117.0245.111206
ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ
«11» 12 2006 Թ.
ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 11706415
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ ՀՐԱՄԱՆ
6 նոյեմբերի 2006 թվականի N 245-Ն
ՀՀՇՆ IV-10.01.01- 2006 «ՇԵՆՔԵՐԻ ԵՎ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐ» ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՆՈՐՄԵՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
«Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 10.1 հոդվածի և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2003 թվականի փետրվարի 20-ի «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքաշինության նախարարությանը քաղաքաշինության բնագավառում կառավարման պետական լիազորված մարմնի իրավասություն վերապահելու մասին» թիվ 156-Ն որոշման համաձայն.
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ`
1. Հաստատել ՀՀՇՆ IV-10.01.01- 2006 «Շենքերի և կառուցվածքների հիմնատակեր» շինարարական նորմերը` համաձայն հավելվածի:
2. ՈՒժը կորցրած ճանաչել ՍՆիՊ 2.02.01-83* «Շենքերի և կառուցվածքների հիմնատակեր» միջպետական շինարարական նորմերը:
Հավելված
Հաստատված է
ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի
2006 թվականի նոյեմբերի 6-ի
թիվ 245-Ն հրամանով
ՇԵՆՔԵՐԻ ԵՎ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐ ՀՀՇՆ IV-10.01.01-2006 __________________________________________________________________________
Գործարկման թվականը ____________
1. ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՈԼՈՐՏԸ
Սույն նորմերը տարածվում են նոր կառուցվող և վերականգնվող շենքերի և կառուցվածքների նախագծման վրա:
Նորմերի պահանջները չեն տարածվում ատոմակայանների, հիդրոտեխնիկական կառուցվածքների, ճանապարհների և աէրոդրոմների պատվածքների հիմնատակերի, ինչպես նաև ցցային հիմքերի և դինամիկական բեռնվածքներով մեքենաների հիմնատակերի նախագծման վրա:
2. ՆՈՐՄԱՏԻՎԱՅԻՆ ՀՂՈՒՄՆԵՐ
ՀՀՇՆ I-2.01-99 Ինժեներական հետազոտություններ շինարարության
համար: Հիմնական դրույթներ
ՀՀՇՆ II-6.02-2006 Սեյսմակայուն շինարարություն: Նախագծման նորմեր
ՀՀՇՆ II-7-01-96 Շինարարական կլիմայաբանություն
ՍՆԻՊ 2.01.07-85 Բեռնվածքներ և ազդեցություններ
ՍՆԻՊ 2.01.09-91 Շենքեր և կառուցվածքներ ներքնամշակման տարածքների
և նստվածքային գրունտների վրա
ՍՆԻՊ 2.02.01-83* Շենքերի և կառուցվածքների հիմնատակեր
ՍՆԻՊ 2.03.11-85 Շինարարական կոնստրուկցիաների պաշտպանությունը
կոռոզիայից
ՍՆԻՊ 3.02.01-83 Հիմնատակեր և հիմքեր
ՀՍՏ 49-94 Գիպսակալված և ենթանստվածքային բնահողեր
(սպիտակահողեր): Ֆիզիկա-մեխանիկական, ամրության և
դեֆորմացիոն հատկությունների որոշման մեթոդներ
3. ՏԵՐՄԻՆՆԵՐ ԵՎ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՆԵՐ
Սույն նորմատիվ փաստաթղթում կիրառված տերմիններն ու սահմանումներ են`
յուրահատուկ գրունտներ - ջրով հագեցման դեպքում անկայուն կառուցվածքային և ֆիզիկապես փոփոխվող գրունտներ (նստումային, ուռչող, աղակալված և այլն)
առանձնահատուկ պայմանների տարածքներ - տարածքներ, որտեղ առկա են կամ սպասվում են անբարենպաստ երկրաբանական և ինժեներաերկրաբանական պրոցեսներ (սողանքներ, կարստեր, ներքնամշակումներ, փլուզումներ, և այլն)
նստումային գրունտներ - գրունտներ, որոնք ջրահագեցման դեպքում ենթարկվում են ծավալի փոքրացման
ուռչող գրունտներ - գրունտներ, որոնք ջրահագեցման դեպքում ենթարկվում են ծավալի աճի, իսկ չորացման դեպքում` ծավալի փոքրացման
աղակալված գրունտներ - գրունտներ, որոնք պարունակում են դյուրալույծ և միջին լուծվելիության հատիկներ, ջրի ծծանցման դեպքում ենթարկվում են ենթաողողման և ծավալի փոքրացման
էլյուվիալ գրունտներ - լեռնային ապարների հողմահարումից առաջացած նյութեր, որոնք մնացել են իրենց առաջացման տեղում
սառցափքվող գրունտներ - տարածքի վերին շերտերի գրունտներ, որոնք խոնավ վիճակում սեզոնային ցրտահարումից ենթարկվում են ծավալի մեծացման
կարստային տարածքներ - տարածքներ, որոնց ստորգետնյա զանգվածում ապարների ջրալուծման հետևանքով առաջացել են խոռոչներ և դատարկություններ, իսկ երկրի մակերևույթի վրա` հաճախ նստվածքներ և իջվածքներ
ստորգետնյա (գրունտային) ջրեր - ջրեր, որոնք ծծանցվում են գրունտի ծակոտիներով ինքնահոսով կամ ճնշման տակ
ողողալցված գրունտներ - գրունտներ, որոնք արհեստականորեն կազմավորել են ջրի օգնությամբ խյուսամուղով տեղափոխման և տեղադրման եղանակով
գրունտների ամրապնդում - գրունտի ամրության բարձրացում նրա ծակոտիներում տարբեր կապակցող և ցեմենտացնող շաղախների ներարկումով
շինարարական ջրիջեցում - գրունտի ծակոտիներում գրավիտացիոն ջրի մակարդակի ժամանակավոր իջեցում և պահպանում ստորգետնյա ջրերի ստատիկ մակարդակից ցածր իրականացվող շինարարական աշխատանքների ժամանակահատվածում
գրունտի քիմիական ենթաողողում - պրոցես, որի ժամանակ աղակալված գրունտի ծակոտիներով ջրի ծծանցման հետևանքով գրունտի կազմից լուծվում և հեռանում են ջրալուծվող մասնիկները
գրունտի հեղուկացում - նոսր, բարձր ծակոտկենության փխրուն ավազային ջրհագեցած գրունտների ժամանակավոր հեղուկ վիճակի անցնելը դինամիկ (սեյսմիկ) ազդեցությունից ջրային միջավայրում նրա հատիկների ոչ ամուր կառուցվածքային համակարգի փլուզման հետևանքով
գրունտի կոնսոլիդացիա - գրունտի խտացում, որը տեղի է ունենում նրա ծակոտիներից ջրի ծծանցումային արտամղման դեպքում
գրունտի մազանոթային (կապիլյարային) ջրահագեցման գոտի - գրունտի մեջ մազանոթային ներծծման շնորհիվ ստորգետնյա ջրերի մակարդակից բարձր ջրահագեցման գոտի
տեղանքի սեյսմիկ ուժգնություն (սեյսմիկություն) - երկրաշարժի ժամանակ գետնի մակերևույթի վրա սպասվելիք հորիզոնական և ուղղաձիգ արագացումների մեծություն
4. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
4.1. Կառուցվածքների հիմնատակերի նախագծման հիմք պետք է ծառայեն`
ա) շինարարության համար կատարվող ինժեներաերկրաբանական, ինժեներա-գեոդեզիական, ինժեներա-հիդրոմետերոլոգիական հետազոտությունների արդյունքները,
բ) շինարարության տեղամասի սեյսմիկությունը (սեյսմիկ ուժգնությունը),
գ) կառուցվածքի նպատակը, կոնստրուկտիվ և տեխնոլոգիական առանձնահատկությունները, հիմքերի բեռնվածությունը և շահագործման պայմանները,
դ) գոյություն ունեցող կառուցապատման պայմանները և նոր շինարարության ազդեցությունը նրանց վրա,
ե) էկոլոգիական պահանջները,
զ) նախագծային լուծումների հնարավոր տարբերակների տեխնիկա-տնտեսական համեմատությունը, որպեսզի ընդունվի գրունտների ամրության և դեֆորմացիայի բնութագրերի և հիմքերի նյութերի ֆիզիկամեխանիկական հատկությունների լիարժեք օգտագործման տարբերակը:
Հիմնատակերի նախագծման ժամանակ պետք է հաշվի առնվեն տեղական շինարարության պայմանները:
4.2. Շինարարության ինժեներական հետազոտությունները պետք է իրականացվեն համաձայն շինարարական նորմերի, ստանդարտների և ինժեներական հետազոտությունների և գրունտների ուսումնասիրությունների նորմատիվ փաստաթղթերի պահանջների:
4.3. Նախագծման ժամանակ պետք է հաշվի առնվի կառուցվածքի պատասխանատվության մակարդակը առաջին (բարձր), երկրորդ (նորմալ), երրորդ (ցածր) համաձայն համապատասխան ստանդարտի:
4.4. Հետազոտությունների արդյունքներում հիմնատակերի, հիմքերի և այլ ստորգետնյա կառուցվածքների նախագծերում հիմնատակի գրունտները պետք է անվանվեն ըստ համապատասխան ստանդարտի:
4.5. Ինժեներական հետազոտությունների արդյունքները պետք է պարունակեն տվյալներ, որոնք անհրաժեշտ են հիմնատակերի և հիմքերի տեսակի ընտրության, հիմքի չափերի և տեղադրման խորության որոշման համար հաշվի առնելով գրունտների և տեղանքի առանձնահատկությունները (նստելիությունը, ուռչելիությունը, աղակալվածությունը, հեղուկացումը, կարստերի և ենթամշակումների առկայությունը, սողանքների, փլվածքների, սելավների առկայությունը և պոտենցիալ հնարավորությունները և այլն) տարածքի երկրաբանական, հիդրոերկրաբանական պայմանների հնարավոր փոփոխությունները, ինչպես նաև տարածքի կառուցապատման ինժեներական միջոցառումների տեսակները և ծավալները:
Առանց ինժեներա-երկրաբանական հիմնավորման կամ դրա անբավարարության դեպքում հիմնատակերի նախագծումը արգելվում է:
4.6. Բարդ ինժեներա-երկրաբանական պայմաններում կառուցվող պատասխանատու կառուցվածքների հիմնատակերի և հիմքերի նախագծերում անհրաժեշտ է նախատեսել հիմնատակի դեֆորմացիաների բնապայման չափումներ:
5. ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՈՒՄ
5.1. Ընդհանուր ցուցումներ
5.1.1. Հիմնատակերի նախագիծը իր մեջ պետք է պարունակի հաշվարկներով հիմնավորված և ընտրված`
ա) հիմնատակերի տեսակները (բնական կամ արհեստական),
բ) հիմքերի տեսակը, կոնստրուկցիան, նյութը և չափերը (փոքր կամ մեծ խորության, ժապավենային, ցցային, սյունային, սալային և ուրիշ, երկաթբետոնե, բետոնե, խամքարաբետոնային և այլն),
գ) միջոցառումները, որոնք հիմնատակերի դեֆորմացիաների ազդեցության նվազեցման անհրաժեշտության դեպքում պետք է կիրառվեն կառույցների վրա նրանց շահագործման ընթացքում:
5.1.2. Հիմնատակերը պետք է հաշվարկվեն ըստ կրողունակության և ըստ դեֆորմացիաների սահմանային վիճակների:
Հիմնատակերը ըստ դեֆորմացիաների հաշվարկվում են բոլոր դեպքերում, իսկ ըստ կրողունակության` 5.1.3 կետում նշված դեպքերում:
5.1.3. Հիմնատակերի հաշվարկը ըստ կրողունակության պետք է կատարվի, երբ`
ա) հիմնատակի վրա հաղորդվում են զգալի հորիզոնական, այդ թվում սեյսմիկ ուժեր,
բ) կառուցվածքը գտնվում է շեպի վրա կամ նրա մոտ,
գ) հիմնատակը կազմված է 5.7.5 կետում նշված գրունտներից,
դ) հիմնատակը կազմված է ժայռային գրունտներից:
Հիմնատակերի հաշվարկը ըստ կրողունակության «ա» և «բ» կետերում թվարկված դեպքերի համար թույլատրվում է չկատարել, եթե կոնստրուկտիվ միջոցառումներով ապահովվում է նախագծվող հիմքի տեղաշարժման անհնարինությունը:
5.1.4. Կառուցվածք-հիմնատակ կամ հիմք-հիմնատակ համակարգի հաշվարկային սխեման պետք է ընտրվի հաշվի առնելով էապես կարևորագույն գործոնները, որոնցով պայմանավորված է կառուցվածքի հիմնատակի և կոնստրուկցիաների լարվածային վիճակը և դեֆորմացիաները:
5.2. Հիմնատակերի հաշվարկներում հաշվի առնվող բեռնվածքները և
ազդեցությունները
5.2.1. Կառուցվածքների հիմքերից հիմնատակին հաղորդվող բեռները և ազդեցությունները պետք է որոշվեն հաշվարկով, դիտարկելով կառուցվածքի և հիմնատակի համատեղ աշխատանքը:
Դրա համար հաշվի առնված բեռները և ազդեցությունները կառուցվածքի կամ նրա առանձին տարրերի վրա բեռնվածության հուսալիության գործակիցը, ինչպես նաև բեռների հնարավոր համագործակցությունը պետք է ընդունվեն համաձայն ՍՆԻՊ 2.01.07-ի:
Հիմնատակի բեռնվածությունները առանց հաշվի առնելու նրանց վերաբաշխումը վերհիմքային կառուցվածքի ազդեցությունից թույլատրվում է որոշել հետևյալ հաշվարկներում`
ա) երրորդ դասի շենքերի և կառուցվածքների հիմնատակերի,
բ) հիմնատակի գրունտային զանգվածի և կառուցվածքի ընդհանուր կայունության:
գ) հիմնատակի դեֆորմացիաների միջին մեծությունների,
դ) հիմնատակի դեֆորմացիաների` տիպային նախագիծը տեղական գրունտային պայմաններում տեղակապելու փուլում:
5.2.2. Հիմնատակի հաշվարկը ըստ դեֆորմացիաների պետք է կատարվի բեռնվածքների հիմնական զուգակցմամբ. ըստ կրողունակության` հիմնական զուգակցմամբ, իսկ հատուկ բեռնվածքների և ազդեցությունների առկայության դեպքում` հիմնական և հատուկ զուգակցմամբ:
Ընդ որում, ծածկերի վրայի և ձյան բեռնվածքները, որոնք ըստ ՍՆԻՊ 2.01.07-ի կարող են վերաբերվել ինչպես երկարատև, այնպես էլ կարճատև, հիմնատակերի ըստ կրողունակության հաշվարկի դեպքում` համարվում են կարճատև, իսկ ըստ դեֆորմացիաների հաշվարկի դեպքում` երկարատև: Շարժական վերամբարձ տրանսպորտային սարքավորումներից ընկնող բեռնվածքները երկու դեպքում էլ համարվում են կարճատև:
5.2.3. Հիմնատակի հաշվարկներում անհրաժեշտ է հաշվի առնել հիմքերի հարակից տարածքում պահեստավորվող նյութերի և սարքավորումների բեռնվածքները:
5.2.4. Հիմքերի ըստ դեֆորմացիաների հաշվարկների դեպքում չպետք է հաշվի առնվեն կոնստրուկցիաների լարումները, որոնք առաջանում են կլիմայական ջերմային ներգործություններից, եթե ջերմա-նստվածքային կարանների հեռավորությունը չի գերազանցում համապատասխան կոնստրուկցիաների նախագծման շինարարական նորմերում սահմանված մեծությունները:
5.3. Գրունտների բնութագրերի նորմատիվային և հաշվարկային
մեծությունները
5.3.1. Հիմնատակի կրողունակությունը և դեֆորմացիաները որոշող գրունտների մեխանիկական հատկությունների հիմնական պարամետրերը հանդիսանում են` ամրության և դեֆորմացիայի բնութագրերը:
Թույլատրվում է օգտագործել այլ պարամետրեր, որոնք բնութագրում են հիմքերի և հիմնատակի գրունտների փոխազդեցությունը, որոշվում են փորձարարական ճանապարհով:
5.3.2. Բնական կազմվածքի, ինչպես նաև արհեստական ծագում ունեցող գրունտների բնութագրերը պետք է որոշվեն անմիջականորեն լաբորատոր և դաշտային փորձարկումներով, հաշվի առնելով խոնավության հնարավոր փոփոխությունները կառուցվածքի շինարարության և շահագործման ընթացքում:
5.3.3. Գրունտների բնութագրերի նորմատիվային և հաշվարկային մեծությունները որոշվում են փորձարկումների արդյունքների հիման վրա ըստ համապատասխան ստանդարտի:
5.3.4. Հիմնատակի բոլոր հաշվարկները պետք է կատարվեն օգտագործվող գրունտների բնութագրերի X հաշվարկային մեծությունները ըստ հետևյալ բանաձևի`
X = Xn/Yg (1)
որտեղ`
Xn-ը տվյալ բնութագրի նորմատիվային մեծությունն է,
Yg - գրունտի հուսալիության գործակիցն է:
5.3.5. Գրունտի հուսալիության գործակիցը Yg ամրության հաշվարկային բնութագրերը հաշվարկելիս (տեսակարար շաղկապվածությունը C, ոչ ժայռային ապարների ներքին շփման անկյունը (փ), ժայռային ապարների միառանցք սեղմման սահմանային ամրությունը Rc, ինչպես նաև գրունտի խտությունը p) սահմանվում են կախված այդ բնութագրերի փոփոխականությունից, որոշման քանակից և վստահելի հավանականության մեծությունից a. Գրունտի այլ բնութագրերի համար թույլատրվում է ընդունել Yg = 1:
5.3.6. Գրունտների բնութագրերի հաշվարկային մեծությունների վստահելի հավանականության a-ի մեծությունը, հիմնատակերի ըստ կրողունակության հաշվարկի դեպքում, ընդունվում է a = 0,95, իսկ ըստ դեֆորմացիաների` a = 0,85:
Առաջին դասի շենքերի և կառուցվածքների համար, համապատասխան հիմնավորման դեպքում, թույլատրվում է ընդունել գրունտների հաշվարկային բնութագրերի ավելի մեծ a-ի մեծություն, բայց ոչ մեծ 0,99-ից:
5.3.7. Գրունտների բնութագրերի որոշման քանակը, որոնք անհրաժեշտ են նրանց նորմատիվային և հաշվարկային մեծությունների հաշվարկման համար, պետք է սահմանվեն կախված հիմնատակի գրունտների անհամասեռության աստիճանից, բնութագրերի հաշվարկման պահանջվող ճշտությունից, շենքերի ու կառուցվածքների դասից և նշվեն ուսումնասիրությունների ծրագրում:
Յուրաքանչյուր առանձնացված ինժեներա-երկրաբանական տարրի համար նույնանուն մասնավոր որոշումների քանակը չպետք է լինի 6-ից պակաս:
Դաշտային դրոշմային փորձարկումների քանակը դեֆորմացիայի մոդուլի որոշման համար, թույլատրվում է սահմանափակել 3-ով (կամ 2-ով, եթե փորձարկման արդյունքների տարբերությունը չի գերազանցում 25%-ից):
5.3.8. Հիմնատակերի նախնական հաշվարկների համար, ինչպես նաև II և III դասի շենքերի և կառուցվածքների, էլեկտրահաղորդակցության և կապի գծերի հենարանների հիմնատակերի վերջնական հաշվարկի համար (անկախ նրանց դասից) ամրության և դեֆորմացիայի մոդուլի բնութագրերի նորմատիվ և հաշվարկային արժեքները թույլատրվում է որոշել ըստ նրանց ֆիզիկական բնութագրերի:
5.4. Ստորգետնյա ջրեր
5.4.1. Հիմնատակեր նախագծելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել կառուցվածքների շինարարության ու շահագործման ընթացքում տեղամասի հիդրոերկրաբանական պայմանների և գրունտների խոնավության փոփոխությունները, այսինքն`
ա) վերնաջրի առկայությունը կամ առաջացման հնարավորությունը (հիմնատակերի գրունտների գոտում ոսպնյակաձև կամ միջնաշերտերում կենցաղային և ներթափանցվող ջրերի ժամանակավոր կուտակումը),
բ) ստորգետնյա ջրերի մակարդակի բնական սեզոնային և բազմամյա փոփոխությունները,
գ) ստորգետնյա ջրերի մակարդակի հնարավոր տեխնածին փոփոխությունը,
դ) ստորգետնյա կոնստրուկցիաների նկատմամբ ստորգետնյա ջրերի ագրեսիվության աստիճանը և հաշվի առնելով արտադրության տեխնոլոգիական առանձնահատկությունները գրունտների կոռոզիոն ակտիվությունը,
ե) կավային գրունտներում գրունտային ջրերի ստացիոնար մակարդակից վերև մազանոթային ջրահագեցման գոտու առաջացման հնարավորությունը:
5.4.2. Շինհրապարակում ստորգետնյա ջրերի մակարդակի հնարավոր սեզոնային և բազմամյա տատանումների գնահատումն I և II դասի շենքերի ու կառուցվածքների ինժեներական հետազոտության ժամանակ իրականացվում է համապատասխանաբար 25 և 15 տարվա կտրվածքով, հաշվի առնելով այդ մակարդակի բնական սեզոնային և բազմամյա հնարավոր տատանումները, ինչպես նաև տարածքի պոտենցիալ ջրածածկման աստիճանները:
5.4.3. Տարածքի պոտենցիալ ջրածածկման աստիճանը պետք է գնահատել հաշվի առնելով շինհրապարակի և հարակից տարածքների ինժեներա-երկրաբանական և հիդրոերկրաբանական պայմանները, նախագծվող, շահագործվող կառուցվածքների կոնստրուկցիաները և տեխնոլոգիական առանձնահատկությունները, այդ թվում ինժեներական ցանցերը:
5.4.4. Համապատասխան հիմնավորման դեպքում, կատարվում է ստորգետնյա ջրերի մակարդակի տատանումների քանակական կանխատեսում` տեխնածին գործոնների հաշվառումով հատուկ համալիր հետազոտությունների հիման վրա, որոնք ներառում են ստորգետնյա ջրերի ռեժիմի դիտարկումների նվազագույն տարեկան ցիկլը:
5.4.5. Եթե ստորգետնյա ջրերի կանխատեսված մակարդակի դեպքում հնարավոր են հիմնատակի գրունտների ջրահագեցում, նրանց ֆիզիկամեխանիկական հատկությունների անթույլատրելի վատթարացում, ֆիզիկա-երկրաբանական անբարենպաստ պրոցեսների զարգացում, խորացված սրահների նորմալ շահագործման պայմանների խախտում, նախագծում պետք է նախատեսվեն համապատասխան պաշտպանիչ միջոցառումներ, մասնավորապես`
ա) ստորգետնյա կոնստրուկցիաների ջրամեկուսացում,
բ) խորացված սրահների ստորգետնյա մասի պարագծով օդափոխվող արտաքին սրահի իրականացում,
գ) ստորգետնյա ջրերի մակարդակի բարձրացման սահմանափակման և ջրատարներից հոսակորուստների կանխման միջոցառումներ,
դ) գրունտների մեխանիկական կամ քիմիական ենթաողողումները կանխող միջոցառումներ,
ե) հիմնատակերի ջրակայուն գրունտների ամրապնդում, հիմքերի ուժեղացում,
զ) ջրածածկման պրոցեսի հսկման ստացիոնար դիտահորերի ցանցի ստեղծում ջրատարներից հոսակորուստների ժամանակին վերացման նպատակով:
Նշված միջոցառումներից մեկի կամ դրանց համակարգի ընտրությունը պետք է կատարվի տեխնիկատնտեսական վերլուծության հիման վրա` հաշվի առնելով ստորգետնյա ջրերի կանխատեսվող մակարդակը, կոնստրուկտիվ և տեխնոլոգիական առանձնահատկությունները, շահագործման հաշվարկային ժամանակը, ջրապաշտպան միջոցառումների արժեքն ու հուսալիությունը:
5.4.6. Եթե ստորգետնյա ջրերը կամ արտադրական հոսքերը խորացված կոնստրուկցիաների նկատմամբ ագրեսիվ են կամ կարող են բարձրացնել գրունտների կոռոզիոն ակտիվությունը, ապա պետք է նախատեսվեն հակակոռոզիոն միջոցառումներ ըստ ՍՆԻՊ 2.03.11-ի:
5.4.7. Ճնշումային ստորգետնյա ջրերի պյեզոմետրական մակարդակից ցածր հիմնատակեր, հիմքեր և այլ կոնստրուկցիաներ նախագծելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել ստորգետնյա ջրերի ճնշումը և նախատեսել փոսորակներում ստորգետնյա ջրերի ճեղքման, փոսորակի հատակի փքման և կառուցվածքի երեսլողման կանխման միջոցառումներ:
5.5. Հիմքի տեղադրման խորությունը
5.5.1. Հիմքի տեղադրման խորությունը որոշվում է հաշվի առնելով`
ա) նախագծվող կառուցվածքի նշանակությունը և կոնստրուկտիվ առանձնահատկությունները, հիմքերի վրա ընկնող բեռնվածքները և ազդեցությունները,
բ) հարակից կառուցվածքների հիմքերի և ինժեներական հաղորդակցուղիների տեղադրման խորությունները,
գ) կառուցապատվող տարածքի գոյություն ունեցող և նախագծվող ռելիեֆը,
դ) շինհրապարակի ինժեներաերկրաբանական պայմանները,
ե) հիդրոերկրաբանական պայմանները և նրանց հնարավոր փոփոխությունները շինարարության և շահագործման ընթացքում,
զ) գետերի հուների մեջ իրականացված կառուցվածքների (կամուրջների, խողովակաշարի անցումների և այլն), հենարանների մոտ գրունտների հնարավոր ողողաքանդումը,
է) սեզոնային սառեցման խորությունը:
5.5.2. Բացօդյա, ձյան շերտից մերկացված հորիզոնական տեղանքում ստորգետնյա ջրերի գրունտի սեզոնային սառեցման խորությունից ցածր մակարդակի դեպքում սեզոնային սառեցման նորմատիվային խորությունը ընդունվում է հավասար գրունտների ամենամյա առավելագույն սեզոնային սառեցման խորությունների միջինացված արժեքին (ոչ պակաս 10 տարվա դիտարկումների արդյունքներով):
5.5.3. Երկար տարիների դիտարկումների տվյալների բացակայության դեպքում սեզոնային սառեցման նորմատիվային խորությունը dfn, մ, պետք է ընդունվի ջերմատեխնիկական հաշվարկների հիման վրա: Այն շրջանների համար, որտեղ սառեցման խորությունը չի գերազանցում 2,5 մ, dfn-ի նորմատիվային արժեքը որոշվում է հետևյալ բանաձևով`
___
dfn = d0 \/ Mt, (2)
որտեղ`
Mt-ն չափազուրկ գործակից է, որը ընդունվում է ըստ շինարարական կլիմայաբանության և գեոֆիզիկայի ՀՀՇՆ II-7.01 և ՀՀՇՆ II-6.01 պահանջների,
d0-ն մեծություն է, որը ընդունվում է հավասար 0,23 մ - կավավազների և կավերի համար, 0,28 մ - ավազակավերի, մանրահատիկ և փոշենման ավազների համար, 0,30 մ - միջին խոշորության, խոշոր և կոպճախառն ավազների համար և 0,34 մ - խոշորաբեկոր գրունտների համար:
Գրունտների անհամասեռ կազմվածքի դեպքում սառեցման գոտու սահմաններում ընդունվում է d0-ի միջինացված արժեքը:
5.5.4. Սեզոնային սառեցման հաշվարկային խորությունը որոշվում է հետևյալ բանաձևով`
df = kh dfn, (3)
որտեղ kh-ը - գործակից է, որը հաշվի է առնում կառուցվածքի ջերմային ռեժիմի ազդեցությունը և ընդունվում է` ջեռուցվող կառուցվածքների արտաքին հիմքերի համար ըստ 1 աղյուսակի, իսկ չջեռուցվող կառուցվածքների արտաքին և ներքին հիմքերի համար kh = 1,1, բացի տարեկան միջին բացասական ջերմաստիճան ունեցող շրջաններից:
5.5.5. Գրունտների սառցափքման կանխարգելման պայմաններից ելնելով ջեռուցվող և չջեռուցվող կառուցվածքներ, ինչպես նաև ձմռանը բացասական ջերմաստիճան ունեցող նկուղներ և տեխնիկական ընդհատակներ ունեցող կառուցվածքների արտաքին և ներքին հիմքերի տեղադրման խորությունը, կախված ստորգետնյա ջրերի մակարդակից (բացի ժայռային և կիսաժայռային գրունտներից) պետք է ընդունվի` անկախ սեզոնային սառեցման հաշվարկային df խորությունից, եթե ստորգետնյա ջրերի մակարդակը խորն է 3 մ-ից, և ոչ պակաս df-ից, եթե ստորգետնյա ջրերի մակարդակը գտնվում է 3 մետր խորության սահմաններում: Ընդ որում հիմքերի տեղադրման և ստորգետնյա ջրերի խորությունները հաշվարկվում են նկուղի կամ տեխնիկական ընդհատակի բացակայության դեպքում` համահարթեցման մակարդակից, իսկ նրանց առկայության դեպքում` նրանց հատակից:
Աղյուսակ 1
.____________________________________________________________________.
|Շենքերի և կառուցվածքների |Գործակից kh, արտաքին հիմքերին հարակից |
|առանձնահատկությունները |սրահների միջին օրեկան ջերմաստիճանի, |
| |Cօ-ի արժեքների դեպքում |
| |______________________________________|
| | 0 | 5 | 10 | 15 |20 և ավել|
|_____________________________|______|______|______|______|__________|
|Առանց նկուղի, | 0,9 | 0,8 | 0,7 | 0,6 | 0,5 |
|հատակներ իրականացված` | | | | | |
|գրունտի վրա | | | | | |
|_____________________________|______|______|______|______|__________|
|տափագերաններով գրունտի վրա | 1,0 | 0,9 | 0,8 | 0,7 | 0,6 |
|_____________________________|______|______|______|______|__________|
|ջեռուցվող ցոկոլային ծածկի վրա| 1,0 | 1,0 | 0,9 | 0,8 | 0,7 |
|_____________________________|______|______|______|______|__________|
|Նկուղով կամ տեխնիկական | 0,8 | 0,7 | 0,6 | 0,5 | 0,4 |
|ընդհատակով | | | | | |
.____________________________________________________________________.
5.5.6. Հիմքերի և հիմնատակերի նախագծերում անհրաժեշտ է նախատեսել շինարարության ընթացքում հիմնատակի գրունտների խոնավացումը և սառցակալումը բացառող միջոցառումներ:
5.5.7. Կառուցվածքի կամ նրա հատվածամասի հիմքերը պետք է տեղադրվեն նույն մակարդակի վրա: Հարևան հիմքերի տարբեր մակարդակների վրա տեղադրման անհրաժեշտության դեպքում նրանց մակարդակների տարբերությունը որոշվում է ելնելով հետևյալ պայմանից`
/\h
որտեղ`
a-ն - հիմքերի լուսադիտվող հեռավորությունն է,
փ1-ը և c1-ը - համապատասխանաբար գրունտի ներքին շփման անկյան և տեսակարար շաղկապվածության գործակցի հաշվարկային մեծություններն են,
p-ն - վերևի հիմքի ներբանի տակի հաշվարկային բեռներից ընկնող միջին ճնշումն է (հիմնատակերի ըստ կրողունակության հաշվարկի համար):
5.6. Հիմնատակերի հաշվարկը ըստ դեֆորմացիաների
5.6.1 Հիմնատակերի ըստ դեֆորմացիաների հաշվարկի նպատակն է հիմքերի և վերհիմքային կոնստրուկցիաների բացարձակ և հարաբերական տեղափոխությունների այնպիսի սահմանափակում, որի դեպքում երաշխավորվում է կառուցվածքների նորմալ շահագործումը, չի նվազվում նրանց երկարակեցությունը: Այս դեպքում նկատի է առնվում, որ հիմքերի և վերհիմքային կոնստրուկցիաների ամրությունը և ճաքակայունությունը ստուգվել են հաշվարկով, հաշվի առնելով լարվածությունները, որոնք առաջանում են կառուցվածքի և հիմնատակի փոխազդեցությունից:
5.6.2. Հիմնատակի ըստ դեֆորմացիաների հաշվարկը կատարվում է ելնելով հետևյալ պայմանից`
S
որտեղ`
S-ը - հիմնատակի և կառուցվածքի համատեղ դեֆորմացիան է, որը որոշվում է ըստ Բ հավելվածի,
Su-ը - հիմնատակի և կառուցվածքի համատեղ դեֆորմացիայի սահմանային արժեքն է:
5.6.3. Հիմնատակի և կառուցվածքի համատեղ դեֆորմացիայի որոշման համար օգտագործվող հիմնատակերի հաշվարկային սխեման պետք է ընտրվի ըստ 5.6.14 և 5.6.15 կետերի:
Հիմնատակի դեֆորմացիաների հաշվարկը պետք է կատարվի ընդունելով հիմնատակի հաշվարկային սխեման`
- գծային դեֆորմացվող կիսատարածության տեսքով սեղմվող ստվարաշերտի խորության Hc պայմանական սահմանափակումով:
- գծային դեֆորմացվող շերտի տեսքով, եթե`
ա) սեղմվող ստվարաշերտի սահմաններում, որը որոշվում է որպես գծային դեֆորմացվող կիսատարածություն, գտնվում է դեֆորմացիայի մոդուլ E >/= 100 ՄՊա (1000 կգու/սմ2) և h1 հաստություն ունեցող գրունտի շերտ, որը բավարարում է
3 ___
h1 >/= Hc (1- \/ E2 / E1) (6)
պայմանին:
որտեղ E2-ը - գրունտի դեֆորմացիայի մոդուլն է, նրա տակ գտնվող գրունտի E1, դեֆորմացիայի մոդուլի շերտով,
բ) հիմքի լայնությունը (տրամագիծը) b >/= 10 մ և գրունտի դեֆորմացիայի մոդուլը E >/= 10 ՄՊա (100 կգու/սմ2):
Գծային դեֆորմացվող շերտի հաստությունը H «ա»-ի դեպքում ընտրվում է մինչև նվազ սեղմվող շերտի վերին եզրը, իսկ «բ»-ի դեպքում հաշվարկվում է ըստ Բ հավելվածի 8-րդ կետի:
5.6.4. Հիմնատակի դեֆորմացիաների հաշվարկի դեպքում օգտագործելով 5.6.3 կետի հաշվարկային սխեմաները, հիմքերի ներբանի տակի միջին ճնշումը չպետք է գերազանցի հիմնատակի գրունտի հաշվարկային դիմադրությունը R, ԿՊա (տու/մ2), որը որոշվում է հետևյալ բանաձևով`
Yc1 Yc2
R = ---------- [MykzbYII + Mqd1Y`II + (Mq-1)dbY`II + McCII] (7)
k
որտեղ`
Yc1 և Yc2-ը - աշխատանքի պայմանների գործակիցներն են, որոնք ընտրվում են ըստ 2 աղյուսակի,
k-ն - գործակից է, որը ընդունվում է հավասար: k1 = 1, եթե գրունտի ամրության բնութագրերը (փ և c) որոշվել են անմիջական փորձարկումներով, և k1 = 1,1, եթե նրանք ընդունվում են ըստ Ա հավելվածի Ա-1./.Ա-3 աղյուսակների,
My, Mq, Mc - գործակիցներ են, ընդունվում են ըստ 3 աղյուսակի,
kz - գործակից է, որը ընդունվում է հավասար`
b<10 մ-ի դեպքում, kz=1, b>/=10 դեպքում, kz=z0/b+0,2 (այստեղ
z0=8 մ),
b - հիմքի ներբանի լայնությունն է մ,
YII - գրունտների տեսակարար կշռի միջինացված արժեքն է, որոնք տեղադրված են հիմքի ներբանից ցածր (ստորգետնյա ջրերի առկայության դեպքում որոշվում է հաշվի առնելով ջրի կշռաթեթևացնող ազդեցությունը ԿՆ/մ3 (տու/մ3),
YII - նույնը, ներբանից բարձր տեղադրվածների համար,
CII - գրունտի տեսակարար շաղկապվածության հաշվարկային արժեքն է ԿՊա (տու/մ2):
d1-ը - ոչ նկուղային կառուցվածքի հիմքի տեղադրման խորությունն է համահարթեցման մակարդակից, կամ նկուղի հատակից հաշված, արտաքին և ներքին հիմքերի տեղադրման խորությունն է, որը որոշվում է հետևյալ բանաձևով`
d1 = hs + hcfYcf/Y`II, (8)
որտեղ`
hs-ը - նկուղի կողմից հիմքի ներբանից վերև գտնվող գրունտի շերտի հաստությունն է, մ,
hcf-ը - նկուղի հատակի կոնստրուկցիայի հաստությունն է, մ,
Ycf-ը - նկուղի հատակի կոնստրուկցիայի տեսակարար կշռի հաշվարկային արժեքն է, ԿՆ/մ3 (տու/մ3),
db-ը - նկուղի խորությունն է - համահարթեցման մակարդակից մինչև նկուղի հատակի հեռավորությունը, մ (B20 մ - դեպքում db = 0):
Աղյուսակ 2
.____________________________________________________________________.
|Գրունտներ |Yc1 |Yc2 - գործակիցը կոշտ |
| |գործա-|կոնստրուկտիվ սխեմայով |
| |կից |կառուցվածքի համար, |
| | |կառուցվածքի կամ նրա |
| | |հատվածամասի երկարության|
| | |և բարձրության հետևյալ |
| | |L/H հարաբերությունների |
| | |դեպքում |
| | |_______________________|
| | |4 և ավել|1,5 և փոքր |
|_____________________________________|______|_________|_____________|
|Խոշորաբեկոր, ավազային լցվածքով և | 1,4 | 1,2 | 1,4 |
|ավազային, բացի մանր և փոշենմանից | | | |
|_____________________________________|______|_________|_____________|
|Մանր ավազներ | 1,3 | 1,1 | 1,3 |
|_____________________________________|______|_________|_____________|
|Փոշենման ավազներ` | 1,25 | 1,0 | 1,2 |
|խոնավ և սակավախոնավ ջրահագեցված | 1,1 | | |
|_____________________________________|______|_________|_____________|
|Փոշեկավային, ինչպես նաև խոշորաբեկոր | 1,25 | 1,0 | 1,2 |
|փոշեկավային լցվածքով, լցվածքի կամ | | | |
|գրունտի հոսունության IL
|ցուցանիշով | | | |
|_____________________________________|______|_________|_____________|
|Նույնը 0,25
|ցուցանիշով | | | |
|_____________________________________|______|_________|_____________|
|Նույնը IL>0,5 հոսունության | 1,0 | 1,0 | 1,0 |
|ցուցանիշով | | | |
.____________________________________________________________________.
5.6.5. Հիմքերի նախնական չափերը նշանակվում են կոնստրուկտիվ նկատառումով, կամ ելնելով հիմնատակի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունից Ro:
5.6.6. Հաշվարկային դիմադրությունը R, խոշորաբեկոր գրունտներից կազմված հիմնատակերի համար հաշվարկվում են ըստ (7) բանաձևի գրունտների ամրության բնութագրի անմիջականորեն ստացված արդյունքների հիման վրա:
Եթե խոշորաբեկոր գրունտներում լցվածքի բաղադրությունը գերազանցում է 40%-ից R-ի արժեքը թույլատրվում է որոշել լցվածքի բնութագրով:
5.6.7. Հիմնատակի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը R, գրունտների խտացման կամ բարձիկների իրականացման դեպքում պետք է որոշվի ելնելով նախագծով տրված խտացված գրունտների ֆիզիկամեխանիկական բնութագրերի արժեքներից:
5.6.8. Ընդհատվող հիմքերի դեպքում հիմնատակի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը R ընդունվում է ինչպես ժապավենային հիմքերի համար, R-ի արժեքի Kd գործակցով, մեծացումով ըստ 4 աղյուսակի:
Աղյուսակ 3
.______________________________________________________________________.
|Ներքին շփման| Գործակիցներ |Ներքին շփման| Գործակիցներ |
|անկյունը, |______________________|անկյունը, |_____________________|
|փII, աստիճան| Mg | Mq | Mc |փII, աստիճան| Mg | Mq | Mc |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 0 | 0 | 1,00 | 3,14 | 23 | 0,69 | 3,65 | 6,24 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 1 |0,01 | 1,06 | 3,23 | 24 | 0,72 | 3,87 | 6,45 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 2 |0,03 | 1,12 | 3,32 | 25 | 0,78 | 4,11 | 6,67 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 3 |0,04 | 1,18 | 3,41 | 26 | 0,84 | 4,37 | 6,90 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 4 |0,06 | 1,25 | 3,51 | 27 | 0,91 | 4,64 | 7,14 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 5 |0,08 | 1,32 | 3,61 | 28 | 0,98 | 4,93 | 7,40 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 6 |0,10 | 1,39 | 3,71 | 29 | 1,06 | 5,25 | 7,67 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 7 |0,12 | 1,47 | 3,82 | 30 | 1,15 | 5,59 | 7,95 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 8 |0,14 | 1,55 | 3,93 | 31 | 1,24 | 5,95 | 8,24 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 9 |0,16 | 1,64 | 4,05 | 32 | 1,34 | 6,34 | 8,55 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 10 |0,18 | 1,73 | 4,17 | 33 | 1,44 | 6,76 | 8,88 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 11 |0,21 | 1,83 | 4,29 | 34 | 1,55 | 7,22 | 9,22 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 12 |0,23 | 1,94 | 4,42 | 35 | 1,68 | 7,71 | 9,58 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 13 |0,26 | 2,05 | 4,55 | 36 | 1,81 | 8,24 | 9,97 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 14 |0,29 | 2,17 | 4,69 | 37 | 1,95 | 8,81 | 10,37 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 15 |0,32 | 2,30 | 4,84 | 38 | 2,11 | 9,44 | 10,80 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 16 |0,36 | 2,43 | 4,99 | 39 | 2,28 |10,11 | 11,25 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 17 |0,39 | 2,57 | 5,15 | 40 | 2,46 |10,85 | 11,73 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 18 |0,43 | 2,73 | 5,31 | 41 | 2,66 |11,64 | 12,24 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 19 |0,47 | 2,89 | 5,48 | 42 | 2,88 |12,51 | 12,79 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 20 |0,51 | 3,06 | 5,66 | 43 | 3,12 |13,46 | 13,37 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 21 |0,56 | 3,24 | 5,84 | 44 | 3,38 |14,50 | 13,98 |
|____________|______|_______|_______|____________|______|______|_______|
| 22 |0,61 | 3,44 | 6,04 | 45 | 3,66 |15,64 | 14,64 |
.______________________________________________________________________.
Աղյուսակ 4
._______________________________________________________________________.
|Հիմքային սալերի |Kd - գործակցի արժեքը ավազների (բացի փխրուն) և |
| տեսակը |փոշեկավային` ծակոտկենության e գործակցի և |
| |հուսունության IL ցուցանիշի հետևյալ արժեքների դեպքում |
| |______________________________________________________|
| | e /=0,7 |
| | IL /=0,5 |
|________________|_______________|_______________|______________________|
|ուղղանկյուն | 1,3 | 1,15 | 1,0 |
|________________|_______________|_______________|______________________|
|Անկյունային | 1,3 | 1,15 | 1,15 |
|կտրահանվածքներով| | | |
._______________________________________________________________________.
5.6.9. Գոյություն ունեցող կառուցվածքի հիմնատակի վրա բեռնվածքների ավելացման դեպքում (օրինակ վերնակառուցման դեպքում) հիմնատակի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը պետք է ընդունվի համաձայն նրանց ֆիզիկամեխանիկական հատկությունների տվյալների` հաշվի առնելով հիմքերի տեսակը և վիճակը ու վերհիմքային կոնստրուկցիաները, շահագործման տևողությունը, հիմքի վրա ընկնող սպասվող լրացուցիչ բեռնվածքները և նրանց ազդեցությունը հարակից կառուցվածքների վրա:
5.6.10. Հիմնատակի գրունտի հաշվարկային դիմադրությունը R, (որը հաշվարկվել է (7) բանաձևով), կարող է բարձրացվի 1,2 անգամ, եթե հիմնատակի հաշվարկային դեֆորմացիաները (R - ճնշման դեպքում) չեն գերազանցում սահմանային արժեքների 40%-ից: Ընդ որում ճնշման մեծացումը չպետք է առաջացնի սահմանայինների 50%-ից ավել հիմնատակի դեֆորմացիա և չպետք է գերազանցի հիմնատակի ըստ կրողունակության պայմանների հաշվարկի ճնշմանը:
5.6.11. Եթե հիմնատակի սեղմվող ստվարաշերտի սահմաններում հիմքերի ներբանից Z խորության վրա առկա է գրունտի շերտ, որն ունի նրանից վերև գտնվող շերտերի ամրությունից փոքր ամրություն, հիմքի չափերը նշանակվում են այնպես, որպեսզի բավարարեն
Szp + Szg
պայմանը,
որտեղ`
Szp և Szg -ն - հիմքի ներբանից Z խորության վրա գտնվող գրունտում ուղղաձիգ լարումներն են համապատասխանաբար հիմքի վրա լրացուցիչ բեռնվածքից և գրունտի սեփական քաշից, ԿՊա (տու/մ2),
Rz-ը - Z խորության վրա գտնվող նվազ ամրության գրունտի հաշվարկային դիմադրությունն է ԿՊա (տու/մ2) հաշվարկված (7) բանաձևով պայմանական bz լայնությամբ հիմքի համար, մ
_________
bz = \/ A2 + a2 - a (10)
որտեղ Az = N/Ozp, a = (l-b)/2,
այստեղ N-ը - հիմքից հիմնատակի վրա ընկնող ուղղաձիգ բեռն է,
l-ը և b-ն - համապատասխանաբար հիմքի երկարությունը և լայնությունն են:
5.6.12. Ապակենտրոն բեռնավորված հիմքի ներբանի եզրի գրունտի վրայի ճնշումը պետք է որոշվի` հաշվի առնելով հիմքերի գրունտի մեջ տեղադրման խորությունը և վերհիմքային կոնստրուկցիաների կոշտությունը: Հիմքի յուրաքանչյուր առանցքի երկարությամբ ծռող մոմենտի ազդեցության դեպքում եզրային ճնշումը չպետք է գերազանցի 1,2 R, անկյունային կետում - 1,5 R (այստեղ R-ը հիմնատակի գրունտի հաշվարկային դիմադրությունն է):
5.6.13. Առանձին հիմքերի կամ ամբողջությամբ կառուցվածքի կողաթեքությունը պետք է հաշվարկվի հաշվի առնելով մոմենտը հիմքի ներբանի մակարդակում, հարևան հիմքերի ազդեցությունը, հարակից տարածքի վրայի բեռները և սեղմվող հիմնատակի անհավասարաչափությունները:
Հիմքերի կողաթեքության որոշման դեպքում, բացի դրանից, անհրաժեշտ է հաշվի առնել հիմքի խորությունը, վերհիմքային կոնստրուկցիաների կոշտությունը, ինչպես նաև հիմքի (կառուցվածքի) կողաթեքության պատճառով բեռնվածքի ապակենտրոնության մեծացման հնարավորությունը:
5.6.14. Հիմնատակի և կառուցվածքի համատեղ դեֆորմացիաների սահմանային արժեքները որոշվում են պահպանելով`
ա) կառուցվածքի դեֆորմացիային ներկայացվող տեխնոլոգիական և ճարտարապետական պահանջները - Su,s,
բ) կոնստրուկցիաների ամրությանը, կայունությանը և ճաքակայունությանը ներկայացվող պահանջները, ներառյալ կառուցվածքի ընդհանուր կայունությունը Suf:
5.6.15. Ըստ տեխնոլոգիական և ճարտարապետական պահանջների հիմնատակի և կառուցվածքի համատեղ դեֆորմացիաների սահմանային արժեքները Suf պետք է որոշվեն համապատասխան շենքերի և կառուցվածքների նախագծման նորմերի, սարքավորումների տեխնիկական շահագործման կանոնների, կամ նախագծման առաջադրանքի, անհրաժեշտ դեպքում հաշվի առնելով շահագործման պրոցեսում սարքավորման շտկումը:
S = Su,s պայմանի պահպանման ստուգումը կատարվում է տիպարային և անհատական նախագծերի մշակման ընթացքում կառուցվածքի և հիմնատակի փոխազդեցության հաշվարկներով կառուցվածքի կոնստրուկցիաների ըստ ամրության, կայունության և ճաքակայունության համապատասխան հաշվարկից հետո:
5.6.16. Կառուցվածքի և հիմնատակի համատեղ դեֆորմացիաների սահմանային արժեքները ըստ կոնստրուկցիաների ամրության, կայունության և ճաքակայունության պայմանների Suf-ը պետք է որոշվեն կառուցվածքի և հիմնատակի փոխազդեցության հաշվարկների հիման վրա նախագծելիս:
Զգալի կոշտության և ամրության կառուցվածքների համար (օրինակ աշտարակային տիպի, հրահալոցներ), ինչպես նաև այն կառուցվածքների համար, որոնց կոնստրուկցիաներում հիմնատակի անհավասարաչափ նստվածքներից լարումներ չեն առաջանում (օրինակ, տարբեր տիպերի հոդակապային համակարգեր), Suf-ի արժեքը թույլատրվում է չորոշել:
5.6.17. Su,s և Suf-ի արժեքների հիման վրա կառուցվածքների տիպարային նախագծեր մշակելիս անհրաժեշտ է որոշել այդ նախագծերի կիրառման թույլատրելիության հետևյալ չափանիշները, որոնք պարզեցնում են հիմնատակի ըստ դեֆորմացիաների հաշվարկը նրանց տեղական գրունտային պայմաններում տեղակապման դեպքում:
ա) հիմնատակի գրունտների սեղմելիության փոփոխականության սահմանային արժեքը aE, որը համապատասխանում է կառուցվածքի հատակագծի սահմաններում գրունտի դեֆորմացիայի միջին մոդուլի E տարբեր արժեքներին, կամ հիմնատակի միջին նստվածքին S,
բ) հիմնատակի դեֆորմացիաների սահմանային անհավասարաչափությունը /\Suo, որը համապատասխանում է կառուցվածքի զրոյական կոշտությանը,
գ) գրունտների ցանկը նրանց հատկությունների հասարակ բնութագրերի նշումով, ինչպես նաև շերտավորվածության բնույթը, որոնց առկայության դեպքում հիմնատակերի հաշվարկը ըստ դեֆորմացիաների չի պահանջվում:
5.6.18. Հիմնատակի դեֆորմացիաների հաշվարկը թույլատրվում է չկատարել, եթե նախագծվող կառուցվածքի հիմքերի տակի միջին ճնշումը չի գերազանցում հիմնատակի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունից և առկա է հետևյալ պայմաններից մեկը`
ա) հիմնատակի սեղմելիության փոփոխականության աստիճանը փոքր է սահմանայինից,
բ) շինհրապարակի ինժեներաերկրաբանական պայմանները համապատասխանում են տիպային նախագծի կիրառման ոլորտին,
գ) կառուցվածքների շինհրապարակի գրունտային պայմանները համապատասխանում են 5 աղյուսակում նշված որևէ տարբերակին:
Աղյուսակ 5
._________________________________________________________________________.
|Կառուցվածքներ |Գրունտային պայմանների տարբերակներ |
|_____________________________________|___________________________________|
| 1. Արտադրական շենքեր |1. Խոշորաբեկոր գրունտներ ոչ ավել |
|Մեկ հարկանի անհավասարաչափ նստվածքների| 40% լցվածքի դեպքում: |
|հանդեպ փոքր զգայնություն ունեցող կրող|2. Ավազներ ցանկացած խոշորության խիտ|
|կոնստրուկցիաներով և կամրջաձև | և միջին խտության, բացի |
|ամբարձիչով մինչև 50 տ ներառյալ | փոշենմաններից: |
|բեռնաբարձությամբ: |3. Ավազներ, միայն խիտ, ցանկացած |
|Բազմահարկ մինչև 6 հարկ ներառյալ, ոչ | խոշորության: |
|ավել 6x9 մ սյուների դասավորության |4. Ավազներ, միայն միջին խտության, |
|ցանցով: | ցանկացած խոշորության e
| | ծակոտկենության գործակցի դեպքում:|
| 2. Բնակելի և հասարակական շենքեր |5. Կավավազներ e
|Հատակագծում ուղղանկյունաձև առանց | ավազակավեր e
|բարձրությունների տարբերության, լրիվ | կավեր e
|հիմնակմախքով և առանց հիմնակմախքի` | այդ գրունտների ծակոտկենության |
|աղյուսներից, խոշոր բլոկներից կամ | գործակցի արժեքի փոփոխությունը |
|պանելներից կազմված կրող պատերով, | շինհրապարակի սահմաններում մեծ չէ|
| ա) երկարավուն բազմահատվածամաս | 0,2-ից: |
|մինչև 9 հարկ ներառյալ բարձրությամբ |6. Ավազներ, բացի փոշենմաններից, |
| բ) չմասնատված բլոկներով աշտարակային| e
|տիպի և ոչ ավել 14 հարկ | ծագում ունեցող փոշեկավային e<0,5|
|բարձրությունից: | և IL<0,5 ունեցող գրունտների |
| | զուգակցմամբ, անկախ նրանց |
| | դասավորության |
| | հաջորդականությունից: |
._________________________________________________________________________.
5.7. Հիմնատակերի հաշվարկը ըստ կրողունակության
5.7.1. Հիմնատակերի ըստ կրողունակության հաշվարկի նպատակն է ապահովել հիմնատակի ամրությունն ու կայունությունը, ինչպես նաև բացառել ներբանի մակերեսով հիմքի տեղաշարժի և նրա շրջման հնարավորությունը: Հաշվարկում ընդունվող հիմնատակի քայքայման սխեման (սահմանային վիճակին նրա հասնելիս), տվյալ ազդեցության և հիմքի կամ կառուցվածքի կոնստրուկցիայի համար պետք է լինի հնարավոր ինչպես ստատիկորեն, այնպես էլ կինեմատիկորեն:
5.7.2. Հիմնատակերի հաշվարկը ըստ կրողունակության կատարվում է ելնելով հետևյալ պայմանից`
F
որտեղ`
F - հիմնատակի վրայի հաշվարկային բեռնվածքն է,
Fu - հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժն է,
Yc - աշխատանքի պայմանների գործակիցն է, ընդունվում է`
- ավազների համար, բացի փոշենմաններից Yc = 1,0
- փոշենման ավազների, ինչպես նաև կայունացած վիճակի
փոշեկավայինների համար Yc = 0,9
- ոչ կայունացած վիճակի փոշեկավայինների համար Yc = 0,85
ժայռային գրունտների համար`
- չհողմնահարված և թույլ հողմնահարված Yc = 1,0
- հողմնահարված Yc = 0,9
- ուժեղ հողմնահարված Yc = 0,8
Yn - կառուցվածքի նշանակումը հաշվի առնող հուսալիության գործակիցն է, ընդունվում է հավասար 1,2, 1,15 և 1,10 համապատասխանաբար I, II և III դասերի շենքերի և կառուցվածքների համար:
5.7.3. ժայռային գրունտներից կազմված հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժի ուղղաձիգ բաղադրիչը, Nu՛ԿՆ (տու), անկախ հիմքի տեղադրման խորությունից, հաշվարկվում է ըստ հետևյալ բանաձևի.
Nu = Rcb՛ լ՛ (12)
որտեղ`
Rc - ժայռային գրունտի միառանցք սեղմման սահմանային ամրության սահմանի հաշվարկային արժեքն է, ԿՊ (տու/մ2),
b՛ և լ՛ - համապատասխանաբար հիմքի բերված լայնությունն ու երկարությունն են, մ, հաշվարկվում են ըստ հետևյալ բանաձևերի.
b՛ = b -2eb, լ՛ = լ - 2eլ, (13)
այստեղ eb և eլ - համապատասխանաբար հիմքի լայնական և երկայնական առանցքների ուղղությամբ բեռնվածքների համազորի ազդման տեղի արտակենտրոնություններն են, մետրերով:
5.7.4. Կայունացված վիճակում ոչ ժայռային գրունտներից կազմված հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժը պետք է որոշվի ելնելով այն պայմանից, որ սահքի բոլոր մակերեսներով հիմնատակի սահմանային վիճակին համապատասխանող նորմալ օ և շոշափող t լարումների հարաբերությունը ենթարկվում է հետևյալ կախվածությանը
t = օtgփI + cI, (14)
որտեղ փI և cI - համապատասխանաբար գրունտի ներքին շփման անկյան և տեսակարար շաղկապվածության գործակցի հաշվարկային արժեքներն են:
5.7.5. Փոշեկավային և կենսածին դանդաղ խտացող ջրհագեցած (խոնավության Sr >/= 0,85 աստիճանի և Cv
t = (օ - u)tgփլ+ cլ, (15)
որտեղ փլ և cլ - համապատասխանում են հիմնատակի գրունտների կայունացված վիճակին:
Ծակոտիների ջրի հավելյալ ճնշումը թույլատրվում է որոշել ծծանցումային կոնսոլիդացիայի մեթոդներով հաշվի առնելով, հիմնատակի վրա բեռնավորման արագությունը: Համապատասխան հիմնավորմամբ (կառուցվածքի իրականացման կամ շահագործման բեռնվածքով նրա բեռնավորման բարձր տեմպերը, հիմնատակում գրունտների ցամաքուրդացնող շերտերի կամ միջոցների բացակայությունը) թույլատրվում է որպես հուսալիության պահուստային պաշար ընդունել` ծակոտիների ջրի հավելյալ ճնշումը հավասար սահքի հարթություններով նորմալ լարումներին (u = օ) կամ ընդունել հիմնատակի գրունտների անկայուն վիճակին համապատասխանող փլ և cլ արժեքները:
5.7.6. Կայունացված վիճակում ոչ ժայռային գրունտներից կազմված հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժի ուղղաձիգ բաղադրիչը Nu թույլատրվում է որոշել (16) բանաձևով, եթե հիմքն ունի հարթ ներբան և ներբանից ներքև հիմնատակերի գրունտները համասեռ են մինչև հիմքի լայնությունից ոչ պակաս խորությունը, իսկ հիմքի տարբեր կողերից տարբեր ուղղաձիգ հավելաբեռների դեպքում` դրանցից ամենամեծի ինտենսիվությունը չի գերազանցում 0,5R-ից (R - հիմնատակի գրունտի հաշվարկային դիմադրությունն է`)
Nu = b'l'(NYEYb'Yl + NqEqY'Id + NcEcCI), (16)
որտեղ`
b' և l' - նշանակումները նույն են ինչ (12) բանաձևում, ընդ որում b-ով նշանակում է հիմքի այն կողը, որի ուղղությամբ ենթադրվում է հիմնատակի կայունության կորուստը,
NY, Nq, Nc - կրողունակության չափազուրկ գործակիցներ են, որոնք որոշվում են աղյուսակ 6-ով, կախված ներքին շփման անկյան փ1 հաշվարկային մեծությունից և հիմքի ներբանի մակարդակում հիմնատակի վրա արտաքին F բեռնվածքի համազորի ազդման ուղղության ուղղաձիգի նկատմամբ ծ անկյունից,
Yl և Y'I - գրունտների տեսակարար կշռի հաշվարկային արժեքներն են, ԿՆ/մ3 (տու/մ3), որոնք գտնվում են հնարավոր արտամղման պրիզմայի սահմաններում, համապատասխանաբար` հիմքի ներբանից ներքև և վերև (ստորգետնյա ջրերի առկայության դեպքում որոշվում են հաշվի առնելով ջրաթեթևացման ազդեցությունը),
cI - գրունտի տեսակարար շաղկապվածության հաշվարկային արժեքն է, ԿՊա (տու/մ2),
d - հիմքի տեղադրման խորությունն է, մ (հիմքի տարբեր կողերից ուղղաձիգ հավելաբեռների տարբերության դեպքում d-ի արժեքը ընդունվում է հավասար նվազագույն հավելաբեռին, օրինակ` նկուղի կողմից),
EY, Eq, Ec - հիմքի ձևի գործակիցներն են, որոշվում են ըստ հետևյալ բանաձևերի`
EY = 1 - 0,25/ղ, Eq = 1 + 1,5/ղ, Ec = 1 + 0,3/ղ (17)
այստեղ ղ = l/b,
որտեղ l և b - համապատասխանաբար հիմքի ներբանի երկարությունն ու լայնությունն են, որոնք բեռնվածքի հավասարազորի արտակենտրոն ազդման դեպքում ընդունվում են նրանց բեռված արժեքներին հավասար (13) բանաձևով:
Եթե ղ = l/b < 1, (17) բանաձևում անհրաժեշտ է ընդունել` ղ = I.
Հիմնատակի վրա արտաքին բեռնվածքի հավասարազորի ազդման ուղղության ուղղաձիգի նկատմամբ ծ թեքության անկյունը որոշվում է հետևյալ պայմանից
tgծ = Fh/Fv (18)
որտեղ Fh և Fv - համապատասխանաբար հիմքի ներբանի մակարդակում հիմնատակի վրա F արտաքին բեռնվածքի հորիզոնական և ուղղաձիգ բաղադրիչներն են:
Հաշվարկն ըստ (16) բանաձևի թույլատրվում է կատարել եթե ապահովվում է հետևյալ պայմանը`
tgծ < sin փլ (19)
Աղյուսակ 6
.__________________________________________________________________________
|Գրունտների |Գործա- |Կրողունակության գործակիցներ NY, Nq, Nc արտաքին |
|ներքին |կիցների|հավասարաչափ ազդող բեռնվածքի թեքության հետևյալ ծ |
|շփման |նշանա- |անկյունների դեպքում, աստիճան, |
|անկյունը, |կումը |_____________________________________________________|
|փլ աստ. | | 0 | 5 | 10 | 15 | 20 | 25 | 30 |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY | 0 | | | | | | |
|0 |Nq | 1,00 | - | - | - | - | - | - |
| |Nc | 5,14 | | | | | | |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY | 0,20 | 0,05 | | | | | |
|5 |Nq | 1,57 |{1,26} |ծ՛=4,9| - | - | - | - |
| |Nc | 6,49 | 2,93 | | | | | |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY | 0,60 | 0,42 | 0,12 | | | | |
|10 |Nq | 2,47 | 2,16 |{1,60}|ծ՛=9,8| - | - | - |
| |Nc | 8,34 | 6,57 | 3,38 | | | | |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY | 1,35 | 1,02 | 0,61 | 0,21 | | | |
|15 |Nq | 3,94 | 3,45 | 2,84 |{2,06}|ծ՛=14,5| - | - |
| |Nc |10,98 | 9,13 | 6,88 | 3,94 | | | |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY | 2,88 | 2,18 | 1,47 |0,82 | 0,36 | | |
|20 |Nq | 6,40 | 5,56 | 4,64 |3,64 |{2,69} |ծ՛=18,9| - |
| |Nc | 14,84 | 12,53 |10,02 |7,26 | 4,65 | | |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY | 5,87 | 4,50 | 3,18 | 2,00 |1,05 | 0,58 | |
|25 |Nq | 10,66 | 9,17 | 7,65 | 6,13 |4,58 |{3,60} |ծ՛=22,9|
| |Nc | 20,72 | 17,53 |14,26 |10,99 |7,68 | 5,58 | |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY | 12,39 | 9,43 | 6,72 | 4,44 | 2,63 |1,29 | 0,95 |
|30 |Nq | 18,40 | 15,63 |12,94 |10,37 | 7,96 |5,67 |{4,95} |
| |Nc | 30,14 | 23,54 |20,68 |16,23 |12,05 |8,09 | 6,85 |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY | 27,50 | 20,58 |14,63 | 9,79 | 6,08 | 3,38 | 1,60 |
|35 |Nq | 33,30 | 27,86 |22,77 |18,12 |13,94 |10,24 |{7,04} |
| |Nc | 46,12 | 38,36 |31,09 |24,45 |18,48 |13,19 | 8,63 |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY | 66,01 | 48,30 |33,84 |22,56 |14,18 | 8,26 | 4,30 |
|40 |Nq | 64,19 | 52,71 |42,37 |33,26 |25,39 |18,70 |13,11 |
| |Nc | 75,31 | 61,63 |49,31 |38,45 |29,07 |21,10 |14,43 |
|___________|_______|_______|_______|______|______|_______|_______|_______|
| |NY |177,61 |126,09 |86,20 |56,50 |32,26 |20,73 |11,26 |
|45 |Nq |134,87 |108,24 |85,16 |65,58 |49,26 |35,93 |25,24 |
| |Nc |133,87 |107,23 |84,16 |64,58 |48,26 |34,93 |24,24 |
|_________________________________________________________________________|
| Ձևավոր փակագծերում բերված են բեռնվածքների թեքության անկյան սահմանային|
|արժեքին ծ' համապատասխանող կրողունակության գործակիցների արժեքները, ելնելով|
|(19) բանաձևի պայմաններից: |
.__________________________________________________________________________
____________________________________________.
|Գրունտների |Գործա- | |
|ներքին |կիցների| |
|շփման |նշանա- | |
|անկյունը, |կումը |_______________________|
|փլ աստ. | | 35 | 40 | 45 |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | | | |
|0 |Nq | - | - | - |
| |Nc | | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | | | |
|5 |Nq | - | - | - |
| |Nc | | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | | | |
|10 |Nq | - | - | - |
| |Nc | | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | | | |
|15 |Nq | - | - | - |
| |Nc | | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | | | |
|20 |Nq | - | - | - |
| |Nc | | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | | | |
|25 |Nq | - | - | - |
| |Nc | | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | | | |
|30 |Nq |ծ՛=26,5| | |
| |Nc | | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | | | |
|35 |Nq |ծ՛=29,8| - | - |
| |Nc | | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | 2,79 | | |
|40 |Nq |{10,46}|ծ՛=32,7| - |
| |Nc | 11,27 | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|
| |NY | 5,45 | 5,22 | |
|45 |Nq |16,42 |16,42 |ծ՛=35,2|
| |Nc |15,82 |15,82 | |
____________________________________________.
5.7.7. Հիմքի ներբանի հարթությունով սահքի հաշվարկը կատարվում է ելնելով հետևյալ պայմանից`
--- ---
\ \
/ Fs,a
--- ---
--- ---
որտեղ \ Fs,a և \ Fs,r - համապատասխանաբար սահեցնող և պահող հաշվարկային
/ /
--- ---
ուժերի սահքի հարթության վրայի պրոեկցիաների գումարներն են, որոնք որոշվում են հաշվի առնելով հիմքի կողային եզրերի վրա ընկնող գրունտի ակտիվ և պասիվ ճնշումները:
Yc և Yn - նշանակումները նույն են` ինչպես (11) բանաձևում:
5.7.8. Հիմնատակերի ըստ կրողունակության հաշվարկը թույլատրվում է կատարել գծագրավերլուծական մեթոդներով (սահքի կլորագլանային կամ բեկված սահքի մակերեսների), եթե`
ա) հիմնատակը ըստ խորության համասեռ չէ,
բ) հիմքի տարբեր կողմերից հիմնատակի բեռնվածությունը միանման չէ, ընդ որում, դրանցից առավելագույնը գերազանցում է 0,5 R-ը (R - հիմնատակի գրունտի հաշվարկային դիմադրությունն է),
գ) կառուցվածքը տեղադրված է թեք լանջի վրա կամ նրա մոտ,
դ) հնարավոր է հիմնատակի գրունտների անկայունացում:
5.7.9. Դանդաղ խտացվող ջրահագեցված գրունտներից կազմված հիմնատակերի (համասեռ մինչև հիմքի ներբանից ցածր 0,75b-ից ոչ պակաս խորությունը) սահմանային դիմադրությունը թույլատրվում է որոշել հետևյալ կերպ:
Ժապավենային հիմքի հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժի ուղղաձիգ բաղադրիչը nu, կՆ/մ (տու/մ) որոշվում է հետևյալ բանաձևով`
nu = b1 [q+(1 + n - a + cos a) cI] (21)
որտեղ`
b1 - նշանակումը նույնն է, ինչպես (12) բանաձևում, մ,
q - հիմքի այն կողմի բեռն է, որի ուղղությամբ գործում է բեռնվածքի հորիզոնական բաղադրիչը կՊա (տու/մ2),
cI - նշանակումը նույնն է, ինչպես (14) բանաձևում, կՊա (տու/մ2),
n - 3,14,
a - անկյուն, ռադ., որոշված ըստ հետևյալ բանաձևի
a = arcsin (fh/b'cI), (22)
որտեղ fh - հիմքի 1 մ երկարության վրա հաշվարկային բեռնվածքի հորիզոնական բաղադրիչն է, որոշվող հաշվի առնելով գրունտի ակտիվ ճնշումը կՆ/մ (տու/մ):
Թիվ (21) բանաձևը թույլատրվում է օգտագործել, եթե կատարվում է հետևյալ պայմանը
fh=b'cI (23)
ՈՒղղանկյունաձև հիմքի (l=3b), նրա վրա ուղղաձիգ բեռնվածքի ազդեցության դեպքում, հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժը թույլատրվում է որոշել (16) բանաձևով` ընդունելով, որ փI = 0 և Ec = 1 + 0,11ղ:
Բոլոր դեպքերում, եթե հիմքի վրա ազդում են հորիզոնական բեռնվածքներ և հիմնատակը կազմված է անկայունացած գրունտներից, ապա անհրաժեշտ է կատարել հիմքի սահքի հաշվարկ ներբանի հարթությունով:
5.7.10. Հիմքերի կայունությունը կախված գրունտների սառցափքվածության ուժերի ազդեցությունից անհրաժեշտ է ստուգել, եթե հիմնատակը կազմված է սառցափքվող գրունտներից:
6. ՍԵՅՍՄԻԿ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐ ՆԱԽԱԳԾԵԼԻՍ
6.1. Կախված տեղանքի ինժեներա-երկրաբանական հիդրոերկրաբանական պայմաններից, գրունտների ֆիզիկամեխանիկական հատկություններից, նրանց համասեռությունից և շերտերի դասավորությունից, շինարարական տեղամասը ըստ սեյսմիկ հատկությունների բաժանվում է չորս կարգերի, որոնք բերվում են 7 աղյուսակում:
6.2. Շենքերի և կառուցվածքների հիմնատակերը պետք է նախագծվեն ըստ ՀՀՇՆ II-6.02-ի պահանջների:
6.3. Գրունտների հատկությունների բարելավումը նրանց ամրապնդումով, խտացումով կամ այլ միջոցառումներով միայն շինարարության տեղամասում չեն կարող հիմք ծառայել տեղանքի սեյսմիկության նվազեցման համար:
6.4. Տեղանքի գրունտների սեյսմիկ հատկություններով ոչ բարենպաստ շերտերի հեռացման դեպքում նրանցից ցածր տեղավորված գրունտների սեյսմիկ հատկությունների կարգը ևս որոշվում է ըստ 7 աղյուսակի, պահպանելով աղյուսակում նշված հետազոտությունների անհրաժեշտ խորությունը բարենպաստ գրունտների վերին նիշից հաշված:
6.5. Հատուկ գրունտային պայմաններ ունեցող (ենթանստվածքային, ուռչող, աղային, լիցքային, ողողալցվող) տեղանքներում հիմնատակեր նախագծելիս անհրաժեշտ է պահպանել նաև համապատասխան բաժինների պահանջները:
6.6. Ջրահագեցած կամ ջրահագեցման կանխատեսում ունեցող գրունտներից կազմված (խոշոր, միջին խոշորության, մանր, փոշենման և ողողալցված ավազներ) հիմնատակեր նախագծելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել նրանց դինամիկական հեղուկացման պատճառով, կայունության ու ամրության կորուստի վտանգը:
6.7. Հիմնատակեր նախագծելիս սեյսմիկ ազդեցությունը հաշվի առնելու համար անհրաժեշտ է հաշվարկը իրականացնել ըստ կրողունակության բեռնվածքների հատուկ զուգակցման համար համապատասխան ՍՆԻՊ 2.01.07-ի պահանջների:
Հիմքերի նախնական չափերը թույլատրվում է որոշել հիմնատակերի ըստ դեֆորմացիաների հաշվարկով բեռնվածքների հիմնական զուգակցումով (առանց հաշվի առնելու սեյսմիկ ազդեցությունները) համաձայն 5-րդ բաժնի պահանջների:
6.8. Հիմնատակերի ըստ կրողունակության հաշվարկը կատարվում է արտակենտրոն բեռնվածքի ուղղաձիգ բաղադրիչի ազդեցությունից, որը փոխանցվում է հիմքին, ելնելով հետևյալ պայմանից`
Na
որտեղ`
Na-ն - հատուկ զուգակցման հաշվարկային արտակենտրոն բեռնվածքի ուղղաձիգ բաղադրիչն է,
Nu,eq-ն - հիմնատակի սեյսմիկ ազդեցությունների դեպքում սահմանային դիմադրության ուժի ուղղաձիգ բաղադրիչն է,
Yc,eq-ն - աշխատանքի պայմանների սեյսմիկական գործակիցն է, որը ընդունվում է ըստ սեյսմիկ հատկությունների I, II և III կարգի գրունտների համար համապատասխանաբար` 1.0, 0.8, 0.6: Ընդ որում, 1, 2 և 3 երկրաշարժերի կրկնելիություն ունեցող շրջաններում կառուցվածքների համար Yc,eq-ի արժեքը անհրաժեշտ է բազմապատկել համապատասխանաբար 0.85, 1,0 և 1.15-ով,
Yn - կառուցվածքի նշանակման հուսալիության գործակիցն է, ընդունվում է ըստ 5.7.2 կետի:
Բեռնվածքի հորիզոնական բաղադրիչը հաշվի է առնվում հիմքերի ըստ սահքի հաշվարկման դեպքում:
Աղյուսակ 7
._________________________________________________________________________.
|Գրունտի |Հատակագծային նիշից հաշված 30 և ավելի մետրանոց շերտի |
|կարգը |սահմաններում գրունտներ հանդիսանում են |
|ըստ | |
|սեյսմիկ | |
|հատկութ-| |
|յունների| |
|________|________________________________________________________________|
| |- ժայռային բոլոր տեսակների գրունտները` միառանցք սեղմման 15 ՄՊա |
| I | և ավելի ամրության սահմանով, |
| |- խոշորաբեկորային, մագմայական ապարներից կազմված, մինչև 30 տոկոս|
| | ավազակավային լցանյութ պարունակող, խիտ, նվազ խոնավ գրունտներ: |
|________|________________________________________________________________|
| |- ժայռային գրունտներ` միառանցքային սեղմման 15 ՄՊա-ից փոքր |
| | ամրության սահմանով, |
| |- խոշորաբեկորային, I կարգին չվերագրված գրունտներ, |
| |- կոպճախառն, խոշոր և միջին խոշորության, խիտ և միջին խտության, |
| II | նվազ խոնավ ավազներ, |
| |- մանր և փոշենման, խիտ և միջին խտության նվազ խոնավ ավազներ, |
| |- փոշենման-կավային գրունտներ IL
| | e
| | դեպքում և e
|________|________________________________________________________________|
| |- կոպճախառն, խոշոր ու միջին խոշորության, խիտ և միջին խտության, |
| | ջրահագեցած ավազներ, |
| |- մանր և փոշենման, խիտ և միջին խտության խոնավ ավազներ, |
| |- փոշենման-կավային գրունտներ 0,5
| III | ցուցանիշով, |
| |- կավային գրունտներ IL<=0,5 թանձրության ցուցանիշով և 0,9
| | ծակոտկենության գործակցով կավերի, 0,9
| | 0,7
| |- խոնավ լիցքային գրունտներ: |
|________|________________________________________________________________|
| |- փուխր ավազներ` անկախ խոշորությունից և խոնավությունից, |
| |- մանր և փոշենման, խիտ և միջին խտության, ջրհագեցված ավազներ, |
| |- փոշենման կավային գրունտներ IL
| IV | գրունտներ 0,5
| | գործակցով` կավերի, e>1,0` ավազակավերի և e>0,9 կավավազների |
| | դեպքում, |
| |- ջրահագեցած, լիցքային գրունտներ, |
| |- լողիկներ, կենսածին գրունտներ և տիղմեր: |
|_________________________________________________________________________|
| 1. i կարգի գրունտի կազմում թույլատրվում է i+1 կարգի գրունտի բարակ |
|շերտեր, որոնց ընդհանուր հզորությունը չի անցնում 10 մետրից, կամ i+2 կարգի |
|գրունտի շերտեր, որոնց ընդհանուր հզորությունը չի անցնում 5 մետրից: |
| 2. IV կարգի գրունտների համար բավարար է հատակագծային նիշից 10 մետր |
|հզորությամբ շերտի առկայությունը: |
| Սեյսմիկ հատկություններով IV կարգի համարվում են նաև նստումային, ուռչող|
|և աղակալված գրունտները անկախ նրանց խոնավությունից, ինչպես նաև անկախ |
|նրանց անբարենպաստ հատկությունների կանխարգելման ջրապաշտպան |
|միջոցառումներից: |
| 3. Գրունտային ջրերի մակարդակի բարձրացման կանխագուշակման կամ |
|կառուցվածքի շահագործման ժամանակահատվածում գրունտների ջրավորման դեպքում |
|գրունտի կարգը ըստ սեյսմիկ հատկությունների պետք է որոշել որպես |
|ջրահագեցվածի: |
| 4. Ստորգետնյա հարկերով շենքերի նախագծման դեպքում գրունտների |
|ուսումնասիրված խորությունը հաշվում է հիմքի ներբանից |
._________________________________________________________________________.
6.9. Երկու ուղղություններով մոմենտների ազդեցությունների դեպքում հիմնատակի հաշվարկը ըստ կրողունակության պետք է կատարվի ուժերի և մոմենտների յուրաքանչյուր ուղղությունների ազդեցությունների համար առանձին-առանձին միմյանցից անկախ:
6.10. Հիմքերի և հիմնատակերի բեռնվածքների հատուկ զուգակցման հաշվարկի դեպքում հաշվի առնելով սեյսմիկ ազդեցությունը թույլատրվում է հիմքի ներբանի մասնակի պոկումը գրունտից հետևյալ պայմանների կատարման դեպքում`
ա) հաշվարկային բեռնավորման ապակենտրոնությունը ea մոմենտի հարթությունում չի գերազանցում հիմքի լայնության մեկ երրորդից,
բ) հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժը, որը որոշվում է պայմանական հիմքի համար, որի ներբանի չափը մոմենտի ազդեցության ուղղությամբ հավասար է սեղմված գոտու չափին - bc = 1,5 (b - 2ea),
գ) հիմքի ներբանի տակի եզրային առավելագույն ճնշումը, որը հաշվարկվում է հաշվի առնելով գրունտի վրա նրա ոչ լրիվ հենվելը, չի գերազանցում հիմնատակի սահմանային դիմադրության էպյուրայի եզրի օրդինատից:
6.11. Հիմքերի տեղադրման խորությունը այն գրունտներում, որոնք սեյսմիկ հատկություններով պատկանում են I և II կարգերին, ընտրվում է այնպես, ինչպես ոչ սեյսմիկ շրջանների հիմքերի համար:
6.12. Հիմքերի ոչ ժայռային գրունտներում նույն մակարդակի խորության վրա տեղադրման անհնարինության դեպքում պետք է բավարարվեն հետևյալ պայմանները` որի դեպքում հաշվարկային ներքին շփման անկյան մեծությունը պետք է նվազեցվի` առաջին սեյսմիկ գոտու համար` 2օ-ով, երկրորդի` 4օ-ով և երրորդի` 7օ-ով:
7. ՆՍՏՈՒՄԱՅԻՆ ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻՑ ԿԱԶՄՎԱԾ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
7.1. Նստումային գրունտներից կազմված հիմնատակերը պետք է նախագծվեն հաշվի առնելով նրանց առանձնահատկությունը, որ խոնավության որոշ աճի դեպքում արտաքին բեռի կամ (և) սեփական կշռի ազդեցությունից ենթարկվում են լրացուցիչ նստվածքային դեֆորմացիաների:
7.2. Նստումային գրունտներից կազմված հիմնատակերի նախագծման դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել նրանց խոնավության բարձրացման վտանգի հնարավորությունը մակերևույթային ջրերով, ստորգետնյա ջրերի մակարդակի բարձրացումով և մակերևույթի էկրանավորման հետևանքով գրունտում խոնավության կուտակումով և այլն:
Գրունտների նստումների և դրանց անհավասարաչափությունների որոշման ժամանակ անհրաժեշտ է հաշվի առնել տեղամասի ինժեներաերկրաբանական կառուցվածքը, հիմնատակի գրունտների ֆիզիկամեխանիկական բնութագրերն ու դրանց անհամասեռությունը, հիմքերի չափերը, խորությունն ու փոխդասավորությունը, բեռնվածությունը հիմքերի և հարակից հրապարակների վրա, կառուցվածքի կոնստրուկտիվ առանձնահատկությունները, մասնավորապես` թունելների, նկուղների առկայությունը կառուցվածքի առանձին մասերում և այլն, տարածքի հատակագծման բնույթը (հանվածքների և կտրվածքի կամ լիրքերի առկայությունը, որոնք ազդում են հիմնատակերի գրունտների լարվածային վիճակի վրա, ինչպես նաև նստումների տեսակի ու չափի վրա), գրունտների թրջման աղբյուրների հնարավոր տեսակները, չափերն ու տեղադրման վայրերը, սեփական կշռից նստումների ժամանակ առաջացող բացասական շփման ուժերից լրացուցիչ բեռնվածքները խորը հիմքերի, խտացված ու ամրացված զանգվածների վրա:
7.3. Նստումային գրունտները բնութագրվում են`
ա) հարաբերական նստումայնությամբ Esl - գրունտների ջրահագեցումից հետո տվյալ ճնշումից նրանց հարաբերական սեղմվածքով,
բ) սկզբնական նստումային ճնշումով Psl - նվազագույն ճնշումով, որի դեպքում նրանց լրիվ ջրահագեցումից ի հայտ են գալիս գրունտների նստումային հատկությունները,
գ) սկզբնական նստումային խոնավությունով, նվազագույն խոնավությունով Wsl, որի դեպքում ըստ ստանդարտի ի հայտ են գալիս գրունտների նստումային հատկությունները:
7.4. Նստումային գրունտներից կազմված հիմնատակեր նախագծելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել`
ա) նստումները արտաքին բեռից Ssl,p, որոնք տեղի են ունենում նստումների վերին գոտում հիմքի ներբանից մինչև այն խորությունը, որտեղ արտաքին բեռից և գրունտի սեփական կշռից առաջացող գումարային լարումները հավասար կամ պակաս են սկզբնական նստումային ճնշումից,
բ) նստումները գրունտի սեփական կշռից Ssl, g, որը տեղի է ունենում նստումների ներքևի գոտում, սկսած այն խորությունից, որտեղ գումարային ուղղաձիգ լարումները գերազանցում են սկզբնական նստումային ճնշմանը Psl, կամ արտաքին բեռից և գրունտի սեփական կշռից առաջացող լարումների գումարը նվազագույնն է,
գ) գրունտի նստումի անհավասարաչափությունը /\Ssl,
դ) հիմնատակի հորիզոնական տեղափոխությունը Usl նստումային ձագարի կորագծի սահմաններում գրունտի սեփական կշռից առաջացող նստումի դեպքում:
Գրունտների նստումը հաշվի է առնվում հարաբերական նստվածքայնության Esl = 0,01-ից ավել արժեքի դեպքում:
7.5. Տեղանքի գրունտային պայմանները, որոնք կազմված են նստումային գրունտներից, կախված սեփական կշռից և արտաքին բեռից առաջացող նստումներից, բաժանվում են երկու տիպերի`
Տիպ I - գրունտային պայմաններ, որտեղ գրունտների նստումները հիմնականում հնարավոր են արտաքին բեռից, իսկ սեփական կշռից կամ չեն առաջանում կամ առաջանում են 5 սմ-ից ոչ ավել:
Տիպ II - գրունտային պայմաններ, որտեղ բացի արտաքին բեռից առաջացող նստումներից հնարավոր են նաև սեփական կշռից առաջացող 5 սմ-ից գերազանցող նստումներ:
7.6. Նստումային գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկը կատարվում է 5-րդ բաժնի պահանջների համաձայն: Այդ դեպքում հիմնատակերի դեֆորմացիաները որոշվում են նստվածքների և նստումների գումարով:
7.7. Հիմնատակի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը արտաքին բեռից հիմքի ներբանի տակ ճնշման նվազեցման հնարավորության դեպքում ընդունվում է ոչ ավել սկզբնական նստումային ճնշումից Psl:
7.8. Նստումային գրունտների վրա տեղադրվող կառուցվածքների հիմքերի նախնական չափերը նշանակվում են ելնելով հիմնատակի Ro հաշվարկային դիմադրությունից, որը ընդունվում է ըստ Գ-4 աղյուսակի:
7.9. Հիմնատակի ըստ դեֆորմացիաների I տիպի գրունտային պայմանների հաշվարկի պահանջները համարվում են բավարար, եթե ամբողջ նստումային շերտի սահմաններում արտաքին բեռնվածքներից և գրունտի սեփական կշռից առաջացող ուղղաձիգ լարումների գումարը չի գերազանցում սկզբնական նստումային Psl ճնշման մեծությունից:
7.10. Նստումային գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկային դիմադրությունը սկզբնական նստումային ճնշումից Psl գերազանցելու դեպքում անհրաժեշտ է նախատեսել հետևյալ միջոցառումները`
ա) նստումային գրունտի շերտի լրիվ կամ մասնակի` մինչև սեղմվող շերտի հաստությամբ հեռացում կամ փոխարինում ոչ նստումայինով,
բ) նստումային գրունտի շերտի լրիվ հատում խորը հիմքերով, որի դեպքում պետք է հաշվի առնվի գրունտի սեփական կշռից նստումների հետևանքով առաջացող գրունտի բացասական (նեգատիվ) շփման ուժերը հիմքերի կողային մակերեսների վրա:
7.11. Գրունտների նստումային հատկությունների վերացումը նախաշինարարական ջրահագեցումով ընդունելի չէ, քանի որ այն չի կարող երաշխավորել գրունտի նստումային հատկությունների վերացումը հիմնատակի զանգվածի ողջ ծավալով: Առավել ևս այն անհնարին է նստումային շերտի անհամասեռության դեպքում: Գրունտների նստումային հատկությունների կանխարգելումը ջրապաշտպան միջոցառումներով ընդունելի են միայն գոյություն ունեցող շենքերի և կառուցվածքների համար:
8. ՈՒՌՉՈՂ ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻՑ ԿԱԶՄՎԱԾ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
8.1. ՈՒռչող գրունտներից կազմված հիմնատակերը պետք է նախագծվեն հաշվի առնելով նրանց հատկությունները` խոնավությունը բարձրանալիս` ծավալի մեծացումը-ուռչումը և նրան հաջորդող խոնավության նվազեցման դեպքում տեղի ունեցող հակադարձ երևույթը` ծավալի փոքրացումը-կծկումը:
8.2. ՈՒռչող գրունտները բնութագրվում են` ուռչման ճնշումով Psw, ուռչման խոնավությունով Wsw, տվյալ ճնշման դեպքում հարաբերական ուռչելիությունով Esw, և նրանց չորացման դեպքում` հարաբերական կծկումով Esh ըստ ստանդարտի:
8.3. ՈՒռչող գրունտներից կազմված հիմնատակերը նախագծելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել`
ա) այդպիսի գրունտների ուռչելը ստորգետնյա ջրերի մակարդակի բարձրացման, մազանոթային ներծծման, արդյունաբերական կամ մակերևույթային ջրերով նրանց խոնավության բարձրացման հետևանքով,
բ) ուռչումը տարածքի էկրանավորման հետևանքով խոնավության կուտակման դեպքում (ասֆալտապատում, կառուցապատում և այլն),
գ) ուռչումը և կծկումը աէրացիայի գոտու վերին մասում ջրա-ջերմային ռեժիմի փոփոխությունների հաշվին (սեզոնային կլիմայական գործոններ),
դ) կծկում ջերմային աղբյուրների ազդեցության չորացումներից:
8.4. ՈՒռչող գրունտներից կազմված հիմնատակերը պետք է հաշվարկվեն համաձայն 5-րդ բաժնի պահանջների:
ՈՒռչման և կծկման հետևանքով հիմնատակի դեֆորմացիաները պետք է որոշվեն հիմնատակի առանձին շերտերի դեֆորմացիաների գումարման միջոցով:
Հիմնատակի դեֆորմացիաների որոշման դեպքում նրա նստվածքը արտաքին բեռից և հնարավոր նստվածքը ուռչող գրունտի խոնավության նվազեցումից պետք է գումարվեն: Գրունտի ուռչման պատճառով հիմնատակի բարձրացումը որոշվում է ընդունելով, որ արտաքին բեռից առաջացած նստվածքները կայունացել են:
Գրունտների ուռչումից (կծկումից) առաջացող դեֆորմացիաների սահմանային արժեքները թույլատրվում է ընդունել համաձայն Դ հավելվածի:
8.5. Հարաբերական ուռչման Esw և հարաբերական կծկման Esh նորմատիվային արժեքները որոշվում են լաբորատոր փորձարկումների արդյունքներով հաշվի առնելով ուռչման և կծկման պատճառները:
Esw և Esh բնութագրերի հաշվարկային մեծությունները թույլատրվում է ընդունել հավասար նորմատիվայիններին, ընդունելով (1) բանաձևում գրունտի հուսալիության գործակիցը Yg = 1:
8.6. ՈՒռչող գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկային դեֆորմացիաների սահմանայինից մեծ լինելու կամ հիմնատակի կրողունակության անբավարարության դեպքում անհրաժեշտ է նախատեսել հետևյալ միջոցառումները`
ա) ՈՒռչող գրունտի շերտի լրիվ կամ մասնակի փոխարինում ոչ ուռչողով:
բ) ՈՒռչող գրունտի շերտի լրիվ կամ մասնակի հատում հիմքերով: Խորը հիմքերի նախագծման դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել գրունտի ուռչումից և կծկումից առաջացող շփման ուժերը հիմքերի կողային մակերեսների վրա:
8.7. ՈՒռչող գրունտների ուռչելիության և կծկման հատկությունների վերացումը նախաշինարարական ջրահագեցումով ընդունելի չէ, քանի որ այն չի վերացնում գրունտի դարձափոխելիության հատկությունները` թրջվելուց ուռչել, չորանալուց կծկվել և այդ ցիկլի հնարավոր անվերջ կրկնությունը նույն գրունտում:
Գոյություն ունեցող շենքերի և կառուցվածքների ուռչող գրունտներից կազմված հիմնատակերի ջրապաշտպան միջոցառումները չպետք է փոխեն հիմնատակի շահագործման ժամանակաշրջանի ջրա-ջերմային ռեժիմի պայմանները:
9. ԷԼՅՈՒՎԻԱԼ ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻՑ ԿԱԶՄՎԱԾ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
9.1. Էլյուվիալ գրունտներից կազմված հիմնատակերը պետք է նախագծվեն հաշվի առնելով` որ
ա) նրանք հանդիսանում են ժայռային ապարների հողմնահարման նյութեր, որոնք մնացել են իրենց գոյացման տեղում պահպանելով այս կամ այն աստիճանի ելակետային ապարների կառուցվածքը և կազմվածքը,
բ) նրանց ըստ խորության և հատակագծի զգալի անհամասեռությունը` նրանցում գտնվող գրունտների դեֆորմացիայի և ամրության բնութագրերի մեծ տարբերության, և ժայռայինների տարբեր աստիճանի հողմնահարումից և տարբեր կետերի ոչ ժայռային գրունտների առկայության պատճառով,
գ) էլյուվիալ գրունտների ամրության կորուստի հակումը (հատկապես խոշորաբեկորային և ուժեղ հողմնահարված ժայռայինների) բաց փոսորակներում նրանց մշակման ժամանակ,
դ) նրանց անցման հնարավորությունը լողիկային էլյուվիալ ավազակավերի և փոշենման ավազների փոսորակի և հիմքի իրականացման ժամանակ ջրահագեցման դեպքում,
ե) էլյուվիալ փոշենման ավազներում ենթանստվածքային հատկությունների առկայության հնարավորությունը նրանց ծակոտկենության գործակցի e>0,6-ի և խոնավության աստիճանի S<0,7-ի դեպքում:
9.2. Հիմնատակի էլյուվիալ գրունտների ամրության նվազեցման հնարավորության աստիճանը նրանց բաց փոսորակում գտնվելու պատճառով անհրաժեշտ է որոշել դաշտային փորձարկումներով:
Էլյուվիալ գրունտների ամրության հնարավոր կորստի նախնական գնահատականը տալու համար թույլատրվում է անուղղակի եղանակներ, որոնք հաշվի են առնում տվյալ ժամանակահատվածի հետևյալ փոփոխությունները` ժայռային գրունտների խտությունը, փոշեկավային գրունտների պենետրացիայի տեսակարար դիմադրությունը, ավազայինում 0,1 մմ-ից մեծ մասնիկների և խոշորաբեկորային գրունտներում 2 մմ-ից փոքր մասնիկների բաղադրությունը:
9.3. Էլյուվիալ գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկը պետք է կատարվի 5-րդ բաժնի պահանջների համաձայն: Եթե էլյուվիալ գրունտները նստումային են, պետք է հաշվի առնվի այդ բաժնի պահանջները:
9.4. Էլյուվիալ գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկային դեֆորմացիաների սահմանայիններից ավելի մեծ լինելու, կամ հիմնատակի կրողունակության անբավարարության դեպքում անհրաժեշտ են հետևյալ միջոցառումները`
ա) բաշխիչ բարձիկների պատրաստում ավազից, կոպճից, խճից կամ սկզբնական ապարների բեկորներից, մասնավորապես, ոչ հարթ ժայռային ապարների մակերևույթի դեպքում,
բ) հիմնատակի վերևի գոտուց ժայռային մասերի հեռացում, ժայռային գրունտների հողմնահարման «գրպանների» և «բների» փուխր լցվածքների լրիվ կամ մասնակի փոխարինումը խճով, կոպճով կամ խտացված ավազով:
9.5. Հիմքերի և հիմնատակերի նախագծում անհրաժեշտ է նախատեսել փոսորակի իրականացման ժամանակ էլյուվիալ գրունտների պաշտպանությունը քայքայումից մթնոլորտային ազդեցություններով և ջրերով: Այդ նպատակով անհրաժեշտ է կիրառել ջրապաշտպան միջոցառումներ, չթույլատրել ընդմիջումներ հիմնատակերի և այնուհետև հիմքերի իրականացման աշխատանքներում, նախատեսել փոսորակում գրունտի չհանված պաշտպանիչ շերտ, կիրառել ժայռային գրունտների մշակման պայթեցման եղանակ միայն մանրապայթանցքների կիրառումով:
10. ԱՂԱԿԱԼՎԱԾ ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻՑ ԿԱԶՄՎԱԾ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
10.1. Աղակալված գրունտներից կազմված հիմնատակերը պետք է նախագծվեն հաշվի առնելով հետևյալ առանձնահատկությունները`
ա) ենթաողողման նստվածքի Ssf գոյացում ջրի ծծանցման դեպքում աղերի լուծազատման հետևանքով,
բ) աղերի լուծազատման ընթացքում գրունտի ֆիզիկամեխանիկական հատկությունների փոփոխություններ, որոնք բերում են նրա ամրության բնութագրերի նվազեցման,
գ) գրունտի ուռչում կամ նստում ջրահագեցման դեպքում,
դ) գրունտում պարունակվող աղերի լուծման պատճառով ստորգետնյա ջրերի բարձր աստիճանի ագրեսիվության առաջացում ստորգետնյա կոնստրուկցիաների նյութերի նկատմամբ:
10.2. Աղակալված գրունտները բնութագրվում են հարաբերական ենթաողողման սեղմվածքով Esf, որոնք, որոշվում են դաշտային փորձարկումներով ստատիկ բեռնվածքով երկարատև ջրածծանցումով, իսկ շինարարական հրապարակի առանձին տեղամասերի մանրակրկիտ ուսումնասիրության համար` լրացուցիչ լաբորատոր եղանակներով:
Հետազոտությունների արդյունքների և համանման ինժեներաերկրաբանական պայմաններում շինարարական փորձի առկայության դեպքում հարաբերական ենթաողողման սեղմվածության մեծությունը որոշվում է լաբորատոր եղանակով:
10.3. Աղակալված գրունտներից կազմված հիմնատակերը պետք է հաշվարկվեն 5-րդ բաժնի պահանջների համաձայն: Եթե աղակալված գրունտները նստումային կամ ուռչող են անհրաժեշտ է հաշվի առնել համապատասխան բաժինների պահանջները:
Հիմնատակի դեֆորմացիաները անհրաժեշտ է որոշել հաշվի առնելով նստվածքները արտաքին բեռնվածությունից, նստումից, ուռչումից կամ կծկումից և ենթաողողումից:
10.4. Աղակալված գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկային դեֆորմացիաները սահմանայիններից բարձր լինելու կամ հիմնատակի անբավարար կրողունակության դեպքում պետք է նախատեսել`
ա) աղային գրունտների շերտի լրիվ հեռացում, կամ փոխարինում ավազախճային գրունտներով,
բ) աղակալված գրունտների շերտի լրիվ հատումը խորը հիմքերով,
գ) աղակալված գրունտների շերտի քիմիական ամրապնդում ամբողջ խորությամբ,
դ) կոնստրուկտիվ միջոցառումներ:
10.5. Աղակալված գրունտներից կազմված հիմնատակերի աղազերծումը նախաշինարարական ջրահագեցումով ընդունելի չէ, քանի որ այն չի կարող երաշխավորել աղակալված գրունտի ողջ շերտի ըստ հատակագծի և խորության հավասարաչափ աղազերծումը:
Աղակալված գրունտներից կազմված հիմնատակերի ջրապաշտպան միջոցառումները ընդունելի են միայն գոյություն ունեցող շենքերի և կառուցվածքների համար:
11. ԼԻՑՔԱՅԻՆ ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻՑ ԿԱԶՄՎԱԾ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
11.1. Լիցքային գրունտներից կազմված հիմնատակերը պետք է նախագծվեն հաշվի առնելով նրանց կազմվածքի զգալի անհամասեռությունը, անհավասարաչափ սեղմելիությունը, ինքնախտացման հնարավորությունը, հատկապես դինամիկ ազդեցությունից, թրջվելիս, ինչպես նաև օրգանական լցվածքների քայքայման և տարալուծման հետևանքով:
11.2. Լիցքային գրունտների անհավասարաչափ սեղմելիությունը պետք է որոշվի լաբորատոր և դաշտային ուսումնասիրությունների արդյունքներով հաշվի առնելով լիցքային գրունտի կազմը և կառուցվածքը, լցման եղանակը, լցվածքի հիմնական մասի նյութի տեսակը:
Լիցքային գրունտի դեֆորմացիայի մոդուլը պետք է որոշվի դրոշմային փորձարկումների հիման վրա ըստ կազմվածքի տարբերություններ ունեցող բոլոր տեղամասերում:
11.3. Լիցքային գրունտներից կազմված հիմնատակերը պետք է հաշվարկվեն 5-րդ բաժնի պահանջների համապատասխան: Եթե լիցքային գրունտները նստումային, ուռչող, աղակալված են, կամ ունեն օրգանական նյութերի հարաբերական բաղադրություն Iom>0,1, պետք է հաշվի առնվեն համապատասխան բաժինների պահանջները:
Հիմնատակի լրիվ դեֆորմացիան պետք է որոշվի գումարելով հիմնատակի նստվածքները արտաքին բեռից, լրացուցիչ նստվածքները լիցքային գրունտների ինքնախտացումից և օրգանական նյութերի ներարուկների կազմալուծումից, ինչպես նաև լիցքային շերտի տակ գտնվող գրունտների նստվածքները, որոնք առաջացել են հիմքերի և լիցքային շերտի քաշերից:
11.4. Լիցքային գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկային դիմադրությունը որոշվում է 5.6.8-5.6.15 կետերի պահանջների համապատասխան:
Պառկապնդացած լիցքային գրունտների վրա տեղադրվող հիմքերի նախնական չափերը թույլատրվում է նշանակել ելնելով Բ հավելվածի հիմնատակի հաշվարկային դիմադրության Ro արժեքներից:
Ro-ի արժեքներով թույլատրվում է օգտվել նաև III դասի շենքերի և կառուցվածքների հիմքերի վերջնական չափերի նշանակման համար:
11.5. Լիցքային գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկային դեֆորմացիաները սահմանայիններից գերազանցելու, կամ հիմնատակի անբավարար կրողունակության դեպքում անհրաժեշտ է նախատեսել հետևյալ միջոցառումները`
ա) լիցքային գրունտների լրիվ հատում խորը հիմքերով:
բ) լիցքային գրունտների շերտի լիովին հեռացում կամ փոխարինում ավազախճային գրունտներով,
գ) կոնստրուկտիվ միջոցառումներ:
12. ՆԵՐՔՆԱՄՇԱԿՎՈՂ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՎՐԱ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
12.1. Ներքնամշակվող տարածքների վրա գտնվող հիմնատակերը պետք է նախագծվեն հաշվի առնելով երկրի մակերևույթի անհավասարաչափ իջվածքները, որոնք ուղեկցվում են գրունտի հորիզոնական սահքերի դեֆորմացիաներով լեռնային աշխատանքների արտադրության և հորատված զանգվածների գրունտների տեղափոխությունների հետևանքով:
Երկրի մակերևույթի դեֆորմացիաների պարամետրերը, ինչպես նաև մակերևույթի կորությունը, նրա թեքությունները և հորիզոնական տեղաշարժերը, ինչպես նաև ուղղաձիգ աստիճանաձև գոյացումները պետք է որոշվեն ներքնամշակվող տարածքների վրա շենքերի և կառուցվածքների նախագծման ՍՆԻՊ 2.01.09-ի պահանջներին համապատասխան: Այդ պարամետրերը հիմք են հանդիսանում հիմնատակերի, հիմքերի և հիմքերից վերև կառուցվածքի կոնստրուկցիաների հաշվարկների համար և պետք է հաշվի առնվեն գրունտների բնութագրերի հաշվարկային արժեքների որոշման ժամանակ:
12.2. Երկրի մակերևույթի դեֆորմացիաների հետևանքով հիմնատակի վրա ազդող լարումների որոշման համար գրունտի ամրության և դեֆորմացիայի հաշվարկային արժեքները պետք է ընդունվեն նորմատիվայիններին հավասար, ընդունելով (1) բանաձևում գրունտի հուսալիության գործակցի արժեքը Yg = 1:
Գրունտի հորիզոնական ուղղությամբ մոդուլի արժեքը Eh-ը թույլատրվում է ընդունել հավասար 0,5 E - փոշեկավային գրունտների համար և 0,65E - ավազային գրունտների համար: Որտեղ E-ն գրունտի ուղղաձիգ ուղղությամբ մոդուլն է:
12.3. Հիմնատակի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը որոշելիս աշխատանքի պայմանների գործակիցը Yc2 (7) բանաձևում կոշտ կոնստրուկտիվ սխեմայով կառուցվածքների համար, որոնք բոլոր հարկերում և հիմքերում ունեն փակ ուրվագծով գոտիներ, պետք է ընդունել ըստ աղյուսակ 8-ի, մյուս դեպքերում Yc2 = 1:
12.4. Հիմքի, այդ թվում սալային, ներբանի տակի գրունտի վրայի եզրային ճնշումը պետք է որոշվի հաշվի առնելով երկրի մակերևույթի ենթամշակման պատճառով առաջացած դեֆորմացիաների լրացուցիչ մոմենտները:
Եզրային ճնշումը չպետք է գերազանցի 1,4 R և անկյունային կետում - 1,5 R, իսկ բեռնվածքի համազորը չպետք է դուրս գա հիմքի ներբանի կտրվածքի միջուկի սահմաններից:
12.5. Հիմնատակի դեֆորմացիաների հաշվարկը թույլատրվում է չկատարել աղյուսակ 5-ում նշված դեպքերի համար, ինչպես նաև եթե կառուցվածքների կոնստրուկցիաները նախագծվում են երկրի մակերևույթի անհավասարաչափ իջվածքները հաշվի առնելով:
Աղյուսակ 8
._________________________________________________________________________.
|Գրունտներ |Yc2 գործակիցը կոշտ կոնստրուկտիվ |
| |սխեմայով կառուցվածքների կամ նրա |
| |հատվածամասերի լայնության և երկարության|
| |հետևյալ L/H հարաբերությունների դեպքում|
| |_______________________________________|
| |L/H>=4|4>L/H>2,5|2,5>=L/H>1,5|L/H>=1,5 |
|_________________________________|______|_________|____________|_________|
|Խոշորաբեկորային ավազային լցվածքով| | | | |
|և ավազային բացի մանրահատիկ և | | | | |
|փոշենմաններից |1,4 |1,7 |2,1 |2,5 |
|_________________________________|______|_________|____________|_________|
|Մանրահատիկ ավազներ |1,3 |1,6 |1,9 |2,2 |
|_________________________________|______|_________|____________|_________|
|Փոշենման ավազներ |1,1 |1,3 |1,7 |2,0 |
|_________________________________|______|_________|____________|_________|
|Խոշորաբեկորային փոշեկավային | | | | |
|լցվածքով և փոշեկավային գրունտներ| | | | |
|IL<=0,5 հոսունության ցուցանիշով |1,0 |1,0 |1,1 |1,2 |
|_________________________________|______|_________|____________|_________|
|Խոշորաբեկորային փոշեկավային | | | | |
|լցվածքով և փոշեկավային գրունտներ| | | | |
|IL> 0,5 հոսունության ցուցանիշով |1,0 |1,0 |1,0 |1,0 |
._________________________________________________________________________.
12.6. Ներքնամշակվող տարածքների վրա իրականացվող կառուցվածքների համար պետք է կիրառվեն հետևյալ կոնստրուկտիվ սխեմաների հիմքեր`
ա) կոշտ (սալային, ժապավենային երկաթբետոնե գոտիներով, սյունային նրանց միջև պահանգային կապերով և այլն),
բ) ընկրկելի (հիմքեր, որոնց առանձին տարրերի միջև առկա են հորիզոնական սահքի կարաններ, հիմքեր ուղղաձիգ տարրերով, որոնք ունեն թեքվելու հնարավորություն գրունտի հորիզոնական տեղաշարժերի դեպքում,
գ) համակցված (կոշտ հիմքեր, որոնք համահարթեցման կամ նկուղի հատակի մակարդակից ցածր ունեն սահքի կարաններ:
Հիմքի կոնստրուկտիվ սխեման պետք է ընդունվի կախված երկրի մակերևույթի հաշվարկային դեֆորմացիաներից, հիմքից վերևի կոնստրուկցիաների կոշտությունից, հիմնատակի գրունտների դեֆորմացվելու ունակությունից և այլն:
12.7. E<10 ՄՊա (100 կգու/սմ2) դեֆորմացիայի մոդուլ ունեցող տեղամասերի, ինչպես նաև հիդրոերկրաբանական պայմանների փոփոխության պատճառով հիմնատակի գրունտների շինարարական հատկությունների կտրուկ վատացման հնարավորության դեպքում ներքնամշակման պայմաններում պետք է կիրառել ցցային կամ սալային հիմքեր:
Եթե հիմնատակի վերին գոտում գտնվում են սահմանափակ հաստության լիցքային, նստումային, աղային և կենսածին գրունտներ անհրաժեշտ է նախատեսել այդպիսի շերտի հեռացումը կամ հատումը հիմքերով:
12.8. Կառուցվածքների հիմքերի և կոնստրուկցիաների վրա երկրի մակերևույթի դեֆորմացիաների անբարենպաստ ազդեցության նվազեցման հիմնական միջոցառումներն են`
ա) հիմքերի գրունտի հետ հպման մակերևույթի փոքրացում,
բ) հիմքերի գոտու տեղադրումը միևնույն մակարդակի վրա կառուցվածքի մեկ հատվածամասի սահմաններում,
գ) գրունտային բարձիկների իրականացում գործնականորեն չսեղմվող գրունտներից կազմված հիմնատակերի վրա,
դ) նկուղների կամ տեխնիկական ներքնահարկերի իրականացումը կառուցվածքի ողջ հատվածամասի մակերեսի տակ,
ե) փոսորակի գոգերի հետլիցքերի և գրունտային բարձերի իրականացումը հիմքի հպման մակերեսի հետ փոքր շփում և կապակցվածություն ունեցող նյութերով,
զ) նախքան ներքնամշակումը կառուցվածքի պարագծով ժամանակավոր կոմպենսացնող խրամուղու իրականացում:
13. ԿԱՐՍՏԱՅԻՆ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՎՐԱ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
13.1. Կարստային տարածքների վրա տեղադրվող կառուցվածքների հիմնատակերը պետք է նախագծվեն հաշվի առնելով կարստային դեֆորմացիաների (իջվածքներ, նստվածքներ) առաջացման հնարավորությունը և նրանց զարգացման առանձնահատկությունները:
13.2. Կարստային դեֆորմացիաները բնութագրվում են հետևյալ պարամետրերով`
ա) նրանց գոյացման ինտենսիվությունով, այսինքն կարստային դեֆորմացիաների միջին տարեկան քանակից տարածքի միավոր մակերեսի վրա,
բ) իջվածքների և նստվածքների միջին և առավելագույն տրամագծերով, միջին խորությամբ, իսկ իջվածքների դեպքում, նաև երկրի մակերևույթի կորությունով և իջվածքի եզրային գոտիների թեքություններով:
Կարստային դեֆորմացիաների պարամետրերը որոշվում են հաշվարկներով օգտագործելով հավանականության ստատիստիկական և (կամ) վերլուծական եղանակները հիմնվելով ինժեներա-երկրաբանական և հիդրոերկրաբանական պայմանների վրա, հաշվի առնելով նրանց փոփոխությունը կառուցվածքի շահագործման ընթացքում, դեֆորմացիաների առաջացման օրինաչափությունը, կառուցվածքի կոնստրուկտիվ առանձնահատկությունները և շահագործման ժամկետը:
13.3. Կարստային տարածքների վրա կառուցվածքներ նախագծելիս անհրաժեշտ է կարստային դեֆորմացիաները կանխող կամ կառուցվածքների վրա նրանց ազդեցությունները նվազեցնող հետևյալ միջոցառումները`
ա) կարստային խոռոչների լցափակում,
բ) կարստային ապարների հատում խորը հիմքերով,
գ) կարստային ապարների կամ (և) նրանց վերևի գրունտների ամրապնդում:
13.4. Եթե 13.3 կետում նշված միջոցառումները լիովին չեն կանխում կամ տեխնիկա-տնտեսապես նրանց կիրառումը նպատակահարմար չէ, անհրաժեշտ է նախատեսել կոնստրուկտիվ միջոցառումներ ելնելով հիմքերի հաշվարկներից և կառուցվածքների առանձնահատկություններից հաշվի առնելով կարստային առաջացումների առկայությունը:
13.5. Մեկ կամ համալիր միջոցառումների ընտրությունը պետք է կատարվի հաշվի առնելով կարստային դեֆորմացիաների տեսքը, նրանց պարամետրերը, կառուցվածքի կարևորության աստիճանը, նրա կառուցվածքային և շահագործման առանձնահատկությունները:
Ընդունված միջոցառումները չպետք է բերեն հարակից տարածքների կարստային պրոցեսների ակտիվացման:
13.6. Կարստային տարածքներում տեղադրվող կառուցվածքների հիմնատակերի հաշվարկը պետք է կատարվի համաձայն 5-րդ բաժնի պահանջների:
Կառուցվածքների հիմնատակում առանձնահատուկ գրունտների (նստվածքային, ուռչող, աղակալված) առկայության դեպքում, որոնք տեղադրված են կարստային գրունտների վրա, անհրաժեշտ է հաշվի առնել սույն նորմերի համապատասխան բաժինների պահանջները:
13.7. Անկումների առաջացման հնարավորության դեպքում կառուցվածքները նախագծելիս անհրաժեշտ է կիրառել բարձակային ելուստներով հիմքեր` չընդհատվող ժապավենային, տարածական-շրջանակային, հարթակային և կողասալային:
13.8. Գոյություն ունեցող հիմքերի և հիմնատակերի ուժեղացման անհրաժեշտության դեպքում պետք է նախատեսել`
ա) առանձին հիմքերի համախմբումը տարածական-շրջանակային կառուցվածքի,
բ) բարձակային ելուստների, ամրության գոտիների իրականացում,
գ) հիմնատակի գրունտների ամրապնդում,
դ) առաջացած խոռոչների և դատարկությունների լցափակում ավազախճային նյութերով:
14. ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻ ՍԱՌՑԱՓՔՄԱՆ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐ ՆԱԽԱԳԾԵԼԻՍ
14.1. Հիմնատակերը, որոնք կազմված են սառցափքվող գրունտներից պետք է նախագծել հաշվի առնելով նրանց հատկությունը, որ սեզոնային սառցակալումից նրանց ծավալը մեծանում է, որը բերում է գրունտի մակերեսի բարձրացման և սառցափքման ուժերի առաջացման, որոնք ազդում են հիմքերի վրա: Հալվելիս այդպիսի գրունտները նստում են:
14.2. Սառցափքվող գրունտներին են պատկանում փոշեկավային, փոշենման և մանր ավազային, ինչպես նաև խոշորաբեկորային փոշեկավային լցվածքով գրունտները, որոնք սառցակալման սկզբում ունեն որոշ աստիճանից բարձր խոնավություն:
14.3. Սառցափքվող գրունտների բնութագրերն են`
ա) սառցափքման հարաբերական դեֆորմացիայով - Efh - գրունտի բեռնավորված մակերևույթի բարձրացման հարաբերությունը սառցափքվող շերտի հաստության վրա,
բ) սառցափքման ճնշումով Pfh - ուղղահայաց հիմքի ներբանին,
գ) սառցափքման շոշափող ուժի հարաբերական արժեքով tfh - որը գործում է հիմքի կողային մակերևույթի ուղղությամբ:
Նշված բնութագրերը պետք է որոշվեն փորձնական տվյալների հիման վրա, հաշվի առնելով հիդրոերկրաբանական պայմանների հնարավոր փոփոխությունները: Փորձարարական տվյալների բացակայության դեպքում բնութագրերը կարելի է ստանալ ելնելով գրունտների ֆիզիկական հատկություններից:
14.4. Սառցափքվող գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկները պետք է կատարվեն ըստ 5-րդ բաժնի պահանջների, հաշվի առնելով սառցափքումը:
14.5. Հիմքերի սառցակալման հաշվարկային խորությունից խորը տեղադրելու դեպքում պետք է կատարվի հիմքերի կայունության հաշվարկ հաշվի առնելով սառցափքվածության շոշափող ուժերի ազդեցությունը:
14.6. Հիմքերի սառցակալման հաշվարկային խորությունից բարձր տեղադրելու դեպքում (նվազախորը հիմքեր) հիմնատակերի գրունտների սառցափքման դեֆորմացիաները պետք է կատարել հաշվի առնելով շփման և նորմալ սառցափքվածության ուժերը:
14.7. Հիմնատակի գրունտների սառցափքման հաշվարկային դեֆորմացիաները, հաշվի առնելով կառուցվածքի բեռնվածությունը, չպետք է գերազանցեն ուռչող գրունտների համար տրվող սահմանային մեծություններից:
14.8. Եթե սառցափքման հաշվարկային դեֆորմացիաները մեծ են սահմանայիններից անհրաժեշտ է բացի հիմքերի խորացումից նախատեսել ջրապաշտպան, ֆիզիկաքիմիական, ջերմապաշտպան և կոնստրուկտիվ միջոցառումներ:
15. ՈՂՈՂԱԼՑՎԱԾ ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻՑ ԿԱԶՄՎԱԾ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
15.1. Ողողալցված գրունտներից կազմված հիմնատակերը պետք է նախագծվեն հաշվի առնելով նրանց անհամասեռությունը (բազմաշերտայնությունը, կազմի բաղադրության և հատկությունների փոփոխականությունը ըստ խորության և ըստ հատակագծի) ֆիզիկամեխանիկական հատկությունների փոփոխելիությունները ըստ ժամանակի, այդ թվում ստորգետնյա ջրերի տատանման հետևանքով, դինամիկ ազդեցություններից հեղուկացման զգայնությունը, ինչպես նաև նրանց տակ գտնվող գրունտների հնարավոր նստվածքները:
Ողողալցման համար չպետք է օգտագործվի ջրալուծվող մասնիկներ պարունակող գրունտներ:
Նստումային, ուռչող և աղակալված գրունտների վրա ողողալցումը արգելվում է:
15.2 Ողողալցված գրունտների ամրության և դեֆորմացիայի բնութագրերը, պետք է որոշվի չխախտված կազմվածքի գրունտների լաբորատոր և դաշտային ուսումնասիրությունների արդյունքների հիման վրա, հաշվի առնելով ողողալցված գրունտի հասակը, այսինքն ողողալցումից հետո անցած ժամանակահատվածը, ներառյալ ինժեներաերկրաբանական հետազոտություններից հետո մինչև շինարարության սկիզբը անցած ժամանակը:
15.3. III դասի կառուցվածքների հիմնատակերի նախնական, ինչպես նաև վերջնական հաշվարկների համար, թույլատրվում է օգտվել գրունտների ամրության և դեֆորմացիայի բնութագրերի արժեքներից կախված ողողալցված գրունտների հասակից:
15.4. Ողողալցված գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկը պետք է կատարվի 5-րդ բաժնի պահանջների համապատասխան:
15.5. Ողողալցված գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը որոշվում է համաձայն 5.6.4-5.6.11 կետերի պահանջների: Ընդ որում ողողալցված գրունտների ամրության բնութագրերի (փn և cn) մեծությունները անհրաժեշտ է ընդունել հավասար շինարարության սկզբին համապատասխանող մեծություններին:
15.6. Ողողալցված գրունտներից կազմված հիմնատակերի լրիվ դեֆորմացիան պետք է որոշվի հիմնատակի արտաքին բեռի նստվածքի, ողողալցված գրունտի ինքնախտացման նստվածքի և ողողալցված շերտի տակ գտնվող նրա բեռնավորումից չավարտված սեղմվածության նստվածքների գումարումով:
15.7. Ողողալցված գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկային դեֆորմացիաների սահմանայիններից մեծ լինելու դեպքում կամ հիմնատակի կրողունակության անբավարարության դեպքում անհրաժեշտ է նախատեսել`
ա) ողողալցված գրունտների խտացում թռթռիչ մեքենաներով և գլդոններով խորքային թռթռախտացիչներով, պայթեցման էներգիայով, տոփանումով (եթե ողողալցված շերտում բացակայում է գրունտի կապիլյար ջրահագեցված գոտին),
բ) հավելաբեռնվածության բարձիկի իրականացում,
գ) ողողալցված գրունտի ամրապնդում կամ ամրանավորում,
դ) եթե ողողալցված գրունտի շերտում պահպանվել կամ առաջացել է մազանոթային (կապիլյար) ջրահագեցման գոտի, ապա այն անհրաժեշտ է վերացնել վակուումային ջրազերծումով:
ե) կոնստրուկտիվ միջոցառումներ:
16. ՋՐԱՀԱԳԵՑԱԾ ԿԵՆՍԱԾԻՆ ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻՑ ԵՎ ՏԻՂՄԵՐԻՑ ԿԱԶՄՎԱԾ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
16.1. Ջրահագեցած կենսածին գրունտներից (տորֆերից, տորֆայիններից սապրոպելներից (նեխատիղմերից) և տիղմերից կամ նրանց բաղադրությամբ գրունտներից կազմված հիմնատակերի նախագծելիս պետք է հաշվի առնվեն նրանց մեծ սեղմելիությունը, նստվածքների ըստ ժամանակի դանդաղ զարգացումը և դրա հետ կապված անկայուն վիճակի առաջացումը, ամրության, դեֆորմացիայի և ծծանցման բնութագրերի էական փոփոխականությունը ու անիզոտրոպությունը և նրանց փոփոխվելը հիմնատակի գրունտների կոնսոլիդացիայի ընթացքում, ինչպես նաև տիղմերի զգալի թիքսոտրոպությունը (դարձունակությունը):
Անհրաժեշտ է նաև հաշվի առնել, որ կենսածին գրունտներում և տիղմերում պարունակվող ջրերը ստորգետնյա կոնստրուկցիաների նկատմամբ ունեն ուժեղ ագրեսիվություն:
16.2. Կենսածին գրունտների և տիղմերի ամրության, դեֆորմացիայի և ծծանցման բնութագրերը պետք է որոշվեն նախագծվող հիմնատակի լարվածային վիճակին համապատասխանող ճնշումով:
Կենսածին գրունտների և տիղմերի բնութագրերը պետք է որոշվեն նրանց նմուշների ուղղաձիգ և հորիզոնական փորձարկումներով:
16.3. Կենսածին գրունտներից և տիղմերից կազմված հիմնատակերի հաշվարկը պետք է կատարվի համաձայն 5-րդ բաժնի պահանջների, հաշվի առնելով հիմնատակի վրա բեռնվածքի հաղորդման արագությունը, հիմնատակի կոնսոլիդացիայի ընթացքում գրունտի արդյունարար լարվածությունների փոփոխությունը և գրունտի անիզոտրոպիայի հատկությունները: Ընդ որում, կարելի է օգտագործել գրունտի գծային կոնսոլիդացիայի եղանակը:
16.4. Հիմքերի հենումը անմիջականորեն ուժեղ տորֆայնացած, տորֆերի և թույլ հանքայնացված (միներալացված) սապրոպելների (նախատիղմերի) վրա արգելվում է:
Եթե անմիջականորեն հիմքի ներբանի տակ գտնվում է հիմքի լայնությունից մեծ հաստություն ունեցող E<5 ՄՊա (50 կգու/սմ2) դեֆորմացիայի մոդուլի գրունտի շերտ, հիմնատակի նստվածքը պետք է որոշվի հիմքի ներբանի տակի լրիվ ճնշման տակ:
16.5. Կենսածին գրունտներից և տիղմերից կազմված հիմնատակերի սահմանայինից բարձր հաշվարկային դեֆորմացիաները, կամ հիմնատակի անբավարար կրողունակության դեպքում, պետք է նախատեսվեն հետևյալ միջոցառումները`
ա) Կենսածին գրունտների և տիղմի շերտերի լրիվ հատում խորը հիմքերով,
բ) Կենսածին գրունտների և տիղմի լիովին փոխարինումը ավազով, կոպճով, խճով և այլն,
գ) Հիմնատակի կամ ողջ շինհրապարակի գրունտների խտացում ժամանակավոր կամ մշտական շերտաբեռնվածքով լցվածքային (ողողալցվածքային) գրունտով կամ ուրիշ նյութերով (կոնսոլիդացիայի պրոցեսի արագացման անհրաժեշտության դեպքում ապահովելով ծծանցվող շերտով կամ ցամաքուրդներով),
դ) Տիղմերի ամրապնդում հորատախառնման եղանակով,
16.6. Շերտաբեռնվածքի նախագծումը պետք է կատարվի հաշվի առնելով 16.3 կետի պահանջները: Ընդ որում, պետք է որոշվի շերտի հաստությունը, հատակագծային չափերը և հիմնատակի կոնսոլիդացիայի տրված աստիճանի համար անհրաժեշտ ժամանակը, ինչպես նաև նստվածքի վերջնական չափը:
17. ԷԼԵԿՏՐԱՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՕԴԱՅԻՆ ԳԾԵՐԻ ՀԵՆԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
17.1. Տվյալ բաժնի պահանջները պետք է պահպանվեն էլեկտրահաղորդակցության օդային գծերի հենարանների և 1 կվ-ից բարձր լարվածության բացօդյա բաշխիչ ենթակայանների հենարանների հիմնատակերի նախագծման դեպքում:
17.2. Գրունտների հաշվարկային բնութագրերը որոշվում են համաձայն 5.3.3-5.3.5 կետերի պահանջների:
Հիմնատակերի ըստ դեֆորմացիաների հաշվարկի դեպքում Yg գործակցի արժեքը թույլատրվում է ընդունել հավասար 1-ի:
Զանգվածային հենարանների համար բնութագրերի նորմատիվային արժեքները թույլատրվում է ընդունել Ա հավելվածի:
Հիմնատակերի ըստ կրողունակության հաշվարկի դեպքում գրունտի հուսալիության գործակիցը պետք է ընդունվի ըստ 9 աղյուսակի:
Աղյուսակ 9
._________________________________________________________________________.
|Գրունտները |Գրունտի հուսալիության Yg |
| |գործակիցը հետևյալ պարամետրերի |
| |հաշվարկային արժեքների որոշման |
| |համար |
| |_________________________________|
| |Խտության|Ներքին |Տեսակարար |
| |pI |շփման |շաղկապվածության |
| | |անկյան,|CI |
| | |փI | |
|_______________________________________|________|_______|________________|
|Ավազային |1,0 |1,1 |4,0 |
|_______________________________________|________|_______|________________|
|Կավավազներ, հոսունության IL<=0,25 | | | |
|ցուցանիշի, ավազակավեր և կավեր IL<=0,5,|1,0 |1,1 |2,4 |
|_______________________________________|________|_______|________________|
|Կավավազներ, հոսունության IL>0,25, | | | |
|ցուցանիշի ավազակավեր և կավեր IL>0,5, |1,0 |1,1 |3,3 |
._________________________________________________________________________.
17.3. Հիմնատակերի հաշվարկը ըստ դեֆորմացիաների և կրողունակության պետք է կատարվի հենարանների աշխատանքի բոլոր ռեժիմների համար: Հենարանի կոնստրուկցիայի վրա քամու սաստկության դինամիկ ազդեցությունը հաշվի է առնվում միայն հիմնատակի ըստ կրողունակության հաշվարկի դեպքում:
17.4. Սառցափքվող գրունտներից կազմված հիմնատակերի հաշվարկը ըստ կրողունակության պետք է կատարվի հաշվի առնելով սառցափքման, հաստատուն և երկարատև ժամանակավոր բեռնվածքների ուժերի համատեղ ազդեցությունը: Հենարանների հիմնատակերի հաշվարկը սառցափքման և կարճատև բեռնվածքների (քամու և լարերի խզման) ուժերի ազդեցությունից չի պահանջվում:
17.5. Դուրս քաշվող և խարսխային սալերի հիմնատակի ըստ դեֆորմացիայի հաշվարկը կարող է չկատարվի, եթե դուրս քաշման ուժը կենտրոնական է հիմքի (խարսխային սալի) ներբանի նկատմամբ և պահպանվում է
Fn - Gn cos B
պայմանը, որտեղ`
Fn-ը - դուրս քաշման ուժի նորմատիվ արժեքն է կՆ (կգու),
Gn-ը - հիմքի կամ սալի կշռի նորմատիվային արժեքն է կՆ (կգու),
B-ն - դուրս քաշող ուժի ուղղաձիգի նկատմամբ թեքության անկյունն է, աստիճան,
Yc-ը - աշխատանքի պայմանների գործակիցն է, որը որոշվում է ըստ 17.6 կետի ցուցումների
R'o-ն - հետադարձ լիցքի հաշվարկային դիմադրությունն է, կՊա (կգու/սմ2), որը ընդունվում է Գ հավելվածի հանձնարարականների Գ-6 աղյուսակից,
Ao-ն - դուրս քաշող ուժին ուղղահայաց մակերեսի վրա հիմքի վերին մակերևույթի պրոեկցիայի մեծությունն է մ2 (սմ2):
17.6. Թ. 25 բանաձևի Yc աշխատանքի պայմանների գործակիցը ընդունվում է
Yc = Y1 Y2 Y3 Y4
որտեղ`
Y1 = 1,2, 1,0 և 0,8 - իրարից 5, 2,5 և 1,5 հեռավորությունների վրա տեղադրված հիմքերի առանցքների համար է, իսկ միջանկյալ հեռավորություններ ունեցող հիմքերի առանցքների համար Y1-ի արժեքը որոշվում է միջարկումով
Y2 = 1,0 նորմալ, Y2 = 1,2 վթարային և մոնտաժային ռեժիմների աշխատանքների համար
Y3 = 1,0, 0,8 և 0,7 - համապատասխանաբար (1,0) միջանկյալ ուղիղ, (0,8) միջանկյալ անկյունային, խարսխային և խարսխա-անկյունային, եզրային (ծայրային) և բաշխիչ սարքավորումների շքամուտքերի, և (0,7) հատուկ հենարանների համար
Y4 = 1,0 և 1,5 - համապատասխանաբար սնկաձև հիմքերի և ձգիչների խարսխային սալերի հենարանների, գետնի մեջ ընկղմված կանգնակների (1,0), խարսխված սալերով հենարանների (որոնց կանգնակները հիմքերի վրա հենված են հոդակապով) (1,5) համար:
17.7. Հիմնատակի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը R սեղմվող-շրջվող հիմքերի ներբանի տակ որոշվում է ըստ (7) բանաձևի, ընդունելով Yc2 գործակցի արժեքը Yc2 = 1:
17.8. Հիմնատակի հաշվարկը ըստ կրողունակության, երբ հիմքի (խարսխված սալի) վրա ազդում է դուրս քաշող բեռ, որոշվում է հետևյալ պայմանով`
F - YfGncosB
որտեղ`
F - դուրս քաշող ուժի հաշվարկային մեծությունն է կՆ (կգու),
Yf - բեռնվածության հուսալիության գործակիցն է, որը ընդունվում է 0,9,
Gn - հիմքի (սալի) քաշի նորմատիվային մեծությունն է, կՆ (կգու),
B - դուրս քաշող ուժի ուղղաձիգի նկատմամբ անկյունն է, աստիճան,
Yc - աշխատանքի պայմանների գործակիցն է, ընդունվում է = 1-ի,
Fu,a - դուրս քաշվող հիմքի հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժն է, կՆ (կգու) որոշվում է 17.9 կետի ցուցումներով,
Yn - հուսալիության գործակիցն է, ընդունվում է`
ա) միջանկյալ ուղիղ հենարանների համար - 1,0
բ) ուղիղ խցանային հենարանների համար հաղորդալարերի ձգուժի տարբերության բացակայության դեպքում - 1,2
գ) անկյունային (միջանկյալ և խցանային) խցանային (ուղիղ և վերջավոր) հենարանների համար - 1,3
դ) ձգուժի տարբերություններով, բացօդյա բաշխիչ սարքավորումների հատուկ հենարանների համար - 1,7:
17.9. Դուրս քաշվող հիմքի հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժը Fu,a պետք է որոշվի`
Fu,a = Ybf(Vbf-Vf)cosB + Co[A1cos(փo-B/2) +
A2cos(փo+B/2) + 2A3cosփo] (27)
որտեղ`
Ybf - հակադարձ լիցքի գրունտի տեսակարար կշիռն է, կՆ մ3 (կգ/սմ3)
Vbf - արտամղման մարմնի ծավալն է մ3 (սմ3), որն ունի հատված բուրգի ձև, ստացվող հիմքի (սալի) վերին մակերևույթի եզրերով անցնող հարթության և ուղղաձիգի հետ 0, անկյուն կազմող հարթությունների միջև, որտեղ 01 = փo+b/2 - ներքևի եզրում, 02 = փo-b/2 - վերին եզրում, 03 = 04 = փo - կողային եզրերում
Vf - դուրս քաշվող մարմնի սահմաններում գտնվող հիմքի մասի ծավալն է մ3 (սմ3), խարսխային սալերի համար ընդունվում է Vf = 0
A1, A2, A3 - արտամղվող մարմնի կողմնանիստերի մակերեսներն են, որոնց հիմքում, հիմքի (սալի) վերին հարթություն, համապատասխանաբար ներքևի, վերևի և կողային եզրերն են
co և փo - հետլիցքի գրունտի տեսակարար շաղկապվածության կՊա (կգ/սմ2) և ներքին շփման անկյան աստճ. հաշվարկային մեծություններն են, որոնք ընդունվում են`
co = ղcI, փօ =ղփI, (28)
այստեղ cI և փI - բնական կազմվածքի գրունտի տեսակարար շաղկապվածության և ներքին շփման անկյան մեծություններն են, որոնք որոշվում են 17.2 կետի ցուցումներով
ղ - գործակից է, որը ընդունվում է ըստ 10 աղյուսակի:
Աղյուսակ 10
.________________________________________________________________________.
|Հետլիցքի գրունտներ |ղ գործակիցը լիցքի հետևյալ |
| |խտության դեպքում |
| |__________________________|
| | 1,55 | 1,7 |
|_____________________________________________|____________|_____________|
|Ավազներ, բացի փոշենման խոնավ և | | |
|ջրահագեցվածներից | 0,5 | 0,8 |
|_____________________________________________|____________|_____________|
|Փոշեկավային հոսունության ցուցանիշի IL
.________________________________________________________________________.
18. ԿԱՄՈՒՐՋՆԵՐԻ ԵՎ ԼԻՑՔԵՐԻ ՏԱԿԻ ԽՈՂՈՎԱԿՆԵՐԻ ՀԵՆԱՐԱՆՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
18.1. Կամուրջների և լիցքերի տակի խողովակների հենարանների հիմնատակերը պետք է նախագծվեն հաշվի առնելով այդ կառուցվածքների կոնստրուկցիաների առանձնահատկությունները, նրանց վրա ազդող բեռները և շահագործման, ինժեներաերկրաբանական, հիդրոերկրաբանական և հիդրոլոգիական պայմանները:
18.2. Կամուրջների և լիցքերի տակի խողովակների հենարանների հիմնատակերը պետք է հաշվարկվեն ըստ կրողունակության և ըստ դեֆորմացիաների:
Կամուրջների հենարանների հիմնատակերի հաշվարկը պետք է պարունակի հիմքերի նստվածքների և կողաթեքությունների, իսկ լիցքերի տակի խողովակների հիմնատակերի համար` հիմքերի նստվածքների հաշվարկները, որոնք որոշվում են ըստ Բ հավելվածի:
Արտաքին, ստատիկորեն անորոշ համակարգի, ըստ դեֆորմացիաների հաշվարկը, անհրաժեշտ է կատարել հաշվի առնելով հիմնատակերի, հիմքերի, հենարանների վերհիմքային մասի և միջհենարանային կոնստրուկցիաների փոխազդեցությունները:
18.3. Փոշեկավային IL>0,6 ունեցող, կենսածին գրունտներով և տիղմերով պատված տեղամասերի համար, ինչպես նաև անկայուն լանջերի վրա խողովակների և նրանց հիմքերի կոնստրուկցիաները պետք է մշակվեն ելնելով ոչ միայն խողովակի, այլ նրա հարակից լիցքային տեղամասերի կայունության ապահովման պայմաններից:
18.4. Գրունտների բնութագրերի վստահելի հավանականության a գործակցի հաշվարկային մեծությունը պետք է ընդունվի կամուրջների և լիցքերի տակի հենարանների հիմնատակերի համար, ըստ կրողունակության հաշվարկի դեպքում a = 0,98, ըստ դեֆորմացիաների a = 0,9:
18.5. Հենարանների հիմքերի, կամ լիցքերի տակի խողովակների հիմքերի կամ գրունտային բարձիկների տեղադրման խորությունը պետք է որոշվի ըստ 5.5 բաժնի պահանջների, հաշվի առնելով հետևյալ ցուցումները`
ա) Ջրատարի հատակի ողողաքանդման հնարավորության դեպքում` կամրջի հենարանի հիմքը խորացվում է ոչ պակաս 2,5 մետրից ջրատարի հատակի հաշվարկային վարարաջրի ողողաքանդման ամենացածր նիշից և ոչ պակաս 2,0 մետրից` ոչ մեծ վարարաջրի ողողաքանդման նիշից:
բ) Ողողաքանդման անհնարինության դեպքում ոչ ժայռային գրունտներում կամուրջների հենարանների հիմքերը գետնի մակերևույթից կամ ջրատարի հատակից պետք է խորացվի ոչ պակաս 1,0 մետրից:
գ) Ժայռային գրունտներում հիմքերը պետք է խորացվեն`
R>50 ՄՊա (500 կգու/սմ2)-ի դեպքում` ոչ պակաս 0,1 մետրից,
R
18.6. Կամուրջների հենարանների և լիցքերի տակի խողովակների հիմքերի տեղադրման խորությունը կախված գրունտների սառցակալման խորությունից պետք է որոշվի հաշվի առնելով 5.5 և 14 բաժինների ցուցումները:
Միանցքավոր, մինչև 2,0 մ տրամագծի խողովակների հիմքերը, կամ գրունտային բարձիկները թույլատրվում է տեղադրել առանց հաշվի առնելու գրունտների սառցակալման խորությունը:
18.7. Լիցքերի տակի խողովակները պետք է տեղադրվեն հիմքերի կամ խտացված գրունտային բարձիկների վրա: Ոչ պարփակ լայնական կտրվածք ունեցող խողովակների օղակների և խողովակագլխերի համար հիմքերը պարտադիր են:
Գրունտային բարձիկների վրա խողովակագլխերի տեղադրման դեպքերում անհրաժեշտ է նախատեսել հակածծանցման էկրաններ:
19. ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻ ԱՄՐԱՊՆԴՄԱՆ ՆԱԽԱԳԾՈՒՄ
19.1. Գրունտների ամրապնդումը իրականացվում է նախագծվող կամ գոյություն ունեցող կառույցների հիմնատակի գրունտների ամրության բարձրացման և ջրաթափանցելիության նվազեցման նպատակով:
19.2. Գրունտների ամրապնդման համար, կախված նրանց նշանակությունից և գրունտային պայմաններից, կիրառվում են հետևյալ եղանակները`
ա) ներարկումային, որը իրականացվում է գրունտի մեջ ներարկիչների կամ հորատանցքերի օգնությամբ քիմիական լուծույթների ներարկումով (խեժայնացում, սիլիկատացում, էթինոլացում, ցեմենտացում),
բ) հորատախառնումային, որը իրականացվում է հորատանցքի մեջ գրունտի քանդման և գրունտը ցեմենտի կամ ցեմենտի լուծույթի հետ միախառնման ճանապարհով,
գ) ջերմային, իրականացվում է հորատանցքի մեջ բարձր ջերմաստիճանի գազի մղումով կամ գրունտի էլեկտրական տաքացման օգնությամբ:
Գրունտների ամրապնդման եղանակը և լուծույթի բաղադրությունը պետք է ապահովեն ամրապնդած գրունտի հաշվարկային ֆիզիկամեխանիկական բնութագրերը և բավարարեն շրջապատող միջավայրի պահպանման ներկայացվող պահանջներին:
19.3. Գրունտների ամրապնդման ներարկումային եղանակները պետք է կիրառվեն հետևյալ գրունտային պայմաններում`
ա) խեժացում և սիլիկատացում - ավազային գրունտներում` ծծանցման գործակցի K = 5-ից 100 մ/օր դեպքում, նստումային գրունտներում` K>5 մ/օր և խոնավության աստիճանի Sr<0,7-ի դեպքում,
բ) էթինոլացում - աղակալված, այդ թվում, գիպսակալված, կավավազային, ավազային և խոշորաբեկորային գրունտներում ծծանցման գործակցի K 10-ից 500 մ/օր դեպքում (որոշվում է ըստ ՀՍՏ 49-94-ի),
գ) ցեմենտացում - ճեղքվածքային ժայռային գրունտներում, տեսակարար ջրակլանման ոչ ավել 0,01 լ/րոպ մ2, խոշորաբեկորային գրունտների K>/=40 մ/օր դեպքում, ինչպես նաև կարստային խոռոչների լցափակման և կարստային գրունտների ամրապնդման համար:
19.4. Հորատախառնումային եղանակը պետք է կիրառվի տիղմերի ամրապնդման համար անկախ նրանց ծծանցման գործակցի մեծությունից (այդ թվում կավային և ավազակավային հոսունության IL>/=0,5 ցուցանիշով շերտերի, կամ միջին խտության և փուխր ավազային շերտերի առկայության դեպքում), ինչպես նաև I տիպի լյոսային նստումային գրունտներում, նրանց պլաստիկության թվի 0,02-ից 0,15 արժեքների դեպքում:
Հորատախառնումային եղանակով գրունտների ամրապնդումը թույլատրվում է կիրառել III դասի շենքերի և կառուցվածքների համար:
19.5. Ջերմային եղանակը պետք է կիրառել S1 = 0,5 խոնավության աստիճանի լյոսային նստումային գրունտների ամրապնդման համար:
19.6. Սիլիկատացման և խեժացման համար որպես ամրացուցիչ օգտագործվում են - սիլիկատային նատրիումի ջրային լուծույթը, կարբոմիդային և այլ սինթետիկական խեժեր, որպես պնդարար` - օրգանական կամ անօրգանական թթուներ և աղեր, ինչպես նաև գազեր:
Դոնդողագոյացման պրոցեսի կարգավորման կամ գրունտի նախնական մշակման համար կիրառվում են հավելանյութեր:
19.7. Էթինոլացման համար որպես հիմք ծառայում է էթինոլային լաքը, որպես մածուծիկանվազեցուցիչ - կսիլոլը (բենզոլի ածանցյալը):
19.8. Ցեմենտացման համար պետք է օգտագործվի ցեմենտացնող լուծույթներ (ցեմենտի, ավազա-ցեմենտային, կավա-ցեմենտային, ավազա-կավա-ցեմենտային և ուրիշ), ինչպես նաև ծակոտկենային և փռփռային լուծույթներ, անհրաժեշտ դեպքում քիմիական հավելանյութերով:
Ստորգետնյա ագրեսիվ ջրերի առկայության դեպքում անհրաժեշտ է կիրառել նրանց նկատմամբ կայուն ցեմենտներ:
19.9. Ներարկումային և հորատախառնումային եղանակներով գրունտների ամրապնդման համար կիրառվող լուծույթների կազմը և ամրապնդվող գրունտների ֆիզիկամեխանիկական բնութագրերը պետք է ճշտվեն նրանց լաբորատոր և դաշտային պայմաններում ամրապնդման արդյունքներով:
19.10. Ամրապնդված զանգվածների ձևը և չափերը, ինչպես նաև ամրապնդված գրունտների ֆիզիկամեխանիկական բնութագրերը պետք է որոշվեն ելնելով տեղանքի ինժեներաերկրաբանական և հիդրոերկրաբանական պայմաններից, գրունտների ամրապնդման եղանակից և տեխնոլոգիայից, ինչպես նաև 5-րդ բաժնի պահանջների համաձայն հիմնատակի հաշվարկներից, հաշվի առնելով ամրապնդած գրունտի զանգվածի փոխազդեցությունը շրջապատող գրունտի հետ:
19.11. Առանձին ամրապնդված 0,6-ից 1,0 մ տրամագծի զանգվածներով, այդ թվում տղմացեմենտային ցցերով, հիմնատակերը պետք է նախագծվեն ՍՆԻՊ 2.02.03-ի պահանջների համապատասխան:
19.12. Ներարկիչների և հորոտանցքերի դասավորությունը և ներարկումների ընթացաշերտերի հերթականությունը պետք է ապահովեն ամրապնդած զանգվածի պահանջվող ձևը և չափերը:
Ամրապնդվող զանգվածի ստեղծման հերթականությունը պետք է բացառի կառուցվող կամ գոյություն ունեցող կառուցվածքների անհավասարաչափ նստվածքները:
19.13. Նախագծում աշխատանքների իրականացված առաջին փուլում անհրաժեշտ է նախատեսել ամրապնդված գրունտների ֆիզիկական պարամետրերի նախագծայինի հետ համապատասխանության գնահատման վերահսկման աշխատանքներ:
19.14. Ներարկման սահմանային ճնշումը ներարկումային եղանակով գրունտի ամրապնդման դեպքում պետք է նշանակվի ելնելով ամրապնդվող գրունտի ամբողջականության խախտման բացառման պայմաններից:
19.15. Հորատման և ներարկման սարքավորումների տիպերը և քանակը պետք է նշանակվի ելնելով աշխատանքների նշված ժամկետում իրականացումից ներարկվող լուծույթի ըստ նախագծում նախատեսված ճնշման և քանակի:
20. ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՋՐԻՋԵՑՄԱՆ ՆԱԽԱԳԾՈՒՄ
20.1. Սույն բաժնի պահանջները պետք է ապահովեն ստորգետնյա ջրերի մակարդակի իջեցումը խորացված և ստորգետնյա կառուցվածքների և շինարարական փոսորակների պաշտպանման համար` մակերևութային ջրահեռացման, ցամաքուրդով, ասեղնաքամիչներով, ջրիջեցնող հորատանցքերով, խորքային էժեկտորային վակուումացնող ջրիջեցնող սարքավորումներով և այլն:
20.2. Ջրիջեցում նախագծելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել ստորգետնյա ջրերի ռեժիմի փոփոխությունը կառուցվածքների շինարարության և շահագործման ժամանակաշրջանում մակերևութային հոսքերի պայմանները, ստորգետնյա ջրերի ջրանետման համար հատկացված տեղերը, ստորգետնյա ջրերի քիմիական կազմը և նրանց մակարդակի իջեցման ազդեցությունը շրջապատի և գոյություն ունեցող կառուցվածքների, շինարարական աշխատանքների ժամկետների և տեխնոլոգիայի վրա:
Ջրիջեցման դեպքում անհրաժեշտ է նախատեսել միջոցառումներ, որոնք կխոչընդոտեն կառուցվածքների հիմնատակերի գրունտների հատկությունների վատթարացմանը և փորվածքի շեպերի կայունության խախտմանը:
20.3. Ջրիջեցում և ցամաքուրդ նախագծելիս պետք է բացի սույն բաժնի պահանջներից հաշվի առնել նաև ՍՆԻՊ 2.06.14-ի պահանջները:
20.4. Ստորգետնյա ջրերի մակարդակի անհրաժեշտ իջեցումը պետք է որոշել`
ա) ոչ ճնշումային ջրատար շերտերում` հաշվի առնելով ջրերի մակարդակի բարձրացումը ջրիջեցման համակարգի վթարային անջատման դեպքում,
բ) ճնշումային ջրատար շերտերում, որոնք գտնվում են փոսորակի հատակից կամ խորքային կառուցվածքի հատակից ցածր, ելնելով կառուցվածքի հիմնատակի կայունության և ճնշումային ջրերի պոռթկման պայմաններից:
20.5. Փոսորակից կամ խրամուղուց մակերևութային ջրաքաշման նախագծում պետք է նախատեսել առվակներ, վաքեր և ջրահավաք (ջրընդունիչ) փոսեր փոսորակ մտնող ջրերի հավաքման, փոսերի մեջ կուտակելու և այստեղից դեպի դուրս մղելու նպատակով:
Առվակները և ջրընդունիչ փոսերը պետք է տեղադրվեն կառուցվածքի հիմնատակի սահմաններից դուրս: Հիմնատակի սահմաններից ներս տեղադրելու անհրաժեշտության դեպքում նրանք չպետք է վատթարացնեն հիմնատակի գրունտների հատկությունները:
20.6. Մակերևութային ջրհանման կայաններում պետք է նախատեսել ռեզերվային լրացուցիչ պոմպեր 100%` մեկ աշխատող պոմպի դեպքում, և 50%` երկու և ավել աշխատող պոմպերի դեպքում:
20.7. Խրամուղային ցամաքուրդ թույլատրվում է իրականացնել կառուցապատման տարածքից դուրս ազատ տեղամասերում:
20.8. Խողովակային ցամաքուրդ պետք է նախատեսվի K>/=2 մ/օր ծծանցման գործակից ունեցող գրունտներում:
20.9. Անցանելի և կիսաանցանելի ստորասրահային ցամաքուրդի կառուցումը թույլատրվում է`
ա) ցամաքուրդի ստորգետնյա եղանակով իրականացնելու հնարավորության դեպքում,
բ) ցամաքուրդը կառուցվածքի շահագործման ընթացքում օգտագործելու դեպքում,
գ) ինժեներաերկրաբանական պայմաններում, որտեղ նրանց կիրառումը տնտեսապես արդյունավետ է (ջրատար հոսքի լրիվ բռնում, բազմաշերտ ջրատար շերտի լրիվ կալնում և այլն):
20.10. Ստորասրահային ցամաքուրդների ջրաթափանցելիության ապահովման նպատակով անհրաժեշտ է նրանց ծակոտկեն պատերի արտաքին կողմից ավազախճային նյութերով իրականացնել մեկ կամ բազմաշերտ հակաենթաողողային պաշտպանիչ զտիչ շերտ:
20.11. Ջրիջեցնող հորատանցքերը պետք է կիրառել ջրատար շերտերի մեծ հզորությունների դեպքում և կառուցվածքների ինչպես կառուցման, այնպես և շահագործման ժամանակաշրջանների համար:
Այդպիսի ջրատար շերտերում չպետք է լինեն ջրամերժ կավային և ծծանցման գործակցի մեծ տարբերություն ունեցող շերտեր:
20.12. Ջրիջեցումը ասեղնաքամիչների օգնությամբ կիրառվում է շինարարական փոսորակում կամ խրամուղիներում ստորգետնյա ջրերի մակարդակի իջեցման նպատակով (ասեղնաքամիչների պոմպերի տեղադրման հարթության նիշից) մինչև 4-5 մ խորությունը: Ավելի փոքր խորության ջրիջեցման դեպքում ասեղնաքամիչները աշխատում են վակուումային ռեժիմով:
20.13. Վակուումային ջրիջեցումը իրականացվում է`
ա) էժեկտորային ասեղնաքամիչներով մինչև 20-25 մ խորությունը, երբ ջրատար շերտը ամբողջ հաստությամբ կազմված է համասեռ ոչ պակաս 0,1 մ/օր ծծանցման գործակից ունեցող գրունտներից, ունի սահմանափակ հաստություն, որի պատճառով խորքային ջրիջեցնող հորատանցքերի կիրառումը արդյունավետ չի,
բ) էժեկտորային վակուումային համակենտրոնացված խողովակների կառուցվածքի ջրիջեցնող հորատանցքերով մինչև 30-40 մ խորությունը, երբ փոսորակի խորության սահմաններում առկա են շերտավոր ջրատար հորիզոն կազմված փոքր, ջրամերժ և մեծ թափանցելիության գրունտներից, երբ փոսորակի հատակին մոտ գտնվում է ջրամերժ շերտ և երբ ջրատար շերտի գրունտները ունեն չափազանց փոքր ջրատվություն (<0,1 մ/օր):
20.14. Ջրիջեցնող համակարգերի արտամղված ջրերի հեռացումը ինքնահոսով ապահովելու անհնարինության դեպքում նրանց հեռացումը պետք է ապահովել հատուկ պոմպային կայանների օգնությամբ:
ՀԱՎԵԼՎԱԾ Ա
ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻ ԱՄՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԴԵՖՈՐՄԱՑԻԱՅԻ ԲՆՈՒԹԱԳՐԵՐԻ ՆՈՐՄԱՏԻՎ ԱՐԺԵՔՆԵՐԸ
1. Ա-1, Ա-2 և Ա-3 աղյուսակներում բերված գրունտների բնութագրերը թույլատրվում է օգտագործել կառուցվածքի հիմնատակի հաշվարկներում համաձայն 5.3.7 կետի ցուցումների:
2. Ա-1 աղյուսակում բերված ավազային գրունտների բնութագրերը վերաբերվում են տարբեր գլոցվածության հատիկներով կվարցե ավազներին, որոնք պարունակում են մինչև 20% դաշտային շպաթ և գումարային 5%-ից ոչ ավելի տարբեր խառնուրդներ (փայլար, գլաուկոնիտ և այլն), ներառյալ օրգանական նյութերի անկախ նրանց Sr խոնավությունից:
3. Ա-2 և Ա-3 աղյուսակներում բերված բնութագրերը վերաբերվում են 5%-ից ոչ ավել օրգանական նյութի պարունակությամբ և Sr = 0,8 խոնավության աստիճան ունեցող փոշեկավային գրունտներին:
Աղյուսակ Ա-1
Չորրորդական նստվածքների ավազային գրունտների տեսակարար
շաղկապվածության Cn, ԿՊա (կգու/սմ2), ներքին շփման անկյան Փn, աստ.
և դեֆորմացիայի մոդուլի E, ՄՊա (կգու/սմ2) նորմատիվային արժեքները
.______________________________________________________________________.
|Ավազային |Գրունտների |Գրունտների բնութագրերը` ծակոտկենության|
|գրունտներ |բնութագրերի |e գործակցի հետևյալ արժեքների դեպքում |
| |նշանակումները|______________________________________|
| | | 0,45 | 0,55 | 0,65 | 0,75 |
|_________________|_____________|_________|_________|_________|________|
|Կոպճային և խոշոր| Cn | 2(0,02) | 1(0,01) | - | - |
| | փn | 43 | 40 | 38 | - |
| | E | 50(500) | 40(400) | 30(300) | - |
|_________________|_____________|_________|_________|_________|________|
|Միջին խոշորության| Cn | 3(0,03) | 2(0,02) | 1(0,01) | - |
| | փn | 40 | 38 | 35 | - |
| | E | 50(500) | 40(400) | 30(300) | - |
|_________________|_____________|_________|_________|_________|________|
|Մանր | Cn | 6(0,06) | 4(0,04) | 2(0,02) | - |
| | փn | 38 | 36 | 32 | 28 |
| | E | 48(480) | 38(380) | 28(280) |18(180) |
|_________________|_____________|_________|_________|_________|________|
|Փոշենման | Cn | 8(0,08) | 6(0,06) | 4(0,04) |2(0,02) |
| | փn | 36 | 34 | 30 | 26 |
| | E | 39(390) | 28(280) | 18(180) |11(110) |
.______________________________________________________________________.
Աղյուսակ Ա - 2
Չորրորդական նստվածքների փոշեկավային ոչ լյոսային գրունտների Cn, ԿՊա
(կգու/սմ2) և փn աստ. նորմատիվային արժեքները
._______________________________________________________________________
|Գրունտների անվանումը|Գրունտների |Գրունտների բնութագրերը ծակոտկենության|
|և նրանց |բնութագրերի|գործակցի e հետևյալ արժեքների դեպքում|
|հոսունության |նշանակումը | |
|ցուցանիշի | |_____________________________________|
|նորմատիվային | | 0,45 | 0,55 | 0,65 | 0,75 |
|արժեքների սահմանները| | | | | |
|____________________|___________|________|________|________|__________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|_____|______________|___________|________|________|________|__________|
|Կավ- |0<=Iլ<=0,25 | Cn |21(0,21)|17(0,17)|15(0,15)| 13(0,13) |
|ավազ-| | փn | 30 | 29 | 27 | 24 |
|ներ |______________|___________|________|________|________|__________|
| |0,25
| | | փn | 28 | 26 | 24 | 21 |
|_____|______________|___________|________|________|________|__________|
|Ավազա|0<=Iլ<=0,25 | Cn |47(0,47)|37(0,37)|31(0,31)| 25(0,25) |
|կավեր| | փn | 26 | 25 | 24 | 23 |
| |______________|___________|________|________|________|__________|
| |0,25
| | | փn | 24 | 23 | 22 | 21 |
| |______________|___________|________|________|________|__________|
| |0,5
| | | փn | | | 19 | 18 |
|_____|______________|___________|________|________|________|__________|
|Կավեր|0
| | | փn | | 21 | 20 | 19 |
| |______________|___________|________|________|________|__________|
| |0,25
| | | փn | | | 18 | 17 |
| |______________|___________|________|________|________|__________|
| |0,5
| | | փn | | | 15 | 14 |
._______________________________________________________________________
______________________________________________________________.
|Գրունտների անվանումը|Գրունտների |Գրունտների բնութագրերը |
|և նրանց |բնութագրերի|ծակոտկենության գործակցի e |
|հոսունության |նշանակումը |հետևյալ արժեքների դեպքում |
|ցուցանիշի | | |
|նորմատիվային | |____________________________|
|արժեքների սահմանները| | 0,85 | 0,95 | 1,05 |
|____________________|___________|_________|_________|________|
| 1 | 2 | 3 | 8 | 9 | 10 |
|_____|______________|___________|_________|_________|________|
|Կավ- |0<=Iլ<=0,25 | Cn | - | - | - |
|ավազ-| | փn | | | |
|ներ |______________|___________|_________|_________|________|
| |0,25
| | | փn | 18 | | |
|_____|______________|___________|_________|_________|________|
|Ավազա|0<=Iլ<=0,25 | Cn |22(0,22) |19(0,19) | - |
|կավեր| | փn | 22 | 20 | |
| |______________|___________|_________|_________|________|
| |0,25
| | | փn | 19 | 17 | |
| |______________|___________|_________|_________|________|
| |0,5
| | | փn | 16 | 14 | 12 |
|_____|______________|___________|_________|_________|________|
|Կավեր|0
| | | փn | 18 | 16 | 14 |
| |______________|___________|_________|_________|________|
| |0,25
| | | փn | 16 | 14 | 11 |
| |______________|___________|_________|_________|________|
| |0,5
| | | փn | 12 | 10 | 7 |
______________________________________________________________.
4. Ա-1, Ա-2 և Ա-3 աղյուսակներում բերված ծակոտկենության e-ի միջանկյալ արժեքներով գրունտների համար Cn, փn և E-ի արժեքները թույլատրվում է որոշել միջարկման միջոցով:
Եթե գրունտների e, IL և Sr-ի արժեքները դուրս են գալիս աղյուսակ Ա-1./.Ա-3-ում բերված սահմաններից Cn, փn և E-ն բնութագրերը անհրաժեշտ է որոշել այդ գրունտների անմիջական փորձարկումների տվյալներով:
Թույլատրվում է հուսալիության պաշար ընդունել Ա-1./.Ա-3 աղյուսակներում բերված e, IL և Sr-ի ներքին սահմանին համապատասխանող Cn, փn և E-ի արժեքները, եթե գրունտներն ունեն վերջիններիս նվազագույն սահմանային արժեքներից փոքր e, IL և Sr ցուցանիշներ:
5. Ա-1./.Ա-3 աղյուսակներով Cn, փn և E-ի արժեքները որոշելիս օգտագործվում են e, IL և Sr նորմատիվային արժեքները:
Աղյուսակ Ա - 3
Փոշեկավային ոչ լյոսային գրունտների դեֆորմացիայի մոդուլի
նորմատիվային արժեքները
._________________________________________________________________________.
|Գրունտների |Գրունտների անվանումը |Դեֆորմացիայի մոդուլը E ՄՊա (կգ/սմ2)|
|ծագումը և |և դրանց հոսունության|ծակոտկենության գործակցի e հետևյալ |
|տարիքը |ցուցանիշի սահմանային |արժեքների դեպքում |
| |արժեքները |___________________________________|
| | | 0,35 | 0,45 | 0,55 | 0,65 |
|_______________|_____________________|________|________|________|________|
|Չոր-|Ալյուվյալ,|Կավավազ-|0<=Iլ<=0,75 | - |32(320) |24(240) |16(160) |
|րոր-|դելուվյալ,|ներ | | | | | |
|դա- |լճային, |________|____________|________|________|________|________|
|կան |լճաալուվ- |Ավազա- |0<=Iլ<=0,25 | - |34(340) |27(270) |22(220) |
|նստ-|յալ |կավեր |0,25
|վածք| | |0,5
|ներ | |________|____________|________|________|________|________|
| | |Կավեր |0<=Iլ<=0,75 | - | - |28(280) |24(240) |
| | | |0,25
| | | |0,5
| |__________|________|____________|________|________|________|________|
| |Ֆլուվյո- |Կավավազ-|0<=Iլ<=0,75 | - |33(330) |24(240) |17(170) |
| |գլյանցյա |ներ | | | | | |
| |(ջրասառ- |________|____________|________|________|________|________|
| |ցադաշտա- |Ավազա- |0<=Iլ<=0,75 | - |40(440) |33(330) |27(270) |
| |յին) |կավեր |0,25
| | | |0,5
| |__________|________|____________|________|________|________|________|
| |Մորենային |Կավավազ-|Iլ<=0,5 |75(750) |55(550) |45(450) | - |
| | |ներ | | | | | |
| | |Ավազա- | | | | | |
| | |կավեր | | | | | |
|_______________|________|____________|________|________|________|________|
|Օքսֆորդի |Կավեր |-0,25<=Iլ<=0| - | - | - | - |
|յարուսի | |0
|յուրային | |0,25
|նստվածքներ | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
_______________________________________________________________.
|Դեֆորմացիայի մոդուլը E ՄՊա (կգ/սմ2) ծակոտկենության գործակցի e |
|հետևյալ արժեքների դեպքում |
|______________________________________________________________|
| 0,75 | 0,85 | 0,95 | 1,05 | 1,2 | 1,4 | 1,6 |
|________|________|________|________|________|________|________|
|10(100) |7(70) | - | - | - | - | - |
|________|________|________|________|________|________|________|
|17(170) |14(140) |11(110) | - | - | - | - |
|14(140) |11(110) |8(80) | - | - | - | - |
|12(120) |8(80) |6(60) |5(50) | - | - | - |
|________|________|________|________|________|________|________|
|21(210) |18(180) |15(150) |12(120) | - | - | - |
|18(180) |15(150) |12(120) |9(90) | - | - | - |
|15(150) |12(120) |9(90) |7(70) | - | - | - |
|________|________|________|________|________|________|________|
|11(110) |7(70) | - | - | - | - | - |
|________|________|________|________|________|________|________|
|21(210) | - | - | - | - | - | - |
|17(170) |14(140) | - | - | - | - | - |
|13(130) |10(100) |7(70) | - | - | - | - |
|________|________|________|________|________|________|________|
| - | - | - | - | - | - | - |
|________|________|________|________|________|________|________|
| - | - |27(270) |25(250) |22(220) | - | - |
| - | - |24(240) |22(220) |19(190) |15(150) | - |
| - | - | - | - |16(160) |12(120) |10(100) |
_______________________________________________________________.
ՀԱՎԵԼՎԱԾ Բ
ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ԴԵՖՈՐՄԱՑԻԱՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՐԿԸ
Նստվածքի որոշումը
1. Հիմնատակի նստվածքը որոշվում է շերտային գումարման մեթոդով գծային-դեֆորմացվող կիսատարածության տեսքի հաշվարկային սխեմայի կիրառմամբ (կետ 5.6.3) ըստ հետևյալ բանաձևի
n
---
\ ozp, hi
S = B / -------, (1)
--- Ei
i=1
որտեղ`
B-ն - չափողականություն չունեցող գործակից է, հավասար 0,8,
ozp,i-ն - գրունտի i-րդ շերտում լրացուցիչ ուղղաձիգ նորմալ լարման միջին արժեքն է, որը հավասար է հիմքի ներբանի կենտրոնի ուղղաձիգով անցնող այդ լարումների վերին zi-1 և ստորին zi արժեքների կիսագումարին,
hi-ը և Ei-ը - գրունտի i-րդ շերտի համապատասխանաբար հաստությունը և դեֆորմացիայի մոդուլն է,
n-ը - հիմնատակի սեղմվող գոտու շերտերի քանակն է:
Ընդ որում, հիմնատակի ուղղաձիգ նորմալ լարումների բաշխումը ըստ խորության ընդունվում է համաձայն նկար 1-ում բերված սխեմայի:
2. Հիմքի ներբանի z խորությունում լրացուցիչ ուղղաձիգ լարումները` ozp - հիմքի ներբանի կենտրոնի ուղղաձիգով անցնող, ozp,c, ուղղանկյուն հիմքի անկյունակետի ուղղաձիգով անցնող` որոշվում են հետևյալ բանաձևերով
ozp = apo', (2)
ozp,c = apo/4, (3)
որտեղ`
a-ն - գործակից է, որն ընդունվում է Բ-1 աղյուսակով, ելնելով հիմքի ներբանի ձևից, ուղղանկյուն հիմքի կողերի հարաբերությունից և համեմատական խորությունից, որտեղ Yzp-ն որոշելիս` E = 2z/b և Yzpc-ն որոշելիս` E = z/b,
Po = P - ozg,o հիմնատակի վրա լրացուցիչ ուղղաձիգ ճնշումն է (b<10 մ լայնությամբ հիմքերի համար ընդունվում է Po = P),
P-ն - հիմքի ներբանի տակի միջին ճնշումն է,
ozg,o - հիմքի ներբանի մակարդակի նիշի վրա գրունտի սեփական քաշից գոյացող ուղղաձիգ լարումն է (մակերևույթի կտրումով համահարթեցման դեպքում, ընդունվում է ozg,o = Yd, համահարթեցման բացակայության դեպքում կամ ենթալիցքային համահարթեցման դեպքում ozg,o = Ydn, որտեղ Y ներբանից վերև գտնվող գրունտի տեսակարար կշիռն է, d և dn-ն նշված են նկար 1-ում):
3. Ցանկացած A կետով (փակագծերում հիմքի սահմաններում կամ դրանից դուրս, նրա ներբանի վրա Po լրացուցիչ ճնշմամբ) ուղղաձիգով անցնող z խորության վրա ozp,u լրացուցիչ ուղղաձիգ լարումները որոշվում են չորս կեղծ հիմքերի անկյունային կետերում (նկար 2) ozp,ci լարումների թվաբանական գումարի հետևյալ բանաձևով
4
---
\
ozp,a = / ozp, cj (4)
---
i=1
Նկար 1.
-----------------------------
ԻՐՏԵԿ - Նկար 1-ը չի բերվում
Գծային դեֆորմացվող կիսատարածությունում ուղղաձիգ լարումների բաշխման սխեմա:
DL - համահարթեցման նիշը, NL - բնական ռելիեֆի մակերևույթի նիշը, FL - հիմքի ներբանի նիշը, WL - ստորգետնյա ջրերի մակարդակը, BC - սեղմվող ստվարաշերտի ներքևի սահմանը, d և dn - հիմքի տեղադրման խորություններն են` համապատասխանաբար համահարթեցման մակարդակից և բնական ռելիեֆի մակերևույթից, b - հիմքի լայնությունը, P - հիմքի ներբանի տակի միջին ճնշումը, P0 - հիմնատակի վրա լրացուցիչ ճնշումը, ozg և ozgo - ներբանից z խորության վրա և ներբանի մակարդակում գրունտի սեփական կշռից ուղղաձիգ լարումները, ozp և ozp0 - ներբանից z խորության վրա և ներբանի մակարդակում արտաքին բեռնվածքից լրացուցիչ ուղղաձիգ լարումները, Hc - սեղմվող ստվարաշերտի խորությունն է:
Նկար 2.
-----------------------------
ԻՐՏԵԿ - Նկար 2-ը չի բերվում
Հաշվարկվող հիմքի հիմնատակի լրացուցիչ ուղղաձիգ լարումների oz,p,a որոշման սխեման է հաշվի առնելով հարևան հիմքերի ազդեցությունը անկյունային կետերի եղանակով:
ա - հաշվարկվող 1 և ազդող 2 հիմքերի դասավորության սխեման է, բ - կեղծ հիմքերի դասավորության սխեման է (4) բանաձևում i-րդ հիմքի A անկյան տակի լարումների oz,p,a արժեքի տեղադրմամբ:
Աղյուսակ Բ - 1
._________________________________________________________.
|E=2z/b| Հիմքերի a գործակիցը |
| |__________________________________________________|
| |Կլոր |ՈՒղղանկյուն, կողերի ղ=l/b-ի հետևյալ |Ժապավե-|
| | | հարաբերությունների դեպքում |նային |
| | |____________________________________|(ղ>=10)|
| | | 1,0 | 1,4| 1,8 | 2,4 | 3,2 | 5 | |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|0 |1,000|1,000|1,000|1,000|1,000|1,000|1,000 |1,000 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|0,4 |0,949|0,960|0,972|0,975|0,976|0,977|0,977 |0,977 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|0,8 |0,756|0,800|0,848|0,866|0,876|0,879|0,881 |0,881 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|1,2 |0,547|0,606|0,682|0,717|0,739|0,749|0,754 |0,755 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|1,6 |0,390|0,449|0,532|0,578|0,612|0,629|0,639 |0,642 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|2,0 |0,285|0,336|0,414|0,463|0,505|0,530|0,545 |0,550 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|2,4 |0,214|0,257|0,325|0,374|0,419|0,449|0,470 |0,477 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|2,8 |0,165|0,201|0,260|0,304|0,349|0,383|0,410 |0,420 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|3,2 |0,130|0,160|0,210|0,251|0,294|0,329|0,360 |0,374 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|3,6 |0,106|0,131|0,173|0,209|0,250|0,285|0,319 |0,337 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|4,0 |0,087|0,108|0,145|0,176|0,214|0,248|0,285 |0,306 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|4,4 |0,073|0,091|0,123|0,150|0,185|0,218|0,255 |0,280 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|4,8 |0,062|0,077|0,105|0,130|0,161|0,192|0,230 |0,258 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|5,2 |0,053|0,067|0,091|0,113|0,141|0,170|0,208 |0,239 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|5,6 |0,046|0,058|0,079|0,099|0,124|0,152|0,189 |0,223 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|6,0 |0,040|0,051|0,070|0,087|0,110|0,136|0,173 |0,208 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|6,4 |0,036|0,043|0,062|0,077|0,099|0,122|0,158 |0,196 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|6,8 |0,031|0,040|0,055|0,064|0,088|0,110|0,145 |0,185 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|7,2 |0,028|0,036|0,049|0,062|0,080|0,100|0,133 |0,175 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|7,6 |0,024|0,032|0,044|0,056|0,072|0,091|0,123 |0,166 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|8,0 |0,022|0,029|0,040|0,051|0,066|0,084|0,113 |0,158 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|8,4 |0,021|0,026|0,037|0,046|0,060|0,077|0,105 |0,150 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|8,8 |0,019|0,024|0,033|0,042|0,055|0,071|0,098 |0,143 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|9,2 |0,017|0,022|0,031|0,039|0,051|0,065|0,091 |0,137 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|9,6 |0,016|0,020|0,028|0,036|0,047|0,060|0,085 |0,132 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|10,0 |0,015|0,019|0,026|0,033|0,043|0,056|0,079 |0,126 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|10,4 |0,014|0,017|0,024|0,031|0,040|0,052|0,074 |0,122 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|10,8 |0,013|0,016|0,022|0,029|0,037|0,049|0,069 |0,117 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|11,2 |0,012|0,015|0,021|0,027|0,035|0,045|0,065 |0,113 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|11,6 |0,011|0,014|0,020|0,025|0,033|0,042|0,061 |0,109 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|______|_______|
|12,0 |0,010|0,013|0,018|0,023|0,031|0,040|0,058 |0,106 |
._________________________________________________________.
4. Հաշվարկվող հիմքի կենտրոնով անցնող լրացուցիչ ուղղաձիգ ozgnf լարումները z խորության վրա հաշվի առնելով հարակից մակերևույթների վրա ազդող բեռնվածքը կամ հարևան հիմքերի ազդեցությունը որոշվում է հետևյալ բանաձևով
k
---
\
ozp,nf = ozp + / ozp, aj (5)
---
i=1
որտեղ k-ն - ազդող հիմքերի թիվն է:
5. Հիմքի ներբանից z խորության վրա գտնվող շերտի սահմանում գրունտի սեփական քաշից ուղղաձիգ լարումը ozg որոշվում է հետևյալ բանաձևով
n
---
\
ozg = Y'dn + / Yihi (6)
---
i=1
որտեղ`
Y-ը - հիմքի ներբանից վերև գտնվող գրունտի տեսակարար կշիռն է,
dn-ն - նշանակումը ըստ նկար 1-ի,
Yi-ն և hi-ն - գրունտի i-րդ շերտի համապատասխանաբար տեսակարար կշիռն է և հաստությունը:
Ստորգետնյա ջրերի մակարդակից ներքև, բայց ջրամերժ շերտից բարձր գտնվող գրունտների տեսակարար կշիռը պետք է ընդունվի հաշվի առնելով ջրաթեթևացման ազդեցությունը:
Ջրամերժ շերտում ozg-ն որոշելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել դիտարկվող խորությունից վերև գտնվող ջրի սյան ճնշումը:
6. Հիմնատակի սեղմող ստվարաշերտի ներքևի սահմանը ընդունվում է z = Hc, որտեղ իրականացվում է ozp = 0,2 ozg պայմանը (այստեղ ozp - որոշակի խորության վրա հիմքի ներբանի կենտրոնով անցնող լրացուցիչ ուղղաձիգ լարումն է, որոշվում է 2-րդ և 4-րդ կետերի համաձայն, իսկ ozg - գրունտի սեփական քաշից ուղղաձիգ լարումն է, որոշվում է կ. 5-ի համապատասխան):
Եթե վերը նշված պայմանով որոշված սեղմվող ստվարաշերտի ներքևի սահմանը գտնվում է E<5 ՄՊա (50 կգու/սմ2) դեֆորմացիայի մոդուլով գրունտի շերտում, կամ այդպիսի շերտը ընկած է անմիջապես z = Hc-ից ցածր խորությունում, ապա սեղմվող շերտի սահմանը որոշվում է ելնելով ozp = 0,1 ozg պայմանից:
7. Հիմնատակի նստվածքը, գծային-դեֆորմացվող շերտի տեսքով հաշվարկային սխեմայի կիրառմամբ (տես կ. 5.6.3 և նկար 3), որոշվում է հետևյալ բանաձևով
n
---
pbkc \ ki - ki-l
S = ------- / ---------- (7)
km --- Ei
i=1
որտեղ`
P-ն - հիմքի ներբանի տակի միջին ճնշումն է (b>10 մ լայնությամբ հիմքերի համար ընդունվում է P = Po, տես կ. 2),
b-ն - ուղղանկյունաձև հիմքի լայնությունը կամ կլորի տրամագիծը,
kc -ը և km -ը - Բ-2 և Բ-3 աղյուսակներից վերցվող գործակիցներն են,
n-ը - թիվ 8 կետի ցուցումներով որոշվող H հաշվարկային շերտի սահմաններում իրարից սեղմվելիությամբ տարբերվող շերտերի թիվն է,
ki-ն և ki-1-ն - Ա-4 աղյուսակից վերցվող գործակիցներն են, կախված հիմքի ձևից:
Ei - i-րդ շերտի գրունտի դեֆորմացիայի մոդուլն է:
Աղյուսակ Բ - 2
.____________________________________________________.
|Շերտի հարաբերական հաստությունը E' = 2H/b|Գործակից kc|
|________________________________________|___________|
| 0
|________________________________________|___________|
| 0,5
|________________________________________|___________|
| 1
|________________________________________|___________|
| 2
|________________________________________|___________|
| 3
|________________________________________|___________|
| E՛> 5 | 1,0 |
.____________________________________________________.
Աղյուսակ Բ - 3
.______________________________________________________________________.
|Հիմնատակի գրունտի դեֆորմացիայի |km-ի գործակցի արժեքները հիմքի հետևյալ |
|մոդուլի միջին E, արժեքը ՄՊա |b մետր լայնությունների դեպքում, |
|(կգու/սմ2) |______________________________________|
| | b<10 | 10<=b<=15 | b>15 |
|_______________________________|___________|________________|_________|
| E<10 (100) | 1 | 1 | 1 |
|_______________________________|___________|________________|_________|
| E>=10 (100) | 1 | 1,35 | 1,5 |
.______________________________________________________________________.
8. Գծային դեֆորմացվող շերտի H հաստությունը (նկար 3), 5.6.3ա կետում բերված դեպքում ընդունվում է մինչև E>=100 ՄՊա (1000 կգու/սմ2) դեֆորմացիայի մոդուլով գրունտի շերտի վերին սահմանը, իսկ հիմքի b>=10 մ լայնության (տրամագծի) և հիմնատակի գրունտի E>=10 ՄՊա (100 կգու/սմ2) դեֆորմացիայի մոդուլի դեպքում հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով
H =(Ho + Wb)kp, (8)
որտեղ`
Ho-ն և W-ն - ընդունվում է փոշեկավային գրունտներից կազմված հիմնատակերի համար համապատասխանաբար` 9 մ և 0,15, իսկ ավազային գրունտներից կազմվածների համար - 6 մ և 0,1,
kp-ն - գործակից է, ընդունվում է` kp=0,8 հիմքի ներբանի տակ P = 100 ԿՊա (1 կգու/սմ2) միջին ճնշման դեպքում, kp=1,2, P = 500 ԿՊա (5 կգու/սմ2) դեպքում, իսկ միջանկյալ դեպքերի համար - միջարկումով:
Նկար 3.
Գծային-դեֆորմացվող շերտի տեսքով հիմնատակի հաշվարկային սխեմայով
օգտագործվող նստվածքների հաշվարկի սխեման
-----------------------------
ԻՐՏԵԿ - Նկար 3-ը չի բերվում
Եթե հիմնատակը կազմված է փոշեկավային կամ ավազային գրունտներից, ապա H-ի արժեքը որոշվում հետևյալ բանաձևով`
H = Hs + Hcl/3, (9)
որտեղ`
Hs-ը - շերտի հաստությունն է, հաշվարկված (8) բանաձևով ենթադրելով, որ հիմնատակը կազմված է միայն ավազային գրունտներից,
Hcl-ն - հիմքի ներբանից մինչև Hcl-ի H-ին հավասար արժեքի խորության սահմաններում փոշեկավային գրունտների հաստությունն է, որը որոշվում է (8) բանաձևով, ենթադրելով, որ հիմնատակը կազմված է միայն փոշեկավային գրունտներից:
Աղյուսակ Բ - 4
.________________________________________________________.
|E=2z/b| Հիմքի k գործակիցը |
| |_________________________________________________|
| |Կլոր |ՈՒղղանկյունաձև կողերի հետևյալ |Ժապավե-|
| | |ղ=l/b, հարաբերությունների դեպքում |նային |
| | |___________________________________|(ղ>=10)|
| | | 1,0 | 1,4| 1,8 | 2,4 | 3,2 | 5 | |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 0 |0,000|0,000|0,000|0,000|0,000|0,000|0,000|0,000 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 0,4 |0,090|0,100|0,100|0,100|0,100|0,100|0,100|0,104 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 0,8 |0,179|0,200|0,200|0,200|0,200|0,200|0,200|0,208 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 1,2 |0,266|0,299|0,300|0,300|0,300|0,300|0,300|0,311 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 1,6 |0,348|0,380|0,394|0,397|0,397|0,397|0,397|0,412 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 2,0 |0,411|0,446|0,472|0,482|0,486|0,486|0,486|0,511 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 2,4 |0,461|0,499|0,538|0,556|0,565|0,567|0,567|0,605 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 2,8 |0,501|0,542|0,592|0,618|0,635|0,640|0,640|0,687 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 3,2 |0,532|0,577|0,637|0,671|0,696|0,707|0,709|0,763 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 3,6 |0,558|0,606|0,676|0,717|0,750|0,768|0,772|0,831 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 4,0 |0,579|0,630|0,708|0,756|0,796|0,820|0,830|0,892 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 4,4 |0,596|0,650|0,735|0,789|0,837|0,867|0,883|0,949 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 4,8 |0,611|0,668|0,759|0,819|0,873|0,908|0,932|1,001 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 5,2 |0,634|0,683|0,780|0,844|0,904|0,948|0,977|1,050 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 5,6 |0,635|0,697|0,798|0,867|0,933|0,981|1,018|1,095 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 6,0 |0,645|0,708|0,814|0,887|0,958|1,011|1,056|1,138 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 6,4 |0,653|0,719|0,828|0,828|0,980|1,041|1,090|1,178 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 6,8 |0,661|0,728|0,841|0,920|1,000|1,065|1,122|1,215 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 7,2 |0,668|0,736|0,852|0,935|1,019|1,088|1,152|1,251 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 7,6 |0,674|0,744|0,863|0,948|1,036|1,109|1,180|1,285 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 8,0 |0,679|0,751|0,872|0,960|1,051|1,128|1,205|1,316 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 8,4 |0,684|0,757|0,881|0,970|1,065|1,146|1,229|1,347 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 8,8 |0,689|0,762|0,888|0,980|1,078|1,162|1,251|1,376 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 9,2 |0,693|0,768|0,896|0,989|1,089|1,178|1,272|1,404 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 9,6 |0,697|0,772|0,902|0,998|1,100|1,192|1,291|1,431 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 10,0 |0,700|0,777|0,908|1,005|1,110|1,205|1,309|1,456 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 11,0 |0,705|0,786|0,922|1,022|1,132|1,233|1,349|1,506 |
|______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_______|
| 12,0 |0,720|0,794|0,933|1,037|1,151|1,257|1,384|1,550 |
.________________________________________________________.
Թիվ (8) և (9) բանաձևերով հաշվարկված H-ի արժեքը պետք է մեծացնել E<100 ՄՊա (1000 կգու/սմ2) դեֆորմացիայի մոդուլով գրունտի շերտի հաստությամբ, եթե այդ շերտը գտնվում է H-ից ցածր և նրա հաստությունը չի գերազանցում 0,2 H-ից:
Այդպիսի գրունտի ավելի մեծ հաստության դեպքում, ինչպես նաև եթե նրանից վերև տեղադրված շերտերն ունեն E<100 ՄՊա (1000 կգու/սմ2), հիմնատակի դեֆորմացիայի հաշվարկը իրականացվում է գծային-դեֆորմացվող կիսատարածության տեսքի հաշվարկային սխեմայով:
ՀԻՄՔԻ ԿՈՂԱԹԵՔՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՈՒՄԸ
9. Հիմքի i կողաթեքությունը արտակենտրոն բեռնվածքի ազդեցությունից որոշվում է հետևյալ բանաձևով`
l - v2 Ne
i = ------- kc ------ (10)
Ekm (a/2)3
որտեղ`
E-ն և v-ն - հիմնատակի գրունտի համապատասխանաբար դեֆորմացիայի մոդուլը և Պուասոնի գործակիցն է (v արժեքը ընդունվում է ըստ 10 կետի), անհամասեռ հիմնատակի դեպքում E և v արժեքները կետ 11-ի ցուցումների համաձայն սեղմվող շերտի սահմաններում ընդունվում են միջինացված,
ke - գործակից, ընդունվում է ըստ Բ-5 աղյուսակի,
N - հիմքի վրա, նրա ներբանի մակարդակում, ազդող բոլոր բեռնվածքներին համարժեք ուղղաձիգ բաղադրիչն է,
e - արտակենտրոնությունն է,
a - կլոր հիմքի տրամագիծը կամ ուղղանկյունաձևի կողմը, որի ուղղությամբ ազդում է մոմենտը A մակերեսով կանոնավոր բազմանկյան ձևի հիմքի ներբանի համար,
____
ընդունվում է a = 2 \/A/p,
km - գործակից, որը հաշվի է առնվում գծային դեֆորմացվող շերտի սխեմայով հիմքերի կողաթեքության հաշվարկի դեպքում և (կետ 5.6.3բ) a>=10 մ-ից և E>=10 ՄՊա (100 կգուսմ2) դեպքում, ընտրվում է ըստ Բ-3 աղյուսակի:
10. Պուասոնի գործակիցը v ընդունվում է հավասար` խոշորաբեկոր գրունտների համար - 0,27, ավազների և կավավազների - 0,30, ավազակավերի - 0,35, կավերի -
0,42: _
11. Հիմնատակի գրունտների դեֆորմացիայի մոդուլի և Պուասոնի գործակցի (E և v) միջին արժեքները (սեղմվող ստվարաշերտի կամ շերտերի հաստության սահմաններում) որոշվում են հետևյալ բանաձևով`
n n
--- ---
_ \ \
E = / Ai/ / (Ai/Ei), (11)
--- ---
i=1 i=1
n
---
_ \
v = / vihi/H, (12)
---
i=1
որտեղ`
Ai-ն - գրունտի i-րդ շերտի սահմաններում հիմքի ներբանի տակ միավոր ճնշումից լարումների էպյուրայի մակերեսն է, կիսատարածական սխեմայի դեպքում թույլատրվում է ընդունել Ai = ozp,ihi (տես կ.1) և շերտի սխեմայի համար` Ai = ki - ki-1 (տես կ.7),
Ei vi hi - համապատասխանաբար դեֆորմացիայի մոդուլը, Պուասոնի գործակիցը և գրունտի շերտի հաստությունը,
H-ը - շերտի հաշվարկային միավորը, որոշվում է ըստ 8-րդ կետի,
n-ը - շերտերի քանակը, որոնք սեղմվող Hc շերտի կամ H շերտի սահմաններում E և v-ի արժեքներով տարբերվում են:
Աղյուսակ Բ - 5
._____________________________________________________________________.
|Հիմքի ձևը և մոմենտի|ղ=l/b|ke Գործակիցը E՛=2H/b-ի հետևյալ արժեքների|
|ազդման ուղղությունը | |դեպքում |
| | |_________________________________________|
| | |0,5 | 1 | 1,5| 2 | 3 | 4 | 5 |o/o |
|_____________________|_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
|_____________________|_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
|ՈՒղղանկյունաձև, մեծ | 1 |0,28|0,41|0,46|0,50|0,50|0,50|0,50|0,50 |
|կողմի ուղղությամբ |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
|մոմենտի ազդեցությունը| 1,2 |0,29|0,44|0,51|0,54|0,57|0,57|0,57|0,57 |
| |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | | 1,5 |0,31|0,48|0,57|0,62|0,66|0,68|0,68|0,68 |
| .____|___|______. |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | __>| e\|/ <__ | | 2 |0,32|0,52|0,64|0,72|0,78|0,81|0,82|0,82 |
| ------|------------ |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | | | | 3 |0,33|0,55|0,73|0,83|0,95|1,01|1,04|1,17 |
| .____|__________. |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | | 5 |0,34|0,60|0,80|0,94|1,12|1,24|1,31|1,42 |
| |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | 10 |0,35|0,63|0,85|1,04|1,31|1,45|1,56|2,00 |
|_____________________|_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
|ՈՒղղանկյունաձև, | 1 |0,28|0,41|0,46|0,50|0,50|0,50|0,50|0,50 |
|մոմենտի փոքր կողմի |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
|ուղղությամբ | 1,2 |0,24|0,35|0,39|0,41|0,42|0,43|0,43|0,43 |
|ազդեցությունը |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | 1,5 |0,19|0,28|0,32|0,34|0,35|0,36|0,36|0,36 |
| .____|____|_____. |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | | \|/ | | 2 |0,15|0,22|0,25|0,27|0,28|0,28|0,28|0,28 |
| | | <____ | |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | | e | | 3 |0,10|0,15|0,17|0,18|0,19|0,20|0,20|0,20 |
| ------|------------ |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | | /|\ | | 5 |0,06|0,09|0,10|0,11|0,12|0,12|0,12|0,12 |
| .____|____|_____. |_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
| | 10 |0,03|0,05|0,05|0,06|0,06|0,06|0,06|0,07 |
|_____________________|_____|____|____|____|____|____|____|____|______|
|Կլոր | - |0,43|0,63|0,71|0,74|0,75|0,75|0,75|0,75 |
| /----|------\ | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | |
| | ___>|e\|/<__|__ | | | | | | | | | |
| ------------------- | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | |
| \____|______/ | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Գծային դեֆորմացվող կիսատարածության տեսքով հիմնատակի հաշվարկային |
|սխեման կիրառելիս Ke գործակիցը ընդունվում է E՛= o/o սյունակից: |
._____________________________________________________________________.
ՀԱՎԵԼՎԱԾ Գ
ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՐԿԱՅԻՆ ԴԻՄԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
1. Գ-1./.Գ-5 աղյուսակներում բերված հիմնատակերի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունները նախատեսված են հիմքերի չափերի նախնական որոշման համար: Հիմքերի վերջնական չափերի որոշման համար Ro և Ro՛ կիրառման ոլորտը նշվում է կ.5.6.10-ում աղյուսակ Գ-4-ի համար և 11.4-ում աղյուսակ Գ-5-ի համար և 17.5-ում աղյուսակ Գ-6-ի համար:
2. Ro (աղյուսակ Գ-5) արժեքները վերաբերվում են b = 1,0 մ լայնությամբ և do = 1,0 մ խորությամբ տեղադրվող հիմքերին:
Հիմքերի չափերի վերջնական նշանակման համար Ro-ի արժեքները օգտագործելիս հիմնատակի գրունտի հաշվարկային դիմադրությունը R կՊա (կգու/սմ2) որոշվում է հետևյալ բանաձևերով
d<=2 մ դեպքում
R = Ro[1 + k1(b - bo)/bo] x (d + do)/2do, (1)
d>2 մ դեպքում
R = Ro[1 + k1(b - bo)/bo] + k2 Y՛II (d - do), (2)
որտեղ`
b և d - նախագծվող հիմքի համապատասխանաբար լայնությունը և տեղադրման խորությունն է, Y՛II - հիմքի ներբանից վերև գտնվող գրունտի տեսակարար կշռի հաշվարկային արժեքն է կՆ/մ3 (կգու/սմ3)
k1 - գործակից, որը խոշորաբեկորային, ավազային (բացի փոշենմաններից) գրունտներից կազմված հիմնատակերի համար ընդունվում է - 0,125, փոշենման ավազներից, կավավազներից, ավազակավերից, և կավերից կազմված հիմնատակերի համար` 0,05
k2 - գործակից, որը խոշորաբեկորային և ավազային գրունտներից կազմված հիմնատակերի համար` 0,25, կավավազայինների և ավազակավայինների համար` 0,2 և կավերի համար` 0,15:
Աղյուսակ Գ - 1
Խոշորաբեկորային գրունտների հաշվարկային Ro դիմադրությունը
.__________________________________________________________.
|Խոշորաբեկորային գրունտներ |Ro, արժեքը, կՊա (կգու/սմ2)|
|_______________________________|__________________________|
|Ճալաքարային (խճային) | |
|ավազային լցիչով | 600 (6) |
|Փոշեկավային լցիչով հոսունության| |
|ցուցանիշների` | |
| IL<=0,5 դեպքում | 450 (4,5) |
| 0,5
|_______________________________|__________________________|
|Կոպճային (խճավազային)` | |
|ավազային լցիչով | 500 (5) |
|_______________________________|__________________________|
|Փոշեկավային լցիչով հոսունության| |
|ցուցանիշների` | |
| IL<=0,5 դեպքում | 400 (4) |
| 0,5
.__________________________________________________________.
Աղյուսակ Գ - 2
Ավազային գրունտների հաշվարկային Ro դիմադրությունը
.____________________________________________________________.
|Ավազներ |Ro արժեքը կախված ավազների խտությունից|
| |_____________________________________|
| | խիտ | միջին խտության |
|______________________|_______________|_____________________|
|Խոշոր | 600 (6) | 500 (5) |
|______________________|_______________|_____________________|
|Միջին խոշորության | 500 (5) | 400 (4) |
|______________________|_______________|_____________________|
|Մանր` | | |
| ցածր խոնավության | 400 (4) | 300 (3) |
| խոնավ և ջրահագեցած| 300 (3) | 200 (2,0) |
|______________________|_______________|_____________________|
|Փոշենման` | | |
| ցածր խոնավության | 300 (3) | 250 (2,5) |
| խոնավ | 200 (2) | 150 (1,5) |
| ջրահագեցած | 150 (1,5) | 100 (1) |
.____________________________________________________________.
Աղյուսակ Գ -3
Փոշեկավային (ոչ նստումային) գրունտների հաշվարկային Ro
դիմադրությունը
.____________________________________________________________.
|Փոշեկավային|Ծակոտկենության|Ro արժեքը գրունտների հոսունության|
|գրունտներ |գործակիցը e |հետևյալ ցուցանիշով |
| | |_________________________________|
| | | IL = 0 | IL = 1 |
|___________|______________|________________|________________|
|Կավավազներ | 0,5 | 300 (3) | 300 (3) |
| |______________|________________|________________|
| | 0,7 | 250 (2,5) | 200 (2) |
|___________|______________|________________|________________|
|Ավազակավեր | 0,5 | 300 (3) | 250 (2,5) |
| |______________|________________|________________|
| | 0,7 | 250 (2,5) | 180 (1,8) |
| |______________|________________|________________|
| | 1,0 | 200 (2) | 100 (1) |
|___________|______________|________________|________________|
|Կավեր | 0,5 | 600 (6) | 400 (4) |
| |______________|________________|________________|
| | 0,6 | 500 (5) | 300 (3) |
| |______________|________________|________________|
| | 0,8 | 300 (3) | 200 (2) |
| |______________|________________|________________|
| | 1,1 | 250 (2,5) | 100 (1) |
.____________________________________________________________.
Աղյուսակ Գ-4
Նստումային գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը Ro
._____________________________________________________________________.
|ԳՐՈՒՆՏՆԵՐ |Գրունտների Ro ԿՊա (կգու/սմ2) |
| |__________________________________________________________|
| |Բնական կառուցվածքի, չոր վիճակի|Խտացված չոր վիճակի հետևյալ |
| |հետևյալ խտությամբ Pd տ/մ3 |Pd տ/մ3 խտությամբ |
| |______________________________|___________________________|
| | 1,35 | 1,55 | 1,60 | 1,70 |
|__________|____________|_________________|____________|______________|
|Ավազակավեր| 300 (3) | 300 (3,5) | 200 (2) | 250 (2,5) |
| | ________- | ________- | | |
| | 150 (1,5) | 180 (1,8) | | |
|__________|____________|_________________|____________|______________|
|Կավավազներ| 300 (3,5) | 400 (4) | 250 (2,5) | 300 (3) |
| | ________- | _______- | | |
| | 180 (1,8) | 200 (2) | | |
|_____________________________________________________________________|
| Համարիչում բերված Ro-ի արժեքները վերաբերվում են խոնավության |
|Sr<=0,5 աստիճանի չթրջված նստումային գրունտներին, իսկ հայտարարում` |
|Ro-ի արժեքները նույն գրունտներին Sr>=0,8 աստիճանով, ինչպես նաև |
|թրջված գրունտներին |
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ Գ - 5
Լիցքային գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը Ro
._________________________________________________________________________.
|Լցվածքի | Ro ԿՊա (կգու/սմ2) |
|բնութագրերը |________________________________________________________|
| |Ավազներ` խոշոր, միջին |Ավազներ` փոշենման, ավազակավեր,|
| |խոշորության և մանր, |կավավազներ, կավեր, մոխիրներ և |
| |խարամներ և այլն հետևյալ |այլն հետևյալ ոչ խոնավության |
| |Sr աստիճանի խոնավության |Sr աստիճանով |
| |_________________________|______________________________|
| | Sr<=0,5 | Sr>=0,8 | Sr<=0,5 | Sr>=0,8 |
|________________|___________|_____________|______________|_______________|
|Օրինաչափ | | | | |
|խտացումով | | | | |
|իրականացված | | | | |
|լիցքեր | 250 (2,5) | 200 (2,0) | 180 (1,8) | 150 (1,5) |
|________________|___________|_____________|______________|_______________|
|Գրունտային | | | | |
|թափոնակույտեր և | | | | |
|արտադրական | | | | |
|թափոններ` | | | | |
| խտացված | 250 (2,5) | 200 (2,0) | 180 (1,8) | 150 (1,5) |
| չխտացված | 180 (1,8) | 150 (1,5) | 120 (1,2) | 100 (1,0) |
|________________|___________|_____________|______________|_______________|
|Գրունտների և | | | | |
|արտադրական | | | | |
|թափոնների | | | | |
|աղբակույտեր` | | | | |
| խտացված | 150 (1,5) | 120 (1,2) | 120 (1,2) | 100 (1,0) |
| չխտացված | 120 (1,2) | 100 (1,0) | 100 (1,0) | 80 (8,0) |
|_________________________________________________________________________|
|Այս աղյուսակի Ro-ի արժեքները վերաբերվում են Iom<=0,1 օրգանական նյութի |
|բաղադրությամբ լիցքային գրունտներին: |
| Չպարկապնդացված թափոնակույտերի, աղբակույտերի և արտադրական թափոնների |
|համար Ro-ի արժեքը ընդունվում է 0,8 գործակցով |
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ Գ - 6
Էլեկտրահաղորդակցության օդային գծերի դուրս քաշվող հենարանների
հետլիցքի գրունտների հաշվարկային R'o դիմադրությունը
.________________________________________________________________________.
|Հիմքի | R'o արժեքները |
|հարաբերական|____________________________________________________________|
|խորությունը|Փոշեկավային գրունտներ IL<=0,5|Միջին խոշորության և մանր ցածր|
|Y = d/b |հոսունության ցուցանիշով և |խոնավության ու խոնավ ավազներ |
| |հետլիցքի գրունտի հետևյալ |հետլիցքի գրունտի հետևյալ |
| |խտության (տ/մ) դեպքում |խտության (տ/մ) դեպքում |
| |_____________________________|______________________________|
| | 1,55 | 1,70 | 1,55 | 1,70 |
|___________|_____________|_______________|______________|_______________|
| 0,8 | 32 (0,32) | 36 (0,36) | 32 (0,32) | 40 (0,40) |
|___________|_____________|_______________|______________|_______________|
| 1,0 | 40 (0,40) | 45 (0,45) | 40 (0,40) | 50 (0,50) |
|___________|_____________|_______________|______________|_______________|
| 1,5 | 50 (0,50) | 65 (0,65) | 55 (0,55) | 65 (0,65) |
|___________|_____________|_______________|______________|_______________|
| 2,0 | 60 (0,60) | 85 (0,85) | 70 (0,70) | 85 (0,85) |
|___________|_____________|_______________|______________|_______________|
| 2,5 | - | 100 (1,00) | - | 100 (1,00) |
|________________________________________________________________________|
| Ro՛-ի արժեքները 0,5<=IL<=0,75 հոսունության ցուցանիշի կավերի և |
|կավավազների, 0,5
|«փոշեկավային գրունտներ» սյունակից մտցնելով 0,8 և 0,7 փոքրացնող |
|գործակիցները: Փոշենման գրունտների համար Ro՛-ի արժեքները ընդունվում են |
|այնպես ինչպես միջին խոշորության և մանր ավազների համար 0,85 գործակցով |
.________________________________________________________________________.
ՀԱՎԵԼՎԱԾ Դ
ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ՍԱՀՄԱՆԱՅԻՆ ԴԵՖՈՐՄԱՑԻԱՆԵՐԸ
._________________________________________________________________________.
|Կառուցվածքներ |Հիմնատակի սահմանային |
| |դեֆորմացիաները |
| |________________________________|
| |Նստվածքների|Կողա- |Միջին su |
| |հարաբերական|թեքու-|նստվածքը, սմ |
| |տարբերու- |թյուն |(փակագծերում |
| |թյունը |iu |առավելագույնը|
| |(/\s/L)u | |smax,u) |
|________________________________________|___________|______|_____________|
|1. Արտադրական և բնակելի մեկ հարկանի և | | | |
| բազմահարկ հիմնակմախքով շենքեր` լրիվ | | | |
| երկաթբետոնե |0,002 |- |(8) |
| պողպատյա |0,004 |- |(12) |
|________________________________________|___________|______|_____________|
|2. Շենքեր և կառուցվածքներ, որոնց | | | |
| կոնստրուկցիաներում անհավասարաչափ | | | |
| նստվածքից լարումներ չեն առաջանում |0,006 | |(15) |
|________________________________________|___________|______|_____________|
|3. Բազմահարկ առանց հիմնակմախքի կրող | | | |
| պատերով շենքեր` |0,0016 |0,005 |10 |
| խոշոր պանելներից | | | |
| խոշոր բլոկներից կամ առանց | | | |
| ամրանավորման աղյուսե շարվածքով |0,0020 |0,005 |10 |
| նույնը, ամրանավորված, այդ թվում | | | |
| երկաթբետոնե գոտիների իրականացմամբ |0,0024 |0,005 |15 |
|________________________________________|___________|______|_____________|
|4. Երկաթբետոնե կոնստրուկցիաներով | | | |
| էլեվատորների կառուցվածքներ` | | | |
| արտադրական շենք և միաձույլ սիլոսային| | | |
| մասնաշենք |- |0,003 |- |
| մեկ հիմքային սալի վրա կոնստրուկցիաներ|- |0,003 |- |
| նույնը, հավաքովի կոնստրուկցիայի |- |0,004 |- |
| միաձույլ կոնստրուկցիայի առանձին | | | |
| կանգնած սիլոսային մասնաշենք |- |0,004 |- |
| նույնը հավաքովի կոնստրուկցիայի |- |0,004 |- |
| առանձին կանգնած աշխատանքային շենք |- |0,004 |- |
|________________________________________|___________|______|_____________|
|5. Ծխնելույզի խողովակներ H | | | |
| բարձրությամբ, մ: | | | |
| H<=100 |- |0,005 |40 |
| 100
| 200
| H>300 |- |1/(2H)|10 |
|________________________________________|___________|______|_____________|
|6. Կոշտ կառուցվածքներ մինչև 100 մ | | | |
| բարձրությամբ, բացի 4 և 5 կետերում | | | |
| բերվածները |- |0,004 |20 |
|________________________________________|___________|______|_____________|
|7. Կապի անտենային կառուցվածքներ` | | | |
| հողակցված կայմասյուն |- |0,002 |20 |
| նույնը էլեկտրական մեկուսացված |- |0,001 |10 |
| ռադիոյի աշտարակներ |0,002 | - |- |
| կարճալիք ռադիոկայանների աշտարակներ |0,0025 | - |- |
| աշտարակներ (առանձին բլոկներ) |0,001 | - |- |
|________________________________________|___________|______|_____________|
|8. Էլեկտրահաղորդակցության օդային գծերի | | | |
| հենարաններ` | | | |
| միջանկյալ ուղիղ |0,003 |0,003 |- |
| խարսխային և անկյունախարսխային, | | | |
| միջանկյալ անկյունային, ծայրամասային, | | | |
| բաց բաշխիչ հարմարանքների մուտքեր |0,0025 |0,0025|- |
| հատուկ միջանցումային |0,002 |0,002 |- |
|_________________________________________________________________________|
|Հավելվածի 3-րդ կետում բերված հարաբերական ճկվածքի սահմանային արժեքները |
|ընդունվում են հավասար 0,5. Հավելվածի 8-րդ կետում բերված նստվածքների |
|հարաբերական տարբերությունը որոշելիս L-ի արժեքը ընդունվում է հորիզոնական |
|բեռնվածքների ուղղությամբ հիմքի բլոկների առանցքների միջև հեռավորությունը,|
|իսկ ձգաններով հենարաններում սեղմված հիմքի և խարսխակապի առանցքների միջև: |
|Եթե հիմնատակը հավաքված է ըստ հաստության պահպանված հորիզոնական (0,1-ից ոչ |
|մեծ թեքությամբ) շերտերով, ապա առավելագույն միջին նստվածքների սահմանային |
|արժեքները թույլատրվում է մեծացնել 20%-ով: Հավելվածում թիվ 1-3 կետերում |
|թվարկված հոծ սալի տեսքով հիմքերով կառուցվածքների համար միջին նստվածքների |
|սահմանային արժեքները թույլատրվում է մեծացնել 1,5 անգամ: |
._________________________________________________________________________.
ՀԱՎԵԼՎԱԾ Ե
ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՏԱՌԱՅԻՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒՄՆԵՐԸ
Հուսալիության գործակիցներ
Yf- բեռնվածքի,
Ym- նյութի,
Yg- գրունտի,
Yn- կառուցվածքի նշանակության,
Yc - աշխատանքի պայմանների:
ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻ ԲՆՈՒԹԱԳՐԵՐԸ __
X- բնութագրերի միջին արժեք,
Xn- նորմատիվային արժեք,
X- հաշվարկային արժեք,
a- հաշվարկային արժեքների վստահելի հավանականությունն (ապահովությունն) է
p- խտությունը,
pd- խտությունը չոր վիճակում,
pbj- հետլիցքի խտությունը,
e- ծակոտկենության գործակից,
w- բնական խոնավությունը,
wp- պլաստիկության (գլդոնման) սահմանի խոնավությունը,
wL- հոսունության սահմանի խոնավությունը,
weq- վերջնական (կայունացած) խոնավությունը,
wsal- լիովին ջրահագեցման խոնավությունը,
wsl- սկզբնական նստումային խոնավությունը,
wsw- ուռչելիության խոնավությունը,
wsb- կծկման սահմանի խոնավությունը,
Sr- խոնավության աստիճան,
IL- հոսունության ցուցանիշ,
Y- տեսակարար կշիռը,
Ysb- ջրակախվածությունը հաշվի առնված տեսակարար կշիռը,
Psl- սկզբնական նստումային ճնշումը,
Psw- ուռչելիության ճնշումը,
Esl- հարաբերական նստումայնությունը,
Esw- հարաբերական ուռչելիությունը,
Esh- հարաբերական գծային կծկումը,
Esf- հարաբերական ենթաողողման սեղմումը,
Iom- օրգանական նյութի հարաբերական պարունակությունը,
Dpd- օրգանական նյութի քայքայման աստիճանը,
c- տեսակարար շաղկապվածությունը,
փ- ներքին շփման անկյունը,
E- դեֆորմացիայի մոդուլը,
v- Պուասոնի գործակից,
Rc- ժայռային գրունտների միառանցքի սեղմման ամրության սահմանը,
cv- կոնսոլիդացիայի գործակից,
ԲԵՌՆՎԱԾՔՆԵՐ, ԼԱՐՈՒՄՆԵՐ, ԴԻՄԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
F- ուժը, ուժի հաշվարկային արժեքը,
f- ուժը երկարության միավորի վրա,
Fv, Fh- ուժի ուղղաձիգ և հորիզոնական բաղադրիչները,
Fs,a, Fs,r- սահքի հարթությունում գործող ուժերը, համապատասխանաբար,
տեղաշարժող և պահող (ակտիվ և ռեակտիվ),
N- հիմքի ներբանի նորմալ ուղղությամբ ազդող ուժը,
n- նույնը երկարության միավորի վրա,
G- հիմքի սեփական կշիռը,
q- հավասարաչափ բաշխված ուղղաձիգ բեռնվածքը,
o- նորմալ լարումը,
t- շոշափող լարումը,
u- ծակոտկենային ջրի հավելյալ ճնշումը,
oz- ընդհանուր ուղղաձիգ նորմալ լարումը,
ozg- նույնը գրունտի սեփական կշռից,
ozp- նույնը լրացուցիչ արտաքին բեռնվածքից (հիմքի ճնշումները),
R- հիմնատակի գրունտների հաշվարկային դիմադրությունը («բեռնվածք-նստվածք»
գծային կախվածության սահմանը),
Ro- գրունտի հաշվարկային դիմադրությունը,
Fu- հիմնատակի սահմանային դիմադրության ուժը, որը համապատասխանում է նրա
կրողունակությանը
ՀԻՄՆԱՏԱԿԵՐԻ ԵՎ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԴԵՖՈՐՄԱՑԻԱՆԵՐԸ
s- հիմնատակի նստվածքը,
s- հիմնատակի միջին նստվածքը,
ssl- նստումը,
hsw- հիմնատակի բարձրացումը գրունտի ուռչելիս,
ssh- հիմնատակի նստվածքները ուռչող գրունտի չորանալիս,
ssf- ենթաողողային նստվածք,
/\s- նստվածքների (նստումների) տարբերությունը,
i- հիմքի (կառուցվածքի) կողաթեքությունը,
ծ- պտտման հարաբերական անկյունը,
u- հորիզոնական տեղափոխությունը,
su- հիմնատակի դեֆորմացիաների սահմանային արժեքը,
su,s- նույնը ըստ տեխնոլոգիական պահանջների,
suf- նույնը ըստ կոնստրուկցիայի ամրության, կայունության և
ճաքակայունության պայմանների
ԵՐԿՐԱՉԱՓԱԿԱՆ ԲՆՈՒԹԱԳՐԵՐ
b- հիմքի ներբանի լայնությունը,
B- նկուղի լայնությունը,
Bu- թրջման աղբյուրի (թրջվող մակերեսի) լայնությունը,
l- հիմքի ներբանի երկարությունը,
ղ=l/b- հիմքի ներբանի կողերի հարաբերությունը,
A- հիմքի ներբանի մակերեսը,
L- շենքի երկարությունը,
d, dn, d1- հիմքի տեղադրման խորությունը, համապատասխանաբար` համահարթեցման
մակարդակից, բնական ռելիեֆի մակերևույթից և նկուղի հատակից
(բերված),
db- նկուղի խորությունը համահարթեցման մակարդակից,
df, dfn- գրունտի սեզոնային սառեցման խորությունը համապատասխանաբար`
հաշվարկային և նորմատիվային,
dw- ստորգետնյա ջրերի մակարդակի խորությունը,
Y=d/b- հիմքի հարաբերական խորացումը,
h- գրունտի շերտի հաստությունը,
Hc- սեղմվող ստվարաշերտի խորությունը,
H գծային դեֆորմացվող շերտի հաստությունը,
Hsl- նստումային գրունտների շերտի հաստությունը,
hsl- նստումի գոտու հաստությունը,
hsl,p- նույնը` արտաքին բեռնվածքից,
hsl,g- նույնը` գրունտի սեփական կշռից,
Hsw- ուռչող գոտու հաստությունը,
Hsh- նույնը` կծկման,
z- հիմքի ներբանի խորությունը (հեռավորություն),
C=2z/b- հարաբերական խորությունը,
DL- համահարթեցման նիշը,
NL- բնական ռելիեֆի մակերևույթի նիշը,
FL- հիմքի ներբանի նիշը,
B,C- սեղմվող շերտի ստորին սահմանը,
B, SL- նույնը` նստումային շերտի,
B, SW- ուռչող գոտու ստորին սահմանը,
B, SH- նույնը` կծկման գոտու,
WL- ստորգետնյա ջրերի մակարդակը:
------------------------------------------
Բնագրում բացակայում են 19.9 կետի առաջին երկու տողերն,
մեզ մոտ տեքստում կան: