձայն հնչյուններ: Ձայնեղ, խուլ և շնչեղ բաղաձայններ: Վանկ (բաց և փակ), գաղտնավանկ: Տողադարձ: Շեշտ և հնչյունափոխություն: Է, Ե, Ի, Ու ձայնավորների և յա, յու, ույ երկհնչյունների հնչյունափոխությունը:

 

ԲԱՌԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

 

Բառ, բառի ուղղակի և փոխաբերական իմաստները: Բառի բազմիմաստությունը: Հոմանիշ, նույնանիշ, համանուն, հականիշ բառերը և դրանց գործածությունը խոսքի մեջ: Բառի կազմությունը: Արմատ և ածանց: Նախածանցներ և վերջածանցներ: Ածանցավոր բառեր: Պարզ և բարդ բառեր: Միացած բաղադրիչներով (հոդակապով, անհոդակապ) և անջատ բաղադրիչներով (կրկնավոր, հարադրական) գրվող բարդ բառերը, դրանց ուղղագրությունը և ուղղախոսությունը: Հնչյունափոխությունը բառերի բարդման և ածանցման դեպքում:

 

ՁԵՎԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

Խոսքի մասեր

Գոյական անուն: Գոյականը որպես խոսքի մաս: Գոյականի կազմությունը, գոյականակերտ ածանցներ: Հատուկ և հասարակ գոյականներ: Գոյականի թիվը. եզակի և հոգնակի: Հոգնակի թվի կազմությունը և ուղղագրությունը: Գոյականի հոլովումը: Ուղղական, սեռական, տրական, հայցական, բացառական, գործիական, ներգոյական հոլովները, դրանց կազմությունը և կիրառությունը: Անձի և իրի առումների տարբերակումը: Հայերենի հոլովումները. արտաքին հոլովումներ (ի, ու, ան, վա, ց) և ներքին հոլովումներ (ա, ո): Այլաձև հոլովումներ: Որոշյալ և անորոշ առումներ: Ը և ն հոդերի գործածությունը և ուղղագրությունը: Ս, դ հոդերը, դրանց արտահայտած իմաստները, ուղղագրությունը և ուղղախոսությունը:

Ածական անուն: Ածականը որպես խոսքի մաս: Ածականակերտ ածանցներ: Ածականի տեսակները` որակական, հարաբերական: Որակական ածականների համեմատության աստիճանները` դրական, բաղդատական, գերադրական, դրանց կազմությունը և ուղղագրությունը: Ածականի շարահյուսական կիրառությունները:

Թվական անուն: Թվականը որպես խոսքի մաս: Թվականի տեսակները` քանակական, դասական, բացարձակ, բաշխական և կոտորակային, դրանց կազմությունը և ուղղագրությունը: Հայերեն տառերի թվային արժեքը:

Դերանուն: Դերանունը որպես խոսքի մաս: Դերանվան տեսակները` անձնական, ցուցական, փոխադարձ, հարցական, հարաբերական, որոշյալ, անորոշ, ժխտական: Դերանունների հոլովման ու հոգնակիի կազմության յուրահատկությունները:

Բայ: Բայը որպես խոսքի մաս: Բայի կազմությունը` պարզ, ածանցավոր: Ածանցավոր բայերի տեսակները` սոսկածանցավոր, պատճառական, բազմապատկական և կրավորական:

Բայի սեռը. ներգործական, կրավորական և չեզոք սեռի բայեր: Բայահիմքեր, դրանց տեսակները (անորոշ դերբայի և անցյալ կատարյալի հիմքեր): Պարզ և ածանցավոր բայերի անցյալ կատարյալի հիմքի կազմությունը: Բայի դիմավոր (եղանակային) և անդեմ (դերբայական) ձևերը, դրանց ընդհանուր և տարբերակիչ հատկանիշները:

Բայի անդեմ ձևերը. անորոշ, ենթակայական, հարակատար, համակատար, անկատար, վաղակատար, ապակատար, ժխտական դերբայներ, դրանց կազմությունը և կիրառությունը:

Բայի դեմքը, թիվը, ժամանակը, եղանակը: Բայի խոնարհումը. ա և ե խոնարհումներ: Օժանդակ բայի խոնարհումը և ուղղագրությունը:

Պարզ բայերի խոնարհումը: Դրական խոնարհում:

Սահմանական եղանակ. ժամանակների և ժամանակաձևերի կազմությունը, դրանց անվանումները:

Բաղադրյալ և պարզ ժամանակային ձևեր: Ներկա, անցյալ, ապառնի ժամանակների և անցյալ անկատար, անցյալ վաղակատար, անցյալ ապակատար, անցյալ կատարյալ ժամանակաձևերի կազմությունը, ուղղագրությունը և կիրառությունը:

Հրամայական եղանակ. դրա կազմությունը, ուղղագրությունը և կիրառությունը:

Ըղձական, ենթադրական, հարկադրական եղանակներ. դրանց ապառնի և անցյալ ժամանակաձևերի կազմությունը, ուղղագրությունը և կիրառությունը:

Ժխտական խոնարհում. ժխտական ձևերի կազմությունն ու ուղղագրությունը:

Ածանցավոր բայերի խոնարհումը. սոսկածանցավոր, պատճառական, բազմապատկական, կրավորական բայերի կազմությունը և խոնարհումը:

Մակբայ: Մակբայը որպես խոսքի մաս: Մակբայների կազմությունը: Մակբայակերտ ածանցներ: Մակբայների ուղղագրությունը: Մակբայների տեսակներն ըստ իմաստի, տեղի, ժամանակի, ձևի, չափի, դրանց շարահյուսական կիրառությունները:

Կապ: Կապը որպես խոսքի մաս: Կապերի տեսակներն ըստ շարադասության (նախադրություններ, հետադրություններ, երկդրություններ): Կապական բառեր: Կապերի և կապական բառերի կիրառությունը: Կապերի հոլովառությունը:

Շաղկապ: Շաղկապը որպես խոսքի մաս: Շաղկապի տեսակները. համադասական և ստորադասական: Շաղկապների կազմությունը և ուղղագրությունը: Շաղկապների գործածության հետ կապված կետադրությունը:

Վերաբերական (եղանակավորող) բառեր: Վերաբերականը որպես խոսքի մաս: Վերաբերականների տեսակներն ըստ իմաստի` գնահատողական, հաստատական, ժխտական, երկբայական, սաստկական, սահմանափակման, դրանց կազմությունը և կիրառության հետ կապված կետադրությունը:

Ձայնարկություն: Ձայնարկությունը որպես խոսքի մաս: Ձայնարկության տեսակները` զգացական, կոչական, բնաձայնական, դրանց կազմությունը և ուղղագրությունը: Ձայնարկությունների գործածության հետ կապված կետադրությունը:

 

ՇԱՐԱՀՅՈՒՍՈՒԹՅՈՒՆ

 

Նախադասություն: Նախադասություն կազմող բառեր և նախադասության անդամներ: Նախադասության անդամների կապակցման միջոցները և եղանակները` համաձայնություն, խնդրառություն, առդրություն, դրանց դրսևորման քերականական միջոցները:

Նախադասության տեսակներն ըստ կազմության:

Պարզ նախադասություն:

Համառոտ նախադասություն: Ենթական և ստորոգյալը որպես նախադասության գլխավոր անդամներ: Ենթական և դրա արտահայտությունը: Ստորոգյալը և դրա արտահայտությունը, պարզ և բաղադրյալ ստորոգյալներ: Ենթակայի և ստորոգյալի համաձայնությունը:

Ընդարձակ նախադասություն: Նախադասության երկրորդական անդամներ: Գոյականական անդամի լրացումներ` որոշիչ, հատկացուցիչ, բացահայտիչ, բացահայտչի տեսակները (բուն, մասնական, մասնավորող պարագայական). բացահայտչի և բացահայտյալի համաձայնությունը և կետադրությունը:

Բայական անդամի լրացումներ. խնդիրներ և պարագաներ:

Խնդիրների տեսակները: Ուղիղ խնդիր և նրա ձևավորումը: Անուղղակի խնդիրներ. հանգման, անջատման, վերաբերության, միջոցի, ներգործող խնդիրներ, դրանց ձևավորումը հոլովներով և կապերով:

Պարագաներ, դրանց տեսակները (տեղի, ժամանակի, ձևի, պատճառի, հիմունքի, պայմանի, նպատակի, զիջման) և արտահայտման եղանակները: Բազմակի անդամներ, դրանց կետադրությունը: Նախադասության անդամների շարադասությունը, սովորական և շրջուն շարադասություն: Տրոհվող անդամներ և դրանց կետադրությունը: Դերբայական դարձված, դերբայական դարձված ունեցող նախադասության կետադրությունը: Նախադասության անդամ չհանդիսացող բառեր: Կոչականը և դրա կետադրությունը: Միջանկյալ բառեր, բառակապակցություններ և նախադասություններ, դրանց կետադրությունը:

Միակազմ նախադասություններ, անենթակա նախադասություն, անդեմ նախադասություն (բայական և անվանական):

Նախադասության տեսակներն ըստ հնչերանգի. պատմողական, հարցական, հրամայական, բացականչական նախադասություններ, դրանց կետադրությունը:

Բարդ նախադասություն: Բարդ նախադասության սահմանումը: Բաղադրիչ նախադասություն. նախադասության շարադասությունը: Բարդ ստորադասական նախադասության հնչերանգը և կետադրությունը:

Ստորադաս նախադասության տեսակները. ենթակա, ստորոգելի, գոյականական անդամի լրացում, բայական անդամի լրացում, ստորադասականներով բարդ նախադասություններ: Համաստորադաս, ենթաստորադաս և տարաստորադաս նախադասություններ: Բարդ ստորադասական նախադասության վերածումը պարզի:

Մեջբերվող խոսքի տեսակները` ուղղակի և անուղղակի խոսք: Ուղղակի խոսքի շարադասությունը: Ուղղակի խոսք ունեցող նախադասության հնչերանգը և կետադրությունը: Ուղղակի խոսքի փոխակերպումը անուղղակի խոսքի, դրա հետ կապված կետադրությունը: Հայերենի կետադրական նշանները, դրանց տեսակներն ու կիրառությունը:

 

ՈՃԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

Բառապաշարի շերտերը. համագործածական և հատուկ բառապաշար: Հատուկ բառապաշարի տեսակները` հնաբանություններ և նորաբանություններ, մասնագիտական բառեր և տերմիններ, օտարաբանություն և փոխառություն:

Պատկերավորման միջոցները. մակդիր, համեմատություն, փոխաբերություն:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Է. Աղայան, Հ. Բարսեղյան, «Հայոց լեզու», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 4-րդ դասարանի համար, Եր., 1994 թ.:

2. Է. Աղայան, Հ. Բարսեղյան, «Հայոց լեզու», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 5-6-րդ դասարանների համար, Եր., 1994 թ.:

3. Ս. Աբրահամյան, «Հայոց լեզու», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 7-8-րդ դասարանների համար, Եր., 1994 թ.:

4. Գ. Ջահուկյան, Ֆ. Խլղաթյան, «Հայոց լեզու. ոճաբանություն», դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Եր., 1999 թ.:

5. Գ. Ջահուկյան, Ֆ. Խլղաթյան, «Հայոց լեզու. ոճաբանություն», դասագիրք 10-րդ դասարանի համար., Եր., 1999 թ.:

6. Ֆ. Խլղաթյան «Հայոց լեզու» 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ, 8-րդ դասարանների համար, Եր., 1999 թ.:

 

2002 թ. հայոց լեզու առարկայից բուհի ընդունելության քննության գրավոր աշխատանքների գնահատման չափանիշներ

 

1) Գնահատումը կատարվում է 20-միավորանոց սանդղակով:

2) Հարցաթերթիկի առաջադրանքները գնահատվում են հետևյալ չափանիշներով.

1-ին բաժին (ուղղագրություն և կետադրություն` 2 ենթահարցով)` 6 միավոր

    2-րդ բաժին (բառակազմություն` 2 ենթահարցով)`                 3 միավոր

    3-րդ բաժին (իմաստաբանություն` 2 ենթահարցով)`                2 միավոր

    4-րդ բաժին (ձևաբանություն`  2 ենթահարցով)`                  4 միավոր

    5-րդ բաժին (շարահյուսություն` 3 ենթահարցով)`                3 միավոր

    6-րդ բաժին (ոճաբանություն` 2 ենթահարցով)`                   2 միավոր

3) 1-ին բաժնում`

ա) ուղղագրական յուրաքանչյուր սխալի համար հանվում է 1 միավոր, իսկ կետադրականի համար` 0,5 միավոր:

բ) միևնույն բառի մեջ թույլ տրված ուղղագրական տարբեր կանոններին վերաբերող սխալները համարվում են առանձին սխալներ:

գ) տարբեր բառերի մեջ ուղղագրական միևնույն կանոնին վերաբերող յուրաքանչյուր սխալ համարվում է առանձին սխալ:

4) 2-րդ բաժնում առաջադրանքի կատարման յուրաքանչյուր սխալի համար հանվում է 0, 25 միավոր:

5) 3-րդ բաժնում առաջադրանքի կատարման յուրաքանչյուր սխալի համար հանվում է 0, 2 միավոր:

6) 4-րդ բաժնի 1-ին ենթահարցում թույլ տրված յուրաքանչյուր սխալի համար հանվում է 0, 2 5 միավոր, 2-րդ ենթահարցում` 0,2 միավոր:

7) 5-րդ և 6-րդ բաժիններում առաջադրանքի կատարման յուրաքանչյուր սխալի համար հանվում է 0, 5 միավոր:

8) Առաջադրանքների կատարման, արտագրության ընթացքում թույլ տրված հարակից ուղղագրական սխալի համար հանվում է 0,5 միավոր, իսկ կետադրական սխալի համար` 0,2 միավոր: Հարակից սխալները խմբավորվում են:

9) Տողադարձի տարբեր դեպքերին վերաբերող յուրաքանչյուր սխալի համար հանվում է 0,2 միավոր:

10) 3-ից ավելի վրիպակներից և ուղղագրական ու կետադրական արժեք ունեցող ջնջումներից յուրաքանչյուրի համար հանվում է 0,5 միավոր:

11) Ստուգվում և գնահատվում է միայն մաքրագիրը:

12) Կոտորակային թվերով ընդհանուր գնահատականը կլորացվում է (0,5 և բարձրը` 1 միավոր, 0,5-ից ցածրը` 0 միավոր):

 

ՔԱՂՎԱԾՔ

 

Կրթական բարեփոխումների կենտրոնի հայոց լեզվի առարկայական հանձնաժողովի

նիստի թ. 3 արձանագրությունից` կայացած 31.01.2002 թ.

 

Լսեցին - Դպրոցի 2002 թ. ավարտական և բուհերի ընդունելության հայոց լեզվի հարցարանների նմուշները կազմելու համար նախորդ տարվա հարցարաններում մասնակի փոփոխություններ կատարելու մասին:

Որոշեցին - 1. Հիմք ընդունել բուհերի ընդունելության հայոց լեզվի գործող շտեմարանը (հեղինակներ` Լ. Եզեկյան և ուրիշներ, Երևան 2001 թ.)` վրիպակներն ու մասնակի սխալները վերացնելով:

2. Ընդունել նախորդ տարվա քննական հարցարանի կառուցվածքը` հետևյալ փոփոխություններով.

ա) 2002 թ. հայոց լեզվի քննական հարցարանում բացառել շարադրության վերաբերյալ պահանջը (հիմք` առարկայական հանձնաժողովի` 15.01.2002թ. նիստի որոշումը) և շտեմարանի 3.4, 4.3, 4.2.4., 5.6, 5.7.2 առաջադրանքները,

բ) հարցարանի 4-րդ (Ձևաբանություն) բաժնում ավելացնել ևս մեկ նախադասություն,

գ) հարցարանի 5-րդ բաժնում ավելացնել ուղղակի խոսքի փոխակերպումների վերաբերյալ մեկական նախադասություն (5.3 և 5.4 առաջադրանքներից),

դ) դպրոցի` 2002 թ. ավարտական քննական հարցարան ընդունել 2001 թ. հարցարանը` նույնությամբ, առանց փոփոխությունների:

 

ՀԱՐՑԱՐԱՆԻ ՆՄՈՒՇ

 

1. ա. Լրացնել բաց թողած տառերը և կետադրել:

Մամիկոնյան նախարարը հա-ճեպ ու կող-անց զ-եց խոսողին և նորից բոլորը լռեցին: Հայրապետը մտահո- շուրջն էր նայում և կարծես զ-ում մերթ կրականոցը որի մեջ հանգչում էին փայտերը մերթ պատերի մոր-իները մերթ հատակին ճապաղած վագրենին ու բազմաստեղյան աշտանակը որի բոլորակ ափսեում սևացել էր ողջ գիշերը յուղի մեջ թաթախված պատրույ-ը: Որմնախորշի գրադարակից նրան էին նայում մատյանները փղոսկրյա կազմով ոսկեզ-ծ ու ակնազար-: Նայում էր հազարապետը աշխ-ժ եռանդի ու սուր մտքի տեր այդ մարդը և սիրտը մ-կտում էր թախիծը խե-դում էր կոկոր-ը:

Ինչ ես խորհում սթափվելով մտքերից դարձավ նա Վարդանին լինելիքը կլինի:

Վարդանը հայացքը հատակին խոնար-ած մտմտում էր ասելիքը:

Տիարք ժամ չէ դժգոհության: Հա-կերտին պատասխանելը միայն հո-ևորների գործը չէ:

բ. Արտագրել` մեծատառերը թողնելով միայն անհրաժեշտ դեպքերում:

ՄԵԾ ՀԱՅՔԻ ԱՅՐԱՐԱՏ ՆԱՀԱՆԳԻ ԱՐՇԱՐՈՒՆԻՔ ԳԱՎԱՌՈՒՄ` ԱՅՆՏԵՂ, ՈՒՐ ԱՐԱՔՍ ԵՎ ԱԽՈՒՐՅԱՆ ԳԵՏԵՐԸ ԽԱՌՆՎՈՒՄ ԵՆ ԻՐԱՐ ԵՎ ԿԱԶՄՈՒՄ ՄԻ ՀԱՐԹ ԹԵՐԱԿՂԶԻ, ՄԵԾԱԶԴԵՑԻԿ ՆԱԽԱՐԱՐՆԵՐԻՑ ՄԵԿԻ ԱՊԱՐԱՆՔՆ ԷՐ:

 

2. ա. Կազմել 6 բարդ բառ` սյունակներից ընտրելով մեկական արմատ:

    Պտուղ            գաղութ

    խաղաղասեր        փրփուր

    սրբավայր         կերակուր

    խրձադեզ          կարոտագին

բուժօգնություն   բուրմունք

    անուշ            սեղանատամ

բ. Յուրաքանչյուր սյունակից ընտրելով մեկական արմատ և վերջածանց` կազմել 6 վերջածանցավոր բառ:

    Փաստաբան     արք

    տնատեր       անի

    ստուգատես    ոց

    հոգնատանջ    ացի

    անջնջելի     ացու

    չարալեզու    անք

3. ա. Առանձնացնել և կողք կողքի գրել իմաստով իրար մոտ (հոմանիշ) բառերը (ընդամենը 5 եռյակ):

Թափառական, լավատեղյակ, անզգա, ստոր, շատակեր, անհողդողդ, պանդուխտ, բոլորանվեր, անկուշտ, նվաստ, անձնուրաց, վաղածին, ինքնազոհ, բանիմաց, աստանդական, որկրամոլ, գիտակ, անարգ:

բ. Առանձնացնել և կողք կողքի գրել իմաստով իրար հակառակ (հականիշ) բառերը (ընդամենը 5 զույգ):

Զառամյալ, ապառիկ, կոկիկ, վախկոտ, դեռատի, խոսուն, մեղկ, պինդ, փխրուն, կանխիկ, խիզախ, մունջ:

4. ա. Փակագծերում տրված բառերը տեղադրել նախադասության մեջ` ըստ անհրաժեշտության ենթարկելով համապատասխան փոփոխությունների:

1. Մենք խուսափում էինք նրա --- քստմնելի արարքի մասին որևէ ---, թեև ինքը պահանջ էր զգում --- մտքերն ---:

(ինքը, գործել, արտահայտել, հարց տալ)

2. Հաճախ նա գիշերները --- խայթվածի պես, գալարվում --- մեջ, ճչում հրդեհում --- նման, հետո լռում ---:

(սարսափել, անկողին, վեր թռչել, այրել)

3. Միայն --- տապին փոքր-ինչ ննջում էր --- ստվերախիտ մի --- ` ծառերով --- հոլիկում:

(քողարկել, հետմիջօրե, այգի, անկյուն)

բ. Առանձնացնել այն գոյականները, որոնք հոգնակին կազմում են - եր վերջավորությամբ:

Կոճակ, քարանձավ, վերնատուն, մեծատուն, հացատուն, ուսապարկ, պատմաբան, միլիոնատեր, տուփ, վիպասան:

5.1. Բարդ ստորադասական նախադասությունը վերածել պարզ նախադասության, իսկ դերբայական դարձվածով (պարզ) նախադասությունը` բարդ ստորադասական նախադասության:

ա. Ցուցում է տվել, որ շենքի ցուցանակը վաղը ևեթ փոխեն:

բ. Այս իշխանիկն էլ, ահա, կցանկանա հաճոյանալ Արշակին` նրա արքունիքում պաշտոն ստանալու համար:

5.2. Ուրիշի ուղղակի խոսքը վերածել անուղղակի խոսքի, իսկ անուղղակի խոսքը` ուղղակիի:

ա. - Մի՛ խոսիր, հետևի՛ր ինձ, - զգուշացրեց ինձ ուղեկիցս, - հակառակ դեպքում կմոլորվես և կկորցնես մեզ:

բ. Ծանր մտորումների մեջ էր իշխանը` ինչ անի, ում դիմի, որ իրեն հասկանան ու օգնեն:

5.3. Փոփոխել դերբայական դարձվածի շարադասությունը երկու ձևով:

Ձորափով անընդհատ վերելք կատարելով` մենք դեպի Հալիձոր էինք բարձրանում:

6.1. Փակագծերում տրված բառերից ընտրել ճիշտը և տեղադրել նախադասության մեջ:

ա. Հուլիսին սկսվեցին հայ-ադրբեջանական (պաշտոնեական, պաշտոնական) հանդիպումները:

բ. Հրամանատարը խստորեն հետևում էր կանոնադրական (պահանջների, պահանջմունքների) ճշգրիտ կատարմանը:

6.2. Տեղադրել այն բառը, որը կունենա փոխաբերական իմաստ:

ա. Դեպի ձախ ավազուտներ էին և (լերկ, տխուր, ամայի) բարձրավանդակներ:

բ. - Ապրի Դավիթ Բեկը, - (որոտաց, ասաց, պատասխանեց) ամբոխը:

 

ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

Հայ գրականության զարգացման շրջանները:

Գրական սեռեր և ժանրեր:

Առասպել և էպոս: Հայ հնագույն առասպելներն ու վիպերգերը` «Վահագն», «Արա Գեղեցիկ և Շամիրամ», «Արտաշես և Արտավազդ», «Հայկ և Բել»:

Մեսրոպ Մաշտոցը և հայ գրերի գյուտը:

5-րդ դարի հայ մատենագրության ընդհանուր բնութագիրը. Ագաթանգեղոս, Եզնիկ Կողբացի, Փավստոս Բուզանդ, Ղազար Փարպեցի, Կորյուն: Մովսես Խորենացի. կյանքը, «Հայոց պատմություն»:

Գրիգոր Նարեկացի. կյանքը, տաղերը, «Մատյան ողբերգության» պոեմը:

Միջնադարի հայ բանաստեղծները (թվարկել):

Ներսես Շնորհալի. «Ողբ Եդեսիոյ» պոեմը: Նահապետ Քուչակ. «Հայրեններ»: Ֆրիկի կյանքը, պոեզիայի ընդհանուր բնութագիրը. «Բան պիտանի», «Գանգատ» բանաստեղծությունները:

Սայաթ-Նովա. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը (4-5 բանաստեղծության վերլուծություն):

Խաչատուր Աբովյան. կյանքը, ստեղծագործությունները: Աբովյանը հայ նոր գրականության հիմնադիր: «Վերք Հայաստանի» վեպը. սյուժեն, գաղափարը, կերպարները: Միքայել Նալբանդյան. գրողը, քննադատը և հրապարակախոսը: Նալբանդյանը բանաստեղծ (2-3 բանաստեղծության վերլուծություն):

Գաղափար գրական հիմնական ուղղությունների մասին` կլասիցիզմ, ռոմանտիզմ, ռեալիզմ:

Պետրոս Դուրյան. կյանքը, ստեղծագործությունը, բանաստեղծության հիմնական թեմաները. վերլուծել «Սիրել», «Դրժել», «Տրտունջք» բանաստեղծությունները:

Գաբրիել Սունդուկյան. ստեղծագործությունները (թվարկում): «Պեպո» կատակերգությունը. կոնֆլիկտը, կերպարները:

Հակոբ Պարոնյան. կյանքը, ստեղծագործությունները (թվարկել թեմաները), երգիծանքը: «Մեծապատիվ մուրացկաններ» վիպակի սյուժեն, կերպարները:

Րաֆֆի. ստեղծագործության (թվարկում) ընդհանուր բնութագիրը: «Սամվել» պատմավեպը. պատմական ժամանակաշրջանը, սյուժեն, գաղափարը, կերպարները:

Ալ. Շիրվանզադե. կյանքը, ստեղծագործությունը: «Քաոս» վեպը. սյուժեն, կերպարները: Համեմատություն «Պատվի համար» դրամայի հետ:

Մուրացան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը, Կամսարյանի կերպարը «Առաքյալը» վիպակում: «Գևորգ Մարզպետունի» պատմավեպը. պատմական ժամանակաշրջանը, սյուժեն, կերպարները:

Գրիգոր Զոհրապ. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: Զոհրապը նորավեպի (նովելի) մեծ վարպետ: «Երջանիկ մահը», «Այինկա», «Զաբուղոն» նորավեպերը (ևս երեք նովել` դիմորդի ընտրությամբ):

Նար-Դոս. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: Ժամանակի կյանքի ռեալիստական պատկերը «Մեր թաղը» պատմվածաշարում: «Սպանված աղավնին» վիպակի կերպարները:

Հովհ. Թումանյան. կյանքը, ստեղծագործության ժանրային բազմազանությունը: Բանաստեղծությունները («Հայոց լեռներում», «Հայրենիքիս հետ», «Բարձրից»), քառյակները (8-10 հատ), պոեմները և բալլադները (»Հառաչանք», «Անուշ», «Փարվանա», «Թմկաբերդի առումը»), արձակը (»Գիքորը», «Քաջ Նազարը»):

Ավ. Իսահակյան. կյանքը, ստեղծագործության ժանրային բազմազանությունը: Բանաստեղծությունները. «Գիշերն եկավ, զով հովն ընկավ», «Մի մրահոն աղջիկ տեսա», «Պանդուխտ որդին», «Ախ, մեր սիրտը լիքը դարդ, ցավ», «Մեր պատմիչներն ու գուսանները», «Ռավեննայում», «Հայրենիքիս», «Հայրենի հողը», «Աբու-Լալա Մահարի» պոեմը, «Համբերանքի չիբուխը» պատմվածքը:

Միսաք Մեծարենց. կյանքը, պոեզիայի ընդհանուր բնութագիրը: «Սիրերգ», «Ձմրան պարզ գիշեր», «Արևին», «Աքասիաներու շուքին տակ», «Ջրտուք», «Հյուղը» բանաստեղծությունները:

Դանիել Վարուժան. կյանքը, բանաստեղծական շարքերի համառոտ բնութագիրը: «Հարճը» պոեմը, «Ձոն», «Ցորյանի ծովեր» (ևս 3-4 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ):

Լևոն Շանթ. «Հին աստվածներ» դրաման. սյուժեն, կերպարները:

Վահան Տերյան. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Տխրություն», «Հրաժեշտի գազել», «Աշնան մեղեդի», «Fatum», «Գարուն», «Իջնում է գիշերն անգութ ու մթին», «Որպես Լաերտի որդին ... «(ևս 4-5 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ):

Եղիշե Չարենց. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Վահագն», «Հարդագողի ճամփորդները», «Տաղարան» շարքից երկու տաղ («Էլի գարուն կգա... «, «Ես իմ անուշ Հայաստանի... «), «Թուղթ բանաստեղծ բարեկամիս` NN-ին, գրված Երևանից», «Անվերնագիր», «Իմ մահվան օրը... «բանաստեղծությունները, «Դանթեական առասպել», «Ամբոխները խելագարված», «Դեպի լյառն Մասիս», «Պատմության քառուղիներով» պոեմները, «Գանգրահեր տղան» չափածո նովելը:

Դերենիկ Դեմիրճյան. ստեղծագործության ժանրային բազմազանությունը: «Վարդանանք» պատմավեպը. պատմական ժամանակաշրջանը, սյուժեն, կերպարները, Ավարայրի ճակատամարտի նշանակությունը:

Ստեփան Զորյան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը. պատմվածքների շարքերը (երկու պատմվածք` դիմորդի ընտրությամբ):

Համաստեղ. ընդհանուր տեղեկություններ կյանքի և ստեղծագործության մասին. 2-3 պատմվածք`դիմորդի ընտրությամբ:

Ակսել Բակունց. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը. «Մթնաձոր», «Մթնաձորի «չարքը»», «Միրհավ», «Ալպիական մանուշակ», «Ծիրանի փողը», «Խոնարհ աղջիկը» (ևս 3-4 պատմվածք` դիմորդի ընտրությամբ):

Շահան Շահնուր. ընդհանուր տեղեկություններ կյանքի և ստեղծագործության մասին. «Նահանջը առանց երգի» վեպը:

Կոստան Զարյան. կյանքի և ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Նավը լեռան վրա» վեպը:

Գուրգեն Մահարի. կյանքը և ստեղծագործության բնութագիրը: «Ծաղկած փշալարեր» վիպակը:

Նաիրի Զարյան. «Արա Գեղեցիկ» ողբերգությունը, «Երկու հանճարեղ գլուխ» բանաստեղծությունը:

Հովհաննես Շիրազ. «Թագադրում», «Հայ ժողովրդի երգը», «Մայրս», «Կուզեի նստել մի քարի վրա» (ևս 3-4 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ):

Համո Սահյան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը, «Չես ասի ոչ մի բառով», «Անտառում», «Քարափը», «Մասրենի», «Անունդ տալիս», «Ինչո՞ւ հիշեցրի»:

Պարույր Սևակ. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը, ժողովածուները: «Անլռելի զանգակատուն» պոեմը, «Վարք մեծաց» բանաստեղծությունը:

Հրանտ Մաթևոսյան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Աշնան արև» վիպակը:

 

ԱՆԳԻՐ ԱՍԵԼ`

 

Առասպելներից` «Վահագնի ծնունդը»:

Մովսես Խորենացի` հատվածներ «Հայոց պատմությունից» («Թեպետև եմք ածու փոքր... «` 4-5 տող, «Ողբամ զքեզ, Հայոց աշխարհ ... «` 10-15 տող):

Գրիգոր Նարեկացի` «Տաղ Վարդավառի», «Մատյան ողբերգության» (հատված):

Ֆրիկ` «Գանգատ» («Մեկն ի պապանց պարոնորդի ... «հատվածից):

Սայաթ-Նովա` «Աշխարս մե փանջարա է»:

Միքայել Նալբանդյան` «Ազատություն», «Իտալացի աղջկա երգը» (հատված):

Պետրոս Դուրյան` «Տրտունջք», «Լճակ»:

Հովհ. Թումանյան` «Անուշ» («Նախերգանք»), «Թմկաբերդի առումը» (»Նախերգանք»), «Փարվանա» (հատված), քառյակներ (դիմորդի ընտրությամբ):

Ավ. Իսահակյան` «Գիշերն եկավ, զով հովն ընկավ», «Մի մրահոն աղջիկ տեսա», «Ռավեննայում», «Աբու-Լալա Մահարի» պոեմի 3-րդ սուրահը (ևս 2-3 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ):

Միսաք Մեծարենց` «Սիրերգ», «Արևին»:

Դանիել Վարուժան` «Ցորյանի ծովեր», «Ձոն»:

Լևոն Շանթ` «Հին աստվածներ»-ից «Իջե՛ք, իջե՛ք, երազներ» հատվածը:

Վահան Տերյան` «Տխրություն», «Հրաժեշտի գազել» (ևս 2-3 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ):

Եղիշե Չարենց` «Վահագն», «Էլի գարուն կգա», «Անվերնագիր» (ևս 2-3 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ):

Պարույր Սևակ` «Անլռելի զանգակատուն» (հատված):

Հովհ. Շիրազ` «Թագադրում», «Հայ ժողովրդի երգը» (ևս 2-3 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ):

Համո Սահյան` «Մասրենի», «Անունդ տալիս»:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Հ. Բախչինյան, Ս. Սարինյան, Հր. Թամրազյան, «Հայ գրականություն», դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Եր., 2000 թ.:

2. Հր. Թամրազյան, Դ. Գասպարյան, Ժ. Քալանթարյան, «Հայ գրականություն», դասագիրք 10-րդ դասարանի համար, Եր., 2000 թ.:

 

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ԵՎ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱՆԱՎՈՐ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԵՐԻ ԿԱԶՄՄԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Հարցատոմսերը կազմվում են ընդունելության համար «Հայոց լեզու և գրականություն» առարկաների նախապես հաստատված ծրագրերից քաղված հարցերով` ընդգրկելով ամբողջ դպրոցական ծրագիրը:

Յուրաքանչյուր հարցաթերթիկ բաղկացած է չորս հարցից. երկու հարց` գրականությունից, երկուսը` լեզվից: Գրականության հարցերը ընտրվում են այնպես, որ մեկը լինի 9-րդ, մյուսը 10-րդ դասարանի ծրագրից: Հնարավոր դեպքում` մեկը արձակագրի, մյուսը` բանաստեղծի մասին: Հայոց լեզվի հարցերից մեկը տեսական է, մյուսը` նախադասության վերլուծություն:

Հարցաթերթիկը գնահատվում է 20 միավորանոց սանդղակով (դրական գնահատական է համարվում 8 միավորը), յուրաքանչյուր հարցը` 5 միավոր (բացարձակ չիմացության դեպքում` 0, ապա` 1, 2 և այլն): Գրականության կամ լեզվի երկու հարցերից անբավարար (մինչև 3 միավոր) գիտելիքի դեպքում, անկախ մյուս հարցերի պատասխանից, դիմորդը գնահատվում է անբավարար (8-ից ցածր):

 

Ահա քննական թերթիկի երկու նմուշ.

 

ՔՆՆԱԿԱՆ ԹԵՐԹԻԿ 1

 

1. «Սասունցի Դավիթ» էպոսի գլխավոր կերպարները:

2. Միսաք Մեծարենցը կյանքի, բնության և սիրո երգիչ (նաև արտասանել երկու բանաստեղծություն):

3. Գոյականի հոլովումները:

4. Նախադասության վերլուծություն (ձևաբանական և շարահյուսական): (Մի՞թե դա միևնույն կեղծ հարաբերությունը չէ, որ դու ունես քո ծառաների ու հպատակների հետ, որոնք նույնպես խոնարհվում էին քեզ` շահերի կամ երկյուղի պատճառով):

 

ՔՆՆԱԿԱՆ ԹԵՐԹԻԿ 2

 

1. Ֆրիկի կյանքը և ստեղծագործությունը (արտասանել հատվածներ):

2. Վարդանանք Դեմիրճյանի «Վարդանանք» պատմավեպում:

3. Ածական անուն. տեսակները, համեմատության աստիճանները:

4. Նախադասության վերլուծություն: (Բայց երբ ձախողակ հանգամանքների շնորհիվ արքայական ընտանիքը տեղափոխվեց Գառնի, և Գևորգ իշխանը գնաց դեպի Ուտիք, երիտասարդ զույգի համար բացվեց լայն ասպարեզ, և նրանց հարաբերության պայմանները դյուրացան):

 

ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱ

 

ՀՀ ԲՈՒՀ-երի 2002թ. ընդունելության ծրագիր

 

Թվաբանություն, հանրահաշիվ և անալիզի հիմունքներ

 

Բնական թվեր (N), գործողություններ դրանց հետ: Պարզ և բաղադրյալ թվեր, ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկ, ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար, դրանք գտնելու եղանակները: 2, 3, 5, 9, 10 թվերի վրա բաժանելիության հայտանիշները:

Ամբողջ թվեր (Z) և ռացիոնալ թվեր (Q), գործողություններ դրանց հետ: Ռացիոնալ թվերի համեմատումը: Թվի մասը և տոկոսը:

Իրական թվեր (R): Թվային առանցք, թվային միջակայքեր: Իրական թվի հակադիրը և բացարձակ արժեքը (մոդուլը), դրանց երկրաչափական իմաստները: Մեծություններ, դրանց չափման միավորները: Երկարության, մակերեսի, ծավալի, զանգվածի և ժամանակի մի միավորը մեկ այլ միավորով արտահայտելը: Համեմատականություններ, ուղիղ և հակադարձ համեմատականություններ:

Բնական, ամբողջ և ռացիոնալ ցուցիչով աստիճաններ: Իրական թվի n աստիճանի արմատը, արմատների հետ գործողությունները և դրանց հատկությունները: Կրճատ բազմապատկման բանաձևերը:

Թվային արտահայտություններ, հանրահաշվական արտահայտություններ, գործողություններ դրանց հետ: Նույնություններ:

Մեկ փոփոխականով բազմանդամ, դրա աստիճանը և արմատը: Գործողություններ բազմանդամների հետ:

Հավասարումներ: Հավասարման արմատը, լուծումների բազմությունը: Համարժեք հավասարումներ: Հավասարումների համակարգեր: Գծային հավասարում: Քառակուսային հավասարում և դրա արմատների բանաձևը: Վիետի ուղիղ և հակադարձ թեորեմները: Քառակուսայինի բերվող հավասարումներ: Քառակուսային եռանդամ, քառակուսային եռանդամի վերլուծումը գծային արտադրիչների:

Անհավասարություններ, դրանց հատկությունները: Անհավասարումներ: Անհավասարման լուծումները: Միջակայքերի եղանակը: Համարժեք անհավասարումներ: Անհավասարումների համակարգեր:

Հաջորդականություններ: Թվաբանական պրոգրեսիա, դրա բնութագրիչ հատկությունը, n-րդ անդամի և առաջին n անդամների գումարի բանաձևերը: Երկրաչափական պրոգրեսիա, դրա բնութագրիչ հատկությունը, n-րդ անդամի և առաջին n անդամների գումարի բանաձևերը: Թվաբանական միջին և երկրաչափական միջին: Անվերջ նվազող երկրաչափական պրոգրեսիայի անդամների գումարի բանաձևը: Խնդիրներ թվաբանական և երկրաչափական պրոգրեսիաների վերաբերյալ:

Ֆունկցիայի գաղափարը: Ֆունկցիայի որոշման տիրույթը և արժեքների բազմությունը: Ֆունկցիայի գրաֆիկը: Աճող, նվազող, զույգ, կենտ և պարբերական ֆունկցիաներ:

/-

y=ax+b, y=ax2+bx+c, y=k/x, y=ax3, y=\ / x ֆունկցիաների հատկություններն ու գրաֆիկները:

 

y=sinx, y=cosx, y=tgx, y=ctgx եռանկյունաչափական ֆունկցիաների հատկությունները և գրաֆիկները: Առնչություններ միևնույն արգումենտի եռանկյունաչափական ֆունկցիաների միջև: Բերման բանաձևերը: Երկու անկյունների գումարի (տարբերության) սինուսի, կոսինուսի և տանգենսի բանաձևերը: Կրկնակի և կես անկյան եռանկյունաչափական ֆունկցիաների բանաձևերը: sina+-sinb և cosa+-sinb արտահայտությունների ձևափոխությունը արտադրյալի: sina*sinb, cosa*cosb, sina*cosb արտահայտությունների ձևափոխությունը գումարի: a թվի արկսինուսը, արկկոսինուսը, արկտանգենսը, արկկոտանգենսը: sinx=a, cosx=a, tgx=a, ctgx=a հավասարումների լուծումները:

 

Աստիճանային (y=xn, n Z), ցուցչային (y=ax; a>0, a<>1) և լոգարիթմական (y=logax; a>0, a<>1) ֆունկցիաների հատկությունները և գրաֆիկները:

 

Տասնորդական և բնական հիմքով լոգարիթմներ: Արտադրյալի, քանորդի և աստիճանի լոգարիթմների բանաձևերը: Մի հիմքով լոգարիթմից մեկ այլ հիմքով լոգարիթմի անցնելու բանաձևը:

Բազմանդամների, փոփոխականներ պարունակող կոտորակների, ինչպես նաև աստիճանային, ցուցչային, լոգարիթմական և եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ պարունակող արտահայտությունների նույնական ձևափոխությունները:

Իռացիոնալ, ցուցչային, լոգարիթմական, եռանկյունաչափական, բացարձակ արժեքներ և պարամետրեր պարունակող հավասարումների, անհավասարումների և դրանց համակարգերի լուծումները:

Հավասարումներ կամ հավասարումների համակարգեր կազմելու միջոցով խնդիրների լուծումը:

 

Ածանցյալ: Ածանցյալի երկրաչափական իմաստը: Ֆունկցիայի գրաֆիկի շոշափողի հավասարումը:

y=xn (n Z), y=ax (a>0, a<>1), y=logax (a>0, a<>1), y=sinx, y=cosx, y=tgx, ֆունկցիաների ածանցյալները: Երկու ֆունկցիաների գումարի, արտադրյալի և քանորդի ածանցյալները: f(kx+b) տեսքի բարդ ֆունկցիայի ածանցման կանոնը:

 

Միջակայքում ֆունկցիայի աճման (նվազման) բավարար պայմանը: Ֆունկցիայի էքստրեմումի գաղափարը: Էքստրեմումի անհրաժեշտ պայմանը: Էքստրեմումի բավարար պայմանը: Ֆունկցիայի մեծագույն և փոքրագույն արժեքները: Ածանցյալի գաղափարի օգտագործումը ֆունկցիայի աճումը, նվազումը, էքստրեմումները հետազոտելիս և ֆունկցիայի գրաֆիկը կառուցելիս: Ածանցյալի կիրառությամբ խնդիրների լուծումը:

 

Երկրաչափություն

 

Ուղիղ, ճառագայթ, հատված և դրա երկարությունը: Հատվածի միջնուղղահայացը: Անկյուն, դրա աստիճանային մեծությունը: Սուր, ուղիղ, բութ և փռված անկյուններ: Կից և հակադիր անկյուններ: Անկյան կիսորդը և դրա հատկությունը:

Զուգահեռ և ուղղահայաց ուղիղներ: Ուղիղների զուգահեռության հայտանիշները:

Եռանկյուն: Եռանկյան միջնագիծ, կիսորդ, բարձրություն և միջին գիծ: Եռանկյան ներքին անկյունների գումարը: Եռանկյան արտաքին անկյունը, դրա հատկությունները: Եռանկյունների հավասարության հայտանիշները: Հավասարասրուն, հավասարակողմ եռանկյուն: Ուղղանկյուն եռանկյունների հավասարության հայտանիշները: Թալեսի թեորեմը: Պյութագորասի ուղիղ և հակադարձ թեորեմները: Առնչություններ ուղղանկյուն եռանկյան կողմերի և անկյունների միջև: Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգին տարված բարձրության հատկությունը: Համեմատական հատվածներ ուղղանկյուն եռանկյան մեջ: Եռանկյան կիսորդի հատկությունը: Սինուսների թեորեմը: Կոսինուսների թեորեմը: Եռանկյունների լուծումը: Քառանկյուն, զուգահեռագիծ, ուղղանկյուն, շեղանկյուն, քառակուսի, սեղան: Զուգահեռագծի, ուղղանկյան, շեղանկյան հատկությունները: Սեղանի միջին գծի հատկությունը:

Շրջանագիծ և շրջան: Կենտրոն, լար, տրամագիծ, շառավիղ: Հատվող լարերի հատկությունը: Շրջանագծի աղեղ և շոշափող: Շրջանագծի հատողի և շոշափողի հատկությունը: Սեկտոր և սեգմենտ: Շրջանագծի և դրա աղեղի երկարությունները, p թիվը: Անկյան ռադիանային չափը: Կենտրոնային անկյուն: Ներգծյալ անկյուն և դրա չափը: Եռանկյան ներգծյալ և արտագծյալ շրջանագծեր: Քառանկյանը շրջանագիծ ներգծելու և արտագծելու պայմանները:

Բազմանկյուն, դրա կողմերը, գագաթները, անկյունները, անկյունագծերը, պարագիծը: Ուռուցիկ բազմանկյուն, դրա անկյունների գումարը: Ներգծյալ և արտագծյալ բազմանկյուններ: Կանոնավոր բազմանկյուններ: Կանոնավոր բազմանկյան կողմի երկարության արտահայտումը արտագծյալ և ներգծյալ շրջանագծերի շառավիղների միջոցով:

Բազմանկյան մակերեսը, մակերեսի հատկությունները: Եռանկյան, ուղղանկյան, զուգահեռագծի, շեղանկյան, քառակուսու և սեղանի մակերեսների բանաձևերը: Կանոնավոր բազմանկյան մակերեսի, նրա կողմերի, արտագծյալ և ներգծյալ շրջանագծերի շառավիղների հաշվման բանաձևերը: Շրջանի և սեկտորի մակերեսների բանաձևերը:

Համաչափություն կետի (կենտրոնի), ուղղի (առանցքի), հարթության նկատմամբ, զուգահեռ տեղափոխություն, պտույտ: Նմանություն, դրա գործակիցը: Նման պատկերներ, դրանց մակերեսների և գծային տարրերի հարաբերությունները: Եռանկյունների նմանության հայտանիշները:

Հարթություն, հարթությունների զուգահեռությունը: Ուղղի և հարթության զուգահեռությունը, ուղղահայացությունը: Տրված կետից հարթությանը տարված ուղղահայաց և թեք, թեքի պրոյեկցիան: Երեք ուղղահայացների մասին թեորեմը: Հարթությունների ուղղահայացությունը: Հարթությունների զուգահեռության և ուղղահայացության հայտանիշները: Ուղիղների կազմած անկյունը: Ուղղի և հարթության կազմած անկյունը: Երկու հարթությունների կազմած անկյունը (երկնիստ անկյուն), դրա գծային անկյունը: Հարթ պատկերի ուղղանկյուն պրոյեկցիան: Երկու կետերի հեռավորությունը, կետի հեռավորությունը ուղղից և հարթությունից, երկու զուգահեռ ուղիղների հեռավորությունը, ուղղի հեռավորությունը դրան զուգահեռ հարթությունից, երկու զուգահեռ հարթությունների հեռավորությունը:

Բազմանիստեր, դրանց գագաթները, կողերը, նիստերը և անկյունագծերը: Ուղիղ և թեք պրիզմա (հատվածակողմ): Կանոնավոր պրիզմա: Զուգահեռանիստ, դրա հատկությունները: Ուղղանկյունանիստ, դրա հատկությունները: Խորանարդ: Բուրգ, դրա հիմքը, գագաթը, բարձրությունը, կողմնային կողերը և կողմնային նիստերը: Կանոնավոր բուրգ, դրա հարթագիծը: Հատած բուրգ:

Պտտման մարմիններ: Գլան, դրա հիմքերը, բարձրությունը և առանցքը: Կոն, դրա գագաթը, հիմքը, ծնորդը, բարձրությունը, առանցքը: Հատած կոն: Գունդ, դրա կենտրոնը, տրամագիծը: Գնդի հարթ հատույթների հատկությունները: Գնդի մեծ շրջանը և շրջանագիծը:

Բազմանիստերի և պտտման մարմինների մակերևույթները, հարթ հատույթները: Գնդային մակերևույթ (սֆերա): Գնդային մակերևույթի շոշափող հարթություն: Պտտման մարմիններին ներգծած և արտագծած բազմանիստեր: Պրիզմայի, բուրգի, հատած բուրգի, գլանի, կոնի, հատած կոնի կողմնային և լրիվ մակերևույթների մակերեսների և ծավալների բանաձևերը: Գնդային մակերևույթի մակերեսի և գնդի ծավալի բանաձևերը:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Վ. Հովհաննիսյան և ուրիշներ Մաթեմատիկա 1,2,3, «Արևիկ», 2001թ.

2. Բ. Նահապետյան, Ա. Աբրահամյան Մաթեմատիկա 4,5, «Մակ-Արմենիա», 2000թ.

3. Հ. Միքայելյան Հանրահաշիվ 6,7,8 և լրացուցիչ խնդիրներ. 6-րդ դասարան, «Հայ Էդիթ», 2000թ.

4. Գ. Գևորգյան, Ա. Սահակյան Հանրահաշիվ և մաթեմատիկական անալիզի տարրեր 9,10, «Էդիթ Պրինտ», 2001թ.

5. Լ. Աթանասյան և ուրիշներ Երկրաչափություն 6,7,8, «Աստղիկ-59», 2000թ.

Երկրաչափություն 9,10, «Աստղիկ գրատուն», 2001թ.

 

Հարցատոմսի կառուցվածքը

 

ՀՀ բուհերի մաթեմատիկայի ընդունելության քննության հարցատոմսերում ընդգրկվում են խնդիրներ և վարժություններ` ԲՈՒՀ-երի ընդունելության մաթեմատիկայի ծրագրում ներ-առված թեմաներից, ընդ որում` ընդգրկվում են միայն այնպիսի խնդիրներ և վարժություններ, որոնք առկա են գրականության ցանկում նշված դասագրքերում, կամ դասագրքերում եղածներից տարբերվում են տվյալների փոփոխությամբ (երկրաչափության դասագրքերի «Դժվարին խնդիրներ» բաժինների խնդիրները չեն ընդգրկվում):

Հարցատոմսը բաղկացած է 8 խնդիր-վարժությունից, որոնցից յուրաքանչյուրին վերագրվում է 2,5 միավոր: Հարցատոմսերը լինում են երկու տիպի: 1-ին տիպի հարցատոմսի առաջին երեք առաջադրանքները պարզ խնդիր-վարժություններ են, հաջորդ երեքը միջին բարդության են, իսկ վերջին երկուսի լուծման համար անհրաժեշտ են մաթեմատիկական խորը գիտելիքներ:

2-րդ տիպի հարցատոմսի առաջին չորս առաջադրանքները պարզ խնդիր-վարժություններ են, հաջորդ երկուսը միջին բարդության են, իսկ վերջին երկուսի լուծման համար անհրաժեշտ են մաթեմատիկական խորը գիտելիքներ:

Հարցատոմսում ընդգրկված առաջադրանքներն ընտրվում են ծրագրի հետևյալ բաժիններից.

ա) երկու խնդիր երկրաչափությունից (մեկը` հարթաչափությունից, մեկը` տարածաչափությունից).

բ) տեքստային խնդիր.

գ) ֆունկցիա, խնդիր ածանցյալի կիրառության վերաբերյալ, արտահայտությունների ձևափոխություններ.

դ) եռանկյունաչափություն.

ե) ցուցչային, լոգարիթմական, հանրահաշվական, իռացիոնալ հավասարում կամ հավասարումների համակարգ.

զ) ցուցչային, լոգարիթմական, հանրահաշվական, իռացիոնալ անհավասարում կամ անհավասարումների համակարգ.

է) Վիետի ուղիղ և հակադարձ թեորեմները, պրոգրեսիաներ, մոդուլ:

Առաջադրանքներից մեկը կարող է պարունակել պարամետր:

 

Գրավոր աշխատանքի ստուգման և գնահատման չափանիշները

 

Հարցատոմսի յուրաքանչյուր առաջադրանքի կատարումը գնահատվում է մյուս առաջադրանքներից անկախ:

Սևագրությունը չի ստուգվում և չի գնահատվում:

Առաջադրանքի կատարման գնահատականներն են 0; 0,5; 1; 1,5; 2; 2,5 միավոր:

Առաջադրանքի կատարումը գնահատվում է 2,5 միավոր, եթե պատասխանը ճիշտ է, և բոլոր քայլերը հիմնավորված են:

Ամբողջ աշխատանքի համար գումարային միավորը կլորացվում և արտահայտվում է ամբողջ թվով:

 

Նմուշ

ՏԱՐԲԵՐԱԿ 1

 

1. Թվաբանական պրոգրեսիայում a23=-26, a18+a4=20: Գտնել a7-ը:

2. Լուծել հավասարումը sinc7x=sin(p-3x):

3. Հավասարասրուն սեղանի սրունքը 8 սմ է, իսկ փոքր հիմքին առընթեր անկյունների գումարը 300o: Գտնել այդ սեղանի ներգծած շրջանագծի շառավիղը:

4. Ունենք ոսկու և արծաթի երկու համաձուլվածք: Մեկում այդ մետաղները պարունակվում են 1:4 հարաբերությամբ, մյուսում` 3:2 հարաբերությամբ: Յուրաքանչյուրից որքա՞ն պետք է վերցնել` 10 կգ այնպիսի համաձուլվածք ստանալու համար, որում ոսկու պարունակությունը լինի 1,2 անգամ ավելի, քան արծաթինը:

5. Լուծել անհավասարումը

x+1

9x-3  +2

__________ <-0:

/---

\/ 2-x

 

6. Գտնել ֆունկցիայի որոշման և արժեքների տիրույթները

2

y= _________:

/x-3/+5

 

7. a պարամետրի ի՞նչ արժեքների դեպքում հավասարումն ունի արմատ

a-4

log(10-x2)=______ :

a-8

 

8. Կանոնավոր քառանկյուն պրիզմայի հիմքի անկյունագծով տարված է հատույթ, որը զուգահեռ է պրիզմայի անկյունագծին: Գտնել այդ հասույթի մակերեսը, եթե պրիզմայի բարձրությունը 4 սմ է, իսկ հիմքի կողմը` 2 սմ:

 

Նմուշ

ՏԱՐԲԵՐԱԿ 2

 

1. ax2-3x-5=0 հավասարման արմատներից մեկը հավասար է 1-ի: Գտնել a-ն և մյուս արմատը:

 

    2. Հաշվել 15      -ն, եթե          1                    5p

             ____ cosa        sina= - ___ , և  -3p < a < - ___ :

               /-                      3                    2  

             \/2

 

3. Շեղանկյան մակերեսը 30 սմ2 է, իսկ անկյունագծերից մեկը` 5 սմ: Գտնել շեղանկյան բարձրությունը:

4. Հայրը որդուց մեծ է 7 անգամ: 4 տարի հետո նա որդուց մեծ կլինի 4 անգամ: Քանի՞ տարեկան է հայրը, և քանի՞ տարեկան է որդին:

5. Գտնել ֆունկցիայի մեծագույն և փոքրագույն արժեքները նշված

միջակայքում              -3x-9

                f(x)=5+xe     , [-3;0]:

 

6. Լուծել համակարգը

                       ._    /----       /----

|    / 6x        / x+y     5

|   / ____  +   / ____  = ___:

| \/   x+y    \/   6x      2

|

|  xy-x-y=9

                       ._

 

    7. Լուծել անհավասարումը    log  /- (3x-18)<- x+1:

                                  \/3

                                                              օ

8. ABC ուղղանկյուն եռանկյան AB ներքնաձիգը 4 սմ է,

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ

ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ 2002 թ. ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ՔՆՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ

 

ՖԻԶԻԿԱՅԻ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑ ԵՎ ԾՐԱԳԻՐ

 

ԵՐԵՎԱՆ 2002

 

2002 թ. ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ՔՆՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԾՐԱԳԻՐ

 

ՊԱՐԶԱԲԱՆՈՒՄՆԵՐ

 

1. Ընդունելության քննությունների ֆիզիկայի ծրագրով պահանջվող լրիվ նյութը տրված է «Ֆիզիկա-I» տարբերակի ծրագրում, որտեղից կընտրվեն «Ֆիզիկա-I» տարբերակի քննական տոմսերի տեսական հարցերը:

2. «Ֆիզիկա-II» տարբերակի ծրագրում, որի հիման վրա ընտրվում են այս տարբերակի քննական տոմսերի տեսական հարցերը, մի շարք հարցեր ընդգրկված չեն (օրինակ` ստատիկայի տարրերը, մագնիսական դաշտի ինդուկցիա, Ամպերի ուժ, Լորենցի ուժ, փոփոխական հոսանք և այլն): Բացի այդ, որոշ հարցերում կատարված է ենթահարցերի պարզեցում (օրինակ` որոշ բանաձևերի արտածումներ չեն պահանջվում, ինչը հստակ նշված է ենթահարցում):

3. Այն հարցերը, որոնք բացակայում են «Ֆիզիկա-II» տարբերակի ծրագրում, անպայմանորեն ընդգրկված են տեստային հարցերում և խնդիրներում:

4. Ծրագրի հարցերի տրոհումը ենթահարցերի համապատասխանեցված է ՀՀ միջնակարգ դպրոցներում օգտագործվող «Ֆիզիկա-9» (Ա. Կիրակոսյան, Ա. Մամյան, Երևան, Լույս, 2000) և «Ֆիզիկա-10» (Գ. Մելիքյան, Ռ. Գաբրիելյան, Երևան, Լույս, 2000) դասագրքերում շարադրված նյութին:

5. Տեստային հարցերի բանկում, բացի «Ֆիզիկա. հարցերի և առաջադրանքների ժողովածու»-ից (Է. Մ. Ղազարյան և ուրիշներ, Երևան, Միտք, 1998), կներառվեն նաև «Ֆիզիկա-9» և «Ֆիզիկա-10» դասագրքերում բերված հարցերը:

6. «Հարաբերականության տեսության տարրերը» թեմայի հարցերը քննական տոմսերում կներառվեն միայն տեստային հարցերի ձևով:

7.»Ֆիզիկա-I» տարբերակի քննական տոմսերի խնդիրների բանկը կազմում են` «Ֆիզիկայի խնդիրների ժողովածու բուհ ընդունվողների համար» (Ռ.Ավագյան և ուրիշներ, Երևան, Լույս, 1996) խնդրագիրքը և «Ֆիզիկայի խնդիրների և հարցերի ժողովածու, 9-10 դաս.» (Ռ.Ա.Հովհաննիսյան և ուրիշներ, Երևան, Լույս, 2000) խնդրագրքից ընտրված 2, 3 և 4 միավորանոց մոտ 300 խնդիր, որոնց համարները տրված են տարբերակի ծրագրից հետո:

8. «Ֆիզիկա-II» տարբերակի տեստային հարցերի բանկում «Ֆիզիկա. հարցերի և առաջադրանքների ժողովածու»-ից կներառվեն միայն 0.5 և 1 միավոր գնահատվող հարցերը:

9. «Ֆիզիկա-II» տարբերակի քննական տոմսերի խնդիրների բանկը կազմում են վերը նշված խնդրագրքերից ընտրված 2 և 3 միավորանոց խնդիրները, որոնց համարները տրված են տարբերակի ծրագրից հետո:

10. Քննական տոմսին պատասխանելիս անհրաժեշտ է 3 և 4 միավորանոց խնդիրների լուծումներն ուղեկցել համառոտ բացատրություններով:

 

ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԸ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Դասընթացի բոլոր թեմաները քննական տոմսերում հավասարապես ընդգրկելու նպատակով Ծրագրով նախատեսված նյութը բաժանված է հետևյալ վեց մասերի.

I. Կինեմատիկա և դինամիկա

II. Պահպանման օրենքները մեխանիկայում: Հեղուկներ և գազեր:

III. Մոլեկուլային ֆիզիկա: Ջերմային երևույթներ:

IV. Էլեկտրաստատիկա: Հաստատուն հոսանքի օրենքները:

V. Մագնիսական դաշտ: Էլեկտրամագնիսական մակածում: Տատանումներ և ալիքներ:

VI. Օպտիկա: Հարաբերականության տեսության տարրերը: Քվանտային ֆիզիկա: Ատոմի և միջուկի ֆիզիկա:

Քննական տոմսը պարունակում է երկու տեսական հարց (երկրորդը` տեստի ձևով), որոնց առավելագույն գնահատականը 20 միավորային համակարգով 9 միավոր է (5+4 կամ 4+5): «Ֆիզիկա-I» տարբերակի քննական տոմսը պարունակում է չորս խնդիր, որոնցից երկուսին կտրվի երկուական, իսկ մյուս երկուսին` համապատասխանաբար 3 և 4 միավոր (2 x 2 + 1 x 3 + 1 x 4 =11), իսկ «Ֆիզիկա-II» տարբերակի քննական տոմսը` 5 խնդիր, որոնցից չորսին կտրվի երկուական, իսկ մեկին` 3 միավոր (4 x 2 + 1 x 3 =11):

Առաջին տեսական հարցում տրված են այն բոլոր ենթահարցերը, որոնց անհրաժեշտ է պատասխանել գրավոր աշխատանքում, մանրամասն շարադրելով պահանջվող նյութը: Բանաձևերի արտածումը պարտադիր է, եթե հարցում չի նշված «առանց արտածման» արտահայտությունը:

Գնահատման նվազագույն քայլը սահմանված է 0.25 միավոր:

Ստորև ներկայացված են «Ֆիզիկա-I» և «Ֆիզիկա-II» տարբերակների քննական տոմսերի մեկական նմուշօրինակներ:

 

ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍ N

(«Ֆիզիկա-I» տարբերակ)

 

1 (5 միավոր)

Մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական խնդիրը: Մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնադրույթները և դրանց փորձնական ապացույցները (թվարկել մի քանիսը): Ատոմների և մոլեկուլների չափերի, թվի և զանգվածների գնահատումը: Հարաբերական մոլեկուլային զանգված: Ավոգադրոյի թիվ (հաստատուն): Նյութի քանակ, նրա միավորը: Մոլային զանգված, նրա միավորը: Մոլային զանգվածի և հարաբերական մոլեկուլային զանգվածի կապը: Նյութի քանակը` արտահայտված նյութի զանգվածի և մոլային զանգվածի միջոցով: Մոլային ծավալ:

2 (4 միավոր)

2a. Ի՞նչ բանաձևով է որոշվում v հաճախությամբ լույսի ֆոտոնի էներգիան (0.5):

2b. Ի՞նչն են անվանում ֆոտոէֆեկտի «կարմիր սահման» (0.5):

2c. Ի՞նչն են անվանում ելքի աշխատանք (0.5):

2d. Գրել ֆոտոէֆեկտի «կարմիր սահմանի» և ելքի աշխատանքի կապն արտահայտող բանաձևը (0.5):

2e. Ինչո՞ւ ֆոտոէֆեկտ դիտվում է միայն ընկնող լույսի որոշակի հաճախություններից մեծ հաճախությունների դեպքում (1.0):

2f. Ի՞նչ բանաձևով կարելի է որոշել ֆոտոնի էներգիան, եթե հայտնի է լույսի ալիքի երկարությունը վակուումում (1.0):

3 (2 միավոր)

Ճառագայթը օդից անցնում է թափանցիկ դիէլեկտրիկի մեջ: Անկման անկյունը հավասար է 450-ի: Ինչի՞ է հավասար բեկման անկյունը: Դիէլեկտրիկի բեկման ցուցիչը հավասար է -ի:

4 (2 միավոր)

Հեղուկի հիդրոստատիկ ճնշումը մ խորության վրա հավասար է Պ-ի: Որոշել ճնշումը մ խորության վրա:

5 (3 միավոր)

Հոսանքի ուժը կոճում փոքրացավ Ա-ից մինչև Ա, որի հետևանքով կոճի մագնիսական դաշտի էներգիան փոքրացավ Ջ-ով: Որոշել կոճի ինդուկտիվությունը:

6 (4 միավոր)

բարձրություն ունեցող աշտարակից միաժամանակ նետում են երկու մարմին` առաջինն ուղղաձիգ դեպի վեր v1 սկզբնական արագությամբ, իսկ երկրորդը` ուղղաձիգ դեպի վար v2 սկզբնական արագությամբ: Գտնել այն ժամանակամիջոցը, որը բաժանում է դրանց գետնին ընկնելու պահերը:

 

ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍ N

(«Ֆիզիկա-II» տարբերակ)

 

1 (5 միավոր)

Ուժի իմպուլս, նրա միավորը: Մարմնի իմպուլս, նրա միավորը: Կապը ուժի իմպուլսի և մարմնի իմպուլսի փոփոխության միջև, երբ մարմնի վրա ազդող ուժը` ա) հաստատուն է, բ) փոփոխական է: Նյուտոնի II օրենքը մարմինների համակարգի համար: Ներքին և արտաքին ուժեր: Փակ համակարգ: Իմպուլսի պահպանման օրենքը: Համակարգի իմպուլսի փոփոխությունը, երբ համակարգում արագ ընթացող պրոցես է տեղի ունենում: Ռեակտիվ շարժում: Օրինակ:

2 (4 միավոր)

2a. Ինչպե՞ս է փոխվում իդեալական գազի ներքին էներգիան իզոթերմ սեղմման պրոցեսում (0.5):

2b. Ո՞ր մեծությունն է կոչվում ջերմաքանակ (0.5):

2c. Ի՞նչ կապ կա գազի վրա արտաքին ուժերի կատարած աշխատանքի և գազի կատարած աշխատանքի միջև (0.5):

2d. Տալ ներքին էներգիայի սահմանումը (0.5):

2e. Ինչո՞ւ է ադիաբատ ընդարձակման պրոցեսում իդեալական գազը սառչում (1.0):

2f. Ինչպիսի՞ իզոպրոցեսի դեպքում է համակարգին հաղորդված ջերմաքանակը հավասար համակարգի ներքին էներգիայի փոփոխությանը: Պատասխանը հիմնավորել (1.0):

3 (2 միավոր)

Ինչպիսի՞ն պետք է լինի հոսանքի ուժը ZnSO4-ի լուծույթում, որպեսզի 18000 վ-ի ընթացքում կատոդի վրա անջատվի կգ ցինկ:

4 (2 միավոր)

Ջրաբաշխական մամլիչի փոքր մխոցի մակերեսը մ2 է: Այդ մխոցի վրա կիրառված է Ն ուժ: Որոշել մեծ մխոցի վրա ճնշման ուժը, եթե նրա մակերեսը մ2 է: Շփումն անտեսել:

5 (2 միավոր)

Առաջին ֆոտոնի էներգիան Ջ-ով մեծ է երկրորդ ֆոտոնի էներգիայից: Գտնել առաջին ֆոտոնի հաճախությունը, եթե երկրորդ ֆոտոնի հաճախությունը հավասար է Հց-ի:

6 (2 միավոր)

Տրանսֆորմատորը միացված է 110 Վ լարում ունեցող ցանցին:

Առաջնային փաթույթի գալարների թիվը հավասար է 165-ի: Քանի՞ գալար պետք է ունենա երկրորդային փաթույթը, որպեսզի նրա ծայրերում լարումը լինի 8 Վ:

7 (3 միավոր)

Հորիզոնական հարթ մակերևույթին գտնվող 2 կգ զանգվածով մարմինը շարժվում է 0,2մ/վ2 արագացմամբ, երբ արագացում հաղորդելիս դրան կապված զսպանակի երկարությունը 20.2 սմ է: Եթե արագացում հաղորդելիս այդ նույն զսպանակի երկարությունը դառնում է 20.4 սմ, ապա մարմնի արագացումը հավասարվում է 0.4 մ/վ2: Գտնել զսպանակի սկզբնական երկարությունը և դրա կոշտությունը:

 

«ՖԻԶԻԿԱ-I» ՏԱՐԲԵՐԱԿԻ ԾՐԱԳԻՐ

 

1. ԿԻՆԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԸ

 

1 (5 միավոր). Մեխանիկական շարժում: Մեխանիկայի հիմնական խնդիրը: Նյութական կետ (սահմանում, օրինակներ): Բացարձակ պինդ մարմին: Մարմնի համընթաց և պտտական շարժումներ: Պտտման առանցք: Մարմնի դիրքը տարածության մեջ: Հաշվարկման մարմին: Մարմնի դիրքի տրման կոորդինատային և վեկտորական եղանակները: Մարմնի դիրքի շառավիղ-վեկտորի և կոորդինատների կապը: Հաշվարկման համակարգ: Հետագիծ: Մարմնի դիրքը նշելու բնական եղանակը, դիրքաթիվ: Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը` շարժման օրենք (շարժման հավասարում): Տեղափոխություն: Շարժման օրենքի արտահայտումը վեկտորական և կոորդինատային եղանակներով: Ճանապարհ: Շարժումների տեսակներն ըստ հետագծի և ըստ բնույթի:

2 (5 միավոր). Ուղղագիծ հավասարաչափ շարժում: Ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման դեպքում: Արագության մոդուլը: Ճանապարհային արագություն (սահմանումը, բանաձևը): Արագության միավորը, միավորի սահմանումը: Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման դեպքում, արտահայտված մարմնի կոորդինատի և արագության պրոյեկցիայի միջոցով: Արագության պրոյեկցիայի ֆիզիկական իմաստը: Մարմնի կոորդինատի և անցած ճանապարհի` ժամանակից կախումը պատկերող գրաֆիկները: Ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման արագության պրոյեկցիայի և մոդուլի` ժամանակից ունեցած կախման գրաֆիկները: Այդ գրաֆիկներով սահմանափակված պատկերների մակերեսների ֆիզիկական մեկնաբանությունը:

3 (4 միավոր). Մարմնի դիրքի հարաբերականությունը (օրինակ): Դադարի և շարժման հարաբերականությունը (օրինակ): Միևնույն շարժման քննարկումը տարբեր դիտակետերից: Տեղափոխությունների գումարման բանաձևը: Արագությունների գումարման բանաձևը: Հարաբերական արագություն:

4 (4 միավոր). Անհավասարաչափ շարժում (սահմանում, օրինակներ): Անհավասարաչափ շարժման միջին արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Տեղափոխությունը` արտահայտված միջին արագության միջոցով: Միջին ճանապարհային արագություն, նրա ֆիզիկական իմաստը: Միջին ճանապարհային արագության հաշվարկը, երբ ա) իրար հաջորդող հավասար ժամանակամիջոցներում մարմինը շարժվել է հաստատուն արագություններով, բ) իրար հաջորդող հավասար ճանապարհները մարմինն անցել է հաստատուն արագություններով: Ակնթարթային արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը):

5 (5 միավոր). Հավասարաչափ արագացող շարժում (սահմանում, օրինակներ): Արագացում, նրա ֆիզիկական իմաստը: Արագացման միավորը, միավորի սահմանումը: Հավասարաչափ արագացող շարժման արագության` ժամանակից ունեցած կախման բանաձևը: Դադարի վիճակից հավասարաչափ արագացող շարժում, այդ շարժման հետագիծը, տեղափոխությունը (բանաձևի արտածումը), միջին արագությունը, արագության մոդուլը` արտահայտված արագացման և տեղափոխության մոդուլների միջոցով: Դադարի վիճակից հավասարաչափ արագացող շարժման արագության և տեղափոխության մոդուլների` ժամանակից կախումը պատկերող գրաֆիկները:

6 (4 միավոր). Սկզբնական արագությամբ հավասարաչափ արագացող շարժման տեղափոխության և միջին արագության բանաձևերը: Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը հավասարաչափ արագացող շարժման դեպքում: Շարժումների անկախության սկզբունքը: Ուղղագիծ հավասարաչափ արագացող շարժման արագության պրոյեկցիայի` ժամանակից կախումն արտահայտող բանաձևը և գրաֆիկը: Ուղղագիծ հավասարաչափ արագացող շարժման տեղափոխության պրոյեկցիայի և կոորդինատի` ժամանակից կախումն արտահայտող բանաձևերը:

7 (4 միավոր). Ազատ անկում: Ազատ անկման արագացում (առանձնահատկությունը, այդ առանձնահատկությունը հաստատող փորձը և թվային արժեքը): Ազատ անկման կինեմատիկական հավասարումները (և կախման բանաձևերը): Ազատ անկում առանց

սկզբնական արագության` ա) և կախման բանաձևերը, բ) մինչև գետին անկման բարձրությունը և տևողությունը հաշվելու բանաձևերը, գ) արագությունն անկման վերջում` արտահայտված անկման բարձրությամբ: Ուղղաձիգ դեպի վեր նետված մարմնի շարժումը` ա) (և կախման բանաձևերը, բ) թռիչքի առավելագույն բարձրության և

թռիչքի տևողության որոշումը:

8 (4 միավոր). Կորագիծ շարժում (սահմանում, օրինակներ): Տեղափոխության հաշվարկը կորագիծ շարժման դեպքում: Արագությունը կորագիծ շարժման դեպքում: Արագության ուղղությունը (օրինակներ): Կորագիծ շարժման ակնթարթային արագացում (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Կորագիծ հավասարաչափ շարժում: Մարմնի անցած ճանապարհը և դիրքաթիվը կորագիծ հավասարաչափ շարժման դեպքում: Կորագիծ շարժման ներկայացումը որպես շրջանագծերի աղեղներով շարժումների վերադրում: Հավասարաչափ շրջանագծային շարժում: Մարմնի դիրքի որոշումը հավասարաչափ շրջանագծային շարժման դեպքում:

9 (5 միավոր). Հավասարաչափ շրջանագծային շարժման անկյունային արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, միավորի սահմանումը): Կապը գծային և անկյունային արագությունների միջև: Պտտման պարբերություն և հաճախություն (սահմանումները, միավորները), նրանց միջև կապը: Գծային և անկյունային արագությունների` պտտման պարբերության հետ կապն արտահայտող բանաձևերը: Հավասարաչափ շրջանագծային շարժման արագացման (կենտրոնաձիգ արագացման) վեկտորի ուղղությունը: Կենտրոնաձիգ արագացման մոդուլի բանաձևի արտածումը:

10 (4 միավոր). Կորագիծ հավասարաչափ արագացող շարժում, օրինակներ: Հորիզոնական ուղղությամբ նետված մարմնի ազատ անկումը որպես երկու անկախ շարժումների վերադրում, այդ անկման հիմնական կինեմատիկական հավասարումները: Հորիզոնական ուղղությամբ նետված մարմնի ազատ անկման` ա) ժամանակը, բ) թռիչքի հեռահարությունը, գ) արագությունը, արագության վեկտորի կազմած անկյունը հորիզոնի հետ, դ) հետագծի հավասարումը:

11 (5 միավոր). Հորիզոնի նկատմամբ անկյան տակ նետված մարմնի շարժումը: Այդ շարժման հիմնական կինեմատիկական հավասարումները: Հորիզոնի նկատմամբ անկյան տակ նետված մարմնի` ա) շարժման հետագծի հավասարումը, բ) անկման ժամանակը (թռիչքի տևողությունը) և թռիչքի հեռահարությունը, գ) շարժման արագությունը գետնին ընկնելու պահին, դ) վերելքի և վայրէջքի ժամանակները, ե) թռիչքի առավելագույն բարձրությունը:

 

2. ԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԸ

 

12 (4 միավոր). Օրինակներ, որոնք պարզաբանում են մարմնի` Երկրի նկատմամբ առանց արագացման շարժվելու պայմանները: Ազատ (առանձնացված) մարմին: Իներցիա: Իներցիայի օրենքի Գալիլեյի ձևակերպումը: Հաշվարկման իներցիալ համակարգեր: Երկրին կապված հաշվարկման համակարգը իներցիալ համակարգ համարելու հիմնավորումը: Նյուտոնի առաջին օրենքը:

13 (4 միավոր). Փորձեր, որոնք պարզաբանում են, թե ինչ պայմաններում է մարմինը շարժվում արագացումով (Երկրի նկատմամբ): Մարմինների արագացումների մոդուլները միատեսակ արտաքին ազդեցությունների դեպքում (փորձի նկարագրությունը): Մարմինների իներտությունը: Զանգված: Զանգվածի չափումը: Զանգվածի միավորը: Զանգվածի ադիտիվությունը: Մարմնի խտություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը):

14 (5 միավոր). Ուժի հասկացությունը: Ուժը որպես արագացման պատճառ: Ուժը որպես վեկտորական մեծություն: Միևնույն ուժի ազդեցությունը տարբեր զանգվածներով մարմինների վրա: Նյուտոնի երկրորդ օրենքը: Նյուտոնի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը, երբ մարմնի վրա ազդում են մի քանի ուժեր: Նյուտոնի երկրորդ օրենքի գրառումը սկալյար տեսքով: Ուժի միավորը, միավորի սահմանումը: Երկու մարմինների փոխազդեցության ուժերի համեմատումը: Նյուտոնի երրորդ օրենքը: Մարմինների փակ (մեկուսացված) համակարգ: Ներքին ուժեր:

15 (4 միավոր). Մարմինների դեֆորմացիան: Դեֆորմացիայի առաջացման պատճառը: Առաձգական և ոչ առաձգական (պլաստիկ) դեֆորմացիաներ: Առաձգականության ուժ, նրա առաջացումը և բնույթը: Զսպանակի (ձողի) երկարացման և առաձգականության ուժի կապը պարզաբանող փորձի նկարագրությունը: Փոքր դեֆորմացիաներ: Հուկի օրենքը (ձևակերպումը, մաթեմատիկական արտահայտությունը): Զսպանակի (ձողի) կոշտություն, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Առաձգականության ուժի և երկարացման կապը պատկերող գրաֆիկը:

16 (4 միավոր). Տիեզերական ձգողության (գրավիտացիոն) ուժ: Արեգակի և մոլորակի միջև գործող գրավիտացիոն ուժի հաշվարկը: Տիեզերական ձգողության օրենքը: Տիեզերական ձգողության օրենքի կիրառումը վերջավոր չափերով մարմինների, համասեռ գնդերի և գնդոլորտների համար: Կենտրոնական ուժեր: Գրավիտացիոն հաստատուն, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Գրավիտացիոն հաստատունի թվային արժեքը և փորձնական որոշումը:

17 (5 միավոր). Ծանրության ուժ, նրա ուղղությունը: Մարմնի վրա ազդող ծանրության ուժը Երկրի մակերևույթից h բարձրության վրա: Ազատ անկման արագացումը` ա) Երկրի մակերևույթից h բարձրության վրա, բ) Երկրի մակերևույթի մոտ: Մարմնի կշիռ (սահմանումը, առաջացման մեխանիզմը, բնույթը): Դադարի մեջ գտնվող մարմնի կշիռը: Արագացմամբ շարժվող մարմնի կշիռը: Մարմնի կշիռը, երբ արագացումն ուղղված է դեպի վեր, գերբեռնվածություն: Մարմնի կշիռը, երբ արագացումն ուղղված է դեպի ներքև: Անկշռություն: Օրինակներ: Երկրի շուրջը` նրա մակերևույթից h բարձրության վրա պտտվող արբանյակի արագությունը: Առաջին տիեզերական արագություն, նրա թվային հաշվարկը:

18 (5 միավոր). Դադարի շփման ուժ, նրա առաջացումը, ուղղությունը և մոդուլը: Դադարի շփման առավելագույն ուժ, նրա կախումը ճնշման ուժից, այդ կախման բանաձևը: Դադարի շփման գործակից: Սահքի շփման ուժ, նրա առաջացումը, ուղղությունը: Սահքի շփման ուժի կախումը հենարանի հակազդեցության ուժից: Սահքի շփման գործակից: Մարմինների հպման մակերևույթին զուգահեռ ազդող ուժից կախումը պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունը: Շփման գործակից: Գլորման շփման ուժ: Շփման ուժերի բնույթը:

3. ՍՏԱՏԻԿԱՅԻ ՏԱՐՐԵՐԸ

 

19 (5 միավոր). Ուժի պտտական ազդեցությունը մարմնի վրա: Ուժի բազուկ: Ուժի մոմենտ, նրա միավորը: Ուժերի համազոր: Պայմաններ, որոնց դեպքում ուժերի համակարգը հնարավոր է փոխարինել մեկ ուժով (համազորով): Մի կետում կիրառված ուժերի համազորի որոշումը: Զուգահեռ և համուղղված ուժերի համազորը: Զուգահեռ և հակուղղված ուժերի համազորը: Ուժազույգ:

20 (4 միավոր). Մարմնի զանգվածների կենտրոն: Մարմնի` համընթաց արագացող շարժում կատարելու պայմանը: Ծանրության կենտրոն: Մարմնի հավասարակշռության պայմանը: Լծակի կանոնը: Հավասարակշռության տեսակները: Օրինակներ:

 

4. ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅՈՒՄ

 

21 (4 միավոր). Հաստատուն ուժի մեխանիկական աշխատանքը (սահմանումը, մաթեմատիկական արտահայտությունը): Հաստատուն ուժի աշխատանքը, երբ` ա) ուժը համուղղված է տեղափոխությանը, բ) ուժը հակուղղված է տեղափոխությանը, գ) ուժն ուղղահայաց է տեղափոխությանը: Հաստատուն ուժի աշխատանքի հատկությունները: Երկրի մակերևույթին մոտ շարժվող մարմնի վրա ազդող ծանրության ուժի աշխատանքի առանձնահատկությունը: Աշխատանքի միավորը, միավորի սահմանումը:

22 (5 միավոր). Փոփոխական ուժի աշխատանքը: Առաձգականության ուժի աշխատանքի հաշվարկը: Առաձգականության ուժի աշխատանքի առանձնահատկությունը: Պոտենցիալային ուժեր: Օրինակներ: Պոտենցիալային ուժերի առանձնահատկությունը:

23 (4 միավոր). Օգտակար աշխատանք: Լրիվ աշխատանք: Մեխանիզմի օգտակար գործողության գործակից` ՕԳԳ, նրա մեծացման ուղիները: Հզորություն, նրա ֆիզիկական իմաստը: Հզորության միավորը, միավորի սահմանումը: Ակնթարթային հզորություն, նրա կապն ակնթարթային արագության հետ: Քարշի ուժի կախումն արագությունից` շարժիչի հաստատուն հզորության դեպքում: Օրինակներ:

24 (4 միավոր). Էներգիա, կինետիկ էներգիա: Մարմնի վրա կիրառված ուժերի համազորի աշխատանքը և մարմնի շարժման արագության փոփոխությունը: Շարժվող մարմնի աշխատանքը ցուցադրող փորձի նկարագրությունը, այդ աշխատանքի հաշվարկը: Մարմնի կինետիկ էներգիայի ֆիզիկական մեկնաբանությունը: Կինետիկ էներգիայի թեորեմը:

25 (4 միավոր). Պոտենցիալ էներգիա: Ծանրության ուժի ազդեցությամբ մարմնի կատարած աշխատանքը ցուցադրող փորձի նկարագրությունը, և այդ աշխատանքի հաշվարկը: Մարմնի` ծանրության ուժով պայմանավորված պոտենցիալ էներգիայի ֆիզիկական մեկնաբանությունը: Պոտենցիալ էներգիայի զրոյական մակարդակ: Ծանրության ուժի աշխատանքը` արտահայտված մարմնի պոտենցիալ էներգիայի միջոցով: Առաձգականորեն դեֆորմացված մարմնի պոտենցիալ էներգիան: Կամայական պոտենցիալային ուժով պայմանավորված պոտենցիալ էներգիա: Պոտենցիալ էներգիայի թեորեմը:

26 (5 միավոր). Մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա: Օրինակներ: Մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը: Միմյանց հետ փոխազդող մարմինների համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիան: Համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը: Աշխատանքի էներգիական մեկնաբանությունը: Ոչ պոտենցիալային ուժի ազդեցությանը ենթարկվող մարմնի լրիվ էներգիայի փոփոխությունը: Լրիվ մեխանիկական էներգիայի փոփոխության թեորեմը:

27 (5 միավոր). Ուժի իմպուլս, նրա միավորը: Մարմնի իմպուլս, նրա միավորը: Կապը ուժի իմպուլսի և մարմնի իմպուլսի փոփոխության միջև, երբ մարմնի վրա ազդող ուժը` ա) հաստատուն է, բ) փոփոխական է: Մարմինների համակարգի իմպուլսը: Ներքին և արտաքին ուժեր: Նյուտոնի II օրենքը մարմինների համակարգի համար: Փակ համակարգ: Իմպուլսի պահպանման օրենքը: Արագ ընթացող պրոցեսում ոչ փակ համակարգի իմպուլսի պահպանումը: Ռեակտիվ շարժում, օրինակ:

 

5. ՄԵԽԱՆԻԿԱԿԱՆ ՏԱՏԱՆՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ԱԼԻՔՆԵՐ

 

28 (4 միավոր). Տատանողական շարժումներ (մեխանիկական տատանումներ): Օրինակներ: Ճոճանակ: Պարբերական տատանումներ: Պարբերություն: Հաճախություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, նրա սահմանումը): Ազատ տատանումներ: Ազատ տատանումների նկարագրությունը (զսպանակին ամրացված մարմնի տատանումների օրինակով): Ազատ տատանումների առաջացման անհրաժեշտ պայմանները: Հարկադրական տատանումներ:

29 (5 միավոր). Ներդաշնակ տատանումներ: Ներդաշնակորեն տատանվող մարմնի կոորդինատի` ժամանակից կախումը նկարագրող հավասարումը (առանց արտածման) և տատանումների գրաֆիկը: Տատանումների լայնույթ, փուլ և սկզբնական փուլ: Շրջանային (ցիկլային) հաճախություն, կապը պարբերության և հաճախության հետ: Ներդաշնակորեն տատանվող մարմնի արագության և արագացման պրոյեկցիաների` ժամանակից կախումը նկարագրող հավասարումները (առանց արտածման): Ներդաշնակորեն տատանվող մարմնի վրա ազդող ուժը (քվազիառաձգական ուժ), տատանումների շեղումից նրա կախումն արտահայտող բանաձևը (առանց արտածման): Քվազիկոշտություն: Ներդաշնակ տատանումների սեփական հաճախության և պարբերության բանաձևերը: Ազատ տատանումների ներդաշնակ լինելու պայմանները, և այդ տատանումների պարբերության որոշումը:

30 (4 միավոր). Էներգիայի փոխակերպումները ներդաշնակ տատանումների ընթացքում (զսպանակին ամրացված մարմնի տատանումների օրինակով): Տատանվող համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիան, նրա պահպանումը տատանումների ընթացքում: Լրիվ մեխանիկական էներգիայի նվազումը շփման առկայության դեպքում: Մարող տատանումներ: Մաթեմատիկական ճոճանակ, նրա տատանումներն առաջացնող ուժը, այդ ուժի կախումը շեղումից փոքր շեղման անկյունների դեպքում: Մաթեմատիկական ճոճանակի տատանումների պարբերության բանաձևը:

31 (5 միավոր). Տատանումների տարածման պրոցեսը պարզաբանող օրինակի քննարկում: Տատանումների տարածումն առաձգական միջավայրում: Մեխանիկական ալիքներ: Էներգիայի տեղափոխումն ալիքային պրոցեսում: Լայնական և երկայնական ալիքներ, նրանց առաջացման համար անհրաժեշտ պայմանները: Ալիքի տարածման արագություն: Ալիքի հավասարում: Ալիքի երկարություն, նրա ֆիզիկական իմաստը: Ալիքի արագության կապն ալիքի երկարության և տատանումների հաճախության հետ:

32 (4 միավոր). Ձայնի աղբյուրներ: Ձայնի աղբյուրից առաձգական տատանումների տարածման պրոցեսի քննարկումը: Ձայնային ալիքներ (ձայն): Ձայնի տարածման համար միջավայրի առկայության անհրաժեշտությունն ապացուցող փորձ: Ձայնային տատանումներ: Ինֆրաձայն: Ուլտրաձայն: Ձայնի արագություն: Ձայնի արագությունը տարբեր միջավայրերում: Երաժշտական ձայն և աղմուկ: Երաժշտական տոն: Տոնի ուժգնություն և տոնի բարձրություն:

 

6. ՀԵՂՈՒԿՆԵՐ ԵՎ ԳԱԶԵՐ

 

33 (4 միավոր). Ճնշման ուժ, նրա ուղղությունը: Ճնշում (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Ճնշման միավորը, միավորի սահմանումը: Ճնշման փոփոխության հաղորդումը հեղուկներով և գազերով: Պասկալի օրենքը հեղուկների և գազերի համար, այդ օրենքի փորձնական ստուգումը: Ջրաբաշխական մամլիչ (կառուցվածքը, աշխատանքի սկզբունքը): Ուժերի և մակերեսների կապը:

34 (4 միավոր). Ճնշումը հեղուկում և գազում: Հեղուկի ներսում ճնշման գոյությունը հաստատող փորձեր: Անոթի հատակին և պատերին անշարժ հեղուկի ճնշման հաշվարկը: Հաղորդակից անոթներ: Օրինակներ: Հաղորդակից անոթների օրենքը` ա) համասեռ հեղուկի համար, բ) տարբեր խտությամբ հեղուկների համար:

35 (4 միավոր). Օդի կշիռ ունենալը հաստատող փորձ: Մթնոլորտային ճնշում: Մթնոլորտային ճնշման գոյությունն ապացուցող փորձեր: Մթնոլորտային ճնշման չափումը (Տորիչելիի փորձը): Ճնշման արտահամակարգային միավոր` սնդիկի սյան 1 միլիմետր, կապը պասկալի հետ: Մթնոլորտային ճնշումը տարբեր բարձրությունների վրա:

36 (5 միավոր). Հեղուկից կամ գազից մարմինները դուրս հրող ուժի (արքիմեդյան ուժ) գոյությունը հաստատող փորձեր: Արքիմեդյան ուժի ուղղությունը: Արքիմեդյան ուժի մոդուլի բանաձևի արտածումը: Արքիմեդյան ուժի որոշումը փորձնական եղանակով: Արքիմեդյան ուժը` արտահայտված վակուումում և հեղուկում (կամ գազում) մարմնի կշիռների միջոցով: Հեղուկում մարմնի խորասուզվելու, հեղուկի ցանկացած տեղում հավասարակշռության մեջ գտնվելու և հեղուկի մակերևույթին լողալու պայմանները` կախված ա) մարմնի վրա ազդող ծանրության և արքիմեդյան ուժերի, բ) մարմնի ու հեղուկի խտությունների հարաբերակցությունից:

 

7. ՄՈԼԵԿՈՒԼԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱ, ՋԵՐՄԱՅԻՆ ԵՐԵՎՈՒՅԹՆԵՐ

 

37 (5 միավոր). Մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական խնդիրը: Մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնադրույթները և դրանց փորձնական ապացույցները (թվարկել մի քանիսը): Ատոմների և մոլեկուլների չափերի, թվի և զանգվածների գնահատումը: Հարաբերական մոլեկուլային զանգված: Ավոգադրոյի թիվ (հաստատուն): Նյութի քանակ, նրա միավորը: Մոլային զանգված, նրա միավորը: Մոլային զանգվածի և հարաբերական մոլեկուլային զանգվածի կապը: Նյութի քանակը` արտահայտված նյութի զանգվածի և մոլային զանգվածի միջոցով: Մոլային ծավալ:

38 (4 միավոր). Բրոունյան շարժում, նրա փորձնական դիտումը: Բրոունյան շարժման բացատրությունը: Բրոունյան մասնիկ: Բրոունյան շարժման ինտենսիվության կախումը ջերմաստիճանից: Դիֆուզիա: Դիֆուզիայի երևույթի փորձնական ուսումնասիրությունը: Դիֆուզիայի արագության կախումը նյութերի խտությունից, ագրեգատային վիճակից, ջերմաստիճանից: Դիֆուզիայի բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիման վրա: Դիֆուզիայի երևույթի կիրառությունները:

39 (5 միավոր). Մոլեկուլների փոխազդեցության ուժերի (մոլեկուլային ուժերի) բնույթը: Մոլեկուլային ձգողության և վանողության բացատրությունը: Մոլեկուլային ուժերի կախումը մոլեկուլների միջև հեռավորությունից, այդ կախման գրաֆիկը: Մոլեկուլային ուժերի կարճազդու լինելը: Գազային մարմինների կառուցվածքը: Գազերի սեղմելիությունը և դրա հիմնավորումը: Գազի մոլեկուլների փոխազդեցությունը: Գազի ծավալ: Հեղուկ մարմինների կառուցվածքը: Հեղուկի մոլեկուլների շարժումը և փոխազդեցությունը: Հեղուկների հոսունությունը, դրա բացատրությունը: Պինդ մարմինների կառուցվածքը: Պինդ մարմնի ատոմների (մոլեկուլների) շարժումը և փոխազդեցությունը:

40 (4 միավոր). Մակրոսկոպական (ջերմադինամիկական) պարամետրեր: Ջերմադինամիկական (ջերմային) հավասարակշռության վիճակ, նրա տարբերությունը մեխանիկական հավասարակշռության վիճակից: Ջերմաստիճանը որպես ջերմային հավասարակշռության վիճակի բնութագիր: Ջերմաստիճանի մոլեկուլային-կինետիկ մեկնաբանությունը: Իզոթերմ պրոցես: Թերմոստատ: Բոյլի փորձը: Բոյլ-Մարիոտի օրենքը, նրա գրաֆիկական պատկերումը: Գազի խտության կախումը ճնշումից հաստատուն ջերմաստիճանում: Բոյլ-Մարիոտի օրենքի կիրառելիության սահմանները:

41 (4 միավոր). Իզոբար պրոցես: Գեյ-Լյուսակի փորձը: Գեյ-Լյուսակի օրենքը: Գազի ծավալային ընդարձակման գործակից, նրա թվային արժեքը: Իզոբար պրոցեսի գրաֆիկը: Գեյ-Լյուսակի օրենքի կիրառելիության սահմանները: Իզոխոր պրոցես: Շառլի փորձը: Շառլի օրենքը: Գազի ճնշման ջերմաստիճանային գործակից, նրա թվային արժեքը: Իզոխոր պրոցեսի գրաֆիկը: Շառլի օրենքի կիրառելիության սահմանները:

42 (4 միավոր). Իդեալական գազ: Իդեալական գազի հասկացության ներմուծման հիմնավորումը: Իդեալական գազը որպես իրական գազի պարզագույն մոդել: Բացարձակ զրո ջերմաստիճան: Բացարձակ զրո ջերմաստիճանն ըստ Ցելսիուսի սանդղակի: Բացարձակ ջերմաստիճանային (Կելվինի) սանդղակ: Կապը բացարձակ ջերմաստիճանի և Ցելսիուսի սանդղակի ջերմաստիճանի միջև: Բացարձակ ջերմաստիճանի միավորը: Գեյ-Լյուսակի և Շառլի օրենքների գրառումը բացարձակ ջերմաստիճանի օգտագործմամբ, դրանց գրաֆիկական պատկերումները:

43 (4 միավոր). Վիճակի հավասարում: Կլապեյրոնի հավասարումը, նրա ստացումը գազային օրենքներից: Ունիվերսալ գազային հաստատուն: Գազային վիճակի միացյալ հավասարումը (Մենդելեև-Կլապեյրոնի հավասարում): Բոյլ-Մարիոտի, Գեյ-Լյուսակի, Շառլի օրենքների ստացումը գազային վիճակի միացյալ հավասարումից:

44 (4 միավոր). Իդեալական գազի մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական հավասարումը (առանց արտածման): Իդեալական գազի մոլեկուլների քաոսային շարժման միջին կինետիկ էներգիայի կախումը բացարձակ ջերմաստիճանից: Բոլցմանի հաստատուն: Գազի ճնշման կախումը բացարձակ ջերմաստիճանից և մոլեկուլների կոնցենտրացիայից: Մարմնի ներքին էներգիա: Լրիվ էներգիա: Ներքին էներգիայի կախումը մակրոսկոպական պարամետրերից: Իդեալական միատոմ գազի ներքին էներգիայի հաշվարկը:

45 (5 միավոր). Աշխատանքը մեխանիկայում և ջերմադինամիկայում: Ներքին էներգիայի փոփոխությունն աշխատանք կատարելիս (քննարկել գլանում` մխոցի տակ գտնվող գազի օրինակը): Աշխատանքի հաշվարկը գազի ընդարձակման և սեղմման ժամանակ: Գազի կատարած աշխատանքը և գազի նկատմամբ արտաքին ուժի աշխատանքը, նրանց միջև կապը: Աշխատանքի երկրաչափական մեկնաբանությունը: Ջերմադինամիկայում աշխատանքի առանձնահատկությունը:

46 (5 միավոր). Ջերմահաղորդում (ջերմափոխանակում): Ջերմաքանակ, նրա միավորը: Ջերմահաղորդման պրոցեսի բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիման վրա: Մարմնի տաքացման (հովացման) համար անհրաժեշտ ջերմաքանակի հաշվման բանաձևը: Տեսակարար ջերմունակություն, նրա միավորը: Ջերմունակություն, նրա միավորը: Կապը ջերմունակության և տեսակարար ջերմունակության միջև: Մոլային ջերմունակություն, նրա միավորը: Մոլային և տեսակարար ջերմունակությունների կապը: Մարմնի տեսակարար ջերմունակության չափումը փորձի միջոցով: Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը: Շոգեգոյացում և խտացում: Շոգեգոյացման և խտացման ջերմաքանակների հաշվման բանաձևերը: Շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն, նրա միավորը: Հալում և պնդացում: Հալման և պնդացման ջերմաքանակների հաշվման բանաձևերը: Հալման տեսակարար ջերմություն, նրա միավորը: Վառելիքի այրման ջերմություն (ջերմարար ունակություն), նրա միավորը: Վառելիքի այրումից առաջացած ջերմաքանակի հաշվման բանաձևը:

47 (5 միավոր). Մեխանիկական էներգիան ներքին էներգիայի փոխակերպվելու օրինակներ: Աշխատանքի և ջերմաքանակի համարժեքությունը: Էներգիայի պահպանման օրենքի ընդհանուր ձևակերպումը: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքը: Ջերմամեկուսացված համակարգ: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը ջերմամեկուսացված համակարգի համար: Առաջին սեռի հավերժական շարժիչ ստեղծելու անհնարինության հիմնավորումը: Մեկուսացված համակարգ: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը մեկուսացված համակարգի համար: Ջերմաքանակի մեկնաբանումը ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի հիման վրա:

48 (4 միավոր). Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը իզոխոր պրոցեսների համար: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը իզոթերմ պրոցեսների համար: Համակարգի ջերմունակությունն անփոփոխ ջերմաստիճանում: Թերմոստատ: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը իզոբար պրոցեսների համար: Գազային ունիվերսալ հաստատունի ֆիզիկական մեկնաբանությունը: Ադիաբատ պրոցես: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքը ադիաբատ պրոցեսների համար. օրինակ: Միևնույն սկզբնական վիճակից ադիաբատ և իզոթերմ պրոցեսները պատկերող գրաֆիկները ծավալի միևնույն փոփոխության դեպքում, գրաֆիկների տարբեր լինելու բացատրությունը: Ադիաբատ պրոցեսների կիրառումը տեխնիկայում:

49 (5 միավոր). Ջերմաշարժիչներ: Շրջանային պրոցես (ցիկլ): Գազի կատարած դրական արդյունարար աշխատանքով ցիկլեր: Ջերմաշարժիչի կառուցվածքը և գործողության սկզբունքը: Ջերմաշարժիչի կատարած օգտակար աշխատանքը: Ջերմաշարժիչի ՕԳԳ-ն: Ջերմաշարժիչի ՕԳԳ-ի առավելագույն արժեքը (առանց Կառնոյի ցիկլի քննարկման), նրա մեծացման ուղիները:

50 (4 միավոր). Հեղուկների և գազերի փոխադարձ փոխակերպումները` շոգեգոյացում և խտացում: Գոլորշացում: Գոլորշացման բացատրությունն ըստ մոլեկուլային-կինետիկ տեսության: Գոլորշացման արագության կախումը տարբեր գործոններից: Հեղուկի հովացումն ադիաբատորեն գոլորշանալիս: Էներգիայի կլանումը (անջատումը) հեղուկի իզոթերմ գոլորշացման (գոլորշու խտացման) պրոցեսում, այդ պրոցեսների բացատրությունն ըստ մոլեկուլային-կինետիկ տեսության: Ցնդում (սուբլիմում):

51 (5 միավոր). Անփոփոխ ջերմաստիճանում հեղուկ-գոլորշի համակարգի` հավասարակշռության վիճակին անցնելու եղանակը: Շարժուն (դինամիկ) հավասարակշռություն: Հագեցած գոլորշի, նրա ճնշման անկախությունը ծավալից: Չհագեցած գոլորշի: Հեղուկ-գոլորշի համակարգում ճնշման կախումը ծավալից պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունը: Հագեցած գոլորշու ճնշման կախումը ջերմաստիճանից, այդ կախումը պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունն ըստ մոլեկուլային-կինետիկ տեսության: Հագեցած գոլորշու ճնշման կախումը հեղուկի տեսակից:

52 (5 միավոր). Եռում: Եռման պրոցեսի բացատրությունը: Եռման ջերմաստիճան: Եռման ջերմաստիճանի կախումն արտաքին ճնշումից (փորձնական հիմնավորումը, բացատրությունը): Եռման ջերմաստիճանի կախումը հեղուկի տեսակից և նրանում առկա խառնուրդներից:

53 (5 միավոր). Պինդ մարմիններ: Բյուրեղային մարմիններ, նրանց ֆիզիկական հատկությունների կախումն ուղղությունից (անիզոտրոպություն): Օրինակներ: Անիզոտրոպության բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսությամբ: Բյուրեղային ցանցի հաստատուն: Բյուրեղի տարրական բջիջ: Միաբյուրեղներ և բազմաբյուրեղներ, նրանց ֆիզիկական հատկությունների տարբերությունները: Բյուրեղային մարմինների հալումն ու պնդացումը: Բյուրեղային մարմնի ջերմաստիճանի` հաղորդված ջերմաքանակից ունեցած կախումը պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսությամբ: Ամորֆ մարմիններ, նրանց տարբերությունը բյուրեղային մարմիններից: Ամորֆ մարմինների ֆիզիկական հատկությունները բարձր և ցածր ջերմաստիճաններում, այդ հատկությունների բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսությամբ:

54 (5 միավոր). Դեֆորմացիա: Պինդ մարմնի դեֆորմացիայի տեսակները` առաձգական դեֆորմացիա, պլաստիկ դեֆորմացիա: Դեֆորմացիայի առաձգական կամ պլաստիկ լինելու կախումը ուժից և նրա ազդման տևողությունից: Օրինակներ: Ձգման (սեղմման) դեֆորմացիա, այդ դեֆորմացիան բնութագրող մեծությունները: Մեխանիկական լարում, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Հարաբերական երկարացման և մեխանիկական լարման միջև կապը փոքր դեֆորմացիաների դեպքում: Առաձգականության (Յունգի) գործակից, նրա միավորը: Ձողի կոշտության` ձողի երկրաչափական բնութագրերից և նյութի տեսակից ունեցած կախման բանաձևը, բանաձևի մեկնաբանությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիման վրա:

 

8. ԷԼԵԿՏՐԱՍՏԱՏԻԿԱ

 

55 (5 միավոր). Էլեկտրական լիցք: Երկու տեսակի լիցքեր: Լիցքավորված տարրական մասնիկներ: Լիցքավորված մասնիկների փոխազդեցությունը: Տարրական լիցք, դրա մեծությունը: Լիցքավորված մարմիններ: Մարմինների լիցքի որոշումը: Լիցքավորված մարմինների փակ համակարգ: Լիցքի պահպանման օրենքը, օրինակներ: Կետային լիցք: Կետային լիցքերի փոխազդեցությունը: Կուլոնի օրենքը (ոլորակշեռքի նկարագրությունը, փորձի ընթացքը, բանաձևը, ձևակերպումը): Կետային լիցքերի փոխազդեցության ուժերի ուղղությունը: Հավասարաչափ լիցքավորված գնդաձև մարմինների փոխազդեցությունը: Անկանոն ձև ունեցող լիցքավորված մարմինների փոխազդեցությունը: Էլեկտրական լիցքի միավորը, այդ միավորի սահմանումը: Կուլոնի օրենքն արտահայտող բանաձևի համեմատականության գործակցի ֆիզիկական իմաստը, նրա թվային արժեքը:

56 (5 միավոր). Մերձազդեցության տեսության էությունը: Էլեկտրական դաշտ, դրա հիմնական հատկությունը: Էլեկտրաստատիկ դաշտ: Էլեկտրական դաշտի լարվածություն (սահմանումը, բանաձևը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, միավորի սահմանումը): Համասեռ էլեկտրական դաշտ: Վակուումում կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի լարվածությունը: Հավասարաչափ լիցքավորված գնդի (գնդոլորտի) էլեկտրական դաշտի լարվածությունը: Վերադրման սկզբունքը էլեկտրական դաշտի համար: Այդ սկզբունքի կիրառման օրինակ (երկու կետային լիցքերի համար): Էլեկտրական դաշտի ուժագծեր: Ուժագծերի խտության և լարվածության մոդուլի կապը: Կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի ուժագծերը: Համասեռ էլեկտրական դաշտի ուժագծերը:

57 (4 միավոր). Հաղորդիչներ: Հաղորդիչների վարքը էլեկտրաստատիկ դաշտում: Էլեկտրաստատիկ մակածում, մակածված լիցքեր: Էլեկտրական դաշտը հաղորդչի ներսում և մակերևույթին: Լիցքի բաշխումը հաղորդչում: Էլեկտրաստատիկ պաշտպանություն:

58 (5 միավոր). Դիէլեկտրիկներ: Բևեռային և ոչ բևեռային դիէլեկտրիկներ: Էլեկտրական երկբևեռ (դիպոլ): Երկբևեռի վարքը էլեկտրական դաշտում: Բևեռային դիէլեկտրիկների բևեռացումը: Կապված լիցքեր: Ոչ բևեռային դիէլեկտրիկների բևեռացումը: Էլեկտրական դաշտը դիէլեկտրիկի ներսում: Համասեռ դիէլեկտրիկի դիէլեկտրական թափանցելիություն: Կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի լարվածությունը համասեռ անվերջ դիէլեկտրիկի ներսում: Երկու կետային լիցքերի փոխազդեցության ուժը համասեռ անվերջ դիէլեկտրիկում:

59 (4 միավոր). Լիցքի տեղափոխման աշխատանքը համասեռ էլեկտրաստատիկ դաշտում: Էլեկտրաստատիկ դաշտում լիցքի տեղափոխման աշխատանքի առանձնահատկությունը: Պոտենցիալային դաշտեր: Լիցքավորված մարմնի պոտենցիալ էներգիան էլեկտրաստատիկ դաշտում: Պոտենցիալ էներգիայի զրոյական մակարդակ:

60 (5 միավոր). Էլեկտրաստատիկ դաշտի պոտենցիալ: Պոտենցիալների տարբերություն (լարում), դրա ֆիզիկական իմաստը: Պոտենցիալների տարբերության միավորը, միավորի սահմանումը: Էլեկտրաստատիկ դաշտի պոտենցիալի սահմանումը լիցքի տեղափոխման աշխատանքի միջոցով: Համասեռ էլեկտրաստատիկ դաշտի լարվածության մոդուլի և պոտենցիալների տարբերության կապը: Էլեկտրաստատիկ դաշտի լարվածության ուղղության և պոտենցիալների փոփոխության կապը: Համապոտենցիալ մակերևույթներ: Կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի և համասեռ էլեկտրական դաշտի համապոտենցիալ մակերևույթները:

61 (5 միավոր). Առանձնացված հաղորդչի լիցքի և պոտենցիալի կապը: Առանձնացված հաղորդչի էլեկտրաունակություն (սահմանումը, միավորը, միավորի սահմանումը): Կոնդենսատորներ: Կոնդենսատորի լիցքի և լարման կապը: Կոնդենսատորի էլեկտրաունակություն (ունակություն) (սահմանումը, միավորը, միավորի սահմանումը): Հարթ կոնդենսատոր, նրա ունակության կախումը կոնդենսատորը բնութագրող մեծություններից և այդ կախման բանաձևը (առանց արտածման): Լիցքավորված կոնդենսատորի էներգիան և կոնդենսատորը բնութագրող էլեկտրական մեծություններից նրա կախումն արտահայտող բանաձևերը: Էլեկտրական դաշտի էներգիայի խտությունը:

 

9. ՀԱՍՏԱՏՈՒՆ ՀՈՍԱՆՔԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ

 

62 (5 միավոր). Էլեկտրական հոսանք, հոսանքի ուղղությունը: Հոսանքի գոյության անհրաժեշտ պայմանները: Հոսանքի ազդեցությունները, օրինակներ: Հաստատուն հոսանք, հոսանքի ուժ (սահմանումը, բանաձևը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, միավորի սահմանումը): Հոսանքի ուժի կախումը լիցքակիրների կարգավորված շարժման միջին արագությունից և կոնցենտրացիայից:

63 (5 միավոր). Հաղորդչի վոլտ-ամպերային բնութագիծը: Օհմի օրենքը շղթայի տեղամասի համար: Հաղորդչի դիմադրություն (սահմանումը, միավորը, միավորի սահմանումը): Հաղորդչի դիմադրության կախումը հաղորդչի երկրաչափական չափերից և նյութի տեսակից: Տեսակարար դիմադրություն, դրա միավորը, միավորի սահմանումը: Հաղորդչի դիմադրության կախումը ջերմաստիճանից: Դիմադրության ջերմաստիճանային գործակից, դրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը:

64 (4 միավոր). Էլեկտրական շղթաներ: Հաղորդիչների հաջորդական միացում: Հոսանքի ուժը և լարումները հաջորդաբար միացված հաղորդիչներում: Տեղամասի ընդհանուր լարումը և դիմադրությունը հաղորդիչների հաջորդական միացման դեպքում: Հաղորդիչների զուգահեռ միացում: Հոսանքի ուժը շղթայի չճյուղավորված տեղամասում և զուգահեռաբար միացված հաղորդիչներում: Զուգահեռաբար միացված հաղորդիչների ընդհանուր դիմադրությունը և յուրաքանչյուր հաղորդչում հոսանքի ուժը:

65 (5 միավոր). Հոսանքի աշխատանքը: Հաստատուն հոսանքի աշխատանքը և հզորությունը շղթայի տեղամասում: Ջոուլ-Լենցի օրենքը: Կողմնակի ուժեր, դրանց բնույթը: Հոսանքի աղբյուր, դրա հիմնական բնութագիրը` էլեկտրաշարժ ուժ (էլշու) (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը): Օհմի օրենքը լրիվ շղթայի համար: Լարումը հոսանքի աղբյուրի սեղմակների միջև, երբ աղբյուրի դիմադրությունը շատ փոքր է շղթայի արտաքին դիմադրությունից: Կարճ միացում, կարճ միացման հոսանքի ուժ:

66 (5 միավոր). Էլեկտրոլիտներ: Էլեկտրոլիտային դիսոցում: Իոնների վերամիավորում: Դիսոցման աստիճան, նրա կախումը լուծված նյութի կոնցենտրացիայից, ջերմաստիճանից և լուծիչի դիէլեկտրական թափանցելիությունից: Էլեկտրահաղորդականության բնույթը էլեկտրոլիտների լուծույթներում: Էլեկտրոլիզ, նրա կիրառությունները: Ֆարադեյի օրենքը էլեկտրոլիզի համար, այդ օրենքն արտահայտող բանաձևի արտածումը: Էլեկտրաքիմիական համարժեք, դրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Ֆարադեյի հաստատուն, դրա ֆիզիկական իմաստը, թվային արժեքը: Ֆարադեյի օրենքի փորձնական ստուգումը:

 

10. ՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ: ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ՄԱԿԱԾՈՒՄ

 

67 (5 միավոր). Մագնիսական փոխազդեցություն, օրինակներ: Մագնիսական դաշտ, դրա հիմնական հատկությունը: Մագնիսական դաշտի ազդեցությունը հոսանքակիր հաղորդչի վրա: Մագնիսական ինդուկցիայի վեկտորի մոդուլը: Մագնիսական ինդուկցիայի միավորը, դրա սահմանումը: Մագնիսական դաշտի ազդեցությունը հոսանքակիր շրջանակի և մագնիսական սլաքի վրա: Մագնիսական ինդուկցիայի վեկտորի ուղղությունը: Մագնիսական ինդուկցիայի գծեր: Ուղիղ հոսանքակիր հաղորդչի մագնիսական դաշտի ուժագծերը, նրանց ուղղությունը: Համասեռ մագնիսական դաշտ, դրա ուժագծերի տեսքը: Վերադրման սկզբունքը մագնիսական դաշտի համար: Մրրկային դաշտեր: Մագնիսական դաշտը որպես մրրկային դաշտ:

68 (5 միավոր). Ամպերի ուժ: Ամպերի ուժի մոդուլը: Ամպերի ուժի ուղղությունը: Ձախ ձեռքի կանոնը: Լորենցի ուժ: Լորենցի ուժի մոդուլը: Լորենցի ուժի ուղղությունը, այդ ուղղության որոշումը ձախ ձեռքի կանոնով: Լորենցի ուժի առանձնահատկությունները:

69 (5 միավոր). Էլեկտրամագնիսական մակածման երևույթը: Մակածման հոսանք: Էլեկտրամագնիսական մակածման երևույթը լուսաբանող փորձեր: Համասեռ մագնիսական դաշտի ինդուկցիայի վեկտորի հոսքը (մագնիսական հոսքը) փակ կոնտուրով սահմանափակված հարթ մակերևույթով, դրա ֆիզիկական իմաստը: Անհամասեռ մագնիսական դաշտի հոսքը փակ կոնտուրին հենված կամայական մակերևույթով: Մագնիսական հոսքի միավորը, այդ միավորի սահմանումը: Մակածման հոսանքի ուղղությունը: Լենցի կանոնը: Լենցի կանոնը որպես էներգիայի պահպանման օրենքի դրսևորում:

70 (5 միավոր). Էլեկտրամագնիսական մակածման ԷլՇՈՒ-ի մեծությունը մագնիսական հոսքի հավասարաչափ փոփոխման դեպքում: Մակածման ԷլՇՈՒ-ի նշանի որոշումը: Էլեկտրամագնիսական մակածման օրենքը, երբ մագնիսական հոսքը փոփոխվում է` ա) հավասարաչափ, բ) անհավասարաչափ: Մագնիսական հոսքի միավորի սահմանումը էլեկտրամագնիսական մակածման օրենքի միջոցով: Մակածման ԷլՇՈՒ-ն շատ գալար պարունակող կոճում: Մրրկային էլեկտրական դաշտ: Փակ կոնտուրով մակածման ԷլՇՈՒ-ի ֆիզիկական իմաստը: Մակածման ԷլՇՈՒ-ն շարժվող հաղորդչում:

71 (5 միավոր). Ինքնամակածման երևույթը: Ինքնամակածման երևույթը պարզաբանող փորձեր: Փակ հաղորդիչ կոնտուրում հոսանքի ուժի և այդ կոնտուրով անցնող մագնիսական հոսքի կապը: Կոնտուրի (հաղորդչի) ինդուկտիվություն: Ինքնամակածման ԷլՇՈՒ: Կոնտուրի ինդուկտիվության ֆիզիկական իմաստը: Ինդուկտիվության միավորը, միավորի սահմանումը: Ինքնամակածման և իներցիայի երևույթների համանմանությունը: Հոսանքի մագնիսական դաշտի էներգիան, դրա բանաձևը:

72 (5 միավոր). Էլեկտրամագնիսական տատանումներ: Տատանողական կոնտուր: Ազատ էլեկտրամագնիսական տատանումները կոնտուրում: Էներգիայի փոխակերպումները տատանումների ընթացքում: Մեխանիկական և էլեկտրամագնիսական տատանումների համանմանությունը: Մեխանիկական և էլեկտրամագնիսական համանման մեծություններ: Կոնտուրում ազատ տատանումների պարբերության (Թոմսոնի) բանաձևը (առանց արտածման): Կոնտուրում ազատ տատանումների ընթացքում լիցքի, լարման և հոսանքի ուժի` ժամանակից ունեցած կախման բանաձևերը (առանց արտածման):

73 (4 միավոր). Փոփոխական հոսանք: Պարբերական հոսանք: Սինուսոիդական հոսանք: Հաղորդչում չմարող սինուսոիդական հոսանքի առաջացման պայմանը: Փոփոխական (սինուսոիդական) լարման ստացումը: Փոփոխական հոսանքի պարզագույն գեներատոր: Պարզագույն գեներատորի շրջանակում մակածված ԷլՇՈՒ-ի` ժամանակից ունեցած կախման բանաձևը: Պարզագույն գեներատորի շրջանակին միացված սպառիչում փոփոխական հոսանքի ուժի` ժամանակից ունեցած կախման բանաձևը: Գեներատորի ռոտոր և ստատոր:

74 (4 միավոր). Փոփոխական հոսանքի շղթայում սպառվող ակնթարթային և միջին հզորություններ: Փոփոխական հոսանքի շղթայում սպառվող միջին հզորության հաշվարկը: Փոփոխական հոսանքի ուժի և լարման գործող արժեքներ, նրանց ֆիզիկական իմաստը:

75 (5 միավոր). Էլեկտրաէներգիայի հաղորդումը: Ջերմային կորուստների անխուսափելիությունն էլեկտրաէներգիայի հաղորդման ընթացքում: Կորուստների նվազեցման ուղիները: Փոփոխական հոսանքի լարման բարձրացման և ցածրացման անհրաժեշտությունը: Փոփոխական հոսանքի տրանսֆորմատոր (կառուցվածքը, աշխատանքի սկզբունքը): Տրանսֆորմատորի աշխատանքը պարապ ընթացքի ռեժիմում: Տրանսֆորմացիայի գործակից: Բարձրացնող և ցածրացնող տրանսֆորմատորներ: Տրանսֆորմատորի աշխատանքը բեռնավորման ռեժիմում:

76 (5 միավոր). Մաքսվելի վարկածը: Փոփոխական էլեկտրական դաշտը որպես մագնիսական դաշտի աղբյուր: Գաղափար էլեկտրամագնիսական դաշտի մասին: Ժամանակի ընթացքում չփոփոխվող էլեկտրական և մագնիսական դաշտերը որպես էլեկտրամագնիսական դաշտի առանձին դրսևորումներ: Փոփոխական էլեկտրամագնիսական դաշտ: Էլեկտրամագնիսական ալիք: Ներդաշնակության օրենքով փոփոխվող էլեկտրամագնիսական ալիք: Էլեկտրական դաշտի լարվածության և մագնիսական դաշտի ինդուկցիայի վեկտորների տատանումներն էլեկտրամագնիսական ալիքում: Ալիքի երկարություն: Վակուումում էլեկտրամագնիսական ալիքի տարածման արագությունը:

77 (4 միավոր). Էլեկտրամագնիսական ալիքների առաջացումն արագացմամբ շարժվող լիցքից: Էներգիայի տեղափոխումն էլեկտրամագնիսական ալիքի տարածման ընթացքում: Էլեկտրամագնիսական ալիքի ինտենսիվություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը): Էլեկտրամագնիսական ալիքի ինտենսիվության և հաճախության կապը (առանց արտածման): Փակ և բաց տատանողական կոնտուրներ: Էլեկտրամագնիսական ալիքների ճառագայթումը բաց տատանողական կոնտուրից: Հերցի տատանակ: Էլեկտրամագնիսական ալիքների ստացումը և գրանցումը Հերցի տատանակի միջոցով: Էլեկտրամագնիսական ալիքների հատկությունների ուսումնասիրումը և տարածման արագության որոշումը Հերցի կողմից:

 

11. ՕՊՏԻԿԱ

 

78 (5 միավոր). Լուսային ճառագայթ: Լույսի ուղղագիծ տարածման օրենքը, այդ օրենքի փորձնական ապացույցների օրինակներ (ստվերի և կիսաստվերի առաջացումը): Լույսի անդրադարձման երևույթը: Հայելային անդրադարձում, հայելային անդրադարձման անհրաժեշտ պայմանը, հարթ հայելի: Ցրիվ անդրադարձում: Լույսի անդրադարձման օրենքները, այդ օրենքների փորձնական ապացույցները: Լուսային ճառագայթի շրջելիության հատկությունը: Պատկերի կառուցումը հարթ հայելում:

79 (5 միավոր). Լույսի բեկման երևույթը: Լույսի բեկման օրենքները, դրանց փորձնական ապացույցները: Միջավայրի բեկման ցուցիչ, դրա ֆիզիկական իմաստը: Ճառագայթների ընթացքը հարթ զուգահեռ թիթեղում: Ճառագայթների ընթացքը եռանկյուն պրիզմայում: Լույսի լրիվ անդրադարձման երևույթը: Լրիվ անդրադարձման սահմանային անկյուն:

80 (4 միավոր). Ոսպնյակներ: Հավաքող և ցրող ոսպնյակներ, դրանց տեսակները: Ոսպնյակի օպտիկական առանցք, օպտիկական կենտրոն, կիզակետ, կիզակետային հեռավորություն, կիզակետային հարթություն: Ոսպնյակի օպտիկական ուժ, դրա միավորը, միավորի սահմանումը: Բարակ ոսպնյակ: Ճառագայթների ընթացքը հավաքող և ցրող բարակ ոսպնյակներում:

81 (5 միավոր). Պատկերի կառուցումը հավաքող ոսպնյակում, երբ առարկան գտնվում է` ա) ոսպնյակի և նրա կիզակետի միջև, բ) ոսպնյակի կիզակետի և կրկնակի կիզակետի միջև, գ) ոսպնյակի կրկնակի կիզակետից դուրս: Պատկերի կառուցումը ցրող ոսպնյակում: Բարակ ոսպնյակի բանաձևի արտածումը: Ոսպնյակի բանաձևից ստացվող մասնավոր դեպքեր հավաքող ոսպնյակի համար, երբ առարկան գտնվում է` ա) ոսպնյակից շատ հեռու, բ) ոսպնյակի կրկնակի կիզակետային հեռավորության վրա, գ) ոսպնյակի կիզակետում: Ոսպնյակի խոշորացում, խոշորացման բանաձևը:

 

12. ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐՐԵՐԸ

 

82 (5 միավոր). Հարաբերականության տեսության կանխադրույթները` ա) Այնշտայնի հարաբերականության սկզբունքը, բ) լույսի արագության հաստատունության սկզբունքը: Ժամանակի դանդաղման երևույթը, նրա փորձնական ապացույցը: Հեռավորությունների հարաբերականությունը, ձողի կարճացման բանաձևը: Ռելյատիվիստական իմպուլս: Նյուտոնի երկրորդ օրենքի գրառումը ռելյատիվիստական մեխանիկայում: Ազատ մասնիկի լրիվ էներգիան: Հանգստի էներգիա: Մասնիկի կինետիկ էներգիան:

 

13. ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱ

 

83 (5 միավոր). Ջերմային ճառագայթում: Պլանկի վարկածը: Պլանկի հաստատուն, դրա թվային արժեքը: Լույսի քվանտ` ֆոտոն, դրա էներգիան, իմպուլսը: Ֆոտոէֆեկտ, դրա ուսումնասիրությունը: Ֆոտոէֆեկտի վոլտ-ամպերային բնութագիծը: Հագեցման ֆոտոհոսանք: Կասեցնող լարում: Ֆոտոէլեկտրոնների առավելագույն կինետիկ էներգիայի չափումը: Ֆոտոէֆեկտի օրենքները: Ֆոտոէֆեկտի կարմիր սահման:

84 (5 միավոր). Ֆոտոէֆեկտի դասական մեկնաբանման անհնարինությունը: Ելքի աշխատանք, դրա կախումը նյութի տեսակից: Այնշտայնի հավասարումը ֆոտոէֆեկտի համար: Ֆոտոէֆեկտի օրենքների բացատրությունը Այնշտայնի հավասարման հիման վրա: Ֆոտոէֆեկտի կարմիր սահմանի և ելքի աշխատանքի կապը:

 

14. ԱՏՈՄ ԵՎ ԱՏՈՄԻ ՄԻՋՈՒԿ

 

85 (4 միավոր). Ատոմի կառուցվածքն ըստ Թոմսոնի: Լույսի ճառագայթումը թոմսոնյան ատոմի կողմից: Ռեզերֆորդի փորձերը, դրանց արդյունքների բացատրությունը Ռեզերֆորդի կողմից: Ատոմի մոլորակային մոդելը: Ատոմի մոլորակային մոդելի և դասական ֆիզիկայի հակասությունը:

86 (4 միավոր). Բորի կանխադրույթները: Ատոմի էներգիական մակարդակներ (վիճակներ): Հիմնական և ոչ հիմնական վիճակներ: Լույսի ճառագայթումն ու կլանումը ատոմի կողմից: Բորի տեսության դժվարությունները:

87 (5 միավոր). Ատոմի միջուկի կառուցվածքը: Միջուկի զանգվածը` արտահայտված նուկլոնների զանգվածների միջոցով: Միջուկի զանգվածային թիվ: Իզոտոպներ: Ջրածնի իզոտոպները: Միջուկային ուժեր, նրանց ուժգնությունը և հատկությունները: Ատոմի միջուկի կապի էներգիան: Զանգվածի պակասորդ: Կապի տեսակարար էներգիա, դրա կախումը զանգվածային թվից, այդ կախման գրաֆիկը:

88 (5 միավոր). Ծանր միջուկների փոխակերպումները: Բնական ռադիոակտիվություն: Ալֆա-ճառագայթում (բնույթը, հատկությունները): Ալֆա-տրոհման բացատրությունը: Բետա-ճառագայթում (բնույթը, հատկությունները, բետա-տրոհման բացատրությունը): Միջուկների զանգվածային թվի փոփոխումը ալֆա- և բետա-տրոհումների ժամանակ: Գամմա-ճառագայթում (բնույթը, հատկությունները): Միջուկի էներգիական վիճակի փոփոխությունը գամմա-ճառագայթման հետևանքով:

 

«ՖԻԶԻԿԱ-I» ՏԱՐԲԵՐԱԿԻ ԼՐԱՑՈՒՑԻՉ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՑԱՆԿ

 

Այն խնդիրները, որոնց պատասխանները մնացել են անփոփոխ, տրված են առանց պատասխանների (դրանց պատասխանները բերված են Ռ.Հովհաննիսյան և ուրիշներ, «Ֆիզիկայի խնդիրների և հարցերի ժողովածու, 9-10» խնդրագրքում): ՈՒղղված պատասխանները տրված են խնդրի համարից հետո, ուղիղ փակագծերում:

 

«ՖԻԶԻԿԱ-II» ՏԱՐԲԵՐԱԿԻ ԾՐԱԳԻՐ

 

1. ԿԻՆԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԸ

 

1 (5 միավոր). Մեխանիկական շարժում: Մեխանիկայի հիմնական խնդիրը: Նյութական կետ (սահմանում, օրինակներ): Բացարձակ պինդ մարմին: Մարմնի համընթաց և պտտական շարժումներ: Պտտման առանցք: Մարմնի դիրքը տարածության մեջ: Հաշվարկման մարմին: Մարմնի դիրքի տրման կոորդինատային և վեկտորական եղանակները: Մարմնի դիրքի շառավիղ-վեկտորի և կոորդինատների կապը: Հաշվարկման համակարգ: Հետագիծ: Մարմնի դիրքը նշելու բնական եղանակը, դիրքաթիվ: Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը` շարժման օրենք (շարժման հավասարում): Տեղափոխություն: Շարժման օրենքի արտահայտումը վեկտորական և կոորդինատային եղանակներով: Ճանապարհ: Շարժումների տեսակներն ըստ հետագծի և ըստ բնույթի:

2 (5 միավոր). Ուղղագիծ հավասարաչափ շարժում: Ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման դեպքում: Արագության մոդուլը: Ճանապարհային արագություն (սահմանումը, բանաձևը): Արագության միավորը, միավորի սահմանումը: Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման դեպքում, արտահայտված մարմնի կոորդինատի և արագության պրոյեկցիայի միջոցով: Արագության պրոյեկցիայի ֆիզիկական իմաստը: Մարմնի կոորդինատի և անցած ճանապարհի` ժամանակից կախումը պատկերող գրաֆիկները: Ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման արագության պրոյեկցիայի և մոդուլի` ժամանակից ունեցած կախման գրաֆիկները: Այդ գրաֆիկներով սահմանափակված պատկերների մակերեսների ֆիզիկական մեկնաբանությունը:

3 (4 միավոր). Մարմնի դիրքի հարաբերականությունը (օրինակ): Դադարի և շարժման հարաբերականությունը (օրինակ): Միևնույն շարժման քննարկումը տարբեր դիտակետերից: Տեղափոխությունների գումարման բանաձևը: Արագությունների գումարման բանաձևը: Հարաբերական արագություն:

4 (4 միավոր). Անհավասարաչափ շարժում (սահմանում, օրինակներ): Անհավասարաչափ շարժման միջին արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Տեղափոխությունը` արտահայտված միջին արագության միջոցով: Միջին ճանապարհային արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Ակնթարթային արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Հավասարաչափ արագացող շարժում (սահմանում, օրինակներ): Արագացում, նրա ֆիզիկական իմաստը: Արագացման միավորը, միավորի սահմանումը: Հավասարաչափ արագացող շարժման արագության` ժամանակից ունեցած կախման բանաձևը:

5 (4 միավոր). Դադարի վիճակից հավասարաչափ արագացող շարժման հետագիծը, տեղափոխության բանաձևը (առանց արտածման), միջին արագությունը, արագության մոդուլը` արտահայտված արագացման և տեղափոխության մոդուլների միջոցով: Դադարի վիճակից հավասարաչափ արագացող շարժման արագության և տեղափոխության մոդուլների` ժամանակից կախումը պատկերող գրաֆիկները: Սկզբնական արագությամբ հավասարաչափ արագացող շարժման տեղափոխության և միջին արագության բանաձևերը (առանց արտածման): Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը հավասարաչափ արագացող շարժման դեպքում: Ուղղագիծ հավասարաչափ արագացող շարժման արագության և տեղափոխության պրոյեկցիաների ու կոորդինատի` ժամանակից կախումն արտահայտող բանաձևերը: Արագության պրոյեկցիայի գրաֆիկը:

6 (4 միավոր). Ազատ անկում: Ազատ անկման արագացում (առանձնահատկությունը, այդ առանձնահատկությունը հաստատող փորձը և թվային արժեքը): Ազատ անկման կինեմատիկական հավասարումները (և կախման բանաձևերը): Ազատ անկում առանց սկզբնական արագության`

ա) և կախման բանաձևերը,

բ) մինչև գետին անկման բարձրությունը և տևողությունը հաշվելու բանաձևերը,

գ) արագությունն անկման վերջում` արտահայտված անկման բարձրությամբ: Ուղղաձիգ դեպի վեր նետված մարմնի շարժումը`

ա) և կախման բանաձևերը,

բ) թռիչքի առավելագույն բարձրության և թռիչքի տևողության որոշումը:

7 (4 միավոր). Կորագիծ շարժում (սահմանում, օրինակներ): Տեղափոխության հաշվարկը կորագիծ շարժման դեպքում: Արագությունը կորագիծ շարժման դեպքում: Արագության ուղղությունը (օրինակներ): Կորագիծ շարժման ակնթարթային արագացում (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Կորագիծ հավասարաչափ շարժում: Մարմնի անցած ճանապարհը և դիրքաթիվը կորագիծ հավասարաչափ շարժման դեպքում: Հավասարաչափ շրջանագծային շարժում: Մարմնի դիրքի որոշումը հավասարաչափ շրջանագծային շարժման դեպքում:

8 (4 միավոր). Հավասարաչափ շրջանագծային շարժում: Հավասարաչափ շրջանագծային շարժման անկյունային արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, միավորի սահմանումը): Կապը գծային և անկյունային արագությունների միջև: Պտտման պարբերություն և հաճախություն (սահմանումները, միավորները), նրանց միջև կապը: Գծային և անկյունային արագությունների` պտտման պարբերության հետ կապն արտահայտող բանաձևերը: Հավասարաչափ շրջանագծային շարժման արագացման (կենտրոնաձիգ արագացման) վեկտորի ուղղությունը: Կենտրոնաձիգ արագացման մոդուլի բանաձևը (առանց արտածման):

9 (4 միավոր). Կորագիծ հավասարաչափ արագացող շարժում, օրինակներ: Հորիզոնական ուղղությամբ նետված մարմնի ազատ անկումը որպես երկու անկախ շարժումների վերադրում, այդ անկման հիմնական կինեմատիկական հավասարումները: Հորիզոնական ուղղությամբ նետված մարմնի ազատ անկման` ա) ժամանակը, բ) թռիչքի հեռահարությունը, գ) արագությունը, արագության վեկտորի կազմած անկյունը հորիզոնի հետ, դ) հետագծի հավասարումը:

10 (4 միավոր). Հորիզոնի նկատմամբ անկյան տակ նետված մարմնի շարժումը: Այդ շարժման հիմնական կինեմատիկական հավասարումները: Հորիզոնի նկատմամբ անկյան տակ նետված մարմնի` ա) անկման ժամանակը (թռիչքի տևողությունը) և թռիչքի հեռահարությունը, բ) շարժման արագությունը գետնին ընկնելու պահին, գ) վերելքի և վայրէջքի ժամանակները, դ) թռիչքի առավելագույն բարձրությունը:

 

2. ԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԸ

 

11 (4 միավոր). Օրինակներ, որոնք պարզաբանում են մարմնի` Երկրի նկատմամբ առանց արագացման շարժվելու պայմանները: Ազատ (առանձնացված) մարմին: Իներցիա: Իներցիայի օրենքի Գալիլեյի ձևակերպումը: Հաշվարկման իներցիալ համակարգեր: Երկրին կապված հաշվարկման համակարգը իներցիալ համակարգ համարելու հիմնավորումը: Նյուտոնի առաջին օրենքը:

12 (4 միավոր). Փորձեր, որոնք պարզաբանում են, թե ինչ պայմաններում է մարմինը շարժվում արագացումով (Երկրի նկատմամբ): Մարմինների արագացումների մոդուլները միատեսակ արտաքին ազդեցությունների դեպքում (փորձի նկարագրությունը): Մարմինների իներտությունը: Զանգված: Զանգվածի չափումը: Զանգվածի միավորը: Զանգվածի ադիտիվությունը: Մարմնի խտություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը):

13 (5 միավոր). Ուժի հասկացությունը: Ուժը որպես արագացման պատճառ: Ուժը որպես վեկտորական մեծություն: Միևնույն ուժի ազդեցությունը տարբեր զանգվածներով մարմինների վրա: Նյուտոնի երկրորդ օրենքը: Նյուտոնի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը, երբ մարմնի վրա ազդում են մի քանի ուժեր: Նյուտոնի երկրորդ օրենքի գրառումը սկալյար տեսքով: Ուժի միավորը, միավորի սահմանումը: Երկու մարմինների փոխազդեցության ուժերի համեմատումը: Նյուտոնի երրորդ օրենքը: Մարմինների փակ (մեկուսացված) համակարգ: Ներքին ուժեր:

14 (4 միավոր). Մարմինների դեֆորմացիան: Դեֆորմացիայի առաջացման պատճառը: Առաձգական և ոչ առաձգական (պլաստիկ) դեֆորմացիաներ: Առաձգականության ուժ, նրա առաջացումը և բնույթը: Զսպանակի (ձողի) երկարացման և առաձգականության ուժի կապը պարզաբանող փորձի նկարագրությունը: Փոքր դեֆորմացիաներ: Հուկի օրենքը (ձևակերպումը, մաթեմատիկական արտահայտությունը): Զսպանակի (ձողի) կոշտություն, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Առաձգականության ուժի և երկարացման կապը պատկերող գրաֆիկը:

15 (5 միավոր). Տիեզերական ձգողության (գրավիտացիոն) ուժ: Տիեզերական ձգողության օրենքը (ձևակերպումը, մաթեմատիկական արտահայտությունը): Իրար հետ փոխազդող երկու մարմիններից յուրաքանչյուրի վրա կիրառված գրավիտացիոն ուժի ուղղությունը: Կենտրոնական ուժեր: Գրավիտացիոն հաստատուն, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Գրավիտացիոն հաստատունի թվային արժեքը և փորձնական որոշումը: Ծանրության ուժ, նրա ուղղությունը: Մարմնի վրա ազդող ծանրության ուժը Երկրի մակերևույթից h բարձրության վրա: Ազատ անկման արագացումը` ա) Երկրի մակերևույթից h բարձրության վրա, բ) Երկրի մակերևույթի մոտ: Մարմնի կշիռ (սահմանումը, առաջացման մեխանիզմը, բնույթը): Դադարի մեջ գտնվող մարմնի կշիռը: Երկրի շուրջը` նրա մակերևույթից h բարձրության վրա պտտվող արբանյակի արագությունը: Առաջին տիեզերական արագություն, նրա թվային հաշվարկը:

16 (5 միավոր). Դադարի շփման ուժ, նրա առաջացումը, ուղղությունը և մոդուլը: Դադարի շփման առավելագույն ուժ, նրա կախումը ճնշման ուժից, այդ կախման բանաձևը: Դադարի շփման գործակից: Սահքի շփման ուժ, նրա առաջացումը, ուղղությունը: Սահքի շփման ուժի կախումը հենարանի հակազդեցության ուժից: Սահքի շփման գործակից: Մարմինների հպման մակերևույթին զուգահեռ ազդող ուժից կախումը պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունը: Շփման գործակից: Գլորման շփման ուժ: Շփման ուժերի բնույթը:

 

3. ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅՈՒՄ

 

17 (4 միավոր). Հաստատուն ուժի մեխանիկական աշխատանքը (սահմանումը, մաթեմատիկական արտահայտությունը): Հաստատուն ուժի աշխատանքը, երբ` ա) ուժը համուղղված է տեղափոխությանը, բ) ուժը հակուղղված է տեղափոխությանը, գ) ուժն ուղղահայաց է տեղափոխությանը: Հաստատուն ուժի աշխատանքի հատկությունները: Երկրի մակերևույթին մոտ շարժվող մարմնի վրա ազդող ծանրության ուժի աշխատանքի առանձնահատկությունը: Աշխատանքի միավորը, միավորի սահմանումը:

18 (4 միավոր). Օգտակար աշխատանք: Լրիվ աշխատանք: Մեխանիզմի օգտակար գործողության գործակից` ՕԳԳ, նրա մեծացման ուղիները: Հզորություն, նրա ֆիզիկական իմաստը: Հզորության միավորը, միավորի սահմանումը: Ակնթարթային հզորություն, նրա կապն ակնթարթային արագության հետ: Քարշի ուժի կախումն արագությունից` շարժիչի հաստատուն հզորության դեպքում: Օրինակներ:

19 (4 միավոր). Էներգիա, կինետիկ էներգիա: Մարմնի վրա կիրառված ուժերի համազորի աշխատանքը և մարմնի շարժման արագության փոփոխությունը: Շարժվող մարմնի աշխատանքը ցուցադրող փորձի նկարագրությունը, այդ աշխատանքի հաշվարկը: Մարմնի կինետիկ էներգիայի ֆիզիկական մեկնաբանությունը: Կինետիկ էներգիայի թեորեմը:

20 (4 միավոր). Պոտենցիալ էներգիա: Ծանրության ուժի ազդեցությամբ մարմնի կատարած աշխատանքը ցուցադրող փորձի նկարագրությունը, և այդ աշխատանքի հաշվարկը: Մարմնի` ծանրության ուժով պայմանավորված պոտենցիալ էներգիայի ֆիզիկական մեկնաբանությունը: Պոտենցիալ էներգիայի զրոյական մակարդակ: Ծանրության ուժի աշխատանքը` արտահայտված մարմնի պոտենցիալ էներգիայի միջոցով: Առաձգականորեն դեֆորմացված մարմնի պոտենցիալ էներգիան: Կամայական պոտենցիալային ուժով պայմանավորված պոտենցիալ էներգիա: Պոտենցիալ էներգիայի թեորեմը:

21 (5 միավոր). Մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա: Օրինակներ: Մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը: Միմյանց հետ փոխազդող մարմինների համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիան: Համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը: Աշխատանքի էներգիական մեկնաբանությունը: Ոչ պոտենցիալային ուժի ազդեցությանը ենթարկվող մարմնի լրիվ էներգիայի փոփոխությունը: Լրիվ մեխանիկական էներգիայի փոփոխության թեորեմը:

22 (5 միավոր). Ուժի իմպուլս, նրա միավորը: Մարմնի իմպուլս, նրա միավորը: Կապը ուժի իմպուլսի և մարմնի իմպուլսի փոփոխության միջև, երբ մարմնի վրա ազդող ուժը` ա) հաստատուն է, բ) փոփոխական է: Մարմինների համակարգի իմպուլսը: Ներքին և արտաքին ուժեր: Նյուտոնի II օրենքը մարմինների համակարգի համար: Փակ համակարգ: Իմպուլսի պահպանման օրենքը: Արագ ընթացող պրոցեսում ոչ փակ համակարգի իմպուլսի պահպանումը: Ռեակտիվ շարժում, օրինակ:

 

4. ՄԵԽԱՆԻԿԱԿԱՆ ՏԱՏԱՆՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ԱԼԻՔՆԵՐ

 

23 (4 միավոր). Տատանողական շարժումներ (մեխանիկական տատանումներ): Օրինակներ: Ճոճանակ: Պարբերական տատանումներ: Պարբերություն: Հաճախություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, նրա սահմանումը): Ազատ տատանումներ: Ազատ տատանումների նկարագրությունը (զսպանակին ամրացված մարմնի տատանումների օրինակով): Ազատ տատանումների առաջացման անհրաժեշտ պայմանները: Հարկադրական տատանումներ:

24 (5 միավոր). Ներդաշնակ տատանումներ: Ներդաշնակորեն տատանվող մարմնի կոորդինատի` ժամանակից կախումը նկարագրող հավասարումը (առանց արտածման) և տատանումների գրաֆիկը: Տատանումների լայնույթ, փուլ և սկզբնական փուլ: Շրջանային (ցիկլային) հաճախություն, կապը պարբերության և հաճախության հետ: Ներդաշնակորեն տատանվող մարմնի արագության և արագացման պրոյեկցիաների` ժամանակից կախումը նկարագրող հավասարումները (առանց արտածման): Ներդաշնակորեն տատանվող մարմնի վրա ազդող ուժը (քվազիառաձգական ուժ), տատանումների շեղումից նրա կախումն արտահայտող բանաձևը (առանց արտածման): Քվազիկոշտություն: Ներդաշնակ տատանումների սեփական հաճախության և պարբերության բանաձևերը: Ազատ տատանումների ներդաշնակ լինելու պայմանները, և այդ տատանումների պարբերության որոշումը:

25 (4 միավոր). Էներգիայի փոխակերպումները ներդաշնակ տատանումների ընթացքում (զսպանակին ամրացված մարմնի տատանումների օրինակով): Տատանվող համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիան, նրա պահպանումը տատանումների ընթացքում: Լրիվ մեխանիկական էներգիայի նվազումը շփման առկայության դեպքում: Մարող տատանումներ: Մաթեմատիկական ճոճանակ, նրա տատանումներն առաջացնող ուժը, այդ ուժի կախումը շեղումից փոքր շեղման անկյունների դեպքում: Մաթեմատիկական ճոճանակի տատանումների պարբերության բանաձևը:

26 (5 միավոր). Տատանումների տարածման պրոցեսը պարզաբանող օրինակի քննարկում: Տատանումների տարածումն առաձգական միջավայրում: Մեխանիկական ալիքներ: Էներգիայի տեղափոխումն ալիքային պրոցեսում: Լայնական և երկայնական ալիքներ, նրանց առաջացման համար անհրաժեշտ պայմանները: Ալիքի տարածման արագություն: Ալիքի հավասարում: Ալիքի երկարություն, նրա ֆիզիկական իմաստը: Ալիքի արագության կապն ալիքի երկարության և տատանումների հաճախության հետ:

27 (4 միավոր). Ձայնի աղբյուրներ: Ձայնի աղբյուրից առաձգական տատանումների տարածման պրոցեսի քննարկումը: Ձայնային ալիքներ (ձայն): Ձայնի տարածման համար միջավայրի առկայության անհրաժեշտությունն ապացուցող փորձ: Ձայնային տատանումներ: Ինֆրաձայն: Ուլտրաձայն: Ձայնի արագություն: Ձայնի արագությունը տարբեր միջավայրերում: Երաժշտական ձայն և աղմուկ: Երաժշտական տոն: Տոնի ուժգնություն և տոնի բարձրություն:

 

5. ՀԵՂՈՒԿՆԵՐ ԵՎ ԳԱԶԵՐ

 

28 (4 միավոր). Ճնշման ուժ, նրա ուղղությունը: Ճնշում (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Ճնշման միավորը, միավորի սահմանումը: Ճնշման փոփոխության հաղորդումը հեղուկներով և գազերով: Պասկալի օրենքը հեղուկների և գազերի համար, այդ օրենքի փորձնական ստուգումը: Ջրաբաշխական մամլիչ (կառուցվածքը, աշխատանքի սկզբունքը): Ուժերի և մակերեսների կապը:

29 (4 միավոր). Ճնշումը հեղուկում և գազում: Հեղուկի ներսում ճնշման գոյությունը հաստատող փորձեր: Անոթի հատակին և պատերին անշարժ հեղուկի ճնշման հաշվարկը: Հաղորդակից անոթներ: Օրինակներ: Հաղորդակից անոթների օրենքը` ա) համասեռ հեղուկի համար, բ) տարբեր խտությամբ հեղուկների համար:

30 (4 միավոր). Օդի կշիռ ունենալը հաստատող փորձ: Մթնոլորտային ճնշում: Մթնոլորտային ճնշման գոյությունն ապացուցող փորձեր: Մթնոլորտային ճնշման չափումը (Տորիչելիի փորձը): Ճնշման արտահամակարգային միավոր` սնդիկի սյան 1 միլիմետր, կապը պասկալի հետ: Մթնոլորտային ճնշումը տարբեր բարձրությունների վրա:

31 (5 միավոր). Հեղուկից կամ գազից մարմինները դուրս հրող ուժի (արքիմեդյան ուժ) գոյությունը հաստատող փորձեր: Արքիմեդյան ուժի ուղղությունը: Արքիմեդյան ուժի մոդուլի բանաձևի արտածումը: Արքիմեդյան ուժի որոշումը փորձնական եղանակով: Արքիմեդյան ուժը` արտահայտված վակուումում և հեղուկում (կամ գազում) մարմնի կշիռների միջոցով: Հեղուկում մարմնի խորասուզվելու, հեղուկի ցանկացած տեղում հավասարակշռության մեջ գտնվելու և հեղուկի մակերևույթին լողալու պայմանները` կախված ա) մարմնի վրա ազդող ծանրության և արքիմեդյան ուժերի, բ) մարմնի ու հեղուկի խտությունների հարաբերակցությունից:

 

6. ՄՈԼԵԿՈՒԼԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱ, ՋԵՐՄԱՅԻՆ ԵՐԵՎՈՒՅԹՆԵՐ

 

32 (5 միավոր). Մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական խնդիրը: Մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնադրույթները և դրանց փորձնական ապացույցները (թվարկել մի քանիսը): Ատոմների և մոլեկուլների չափերի, թվի և զանգվածների գնահատումը: Հարաբերական մոլեկուլային զանգված: Ավոգադրոյի թիվ (հաստատուն): Նյութի քանակ, նրա միավորը: Մոլային զանգված, նրա միավորը: Մոլային զանգվածի և հարաբերական մոլեկուլային զանգվածի կապը: Նյութի քանակը` արտահայտված նյութի զանգվածի և մոլային զանգվածի միջոցով: Մոլային ծավալ:

33 (4 միավոր). Բրոունյան շարժում, նրա փորձնական դիտումը: Բրոունյան շարժման բացատրությունը: Բրոունյան մասնիկ: Բրոունյան շարժման ինտենսիվության կախումը ջերմաստիճանից: Դիֆուզիա: Դիֆուզիայի երևույթի փորձնական ուսումնասիրությունը: Դիֆուզիայի արագության կախումը նյութերի խտությունից, ագրեգատային վիճակից, ջերմաստիճանից: Դիֆուզիայի բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիման վրա: Դիֆուզիայի երևույթի կիրառությունները:

34 (4 միավոր). Մոլեկուլների փոխազդեցության ուժերի (մոլեկուլային ուժերի) բնույթը: Մոլեկուլային ձգողության և վանողության բացատրությունը: Գազային մարմինների կառուցվածքը: Գազերի սեղմելիությունը և դրա հիմնավորումը: Գազի մոլեկուլների փոխազդեցությունը: Գազի ծավալ: Հեղուկ մարմինների կառուցվածքը: Հեղուկի մոլեկուլների շարժումը և փոխազդեցությունը: Հեղուկների հոսունությունը, դրա բացատրությունը: Պինդ մարմինների կառուցվածքը: Պինդ մարմնի ատոմների (մոլեկուլների) շարժումը և փոխազդեցությունը:

35 (4 միավոր). Մակրոսկոպական (ջերմադինամիկական) պարամետրեր: Ջերմադինամիկական (ջերմային) հավասարակշռության վիճակ, նրա տարբերությունը մեխանիկական հավասարակշռության վիճակից: Ջերմաստիճանը որպես ջերմային հավասարակշռության վիճակի բնութագիր: Ջերմաստիճանի մոլեկուլային-կինետիկ մեկնաբանությունը: Իզոթերմ պրոցես: Թերմոստատ: Բոյլի փորձը: Բոյլ-Մարիոտի օրենքը, նրա գրաֆիկական պատկերումը: Գազի խտության կախումը ճնշումից հաստատուն ջերմաստիճանում: Բոյլ-Մարիոտի օրենքի կիրառելիության սահմանները:

36 (4 միավոր). Իզոբար պրոցես: Գեյ-Լյուսակի փորձը: Գեյ-Լյուսակի օրենքը: Գազի ծավալային ընդարձակման գործակից, նրա թվային արժեքը: Իզոբար պրոցեսի գրաֆիկը: Գեյ-Լյուսակի օրենքի կիրառելիության սահմանները: Իզոխոր պրոցես: Շառլի փորձը: Շառլի օրենքը: Գազի ճնշման ջերմաստիճանային գործակից, նրա թվային արժեքը: Իզոխոր պրոցեսի գրաֆիկը: Շառլի օրենքի կիրառելիության սահմանները:

37 (4 միավոր). Իդեալական գազ: Իդեալական գազի հասկացության ներմուծման հիմնավորումը: Իդեալական գազը որպես իրական գազի պարզագույն մոդել: Բացարձակ զրո ջերմաստիճան: Բացարձակ զրո ջերմաստիճանն ըստ Ցելսիուսի սանդղակի: Բացարձակ ջերմաստիճանային (Կելվինի) սանդղակ: Կապը բացարձակ ջերմաստիճանի և Ցելսիուսի սանդղակի ջերմաստիճանի միջև: Բացարձակ ջերմաստիճանի միավորը: Գեյ-Լյուսակի և Շառլի օրենքների գրառումը բացարձակ ջերմաստիճանի օգտագործմամբ, դրանց գրաֆիկական պատկերումները:

38 (4 միավոր). Վիճակի հավասարում: Կլապեյրոնի հավասարումը, նրա ստացումը գազային օրենքներից: Ունիվերսալ գազային հաստատուն: Գազային վիճակի միացյալ հավասարումը (Մենդելեև-Կլապեյրոնի հավասարում): Բոյլ-Մարիոտի, Գեյ-Լյուսակի, Շառլի օրենքների ստացումը գազային վիճակի միացյալ հավասարումից:

39 (4 միավոր). Իդեալական գազի մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական հավասարումը (առանց արտածման): Իդեալական գազի մոլեկուլների քաոսային շարժման միջին կինետիկ էներգիայի կախումը բացարձակ ջերմաստիճանից: Բոլցմանի հաստատուն: Գազի ճնշման կախումը բացարձակ ջերմաստիճանից և մոլեկուլների կոնցենտրացիայից: Մարմնի ներքին էներգիա: Լրիվ էներգիա: Ներքին էներգիայի կախումը մակրոսկոպական պարամետրերից: Իդեալական միատոմ գազի ներքին էներգիայի հաշվարկը:

40 (5 միավոր). Աշխատանքը մեխանիկայում և ջերմադինամիկայում: Ներքին էներգիայի փոփոխությունն աշխատանք կատարելիս (քննարկել գլանում` մխոցի տակ գտնվող գազի օրինակը): Աշխատանքի հաշվարկը գազի ընդարձակման և սեղմման ժամանակ: Գազի կատարած աշխատանքը և գազի նկատմամբ արտաքին ուժի աշխատանքը, նրանց միջև կապը: Աշխատանքի երկրաչափական մեկնաբանությունը: Ջերմադինամիկայում աշխատանքի առանձնահատկությունը:

41 (5 միավոր). Ջերմահաղորդում (ջերմափոխանակում): Ջերմաքանակ, նրա միավորը: Ջերմահաղորդման պրոցեսի բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիման վրա: Մարմնի տաքացման (հովացման) համար անհրաժեշտ ջերմաքանակի հաշվման բանաձևը: Տեսակարար ջերմունակություն, նրա միավորը: Ջերմունակություն, նրա միավորը: Կապը ջերմունակության և տեսակարար ջերմունակության միջև: Մոլային ջերմունակություն, նրա միավորը: Մոլային և տեսակարար ջերմունակությունների կապը: Մարմնի տեսակարար ջերմունակության չափումը փորձի միջոցով: Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը: Շոգեգոյացում և խտացում: Շոգեգոյացման և խտացման ջերմաքանակների հաշվման բանաձևերը: Շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն, նրա միավորը: Հալում և պնդացում: Հալման և պնդացման ջերմաքանակների հաշվման բանաձևերը: Հալման տեսակարար ջերմություն, նրա միավորը: Վառելիքի այրման ջերմություն (ջերմարար ունակություն), նրա միավորը: Վառելիքի այրումից առաջացած ջերմաքանակի հաշվման բանաձևը:

42 (5 միավոր). Մեխանիկական էներգիան ներքին էներգիայի փոխակերպվելու օրինակներ: Աշխատանքի և ջերմաքանակի համարժեքությունը: Էներգիայի պահպանման օրենքի ընդհանուր ձևակերպումը: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքը: Ջերմամեկուսացված համակարգ: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը ջերմամեկուսացված համակարգի համար: Առաջին սեռի հավերժական շարժիչ ստեղծելու անհնարինության հիմնավորումը: Մեկուսացված համակարգ: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը մեկուսացված համակարգի համար: Ջերմաքանակի մեկնաբանումը ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի հիման վրա:

43 (4 միավոր). Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը իզոխոր պրոցեսների համար: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը իզոթերմ պրոցեսների համար: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը իզոբար պրոցեսների համար: Գազային ունիվերսալ հաստատունի ֆիզիկական մեկնաբանությունը: Ադիաբատ պրոցես: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքը ադիաբատ պրոցեսների համար. օրինակ: Միևնույն սկզբնական վիճակից ադիաբատ և իզոթերմ պրոցեսները պատկերող գրաֆիկները ծավալի միևնույն փոփոխության դեպքում, գրաֆիկների տարբեր լինելու բացատրությունը: Ադիաբատ պրոցեսների կիրառումը տեխնիկայում:

44 (5 միավոր). Ջերմաշարժիչներ: Շրջանային պրոցես (ցիկլ): Գազի կատարած դրական արդյունարար աշխատանքով ցիկլեր: Ջերմաշարժիչի կառուցվածքը և գործողության սկզբունքը: Ջերմաշարժիչի կատարած օգտակար աշխատանքը: Ջերմաշարժիչի ՕԳԳ-ն: Ջերմաշարժիչի ՕԳԳ-ի առավելագույն արժեքը (առանց Կառնոյի ցիկլի քննարկման), նրա մեծացման ուղիները:

45 (4 միավոր). Հեղուկների և գազերի փոխադարձ փոխակերպումները` շոգեգոյացում և խտացում: Գոլորշացում: Գոլորշացման բացատրությունն ըստ մոլեկուլային-կինետիկ տեսության: Գոլորշացման արագության կախումը տարբեր գործոններից: Հեղուկի հովացումն ադիաբատորեն գոլորշանալիս: Էներգիայի կլանումը (անջատումը) հեղուկի իզոթերմ գոլորշացման (գոլորշու խտացման) պրոցեսում, այդ պրոցեսների բացատրությունն ըստ մոլեկուլային-կինետիկ տեսության: Ցնդում (սուբլիմում):

46 (4 միավոր). Անփոփոխ ջերմաստիճանում հեղուկ-գոլորշի համակարգի` հավասարակշռության վիճակին անցնելու եղանակը: Շարժուն (դինամիկ) հավասարակշռություն: Հագեցած գոլորշի, նրա ճնշման անկախությունը ծավալից: Չհագեցած գոլորշի: Հագեցած գոլորշու ճնշման կախումը ջերմաստիճանից, այդ կախումը պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունն ըստ մոլեկուլային-կինետիկ տեսության: Հագեցած գոլորշու ճնշման կախումը հեղուկի տեսակից:

47 (5 միավոր). Եռում: Եռման պրոցեսի բացատրությունը: Եռման ջերմաստիճան: Եռման ջերմաստիճանի կախումն արտաքին ճնշումից (փորձնական հիմնավորումը, բացատրությունը): Եռման ջերմաստիճանի կախումը հեղուկի տեսակից և նրանում առկա խառնուրդներից:

 

110.0052.220302

ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ

                                      «22»         03           2002 Թ.

                                        ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 11002056

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ՀՐԱՄԱՆ

 

12 մարտի 2002 թվականի N 52-Մ

 

ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՈՒՀԵՐԻ 2002-2003 ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐՎԱ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՐԿԱՅԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԵՎ ԳԻՏԵԼԻՔՆԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

(3-րդ մաս)

 

7. ԷԼԵԿՏՐԱՍՏԱՏԻԿԱ

 

48 (5 միավոր). Էլեկտրական լիցք: Երկու տեսակի լիցքեր: Լիցքավորված տարրական մասնիկներ: Լիցքավորված մասնիկների փոխազդեցությունը: Տարրական լիցք, նրա մեծությունը: Լիցքավորված մարմիններ: Մարմինների լիցքի որոշումը: Լիցքավորված մարմինների փակ համակարգ: Լիցքի պահպանման օրենքը, օրինակներ: Կետային լիցք: Կետային լիցքերի փոխազդեցությունը: Կուլոնի օրենքը (փորձը, օրենքի բանաձևը, բառային ձևակերպումը): Հավասարաչափ լիցքավորված գնդաձև մարմինների փոխազդեցությունը: Անկանոն ձև ունեցող լիցքավորված մարմինների փոխազդեցությունը: Էլեկտրական լիցքի միավորը, այդ միավորի սահմանումը: Կուլոնի օրենքն արտահայտող բանաձևի համեմատականության գործակցի ֆիզիկական իմաստը, նրա թվային արժեքը:

49 (5 միավոր). Մերձազդեցության տեսության էությունը: Էլեկտրական դաշտ, նրա հիմնական հատկությունը: Էլեկտրաստատիկ դաշտ: Էլեկտրական դաշտի լարվածություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, միավորի սահմանումը): Համասեռ էլեկտրական դաշտ: Վակուումում կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի լարվածությունը: Հավասարաչափ լիցքավորված գնդի (գնդոլորտի) էլեկտրական դաշտի լարվածությունը: Վերադրման սկզբունքը էլեկտրական դաշտի համար: Այդ սկզբունքի կիրառման օրինակ (երկու կետային լիցքերի համար): Էլեկտրական դաշտի ուժագծեր: Ուժագծերի խտության և լարվածության մոդուլի կապը: Կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի ուժագծերը: Համասեռ էլեկտրական դաշտի ուժագծերը:

50 (5 միավոր). Հաղորդիչներ: Հաղորդիչներն էլեկտրական դաշտում: Էլեկտրաստատիկ մակածում, մակածված լիցքեր: Էլեկտրական դաշտը հաղորդչի ներսում և մակերևույթին: Լիցքի բաշխումը հաղորդչում: Էլեկտրաստատիկ պաշտպանություն: Համասեռ դիէլեկտրիկի դիէլեկտրական թափանցելիություն: Կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի լարվածությունը և երկու կետային լիցքերի փոխազդեցության ուժը համասեռ անվերջ դիէլեկտրիկում:

51 (4 միավոր). Լիցքի տեղափոխման աշխատանքը համասեռ էլեկտրաստատիկ դաշտում: Էլեկտրաստատիկ դաշտում լիցքի տեղափոխման աշխատանքի առանձնահատկությունը: Պոտենցիալային դաշտեր: Լիցքավորված մարմնի պոտենցիալ էներգիան էլեկտրա-ստատիկ դաշտում: Պոտենցիալ էներգիայի զրոյական մակարդակ:

52 (5 միավոր). Էլեկտրաստատիկ դաշտի պոտենցիալ: Պոտենցիալների տարբերություն (լարում), նրա ֆիզիկական իմաստը: Պոտենցիալների տարբերության միավորը, միավորի սահմանումը: Էլեկտրաստատիկ դաշտի պոտենցիալի սահմանումը լիցքի տեղափոխման աշխատանքի միջոցով: Համասեռ էլեկտրաստատիկ դաշտի լարվածության մոդուլի և պոտենցիալների տարբերության կապը: Էլեկտրաստատիկ դաշտի լարվածության ուղղության և պոտենցիալների փոփոխության կապը: Համապոտենցիալ մակերևույթներ: Կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի և համասեռ էլեկտրական դաշտի համապոտենցիալ մակերևույթները:

53 (5 միավոր). Առանձնացված հաղորդչի լիցքի և պոտենցիալի կապը: Առանձնացված հաղորդչի էլեկտրաունակություն (սահմանումը, միավորը, միավորի սահմանումը): Կոնդենսատորներ: Կոնդենսատորի լիցքի և լարման կապը: Կոնդենսատորի էլեկտրաունակություն (ունակություն) (սահմանումը, միավորը, միավորի սահմանումը): Հարթ կոնդենսատոր, նրա ունակության կախումը կոնդենսատորը բնութագրող մեծություններից և այդ կախման բանաձևը (առանց արտածման): Լիցքավորված կոնդենսատորի էներգիան, կոնդենսատորը բնութագրող էլեկտրական մեծություններից նրա կախումն արտահայտող բանաձևերը: Էլեկտրական դաշտի էներգիայի խտությունը:

 

8. ՀԱՍՏԱՏՈՒՆ ՀՈՍԱՆՔԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ

 

54 (4 միավոր). Էլեկտրական հոսանք, հոսանքի ուղղությունը: Հոսանքի գոյության անհրաժեշտ պայմանները: Հոսանքի ազդեցությունները, օրինակներ: Հաստատուն հոսանք, հոսանքի ուժ (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, միավորի սահմանումը): Հոսանքի ուժի կախումը լիցքակիրների կարգավորված շարժման միջին արագությունից և կոնցենտրացիայից:

55 (5 միավոր). Հաղորդչի վոլտ-ամպերային բնութագիծը: Օհմի օրենքը շղթայի տեղամասի համար: Հաղորդչի դիմադրություն (սահմանումը, միավորը, միավորի սահմանումը): Հաղորդչի դիմադրության կախումը հաղորդչի երկրաչափական չափերից և նյութի տեսակից: Տեսակարար դիմադրություն, նրա միավորը, միավորի սահմանումը: Հաղորդչի դիմադրության կախումը ջերմաստիճանից: Դիմադրության ջերմաստիճանային գործակից, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը:

56 (4 միավոր). Էլեկտրական շղթաներ: Հաղորդիչների հաջորդական միացում: Հոսանքի ուժը և լարումները հաջորդաբար միացված հաղորդիչներում: Տեղամասի ընդհանուր լարումը և դիմադրությունը հաղորդիչների հաջորդական միացման դեպքում: Հաղորդիչների զուգահեռ միացում: Հոսանքի ուժը շղթայի չճյուղավորված տեղամասում և զուգահեռորեն միացված հաղորդիչներում: Զուգահեռորեն միացված հաղորդիչների ընդհանուր դիմադրությունը և յուրաքանչյուր հաղորդչում հոսանքի ուժը:

57 (5 միավոր). Հոսանքի աշխատանքը: Հաստատուն հոսանքի աշխատանքը և հզորությունը շղթայի տեղամասում: Ջոուլ-Լենցի օրենքը: Կողմնակի ուժեր, նրանց բնույթը: Հոսանքի աղբյուր, նրա հիմնական բնութագիրը` էլեկտրաշարժ ուժ (ԷլՇՈՒ) (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը): Օհմի օրենքը լրիվ շղթայի համար: Լարումը հոսանքի աղբյուրի սեղմակների միջև, երբ աղբյուրի դիմադրությունը շատ փոքր է շղթայի արտաքին դիմադրությունից: Կարճ միացում, կարճ միացման հոսանքի ուժ:

58 (5 միավոր). Էլեկտրոլիտներ: Էլեկտրոլիտային դիսոցում: Իոնների վերամիացում: Դիսոցման աստիճան, նրա կախումը լուծված նյութի կոնցենտրացիայից, ջերմաստիճանից և լուծիչի դիէլեկտրական թափանցելիությունից: Էլեկտրահաղորդականության բնույթը էլեկտրոլիտների լուծույթներում: Էլեկտրոլիզ, նրա կիրառությունները: Ֆարադեյի օրենքը էլեկտրոլիզի համար, այդ օրենքն արտահայտող բանաձևի արտածումը: Էլեկտրաքիմիական համարժեք, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Ֆարադեյի հաստատուն, նրա ֆիզիկական իմաստը, թվային արժեքը: Ֆարադեյի օրենքի փորձնական ստուգումը:

 

9. ՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ: ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ՄԱԿԱԾՈՒՄ

 

59 (5 միավոր). Էլեկտրամագնիսական մակածման երևույթը: Մակածման հոսանք: Էլեկտրամագնիսական մակածման երևույթը լուսաբանող փորձեր: Համասեռ մագնիսական դաշտի ինդուկցիայի վեկտորի հոսքը (մագնիսական հոսքը) փակ կոնտուրով սահմանափակված հարթ մակերևույթով, դրա ֆիզիկական իմաստը: Անհամասեռ մագնիսական դաշտի հոսքը փակ կոնտուրին հենված կամայական մակերևույթով: Մագնիսական հոսքի միավորը, այդ միավորի սահմանումը: Մակածման հոսանքի ուղղությունը: Լենցի կանոնը: Լենցի կանոնը որպես էներգիայի պահպանման օրենքի դրսևորում:

60 (4 միավոր). Էլեկտրամագնիսական մակածման ԷլՇՈՒ-ի մեծությունը մագնիսական հոսքի հավասարաչափ փոփոխման դեպքում: Էլեկտրամագնիսական մակածման օրենքը, երբ մագնիսական հոսքը փոփոխվում է` ա) հավասարաչափ, բ) անհավասարաչափ: Մագնիսական հոսքի միավորի սահմանումը էլեկտրամագնիսական մակածման օրենքի միջոցով: Մակածման ԷլՇՈՒ-ն շատ գալար պարունակող կոճում: Մրրկային էլեկտրական դաշտ: Փակ կոնտուրով մակածման ԷլՇՈՒ-ի ֆիզիկական իմաստը: Մակածման ԷլՇՈՒ-ն շարժվող հաղորդչում:

61 (5 միավոր). Ինքնամակածման երևույթը, այն պարզաբանող փորձեր: Փակ հաղորդիչ կոնտուրում հոսանքի ուժի և այդ կոնտուրով անցնող մագնիսական հոսքի կապը: Կոնտուրի (հաղորդչի) ինդուկտիվություն: Ինքնամակածման ԷլՇՈՒ: Կոնտուրի ինդուկտիվության ֆիզիկական իմաստը: Ինդուկտիվության միավորը, միավորի սահմանումը: Ինքնամակածման և իներցիայի երևույթների համանմանությունը: Հոսանքի մագնիսական դաշտի էներգիան, նրա բանաձևը:

62 (5 միավոր). Էլեկտրամագնիսական տատանումներ: Տատանողական կոնտուր: Ազատ էլեկտրամագնիսական տատանումները կոնտուրում: Էներգիայի փոխակերպումները տատանումների ընթացքում: Մեխանիկական և էլեկտրամագնիսական տատանումների համա-նմանությունը: Մեխանիկական և էլեկտրամագնիսական համանման մեծություններ: Կոնտուրում ազատ տատանումների պարբերության (Թոմսոնի) բանաձևը (առանց արտածման): Կոնտուրում ազատ տատանումների ընթացքում լիցքի, լարման և հոսանքի ուժի` ժամանակից ունեցած կախման բանաձևերը (առանց արտածման):

63 (5 միավոր). Փոփոխական հոսանք: Պարբերական հոսանք: Սինուսոիդական հոսանք: Հաղորդչում չմարող սինուսոիդական հոսանքի առաջացման պայմանը: Էլեկտրաէներգիայի հաղորդումը: Ջերմային կորուստների անխուսափելիությունը էլեկտրաէներգիայի հաղորդման ընթացքում: Կորուստների նվազեցման ուղիները: Փոփոխական հոսանքի լարման բարձրացման և ցածրացման անհրաժեշտությունը: Փոփոխական հոսանքի տրանսֆորմատոր (կառուցվածքը, աշխատանքի սկզբունքը): Տրանսֆորմատորի աշխատանքը պարապ ընթացքի ռեժիմում: Տրանսֆորմացիայի գործակից: Բարձրացնող և ցածրացնող տրանսֆորմատորներ:

64 (5 միավոր). Մաքսվելի վարկածը: Փոփոխական էլեկտրական դաշտը որպես մագնիսական դաշտի աղբյուր: Գաղափար էլեկտրամագնիսական դաշտի մասին: Ժամանակի ընթացքում չփոփոխվող էլեկտրական և մագնիսական դաշտերը որպես էլեկտրամագնիսական դաշտի առանձին դրսևորումներ: Փոփոխական էլեկտրամագնիսական դաշտ: Էլեկտրամագնիսական ալիք: Ներդաշնակության օրենքով փոփոխվող էլեկտրամագնիսական ալիք: Էլեկտրական դաշտի լարվածության և մագնիսական դաշտի ինդուկցիայի վեկտորների տատանումներն էլեկտրամագնիսական ալիքում: Ալիքի երկարություն: Վակուումում էլեկտրամագնիսական ալիքի տարածման արագությունը:

 

10. ՕՊՏԻԿԱ

 

65 (5 միավոր). Լուսային ճառագայթ: Լույսի ուղղագիծ տարածման օրենքը, այդ օրենքի փորձնական ապացույցների օրինակներ (ստվերի և կիսաստվերի առաջացումը): Լույսի անդրադարձման երևույթը: Հայելային անդրադարձում, հայելային անդրադարձման անհրաժեշտ պայմանը, հարթ հայելի: Ցրիվ անդրադարձում: Լույսի անդրադարձման օրենքները, այդ օրենքների փորձնական ապացույցները: Լուսային ճառագայթի շրջելիության հատկությունը: Պատկերի կառուցումը հարթ հայելում:

66 (5 միավոր). Լույսի բեկման երևույթը: Լույսի բեկման օրենքները, դրանց փորձնական ապացույցները: Միջավայրի բեկման ցուցիչ, նրա ֆիզիկական իմաստը: Ճառագայթների ընթացքը հարթ զուգահեռ թիթեղում: Ճառագայթների ընթացքը եռանկյուն պրիզմայում: Լույսի լրիվ անդրադարձման երևույթը: Լրիվ անդրադարձման սահմանային անկյուն:

67 (4 միավոր). Ոսպնյակներ: Հավաքող և ցրող ոսպնյակներ, նրանց տեսակները: Ոսպնյակի օպտիկական առանցք, օպտիկական կենտրոն, կիզակետ, կիզակետային հեռավորություն, կիզակետային հարթություն: Ոսպնյակի օպտիկական ուժ, դրա միավորը, միավորի սահմանումը: Բարակ ոսպնյակ: Ճառագայթների ընթացքը հավաքող և ցրող բարակ ոսպնյակներում:

68 (5 միավոր). Պատկերի կառուցումը հավաքող ոսպնյակում, երբ առարկան գտնվում է` ա) ոսպնյակի և նրա կիզակետի միջև, բ) ոսպնյակի կիզակետի և կրկնակի կիզակետի միջև, գ) ոսպնյակի կրկնակի կիզակետից դուրս: Պատկերի կառուցումը ցրող ոսպնյակում: Բարակ ոսպնյակի բանաձևը: Ոսպնյակի բանաձևից ստացվող մասնավոր դեպքեր հավաքող ոսպնյակի համար, երբ առարկան գտնվում է` ա) ոսպնյակից շատ հեռու, բ) ոսպնյակի կրկնակի կիզակետային հեռավորության վրա, գ) ոսպնյակի կիզակետում: Ոսպնյակի խոշորացում, խոշորացման բանաձևը:

 

11. ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱ

 

69 (5 միավոր). Ջերմային ճառագայթում: Պլանկի վարկածը: Պլանկի հաստատուն, դրա թվային արժեքը: Լույսի քվանտ` ֆոտոն, դրա էներգիան և իմպուլսը: Ֆոտոէֆեկտ, դրա ուսումնասիրությունը: Ֆոտոէֆեկտի վոլտ-ամպերային բնութագիծը: Հագեցման ֆոտոհոսանք: Կասեցնող լարում: Ֆոտոէլեկտրոնների առավելագույն կինետիկ էներգիայի չափումը: Ֆոտոէֆեկտի օրենքները: Ֆոտոէֆեկտի կարմիր սահման:

70 (5 միավոր). Ֆոտոէֆեկտի դասական մեկնաբանման անհնարինությունը: Ելքի աշխատանք, դրա կախումը նյութի տեսակից: Այնշտայնի հավասարումը ֆոտոէֆեկտի համար: Ֆոտոէֆեկտի օրենքների բացատրությունը Այնշտայնի հավասարման հիման վրա: Ֆոտոէֆեկտի կարմիր սահմանի և ելքի աշխատանքի կապը:

 

12. ԱՏՈՄ ԵՎ ԱՏՈՄԻ ՄԻՋՈՒԿ

 

71 (4 միավոր). Ատոմի կառուցվածքն ըստ Թոմսոնի: Լույսի ճառագայթումը թոմսոնյան ատոմի կողմից: Ռեզերֆորդի փորձերը, դրանց արդյունքների բացատրությունը Ռեզերֆորդի կողմից: Ատոմի մոլորակային մոդելը: Ատոմի մոլորակային մոդելի և դասական ֆիզիկայի հակասությունը:

72 (4 միավոր). Բորի կանխադրույթները: Ատոմի էներգիական մակարդակներ (վիճակներ): Հիմնական և ոչ հիմնական վիճակներ: Լույսի ճառագայթումն ու կլանումը ատոմի կողմից: Բորի տեսության դժվարությունները:

73 (5 միավոր). Ատոմի միջուկի կառուցվածքը: Միջուկի զանգվածը` արտահայտված նուկլոնների զանգվածների միջոցով: Միջուկի զանգվածային թիվ: Իզոտոպներ: Ջրածնի իզոտոպները: Միջուկային ուժեր, նրանց ուժգնությունը և հատկությունները: Ատոմի միջուկի կապի էներգիան: Զանգվածի պակասորդ: Կապի տեսակարար էներգիա, դրա կախումը զանգվածային թվից, այդ կախման գրաֆիկը:

74 (4 միավոր). Ռադիոակտիվության հայտնագործումը: Ծանր միջուկների փոխակերպումները` բնական ռադիոակտիվություն: Ռադիոակտիվ նյութեր: Էներգիայի անջատումը ռադիոակտիվ ճառագայթման հետևանքով: Ալֆա-ճառագայթում: Ալֆա-մասնիկներ, դրանց բնույթը: Ալֆա-տրոհման բացատրությունը: Բետա-ճառագայթում: Բետա-մասնիկներ, դրանց բնույթը: Բետա-տրոհման բացատրությունը:

 

«ՖԻԶԻԿԱ-II» ՏԱՐԲԵՐԱԿԻ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՑԱՆԿ

 

«Ֆիզիկայի խնդիրների ժողովածու բուհ ընդունվողների համար»

(Ռ.Ավագյան և ուրիշներ, Երևան, Լույս, 1996)

 

1-72, 75-93, 96-102, 104-110, 112-203, 205, 208-213, 215-228, 233-235, 239-243, 247, 249-252, 254-261, 263-268, 270-279, 281-334, 336-341, 343-366, 368-384, 386-400, 424-463, 465-479, 484:

488-514, 521-551, 554-560, 563-571, 574, 575, 579-607, 613-616, 619-632, 636, 638-651, 655-674:

675-685, 692-695, 703-707, 716-725, 729-744, 754-790, 792-807, 809, 810, 813-843, 845-849, 852, 855-869, 871-882, 887-896, 899, 900, 904-910, 914-916, 919-925:

926-938, 940-942, 944-956, 965-980, 982-987, 990-1008:

1010-1037, 1049-1051, 1055-1061, 1064-1080, 1082-1091, 1095-1106, 1113-1139, 1143-1155:

 

«Ֆիզիկայի խնդիրների և հարցերի ժողովածու, 9-10»

(Ռ.Հովհաննիսյան և ուրիշներ, Երևան, Լույս, 2000)

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Ա.Վ. Պյորիշկին, Ն.Ա. Ռոդինա, Ֆիզիկա-7, Երևան, Լույս, 1999:

2. Ա.Վ. Պյորիշկին, Ն.Ա. Ռոդինա, Ֆիզիկա-8, Երևան, Լույս, 1999:

3. Ա. Կիրակոսյան, Ա. Մամյան, Ֆիզիկա-9, Երևան, Լույս, 2000:

4. Գ.Գ. Մելիքյան, Ռ.Գ. Գաբրիելյան, Ֆիզիկա-10, Երևան, Լույս, 2000:

5. Է.Մ. Ղազարյան և ուրիշներ, Ֆիզիկա. հարցերի և առաջադրանքների ժողովածու, Երևան, Միտք, 1998:

6. Ռ.Մ. Ավագյան և ուրիշներ, Ֆիզիկայի խնդիրների ժողովածու բուհ ընդունվողների համար, Երևան, 1996:

7. Ռ. Հովհաննիսյան և ուրիշներ, Ֆիզիկայի խնդիրների և հարցերի ժողովածու 9-10, Երևան, Լույս, 2000:

 

ՔԻՄԻԱ

 

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՔԻՄԻԱ

 

Ատոմամոլեկուլային ուսմունքը: Ատոմ, քիմիական տարր, մոլեկուլ: Պարզ և բարդ նյութ: Քիմիական նյութի բանաձև: Այն արտահայտելու տարբեր ձևեր: Ալոտրոպիա: Զանգվածի ատոմական միավոր: Հարաբերական ատոմային և մոլեկուլային զանգված: Ավոգադրոյի թիվ: Մոլը որպես նյութի քանակի միավոր: Ավոգադրոյի օրենքը և գազի մոլային ծավալը: Գազային նյութի հարաբերական խտություն: Գազային նյութի մոլեկուլային զանգվածի որոշումն ըստ նրա հարաբերական խտության:

Խառնուրդներ և քիմիական միացություններ: Բաղադրության հաստատունության օրենքը: Միացության մեջ քիմիական տարրի զանգվածային բաժինը: Հաշվումներ ըստ նյութի բանաձևի: Քիմիական ռեակցիա: Էներգիայի և զանգվածի պահպանման օրենքը: Նշանակությունը քիմիայում: Քիմիական հավասարում:

Ատոմի կառուցվածքը. միջուկ, էլեկտրոն: Ատոմի միջուկի բաղադրությունը. պրոտոն, նեյտրոն: Իզոտոպներ: Ատոմների էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքը (մակարդակ, ենթամակարդակ, օրբիտալ): Էլեկտրոնային բանաձև: Մակարդակների և ենթամակարդակների պատկերումը բջիջների տեսքով:

Քիմիական տարրերի հատկությունների փոփոխության պարբերական բնույթը: Պարբերականության օրենքի ժամանակակից ձևակերպումը: Քիմիական տարրերի հատկությունների պարբերականությունն արտահայտող համակարգը. պարբերություն, խումբ, ենթախումբ: Տարրերի հատկությունների կախումը համակարգում դրանց գրաված դիրքից: Ատոմի շառավիղ: Էլեկտրաբացասականություն:

Քիմիական կապ: Քիմիական կապի առաջացումը էլեկտրոնային զույգի ընդհանրացումով: Կովալենտ կապ. ոչ բևեռային և բևեռային: Կովալենտ կապի առաջացման դոնորա-ակցեպտորային մեխանիզմը: Կովալենտ կապի հատկությունները: Իոնական, մետաղական և ջրածնային կապ: Վալենտականություն և օքսիդացման աստիճան: Միջմասնիկային կապերի բնույթը բյուրեղներում. ատոմական, մոլեկուլային, իոնական բյուրեղներ, բյուրեղներ մետաղական կապով: Բյուրեղային նյութերի հատկությունները:

Քիմիական ռեակցիաների դասակարգումը. միացման, քայքայման, տեղակալման, փոխանակման, իզոմերացման: Օքսիդա-վերականգնման ռեակցիաներ: Քիմիական ռեակցիաների ջերմային էֆեկտը: Ջերմաքիմիական հավասարումներ:

Քիմիական ռեակցիայի արագությունը: Արագության կախումը փոխազդող նյութերի բնույթից, կոնցենտրացիայից և ջերմաստիճանից: Կատալիզ և կատալիզատոր: Դարձելի քիմիական ռեակցիաներ: Քիմիական հավասարակշռություն և դրա տեղաշարժի պայմանները: Հավասարակշռության տեղաշարժը կախված ջերմաստիճանից, ռեակցող նյութերի կոնցենտրացիայից, ճնշումից:

Լուծույթներ: Լուծիչ և լուծված նյութ: Չհագեցած, հագեցած և գերհագեցած լուծույթներ: Լուծելիություն: Կախումը լուծվող նյութի բնույթից, ջերմաստիճանից: Գազային նյութի լուծելիության կախումը ճնշումից: Լուծույթում լուծված նյութի զանգվածային բաժինը (%): Լուծույթի մոլային կոնցենտրացիա:

Էլեկտրոլիտային դիսոցում: Էլեկտրոլիտային դիսոցման տեսության դրույթները: Դիսոցման աստիճան: Թույլ և ուժեղ էլեկտրոլիտներ: Թթուները, հիմքերը և աղերը ըստ էլեկտրոլիտային դիսոցման տեսության: Իոնափոխանակման ռեակցիաներ: Ռեակցիաների իոնական հավասարումներ:

Էլեկտրոլիզ: Էլեկտրոլիզը որպես օքսիդա-վերականգնման ռեակցիա: Ջրային լուծույթների և հալույթների էլեկտրոլիզը: Կատոդի և անոդի վրա ընթացող պրոցեսներ: Մետաղների էլեկտրաքիմիական լարվածության շարքը, կիրառական նշանակությունը:

Օքսիդներ: Թթվային, հիմնային և ամֆոտեր օքսիդներ: Օքսիդների անվանակարգումը, ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները:

Թթուներ: Սահմանումը, դասակարգումը, անվանակարգումը, ստացման եղանակները, ընդհանուր հատկությունները: Թթուների հայտնաբերման որակական ռեակցիաները:

Հիմքեր: Սահմանումը, անվանակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները: Ալկալիների ստացումը, հատկությունները, հայտնաբերման որակական ռեակցիաները:

Աղեր: Սահմանումը, դասակարգումը, անվանակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները: Աղերի հիդրոլիզը:

 

ԱՆՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՔԻՄԻԱ

 

Ջրածին: Ատոմի և մոլեկուլի կառուցվածքը, տարածվածությունը բնության մեջ, ստացման լաբորատոր և արդյունաբերական եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Կիրառումը:

Ջուր: Մոլեկուլի կառուցվածքը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Բյուրեղահիդրատներ:

Հալոգենների ընդհանուր բնութագիրը: Ֆտորի, բրոմի և յոդի հատկությունների համեմատումը քլորի հատկությունների հետ: Հալոգենների միացությունները բնության մեջ, կիրառությունը:

Քլոր: Ատոմի և մոլեկուլի կառուցվածքը: Քլորը բնության մեջ, ստացման լաբորատոր և արտադրական եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Քլորի և դրա միացությունների կիրառությունները: Քլորաջրածին. ստացումը և հատկությունները: Աղաթթու. քիմիական հատկությունները և կիրառությունը: Աղաթթվի աղերը և դրանց կիրառությունը: Քլորիդ-իոնի հայտնաբերման որակական ռեակցիան:

Պարբերական համակարգի 6-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը: Թթվածին. ատոմի կառուցվածքը: Թթվածինը բնության մեջ, ստացման լաբորատոր և արտադրական եղանակները, ալոտրոպիան, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Թթվածնի դերը բնության մեջ և կիրառությունը տեխնիկայում:

Ծծումբ: Ատոմի կառուցվածքը, բնական միացությունները, ալոտրոպիան, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Ծծմբաջրածին. ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Ծծմբական թթու. հատկությունները: Ծծմբական թթվի արտադրության հիմքում ընկած քիմիական ռեակցիաները: Ծծմբական թթվի աղերը, կիրառությունը: Սուլֆատ-իոնի հայտնաբերման որակական ռեակցիան:

Պարբերական համակարգի 5-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը: Ազոտ. ատոմի և մոլեկուլի կառուցվածքը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Ամոնիակ. մոլեկուլի կառուցվածքը, ստացման լաբորատոր և արտադրական եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Ամոնիումային աղեր: Ամոնիում-իոնի հայտնաբերման որակական ռեակցիան:

Ազոտի (II) և (V) օքսիդները, ստացումը և հատկությունները: Ազոտական թթու. ստացումը և հատկությունները: Ազոտական թթվի քիմիական հատկությունների առանձնահատկությունները: Ազոտական թթվի աղերը: Ազոտական պարարտանյութեր:

Ֆոսֆոր: Ատոմի կառուցվածքը, բնական միացությունները, ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Ֆոսֆորի (V) օքսիդ. ստացումը և հատկությունները: Օրթոֆոսֆորական թթու. ստացումը և հատկությունները: Ֆոսֆորական պարարտանյութեր:

Պարբերական համակարգի 4-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը: Ածխածին. ատոնի կառուցվածքը, ալոտրոպիան, քիմիական հատկությունները: Ածխածնի (II) և (IV) օքսիդները. ստացումը և հատկությունները: Ածխաթթուն և դրա աղերը: Կարբոնատ-իոնի հայտնաբերման որակական ռեակցիան:

Սիլիցիում: Ատոմի կառուցվածքը, ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Սիլիցիումի (IV) օքսիդ: Սիլիցիումի բնական միացությունները, դրանց կիրառությունները տեխնիկայում:

Մետաղներ: Տեղը պարբերական համակարգում, ստացման եղանակները (պիրո, հիդրո և էլեկտրամետալուրգիա), ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Մետաղների կոռոզիան և դրա կանխումը:

Ալկալիական մետաղներ: Ընդհանուր բնութագիրը ըստ պարբերական համակարգում դրանց գրաված դիրքի և ատոմի կառուցվածքի: Նատրիումի և կալիումի ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Նատրիումի և կալիումի բնական միացությունները, կիրառությունները: Կալիումական պարարտանյութեր:

Պարբերական համակարգի 2-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը: Կալցիումի. ատոմի կառուցվածքը, բնական միացությունները, ստացման եղանակը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Ջրի կոշտությունը, այն վերացնելու եղանակները:

Ալյումինը և դրա միացությունները: Ալյումինի օքսիդ և հիդրօքսիդ, ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, ամֆոտերությունը: Ալյումինի և դրա միացությունների կիրառությունները:

Երկաթ: Ատոմի կառուցվածքը, բնական միացությունները, ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Երկաթի (II) և (III) օքսիդները և հիդրօքսիդները, ստացումը և հատկությունները: Թուջի և պողպատի ստացման հիմքում ընկած քիմիական ռեակցիաները: Երկաթի և դրա համաձուլվածքների դերը տեխնիկայում:

 

ՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՔԻՄԻԱ

 

Ուսումնասիրության առարկան: Օրգանական միացությունների դասակարգումը: Դրանց հատկությունների կախումը կառուցվածքից: Բուլտերովի տեսության հիմնական դրույթները: Իզոմերիա: Քիմիական կապի բնույթը օրգանական միացություններում: Կապի ճեղքման տեսակները (ազատ ռադիկալային և իոնական): Գաղափար ազատ ռադիկալների մասին:

Հագեցած ածխաջրածիններ: Հագեցած ածխաջրածինների (ալկանների) հոմոլոգիական շարքը, դրանց էլեկտրոնային և տարածական կառուցվածքը (sp3 հիբրիդացում): Ալկանների անվանակարգումը և իզոմերիան: Ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Հագեցած ածխաջրածինները բնության մեջ: Մեթան:

Էթիլենային ածխաջրածիններ (ալկեններ), sp2 հիբրիդացում, s և p կապերը: Անվանակարգումը և իզոմերիան: Էթիլենի ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը:

Ընդհանուր գաղափար բարձրամոլեկուլային միացությունների մասին: Մոնոմեր, պոլիմեր, պոլիմերման աստիճան, տարրական օղակ: Պոլիէթիլեն: Գաղափար դիենային ածխաջրածինների մասին: Բնական կաուչուկ, կառուցվածքը, քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Սինթետիկ կաուչուկ:

Ացետիլեն: Կառուցվածքը: sp հիբրիդացում, եռակի կապ: Ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը:

Բենզոլ: Էլեկտրոնային կառուցվածքը, քիմիական հատկությունները: Բենզոլի ստացման եղանակները, կիրառությունը:

Ածխաջրածինների բնական աղբյուրները: Նավթ, բնական և ուղեկցող գազեր: Նավթի թորումը: Նավթի կրեկինգը:

Սահմանային միատոմ սպիրտներ: Կառուցվածքը, անվանակարգումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Էթանոլ, ստացումը, հատկությունները և կիրառումը: Բազմատոմ սպիրտներ: Էթիլենգլիկոլ, գլիցերին:

Ֆենոլ: Կառուցվածքը, մոլեկուլում ատոմների փոխադարձ ազդեցությունը: Ֆենոլի քիմիական հատկությունները, դրանց համեմատությունը սպիրտների հատկությունների հետ: Ֆենոլի կիրառությունը:

Ալդեհիդներ: Կառուցվածքը, անվանակարգումը և քիմիական հատկությունները: Մրջնալդեհիդի և քացախալդեհիդի ստացումը և կիրառությունը: Ալդեհիդների հայտնաբերման որակական ռեակցիան: Պոլիկոնդենսացում:

Կարբոնաթթուներ: Կարբօքսիլ խմբի կառուցվածքը: Կարբոնաթթուների ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Միահիմն կարբոնաթթուներ, մրջնաթթու (առանձնահատկությունները): Քացախաթթու, ստեարինաթթու, օլեինաթթու:

Էսթերներ: Կառուցվածքը, ստացումը և քիմիական հատկությունները: ճարպերը որպես էսթերներ: ճարպերը բնության մեջ, դրանց քիմիական վերամշակումը: Օճառներ:

Ածխաջրեր: Գլյուկոզ, մոլեկուլի կառուցվածքը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Գլյուկոզը բնության մեջ, կարևորությունը: Սախարոզ, հատկությունները, սախարոզի հիդրոլիզը, կիրառությունները: Օսլա և թաղանթանյութ: Քիմիական հատկությունները: Դրանց դերը բնության մեջ և կիրառությունը տեխնիկայում:

Ամիններ: Ամինները որպես օրգանական հիմքեր, նրանց փոխազդեցությունը ջրի և թթուների հետ: Անիլին, ստացումը և հատկությունները:

Ամինաթթուներ: Կառուցվածքը, ստացումը և քիմիական հատկությունները: Ալֆա-ամինաթթուները որպես սպիտակուցների կառուցվածքային միավորներ: Սպիտակուցների կառուցվածքը և կենսաբանական նշանակությունը: Գաղափար արհեստական և սինթետիկ մանրաթելերի մասին: Կապրոն:

 

Բոլոր թեմաների վերաբերյալ առաջարկվում են վարժություններ և խնդիրներ:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Լ. Սահակյան, Վ. Ադամյան, Քիմիա (7,8) Եր., «Արևիկ», 2001թ.

2. Ա. Ավետիսյան, Լ. Խաչատրյան, Քիմիա (9) Եր., «Միտք», 2001 թ.

3. Ա. Խաչատրյան, Ֆ. Գրիգորյան, Քիմիա (10), Եր., «Միտք», 2001 թ.

4. Լ. Սահակյան, Ա. Խաչատրյան, Ն. Բեյլերյան, Վ. Սարգսյան, Քիմիայի շտեմարան, Եր., «Զանգակ - 97», 1998 թ., 2001թ.

5. Լ. Սահակյան, Ռ. Ասատրյան, Կ. Ավետիսյան «Քիմիա» մաս 1, Եր., «Զանգակ-97» 1999 թ.

 

Քննական տոմսի կառուցվածքը և գնահատման սկզբունքները

 

Մասնագիտական տոմսը ներառում է.

 

1. 10 տեստային հարցեր, որոնք գնահատվում են մեկական միավոր (կախված պատասխանի լրիվության աստիճանից կարող են գնահատվել 0,25, 0,5, 0,75 և 1 միավոր) և վերցված են գործող «Քիմիայի շտեմարան»-ի տեստերից: Հաշվարկային բնույթի տեստերում, եթե լուծման ընթացքը ճիշտ է, սակայն կատարվել է թվաբանական սխալ, հարցը պետք է գնահատվի 0,75 միավոր: Բոլոր դեպքերում անհրաժեշտ է հիմնավորել պատասխանները:

2. Փոխարկումների 2 շղթաներ` անօրգանական և օրգանական քիմիայից, յուրաքանչյուրը 5 քայլից: Յուրաքանչյուր շղթան գնահատվում է 1 միավոր, քիմիական ռեակցիայի ճիշտ կազմված ամեն մի հավասարումը` 0,2 միավոր:

3. 1 խնդիր համապատասխան գլուխների երկրորդ բաժիններից (գնահատվում է երկուական միավոր` 0,5 քայլով) և երկու խնդիր երրորդ բաժիններից (գնահատվում են 3 միավոր` 0,5 քայլով): Խնդրի լուծման ճիշտ ընթացքը, եթե այլ գործողություններ արված չեն, գնահատել 0,5 միավոր: Միայն թվաբանական սխալի դեպքում` առավելագույն միավորից հանել 0,5 միավոր:

Միավորների առավելագույն գումարը 20-ն է: Քննական ժամաքանակը` 240 րոպե:

Տեստերի պատասխաններում հիմնավորումները և բացատրությունները պարտադիր են:

Քննական տոմսերը կազմելիս անհրաժեշտ է ընտրել այնպիսի հարցեր և խնդիրներ, որոնք ձևակերպված են հստակ և բարդ մաթեմատիկական հաշվարկներ չեն պահանջում:

 

Նմուշ

Մասնագիտական

Բոլոր հարցերին տալ հիմնավորումներ և բացատրություններ

 

ՏՈՄՍ 1

 

1. Քանի՞ լիտր ազոտ պետք է խառնել 1 լ օդին, որպեսզի թթվածնի ծավալային բաժինը փոքրանա 2 անգամ: Օդում թթվածնի ծավալային բաժինն ընդունել 20 %: Պատասխանը հիմնավորել հաշվարկով:

1. 0,5,  3. 1,5,

    2. 1,     4. 0,25:

 

2. Հետևյալ նյութերից որի՞ մեջ է կապարի զանգվածային բաժինը նվազագույնը.

1. Pb3O4, 2. PbO, 3. PbCO3, 4. PbSO4:

 

3. Ավարտել ռեակցիաների հավասարումները, ընտրել այն ռեակցիան, որում ծծմբի միացությունը վերականգնիչ է և տեղադրել գործակիցներն էլեկտրոնային հաշվեկշռի եղանակով.

H2SO4(խիտ)+C ->

SO2+Br2+H2O ->

 

Պատասխանում ընտրված ռեակցիայում օքսիդացման հետևանքով ստացված նյութի մոլային զանգվածն է (գ/մոլ).

1. 98, 2. 81, 3. 160, 4. 64:

 

4. A+B=D համասեռ ռեակցիայի արագության հավասարումն ունի հետևյալ արտահայտությունը. V=k CA CB: Արագության հաստատունի չափողականությունը կլինի.

1. լ/մոլ վրկ, 2. մոլ/լ վրկ 3. վրկ-1, 4. մոլ2/լ2 վրկ:

 

5. Սենյակային ջերմաստիճանում և նորմալ ճնշման տակ ո՞ր խառնուրդը կպահպանվի մթության մեջ. 1) ֆտորի և ջրածնի, 2) բրոմի և ջրածնի, 3) քլորաջրածնի և բրոմաջրածնի, 4) յոդաջրածնի և քլորի, 5) ֆտորաջրածնի և բրոմի:

    1. 2, 3, 5,    2. 1, 4,    3. 2, 3, 4, 5,    4. 3, 4, 5:

 

6. Ըստ էլեկտրոնային կառուցվածքի ո՞ր հալոգենի և ո՞ր ալկալիական մետաղի իոններին է նման ազոտի (-3) լիցք կրող իոնը.

    1. Cl-, Na+,    2. F-, Li+,    3. F-, Na+,    4. Br-, K+:

 

7. Երկու փորձանոթում գտնվում են պղնձի սուլֆատի որոշակի զանգվածներով լուծույթներ: Առաջինի մեջ մտցրել են երկաթի, իսկ երկրորդի մեջ` ցինկի հայտնի զանգվածներով թիթեղներ: Որոշ ժամանակ անց թիթեղները հանել են լուծույթներից և կշռել` ինչպես թիթեղները, այնպես էլ փոխարկումներից հետո մնացած լուծույթները: Պարզվել է, որ երկու փորձանոթների լուծույթների զանգվածները փոխվել են նույն չափով, իսկ երկաթի թիթեղի զանգվածի փոփոխությունը կազմել է a գ, ցինկի թիթեղինը` b գ: Վերջիններս փոխհարաբերում են իրար այսպես.

    1. a=b,    2. a>b,    3. a

 

8. Թվարկված նյութերից` 1) 2-մեթիլպրոպան, 2) տոլուոլ, 3) բութան, 4) 2,2-դիմեթիլպենտան, ո՞րն է պարունակում առավելագույն թվով առաջնային ածխածնի ատոմներ.

1. 2,  3. 3, 2. 4,  4. 1:

 

9. Ինչպե՞ս կարելի է իրականացնել 1-պրոպանոլից ացետոնի ստացումը: Նշել այդ գործընթացի ստորև բերված փուլերի ճիշտ հաջորդականության համարը.

1. ջրի պոկում, օքսիդացում, վերականգնում,

2. ջրի պոկում, ջրի միացում, օքսիդացում,

3. օքսիդացում, վերականգնում, ջրի պոկում,

4. ջրի պոկում, ջրի միացում, վերականգնում:

Գրել ռեակցիաների հավասարումները:

 

10. RCOOR' կառուցվածքով էսթերը հանդես է գալիս 9 իզոմեր էսթերների ձևով: Ընդ որում, սահմանային շարքի ռադիկալներից մեկը կարող է լինել ջրածնի ատոմ: Գտնել R և R' ռադիկալներում ածխածնի ատոմների գումարային թիվը.

1. 3,  3. 5, 2. 4,  4. 6:

 

11. Գրել փոխարկումների ռեակցիաները, նշելով պայմանները

ա) NH3 -> NH4HCO3 -> NaHCO3 -> Na2CO3 -> NaHCO3 -> NaCL

բ) CaC2 -> ? -> բենզոլ -> ? -> անիլին HCl -> ?

 

12. Քանի՞ գրամ բյուրեղահիդրատ` Cr2 (SO4)3 . 18H2O և քրոմի (III) սուլֆատի 15 % -անոց լուծույթ պետք է վերցնել նույն աղի 795 գ 20%-անոց լուծույթ պատրաստելու համար:

 

13. Գլիցինի և ալանինի որոշակի զանգվածով խառնուրդն էսթերացնելու համար պահանջվել է 11,5 գ էթիլսպիրտ: Ստացված էսթերների խառնուրդը նատրիումի հիդրօքսիդի հետ փոխազդումից հետո ստացվել է նատրիումական աղերի 25 գ խառնուրդ: Որոշել գլիցինի նյութաքանակը ելային խառնուրդում:

 

14. 5 լիտր տարողությամբ փակ անոթում փոխազդեցության մեջ է դրվել 22,4 ածխածնի (II) օքսիդը որոշակի զանգվածով քլորի հետ: Որոշել քլորի սկզբնական զանգվածը (գ), եթե ռեակցիան սկսվելուց 3 վրկ հետո ստացված գազային խառնուրդի խտությունն ըստ ջրածնի 30,5 է, իսկ ֆոսգենի առաջացման արագությունը` 0,02 մոլ/լ.վրկ:

 

Նմուշ

Մասնագիտական

Բոլոր հարցերին տալ հիմնավորումներ և բացատրություններ

 

ՏՈՄՍ 2

 

1. Քանի՞ լիտր թթվածնին պետք է ավելացնել 1լ օդին, որպեսզի թթվածնի ծավալային բաժինը մեծանա 1,25 անգամ: Օդում թթվածնի ծավալային բաժինը 20% է: Պատասխանը հիմնավորել հաշվարկով

1. 0,02,  3. 0,051, 2. 0,04,  4. 0,067:

 

2. Քանի՞ տարբեր բաղադրությամբ ածխածնի (IV) օքսիդի մոլեկուլներ կարելի է ստանալ ածխածնի 12C և թթվածնի 16O, 17O, 18O իզոտոպներից: Գրել օքսիդների բանաձևերը

1. 3,  3. 5, 2. 4,  4. 6:

 

3. Ալյումինի սուլֆատի և կալիումի սուլֆիդի լուծույթները խառնելիս առաջանում է նստվածք: Բացատրել վերջինիս առաջացման պատճառը: Պատասխանում նստած նյութի մոլեկուլում պարունակվող ատոմների գումարային թիվն է.

1. 3, 3. 7, 2. 5, 4. 17:

 

4. Տարբեր փորձանոթներում գտնվում են կալիումի նիտրատի, նիտրիտի և պերմանգանատի լուծույթներ: Օգտագործելով միայն նշված լուծույթները տարբերել դրանք: Գրել ռեակցիայի հավասարումը և նշել օքսիդացման հետևանքով ստացված նյութի մոլային զանգվածը (գ/մոլ).

1. 56,  3. 101, 2. 87,  4. 158:

 

5. Մեկական մոլ քլորաջրածինը և ամոնիակը փոխազդեցության մեջ են դրել իրար հետ և ստացվածը լուծել ջրում: Որոշ ժամանակ մնալուց հետո վերջինիս մեջ մտցված լակմուսը.

 

1. կարմրում է,  3. գունաթափվում է,

    2. կապտում է,    4. դառնում է մանուշակագույն:

 

6. Չգրգռված վիճակում սիլիցիումի ատոմն արտաքին էլեկտրոնային թաղանթում ունի հետևյալ թվով ազատ օրբիտալներ.

    1. 1,     2. 2,     3. 5,     4. 6:

 

7. Երկու փորձանոթների մեջ գտնվում են պղնձի սուլֆատի նույն զանգվածով լուծույթներ: Մեկի մեջ լցրել են 0,1 մոլ կադմիումի, իսկ մյուսի մեջ` նույնքան քրոմի փոշի: Երկու դեպքում էլ ավելացրած փոշիները փոխազդել են ամբողջությամբ: Գոյացած նստվածքները հեռացնելուց հետո լուծույթների զանգվածները կազմել են համապատասխանաբար a և b գ: Սրանք փոխհարաբերում են իրար այսպես.

    1. a-b=0,    2. a-b>0,    3. a-b<0,    4. a=0,5b:

 

8. Ո՞ր ալկենները բրոմաջրածնի հետ փոխազդելիս կառաջացնեն 3-բրոմ-3-մեթիլ-հեքսան: Գրել ռեակցիաների հավասարումները: Այդ ալկենների թիվն է.

    1. 3,     2. 2,     3. 1,     4. 4:

 

9. Քացախաթթվի էսթերներից մեկը կարևոր մոնոմեր է: Դրա 4,3 գ-ը կարող է միացնել 8գ բրոմ: Մոնոմերի մոլեկուլում s- կապերի թիվը հավասար է.

    1. 10,     2. 12,     3. 11,     4. 9:

 

10. Երկու հաջորդական ռեակցիաներով` սպիրտային խմորում և սպիրտի դեհիդրատացում, գլյուկոզը փոխարկել են էթիլենի: Գրել դրանց հավասարումները: Պատասխանում մեկ մոլ գլյուկոզից ստացված էթիլենի ծավալն է լիտրերով.

    1. 11,2,    2. 22,4,    3. 33,6,    4. 44,8:

 

11. Գրել փոխարկումների ռեակցիաները, նշելով պայմանները

12. Պետք է պատրաստել տրված աղի 1000գ 20%-անոց լուծույթ: Քանի՞ գրամ այդ աղի բյուրեղահիդրատ և ջուր պետք է վերցնել, եթե հայտնի է, որ 239,5գ բյուրեղահիդրատում աղի զանգվածը 79,5 գրամով ավել է ջրի զանգվածից:

 

13. Էթիլենային շարքի երկու աշխաջրածինների հավասարամոլային խառնուրդի խտությունն ըստ ջրածնի 17,5 է: Գտնել այդ ածխաջրածինների բանաձևերը, եթե հայտնի է, որ նշված խառնուրդում ածխաջրածիններից մեկի զանգվածը 2,5 անգամ փոքր է խառնուրդի զանգվածից:

 

14. Կալցիումի նիտրիդի և հիդրիդի 42,2 խառնուրդի հիդրոլիզի համար պահանջվել է 32,4 գ ջուր: Հիդրոլիզի գազային արգասիքները բարձր ջերմաստիճանում լրիվ փոխազդել են որոշակի զանգվածով պղնձի (II) օքսիդի հետ` վերականգնելով այն: Հաշվել ջերմության այն քանակը (կՋ), որը կանջատվի պարզ նյութերից այդ զանգվածով պղնձի (II) օքսիդ առաջանալիս, եթե ջերմաքիմիական հավասարումն է.

Cu(պ)+1/2O2(գ)= CuO(պ)+215,5 կՋ:

 

Քիմիա

Քննական տոմսի կառուցվածքը և գնահատման սկզբունքները

 

Ոչ մասնագիտական տոմսը ներառում է.

 

1. 10 տեստային հարցեր, որոնք գնահատվում են մեկական միավոր (կախված պատասխանի լրիվության աստիճանից կարող են գնահատվել 0,25, 0,5, 0,75 և 1 միավոր) և վերցված են գործող «Քիմիայի շտեմարան»-ի 1-ին մակարդակի տեստերից: Հաշվարկային բնույթի տեստերում, եթե լուծման ընթացքը ճիշտ է, սակայն կատարվել է թվաբանական սխալ, հարցը պետք է գնահատվի 0,75 միավոր: Բոլոր դեպքերում անհրաժեշտ է հիմնավորել պատասխանները:

2. Փոխարկումների 2 շղթաներ` անօրգանական և օրգանական քիմիայից, յուրաքանչյուրը 4 քայլից: Յուրաքանչյուր շղթան գնահատվում է 1 միավոր, քիմիական ռեակցիայի ճիշտ կազմված ամեն մի հավասարումը` 0,25 միավոր:

3. Մեկ վարժություն շտեմարանից, որը գնահատվում է 1 միավոր` 0,25 քայլով:

4. Երկու խնդիր համապատասխան գլուխների առաջին բաժիններից (գնահատվում են

երկուական միավոր` 0,5 քայլով) և մեկ խնդիր երկրորդ բաժիններից (գնահատվում է 3 միավոր` 0,5 քայլով): Խնդրի լուծման ճիշտ ընթացքը, եթե այլ գործողություններ արված չեն, գնահատել 0,5 միավոր: Միայն թվաբանական սխալի դեպքում` առավելագույն միավորից հանել 0,5 միավոր:

Միավորների առավելագույն գումարը 20-ն է: Քննական ժամաքանակը` 240 րոպե:

Գտնում ենք, որ անհրաժեշտ է ապահովել քննական տոմսերի դժվարության այնպիսի աստիճան, որ մինչև անգամ հատուկ պատրաստվածություն չունեցող դիմորդն իր դպրոցական գիտելիքներով կարողանա հաղթահարել ընդունելության քննությունների շեմը:

Տեստերի պատասխաններում հիմնավորումները և բացատրությունները պարտադիր են:

Քննական տոմսերը կազմելիս անհրաժեշտ է ընտրել այնպիսի հարցեր և խնդիրներ, որոնք ձևակերպված են հստակ և բարդ մաթեմատիկական հաշվարկներ չեն պահանջում:

 

Նմուշ

Ոչ մասնագիտական

Բոլոր հարցերին տալ հիմնավորումներ և բացատրություններ

 

ՏՈՄՍ 1

 

1. Մոլեկուլները.

1. նյութի քիմիապես բաժանելի մասնիկներ են,

2. նյութի քիմիապես անբաժանելի մասնիկներ են,

3. մասնիկներ են, որոնք կազմված են ավելի փոքր մասնիկներից` միջուկներից,

4. մասնիկներ են, որոնցից կազմված են իոնական միացությունները:

 

2. Շոգիացման միջոցով կարելի է իրարից բաժանել հետևյալ խառնուրդի բաղադրիչները.

1. ամոնիումի հիդրօքսիդի ջրային լուծույթ,

2. մրջնաթթվի ջրային լուծույթ,

3. կալիումի քլորիդի ջրային լուծույթ,

4. մրջնալդեհիդի սպիրտային լուծույթ:

 

3. Ֆիզիկական երևույթ է.

1. լուցկու այրումը,

2. պղտորության անհետացումը, երբ թարմ ստացված կալցիումի կարբոնատի սուսպենզիայի մեջ անցկացվում է ածխաթթու գազ,

3. ծավալի ընդարձակումը` ջուրը սառույցի վերածվելիս,

4. պինդ նատրիումի հիդրօքսիդի վերածվելը փոշու` օդում երկարատև մնալիս:

 

4. 20գ NaOH լուծել են 80գ ջրում: Որքա՞ն է լուծված նյութի զանգվածային բաժինը (%) լուծույթում.

    1. 8,    3. 15,

2. 10,   4. 20:

 

5. Ի՞նչ ծավալով ջրածին կանջատվի 1 մոլ ջրի և 1 մոլ միավալենտ մետաղի փոխազդեցությունից.

    1. 48,    3. 22,4,

2. 33,6,  4. 11,2:

 

Գրել ռեակցիայի հավասարումը և կատարել հաշվարկ:

 

6. Բնության մեջ պարզ նյութերի ձևով հանդիպում են հետևյալ տարրերը.

1)P 2)C, 3)Al, 4)Au, 5)Si, 6)S

 

Ճիշտ պատասխանը հետևյալ շարքերից մեկն է.

    1. 2,4,6,     3. 1,3,5,

2. 1,2,5,6,   4. 3,4:

 

7. 2 մոլ երկաթի վրա ավելցուկով վերցրած աղաթթվով ազդելիս անջատվող ջրածնի ծավալը (լ) հավասար է.

    1. 11,2    3. 33,6

2. 22,4,   4. 44,8:

 

Գրել ռեակցիայի հավասարումը:

 

8. Գրել մեթանի մոլեկուլի և ատոմային քլորի միջև ընթացող տարրական ռեակցիայի հավասարումը և նշել, թե կենտ էլեկտրոն ունեցող քանի՞ մասնիկ է գոյանում.

1. 4,  3. 2, 2. 3,  4. 1:

 

9. Քանի՞ էլեկտրոնային զույգ է պատկերվում մեթիլսպիրտի էլեկտրոնային բանաձևը ներկայացնելիս.

1. 9,  3. 5, 2. 7,  4. 2:

 

10. Գլյուկոզի սպիրտային խմորման ժամանակ անջատվել է 112լ գազ: Գրել ռեակցիայի հավասարումը: Պատասխանում խմորման ենթարկված գլյուկոզի նյութաքանակն է.

1. 2,  3. 5, 2. 10, 4. 2,5:

 

11.Գրել փոխարկումների ռեակցիաները, նշելով պայմանները.

գ) կազմել ստորև բերված նյութերի միջև (զույգ առ զույգ) ջրային միջավայրում ընթացող ռեակցիաների մոլեկուլային և կրճատ իոնական հավասարումները.

CaCl2, Na2CO3, HNO3, Fe2O3:

 

12. Պղինձն ունի երկու իզոտոպ` 63Cu և 65Cu: Բնական պղնձում դրանց մոլային բաժինները համապատասխանաբար հավասար են 73% և 27%: Որոշել պղնձի հարաբերական ատոմային զանգվածը:

 

13. 600գ 55%-անոց լուծույթ պատրաստելու համար ինչքա՞ն ջուր է պետք և ինչքա՞ն 87%-անոց լուծույթ:

 

14. Անվանել չհագեցած ածխաջրածինը, եթե դրա 1,62 գրամը լրիվ հիդրման ենթարկելու համար պահանջվում է 1,344լ ջրածին: Ելային ածխաջրածնի խտությունն ըստ ջրածնի 27 է:

 

Նմուշ

Ոչ մասնագիտական

Բոլոր հարցերին տալ հիմնավորումներ և բացատրություններ

 

ՏՈՄՍ 2

 

1. Պարզ նյութ է

1. ամոնիակաջուրը,  3. ալմաստը,

    2. ջուրը,           4. պրոպանը:

 

2. Տարրերի հարաբերական էլեկտրաբացասականության համար որպես միավոր պայմանականորեն ընդունված է հետևյալ տարրի էլեկտրաբացասականությունը`

    1. ջրածնի,    3. թթվածնի,

2. լիթիումի,  4. երկաթի:

 

3. Պարզեցման միջոցով կարելի է բաժանել

1. Երկաթի խարտուքը փայտաթեփից` դրանք ջրում թափահարելով,

2. ջրի մեջ լուծված կալիումի քլորիդը,

3. ջրի հետ խառնված քացախաթթուն,

4. ջրի հետ խառնված մեթանոլը:

 

4. Քիմիական երևույթի հետևանք կարելի է համարել

1. թթվածնի և ազոտի ստացումը հեղուկ օդից,

2. երկաթի ընդարձակումը` այն տաքացնելիս,

3. էլեկտրական հոսանքի առաջացումը գալվանական էլեմենտում,

4. մետաղների էլեկտրահաղորդականությունը:

 

5. Ջրածնի ստացման բերված եղանակներից ո՞րը կարելի է համարել արդյունաբերական եղանակ.

1. մետաղի և թթվի փոխազդեցությունը,

2. մետաղի և սպիրտի փոխազդեցությունը,

3. երկաթագոլորշային եղանակը,

4. մետաղի հիդրիդի հիդրոլիզը:

 

6. Գրել ֆոսֆորի արդյունաբերական ստացման ռեակցիայի հավասարումը (ֆոսֆորը ներկայացնել ոչ մոլեկուլային ձևով) և նշել դրան մասնակցող բոլոր նյութերի ստեխիոմետրական գործակիցների գումարը: Ճիշտ պատասխանը բերվում է ստորև.

1. 9,  3. 19, 2. 13, 4. 35:

 

7. 2 մոլ երկաթի (II) սուլֆիդը բարձր ջերմաստիճանում ենթարկել են թրծման: Գրել ռեակցիայի հավասարումը և գտնել, թե քանի՞ մոլ թթվածին է անհրաժեշտ եղել դրա համար.

1. 2,5,  3. 3,5, 2. 3, 4. 4:

 

8. Ացետիլենի այրման ռեակցիայում ածխաջրածնի և թթվածնի ծավալները հարաբերում են իրար այսպես.

1. 1:2,0, 3. 1:1,5, 2. 1:2,5, 4. 1:3,0:

 

9. CnH2nO ալդեհիդը արծաթի օքսիդի ամոնիակային լուծույթով օքսիդացնելիս անջատվում է գազ: Ո՞ր ալդեհիդն է: Գրել ռեակցիայի հավասարումը:

Պատասխանում n-ի արժեքն է CnH2nO բանաձևում.

1. 4,  3. 2, 2. 3.  4. 1:

 

10. Գրել նիտրոբենզոլից անիլինի ստացման ռեակցիայի հավասարումը: Պատասխանում 0,5 մոլ անիլինի ստացման համար պահանջվող ջրածնի զանգվածն է.

1. 4,  3. 2, 2. 3,  4. 1:

 

11. Գրել փոխարկումների ռեակցիաները, նշելով պայմանները

գ) կազմել ստորև բերված նյութերի միջև (զույգ առ զույգ) ջրային միջավայրում ընթացող ռեակցիաների մոլեկուլային և կրճատ իոնական հավասարումները.

KOH, H2SO4, C17H35COOH, C17H35COONa:

 

12. Որոշել սիլիցիումի հարաբերական ատոմային զանգվածը, եթե այն կազմված է երեք իզոտոպից` 28, 29 և 30 զանգվածային թվերով, որոնց մոլային բաժինները համապատասխանաբար հավասար են 92,3%, 4,7% և 3,0%:

 

13. Ինչի՞ է հավասար n-ը KOH . nH2O միացության մեջ, եթե այդ միացությունը 39,1 % ջուր է պարունակում:

 

14. Մեթիլսպիրտի և ֆենոլի 19գ խառնուրդը բրոմաջրի հետ փոխազդելիս ստացվել է 33,1գ նստվածք: Որոշել ելային խառնուրդի զանգվածային բաղադրությունը (%):

 

 

1. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԲՆԱՇԽԱՐՀԸ

- Հայկական լեռնաշխարհը

- Գետերն ու լճերը

- Վարչական բաժանումները

2. ՆԱԽՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԼԵՌՆԱՇԽԱՐՀՈՒՄ

- Հին քարի դար

- Միջին և նոր քարի դար

- Պղնձի և քարի դար

- Բրոնզի դար

- Նախնադարյան կարգերի քայքայումը: Երկաթի դարի սկիզբը

3. ՎԱՆԻ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ (ՈՒՐԱՐՏՈՒ)

- Վանի թագավորության կազմավորումն ու ամրապնդումը

- Վանի հզոր տերության ստեղծումը

- Վանի թագավորությունը Արգիշտի I-ի և Սարդուրի II-ի օրոք

- Պայքար արտաքին ուժերի դեմ և թագավորության անկումը

4. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ Ք.Ա. VI-III ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Համահայկական պետության ստեղծումը

- Հայաստանը Աքեմենյան տերության կազմում

- Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքները և Հայաստանը

- Հայկական թագավորությունները և Սելևկյան տերությունը

5. ՄԵԾ ՀԱՅՔԻ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ: ԱՐՏԱՇԵՍ I

- Երվանդունիների դինաստիայի անկումը

- Արտաշես I-ը և հայկական հողերի միավորումը

- Արտաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումը

- Արտաշես I-ի բարենորոգումները

6. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԱՌԱՋԱՎՈՐ ԱՍԻԱՅԻ ՀԶՈՐ ՏԵՐՈՒԹՅՈՒՆ: ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾ

- Ծոփքի միացումը և հայ- պոնտական դաշինքը

- Տիգրան II-ի նվաճումները

- Տիգրան Մեծի տերության տարածքը և բնույթը

- Տիգրանակերտի հիմնադրումը

7.ՀԱՅ-ՀՌՈՄԵԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾԻ ՕՐՈՔ

- Հռոմի առաջխաղացումը

- Հայ-հռոմեական պատերազմի սկիզբը

- Հռոմեական զորքի վտարումը Հայաստանից

- Արտաշատի պայմանագիրը

8.ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՀՌՈՄԻ ԵՎ ՊԱՐԹԵՎՆԵՐԻ ՄԻՋԵՎ Ք.Ա. I ԴԱՐՈՒՄ

- Հայաստանը երկու հզոր տերությունների միջև: Արտավազդ II

- Կրասոսի արշավանքը և Հայաստանը

- Անտոնիոսի արշավանքները և Հայաստանը

- Արտաշես II-ը և Հայաստանի անկախության վերականգնումը

- Արտաշեսյան դինաստիայի անկումը

9.ԱՐՇԱԿՈՒՆԻՆԵՐԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ ՀԱՅՈՑ ԳԱՀԻՆ: ՏՐԴԱՏ I

- Տրդատ Արշակունին հայոց թագավոր

- Տրդատ I-ի գործունեությունը

10. ՀԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔՆ ՈՒ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՐԳԸ

- Գյուղատնտեսություն, արհեստագործություն, առևտուր

- Գյուղեր, դաստակերտներ, ագարակներ

- Հին Հայաստանի քաղաքները

- Թագավորական իշխանությունը

- Տարածքը և զինված ուժերը

11. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԻՆ ՇՐՋԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ

- Հելլենիզմի դարաշրջանը և հելլենիստական մշակույթը

- Նյութական մշակույթը

- Հայերի հեթանոսական կրոնը: Հեթանոսական նոր պաշտամունքը

- Պատմական ավանդություններ և թատրոն

12. ԱՎԱՏԱՏԻՐԱԿԱՆ (ՖԵՈԴԱԼԱԿԱՆ) ԿԱՐԳԵՐԻ ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

- Ավատատիրության սկզբնավորումը

- Գործակալությունները` նախարարական տոհմերի սեփականություն

- Ավատական իշխանությունները և թագավորը

- Քաղաքների վիճակը

13. ՔՐԻՍՏՈՆԵՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՈՒՆՈՒՄԸ

- Քրիստոնեության մուտքը Հայաստան

- Հայաստանը առաջին քրիստոնյա պետություն

- Հայոց եկեղեցին և նրա դերը

14.ՊԱՅՔԱՐ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՀԱՄԱՐ: ԱՐՇԱԿ II

- Հայաստանը Խոսրով III-ի օրոք

- Տիրան թագավոր

- Արշակ II

- Հայ-պարսկական պատերազմը և Արշակ II-ի մահը

15. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՊԱՊԻ ԳԱՀԱԿԱԼՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ: ԱՐՇԱԿՈՒՆՅԱՑ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԱՆԿՈՒՄԸ

- Պապ թագավոր

- Հայոց պետության թուլացումը

- Հայաստանի բաժանումը Հռոմի և Պարսկաստանի միջև

- Արշակունյաց թագավորության անկումը

16. ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑՆ ՈՒ ՀԱՅՈՑ ԳՐԵՐԻ ԳՅՈՒՏԸ

- Մեսրոպ Մաշտոցը և գրերի գյուտը

- Գրերի գյուտի նշանակությունը

17. ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ 450-451 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական վիճակը

- Կրոնափոխության հարկադրանքը և ապստամբության սկիզբը

- Շարժման ծավալումը

- Ավարայրի ճակատամարտը

18. 481-484 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԱՊՍՏԱՄԲՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ (ՎԱՀԱՆԱՆՑ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ)

- Հայերի նոր ընդվզումը

- Ապստամբության սկիզբը

- Ներսեհապատի ճակատամարտը և ապստամբության հետագա ընթացքը

- Նվարսակի հաշտությունը

19. ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ VI ԴԱՐՈՒՄ

- Արևմտյան Հայաստանը VI դարի սկզբին. Հուստինիանոս I կայսեր

վերափոխումները

- Ընդվզումներ բյուզանդական տիրապետության դեմ

20. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ VI ԴԱՐՈՒՄ

- Պարսից արքունիքի քաղաքականությունը

- 571-572թթ. ապստամբությունը

- Պարսկա-բյուզանդական քսանամյա պատերազմը և Հայաստանի 2-րդ բաժանումը

21. ԱՐԱԲԱԿԱՆ ԽԱԼԻՖԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ VII ԴԱՐՈՒՄ

- Արաբական արշավանքները Հայաստան

- Հայ-արաբական պայմանագիրը և Հայաստանի ինքնուրույնությունը VII դարի

երկրորդ կեսին

22. ՎԱՂ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ

- Վաղ միջնադարի հայ պատմիչները

- Մովսես Խորենացի

- Փիլիսոփայություն

- Բնական գիտություններ

- Արվեստ

23. ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԸ ԱՐԱԲԱԿԱՆ ՏԻՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ VIII ԴԱՐՈՒՄ

- Հայերի առաջին ընդվզումը արաբական տիրապետության դեմ (703 թ.)

- Հակաարաբական ելույթները 748-750 թվականներին

- 774-775թթ. մեծ ապստամբությունը

24. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՆԵՐՔԻՆ ԻՆՔՆԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄԸ

- Հայ իշխանական տների հզորացումը

- 850-855թթ. ապստամբությունը և ներքին ինքնավարության վերականգնումը

25. ՊԱՎԼԻԿՅԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

- Շարժման առաջացումը և ծավալումը

- Պավլիկյանների գաղափարները

- Շարժման ճնշումը

26. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆՅԱՑ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ

- Հայկական պետականության վերականգնման նախադրյալները

- Հայաստանի անկախության վերականգնումը

- Հայաստանի անկախության ճանաչումը

- Աշոտ I-ի քաղաքականությունը միասնական հայկական պետություն ստեղծելու

ուղղությամբ

27. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ԱՄՐԱՊՆԴՈՒՄԸ IX ԴԱՐԻ ՎԵՐՋԻՆ-X ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Սմբատ I-ի պայքարը միասնական հայկական պետություն ստեղծելու համար

- Արաբների ժամանակավոր հաջողությունը

- Աշոտ Երկաթը և հայկական պետության ամրապնդումը

28. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆՅԱՑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԵՐԵԼՔԸ (X ԴԱՐԻ 30-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ-XI ԴԱՐԻ ՍԿԻԶԲ)

- Երկրի խաղաղ բարգավաճումը Աբասի, Աշոտ III-ի և Սմբատ II-ի օրոք

- Անին` մայրաքաղաք

- Անիի թագավորության հզորացումը: Գագիկ I

29. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆՅԱՑ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍՆԱՏՈՒՄՆ ՈՒ ԱՆԿՈՒՄԸ

- Ենթակա թագավորությունների առաջացումը

- Բյուզանդական նվաճումները

- Բագրատունյաց թագավորության թուլացումը: Պայքար պետականության պահպանման

համար

- Անիի թագավորության անկումը

30. ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ, ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՐԳԸ (IX-XI ԴԱՐԵՐ)

- Գյուղատնտեսությունը և արհեստագործությունը

- Ներքին և արտաքին առևտուրը

- Կառավարման համակարգը

- Դասային հարաբերությունները

31. ՍԵԼՋՈՒԿ-ԹՈՒՐՔԵՐԻ ԱՐՇԱՎԱՆՔՆԵՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆ

- Բյուզանդիայի քաղաքականությունը Հայաստանում

- Սելջուկ-թուրքերի առաջին արշավանքները

- Մանազկերտի ճակատամարտը և Հայաստանի նվաճումը

32. ՀԱՅ-ՎՐԱՑԱԿԱՆ ԶԻՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ: ԶԱՔԱՐՅԱՆՆԵՐԻ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

- Հայ-վրացական զինակցության սկզբնավորումը և պայքարը Անիի համար

- Ազատագրական պատերազմները Հայաստանում

- Հայաստանը Զաքարյանների օրոք

33. ԿԻԼԻԿԻԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

- Կիլիկիայի բնաշխարհը: Հայերը Կիլիկիայում

- Ռուբինյանների հաստատվելը Կիլիկիայում

- Ռուբինյան իշխանության ընդարձակումը

- Պայքար Բյուզանդական կայսրության դեմ

- Հայոց պետության հետագա ամրապնդումը

34. ԿԻԼԻԿԻԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՀՌՉԱԿՈՒՄԸ

- Կիլիկյան Հայաստանի հզորացումը: Լևոն II

- Թագավորության հռչակումը

- Լևոն II-ի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը

35. ԿԻԼԻԿԻԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ XIII-XIV ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Հեթումյանների արքայատոհմի հաստատումը

- Մոնղոլները և Կիլիկյան Հայաստանը

- Թագավորության թուլացումն ու վերացումը

 

 

36. ՄՈՆՂՈԼԱԿԱՆ ԱՐՇԱՎԱՆՔՆԵՐԸ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ

- Մոնղոլական առաջին արշավանքները

- Հայաստանի նվաճումը

- Պայքար մոնղոլական լծի դեմ

37. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ X-XIV ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Դպրոցը

- Պատմագրությունը

- Իրավագիտությունը

- Գրականությունը

- Ճարտարապետությունը և մանրանկարչությունը

38. ԹՈՒՐՔ-ՊԱՐՍԿԱԿԱՆ ՏԻՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

- Քաղաքական իրադրությունը Մերձավոր Արևելքում

- 1555 թ. հաշտությունը և Հայաստանի բաժանումը

- Շահ Աբասի արշավանքները

- Հայ բնակչության բռնագաղթը

- Հայաստանի նոր բաժանումը

39. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ԵՎ ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻՆ

- Էջմիածնի 1677 թ. ժողովը: Իսրայել Օրին Եվրոպայում

- Անգեղակոթի ժողովը

- Իսրայել Օրին Ռուսաստանում

40. ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԸ ԱՐՑԱԽՈՒՄ 1722-1730 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Պետրոս I-ի Կասպիական արշավանքը և հայ-ռուսական հարաբերությունները

- Հայ-վրացական համագործակցությունը

- Հայկական զորքի կազմակերպումը

- Թուրքական արշավանքը Անդրկովկաս և Երևանի պաշտպանությունը

- Պայքար թուրքական նվաճողների դեմ

41. ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԸ ՍՅՈՒՆԻՔՈՒՄ 1722-1730 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Դավիթ Բեկ: Սյունիքի ազատագրումը

- Հալիձորի և Մեղրիի ճակատամարտերը

- Ազատագրական պայքարի հետագա ընթացքը. Մխիթար Սպարապետ

42. ՀՈՎՍԵՓ ԷՄԻՆԸ ԵՎ ՀԱՅ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ

- Հովսեփ Էմինի գործունեության սկիզբը

- Էմինը Ռուսաստանում և Վրաստանում

- Էմինը Արցախում

43. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ XVIII ԴԱՐԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ԿԵՍԻՆ

- Ազատագրական շարժման գաղափարախոսության ձևավորումը Հնդկաստանում

- Շահամիրյանի խմբակի գործունեությունը

- Մովսես Սարաֆյանի ծրագիրը

- Հայ-ռուսական դաշնագրի երկու նախագծերը

44. ԻՐԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԵՎ ԱՆԴՐԿՈՎԿԱՍՈՒՄ XIX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Հայ ժողովրդի վիճակը XIX դարի սկզբին

- 1804-1813թթ. ռուս-պարսկական և 1806-1812թթ. ռուս-թուրքական

պատերազմները

- Գյուլիստանի պայմանագիրը

45. 1826-1828 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌՈՒՍ-ՊԱՐՍԿԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ: ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ` ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻՆ ՄԻԱՑՄԱՆ ԱՎԱՐՏԸ

- Պատերազմի սկիզբը, Շուշիի պաշտպանությունը

- Հայերի մասնակցությունը պատերազմին

- Երևանի գրավումը

- Թուրքմենչայի պայմանագիրը

- Պարսկահայերի գաղթը

46. 1828-1829 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌՈՒՍ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

- Ռազմական գործողությունների ընթացքը

- Բայազետի հերոսական պաշտպանությունը

- Ադրիանապոլսի պայմանագիրը

- Արևմտահայերի գաղթը

47. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄՈՒՄ (1830-1850-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ)

- Հայկական մարզի ստեղծումը

- Վարչական հետագա փոփոխությունները

- 1836թ. եկեղեցական կանոնադրությունը

- Ցարիզմի գաղութային քաղաքականությունը

48. ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ XIX ԴԱՐԻ 30-60-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Սոցիալ-տնտեսական պայմանները

- Արևմտահայ սահմանադրական շարժումը

- Զեյթունի 1862 թվականի ինքնապաշտպանությունը

49. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ XVIII ԴԱՐՈՒՄ ԵՎ XIX ԴԱՐԻ ԱՌԱՋԻՆ ԿԵՍԻՆ

- Հայկական մշակույթի կենտրոնները

- Դպրոցը

- Գիտությունը

- Գրականությունը

50. 1877-1878 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌՈՒՍ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ

- Մարտական գործողությունները 1877-1878 թվականներին

- Սան Ստեֆանոյի պայմանագիրը

- Բեռլինի կոնգրեսը և Հայկական հարցը

51. ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ԽՄԲԱԿՆԵՐՆ ՈՒ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ 1860-1880-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Ազատագրական շարժման վերելքը

- Արևելահայ ազատագրական խմբակներն ու կազմակերպությունները և նրանց գործունեությունը

- Ազատագրական խմբակներն ու կազմակերպությունները Արևմտյան Հայաստանում

52. ՀԱՅ ԱԶԳԱՅԻՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ

- Արմենական կուսակցություն

- Հնչակյան կուսակցություն

- Դաշնակցություն կուսակցություն

53. ՖԻԴԱՅԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ

- Ֆիդայական շարժման առաջացումը

- Շարժման գործիչները

54. ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅԵՐԻ ԱԶԳԱՅԻՆ-ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄՆԵՐԻ ՎԵՐԵԼՔԸ XIX ԴԱՐԻ 90-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Սասունի 1894 թ. ապստամբությունը

- Բարենորոգումների Մայիսյան ծրագիրը

- Զեյթունի 1895 թ. ապստամբությունը

55. ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅԵՐԻ ԿՈՏՈՐԱԾՆԵՐԸ ԵՎ ԻՆՔՆԱՊԱՇՏՊԱՆԱԿԱՆ ՄԱՐՏԵՐԸ XIX ԴԱՐԻ 90-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Արևմտահայերի կոտորածները

- Ինքնապաշտպանական մարտերը

- Մեծ տերությունների դիրքորոշումը

56. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ XIX ԴԱՐԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ԿԵՍԻՆ ԵՎ XX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Գիտությունը

- Գրականությունը

- Արվեստը (թատրոն, կերպարվեստ, երաժշտություն)

57. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ XX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- 1903թ. հունիսի 12-ի հրամանագիրը

- Հայերի հակացարական ելույթները

- Հայ-թաթարական ընդհարումները 1905-1906թթ.

58. ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ XX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Առաքելոց վանքի կռիվը

- Սասունի 1904 թ. ապստամբությունը

- Երիտթուրքերի հեղաշրջումը

59. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ 1912-1914 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Հայկական բարենորոգումները և մեծ տերությունները

- Հայկական բարենորոգումների խնդիրը և Ռուսաստանը

60. ԱՌԱՋԻՆ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏԻ ԿՈՎԿԱՍՅԱՆ ՃԱԿԱՏԸ ԵՎ ՀԱՅԵՐԸ

- Ռազմական գործողությունները կովկասյան ճակատում

- Կամավորական շարժումը

61. ՀԱՅՈՑ ՄԵԾ ԵՂԵՌՆԸ

- Հայերի բնաջնջման երիտթուրքական ծրագիրը

- Արևմտահայերի զանգվածային տեղահանությունը և ջարդերը

- Մեծ եղեռնի հետևանքները

62. ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅԵՐԻ ԻՆՔՆԱՊԱՇՏՊԱՆԱԿԱՆ ՄԱՐՏԵՐԸ 1915 ԹՎԱԿԱՆԻՆ

- Վանի հերոսամարտը

- Ինքնապաշտպանական մարտերը . Շապին -Գարահիսար, Սասուն, Մուսա լեռ, ՈՒրֆա

63.ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՓԵՏՐՎԱՐՅԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՀԵՏՈ

- Ինքնակալության տապալումը և Օզակոմի կազմակերպումը

- Հեղափոխությունը և Արևմտյան Հայաստանը

- Արևելահայ ազգային խորհրդի ստեղծումը

64. ՀՈԿՏԵՄԲԵՐՅԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ

- Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը և Անդրկովկասը

- «Թուրքահայաստանի մասին դեկրետը»

- Հայկական հարցը Բրեստ-Լիտովսկի բանակցություններում

65. 1918 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՅԻՍՅԱՆ ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԵՐԸ: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀՌՉԱԿՈՒՄԸ

- Թուրքական արշավանքը Արևելյան Հայաստան և Անդրկովկաս

- Հայ ժողովրդի Մայիսյան հերոսամարտերը

- Հայաստանի Հանրապետության հռչակումը

- Բաթումի հաշտությունը

66. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ (1918-1920 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ)

- Իշխանության մարմինների ձևավորումը

- Զինված ուժերի կազմակերպումը

67. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐՔԻՆ ԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ 1918-1920 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Սոցիալ-տնտեսական դրությունը

- Մայիսյան ապստամբությունը

68. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱՔԻՆ ԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ 1918-1920 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Կապերը Քառյակ միության երկրների հետ

- Հայ-վրացական հարաբերությունները

- Հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները

69. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ ՓԱՐԻԶԻ ԿՈՆՖԵՐԱՆՍՈՒՄ: ՍԵՎՐԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐԸ

- Հայկական հարցը Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսում

- Հայաստանն ըստ Սևրի պայմանագրի

70. 1920 ԹՎԱԿԱՆԻ ԹՈՒՐՔ-ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

- Քեմալա-բոլշևիկյան հարաբերությունները և Հայաստանը

- Թուրք-հայկական պատերազմը

- Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը

71. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԽՈՐՀՐԴԱՅՆԱՑՈՒՄԸ

- Հայ-ռուսական հարաբերությունները

- Քաղաքական ճգնաժամը Հայաստանում 1920թ. աշնանը

- Հայ հեղկոմի մուտքը Հայաստան

- 1920թ. դեկտեմբերի 2-ի Երևանի համաձայնագիրը և Հայաստանի

խորհրդայնացումը

72. 1921 ԹՎԱԿԱՆԻ ՓԵՏՐՎԱՐՅԱՆ ԱՊՍՏԱՄԲՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

- Զանգվածային բռնությունները և «ռազմական կոմունիզմի» քաղաքականությունը

- Ապստամբության սկիզբը և Երևանի գրավումը

- Ապստամբության պարտությունը

73. ՊԱՅՔԱՐ ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ԵՎ ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ՀԱՄԱՐ 1920-1921 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Զանգեզուրի հերոսամարտը: Գարեգին Նժդեհ

- Պայքար Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին միավորելու համար

74. 1921 ԹՎԱԿԱՆԻ` ՄՈՍԿՎԱՅԻ ԵՎ ԿԱՐՍԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԵՐԸ

- Ռուս-թուրքական բանակցությունները և Մոսկվայի պայմանագիրը

- Կարսի պայմանագիրը

75. ԱՆԴՐՖԵԴԵՐԱՑԻԱՅԻ ԵՎ ԽՍՀՄ-Ի ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ

- Խորհրդային Հայաստանի առաջին Սահմանադրությունը

- Անդրֆեդերացիայի կազմավորումը

- ԽՍՀՄ-ի կազմավորումը

76. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄԸ 1921-1928 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Նոր տնտեսական քաղաքականությունը (նէպ)

- Տնտեսության վերականգնումը

77. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՍՓՅՈՒՌՔԸ 1920-1930-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Սփյուռքի առաջացումը

- Հայկական հարցը 1921-1923թթ.

- Հայրենադարձությունը

78. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԻՆԴՈՒՍՏՐԱՑՈՒՄԸ (1928-1940 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ)

- Ինդուստրացման խնդիրները

- Ինդուստրացման ընթացքը

- Արդյունքները

79. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԿՈԼԵԿՏԻՎԱՑՈՒՄԸ

- Կոլեկտիվացման նպատակը

- Ընթացքը

- Հետևանքները

80. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ 1920-1930-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Գրականություն

- Կերպարվեստ և ճարտարապետություն

- Երաժշտություն

- Թատրոն և կինո

81. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԵՎ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ

- Հայրենական մեծ պատերազմի սկիզբը

- Հայկական դիվիզիաների կազմավորումը և նրանց մարտական ուղին

- Պատերազմի հայ զորահրամանատարները և հերոսները

82. ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ-ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔԸ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ 1945-1985 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Քաղաքական հալածանքները

- Անհատի պաշտամունքի քննադատությունը

- Ազգային զարթոնքը

83. ՍՓՅՈՒՌՔԸ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՓՈՒԼՈՒՄ

- Զանգվածային հայրենադարձությունը 1946-1948 թթ.

- Սփյուռքի հասարակական-քաղաքական կյանքը

84. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ ՀԵՏՊԱՏԵՐԱԶՄՅԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ

- Գիտությունների ազգային ակադեմիայի ստեղծումը

- Հայագիտության զարգացումը

- Երաժշտություն, թատրոն և կինո

- Կերպարվեստ և ճարտարապետություն

85. ԱՐՑԱԽՅԱՆ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ (1988-1991 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ)

- Արցախյան շարժման սկիզբը. սումգայիթյան ողբերգությունը

- Ազգային-ազատագրական պայքարի վերելքը

- իրավիճակը Ղարաբաղում. ԼՂՀ հռչակումը

86. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՀՌՉԱԿՈՒՄԸ (1991 ԹՎԱԿԱՆ)

- 1990թ. խորհրդարանական ընտրությունները: Հայաստանի անկախության

հռչակագիրը (1990թ. օգոստոս)

- Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակումը (1991թ. սեպտեմբեր)

- ԽՍՀՄ-ի փլուզումը և ԱՊՀ-ի ստեղծումը

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Հայոց պատմություն, դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 5-րդ դասարանի համար, խմբագրությամբ` Վ. Բարխուդարյանի, Երևան, 2000:

2. Հայոց պատմություն, դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 6-րդ դասարանի համար, խմբագրությամբ` Վ. Բարխուդարյանի, Երևան, 2000:

3. Հայոց պատմություն, դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 7-րդ դասարանի համար, խմբագրությամբ` Վ. Բարխուդարյանի, Երևան, 2000:

4. Հայոց պատմություն, դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 8-րդ դասարանի համար, խմբագրությամբ` Վ. Բարխուդարյանի, Երևան, 2000:

 

ՀԱՅՈՑ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ՆՄՈՒՇ

 

1. ՄԵԾ ՀԱՅՔԻ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ: ԱՐՏԱՇԵՍ I (5 միավոր)

- Երվանդունիների դինաստիայի անկումը

- Արտաշես I-ը և հայկական հողերի միավորումը

- Արտաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումը

- Արտաշես I-ի բարենորոգումները

2. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆՅԱՑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԵՐԵԼՔԸ (X ԴԱՐԻ 30-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ- XI ԴԱՐԻ ՍԿԻԶԲ)

(5 միավոր)

- Երկրի խաղաղ բարգավաճումը Աբասի, Աշոտ III-ի և Սմբատ II-ի օրոք

- Անին` մայրաքաղաք

- Անիի թագավորության հզորացումը: Գագիկ I

3. ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅԵՐԻ ԱԶԳԱՅԻՆ-ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄՆԵՐԻ ՎԵՐԵԼՔԸ XIX ԴԱՐԻ 90-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

(5 միավոր)

- Սասունի 1894 թ. ապստամբությունը

- Բարենորոգումների Մայիսյան ծրագիրը

- Զեյթունի 1895 թ. ապստամբությունը

4. ՏԵՍՏԱՅԻՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔ. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ 1920-1930-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

(5 միավոր)

    ա) Լրացնել տարեթիվը.                                      (1,5 միավոր)

Հայաստանի կերպարվեստի թանգարանի կազմակերպումը _________ (0,5)

Օպերայի և բալետի պետական թատրոնի բացումը _________ (0,5)

Առաջին հնչյունային կինոնկարի («Պեպո») թողարկումը _________ (0,5)

 

բ) Ո՞վ է հեղինակը. (2 միավոր)

Երևանի կառուցապատման գլխավոր հատակագծի _______________ (0,5)

Ստեփան Շահումյանի մոնումենտի _______________ (0,5)

«Ալմաստ» օպերայի _______________ (0,5)

«Ես իմ անուշ Հայաստանի» բանաստեղծության _______________ (0,5)

 

    գ) Արվեստի ո՞ր բնագավառի ներկայացուցիչ է.                 (1,5 միավոր)

Ա. Խաչատրյանը _______________ (0,5)

Մ. Սարյանը _______________ (0,5)

Վ. Փափազյանը _______________ (0,5)

 

ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐ

 

Դիմորդների գիտելիքները պարզելու նպատակով կազմվում են քննատոմսերի տարբերակներ, որոնցից յուրաքանչյուրը պարունակում է 4 հարց` հին, միջին, նոր և նորագույն ժամանակաշրջաններից: Դրանցից 3-ը պատմողական և 1-ը տեստային բնույթի հարցեր են: Գնահատումը կատարվում է 20-միավորանոց համակարգով` հետևյալ կերպ.

ա. Պատմողական հարցերը բաժանված են ենթահարցերի` դիմորդին տվյալ թեմայից գիտելիքները հաջորդաբար շարադրելու համար ուղղություն տալու նպատակով:

Պատմողական բնույթի բոլոր հարցերը հավասարազոր են. յուրաքանչյուր հարցից դիմորդը կարող է վաստակել «5» միավոր` տվյալ հարցի բոլոր ենթահարցերի լրիվ պատասխանի առկայության դեպքում:

«4» միավոր է նշանակվում այն դեպքում, եթե հարցը հիմնականում պարզաբանված է, բայց թույլ են տրված որոշ ոչ էական փաստական կամ այլ կարգի սխալներ:

Եթե բացակայում է մեկ ենթահարցի պատասխանը, ապա տվյալ հարցը` երեք և ավելի ենթահարց պարունակելու դեպքում, գնահատվում է «4» միավոր, իսկ երկու ենթահարցի դեպքում` «3» միավոր:

Եթե հարցի պատասխանում տեղ են գտել էական որոշ սխալներ և բացթողումներ, ապա նման պատասխանները գնահատվում են «3» միավոր:

Դիմորդը «2» կամ «1» միավոր է ստանում այն դեպքում, եթե չի պատասխանել ենթահարցերի մեծ մասին, կամ էլ շարադրանքն այնպիսին է, որից երևում է, որ դիմորդը հստակ պատկերացում չունի տվյալ հարցի մասին:

Դիմորդը «0» միավոր է ստանում այն հարցից, որի պատասխանն իսպառ բացակայում է:

բ. Տեստային բնույթի հարցը նույնպես գնահատվում է «5» միավոր: Ընդ որում` տեստային բնույթի հարցը (առաջադրանքը) ընտրվում է տպագրված հարցաշարից և բովանդակային առումով չի գերազանցում հարցաշարով տրված ծավալը: Տեստային առաջադրանքը բաղկացած է ենթահարցերից, որոնք իրենց հերթին ընդգրկում են մեկ, երկու, երեք կամ ավելի ենթակետեր: Յուրաքանչյուր ենթակետ գնահատվում է միանշանակ` «0,5» միավոր:

Տեստային առաջադրանքից դիմորդի վաստակած միավորն առաջանում է ենթահարցերի ճիշտ պատասխանների միավորների գումարից: Եթե դիմորդը ճիշտ չի պատասխանել տեստային բոլոր ենթակետերին կամ ընդհանրապես չի պատասխանել տեստային բոլոր ենթակետերին, ապա տեստային առաջադրանքի համար նա գնահատվում է «0» միավոր:

Դիմորդը պարտավոր է պատասխանել իրեն ներկայացված տարբերակի բոլոր 4 հարցերին:

Դիմորդի ընդհանուր գնահատականն առաջանում է տարբերակի երեք պատմողական հարցերից և տեստային առաջադրանքից վաստակած միավորների գումարից: Օրինակ, եթե դիմորդի վաստակած միավորների գումարը կազմում է 16,5 (4+5+3+4,5) միավոր, ապա նրա պատասխանը գնահատվում է «17» միավոր:

Եթե 4 հարցերից ոչ մեկի պատասխանը տրված չէ, ապա դիմորդի աշխատանքը գնահատվում է «0» միավոր:

Ծանոթություն: ա) Հայոց պատմության բուհական ընդունելության քննության հարցաշարը, տեստային առաջադրանքները և գնահատման չափանիշները մշակվել ու կազմվել են ՀՀ հանրակրթական դպրոցներում գործող «Հայոց պատմություն» առարկայի 5-8-րդ դասարանների ծրագրի և դասագրքերի (վերջին` 2000 թ. հրատարակության, խմբագիր` Վ.Բարխուդարյան) հիման վրա: Դիմորդների պատասխանները ստուգվում և գնահատվում են միայն հիշյալ դասագրքերում ընդգրկված նյութի շրջանակներում:

բ) Տեստային առաջադրանքների` «Լրացնել տարեթիվը, ամսաթիվը (կամ ամիսը)» և «Լրացնել անունը» ենթահարցերի պատասխանները լրացվում են այնպես, ինչպես դրանք տրված են վերը նշված դասագրքերում:

 

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ 2002 Թ. ԲՈՒՀԱԿԱՆ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԱՇԱՐ

 

1. ՀԻՆ ԵԳԻՊՏՈՍ

- Միասնական պետության կազմավորումը

- Եգիպտոսը հին և միջին թագավորությունների շրջանում

- Եգիպտական պետության հզորացումն ու անկումը

2. ԱՔԵՄԵՆՅԱՆ ԻՐԱՆԸ

- Կյուրոս Մեծի նվաճումները

- Աքեմենյան տերության կազմավորումը. Դարեհ I

- Աքեմենյան Իրանի թուլացումն ու անկումը

- Հին Իրանի մշակույթը

3. ՔԱՂԱՔ-ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ ԱԹԵՆՔՈՒՄ ԵՎ ՍՊԱՐՏԱՅՈՒՄ

- Արիստոկրատիայի իշխանությունն Աթենքում: Դրակոնի օրենքները և Սոլոնի բարեփոխումները

- Պիսիստրատի տիրանիան և Կլիսթենեսի բարեփոխումները

- Պետության առաջացումը Սպարտայում

- Սպարտացիներ և հելոտներ

4. ՀՈՒՅՆ-ՊԱՐՍԿԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄՆԵՐԸ ԵՎ ԱԹԵՆԱԿԱՆ ԴԵՄՈԿՐԱՏԻԱՆ

- Պատերազմի պատճառները, սկիզբը և ընթացքը

- Աթենական ծովային միությունը և պատերազմի ավարտը

- Դեմոկրատիայի ծաղկումը Աթենքում. Պերիկլես

5. ՀԵԼԼԵՆԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԾԱՂԿՈՒՄԸ Ք.Ա. V-IV ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Օլիմպիական խաղերը

- Հունական թատրոնը: Ողբերգություն և կատակերգություն

- Ճարտարապետությունը, քանդակագործությունը և նկարչությունը

- Կրթությունը և գիտությունը

6. ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՄԱԿԵԴՈՆԱՑՈՒ ՏԵՐՈՒԹՅԱՆ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄԸ ԵՎ ՏՐՈՀՈՒՄԸ

- Մակեդոնիայի հզորացումը

- Ալեքսանդր Մակեդոնացու արևելյան արշավանքը

- Ալեքսանդրի տերության ձևավորումն ու մասնատումը

7. ՀՌՈՄԻ ՎԵՐԱԾՎԵԼԸ ՄԻՋԵՐԿՐԱԾՈՎՅԱՆ ՀԶՈՐԱԳՈՒՅՆ ՏԵՐՈՒԹՅԱՆ

- Պայքար Հռոմի և Կարթագենի միջև. պունիկյան պատերազմները

- Հռոմեական նվաճումները Ք. ա. II դարում

- Հանրապետության վերածվելը աշխարհակալ տերության

8. ՀՌՈՄԵԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՃԳՆԱԺԱՄՆ ՈՒ ԱՆԿՈՒՄԸ

- Գայոս Մարիուսի բարեփոխումները

- Սուլլայի դիկտատուրան

- Սպարտակի ապստամբությունը

- Առաջին եռապետությունը

- Կրասոսի արշավանքը

9. ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ ՀՌՈՄՈՒՄ

- Կեսարը և Պոմպեոսը: Կեսարի դիկտատուրան

- Հանրապետականները և կեսարականները

- Օկտավիանոսը և Անտոնիոսը: Ակցիումի ճակատամարտը

- Օգոստոսի միապետությունը

10. ՀՌՈՄԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ

- Հռոմեական կրոնը

- Կրթությունը և դաստիարակությունը

- Գիտությունը և գրականությունը

- Ճարտարապետությունը և արվեստը

11. ՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻՆ ԱՐԵՎՄՈՒՏՔՈՒՄ ԵՎ ԱՐԵՎԵԼՔՈՒՄ

- Քրիստոնեության տարածումը

- Քրիստոնեության հավատո հանգանակը

- Սուրբ գիրքը

- Եկեղեցին Արևելքում

- Եկեղեցու կառույցը

12. ԲՅՈՒԶԱՆԴԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅՈՒՆԸ IV-VI ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Բյուզանդիայի ծնունդը

- Կայսերական իշխանությունը

- Բյուզանդիայի ոսկեդարը Հուստինիանոս կայսեր օրոք

13. ԻՍԼԱՄԻ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ: ԱՐԱԲԱԿԱՆ ԽԱԼԻՖԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ

- Մուհամեդը և իսլամը

- Արաբական նվաճումները

- Պառակտումն իսլամում: Շիաներ և սուննիներ

- Խալիֆայությունը Օմայանների և Աբբասյանների օրոք

14. ՖՐԱՆԿԱԿԱՆ ՏԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ VII-IX ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Մերովինգների վախճանը

- Կարլոս Մեծի պատերազմները

- Աստծո ընտրյալ կայսրը: Վերդենի բաժանքը

- Կարոլինգյան վերածնունդը

15. ՀԻՆ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ ԵՎ ՎԵՐԵԼՔԸ

- «Վարյագներից մինչև հույներ»

- Հին Ռուսիայի ծնունդը

- Հին Ռուսիայի մկրտությունը

- «Ռուսկայա պրավդա»

16. ԽԱՉԱԿՐԱՑ ԱՌԱՋԻՆ ԱՐՇԱՎԱՆՔԸ ԵՎ ԽԱՉԱԿՐԱՑ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԻՄՆՈՒՄԸ

- Պապի կոչը

- Խաչակրաց առաջին արշավանքը

- Երուսաղեմի թագավորությունը

- Հոգևոր-ասպետական միաբանություններ

17. ՎԱՂ ՎԵՐԱԾՆՈՒՆԴԸ ԵՎ ՀՈՒՄԱՆԻԶՄԸ ԻՏԱԼԻԱՅՈՒՄ: ԲԱՐՁՐ ՎԵՐԱԾՆՆԴԻ ԱՐՎԵՍՏԸ

- Վերածնունդ հասկացությունը: Վերածնության նախադրյալները

- Հումանիստներ

- Վերածննդի գրականությունը և արվեստը

- Բարձր Վերածննդի արվեստը

18. ՌԵՖՈՐՄԱՑԻԱ

- Ի՞նչ է Ռեֆորմացիան

- Թեզիսներ ինդուլգենցիաների վաճառքի դեմ

- Ինդուլգենցիա, թե՞ հավատքով փրկություն

- Գյուղացիական պատերազմը Գերմանիայում

- Լյութերական եկեղեցու կազմավորումը

19. ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ՄԵԾ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

- Քրիստափոր Կոլումբոս

- Էնրիկե Ծովագնաց: Գաղութների հիմնումը

- Իսպանացիները Նոր աշխարհում

- Հայտնագործությունները շարունակվում են: Հյուսիսային Ամերիկայի

գաղութները

20. ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄԸ ԻՎԱՆ IV ԱՀԵՂԻ ՕՐՈՔ

- Ցարական տիտղոսի ընդունումը

- Օպրիչնինա

- Իվան Ահեղի արտաքին քաղաքականությունը

21. 1640-1660 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԱՆԳԼԻԱԿԱՆ ԲՈՒՐԺՈՒԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ

- Հեղափոխության պատճառները

- Քաղաքացիական պատերազմը

- Հեղափոխության ավարտը և Ստյուարտների իշխանության վերականգնումը

22. ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ ԵՎ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄԸ ՊԵՏՐՈՍ I-ի ԵՎ

ԵԿԱՏԵՐԻՆԱ II-ի ՕՐՈՔ

- Պետրոս Մեծի բարեփոխումները

- Հյուսիսային պատերազմը

- Կայսրության հզորացումը Եկատերինա II-ի օրոք

23. ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐԻ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ

- Գաղութների ապստամբության պատճառները

- Անկախության համար պատերազմի սկիզբը

- Պատերազմի ընթացքը և ավարտը

- ԱՄՆ-ի Սահմանադրության ընդունումը

24. ՖՐԱՆՍԻԱԿԱՆ ՄԵԾ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՃԱՌՆԵՐԸ ԵՎ ՍԿԻԶԲԸ: ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ

- Լուսավորական շարժումը

- Հեղափոխության հասունացումը և սկիզբը

- Սահմանադրական միապետության ստեղծումը

- Հանրապետության առաջացումը

25. ԿՈՆՍՈՒԼՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԱՌԱՋԻՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՖՐԱՆՍԻԱՅՈՒՄ

- Կոնսուլությունից դեպի կայսրություն

- Նապոլեոնի ներքին քաղաքականությունը: Քաղաքացիական օրենսգիրքը

- Կայսրության հզորացումը

26. ԱՌԱՋԻՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՐԾԱՆՈՒՄԸ: ՎԻԵՆՆԱՅԻ ՎԵՀԱԺՈՂՈՎԸ

- Նապոլեոնի արշավանքը Ռուսաստան

- Առաջին կայսրության կործանումը

- Վիեննայի վեհաժողովը

27. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՐՑԸ XIX ԴԱՐՈՒՄ

- Արևելյան հարցի էությունը

- Ղրիմի պատերազմը և նրա հետևանքները

- 1877-1878թթ. ռուս-թուրքական պատերազմը

- Բեռլինի վեհաժողովը

28. ԱՄՆ-Ը XIX ԴԱՐԻ ԱՌԱՋԻՆ ԿԵՍԻՆ: ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

- Տնտեսական զարգացումը և տարածքային աճը

- Աբոլիցիոնիզմ

- Քաղաքացիական պատերազմը 1861-1865 թվականներին

- Հարավի վերակառուցումը

29. ԻՏԱԼԻԱՅԻ ՄԻԱՎՈՐՈՒՄԸ: ԻՏԱԼԱԿԱՆ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ XIX ԴԱՐԻ ՎԵՐՋԻՆ ԵՎ XX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Երկրի միավորման սկիզբը

- «Կարմիր շապկավորների հազարյակը» (Գարիբալդի)

- Իտալիայի միավորման ավարտը

- Իտալական թագավորության պետական կարգը և քաղաքական կյանքը

30. ԳԵՐՄԱՆԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ ԵՎ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄԸ

- Գերմանիայի միավորման պատմական անհրաժեշտությունը

- Երկրի միավորման ընթացքը և ավարտը

- Կայսրության պետական կարգը և քաղաքական կյանքը

- Արտաքին քաղաքականությունը

31. ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

- Առաջին աշխարհամարտի պատճառները և սկիզբը

- Պատերազմի գլխավոր ճակատները և ռազմական գործողությունները 1914-

1916 թթ.

- Գերմանիայի և նրա դաշնակիցների պարտությունը

- Առաջին աշխարհամարտի գլխավոր արդյունքները

32. ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԸ 1917 ԹՎԱԿԱՆԻՆ: ՇՐՋԱԴԱՐՁ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՄԵՋ

- Ռազմաքաղաքական ճգնաժամը Ռուսաստանում

- Փետրվարյան հեղափոխությունը

- Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը

33. ՎԵՐՍԱԼ-ՎԱՇԻՆԳՏՈՆՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԸ: ԱԶԳԵՐԻ ԼԻԳԱՅԻ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ

- Փարիզի հաշտության խորհրդաժողովը

- Պատերազմի արդյունքների ամփոփումը: Սևրի պայմանագիրը

- Վաշինգտոնյան համաձայնագրերը

- Ազգերի լիգայի ստեղծումը

34. ԽՍՀՄ-ի ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ

- ՈՒկրաինայի և Բելոռուսիայի խորհրդայնացումը

- Անդրկովկասի և Միջին Ասիայի խորհրդայնացումը

- ԽՍՀՄ-ի կազմավորումը

35. ՖԱՇԻԶՄԻ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ: ԳԵՐՄԱՆԻԱՆ 1933-1939 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Ֆաշիզմի առաջացումը

- Երկիրը ֆաշիստական վարչակարգի ներքո

- Արտաքին քաղաքականությունը

36. ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՃԳՆԱԺԱՄԸ ԱՄՆ-ՈՒՄ: Ֆ. ՌՈՒԶՎԵԼՏԻ ՆՈՐ ԿՈՒՐՍԸ

- Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը ԱՄՆ-ում

- Նոր կուրսի քաղաքականությունը

- Ֆ.Ռուզվելտի արտաքին քաղաքականությունը

37. ԵՐԿՐՈՐԴ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՊԱՏՃԱՌՆԵՐԸ, ՍԿԻԶԲԸ ԵՎ ԱՌԱՋԻՆ ՓՈՒԼԸ

(1939-1941 թթ.)

- Պատերազմի պատճառները և սկիզբը

- Իրադարձություններն Արևմտյան Եվրոպայում

- Ֆրանսիայի անձնատուր լինելը

38. ԽՍՀՄ-ի ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ: ԵՐԿՐՈՐԴ ՃԱԿԱՏԻ ԲԱՑՈՒՄԸ

- Գերմանիայի հարձակումը Խորհրդային Միության վրա

- Բեկում պատերազմի ընթացքում

- Թեհրանի խորհրդաժողովը

- Երկրորդ ճակատի բացումը: Պատերազմի արդյունքները 1944 թ.

39. ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏԻ ԱՎԱՐՏԸ ԵՎ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԸ

- Յալթայի խորհրդաժողովը

- Գերմանիայի անձնատուր լինելը

- Պոտսդամի խորհրդաժողովը

- Ճապոնիայի պարտությունը: Պատերազմի ռազմաքաղաքական արդյունքները

40. ԻՐԱՆԻ ԻՍԼԱՄԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

- 1978-1979 թթ. իրանական հեղափոխությունը և իսլամական հանրապետության

հռչակումը

- Իրանա-իրաքյան պատերազմը (1980-1988թթ.)

- Իրանը 1990-ական թվականներին

- Հայաստան-Իրան միջպետական հարաբերությունները

41. ԽՍՀՄ-Ի ՓԼՈՒԶՈՒՄԸ: ԱՊՀ ԵՐԿՐՆԵՐԸ 1991-2000 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Վերակառուցման կուրսը

- Խորհրդային Միության անկումը և ԱՊՀ ստեղծումը

- Համագործակցության ուղիների որոնումներ

- Հայաստանը և ԱՊՀ երկրները

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Ա.Վ. Քոսյան, Ա.Է. Խաչիկյան, Հին աշխարհի պատմություն, դասագիրք 5-րդ դասարանի համար, Երևան, 2000 (հարցեր 1-10):

2. Վ.Ա. Դիլոյան, Գ.Ս. Հարությունյան, Միջին դարերի պատմություն, դասագիրք 6-րդ դասարանի համար, Երևան, 2000 (հարցեր 11-20):

3. Վ.Գ. Ղլեչյան, Նոր պատմություն, դասագիրք 7-րդ դասարանի համար, Երևան, 2001 (հարցեր 21-32):

4. Ն.Հ. Հովհաննիսյան, Գ.Մ. Գեղամյան, Նորագույն պատմություն, դասագիրք 8-րդ դասարանի համար, Երևան, 2001 (հարցեր 33-41):

 

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ՆՄՈՒՇ

 

1. ՀԻՆ ԵԳԻՊՏՈՍ

- Միասնական պետության կազմավորումը

- Եգիպտոսը հին և միջին թագավորությունների շրջանում

- Եգիպտական պետության հզորացումն ու անկումը

2. ՖՐԱՆԿԱԿԱՆ ՏԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ VII-IX ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Մերովինգների վախճանը

- Կարլոս Մեծի պատերազմները

- Աստծո ընտրյալ կայսրը: Վերդենի բաժանքը

- Կարոլինգյան վերածնունդը

3. ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ ԵՎ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄԸ ՊԵՏՐՈՍ I-ի ԵՎ

ԵԿԱՏԵՐԻՆԱ II-Ի ՕՐՈՔ

- Պետրոս Մեծի բարեփոխումները

- Հյուսիսային պատերազմը

- Կայսրության հզորացումը Եկատերինա II-ի օրոք

4. ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏԻ ԱՎԱՐՏԸ ԵՎ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԸ

- Յալթայի խորհրդաժողովը

- Գերմանիայի անձնատուր լինելը

- Պոտսդամի խորհրդաժողովը

- Ճապոնիայի պարտությունը: Պատերազմի ռազմաքաղաքական արդյունքները

 

«Ընդհանուր պատմություն» առարկայից դիմորդների գիտելիքների

գնահատման չափանիշները

 

Դիմորդների գիտելիքները պարզելու նպատակով կազմված են քննատոմսերի տարբերակներ, որոնցից յուրաքանչյուրում ընդգրկված է 4 հարց` հին, միջին, նոր- նորագույն ժամանակաշրջաններից: Հարցերն իրենց հերթին բաժանված են ենթահարցերի` դիմորդին տվյալ թեմայից գիտելիքները հաջորդաբար շարադրելու համար ուղղություն տալու նպատակով: Դիմորդը պարտավոր է պատասխանել իրեն ներկայացված տարբերակի բոլոր 4 հարցերին:

Դիմորդի ընդհանուր գնահատականն ստացվում է տարբերակի բոլոր հարցերից վաստակած միավորների գումարից:

Բոլոր հարցերը հավասարազոր են. յուրաքանչյուր հարցից դիմորդը կարող է վաստակել «5» միավոր` տվյալ հարցի բոլոր ենթահարցերի լրիվ պատասխանի առկայության դեպքում:

«4» միավոր է նշանակվում այն դեպքում, եթե հարցը հիմնականում պարզաբանված է, բայց թույլ են տրված որոշ ոչ էական փաստական կամ այլ կարգի սխալներ:

Եթե բացակայում է մեկ ենթահարցի պատասխանը, ապա տվյալ հարցը` երեք և ավելի ենթահարցերի դեպքում, գնահատվում է «4» միավոր, իսկ երկու ենթահարցի դեպքում` «3» միավոր:

Եթե հարցի պատասխանում տեղ են գտել էական որոշ սխալներ և բացթողումներ, ապա նման պատասխանները գնահատվում են «3» միավոր:

Դիմորդը «2» կամ «1» միավոր է ստանում այն դեպքում, եթե չի պատասխանել ենթահարցերի մեծ մասին կամ էլ շարադրանքն այնպիսին է, որից երևում է, որ դիմորդը հստակ պատկերացում չունի տվյալ հարցի մասին:

Դիմորդը «0» միավոր է ստանում այն հարցից, որի պատասխանն իսպառ բացակայում է: Եթե 4 հարցերից ոչ մեկի պատասխանը շարադրված չէ, ապա դիմորդի աշխատանքը գնահատվում է «0» միավոր:

 

ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

ԲՈՒՅՍԵՐ, ԲԱԿՏԵՐԻԱՆԵՐ, ՍՆԿԵՐ, ՔԱՐԱՔՈՍԵՐ

Բույսերի բազմազանությունը (ծառատեսակներ, թփեր, խոտաբույսեր, միամյա, երկամյա, բազմամյա բույսեր):

Արմատ: Առանցքային և փնջաձև արմատային համակարգեր: Արմատի աճը: Արմատի գոտիները (հատվածները): Ջրի կլանումը արմատի կողմից: Արմատների ձևափոխությունները:

Ընձյուղներ և բողբոջներ: Բողբոջների կառուցվածքը և տեսակները: Ընձյուղի աճը երկարությամբ: Տերևաթիթեղի բջջային կառուցվածքը: Ջրի գոլորշիացումը բույսերի կողմից: Տերևների ձևափոխությունները: Ցողունի կառուցվածքը: Ցողունի աճը հաստությամբ: Տարեկան օղակներ: Ջրի և հանքային աղերի տեղաշարժը ցողունի միջով: Օրգանական նյութերի տեղաշարժը ցողունի միջով: Կոճղարմատ, պալար, սոխուկ:

Ծաղիկ: Ծաղկի կառուցվածքը: Ծաղկաբույլեր: Խաչաձև փոշոտումը միջատների և քամու միջոցով: Ինքնափոշոտում: Ծաղկավոր բույսերի բեղմնավորումը:

Պտուղների և սերմերի առաջացումը: Երկշաքիլ բույսերի սերմերի կառուցվածքը:

Միաշաքիլ բույսերի սերմերի կառուցվածքը:

Բուսական հյուսվածքներ:

Ծաղկավոր բույսերի բաժանումը խմբերի: Միաշաքիլ և երկշաքիլ բույսերի դասերի բնութագիրը:

Ջրիմուռներ: Միաբջիջ կանաչ ջրիմուռներ:Բազմաբջիջ թելանման կանաչ ջրիմուռներ:

Կանաչ մամուռ կկվավուշ:

Պտեր: Կառուցվածքը և բազմացումը:

Մերկասերմեր: Բազմազանությունը, բազմացումը և նշանակությունը:

Ծածկասերմ (ծաղկավոր) բույսերի համառոտ բնութագիրը:

Բակտերիաներ: Բակտերիաների կառուցվածքն ու կենսագործունեությունը: Բակտերիաների դերը բնության մեջ և մարդու կյանքում: Հիվանդաբեր բակտերիաներ:

Սնկեր: Գլխարկավոր սնկեր: Բորբոսասնկեր և դրոժներ: Քարաքոսեր:

 

ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐ

Կենդանիների և բույսերի միջև եղած նմանություններն ու տարբերությունները:

Նախակենդանիներ: Սովորական ամեոբա, կանաչ էվգլենա, հողաթափիկ ինֆուզորիա (կենսամիջավայրը, կառուցվածքի և կենսագործունեության առանձնահատկությունները):

Աղեխորշավորների տիպ: Քաղցրահամ ջրերի պոլիպ հիդրայի արտաքին և ներքին կառուցվածքի և կենսագործունեության առանձնահատկությունները:

Հիդրայի բազմացումը:

Տափակ որդերի տիպ: Սպիտակ պլանարիա և եզան երիզորդ (կենսամիջավայրը, արտաքին և ներքին կառուցվածքի, սննդառության, բազմացման և զարգացման առանձնահատկությունները):

Կլոր որդերի տիպ: Մարդու ասկարիդ (կենսամիջավայրը, արտաքին կառուցվածքը, մաշկամկանային պարկը, մարմնի խոռոչը, մարսողության օրգանները, բազմացումը և զարգացումը):

Օղակավոր որդերի տիպ: Անձրևորդ (կենսամիջավայրը, արտաքին կառուցվածքը, մաշկամկանային պարկը, մարմնի խոռոչը, մարսողության օրգանները, արտաթորության, արյունատար, նյարդային համակարգերը, բազմացումը):

Փափկամարմինների տիպ: Ավազանի խխունջ (կենսակերպը, արտաքին և ներքին կառուցվածքը, բազմացումը):

Հոդվածոտանիների տիպ:

Գետի խեցգետին (կենսամիջավայրը, արտաքին կառուցվածքը, մկանունքը, մարմնի խոռոչը, մարսողության համակարգը, արյունատար համակարգը, արտաթորության օրգանները, նյարդային համակարգը և զգայարանները):

Խաչասարդ (կենսամիջավայրը, արտաքին կառուցվածքը, որսացանցը, սարդի որս բռնելը, սննդառությունը, շնչառությունը, արյունատար համակարգը, բազմացումը):

Մայիսյան բզեզ (կենսամիջավայրը, արտաքին կառուցվածքը, մարսողական, արյունատար, շնչառական, արտաթորության, նյարդային և սեռական համակարգերը, բազմացումը և զարգացումը): Միջատների լրիվ և թերի կերպարանափոխությամբ զարգացումը:

Քորդավորների տիպ: Նշտարիկը որպես ստորակարգ քորդավոր կենդանի (կենսակերպը և արտաքին կառուցվածքը, քորդան, մարսողության, շնչառության, արյունատար, արտաթորության և նյարդային համակարգերը):

Ձկների դաս: Գետի պերկեսի արտաքին և ներքին կառուցվածքի և կենսագործունեության առանձնահատկությունները:

Երկկենցաղների դաս: Գորտի արտաքին և ներքին կառուցվածքի և կենսագործունեության առանձնահատկությունները:

Սողունների դաս: Ճարպիկ մողեսի արտաքին և ներքին կառուցվածքի և կենսագործունեության առանձնահատկությունները:

Թռչունների դաս: Թխակապույտ աղավնու արտաքին և ներքին կառուցվածքի և կենսագործունեության առանձնահատկությունները:

Կաթնասունների դաս: Ընտանի շան արտաքին և ներքին կառուցվածքի և կենսագործունեության առանձնահատկությունները:

Քորդավորների հիմնական առանձնահատկությունները:

 

ՄԱՐԴԸ ԵՎ ՆՐԱ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆԸ

Ներածություն: Հյուսվածքներ: Օրգաններ և օրգանների համակարգեր:

Օրգանիզմի ֆունկցիաների կարգավորման եղանակները (հումորալ և նյարդային կարգավորում):

Նյարդային համակարգ: Նյարդային համակարգի նշանակությունը: Նյարդային հյուսվածք: Ռեֆլեքս: Ռեֆլեքսային աղեղ: Ողնուղեղի կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Գլխուղեղի կառուցվածքը և նրա բաժինների ֆունկցիաները: Մեծ կիսագնդերի կառուցվածքը, կիսագնդերի կեղևի նշանակությունը:

Հենաշարժիչ համակարգ: Հենաշարժիչ համակարգի ֆունկցիաները: Ոսկրահյուսվածք: Ոսկրերի կառուցվածքը, աճը, բաղադրությունը: Ոսկրերի միացումը: Մարդու կմախքը: Մարդու կմախքի առանձնահատկությունները` կապված ուղիղ քայլվածքի և աշխատանքային գործունեության հետ:

Մկաններ: Մկանային հյուսվածքի տեսակները, կառուցվածքը, տեղադրվածությունը և ֆունկցիաները:

Օրգանիզմի ներքին միջավայրը: Արյան նշանակությունը: Արյան բաղադրությունը: Արյան մակարդումը: Էրիթրոցիտների կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Արյան փոխներարկում: Լեյկոցիտների կառուցվածքը և ֆունկցիաները:

Իմունիտետ:

Արյան շրջանառություն: Արյան շրջանառության նշանակությունը: Սիրտ: Արյունատար անոթներ: Արյան շրջանառության մեծ և փոքր շրջաններ: Սրտի ինքնավարությունը: Սրտի ցիկլը: Սրտի աշխատանքի կարգավորումը: Արյան ճնշում և անոթազարկ (պուլս): Արյան հոսքի արագությունը:

Շնչառություն: Շնչառության նշանակությունը: Շնչառական օրգանների կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Շնչառական շարժումներ: Թոքերի կենսական տարողությունը: Գազափոխանակությունը թոքերում և հյուսվածքներում:

Մարսողություն: Մարսողության օրգանների կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Մարսողության ուսումնասիրման մեթոդները: Մարսողությունը բերանի խոռոչում: Մարսողությունը ստամոքսում: Մարսողությունը բարակ և հաստ աղիքներում:

Ներծծում:

Նյութերի փոխանակություն: Ներզատիչ գեղձերի դերը նյութափոխանակության կարգավորման գործում: Վիտամիններ և դրանց նշանակությունը:

Մաշկ: Մաշկի կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Մաշկի դերը ջերմակարգավորման գործում:

Արտաթորություն: Միզարտադրության համակարգի կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Նյութափոխանակության արգասիքների արտաթորման նշանակությունը:

Բազմացում և զարգացում: Մարդու սեռական օրգանների կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Բեղմնավորում: Սաղմի և պտղի զարգացումը:

Զգայարաններ: Զգայարաններ և դրանց նշանակությունը: Անալիզատորներ: Աչքի կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Լսողության օրգանի կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Հավասարակշռության, մկանային զգացողության, շոշափելիքի, հոտառության և համի օրգաններ:

Բարձրագույն նյարդային գործունեություն: Ոչ պայմանական ռեֆլեքսներ և դրանց նշանակությունը: Պայմանական ռեֆլեքսներ և դրանց նշանակությունը: Պայմանական ռեֆլեքսների առաջացման մեթոդները և պայմանները: Պայմանական ռեֆլեքսների արգելակումը:

 

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Բջջաբանության հիմունքները:

Բջջաթաղանթի կառուցվածքն ու ֆունկցիաները (բջջաթաղանթ, պլազմատիկ թաղանթ, ֆագոցիտոզ, պինոցիտոզ): Ցիտոպլազման և նրա օրգանոիդները:

Բջջակորիզ: Պրոկարիոտ բջիջներ: Կյանքի ոչ բջջային ձևեր` վիրուսներ: Բջջի քիմիական բաղադրությունը: Անօրգանական նյութեր (ջուր, աղեր):

Սպիտակուցների քիմիական բաղադրությունը, կառուցվածքը, հատկությունները և ֆունկցիաները: Ածխաջրեր, ճարպեր: Նուկլեինաթթուներ. ԴՆԹ, ՌՆԹ (նուկլեինաթթուների կենսաբանական դերը, ԴՆԹ-ի կառուցվածքը, կրկնապատկումը, ՌՆԹ-ի կառուցվածքը, ֆունկցիաները):

Նյութերի փոխանակությունը, ԱԵՖ (նյութերի փոխանակության ֆունկցիաները, ԱԵՖ-ի դերը բջջի էներգետիկ և պլաստիկ փոխանակություններում): Էներգետիկ փոխանակությունը բջջում: ԱԵՖ-ի սինթեզը (գլիկոլիզ, թթվածնային ճեղքում):

Պլաստիկ փոխանակություն: Սպիտակուցի կենսասինթեզը (սպիտակուցի կենսասինթեզի նշանակությունը, ԴՆԹ-ի գաղտնագիրը, տրանսկրիպցիա, փոխադրող ՌՆԹ, մատրիցային սինթեզի ռեակցիաները, տրանսլյացիա, ֆերմենտների դերը, էներգետիկան): Ֆոտոսինթեզ (լուսային և մթնային փուլերը, նշանակությունը կենդանի բնության համար): Քեմոսինթեզ:

Օրգանիզմների բազմացումը և անհատական զարգացումը:

Բջջի բաժանումը: Միտոզ: Օրգանիզմների բազմացման ձևերը (անսեռ, սեռական բազմացում, սեռական բջիջների զարգացումը): Մեյոզ: Բեղմնավորում (կրկնակի բեղմնավորում, պարթենոգենեզ): Օրգանիզմների անհատական զարգացումը` օնտոգենեզ (սաղմի զարգացումը, հետսաղմնային զարգացումը):

 

Գենետիկայի հիմունքները:

Գենետիկան որպես գիտություն օրգանիզմների ժառանգականության և փոփոխականության մասին: Ժառանգականության ուսումնասիրության հիբրիդոլոգիական մեթոդը:

Հիբրիդների առաջին սերնդի միակերպությունը: Մենդելի առաջին օրենքը: Ժառանգման միջանկյալ բնույթը: Ճեղքավորման օրենքի վիճակագրական բնույթը: Ժառանգման օրինաչափությունների բջջաբանական հիմունքները (գամետների մաքրության վարկածը և նրա բջջաբանական հիմունքները, ալելային գեներ):

Երկհիբրիդային խաչասերում: Մենդելի երկրորդ օրենքը: Երկհիբրիդային ճեղքավորման բջջաբանական հիմունքները: Շղթայակցված ժառանգման երևույթը և սեռի գենետիկան: Գեների փոխներգործությունը: Գեների բազմակի ներգործությունը: Մարդու գենետիկան (ուսումնասիրման մեթոդները) և նրա նշանակությունը բժշկագիտության և առողջապահության համար:

Մոդիֆիկացիոն փոփոխականություն (ռեակցիայի նորմա, մոդիֆիկացիոն փոփոխականության վիճակագրական օրինաչափությունները): Մուտացիոն փոփոխականություն (գենային, քրոմոսոմային, սոմատիկ մուտացիաներ, մուտացիաների հաճախությունը և դրանց պատճառները):

Ցիտոպլազմային ժառանգականություն:

Պոպուլյացիաների գենետիկա:

 

Բույսերի, կենդանիների և մանրէների սելեկցիա:

Ժամանակակից սելեկցիայի խնդիրները: Բույսերի սելեկցիայի մեթոդները: Խաչաձև փոշոտվող բույսերի ինքնափոշոտումը: Հետերոզիսի երևույթը: Արհեստական և բնական ընտրությունը բույսերի սելեկցիայում: Պոլիպլոիդիա: Հեռավոր հիբրիդացում: Կենդանիների սելեկցիայի առանձնահատկությունները: Ընտանի կենդանիների հետերոզիսը: Արտադրողների փորձարկումն ըստ սերնդի: Միկրոօրգանիզմների սելեկցիա: Կենսատեխնոլոգիա:

 

Էվոլյուցիոն ուսմունք

Դարվինի ուսմունքի հիմնական դրույթները:

Տեսակ: Տեսակի չափանիշները:

Պոպուլյացիան` էվոլյուցիայի միավոր:

Ժառանգականություն և փոփոխականություն (ոչ ժառանգական կամ մոդիֆիկացիոն փոփոխականություն, ժառանգական փոփոխականություն): Արհեստական ընտրություն` կենդանիների ցեղերի և բույսերի սորտերի էվոլյուցիայի գործոնները (ցեղատեսակների և սորտերի բազմազանությունը, ցեղատեսակների և սորտերի առաջացումը, նոր ցեղատեսակների և սորտերի ստացումը, արհեստական ընտրության ստեղծագործական դերը):

Գոյության կռիվ (բազմացման ինտենսիվությունը, գոյության կռվի ձևերը):

Բնական ընտրություն (բնական ընտրության էությունը, ընտրությունը պոպուլյացիաների մեջ, բնական ընտրության ստեղծագործական դերը, արհեստական և բնական ընտրության ներգործության համեմատությունը: Բնական ընտրության ձևերը): Էվոլյուցիայի այլ գործոններ:

Օրգանիզմների հարմարվածությունը և նրա հարաբերականությունը (հարմարվածության բազմազանությունը, հարմարվածության առաջացումը, հարմարվածության հարաբերականությունը): Նոր տեսակների առաջացումը (Դարվինը տեսակառաջացման մասին, միկրոէվոլյուցիա, աշխարհագրական և էկոլոգիական տեսակառաջացում, էվոլյուցիայի արդյունքները):

 

Օրգանական աշխարհի զարգացումը:

Մակրոէվոլյուցիա: Մակրոէվոլյուցիայի սաղմնաբանական և հնէաբանական ապացույցները: Օրգանական աշխարհի էվոլյուցիայի գլխավոր ուղիները (արոմորֆոզ, իդիոադապտացիա, ընդհանուր դեգեներացիա, էվոլյուցիայի տարբեր ուղիների հարաբերակցությունը):

 

Մարդու զարգացումը:

Մարդու և կենդանիների կառուցվածքի ընդհանուր գծերը: Մարդու և կենդանիների սաղմերի զարգացման նմանությունը: Մարդու և մարդանման կապիկների նմանությունը և տարբերությունը: Անթրոպոգենեզի շարժիչ ուժերը (կենսաբանական գործոնները, աշխատանքը որպես մարդու էվոլյուցիայի կարևոր գործոն, կյանքի հասարակական եղանակը որպես մարդու էվոլյուցիայի գործոն):

 

Էկոլոգիայի հիմունքները:

Էկոլոգիայի խնդիրները: Էկոլոգիական գործոններ: Գործոնների ազդեցությունը օրգանիզմի վրա: Սահմանափակող գործոն: Միջավայրի հիմնական աբիոտիկ գործոնները և դրանց նշանակությունը կենդանի բնության համար (լույս, ջերմաստիճան, խոնավություն):

Օրգանիզմների հարմարվածությունը բնության սեզոնային փոփոխություններին (սեզոնայնությունը բնության մեջ, ձմեռային հանգստի վիճակը): Կենսաբանական ռիթմերի պատճառները, լուսապարբերականություն:

Տեսակը` էկոլոգիական միավոր: Պոպուլյացիայի էկոլոգիական բնութագիրը, պոպուլյացիաների թվակազմի կարգավորումը:

Էկոլոգիական համակարգեր (կենսաերկրացենոզ, սննդային կապեր, էներգիայի կորուստները սննդային շղթաներում): Փոփոխությունները կենսաերկրացենոզներում, թվակազմի տատանումները, կենսաերկրացենոզի փոխարինումը: Մարդու կողմից ստեղծվող կենսաերկրացենոզները:

 

Կենսոլորտի վերաբերյալ ուսմունքի հիմունքները:

Կենսոլորտը և նրա սահմանները: Կենդանի նյութի հատկությունները: Նյութերի շրջանառությունը և էներգիայի փոխարկումները կենսոլորտում: Ատոմների կենսածին գաղթը: Միկրոօրգանիզմների դերը նյութերի շրջանառության մեջ:

Օրգանիզմների դերը կենսոլորտի էվոլյուցիայում: Բնության օրինաչափությունների խախտումը մարդու կողմից:

 

ԱՇԽԱՐՀԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՐԿԱՆ ԵՎ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ

 

Աշխարհագրությունը որպես գիտություն, աշխարհագրության զարգացումը:

Աշխարհագրության ճյուղերը և դրանց փոխադարձ կապը, աշխարհագրության կապը մյուս գիտությունների հետ:

Աշխարհագրության արդի խնդիրները և գործնական նշանակությունը:

 

ՔԱՐՏԵԶԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Գաղափար հորիզոնի և դրա կողմերի մասին:

Տեղանքում կողմնորոշվելու եղանակները: Ազիմուտ:

Մասշտաբ, դրա տեսակներն ու գործնական նշանակությունը:

Հատակագիծ և քարտեզ: Գլոբուս:

Աստիճանացանցը և դրա տարրերը: Երկրի պտտման երևակայական առանցք, բևեռներ, միջօրեականներ, զուգահեռականներ (հասարակած, արևադարձեր, բևեռային շրջագծեր):

Աշխարհագրական լայնություն և երկայնություն: Քարտեզի վրա կետի աշխարհագրական կոորդինատները որոշելը:

Քարտեզների և գլոբուսների մասշտաբները:

Աշխարհագրական քարտեզների տարբերակումն ըստ տարածքի ընդգրկման, բովանդակության:

Տեղանքի հատակագծի հիմնական տարբերությունները օդալուսանկարից և քարտեզից:

Քարտեզի պայմանական նշանները:

Հորիզոնականներ (իզոհիպսեր) և իզոբաթեր:

Քարտեզի վրա ուղիղ և գալարուն գծերի երկարության չափումը տեղանքի կետերի բացարձակ և հարաբերական բարձրության, օվկիանոսների (ու ծովերի) խորության որոշումը բարձրությունների ու խորությունների սանդղակի օգնությամբ:

Քարտեզի նշանակությունը մարդու գործունեության մեջ:

 

ԵՐԿՐԻ ՁԵՎԸ, ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՇԱՐԺՈՒՄԸ

Երկրի ձևն ու չափերը: Երկրի ձևի մասին պատկերացումներն անցյալում:

Ֆ. Մագելանի շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը և դրա աշխարհագրական նշանակությունը:

Երկրի գնդաձևության ժամանակակից ապացույցները:

Երկրի օրական պտույտը և դրա աշխարհագրական նշանակությունը:

Երկրի տարեկան պտույտը (շարժումը) և դրա աշխարհագրական հետևանքները: Տարվա եղանակների հերթափոխությունը:

 

ՔԱՐՈԼՈՐՏ

Երկրագնդի ներքին կառուցվածքը:

Երկրակեղևը և դրա կառուցվածքը: Երկրակեղևը կազմող ապարները: Պլատֆորմներ և գեոսինկլինալներ:

Մայրցամաքներ և օվկիանոսային իջվածքներ:

Երկրի մակերևույթը փոփոխող ներքին (ներծին) և արտաքին (արտածին) ուժերը:

Հրաբուխներ և երկրաշարժեր, դրանց տարածման շրջանները: Հրաբուխների դերը ռելիեֆագոյացման մեջ:

Հողմահարություն: Քամու, հոսող ջրերի, սառցադաշտերի, ծովի ալեբախության աշխատանքը և դերը ռելիեֆի ձևավորման գործում:

Երկրի մակերևույթի ձևերը. հարթավայրեր (իջվածքներ, դաշտավայրեր, բարձրավայրեր, սարահարթեր), բլուրներ, լեռներ, լեռնաշղթաներ, լեռնազանգվածներ, լեռնաշխարհներ:

Ցամաքի մակերևույթի բացարձակ և հարաբերական բարձրությունը:

Լեռներ: Լեռների դասակարգումն ըստ բարձրության, հասակի և կառուցվածքի:

Ռելիեֆի ազդեցությունը մարդու տնտեսական գործունեության վրա:

 

ՋՐՈԼՈՐՏ

Գաղափար ջրոլորտի մասին: Ջրոլորտի բաղադրամասերը: Ջրի մեծ և փոքր շրջապտույտները, դրանց պատճառներն ու հետևանքները: Համաշխարհային օվկիանոսը և դրա մասերը (օվկիանոսներ, ծովեր, ծովածոցեր, նեղուցներ): Օվկիանոսի հատակի ռելիեֆը, հատակային նստվածքները: Օվկիանոսի ջրի ջերմությունը, աղիությունը: Սառցային երևույթներ: Ջրի շարժումը. օվկիանոսային հոսանքներ, ալիքներ, մակընթացություն և տեղատվություն, ցունամի:

Կղզիներ և թերակղզիներ, դրանց դասակարգումն ըստ ծագման (առաջացման պայմանների):

Համաշխարհային օվկիանոսի բուսական և կենդանական աշխարհը, հանքային հարստությունները: Ծովերի տնտեսական նշանակությունը:

Գետը և դրա մասերը: Գետերի սնումն ու ռեժիմը:

Գետերի աշխատանքը:

Գետի ավազան և ջրբաժան: Գետի անկում, թեքություն, ծախս, հոսք:

Գետերի օգտագործումը և վերափոխումը: Գետերի ջրի մաքրության պահպանումը:

Լճեր, ճահիճներ և սառցադաշտեր, դրանց տիպերը, տարածման շրջաններն ու տնտեսական նշանակությունը:

Ստորերկրյա ջրեր, դրանց առաջացումն ու օգտագործումը: Աղբյուրներ: Գեյզերներ: Ջրոլորտի պահպանման խնդիրները:

 

ՄԹՆՈԼՈՐՏ

Գաղափար մթնոլորտի մասին, մթնոլորտի նշանակությունը:

Արեգակնային ճառագայթում (ռադիացիա): Մթնոլորտի տաքանալը: Օդի ջերմաստիճանի չափումը:

Ջերմաստիճանի օրական և տարեկան ընթացքը:

Օդի ջերմաստիճանի փոփոխությունն ըստ աշխարհագրական լայնության և ծովի մակարդակից ունեցած բարձրության:

Մթնոլորտային ճնշում: Ցիկլոններ և անտիցիկլոններ: Օդային զանգվածներ:

Մթնոլորտային տեղումներ, տեղումների քանակի չափումը:

Տեղումների բաշխումը երկրագնդի վրա:

«Եղանակ» և «կլիմա» հասկացությունները: Եղանակի դիտումներ:

Կլիմայի կախվածությունը վայրի աշխարհագրական լայնությունից, ծովի մոտիկությունից, ծովային հոսանքներից, տեղանքի բարձրությունից և լեռնալանջերի դիրքադրությունից:

Քամիների առաջացումը և տեսակները (զեփյուռ, ծովազեփյուռ, լեռնահովտային քամիներ, մուսսոն, պասսատ, արևմտյան քամիներ):

Եղանակի և կլիմայի ուսումնասիրման նշանակությունը տնտեսության համար:

Երկրագնդի կլիմայական գոտիները և կլիմայի տիպերը:

Մթնոլորտի պահպանման հիմնախնդիրը:

 

ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ԹԱՂԱՆԹԸ ԵՎ ԴՐԱ ՍՏՈՐԱԲԱԺԱՆՈՒՄՆԵՐԸ

Երկրագնդի թաղանթներն ու դրանց փոխադարձ կապը:

Հասկացություն աշխարհագրական թաղանթի մասին, դրա բաղադրամասերը:

Աշխարհագրական միջավայր: Մարդու դերը աշխարհագրական միջավայրում:

Երկրագնդի բնական զոնաները: Զոնաների հերթափոխությունն ըստ աշխարհագրական լայնության և ծովի մակարդակից ունեցած բարձրության:

Լայնակի զոնայականություն:

Հասարակածային խոնավ մշտադալար անտառների ու սավաննաների զոնաների բնութագիրը:

Անապատներ և կիսաանապատներ, դրանց բնութագիրը ու տարածումը:

Տափաստանների զոնայի բնութագիրը:

Բարեխառն գոտու անտառային զոնայի բնութագիրը:

 

ՄԱՅՐՑԱՄԱՔՆԵՐ

Եվրասիայի դիրքը, ափագիծը, ռելիեֆը և օգտակար հանածոները:

Եվրասիայի կլիման, գետերն ու լճերը: Եվրասիայի բնական զոնաները:

Աֆրիկայի դիրքը, ափագիծը, մակերևույթը և օգտակար հանածոները:

Աֆրիկայի կլիման, գետերն ու լճերը: Աֆրիկայի բնական զոնաները:

Հյուսիսային Ամերիկայի դիրքը, ափագիծը, մակերևույթը և օգտակար հանածոները:

Հյուսիսային Ամերիկայի կլիման, գետերն ու լճերը:

Հարավային Ամերիկայի դիրքը, ափագիծը, մակերևույթը և օգտակար հանածոները:

Հարավային Ամերիկայի կլիման, գետերն ու լճերը: Հարավային Ամերիկայի բնական զոնաները:

Ավստրալիայի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը:

Անտարկտիդայի հայտնագործումը և ժամանակակից ուսումնասիրությունները: Կլիման, բուսական և կենդանական աշխարհը:

 

ԱՇԽԱՐՀԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՔԱՐՏԵԶԸ ԵՎ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ

Աշխարհի քաղաքական քարտեզը: Ձևավորման փուլերը:

Եվրոպայի քաղաքական քարտեզը:

Ասիայի քաղաքական քարտեզը:

Աֆրիկայի քաղաքական քարտեզը:

Հյուսիսային Ամերիկայի քաղաքական քարտեզը:

Հարավային Ամերիկայի քաղաքական քարտեզը:

Աշխարհի բնակչությունը: Բնակչության թիվը, վերարտադրությունը: Մեխանիկական շարժը: Բնակչության կազմը:

Բնակչության տեղաբաշխումը երկրի վրա: Բնակչության կուտակումների գլխավոր արեալները:

Ուրբանիզացիա, դրա գլխավոր հատկանիշները: Քաղաքային տարաբնակեցում: Աշխարհի խոշորագույն քաղաքային ագլոմերացիաները: Գյուղական տարաբնակեցում:

 

ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հասկացություն համաշխարհային տնտեսության մասին: Համաշխարհային բնական ռեսուրսներ: Հանքային ռեսուրսներ: Հողային ռեսուրսներ: Ջրային ռեսուրսներ. քաղցրահամ ջրի ռեսուրսները: Կենսաբանական ռեսուրսներ: Կլիմայական ռեսուրսներ: Համաշխարհային օվկիանոսի ռեսուրսներ:

Համաշխարհային տնտեսության ընդհանուր բնութագիրը: Արդյունաբերությունն ու գյուղատնտեսությունը, դրանց ճյուղային կազմն ու տեղաբաշխումը: Տրանսպորտ: Տրանսպորտի գլխավոր տեսակները: Գլխավոր ծովային ուղիներն ու խոշոր նավահանգիստները:

Աշխատանքի միջազգային աշխարհագրական բաժանում:

Միջազգային տնտեսական կապերը:

 

ՄԱՐԴԿՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՄՈԼՈՐԱԿԱՅԻՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ

Շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնախնդիրները:

Հանքային հումքի և վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսների հիմնախնդիրը:

Ժողովրդագրական հիմնախնդիրը:

Պարենային հիմնախնդիրը:

Համաշխարհային օվկիանոսի ռեսուրսների օգտագործման հիմնախնդիրը:

 

ԱՇԽԱՐՀԻ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

Աշխարհի նորանկախ պետությունները: Ռուսաստանի բնությունը, բնակչությունը, վարչաքաղաքական կառուցվածքը: Տնտեսության ընդհանուր բնութագիրը, գլխավոր ճյուղերը:

Վրաստան. բնությունը, բնակչությունը, տնտեսությունը:

Ադրբեջան. բնությունը, բնակչությունը, տնտեսությունը:

Ուկրաինա. բնությունը, բնակչությունը, տնտեսությունը:

Թուրքիայի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

Իրանի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

ԱՄՆ-ի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

Մեծ Բրիտանիայի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

Գերմանիայի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

Ֆրանսիայի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

Ճապոնիայի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

Չինաստանի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆ

Հայկական լեռնաշխարհի երկրաբանական կառուցվածքը: Մակերևույթը: Կլիման: Գետերը և լճերը:

ՀՀ աշխարհագրական դիրքը, վարչատարածքային կառուցվածքը, ռելիեֆի գլխավոր առանձնահատկությունները: Լեռնաշղթաները, սարահարթերը:

Օգտակար հանածոները: Կլիման: Ջրագրությունը: Սևանա լճի հիմնախնդիրը:

Հողերը: Բուսականությունը: Կենդանական աշխարհը:

Ուղղաձիգ (վերընթաց) լանդշաֆտային գոտիները:

Բնակչությունը: Թվաքանակը, վերարտադրությունը, մեխանիկական շարժը:

Բնակչության կազմը և աշխատանքային ռեսուրսները:

Բնակչության տեղաբաշխումը, տարաբնակեցումը:

Քաղաքները: Երևանի աշխարհագրական բնութագիրը:

ՀՀ տնտեսությունը: Ընդհանուր բնութագիրը, ճյուղային կառուցվածքը:

Արդյունաբերություն. ընդհանուր բնութագիրը, ճյուղային կառուցվածքը, արդյունաբերական հանգույցները:

Արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերի բնութագիրը (էներգետիկա, լեռնահանքային և մետալուրգիական, քիմիական, մեքենաշինական, թեթև, սննդի, շինանյութերի արդյունաբերություն):

Գյուղատնտեսություն. ընդհանուր բնութագիրը: Ոռոգման նշանակությունը: Ճյուղային կառուցվածքը, գլխավոր ճյուղերի բնութագիրը (բուսաբուծություն, անասնապահություն):

Տրանսպորտը, ընդհանուր բնութագիրը, գլխավոր տեսակները:

ՀՀ մարզերի բնութագիրը:

Հայաստանի Հանրապետության բնօգտագործման և բնապահպանության հիմնախնդիրները: Արտաքին տնտեսական կապերը:

ԼՂՀ ընդհանուր բնութագիրը: Բնակչությունը: Տնտեսությունը:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Հ. Գաբրիելյան, Վ. Պողոսյան, «Աշխարհագրություն», դասագիրք 5-րդ դասարանի համար: Եր., 1996, 2000

2. Մ. Իսկանդարյան և ուր., «Մայրցամաքների և օվկիանոսների աշխարհագրություն», դասագիրք 6-րդ դասարանի համար: Եր., 1996, 2000

3. Հ. Գաբրիելյան և ուր., «Ռեգիոնալ աշխարհագրություն», դասագիրք 7-րդ դասարանի համար: Եր., 1996

4. Լ. Վալեսյան, Խ. Նազարյան, «Հայաստանի աշխարհագրություն», դասագիրք 7-րդ դասարանի համար: Եր., 1998, 1999

5. Ա. Ավագյան և ուրիշներ, «Ռեգիոնալ աշխարհագրություն», դասագիրք 8-րդ դասարանի համար: Եր., 1996

6. Լ. Վալեսյան, Խ.Նազարյան, «Հայաստանի աշխարհագրություն», դասագիրք 8-րդ դասարանի համար: Եր., 1998, 1999

7. Գ. Ավագյան և Ռ. Մարգարյան, «Աշխարհագրություն» 7-րդ դասարանի համար: Եր., 1999

8. Գ. Ավագյան և Ռ. Մարգարյան, «Աշխարհագրություն» 8-րդ դասարանի համար: Եր., 1999

9. Ս. Մելքումյան, «Լեռնային Ղարաբաղի աշխարհագրություն»: Եր., 1999

10. Ռ. Մկրտչյան, Լ. Վալեսյան, Ա. Գասպարյան, «Աշխարհագրություն (բնօգտագործման և բնապահպանության հիմունքներ)», դասագիրք 9-րդ դասարանի համար: Եր., 1996, 1999

11. «Աշխարհագրություն - 99» - բուհական ընդունելության քննության հարցարան: Եր. «Զանգակ-97», 1999

 

«ԱՇԽԱՐՀԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ ԳՐԱՎՈՐ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ

 

«Աշխարհագրություն» առարկայի քննական հարցաթերթիկների 15 հարցերից առաջին երեքը (երկու հարց` երեքական բալ, մեկ հարց` երկու բալ) պահանջում են տեսական գիտելիքների իմացություն, փաստերի համակարգված շարադրանք, երևույթների պատճառահետևանքային կապերի հիմնավորում:

Չորրորդ հարցը (մեկ բալ) վերաբերում է աշխարհագրական հարց-առաջադրանքներին: Հինգերորդ հարցը (մեկ բալ) ներկայացնում է աշխարհագրական հասկացությունների սահմանումներ և բացատրություններ: Վեցերորդ և յոթերորդ հարցերը (մեկական բալ) տեստային առաջադրանքներ են, ութերորդ և իններորդ հարցերը (մեկական բալ) պահանջում են բնական և հասարակական երևույթների զարգացման ու տեղաբաշխման օրինաչափությունների վերլուծություններ կամ հիմնավորումներ:

Տասներորդ և տասնմեկերորդ հարցերը (մեկական բալ) ընդգրկում են տեքստային շարադրանքով տրված և բաց թողած տեղերը լրացնելու պահանջով առաջադրանքներ: Տասներկուերորդ և տասներեքերորդ հարցերը (մեկական բալ) ներկայացնում են խնդիր-վարժություններ, իսկ տասնչորսերորդ և տասնհինգերորդ հարցերը (մեկական բալ)` ուրվագծային քարտեզների վրա կատարվող գործնական առաջադրանքներ:

Այսպիսով, քննական հարցաթերթիկի գնահատման առավելագույն գումարը 20 (քսան) բալ է, իսկ գնահատման քայլը 0.25 բալից է:

 

Տարբերակ

 

Աշխարհագրության քննական հարցատոմս

1. Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ .................................... 3

ա/ աշխարհագրական դիրքը, տարածքը, սահմանները

բ/ բնական պայմանները

գ/ ռեսուրսները

2. Երկրաշարժ ...................................................... 3

ա/ հասկացություն երկրաշարժի մասին, առաջացման պատճառները

բ/ աշխարհի երկրաշարժավտանգ շրջանները

գ/ երկրաշարժից պաշտպանվելու ձևերը

3. ՀՀ անասնապահությունը ........................................... 2

ա/ մասնագիտացումը

բ/ տեղաբաշխումը

4. Որո՞նք են երկրագնդի ամենատաք և ամենացուրտ վայրերը:

Ո՞րն է դրանց գոյացման պատճառը: ................................. 1

5. Ի՞նչ է ունիտար պետությունը, բերել օրինակներ: ................... 1

 

6. Ընտրել և դուրս գրել տափաստանային բնական զոնային բնորոշ չորս բուսատեսակ. կակտուս, կեչի, օշինդր, փետրախոտ, ուղտափուշ, քարաքոս, շյուղախոտ, մայրի, կաղնի, օշան, տիպչակ, սիզախոտ ........................ 1

7. Ընտրել և դուրս գրել Գեղարքունիքի մարզի չորս քաղաք. Ալավերդի, Արմավիր, Հրազդան, Սիսիան, Գավառ, Գորիս, Վարդենիս, Իջևան, Ճամբարակ, Տաշիր, Մարտունի, Դիլիջան .................  1

8. Բնական ո՞ր զոնաներն են բացակայում Աֆրիկայում և ինչո՞ւ: ........ 1

9. Ի՞նչ սկզբունքներ են հաշվի առնվում սև մետաղաձուլական ձեռնարկությունները տեղաբաշխելիս (Ռուսաստանի Դաշնության օրինակով): ...... 1

10. Աֆրիկայում է գտնվում աշխարհի ամենաերկար ... գետը, որի վրա կառուցված է .. ջրամբարը: Գետը թափվում է .. ծով` առաջացնելով ..., որտեղ կան բազմաթիվ գետային նավահանգիստներ: .................................. 1

11. Մեքենաշինությունը ՀՀ մասնագիտացման առաջատար ճյուղերից է և մինչև ճգնաժամը հիմնականում տնտեսական ցուցանիշներով գրավում էր ... տեղը: Նրան բաժին էր ընկնում արդյունաբերության համախառն արտադրանքի ծավալի ...: ՀՀ մեքենաշինական համալիրի ամենազարգացած ենթաճյուղը`... արդյունաբերությունն էր, որի խոշոր կենտրոնը ... քաղաքն էր: ................................ 1

12. Երկու քաղաքներ գտնվում են միևնույն միջօրեականի` հս.լ. 25o-ի և հվ.լ. 40o-ի վրա: Որոշել դրանց միջև եղած հեռավորությունը աստիճաններով և կիլոմետրերով: .......................................................  1

13. Առաջին երկրում ավտոտրանսպորտով փոխադրվող բեռների ծավալը 8 մլն տ է, բեռնափոխադրումների միջին հեռավորությունը` 400 կմ: Երկրորդ երկրում այդ ցուցանիշները կազմում են, համապատասխանաբար, 20 մլն տ և 240 կմ: Որոշել, թե ո՞ր երկրի ավտոտրանսպորտի բեռնաշրջանառությունն է ավելի մեծ: ........... 1

 

«ԱՇԽԱՐՀԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Ա. Աշխարհագրական-բնութագրական տեքստային շարադրանքի 1 (մեկ) բալանոց

ենթահարցերից յուրաքանչյուրը գնահատվում է`

1 (մեկ) բալ, եթե`

ա/ ենթահարցին դպրոցական դասագրքի սահմաններում տրված է սպառիչ ու համոզիչ պատասխան: Մտքերը հիմնավորված են օրինակներով, անհրաժեշտության դեպքում` գծագրերով, թվերով,

բ/ շարադրանքի մեջ արտահայտված են աշխարհագրական օբյեկտների, ինչպես նաև երևույթների տեղաբաշխման սկզբունքներն ու օրինաչափությունները: Լուսաբանված են երևույթների պատճառներն ու հետևանքները:

 

0,75 բալ, եթե`

ա/ ենթահարցը շարադրված է տրամաբանորեն ճիշտ, բայց առանց մանրամասների,

բ/ տեսական գիտելիքների հիմնավորումը ոչ բոլոր դեպքերում է ուղեկցվում համապատասխան օրինակներով, փաստական տվյալներով,

գ/ հասկացությունների բացատրություններում բաց են թողնված որոշ ոչ էական բնութագրական հատկանիշներ:

 

0,5 բալ, եթե`

ա/ ենթահարցը շարադրված է ընդհանուր գծերով, թույլ տրված անճշտությունները էական չեն,

բ/ հիմնականում ճշգրտված տեսական գիտելիքները հիմնավորված չեն համապատասխան փաստերով և օրինակներով,

գ/ հասկացությունների բացատրություններում թույլ են տրված էական սխալներ:

 

0,25 բալ, եթե`

ա/ շարադրանքում կան բուն հարցին վերաբերող մասնակի, բայց ոչ հստակ մտքեր,

բ/ հարցի պատասխանը հիմնավորված չէ որևէ փաստական տվյալով կամ օրինակով,

գ/ բերված օրինակները հարցի հետ չեն առնչվում կամ սխալ են:

 

0 (զրո) բալ, եթե`

ա/ ենթահարցը շարադրված չէ,

բ/ շարադրվածը պահանջվող հարցի պատասխանը չէ:

Բ. Աշխարհագրական հասկացության սահմանման կամ երևույթի, օբյեկտի բնութագրման վերաբերյալ առաջադրանքի կատարումը գնահատվում է`

1 (մեկ) բալ, եթե`

հասկացության սահմանումը և երևույթի, օբյեկտի բնութագրումը հստակ են, ճիշտ, բերված են համապատասխան օրինակներ, անհրաժեշտության դեպքում նաև գծագրեր, սխեմաներ:

 

0,75 բալ, եթե`

հասկացության սահմանումը և երևույթի, օբյեկտի ընտրությունը հստակ է, ճիշտ,

բայց չկան համապատասխան օրինակներ և անհրաժեշտ գծագրեր, սխեմաներ:

 

0,5 բալ, եթե`

տրված է հասկացության սահմանումը կամ երևույթի, օբյեկտի հիմնական բովանդակությունը մասնակի թերություններով:

 

0,25 բալ, եթե`

հասկացության մեջ կան բուն հարցին վերաբերող մասնակի, բայց ոչ հստակ մտքեր:

0 (զրո) բալ, եթե`

բացակայում է առաջադրանքի պատասխանը կամ այն տրված է սխալ:

 

Գ. Բաց թողած տեղերը լրացնելու առաջադրանքները գնահատվում են`

1 (մեկ) բալ, եթե`

լրացված են բոլոր չորս ճիշտ պատասխանները:

 

0,75 բալ, եթե`

լրացված է ցանկացած երեք ճիշտ պատասխան:

 

0,5 բալ, եթե`

լրացված է ցանկացած երկու ճիշտ պատասխան:

 

0,25 բալ, եթե`

լրացված է ցանկացած մեկ ճիշտ պատասխան:

 

0 (զրո) բալ, եթե`

չկա ճիշտ պատասխան:

 

Դ. Աշխարհագրական խնդիր-վարժության կատարումը գնահատվում է`

1 (մեկ) բալ, եթե`

ա/ առաջադրված ելակետային տվյալների հիման վրա ստացվել է ճիշտ պատասխան:

բ/ հաշվարկները և հարցերի պատասխանները հիմնավորված են համապատասխան բացատրություններով:

 

0,75 բալ, եթե`

հաշվարկներում և հարցերի պատասխաններում կան մասնակի թերություններ:

 

0,5 բալ, եթե`

կատարված հաշվարկներում, հարցերի պատասխաններում և հիմնավորումներում կան թերություններ և անճշտություններ:

 

0,25 բալ, եթե`

կատարված հաշվարկներում և հարցերի պատասխաններում կան էական թերություններ և անճշտություններ:

 

0 (զրո) բալ, եթե`

ա/ խնդիր-վարժությունը լուծված չէ:

 

Ե. Աշխարհագրական հարց-առաջադրանքը գնահատվում է`

1 (մեկ) բալ, եթե`

առաջադրանքին տրված է սպառիչ պատասխան:

 

0,75 բալ, եթե`

պատասխանը տրված է մասնակի թերություններով:

 

0,5 բալ, եթե`

պատասխանը տրված է ընդհանուր գծերով և որոշ սխալներով:

 

0,25 բալ, եթե`

կան բուն հարցին վերաբերող ոչ հստակ մտքեր և սխալներ:

 

0 (զրո) բալ, եթե`

բացակայում է պատասխանը կամ այն գրված է սխալ:

 

Զ. Աշխարհագրական տեստը գնահատվում է`

1 (մեկ) բալ, եթե`

ճիշտ են գրված պահանջվող բոլոր օբյեկտների անունները:

 

0,75 բալ, եթե`

ճիշտ են գրված պահանջվող օբյեկտների անունների 3/4- ը:

 

0,5 բալ, եթե`

ճիշտ են գրված պահանջվող օբյեկտների անունների 1/2- ը:

 

0,25 բալ, եթե`

ճիշտ են գրված պահանջվող օբյեկտների անունների 1/4- ը:

 

0 (զրո) բալ, եթե`

չի կատարված կամ սխալ է կատարված առաջադրանքը:

Է. Ուրվագծային քարտեզի վրա կատարված առաջադրանքը գնահատվում է`

1 (մեկ) բալ, եթե`

ճիշտ է գրված պահանջվող օբյեկտների անունների 3/4-ից ավելին:

 

0,75 բալ, եթե`

ճիշտ են գրված պահանջվող օբյեկտների անունների 1/2-ից 3/4- ը:

 

0,5 բալ, եթե`

ճիշտ են գրված պահանջվող օբյեկտների անունների 1/4-ից 1/2- ը:

 

0,25 բալ, եթե`

ճիշտ են գրված պահանջվող օբյեկտների անունների 1/5- ից 1/4-ը ներառյալ:

 

0 (զրո) բալ, եթե`

աշխատանքը կատարված չէ կամ տրված չեն պահանջվող օբյեկտների անունների

մինչև 1/5- ը:

 

ԱՆԳԼԵՐԵՆ ԼԵԶՈՒ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

 

ԲՈՒՀ-ի ընդունելության մակարդակում անգլերեն լեզվի գիտելիքների ստուգումն իրականացվում է գրավոր և բանավոր քննության միջոցով:

ա) Գրավոր քննություն (մասնագիտական և ոչ մասնագիտական ֆակուլտետների համար 2.5 ժամ տևողությամբ)

Նախատեսվում է ութ առաջադրանք պարունակող գրավոր հարցաշար, որը նպատակամիտված է ստուգելու`

1. գրավոր խոսքի ընկալունակությունը (բազմակի ընտրության մեթոդով),

2. բառագիտական և ձևաբանական գիտելիքները (բազմակի ընտրության մեթոդով),

3. ձևաբանական գիտելիքները (բայի տարբեր ժամանակաձևերի կիրառմամբ),

4. շարահյուսական գիտելիքները (փոխակերպման մեթոդի կիրառմամբ),

5. շարադասական կանոնների իմացությունը,

6. թարգմանական գիտելիքներ (մայրենի լեզվից` անգլերեն),

7. արտահայտված միտքը տրամաբանորեն և քենականորեն ճիշտ ավարտելու կարողությունը,

8. կապակցված տեքստում կողմնորոշվելու հմտությունները:

բ) Բանավոր քննություն (մասնագիտական ֆակուլտետների համար, նախապատրաստվելու համար տրվում է 45 րոպե):

Հիմնական նպատակն է ստուգել դիմորդի լեզվական գիտելիքները, ընթերցանության, հաղորդակցական, բառարանից օգտվելու նրա կարողությունը, ինչպես նաև լեզվական հմտությունները տվյալ լեզվական իրադրության մեջ կիրառելու նրա ունակությունը:

Բանավոր քննության պահանջներն են`

1. կարդալ ադապտացված գեղարվեստական հատված (մոտավորապես 2200 նիշ)` դրսևորել ընթերցանության կանոնների համապատասխան իմացություն և հնչյունաբանական գիտելիքների գործնական կիրառման հմտություններ, գրավոր թարգմանել հատվածի նշված մասը (1100 նիշ) բառարանի օգնությամբ, պատասխանել հատվածի բովանդակությանն ուղղված հարցերին, կարողանալ տարբերել կարևորագույն քերականական երևույթները:

2. Դպրոցական ծրագրի շրջանակներում քերականորեն ճիշտ ձևակերպելով և տրամաբանորեն զարգացնելով արտահայտված մտքերը. զրուցել հետևյալ թեմաների շուրջ` ընտանիք և ընտանեկան հարաբերություններ, դպրոց և դպրոցական կյանք, ազատ ժամանց և նախասիրություններ, առօրյա հարաբերություն, ապագա մասնագիտություն և աշխատանք, սպորտ, շրջապատող աշխարհ, երկրագիտական տեղեկություններ հայերեն երկրի, ինչպես նաև Անգլիայի և Ամերիկայի աշխարհագրության, հասարակական կյանքի և մշակույթի մասին:

Պահանջվում է նաև դրսևորել ողջունելու, հրաժեշտ տալու, հարցադրումը քաղաքավարի կրկնելու, խոսակցի արտահայտված մտքին համաձայնելու կամ առարկելու ունակություն:

Վերոհիշյալ պահանջների կատարման համար նախատեսվում է գիտելիքների հետևյալ ծավալը.

Ընթերցանության կանոններ և հնչյունաբանություն. շեշտ, ձայնավորների արտասանություն` ըստ վանկի տիպի, բաղաձայնների արտասանության կարևոր առանձնահատկություններ, հիմնական ձայնավորական և բաղաձայնական տառակապակցությունները կարդալու կանոններ, տարբեր տիպի նախադասությունների հնչերանգային առանձնահատկություններ:

Բառակազմություն. ածանցում և բառաբարդում, անգլերենի ամենատարածված վերջածանցներն ու նախածանցները`

գոյականակերտ -er, -ing, -ment, -ion (-tion, -sion), -ness, -ity.

ածականակերտ -less, -full, -able, -y, un-, dis-.

թվականակերտ -teen, -ty, -th.

մակբայակերտ -ly.

բայական -re-, -en.

 

Ձևաբանություն

Գոյական անուն. թիվ, հոլով:

Հոդ. անորոշ, որոշյալ և զրո հոդի գործածության հիմնական դեպքերը:

Ածական անուն. ածականի համեմատության աստիճանները և դրանց կազմության առանձնահատկությունները:

Թվական անուն. քանակական և դասական թվականները և դրանց կազմության առանձնահատկությունները:

Դերանուն. անձնական, ստացական, ցուցական, անորոշ, որոշյալ, ժխտական, հարցական, հարաբերական, անդրադարձ, փոխադարձ դերանունները և դրանց բնորոշ քերականական առանձնահատկությունները:

Բայ. բայի հիմնական ձևերը, կանոնավոր և անկանոն բայեր, անցողական և անանցողական բայեր, լիիմաստ բայեր, օժանդակ բայեր և բայ-հանգույց:

Բայի ժամանակները. (Present, Past, Future, Future in the Past) և բայի ժամանակային խմբերը (Indefinite, Continuous, Perfect-ակտիվ իմացության համար, Perfect-Continuous-պասիվ իմացության համար):

Բայի եղանակը. (The Indicative Mood, the Imperative Mood-ակտիվ իմացության համար, the Subjective Mood-պասիվ իմացության համար):

Բայի սեռը. (the Active Voice, the Passive Voice): Կրավորական սեռի կազմությունն ու կիրառությունը (Present, Past, Future Indefinite Passive; Present, Past Continuous Passive, Present, Past Perfect Passive):

Բայի անդեմ ձևերը (Infinitive, Gerund, Participle I Non-Perfect Active Voice և Participle II):

Եղանակավորող բայեր. դրանց հնարավոր իմաստներն ու գործածությունը խոսքում (can, may, must և դրանց համարժեքները` to be able to, to be allowed to, to have to, ինչպես նաև to be to, should, need, ought to):

Մակբայ. մակբայի տեսակները, համեմատության աստիճանները և դրանց կառուցման առանձնահատկությունները:

Նախդիր. նախդիրների դասակարգումը` ըստ իմաստի:

Շաղկապ. համադասական և ստորադասական շաղկապներ:

 

Շարահյուսություն

Նախադասության տիպերը` ըստ կազմության. պարզ նախադասություն (պարզ համառոտ և պարզ ընդարձակ), բարդ նախադասություն (բարդ համադասական և բարդ ստորադասական), գլխավոր և երկրորդական նախադասություններ, երկրորդական նախադասության տիպերը: Նախադասությունների դասակարգումը` ըստ ասույթի նպատակի (պատմողական, հարցական, ժխտական) և դրանց շարադասությունը: Հարցական նախադասությունների տիպերը: It is warm. It is late. It is raining. տիպի անդեմ նախադասությունների գործածությունը: Նախադասության գլխավոր և երկրորդական անդամներ:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. III-X դասարանների համար պաշտոնապես նախատեսված բոլոր դասագրքերը:

2. Թոքմաջյան Հ. Ժամանակակից անգլերենի քերականություն, Երևան, «Փյունիկ», 1995թ.:

3. Անգլերեն լեզվի գրավոր քննությունների հարցաշարերի շտեմարան, Երևան-1999 թ. «Արտագերս» հրատարակչություն:

4. Անգլերեն լեզվի գրավոր քննությունների հարցաշարերի շտեմարան մասնագիտական բուհերի համար, 2001 թ. «Արտագերս» հրատարակչություն:

 

ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ 2002 Թ. ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ` ԱՆԳԼԵՐԵՆ ԼԵԶՎԻ ԳՐԱՎՈՐ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՖԱԿՈՒԼՏԵՏՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

 

Գրավոր հարցաշարն ընդգրկում է ութ առաջադրանք:

 

I. Կարդալ տեքստը և պատասխանել հարցերին` ընտրելով առաջարկված տարբերակներից ճիշտը:

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան 0,4 միավոր է: Ցանկացած սխալի դեպքում 0,4 միավոր գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

II. Ընտրել ճիշտ տարբերակը:

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան 0,2 միավոր է: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

III. Փակագծում տրված բայերը գրել համապատասխան ժամանակաձևերով:

Յուրաքանչյուր ճիշտ նախադասություն գնահատվում է 0,4 միավոր: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

Ժամանակաձևերի բոլոր հնարավոր ճիշտ զուգորդումները համարվում են ընդունելի:

IV. Կատարել անհրաժեշտ փոփոխություններ:

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան 0,2 միավոր է: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

V. Տրված բառերով կազմել նախադասություններ:

Այս առաջադրանքում նախադասությունները պարզ ընդարձակ կամ բարդ ստորադասական են, բառերի քանակը` 10-12:

Յուրաքանչյուր ճիշտ նախադասություն 0,4 միավոր է: Մակբայի սխալ տեղադրման կամ բարդ ստորադասական նախադասության միայն մի մասը ճիշտ կազմելու դեպքում գնահատականն իջնում է 0,2 միավորի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

VI. Թարգմանել անգլերեն:

Յուրաքանչյուր ճիշտ նախադասություն գնահատվում է 1 միավոր: Ընդհանուր գնահատականն է 5 միավոր:

Բայական ժամանակաձևի սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0,4 միավորով: Այլ բնույթի քերականական սխալի կամ բառային սխալ ընտրության դեպքում գնահատականն իջնում է 0,2 միավորով: Յուրաքանչյուր նախադասության համար տրվող նվազագույն գնահատականը 0,4 միավոր է:

VII. Ավարտել նախադասությունները:

Այս առաջադրանքում տրամաբանորեն և քերականորեն ճիշտ լրացված ցանկացած նախադասություն համարվում է ընդունելի: Յուրաքանչյուր ճիշտ լրացված նախադասություն գնահատվում է 0,2 միավոր: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 1 միավորը:

VIII. Լրացնել բացթողումները տրված բառերի համապատասխան ձևերով:

Այս առաջադրանքում յուրաքանչյուր ճիշտ տեղադրված բառը գնահատվում է 0,4 միավոր:

Ճիշտ ընտրված բառը սխալ քերականական ձևով տեղադրելու դեպքում գնահատականն իջնում է 0,2 միավորով: Ընդհանուր գնահատականն է 4 միավոր:

 

Ծանոթություն` Ուղղագրական 2 սխալի դեպքում հանվում է 0,1 միավոր:

Հարցաշարը կազմվում է միջնակարգ դպրոցի ծրագրային պահանջներին համապատասխան:

 

2002 Թ. ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ` ԱՆԳԼԵՐԵՆ ԼԵԶՎԻ ԲԱՆԱՎՈՐ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Անգլերեն լեզվի բանավոր քննությունը նպատակ ունի ստուգել դիմորդի լեզվական գիտելիքներն ու կարողությունները.

    1. ընթերցանություն           (0 - 3 միավոր),

    2. թարգմանություն            (0 - 5 միավոր),

3. ընթերցված տեքստի ընկալում (0 - 6 միավոր),

    4. բանավոր հաղորդակցում      (0 - 6 միավոր):

 

Քննական տոմսը բաղկացած է երկու հարցից.

1. Կարդալ, թարգմանել և պատասխանել հարցերին տրված հատվածի սահմաններում:

2. Զրույց առաջադրված թեմայով:

Հարցատոմսի առաջին առաջադրանքի համար նախատեսված նյութը համապատասխանում է հանրակրթական դպրոցի 9-10-րդ դասարանների տնային ընթերցանության գեղարվեստական գրքերի բարդության մակարդակին: Երկրորդ առաջադրանքը նպատակ ունի ստուգելու դիմորդի լեզվական գիտելիքներն ու հաղորդակցական հմտությունները:

 

Բանավոր զրույցի համար նախատեսվում են հետևյալ թեմաները.

1. Republic of Armenia

2. Places of Interest of Armenia

3. Yerevan, the Capital City of Armenia

4. My Native Town (Village)

5. The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland

6. London, the Capital City of United Kingdom

7. Major Cities of the United Kingdom (դիմորդի ընտրությամբ)

8. Outstanding Personalities of the UK/USA (դիմորդի ընտրությամբ)

9. The United States of America

10. Washington, the Capital City of USA

11. Major Cities of the USA (դիմորդի ընտրությամբ)

12. My Family

13. My Flat

14. My Friend

15. My Hobby

16. My School

17. My Working Day

18. My Day off

19. My Favorite Book

20. My Future Profession

21. My Summer Holidays

22. My Winter Holidays

23. Seasons and Weather

24. My Meals

25. English Meals

26. Shopping

27. At the Post Office

28. At the Cinema/Theatre (դիմորդի ընտրությամբ)

29. Travelling

30. Sports snd Games

 

Այսպիսով, բանավոր քննությունը, ստուգելով դիմորդի վերոհիշյալ չորս կարողությունները, նրա պատասխանը պետք է գնահատի 0-20 միավորի սահմաններում:

Գնահատականի բողոքարկման դեպքում դիմորդին տրվում է 4-5 նախադասություն մայրենիից անգլերեն թարգմանելու համար, որով և ստուգվում են նրա թե` քերականական, և թե` բառապաշարային գիտելիքները:

 

ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ 2002 Թ. ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ` ԱՆԳԼԵՐԵՆ ԼԵԶՎԻ ԳՐԱՎՈՐ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐ ՈՉ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՖԱԿՈՒԼՏԵՏՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

 

Գրավոր հարցաշարն ընդգրկում է ութ առաջադրանք:

 

I. Կարդալ տեքստը և պատասխանել հարցերին` ընտրելով առաջարկված տարբերակներից ճիշտը:

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան 0,4 միավոր է: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

II. Ընտրել ճիշտ տարբերակը:

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան 0,2 միավոր է: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

III. Փակագծում տրված բայերը գրել համապատասխան ժամանակաձևերով: Յուրաքանչյուր ճիշտ նախադասություն գնահատվում է 0,4 միավոր է: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

Ժամանակաձևերի բոլոր հնարավոր ճիշտ զուգորդումները համարվում են ընդունելի:

IV. Կատարել անհրաժեշտ փոփոխություններ:

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան 0,2 միավոր է: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

V. Տրված բառերով կազմել նախադասություններ:

Այս առաջադրանքում նախադասությունները պարզ ընդարձակ կամ բարդ ստորադասական են, բառերի քանակը` 10-12:

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան 0,4 միավոր է: Մակբայի սխալ տեղադրման կամ բարդ ստորադասական նախադասության միայն մի մասը ճիշտ կազմելու դեպքում գնահատականն իջնում է 0,2 միավորի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

VI. Թարգմանել անգլերեն:

Յուրաքանչյուր ճիշտ նախադասություն գնահատվում է 1 միավոր: Ընդհանուր գնահատականն է 5 միավոր:

Բայական ժամանակաձևի սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0,4 միավորով: Այլ բնույթի քերականական սխալի կամ բառային սխալ ընտրության դեպքում գնահատականն իջնում է 0,2 միավորով: Յուրաքանչյուր նախադասության համար տրվող նվազագույն գնահատականը 0,4 միավոր է:

VII. Ավարտել նախադասությունները:

Այս առաջադրանքում տրամաբանորեն և քերականորեն ճիշտ լրացված ցանկացած նախադասություն համարվում է ընդունելի:

Յուրաքանչյուր ճիշտ լրացված նախադասություն գնահատվում է 0,2 միավոր: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի:

Ընդհանուր գնահատականն է 1 միավոր:

VIII. Լրացնել բացթողումները համապատասխան ձևերով` տրված 15 բառերից ընտրելով 10-ը:

Այս առաջադրանքում յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան գնահատվում է 0,4 միավոր: Ճիշտ ընտրված բառը սխալ քերականական ձևով տեղադրելու դեպքում գնահատականն իջնում է 0,2 միավորով: Ընդհանուր գնահատականն է 4 միավոր:

 

Ծանոթություն` Ուղղագրական 2 սխալի դեպքում հանվում է 0,1 միավոր:

Հարցաշարը կազմվում է միջնակարգ դպրոցի ծրագրային պահանջներին համապատասխան:

 

ՀՀ պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների 2002 թվականի ընդունելության անգլերեն լեզվի գրավոր քննության հարցաշար մասնագիտական ֆակուլտետների համար

 

TEST

 

I. Կարդալ տեքստը և պատասխանել հարցերին` ընտրելով առաջարկված տարբերակներից ճիշտը:

Of the Seven Wonders of the Ancient World, only van had a practical use in addition to its architectural elegance: The Lighthouse of Alexandria. For sailors, it made their return to the Great Habwour safe. For architects, it meant even more: It was the tallest building on the earth. And for the scientists, it was the mysterious mirror that attracted them most... The mirror the reflection of which could be seen more that 50 km (35 miles) off shore.

The project was suggested by Ptolemy Soter, but was completed after his death, during the rule of his son. The monument was built in memory of Ptolemy Soter and his wife. For centuries, the Lighthouse of Alexandria was used to mark the harbour, using fire at night and reflecting sun rays during the day. It was even shown on Greek and Roman coins, just as famous monuments are on banknotes tody.

When the Arabs conquered Egypt. the admired Alexandria and its wealth. But the new rulers moved their capital to Cairo since they had no ties to the Mediterranean. When the mirror was brought down mistakenly, they did not rebuild it. In 956 AD, an earthquake shook Alexandria and caused little damage to the Lighthouse. It was later in 1303 and in 1323 that two stronger earthquakes partially destroyed the structure.

The final chapter in the Lighthouse came in 1480 AD when the Egyptian Mamelouk Siltan decided to strengthen Alexandria's defense. Hebuilt a medieval fort on the same sport where the Lighthouse once stood, using the fallen stone and marble.

1. In what way did the Lighthouse of Alexandria differ from the other Wonders of the World?

a) It was very tall.

b) It was not only magnificent but also useful.

c) It had an architectural elegance.

2. What attracts modern peopel most of all?

a) the mysterious destruction of the Lighthouse

b) the height of the building and the remarkable mirror

c) the secret of such a strong reflection.

3. Which of the folloving statements is true?

a) The Lighthouse was built by Ptolemy Soter.

b) The Pharos was designed by Soter's son.

c) The idea of building a Lighthouse belongs to Ptolemy Soter.

4. The Lighthouse of Alexandria was damaged

a) gradually by earthquakes fwllowing one another.

b) by the Arabs.

c) by barbaric tribes.

5. What happened ti the Lighthouse in the end ?

a) It was cimpletely reconstructed.

b) It served as a building material fwr another structure.

c) It was partially destroyed.

 

II. Ընտրել ճիշտ տարբերակը:

1. The weather has been nice... .

    a) lately      b) later         c) at last

2. He ... going to the party together.

    a) thinks      b) suggests      c) offers

3. Peter did all this translation all ... himself.

    a) --          b) by            c) with

4. You ... not allow your father to take such a risky step.

    a) must        b) need          c) may

5. She spent ... at home.

    a) all week    b) whole week    c) the whole week

6. We are having ... terrible weather.

    a) a           b) the           c) --  

7. Call an ambulance. There's been ... .

    a) accident    b) an accident   c) some accidents

8. There was panic when people realized that the building was ... fire

    a) in          b) on            c) at

9. Nobody read his book until he ... .

    a) died        b) didn't die    c) wasn't dead

10. Did the snake ... out of the basket ?

    a) rise        b) raise         c) lift

 

III. Փակագծում տրված բայերը գրել համապատասխան ժամանակաձևով:

1. Either Mr. Ascott or Mrs. Turner (to be going) to teach our class today, but we (to like) neither of the.

2. Realizing that I (to make) a dreadful mistake , when introducing him to my mother, I (to be sorry) about it immensely.

3. The scientist suddenly (to see) the answer to the problem that (to occupy) his mind for the last 2 months.

4. While I (to try) to get to sleep last, a misguto (to keep) buzzing in my ear.

5. They say the woman (not to die) because she (to receive) immediate medical attention.

 

IV. Կատարել անհրաժեշտ փոփոխություններ:

ա) տրված նախադասությունները դարձնել հարցական

1. She had to sit up late yesterday. (General)

2. You have learnt about very important things today. (Special)

3. This joke has been told all over the town (Disjunctive)

բ) նախադասությունները դարձնել կրավորական

1. When they heard about the accident, they sent for a doctor immediately.

2. What exhibition halls do they include in the cuide books ?

3. We couldn't the tape-recorder, they were repairing it.

գ) ուղղակի խոսքը դարձնել անուղղակի կամ հակառակը

1. «Which if his sons inhetited his estate ?» asked my mother.

2. She asked him, «What will you don't get the ticket for the plane?»

3. He said, «Don't wait till tomorrow, post the letter today».

4. he told then John had benn buse the day before and hadn't rung him up.

 

V. Տրված բառերով կազմել նախադասություններ:

1. reminded, to forget, the, papers, The, not, to hand, students, in.

2. of, the, appearance, thief, a, sudden, death, policemn, The, frightened, to.

3. ledy, the, couldn't, window, the, describe, beauty, the standing, of, Words, by.

4. central, night, the, brightly, At, they, lit, are, up, streets, aren't ?

5. argued, opinion, with, he, somebody's, When, he, agreed, didn't, always.

 

VI. Թարգմանել անգլերեն:

1. Ինձ թվում է, որ նրա բոլոր գրքերը, բացի վերջինից, ընթերցողների մոտ մասսայականություն են վայելում:

2. Վաղ մանկության տարիներին ես ապրում էի գյուղում: Ավելի ուշ մենք տեղափոխվեղինք մի փոքրիկ քաղաք Կովկասում, և այդ ժամանակից ի վեր ապրում ենք այստեղ:

3. Հոգնած տեսք ունես: - Այո, երեկ մինչ ուշ գիշեր ես աշխատում էի իմ նոր գրքի վրա:

4. Նրանք սովորաբար արձակուրդ են վերցնում օգոստոսին, քանի որ դա ամենալավ ժամանակն է ծովափ գնալու համար:

5. Եթե նա չփոխի իր վերաբերմունքը մարդկանց նկատմամբ, ոչ ոք նրան չի վստահի:

 

VII. Ավարտել նախադասությունները:

1. By the time she got to the party -----.

2. Thoug there were no people in the street -----.

3. If you are sure to lose weight ----.

4. Since I didn't know his addres ----.

5. ---- as he had quarrelled with his friend.

 

VIII. Լրացնել բացթողումները տրված բառերի համապատասխան ձևերով:

Walt Disney's name is known --- the world, but even --- known are characters which he created - Mickey Mouse, Donald Duck, Goofy and cartoon personalities as Pinocchio, Cinderella, Peter Pan and many ---. Disney was a cartoonist, a chowman and a businessman. He --- his famous amisement parks, Disneyland, in South California and later, Disne World, in Florida. Disneyland was the realization of an idea, which Disney had years before when he had taken his daughters to local amisement parks or playgrounds. He wantesd to build an amusement park --- which adults could enjoy themselves --- mich as the children.

Disney World --- over one bundred square kilometres, which was formerly wild forests and lakes. Since the beginning of the work the area --- by drying and cleaning the mudde lakes, which later --- which clean water. The landscape was made more interesting than ever. The real attraction, however, is the Theme Park. There, cartoon characters entertain --- of visitors day long.

(to change/person/as/crowd/in/to cover/full/bad/other/to invent/good/around/so/to open/to fill)

 

ՀՀ պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների 2002 թվականի ընդունելության անգլերեն լեզվի գրավոր քննության հարցաշար ոչ մասնագիտական ֆակուլտետների համար

 

TEST N

 

One evening last qeek John and Mary were sitting quietly at home. She was watching the television while he was reading a book. Suddenly they heard a loud bang. John supposed that the old lady in the flat above theirs was miving the futniture about. Mary was afraid that the noise would wake the baby. She turned dewn the television and a moment later they heard someone calling for help.

John ran upstairs. The old lady's door was shut but he could see smoke coming through the letter-box and under the door and couls smell something burning. «The flat is on fire,» he shouted to his qife. «Ring the fire brigade.»

Jihn banged in the door but the old lady took a long time to answer and he was turning over in his mind the idea of breaking the door down when she finally appeared.

«I was having a bath,» she said, «wen the qater heater in the kitchen blew up.»

«Why didn't you open door?» he asked her.

«I was getting dressed when you knoched,» she said, looking embarrassed.

1. Last week John and his wite

a) were having a quiet evning at home

b) were watching TV together

c) were reading an interesting detective storuy together

2. Mary was afraid because

a) she thoight the flat above was on fire

b) she heard the lady upstairs calling for help

c) she thought the bady would not sleep through all that noise

3. John knew the flat was on fire because

a) he heard the lady calling for help

b) he noticed smoke coming under their neighbour's door

c) the fire-brigade arrived

4. Why didn't the old lady open hte door?

a) She was putting the fire out.

b) She didn't hear anybody knocking at the door.

c) She was not dressed.

5. Why did John want to break the door down ?

a) There was no ancwer for a long time.

b) The old lady said that she was afraid to open the door

c) The old lady shouted she could not open the door.

 

II. Ընտրել ճիշտ տարբերակը:

1. She gave me ... good advice.

    a) a            b) the         c) -

2. The secretary hasn't typed the letters ... .

    a) never        b) yet         c) already

3. ... no one in the lecture hall.

    a) It is        b) There are   c) There is

4. What will you ... when the doorbell rings?

    a) do           b) make        c) perform

5. It was snowwing ... when I woke up.

    a) heavy        b) hardly      c) heavily

6. There is somebody walking behind us. I think -----.

a) we are following b) we are being followed c) we are followed

7. The train --- arrive at 11:30, but it was an hour late.

a) supposed to  b) is supposed to  c) was supposed to

8. I shan't go to the party unless you --- with me.

    a) din't cime    b) will cime   c) come

9. Don't worry --- late tonight.

    a) if I'm    b) when am I    c) when I'll be

10. Where ----? In London.

    a) were you born    b) are you born   c) have you born

 

III. Փակագծում տրված բայերն օգտագործել ճիշտ ժամանակաձևով:

1. John (to take) his famyli to the country last weekend and now (to be going) to visit the.

2. He (to bi told) by the clerk that the workers (to have) their lunch.

3. She (to do) this work since she (to graduate) from the University.

4. She believed that it (to be) no use pretending that he (not to see) her.

5. I learned that she (to get) a parcel from her parents one of these days and (to be gwing) to tell her about it.

 

IV. Կատարել անհրաժեշտ փոփոխություններ.

ա) տրված նախադասությունները դա7ձնել հարցական

1. She had supper very late yesterday (General)

2. There has been an accident on the motor way. (Special)

3. John seemed to be very ipset. (Disjunctive)

բ) նախադասությունները դա7ձնել կրավորական

1. One uses milk for making butter.

2. His friend must translate this article without dictionary.

3. I think, people will forget it very soon.

գ) ուղղակի խոսքը դարձնել անուղղակի կամ հակառակը

1. «The weather is changing for the worse», the guide said. «It will be raining in a minute.»

2. Mary asked, «Tom, when are shops closed on Saturday?»

3. «Don't leave your room at night», he said.

4. She'd like to know mich money there was in my bag.

 

V. Տրված բառերով կազմել նախադասություններ:

1. We, when, the, news, astonished, both, on, the, were, radio, heard, we.

2. travel, people, When, they, lot, a, about, history, the, of, places, other, learm.

3. has, all, The, boy, things, needs, he, to, repair, bicycle, his, the, necessary.

4. Mary, take. book, Didn't, a, on, the, History, library, from, yesterday?

5. have, He, didn't, time, to wash, and, breakfast, this, mirning, to have.

 

VI. Թարգմանել անգլերեն:

1. Ուսուցչի թելադրած տեքստում բոլոր նախադասությունները հեշտ էին, բացի այդ մեկից:

2. Երբ ես Լոնդոնում լինեմ, ես շատ ժամանակ չեմ ունենա քաղաքի տեսարժան վայրերը դիտելու:

3. Գիշերն այնքան մութ էր, որ նավաստիները չէին կարող տեսնել ոչ ծովը, ոչ էլ երկինքը:

4. Քարտուղարուհին հարցրեց, թե ինչի համար են իրեն շնորհակալություն հայտնում: Դա իր պարտականությունն էր:

5. Երբ զբոսաշրջիկները հասան գյուղ, արևն արդեն ծագել էր, և նրանք կարող էին հիանալ լեռնային լճի գեղեցկությամբ:

 

VII. Ավարտել նախադասությունները:

1. He didn,t knov that ---.

2. If the weather is nice ---.

3. Though I didn't like the salad ---.

4. Whenever I ----.

5. --- as soon as you get home.

 

VIII. Լրացնել բացթողումները տրված բառերի համապատասխան ձևերով:

A traveller in South Africa once went --- a long journey. When he was very far from home he saw a lion. The lion saw him at the same time, and began to follow him.

The man could not run away from the lion, as the lion could run --- that he. So he thought of a plan to deceive him. When he came to a high rock he --- himself behind it, so that the lion could not see him. Then, --- a stick which he found among the ---, he put his coat and his hat on it, --- to make it look like a man. The he put out the stick --- the rock behind which he was hidden. Soon the lion came to the rock. He saw the coat and the hat and he made a sudden jump --- them. He jimped straight over the place where the man ---, and falling down among the rocks, was killed. killed.

The traveller --- and very soon he got home..

(to lile/to hide/above/on/to save/fast/to take/so as/at/rock).