040.1592.140108
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
27 դեկտեմբերի 2007 թվականի N 1592-Ն
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՄԵԾԱՄՈՐԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ
i
(ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
«Քաղաքաշինության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 10-րդ, 14.3-րդ և 17-րդ հոդվածներին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Արմավիրի մարզի Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) գլխավոր հատակագիծը` համաձայն հավելվածի:
2. Հայաստանի Հանրապետության քաղաքաշինության նախարարին` գլխավոր հատակագծի իրականացման մոնիթորինգն ապահովել համաձայն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1999 թվականի դեկտեմբերի 31-ի «Պետական քաղաքաշինական կադաստրի վարման և քաղաքաշինական գործունեության մոնիթորինգի անցկացման կարգը հաստատելու մասին» N 802 որոշմամբ սահմանված կարգի:
3. Հայաստանի Հանրապետության պետական կառավարման մարմինների ղեկավարներին` ճյուղային և համայնքային զարգացման ծրագրերում սահմանված կարգով ներառել գլխավոր հատակագծի իրականացման համապատասխան միջոցառումները` ըստ առաջնահերթության:
4. Առաջարկել Մեծամորի քաղաքապետին Հայաստանի Հանրապետության Արմավիրի մարզի Մեծամորի քաղաքային համայնքի զարգացման ծրագրերում սահմանված կարգով ներառել գլխավոր հատակագծի իրականացման միջոցառումները` ըստ առաջնահերթության:
5. Սահմանել, որ գլխավոր հատակագծով նախատեսված հողամասերի նպատակային նշանակության փոփոխությունները կատարվում են Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով` ըստ գլխավոր հատակագծով նախատեսված կառուցապատման հերթականության:
6. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2008 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆՎԱՐԻ 14-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2007 թվականի դեկտեմբերի 27-ի
N 1592-Ն որոշման
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՄԵԾԱՄՈՐԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾԸ
ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՄԵԾԱՄՈՐԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԾԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ԿԱԶՄԸ
Տեքստային մաս
Բովանդակություն
Նախաբան
1 Մեծամորի դիրքը Արմավիրի մարզի տարաբնակեցման համակարգում
2 Նախորդ գլխավոր հատակագծի իրացման վերլուծություն
3 Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) տարածքի համալիր վերլուծություն և գնահատում
3.1 Բնական պայմաններ
3.1.1 Կլիմայական բնութագիր
3.1.2 Կենսաբազմազանություն, բուսական և կենդանական աշխարհ
3.1.2.1 Բուսական աշխարհ
3.1.2.2 Կենդանական աշխարհ
3.1.3 Օգտակար հանածոներ
3.1.4 Մեծամոր քաղաքի տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմանները
3.1.4.1 Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը
3.1.4.2 Երկրաբանալիթոլոգիական կառուցվածքը
3.1.4.3 Հիդրոերկրաբանական պայմանները
3.1.4.4 Ինժեներաերկրաբանական շրջանացում
3.1.4.5 Գրունտների ֆիզիկամեխանիկական հատկությունները
3.1.4.6 Ակտիվ խզվածքները և սեյսմատեկտոնական պայմանները
3.1.4.7 Ելակետային սեյսմիկ վտանգի գնահատում
3.1.4.7.1 Գրունտային պայմանների ազդեցությունը սեյսմիկ վտանգի վրա
3.1.4.7.2 Գործիքային գրանցումներ
3.1.4.7.3 Գրունտների սեփական տատանումների գործիքային գրանցումներ
3.1.4.8 Կատարված աշխատանքների արդյունքները
3.2 Հատակագծային կառուցվածքը և տարածքների փաստացի օգտագործումը
3.2.1 Բնակավայրի գործառական և ծավալատարածական կառուցվածքը
3.2.2 Բնակավայրի հողեր և քաղաքամերձ գոտիներ
3.2.3 Բնակարանային ֆոնդ և բնակչություն
3.2.4 Վարչական համակարգի, առևտրի և սպասարկման ոլորտ
3.2.5 Առողջապահական, կրթական, մշակութային և մարզական համակարգեր
3.2.6 Արդյունաբերություն, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության հողեր
3.2.7 Էներգետիկայի, կապի, տրանսպորտի և կոմունալ ենթակառուցվածքի հողեր
3.2.8 Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր
3.2.9 Հատուկ նշանակության հողեր
3.2.10 Հատուկ պահպանվող տարածքների հողեր
3.2.11 Անտառային, ջրային, պահուստային հողեր
3.2.12 Հողօգտագործումն ըստ սեփականության ձևերի
3.2.13 Տրանսպորտային կապերի ներկայիս վիճակը և զարգացման հեռանկարները
3.2.14 Ինժեներական ենթակառուցվածքներ ներկա վիճակը
3.2.14.1 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի)
3.2.14.2 Էլեկտրամատակարարում
3.2.14.3 Գազամատակարարում
3.2.14.4 Ջերմամատակարարում
4 Շրջակա միջավայրի համալիր վերլուծություն
4.1 Ինժիներաէկոլոգիական բնութագիրը
4.2 Տարածքի տնտեսության բնութագիրը և շրջակա միջավայրի վիճակը
4.2.1 Մթնոլորտային օդի պահպանություն. Մեթոդակարգային մոտեցումներ
4.2.2 Կլիմայական գործոնների ազդեցությունը մթնոլորտի ցրող հատկությունների վրա
4.2.3 Մթնոլորտի աղտոտվածության ներկա իրավիճակը
4.2.4 Մթնոլորտի աղտոտման աղբյուրները
4.2.5 Տարածքի համալիր էկոլոգիական գնահատականը
4.2.6 Մեծամոր քաղաքի օդային ավազանի բնութագիրը
4.2.7 Մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի պահպանություն
4.2.8 Ջրամատակարարման և կոյուղու էկոլոգիական գնահատականը
4.2.8.1 Ջրամատակարարման համակարգը
4.2.8.2 Ջրահեռացման (կոյուղու) համակարգը
4.2.8.3 Մակերեսային ջրերի հեռացումը
4.2.8.4 Աղտոտման հիմնական աղբյուրները
4.2.8.5 Ջրային միջավայրը աղտոտող ձեռնարկությունների բնութագիրը
4.2.8.6 Տարածքի բնութագիրը մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի իրավիճակով
4.2.9 Քաղաքի ջրապահպան միջոցառումների հիգիենիկ արդյունավետության գնահատականը
4.2.10 Քաղաքի ջրամատակարարման, կոյուղու, մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի ներկա իրավիճակի ամփոփ վերլուծությունը և խնդիրները
4.3 Թափոնների կառավարում
4.3.1 Աղբավայրեր
4.3.2 Արդյունաբերական թափոններ
4.3.3 Օրգանական ծագման թափոններ
4.3.4 Հողերի պահպանություն
4.3.5 Աղմուկի մակարդակի գնահատում
4.3.6 Աղմուկի մակարդակի գնահատում
4.3.7 Ռադիոակտիվ ճառագայթում
4.3.8 Կանաչապատման համակարգի առկա ցուցանիշեր
4.3.9 Բնակչության կենսակերպի բժշկաաշխարհագրական վերլուծությունը
4.3.10 Մեծամոր քաղաքի տարածքում պատմության և մշակույթի ժառանգության բացակայության պատճառները
4.3.11 Լանդշաֆտի դասակարգում, գոտիներ և տեսակներ
5 Արմավիրի մարզի Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) տարածքային զարգացման հիմնական դրույթները
5.1 Համայնքի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ռազմավարությունը և հիմնական նպատակները
5.2 Համայնքի տարածքային զարգացման կազմակերպում
5.2.1 Հատակագծային կառուցվածքի զարգացում
5.2.2 Բնակելի ֆոնդի զարգացում և տեղաբաշխում
5.2.3 Մեծամորի հասարակական կենտրոնի համակարգի զարգացում
5.2.4 Բնակչության առաջնային հասարակական սպասարկման համակարգ
5.2.5 Արտադրական և կոմունալ ենթակառուցվածքի տարածքային զարգացման կազմակերպում
5.2.6 Կանաչապատ տարածքների զարգացում և ջրային մակերևույթների ստեղծում
5.2.7 Ճանապարհային ցանցի ու տրանսպորտի զարգացում
5.2.8 Ինժեներական ենթակառուցվածքներ
5.2.8.1 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի). Ջրամատակարարման նորմերը և հաշվարկային ժամանակաշրջանի ջրապահանջը և ջրահեռացումը
5.2.8.2 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի). Ջրամատակարարման համակարգը և գոտիները
5.2.8.3 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի). Նախագծային առաջարկություններ
5.2.8.4 Էլեկտրամատակարարում. Էլեկտրամատակարարման բեռնվածքների հաշվարկ
5.2.8.5 Էլեկտրամատակարարում. Նախագծային առաջարկություններ
5.2.8.6 Գազամատակարարում. Գազի ծախսը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար
5.2.8.7 Գազամատակարարում. Նախագծային առաջարկություններ
5.2.8.8 Ջերմամատակարարում. Նախագծային առաջարկություններ
6 Մեծամոր քաղաքի շրջակա միջավայրի կանխատեսումային ցուցանիշները և բարելավման համար նախատեսվող միջոցառումները
6.1 Մթնոլորտային օդի պահպանություն
6.2 Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության կանխատեսվող մակարդակները
6.3 Տարածքի համալիր գնահատականը
6.4 Միջավայրի պահպանական միջոցառումների վերաբերյալ որոշումները
6.5 Մակերևութային ջրերի պահպանություն
6.5.1 Սևջուր գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակը Մեծամոր քաղաքի տնտեսակենցաղային արտադրական կոյուղու արտահոսքից հետո
6.5.2 Անձրևաջրերի արտահոսքի հետևանքով գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակը
6.5.3 Ջրային պաշարների պահպանական միջոցառումների վերաբերյալ հիմնական որոշումները
6.6 Թափոնների կառավարում
6.6.1 Կենցաղային թափոններ
6.6.2 Արդյունաբերական թափոններ
6.7 Հողերի պահպանություն
6.8 Աղմուկի մակարդակի գնահատում
6.9 Կանաչապատում
6.10 Մեծամոր քաղաքի էկոլոգիական ցուցանիշեր
7 Արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումներ
7.1 Ներածություն
7.2 Ընդհանուր բնութագիրը
7.3 Տարերային վտանգավոր երևույթները
7.4 Տեխնածին վտանգավոր երևույթները
7.5 Հայկական ատոմային էլեկտրակայանը և բնակչության պաշտպանության խնդիրները
7.6 Նախագծի հիմնական դրույթները
7.7 Համայնքի բնակչության պատսպարում
7.8 Բնակչությանն ապաստարաններով ապահովման հաշվարկ
7.9 Ապաստարանների մակերեսների հաշվարկ` ըստ խմբերի
7.10 Բնակչության իրազեկումը և տեղեկացումը
7.11 Բնակչության տարահանումը
7.12 Արտակարգ իրավիճակների դեպքում համայնքի կառավարման կազմակերպումը
7.13 Բնակչության պաշտպանության միջոցառումները
7.14 Հրդեհային անվատանգություն
8 Արմավիրի մարզի Մեծամոր քաղաքային համայնքի գլխավոր հատակագծի նախագծի հիմնական տեխնիկատնտեսական ցուցանիշեր
9 Մեծամոր քաղաքի տարածքի գոտիավորման նախագիծ
9.1 Գոտիավորման նախագծի նպատակները
9.2 Գոտիավորման նախագծի իրավազորության տարածումը
9.3 Նախագծի հիմնարար սկզբունքներ
9.4 Նախագծի կիրառման բնագավառը
9.5 Նախագծի կապը քաղաքի գլխավոր հատակագծի հետ
9.6 Նախագծի կազմը
9.7 Տարածքի բնութագիրը
9.8 Տարածքի նախագծային հատակագծային կառուցվածքը
9.9 Ինժեներական ենթակառուցվածքը
9.9.1 Ջրամատակարարում և կոյուղի
9.9.2 Մակերևութային ջրերի հեռացում
9.9.3 Էլեկտրամատակարարում
9.9.4 Գազամատակարարում
9.10 Շրջակա միջավայրի պահպանություն
9.11 Տարածքի օգտագործման ձևեր և սահմանափակումների հիմնավորումներ
9.12 Արտադրական ձեռնարկությունների տեղաբաշխում, որոնց գործարկումը չի վատթարացնում բնակեցման պայմանները
9.13 Ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ
9.14 Գյուղատնտեսական ձեռնարկություններ
9.15 Ոչ հիմնական շինություններ
9.16 Գոտիներում թույլատրելի օգտագործումների (կառուցապատումների) սահմանափակումների հիմքեր
9.17 Հիմնական գոտիներ
9.18 Հավելյալ գոտիներ (հավելագոտիներ)
9.19 Տարածքի գոտիավորման նախագծային հաշվեկշիռ
9.20 Թույլատրված օգտագործման ձևեր
9.21 Կառուցապատման չափորոշիչներ
9.22 Հավելյալ սահմանափակումներ
9.23 Կառուցապատման կանոններ
10 Օգտագործված ղեկավար փաստաթղթեր և գրականություն
10.1 Ճարտարապետահատակագծային և հողօգտագործման բաժիններ
10.2 Շրջակա միջավայրի պահպանության բաժիններ
10.3 Պատմության և մշակութային ժառանգության բաժին
10.4 Քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումների բաժիններ
Հավելված 1 Նամակագրություն
Գրաֆիկական մաս
Թերթ 1 Տարածքի փաստացի օգտագործման հատակագիծ (հենակետային հատակագիծ)
Մ 1:5000
Թերթ 2 Տարածքի համալիր գնահատման հատակագիծ Մ 1:5000
Թերթ 3 Տրանսպորտի ուրվագիծ Մ 1:10000
Թերթ 4 Ինժեներական ենթակառուցվածքների ուրվագիծ Մ 1:10000
Թերթ 5 Լանդշաֆտի կազմակերպման ուրվագիծ Մ 1:10000
Թերթ 6-1 Համայնքի տարածքի հողերի նպատակային և գործառական բաժանումը
Մ 1:10000
Թերթ 6-2 Տարածքային զարգացման հատակագիծ Մ 1:5000
Թերթ 7 Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) դիրքը Արմավիրի մարզի
տարաբնակեցման համակարգում Մ1:50000
Թերթ 8-1 Գոտևորման հատակագիծ Մ 1:2000
Թերթ 8-2 Նախագծային ճանապարհների նշահարում Մ 1:2000
Նախաբան
Արմավիրի մարզի Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) գլխավոր հատակագծի նախագիծը (այսուհետ` Գլխավոր հատակագիծ), տարածքի հատակագծային կազմակերպումից բխող հողօգտագործման հետ փոխշախկապված, երկարաժամկետ զարգացման նպատակային հիմնական քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթուղթն է:
Մեծամորի Գլխավոր հատակագծի հիմնական նպատակներն է` քաղաքաշինական համալիր զարգացման ռազմավարական ուղղությունների ընտրությունը, համայնքի կայուն տարածային զարգացման կազմակերպումը` բնակեցման համար անվտանգ, առողջ ու հարմարավետ կենսոլորտի ստեղծման պայմանով, բնության, պատմության և մշակութային ժառանգության պահպանման ապահովումը:
Մեծամորի համայնքի հիմնական քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթի, Մեծամորի Գլխավոր հատակագծի դրույթները նպատակաուղղված են համայնքում հետևյալ հիմնախնդիրների լուծման համար քաղաքաշինական նախադրյալների ստեղծմանը`
- տեղական ներուժի ակտիվացում և ժամանակակից իրական արտաքին և ներքին հնարավորությունների ներգրավման միջոցով համայնքում տնտեսության առաջատար ճյուղերի ընտրություն և տարածքային տեղաբաշխում, ինչը կապահովի համայնքում աշխատատեղերի շուկայի ձևավորումը և կերաշխավորի բնակչության համար զբաղվածության տարատեսակների ընտրության հնարավորություն,
- համայնքի բնակչության ապրելակերպի բարելավմանն ուղղված միջոցառումների իրագործում, տարբեր սեռատարիքային խմբերի պահանջարկների բավարարում և սոցիալական շերտերի միջև համերաշխության ու համագործակցության մթնոլորտի որդեգրում,
- բնակելի պայմանների բարելավում, ազգաբնակչության սպասարկման որակյալ համակարգի զարգացում,
- համայնքային ինքնակառավարման մարմինների մասնագիտական աստիճանի կատարելագործում և տեխնիկատեխնոլոգիական հագեցվածության բարձրացման միջոցով քաղաքի սոցիալական ենթակառուցվածքի ու քաղաքային տնտեսության արդիականացում, առողջապահական, կրթական, մարզական և մշակութային, առևտրի և կենցաղային համակարգերի զարգացում, բնակելի ֆոնդի արդիականացում, կոմունալ ծառայությունների տեխնիկական ժամանակին համընթաց մակարդակի ապահովում,
- Գեղարքունիքի մարզային տնտեսական համակարգերում Մեծամորի ուրույն նշանակության որոշում և ամրագրում, տեղական նշանակության տարաբնակեցման համակարգում Մեծամոր քաղաքի գլխավորող դերի, որպես միջհամայնքային կենտրոնի, ամրագրում, քաղաքամերձ (միջհամայնքային համերաշխության) գոտիների և կանաչապատ տարածքների ստեղծում և պատշաճ խնամք,
- համայնքի տարածական ամբողջականությանն ուղղված տարբեր գործառական նշանակության տարածքների և հատակագծային կառուցվածքի բարեփոխում,
- համաքաղաքային, տեղական, ինչպես նաև արդյունաբերական նշանակության ճանապարհատրանսպորտային և ինժեներական ենթակառուցվածքների կատարելագործումը,
- քաղաքային միջավայրի սանիտարական, հիգիենիկ և հակահամաճարակային պաշտպանական միջոցների միջազգային ստանդարտների համապատասխանեցում,
- էկոլոգիական իրավիճակի բարելավում, շրջակա միջավայրի պաշտպանություն և պատմամշակութային ժառանգության ու բնական լանդշաֆտի պահպանում
- արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պատսպարումն և տարհանումը, ինչպես նաև քաղաքային վարչական համակարգի ու քաղաքային տնտեսթույան գործունեությունը կայունացնող միջոցառումների կազմակերպում:
Մեծամորի քաղաքային համայնքի երկարաժամկետ սոցիալ-տնտեսական զարգացման ընթացքում պետական կառավարման ու տեղական ինքնակառավարման մարմինների առջև ծագող հիմնախնդիրների երկարաժամկետ ժամանակամիջոցում հետևողական ու քայլ առ քայլ իրագործումը կնպաստի սույն Գլխավոր հատակագծի իրացմանը:
1. Մեծամորի քաղաքային համայնքի դիրքը Արմավիրի մարզի տարաբնակեցման համակարգում
Մեծամոր քաղաքային համայնքը գտնվում է ՀՀ Արմավիրի մարզի վարչական տարածքում, Երևանից 40 կմ, իսկ մարզկենտրոնից (ք.Արմավիր) 8 կմ հեռավորության վրա և հարում է Երևան - Արմավիր միջպետական նշանակության Մ5 ավտոմայրուղուն հարավային կողմից:
Քաղաքը հիմնադրվել է 1969 թ., որպես Հայկական Ատոմային Էլեկտրակայանի (այսուհետ ՀԱԷԿ) կառուցողների և շահագործող անձնակազմի ավան, 1972 թ. դարձել է բանավան, իսկ 1992-ին ստացել քաղաքի կարգավիճակ:
+66
Մեծամոր քաղաքը արտաքին ճանապարհներով կապված է Հայկաշեն, Արաքս, Ջրառատ, Գայ, Լուսագյուղ և մյուս գյուղերի, ինչպես նաև մարզի քաղաքների (Արմավիր, Վաղարշապատ) հետ: Գտնվելով Երևանի անմիջական տնտեսական ազդեցության գոտում, Մեծամորը ընդգրկված է Երևանյան ագլոմերացիայի կազմում, որպես էներգետիկ համակարգի խոշորագույն հայաստանյան կենտրոններից մեկը:
Մեծամոր քաղաքի քաղաքաշինական յուրահատկությունը կայանում է նրանում, որ այն սկզբում ծառայել է որպես ՀԱԷԿ-ի կցորդ ավան, իսկ հետագայում աստիճանաբար դարձել փոքր բազմաֆունկցիոնալ քաղաքային բնակավայր:
Համաձայն ՀՀ Տարաբնակեցման Գլխավոր նախագծի (այսուհետ ՀՀ ՏԳՆ), 01.01.2002թ. Մեծամոր քաղաքը բնակչության թվով Արմավիրի մարզի երրորդ քաղաքն է.
Արմավիր 45,1 հազ. մարդ
Վաղարշապատ 65,4 հազ. մարդ
Մեծամոր 12,4 հազ. մարդ
Մեծամոր քաղաքում, ըստ Հայաստանի Սոցիալական Միտումներ տեղեկատվական-վերլուծական պարբերականի /այսուհետ ՀՍՄ/ տվյալների, բնակչության զբաղվածության բաշխվածությունը ըստ ոլորտների հետևյալն է (%)`
Արդյունաբերություն 25,0
Գյուղատնտեսություն 0,0
Ծառայություններ/առևտուր 38,0
Շինարարություն 5,0
Այլ ոլորտներ 32,0
Մեծամորն ունի կենտրոնացված ջրամատակարարում և ջրահեռացում, ջեռուցման համակարգը չի գործում, վերականգնվում է գազաֆիկացումը,քաղաքային հեռախոսակապով ապահովված է բնակչության մի մասը:
Վերջին տարիներին խնդիր է առաջացել վերանայել, վերագնահատել Մեծամոր քաղաքի նշանակությունը թե տարածաշրջանում, թե հանրապետությունում ընդհանրապես, ինչը կապված է Մեծամորի բնականոն զարգացման հետ և հանրապետությունում ատոմային էներգետիկայի զարգացման հետ:
ՀՀ ՏԳՆ-ով Մեծամոր քաղաքի աճը նախատեսված է մինչև 15,0 հազար մարդ:
2. Նախորդ գլխավոր հատակագծի իրացման վերլուծություն
Մեծամոր քաղաքի առաջին գլխավոր հատակագիծը մշակվել է 1970 թ. «Հայպետնախագիծ» ինստիտուտի կողմից և կառուցվել է 1969-1988 թթ: Նախագծային աշխատանքները կատարվել են ճարտարապետ Մ. Միքայելյանի ղեկավարությամբ, դրանց մեծ մասը իրականացվել է մինչև 1988 թ., մյուսը մնացել անավարտ: «Հայնախագիծ» ՓԲԸ-ում 1998 թ. մշակվել է «Մեծամոր քաղաքի թաղամասերի կառուցապատման վերանախագծում» աշխատանքը (նախագծի գլխ. ճարտարապետ Ա. Միքայելյան): Վերանախագծման նպատակն է եղել ժամանակի պահանջներին համընթաց արդիականացնել և կատարելագործել նախորդ նախագծային լուծումները, ինչը կապված էր մասնավորապես.
. սոցիալ-տնտեսական պայմանների փոփոխման,
. սեփականության նոր ձևերի զարգացման,
. բնակչության տեղաշարժերի ու աճի տեմպերրի նվազեցման,
. սեյսմիկ նորմերի փոփոխության և դրա հետ կապված զանգվածային կառուցապատման հարկայնության սահմանափակման հետ:
Նշված աշխատանքում, ինչպես առաջին գլխավոր հատակագծի նախագծում, Մեծամոր քաղաքի տարածքը բաժանված է երեք հիմնական բնակելի թաղամասերի, որոնց միջև պահպանվում է հասարակական կենտրոնի համար նախատեսված տարածք:
Առաջին թաղամասը գրեթե ամբողջովին կառուցապատված է: Թաղամասում դեռ իրացված չէ վեց բազմաբնակարան շենքերի տարածքը:
Երկրորդ թաղամասը կառուցապատված է մասնակի: Իրականացված են միայն հասարակական կենտրոնին հարող բնակելի շենքերի շարքը, դպրոցը և մանկապարտեզներից մեկը:
1993-94 թթ. արդեն անհատական 1-2 հարկանի բնակելի տնաշինության անհրաժեշտություն ծագեց: Առաջարկվեց երրորդ թաղամասը կառուցապատել տնամերձ հողամասերով սակավահարկ բնակելի տներով, որտեղ անվերապահ կատարվեց հողաբաժանում, սակայն անցած 13 տարիների ընթացքում կառուցած բնակելի տների քանակը դեր խիստ սահմանափակ է:
Հասարակական սպասարկման օբյեկտներից որոշ քանակը կառուցված է նախագծով նախատեսված տարածքներում, հասարակական կենտրոնի տարածքում և բնակելի թաղամասերում:
Նախադպրոցական և դպրոցական կազմակերպությունների շենքերը իրականացվել են համապատասխան նախագծային փաստաթղթերի:
Վերլուծելով նախորդ գլխավոր հատակագծի և մանրամասն հատակագծման նախագծերի իրացումը, կարելի է ասել, որ դրանք, հիմնականում, իրականացվել են առանց խախտելու ներդրված մտահաղացումը: Հետագա նախագծումն ու կառուցապատման իրականացումը ենթադրում է պահպանել հիմնական քաղաքաշինական լուծումները և զարգացումը նախատեսել վարչական սահմանների շրջանակներում, միևնույն ժամանակ կատարելագործել քաղաքային կառուցվածքը, առավել հագեցնել այն բոլոր անհրաժեշտ ենթակառուցվածքներով` ինժեներական, հասարակական, կենցաղային սպասարկման, տարածքների բարեկարգման, կանաչապատման և այլն:
3. Մեծամորի քաղաքային համայնքի /բնակավայրի/ տարածքի համալիր վերլուծություն և գնահատում
3.1. Բնական պայմաններ
3.1.1 Կլիմայական բնութագիր
Արարատյան դաշտավայրը հանդիսանում է հանրապետության ամենամեծ կլիմայական շրջանը: Շրջանը ներկայացնում է Հայկական Լեռնաշխարհի առավել ցածր և պարփակված մասերից մեկը: Շրջանի, ինչպես նաև քաղաքի, կլիմային բնորոշ առանձնահատկությունը դա խիստ մայրցամաքային լինելն է, ջերմաստիճանի և օդի խոնավության տարեկան և օրական մեծ տատանումներով:
Օդի միջին ջերմաստիճանը աստիճաններով
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII տարի
-5.1 -2.5 4.5 11.9 17.3 21.5 25.7 25.2 20.2 13.1 5.5 -1.6 11.3
Բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը` -33 օC, բացարձակ առավելագույնը` +41 օC, միջին առավելագույն ջերմաստիճանը` 18 օC:
Քաղաքի տարածքը գտնվում է Հարավային Կովկասի առավել չորային (երաշտային) շրջաններից մեկում: Տարվա ընթացքում տեղումների գումարային միջինը կազմում է 271 մմ, օրական առավելագույն քանակը 38 մմ:
Օդի հարաբերական խոնավությունը ըստ ամիսների, %
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
77 69 64 56 56 49 44 46 50 62 74 78
Միջին հարաբերական խոնավությունը ժամը 13-ի դրությամբ, ամենացուրտ ամսին` 66%, ամենաշոգ ամսին` 30%:
Արարատյան դաշտավայրի և շրջակա լեռնաշղթաների միջև ջերմային կոնտրաստները առաջացնում են լեռնադաշտավայրային ուժեղ քամիներ, հատկապես ամռանը, իսկ ձմռանը հարթավայրի սահմաններում դիտվում է թույլ քամիներ առանց հողմի: Առանձին դեպքերում քամու արագությունը հասնում է 15-20 մ/վ:
Քամու միջին արագությունը ըստ ամիսների, մ/վ
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII տարի
0.7 1.2 1.4 1.6 1.5 1.4 1.7 1.4 1.2 0.9 0.7 0.5 1.2
Մեծամորում ձմեռը ցուրտ է, չոր, քիչ ձյունոտ: Ձնեծածկով օրերի միջին թիվը 45, ձմեռվա ընթացքում ծածկույթի միջին բարձրությունը 10 սմ:
Գարունը տևական չէ, տաք է, հիմնականում խոնավ և սկզբում առանձնանում է փոփոխականությամբ: Գարնանային սառցակալումները միջին տվյալներով կրճատվում են ապրիլի սկզբի 2-րդ տասնօրյակին:
Ամառը տևական է, շոգ, չոր, պարզ եղանակի գերակշռութամբ: Ամառային ամիսների միջին ջերմաստիճանը 24.2 օC, առավելագույնը` 41 օC:
Զգալի են նաև օրական տատանումները: Ցերեկային ժամերին հարաբերական խոնավությունը իջնում է 30%-ից ցածր:
Աշունը չոր է, տևական և փափուկ, արևային, տաք և չոր եղանակի գերակշռութամբ:
3.1.2 Կենսաբազմազանություն, բուսական և կենդանական աշխարհ
3.1.2.1 Բուսական աշխարհ
Բուսական աշխարհը ներկայացված է Երևանյան ֆլորիստական շրջանի, ավազակավային մայր ապարների վրա բաց և մուգ դարչնային հողերի վրա զարգացած չոր տափաստանային լանդշաֆտային գոտուն բնորոշ բուսականության տեսակներով:
Այստեղ, համաձայն Ա. Մաղաքյանի հետազոտությունների, գրանցված է մոտ 130 բուսատեսակ, որոնցից որպես դոմինանտ կարելի է նշել հովվափողազգիներից (ALISMATACEAE)` հովվափող լանցետային (ALISMA LANCEOLATUM), սովորական նետախոտը (SAGITARIA SAGITTIFOLIA L.), եռատերև նետախոտը (SAGITARIA TRIFOLIA L.), հովանոցազգիներից` ակտոնոլեմ խոշորաբաժակը (ACTINOLEMA MACROLEMA), աննշմարակող անհարթապտուղը (APHANOPLEURA TRACHISPERMA), երնջակ Վանատուրի (ERINGIUM VANATURII), աստղածաղիկազգիներից` վարդատերեփուկ մուշկայինը (AMBERBOA MOSCHATA), խոզանափուշ բարակը (CAUCINIA TENELLA), կանգար տուրնեֆորի (GUNDELLA TURNEFORTII), կաթնուկ Թախտաջյանի (LACTUCA TAKHTADZHIANII), խաչածաղկավորներից` ISATIS ORNITORHYNCHUS (լրջուն թռչնակտուց), ցախակեռասազգիներից` SAMBUCUS TIGRANII (կտտենի, թանթրվենի Տիգրանի), մեխակազգիներից` ACANTHOPHYLLUM PUNGENS (փշատերևուկ ծակող), ALLOCHRUSA BUNGEI (ալոխրուլա բունգեի), DIANTHUS LIBANOTIS (մեխակ Լիբանանի), թելուկազգիներից` BIENERTIA CYCLOPTERA (բիեներցիա շուրջաթև), SALSOLA TAMAMSCHJANAE (օշան Թամամջյանի), SPINACIA TETRONDA (սպանախ քառաեզ), լոբազգիներից` ASTRAGALUS PARADOXUS (գազ տարօրինակ), TRIGONELLA CAPITATA (հացհամեմ գլխիկավոր), ֆրանկենազգիներից` FRANKENIA PULVERULENTA (ֆրանկենիա փոշապատ), բորակաթուփազգիներից` NITRARIA SCHOBERI (բորակաթուփ շոբերի), հացազգիներից` AEGILOPS CRASSA (այծակն հաստ), TRITICUM ARARAICUM (ցորեն Արարատյան), կարմրանազգիներից` TAMARIX (կարմրան), TANARIX OCTANDRA (կարմրան ութառեզանի), զուգատերևազգիներից` TETRADICLIS TANELLA (տետրադիկլիս բարալիկ) և այլն:
Մարդու գործունեության զարգացմանը զուգընթաց (հողերի գյուղատնտեսական օգտագործում, անասունների արածեցում, անտառահատում, ոռոգում և այլն) որպես կանոն կրճատվում է լանդշաֆտային գոտու տեսակների ինչպես կազմը, այնպես ել քանակը` ընդհուպ մինչև որոշ տեսակների իսպառ վերացումը: Մասնագետների կարծիքով այսօր պահպանության կարիք ունի ֆլորայի տեսակների կեսը:
Ստորև` 3.1.2.1-1 աղյուսակում ամփոփված են նկարագրվող տարածքում պահպանության կարիք ունեցոզ տեսակները: Աղյուսակը կազմված է ՀԽՍՀ Կարմիր Գրքի հիման վրա, որում գրանցված բուսատեսակների քանակը կազմում է 387 տեսակ, ինչը տեսակների ընդհանուր քանակի` 3500 նկատմամբ կազմում է 11%:
Աղյուսակում բերված է նաև յուրաքանչյուր տեսակի պահպանության կարգավիճակը ըստ Կարմիր Գրքում կատարված դասակարգման (1- անհետացման վտանգի տակ գտնվող, 2-հազվագյուտ, 3-կրճատվող):
Աղյուսակ 3.1.2.1-1
Պահպանության կարիք ունեցող ֆլորայի տեսակները
._____________________________________________________________________.
| | Բուսատեսակների անվանումը |Պահպա- |
|Հ/հ|______________________________________________________|նության |
| | Լատիներեն | Հայերեն |կարգավիճակ|
|___|______________________________|_______________________|__________|
|1 |Acorus calamus L. |Խնկեղեգ ճահճային | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|2 |Allium akaka Gmel |Սոխ ակակա | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|3 |Amberboa moschata (h) |Վարդատերեփուկ մուշկային| 3 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|4 |Bienertia cicloptera Bunge |Բիեներցիա շուրջաթև | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|5 |Cicer anatolicum Alef |Սիսեռ անատոլիական | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|6 |Connvolvulus commutatus Boiss |Պատատուկ փոփոխական | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|7 |Diospyros lotus |Խուրմա կովկասյան | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|8 |Ferula persica Willd |Նարդես պարսկական | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|9 |Hedysarum micripterum Bonge |Կուրկուրան մանրաթև | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|10 |Inula aucherana DC |Կղմուխ Օշեի | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|11 |Lactuca Takhtadzani Sosn |Կաթնուկ Թախտաջյանի | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|12 |Linum seljukorum Davis |Կտավատ սելջուկյան | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|13 |Merendera sobolifera |Խլոպուզ ընդյուղակիր | 1 |
| |Fischet C.A. Mey | | |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|14 |Orchis laxiflora Lam |Խոլորձ նոսրածաղիկ | 1 |
._____________________________________________________________________.
Բուսական աշխարհի պահպանության միջոցառումներ
Անհետացման վտանգի տակ գտնվող, հազվագյուտ, պահպանության կարիք ունեցող բուսատեսակներին վնաս չի հասցվի, քանի որ նախագծով նախատեսված միջոցառումները իրագործվում են արդեն իսկ գոյություն ունեցող կառույցների սահմաններում և նոր տարածքներ գրեթե չեն ներառում:
Սակայն շինարարության և բարեկարգման ընթացքում անհրաժեշտ է լինում հատել թփեր և ծառեր: Ծառաթփային բուսականության վրա բացասական ազդեցության ի սկզբանե կանխարգելման և պահպանության նկատառումներից ելնելով նախագծման ընթացքում կոմունիկացիաների ուղեգծերը ընտրվել են այնպես, որ նրանք հնարավորին քիչ չափով հատվեն ծառերի հետ:
3.1.2.2 Կենդանական աշխարհ
Մեծամոր քաղաքի և դրա շրջակայքի համար դիտարկվում են միայն ողնաշարավոր կենդանիները, քանի որ Գլխավոր հատակագծով նախատեսված աշխատանքները էական ոչ մի ազդեցություն չեն ունենա անողնաշարավոր կենդանիների վրա:
Նկարագրվող տարածքում տարածված են ցածր բարձրության (մինչև 1000 մ ծովի մակերևույթից բարձր) հարթավայրերին բնորոշ կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչներ: Սակայն այստեղ հանդիպում են նաև արտազոնալ բնակավայրերին (քարաթափեր, ցանքեր, այգիներ, բնակավայրեր) բնորոշ տեսակներ: Համաձայն Ս. Դալի հրապարակված տվյալների, այս լանդշաֆտային գոտում տարածված են 113 տեսակ ողնաշարավոր կենդանիներ (որոնցից 82-ը` հանդիպում են նաև արտազոնալ բնակատեղերում), այդ թվում` 28 (20) կաթնասուն, 67 (41)` թռչուն, 15 (8)` սողուն և 3 (3)` երկկենցաղ: Կաթնասունները առավել կերպով ներկայացված են կրծողներով, որոնց մի մասը վարում է ստորգետնյա կենսակերպ: Թռչունները ներկայացված են բաց տարածքներին բնորոշ տեսակներով: Սողունները և երկկենցաղները փոքրաքանակ են: Գարնան և աշնան սեզոններին այստեղ հանդիպում են բազմաթիվ չվող տեսակներ:
Տվյալ տարածքի դոմինանտ և բնորոշ տեսակներից կարելի է նշել, Հայաստանում ամենուրեք տարածված, Crocidura (սպիտակատամիկ), Vulpes vulpes L. (աղվես), Cricetus auratus Nat. (գերմանամուկ), Mucrotus arvalis Pall. (դաշտամուկ), Perdix perdix L.(կաքավ), Grus grus L. (կռունկ) և այլն:
Մարդու գործունեության հետ կապված բազմաթիվ պատճառներով (բուսականության վերացում, ոռոգում, ավտոճանապարհների և այլ գծային կառուցվածքների կառուցում, օգտակար հանածոների արդյունահանում և վերամշակում, որսագողություն և այլն) կենդանիների թիվը կրճատվել է և շարունակում է կրճատվել: Կենդանական աշխարհի պահպանության նպատակով դրանց զգալի մասը վերցված է հատուկ պահպանության տակ և գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության, նախկին ԽՍՀՄ և Բնության Պահպանության Միջազգային Միության (ԲՊՄՄ) Կարմիր Գրքերում: Ստորև, աղյուսակում բերված են Կարմիր Գրքերում գրանցված կենդանիների տեսակները ըստ պահպանության կարգավիճակի (1-անհետացման վտանգի տակ գտնվող, հազվագյուտ, 2-անհետացող, կրճատվող):
Աղյուսակ 3.1.2.2-1
Պահպանության կարիք ունեցող ֆաունայի տեսակներ
._____________________________________________________________________.
|Հ/հ| Կենդանիների անվանումը |Գրանցման Կարմիր|
| | | գրքի անվանում |
| |_________________________________________________|_______________|
| | Լատիներեն | Հայերեն | ՀՀ |ԽՍՀՄ|ԲՊՄՄ|
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|1 |Erinaceus auritas Gmelin |Լայնականջ ոզնի |1 |- |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|2 |Rhinolophus euryales |Հարավային պայտաքիթ |1 |1 |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|3 |Rhinolophus Mehelyi |Մեհելիի պայտաքիթ |2 |- |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|4 |Myotis nattereri Kuhl. |Նատերերի արաքսյան |1 |- |- |
| | |գիշերային չղչիկ | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|5 |Miniopterus schreibersi |Սովորական երկարաթև |1 |1 |- |
| |Kuhl. |չղչիկ | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|6 |Vormela peregusna peregusna|Հարավռուսական |1 |1 |- |
| |Guld. |խայտաքիս | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|7 |Pelecanus onocrotalus |Վարդագույն հավալուսն |1 |- |- |
| |Linneaus | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|8 |Phalacrocorax pygmaeus |Փոքր ձկնկուլ |2 |- |- |
| |Linneaus | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|9 |Egretta alba Linneaus |Մեծ սպիտակ տառեղ |1 |- |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|10 |Plagadis falcinellus |Քաջահավ |2 |- |- |
| |Linneaus | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|11 |Anser anser Linneaus |Մոխրագույն սագ |2 |- |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|12 |Circaetus gollicus gollicus|Եվրոպական օձակեր |1 |1 |- |
| |Gmelin | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|13 |Falco vespertinus |Սովորական մանրաբազե |1 |1 |- |
| |vesoertinus | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|14 |Haematopus ostralegus |Կտցար-կաչաղակ |2 |- |- |
| |longipes Buturlin | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|15 |Vipera raddei Boettger |Հայկական իժ |1 |1 |1 |
._____________________________________________________________________.
Կենդանական աշխարհի պահպանության միջոցառումներ
Ամենամեծ ազդեցությունը կարտահայտվի հողային աշխատանքների ժամանակ դրանց բների ոչնչացմամբ: Սակայն կենդանիները այդ դեպքում առանց մեծ կորուստների կից տարածքներում կգտնեն նոր բների և բնակավայրերի լայն հնարավորություններ:
Կենդանական աշխարհի վրա հնարավոր ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու նպատակով ջրատարերի կառուցման ընթացքում պայթեցման և ամենաինտենսիվ շինարարական աշխատանքները կիրականացվեն ձվադրման և բնադրման ժամանակաշրջանից (ապրիլ-մայիս) դուրս: Բացի այդ, պայթեցումների ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու նպատակով, դրանք կիրականացվեն փոքր հզորության լիցքերով:
Ընդհանուր առմամբ, համակարգերի վերակառուցման աշխատանքների ազդեցությունները կկրեն լոկալ և ժամանակավոր բնույթ, ինչի շնորհիվ կենդանիներին հասցվող վնասը կլինի նվազագույն: Շինարարական աշխատանքների բնույթը և մասշտաբը այնպիսին են, որ նրանք իրենց փոքրածավալության պատճառով չեն կարող արգելել կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչների սեզոնային միգրացիայի կամ ջուր խմելու ճանապարհները:
3.1.3 Օգտակար հանածոներ
Մեծամորի տեղակայման համար տարածքի ընտրությունը կատարվեց ՀԱԷԿ-ի նախագծմանը զուգընթաց, 1965-66 թթ., տարածքի ինժեներաերկրաբանական լայնածավալ հետազոտությունների կատարման արդյունքում ընտրվեց այն մասը, որտեղ որևէ օգտակար հանածոներ չեն բացահայտվել (համաձայն բնապահպանության նախարարության նո4-35/43 27.06.2007 թ. նամակի):
3.1.4 Մեծամոր քաղաքի տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմաններ
Մեծամոր քաղաքի տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանացման քարտեզը կազմելու համար, համաձայն տեխնիկական առաջադրանքի, կատարվել են դաշտային երկրաֆիզիկական հետազոտություններ:
Դաշտային աշխատանքներում ընդգրկվել են երկրաֆիզիկական հետազոտությունների համալիր` սեյսմիկ զոնդավորման եղանակով գործիքային գրանցումներ, բարձր հաճախականության միկրոսեյսմերի գրանցումներ: Գրանցված կետերի տեղադիրքը ներկայացված է գրաֆիկական հավելված 1-ում:
Մեծամոր քաղաքի տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմանները` համաձայն տեխնիկական առաջադրանքի, ներկայացված են պատվիրատուի կողմից տրամադրված արխիվային նյութերի հիման վրա:
3.1.4.1 Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը
Մեծամոր քաղաքը գտնվում է Արարատյան դաշտավայրի հյուսիս-արևմտյան մասում: Գեոմորֆոլոգիական տեսակետից դաշտավայրի այդ մասը ներկայացնում է նախալեռնաթեքվածքային, թույլ ալիքաձև հարթավայր:
Քաղաքի տարածքի ռելիեֆը հարթ է, աննշան, հյուսիս-արևելքից դեպի հարավ-արևմուտք բավական հավասարաչափ թեքվածությամբ: Թույլ թեքությամբ բլրաթմբերը առանձնացնում են գոյություն ունեցող բնակելի շրջանը արդյունաբերականից:
Հյուսիսում` քաղաքից դեպի հյուսիս-արևելք, տարածքը իրենից ներկայացնում է հրաբխային սարահարթ, հատված ձորակներով, ոչ խորը կիրճերով, որոնք հանդիսանում են մթնոլորտային տեղումների կոլլեկտորներ: Ծայրամասային արևելյան և հյուսիս-արևմտյան մասերում տարածքը ընդունում է բլրակային բնույթ: Շրջանի գլխավոր ջրային երակը հանդիսանում է Սելավ-Մաստարա գետը, որն ունի սեզոնային բնույթ և բացառապես սնվում է հալոցքային և անձրևային ջրերով: Գետը գործում է միայն ինտենսիվ ձնհալերի և վարար տեղումների ժամանակ: Այն սկիզբ է առնում Արագած լեռան հարավ-արևմտյան լանջից, դուրս է գալիս Արարատյան հարթավայր և թափվում է Սևջուր գետը:
Սելավ-Մաստարա գետն են թափվում բազմաթիվ` Բազմաբերդի, Թալիշ-Շամիրամի և այլ վտակներ: Նրանք նույնպես ունեն խիստ սեզոնային բնույթ:
3.1.4.2 Երկրաբանալիթոլոգիական կառուցվածքը
Մեծամորի երկրաբանական կառուցվածքում մասնակցում են վերին պլիոցենային և պլեյստոցենային բազալտները, տուֆերը և տուֆաբրեկչիաները, որոնք ծածույթների ու հոսքերի տեսքով տեղադրված են երրորդական հասակի նստվածքային հաստաշերտերի վրա և ծածկված են ավելի երիտասարդ ալյուվիալ-պրոլյուվիալ-դելյուվիալային նստվածքներով:
Քաղաքի տարածքում տարածված են չորրորդական հասակի ալյուվիալ-պրոլյուվիալ նստվածքները, մինչև 40 մ հզորությամբ, որոնց տակ բազալտային լավաներն և տուֆաավազներն են:
Ալյուվիալ-պրոլյուվիալ նստվածքների հաստաշերտում առանձնանում են հիմնականում հետևյալ տարատեսակները.
ա. կավավազներ
բ. ավազակավեր
գ. ավազներ
դ. կոպճամանրախճային նստվածքներ
Վերը նշված բոլոր տարատեսակները բնութագրվում են բարդ միահյուսվածքներով, շերտադարսմամբ, կամ էլ աստիճանաբար անցումով մի ֆացիալ տարատեսակից` մյուսին: Նրանք չունեն տարածական տեղադրման հաստատունություն և շերտերի հերթականության օրինաչափություն:
Հանդիպում են փոշենման, խտացված և սպիտակահողերի տիպի կավավազներ: Նրանք քիչ թե շատ պարունակում են մանրախիճ, կոպիճ և տարահատիկ ավազ: Սպիտակահողային կավավազները սուֆոզիոն անկայուն են: Խտության տեսակետից կավավազները փոփոխական են: Հանդիպում են պնդացած ենթաշերտեր, իսկ որոշ շերտեր գտնվում են փխրուն հոսուն վիճակում:
Ավազակավերի մեջ, կախված հատիկաչափական կազմից, առանձնանում են ծանր, միջին և թեթև տարատեսակները:
Բոլոր տարատեսակները հաճախ պարունակում են մանրախճի և կոպիճի միացություններ: Հաճախ հանդիպում են փոշենման ավազակավեր, որոնք անցնում են կավավազների, պարունակում են ավազների ենթաշերտեր և ոսպնյակներ: Ծանր ավազների շարքում հանդիպում են թեթև մոխրանման ավազներ: Որոշ ենթաշերտեր ներկայացված են մաքուր, լավ որակի ավազներով, իսկ որոշները վատ որակի են, ունեն փոշենման տարրերի խառնուրդներ կամ էլ մանրախճի և կոպիճի միացություններ, որոնց պարունակությունը տատանվում է մեծ սահմաններում:
Մանրախճակոպիճային նստվածքները խիստ տարբերվում են տարակազմությամբ: Խոշորահատիկ ֆրակցիան ներկայացված է տարբեր մեծության մանրախճով, մանր և միջին կոպիճով:
Հանդիպում է նաև խոշոր կոպիճ: Բեկորները կազմված են բազալտներից, տուֆերից, հազվադեպ խարամներից: Նրանք հիմնականում լավ հղկված են և ունեն կլոր ձև:
Լցանյութը ներկայացված է տարահատիկ ավազներով, կավավազով: Լցանյութի քանակը նույնպես տատանվում է մեծ սահմաններում, սովորաբար գրունտների ընդհանուր ծավալի 20-45%-ի չափով:
Մանրախճակոպիճային գոյացությունները պատկանում են խոշորաբեկորային գրունտներին:
Արմատական ապարներից շրջանում տարածված են բազալտները և տուֆերը: Բազալտները բնութագրվում են ինտենսիվ ճաքճքվածությամբ և հողմնահարմամբ: Տուֆերը և տուֆավազները քիչ խախտված են: Լավաների որոշ մասը մեծաբեկորային է:
3.1.4.3 Հիդրոերկրաբանական պայմանները
Մեծամորը հիդրոերկրաբանական տեսակետից գտնվում է Արարատյան արևելյան ջրավազանում: Ստորերկրյա ջրերը պատկանում են լճագետային գոյացություններին և ճաքճքված անդեզիտա-բազալտներին: Ստորերկրյա ջրերի սնուցումը իրականանում է հիմնականում Արագած սարի հարավային լանջերից հոսող գետերի ենթահունային ջրերի հաշվին, ինչպես նաև միջլավային ջրերի հոսքի միջոցով:
Ճնշումային հորիզոնը տեղադրված է 150-200 մ հասնող հավասար խորություններում, ունի բացասական ճնշում (հոսք):
Քաղաքի և շրջանի տարածքում հանդիպում են նաև գրունտային ջրեր: Նրանք պատկանում են ալյուվիալ-դելյուվիալ, պրոլյուվիալ նստվածքներին և սնվում են մակերևութային հոսքի, մթնոլորտային տեղումների, ենթահունային ջրերի և արտեզյան հորատանցքերի արտանետման ջրերից: Դրանք քաղաքի տարածքում հիմնականում հանդիպում են 6-7 մ խորը, իսկ տեղ-տեղ մինչև 5-5.5 մ (հավելված 4):
Գրունտային ջրերը առավելագույն մակարդակի հասնում են ապրիլ-մայիս ամիսներին, իսկ նվազագույնի` օգոստոս-նոյեմբեր ամիսներին:
3.1.4.4 Ինժեներաերկրաբանական շրջանացում
ՈՒսումնասիրվող տարածքը բաժանված է 2 ինժեներաերկրաբանական շրջանների, որոնք, իրենց հերթին, ունեն ենթաշրջաններ: Նրանց բնութագրերը տրվում են ինժեներաերկրաբանական քարտեզի վրա (հավելված 2):
Ստորև բերվում է այդ շրջանների բնութագրերը:
I շրջան
Տվյալ շրջանի մեջ է մտնում այն տարածքը, որը հատուկ ինժեներային նախապատրաստում չի պահանջում: Դա հիմնականում գոյություն ունեցող քաղաքի տարածքն է ներկայացված ալյուվիալ հարթավայրով, չնչին, բավական հավասարաչափ թեքությամբ` հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևմուտք:
Ներկայացված է կավավազներով, ավազակավերով, տարահատիկ ավազներով, մանրախճակոպճային գրունտներով: Հաստաշերտի հզորությունը 20 մ-ից մեծ է: Գրունտային ջրերը հիմնականում հանդիպում են 7 մ-ից խորը, տեղ-տեղ (հատկապես հարավ-արևմտյան մասում) 5-ից մինչև 5.5 մ:
II շրջան
Երկրորդ շրջանում ընդգրկված են այն տարածքները, որտեղ պահանջվում է ինժեներական նախապատրաստում: Ըստ լիթոլոգիական հատկանիշների երկրորդ շրջանը բաժանվում է 3 ենթաշրջանների.
II-ա ենթաշրջանը գտնվում է քաղաքի հարավ-արևելյան մասում, ընդգրկում է արդյունաբերական շրջանի մի մասը: ՈՒնի հարթ լանջերով բլրոտ ռելիեֆ: Կազմված է բազալտներից, ծածկված մեծաբեկորափլվածքային խճային գրունտներով, կավավազասպիտակահողային գրունտներով: Տեղ-տեղ մերկանում են արմատական բազալտները: Ծածկույթային գրունտների հզորությունը 0.3-6 մ և ավելի է:
Սպիտակահողային կավավազների հզորությունը փոքր է: Արմատական տեղադրման բազալտներն ունեն մեծաբեկորային առանձնացումներ: Մեծաբեկորների միջև գոյություն ունեցող ճեղքերը լցված են սպիտակահողախճային նյութով: Գրունտային ջրերը մինչև 7 մ խորությունը չեն հանդիպում:
II-բ ենթաշրջանը գտնվում է քաղաքի հարավ-արևելյան մասի եզրամասում: Ենթաշրջանի մակերեսը հիմնականում հարթ է, արևելյան մասում թեթևակի բլրացած:
Տարածքը կազմված է ավազակավերով, սպիտակահողային կավավազներով և խճավազով, պնդացած կավավազով անհամասեռ խճաբեկորային և կոպիճամանրախճային գրունտներով: Գերակշռում են խճաբեկորային գրունտները կավավազային և ավազաքարային լցանյութով ու մեծաբեկորներով: Հզորությունը` մինչև 6 մ և ավելի:
Կավավազը սպիտակահողային տիպի է հիմնականում թույլ հզորության (1-3 մ): Թրջվելու դեպքում սպիտակահողային կավավազները ցուցաբերում են նստվածքային հատկություններ և որպես հիմնային գրունտներ նրանք չեն երաշխավորվում: Գրունտային ջրերը 5 մ-ից, տեղ-տեղ 10 մ-ից խորն են:
Ինժեներական նախապատրաստումը - մակերևութային ջրերի հեռացում` հաշվի առնելով սպիտակահողային և պնդացած կավավազաների հատկությունները, և ուղղահայաց նախագծում:
II-գ ենթաշրջանը ընդգրկում է կառուցապատումից ազատ տարածքը, որը գտնվում է քաղաքից հյուսիս և հյուսիս-արևելք:
Ենթաշրջանը իրենից ներկայացնում է հրաբխային հարթ սարահարթ: Հյուսիս-արևմտյան և հարավային մասերում ընդունում է բլրաձև բնույթ, բլուրները ծածկված են մեծաբեկորային էլյուվիալ նստվածքներով: Ենթաշրջանի տարածքը կտրատված է բազմաթիվ մանր ձորակներով:
Տարածքը ծածկված է շինարարական աղբով: Ենթաշրջանը կազմված է տուֆերով, տուֆավազներով, անդեզիտներով, անդեզիտա-դացիտներով, որոնք ծածկված են գլաքարակոպիճային նստվածքներով, ավազակավավազային ու մանրախճային գրունտներով և կավավազային ու ավազակավային լցանյութով: Ծածկույթային գրունտի հզորությունը 0.3-6 մ և ավելի է: Տեղ-տեղ ծածկույթային գրունտը բացակայում է և մերկանում են տուֆերը: Գրունտային ջրերը 6 մ-ից խորն են:
Ինժեներական նախապատրաստումը-մակերես դուրս եկող ստորգետնյա աղի ջրերի կարգավորում, ուղղահայաց նախագծում:
Կցված սխեմատիկ ինժեներաերկրաբանական քարտեզը և ինժեներաերկրաբանական նկարգրությունը կազմվել են ֆոնդային նյութերի և արխիվային նյութերի հիման վրա:
Տեղամասերի շահագործման դեպքում անհրաժեշտ է անցկացնել հատուկ ինժեներաերկրաբանական հետազննումներ:
3.1.4.5 Գրունտների ֆիզիկամեխանիկական հատկությունները
Կատարված ինժեներաերկրաբանական հետազոտություններով հայտնաբերվել են գրունտների հետևյալ տիպեր`
1. Շինարարական և արտադրական թափոններ
2. Տարահատիկ ավազներ
3. Կավավազ ամուր
4. Գլաքարակոպիճային նստվածքներ ավազաքարային, կավավազային լցանյութով
5. Բազալտի և տուֆի մեծաբեկորներ, խիճ և խճավազ, կավավազային լցանյութով
6. Ավազակավ ծանր
7. Հրաբխային տուֆ
8. Հրաբխային խարամ
9. Անդեզիտա-բազալտ
Ըստ ֆոնդային նյութերի, և դաշտային հետազոտությունների արդյունքների, գրուտների լաբորատոր հետազոտությունների տվյալներից ստորև բերվում է որոշ տարածված գրունտների ֆիզիկամեխանիկական բնութագրերը.
Գրունտների ֆիզիկամեխանիկական ցուցանիշների
Աղյուսակ 3.1.4.5-1
._______________________________________________________________
|Հ/Հ|Նմու-|Փոր- |Նմուշի |Հատիկաչափական կազմը, % (միավորի |
| |շի |վածքի |վերցման | չափը միլիմետրով) |
| |լաբո-|անվա- |խորու- |__________________________________|
| |րատոր|նումը |թյունը, մ|>10 |10-2|2-1|1- |0.5-|0.25-|< 0.1|
| |հա- |և | | | | |0.5|0.25|0.10 | |
| |մարը |լաբորա-| | | | | | | | |
| | |տոր N | | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|1 |155 |հոր. 4 |0.0-2.3 |55.3| 3.8|1.1|1.2|2.4 |3.9 |32.3 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|2 |156 |հոր. 4 |0.0-1.0 |57.0| 7.5|1.3|1.3|3.4 |4.7 |17.8 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|3 |157 |հոր. 8 |0.0-2.2 |51.8| 5.5|2.7|1.7|2.8 |3.8 |31.7 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|4 |158 |հոր. 28|2.3-10.0 |51.0|11.8|4.4|2.7|2.2 |3.9 |24.0 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|5 |159 |հոր. 28|2.6-5.2 |52.6| 6.6|3.0|1.8|4.5 |8.0 |23.5 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|6 |160 |հոր. 30|1.0 |51.4|11.1|3.0|1.8|4.3 |6.3 |22.1 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|7 |161 |հոր. 33|1.0 |50.9|13.5|1.8|1.8|4.9 |8.1 |20.8 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|8 |162 |հոր. 36|1.0 |51.4| 5.0|1.2|1.6|4.8 |8.5 |27.5 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|9 |163 |հոր. 48|1.0 |53.7| 7.7|3.2|1.8|5.2 |7.5 |24.9 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|10 |164 |հոր. 54|1.0-6.0 |50.5| 6.1|2.3|2.2|2.6 |6.6 |29.7 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|11 |165 |հոր. 56|3.5 |55.6| 6.7|2.1|1.4|3.7 |5.9 |24.6 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|12 |166 |հոր. 57|4.5-5.0 |54.0|11.9|5.9|3.7|6.4 |8.3 |19.8 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|13 |167 |հոր. 34|6.0-6.8 |52.2|10.3|4.6|3.1|5.4 |6.2 |18.2 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|14 |168 |հոր. 34|7.0-8.0 |76.2| 5.1|2.0|1.5|2.2 |2.4 |10.6 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|15 |169 |հոր. 34|8.0-9.0 |53.6|10.3|2.8|1.9|4.9 |3.9 |25.4 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|16 |170 |հոր. 34|9.0-9.5 |62.4|10.3|6.1|3.6|3.9 |3.5 |10.2 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|17 |171 |հոր. 34|10.0-11.0|58.3| 8.7|3.5|2.1|4.8 |5.6 |17.0 |
._______________________________________________________________
.____ __________________________________________________________________.
|Հ/Հ| |Գումարային հատիկաչափական կազմը, % |Առանձգականության |Խոնավու-|
| | |Ֆրակցիայի անվանումը |սահմանը միավոր |թյունը |
| | | |մասերով |միավոր |
| | |__________________________________|_____________________|մասերով |
| | |Կոպիճ |Մանրախիճ|Ավազային|> 0.1 մմ|Վերին|Ստորին|Առանձգա-| |
| | |խճային,|խճավա- |2-0.1 մմ| | | |կանու- | |
| | |> 10 մմ|զային | | | | |թյան | |
| | | |10-2 մմ | | | | |թիվը | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|1 | | 12 | 13 | 14 | 15 |16 | 17 | 18 | 19 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|1 | |55.3 | 3.8 | 8.6 |32.3 |0.33 |0.24 |0.07 | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|2 | |57.0 | 7.5 |17.7 |17.8 |0.27 |0.24 |0.03 | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|3 | |51.8 | 5.5 |11.0 |33.7 |0.37 |0.29 |0.08 | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|4 | |51.0 |11.8 |13.2 |24.0 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|5 | |52.6 | 6.6 |17.3 |23.5 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|6 | |51.4 |11.1 |15.4 |22.1 | | | | 7.4 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|7 | |50.9 |13.5 |14.8 |20.8 | | | | 9.2 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|8 | |51.4 | 5.0 |16.1 |27.5 | | | |12.3 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|9 | |53.7 | 7.7 |17.7 |21.9 | | | | 5.7 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|10 | |50.5 | 6.1 |13.7 |29.7 | | | |10.5 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|11 | |55.6 | 6.7 |13.1 |24.6 | | | | 9.0 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|12 | |54.0 |11.9 |24.3 |19.8 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|13 | |52.2 |10.3 |19.3 |18.2 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|14 | |76.2 | 5.1 | 8.2 |10.6 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|15 | |53.6 |10.3 |10.7 |25.4 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|16 | |62.4 |10.3 |17.1 |10.2 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|17 | |58.3 | 8.7 |16.0 |17.0 | | | | |
.____ __________________________________________________________________.
Գրունտների ֆիզիկա-մեխանիկական ցուցանիշների
Աղյուսակ 3.1.4.5-2
._________________________________________________________________________.
|1 Ծավալային քաշը|Տեսա-|Ծ |Հ |Կ |Հ |ՈՒ|ՈՒ|Ն |Կ |Ա |Հ |Ca|Բնա- |Ապարի |
| գ/սմ3 |կարար|ա |ա |ա |ա |ռ |ռ |ս |ո |ր |ե |CO|կան |անվանումը |
|________________|կշիռը|կ |գ |զ |ր |չ |չ |տ |ր |ա |շ |3,|թեքու|ըստ հծՌկ |
|Փխ- |Խիտ | |գ/սմ3|ո |ե |մ |ա |մ |մ |ո |ու|գ |տ |% |թյան |11-15 |
|րուն |կա | | |տ |ց |ու|բ |ա |ա |մ |ս | | | |ան- | |
|կա- |ռուց-| | |կ |վ |թ |ե |ն |ն |ը |տ |և |լ | |կյու-| |
|ռուց-|վածքի| | |ե |ա |յ |ր | | | |ն | |ու| |նը, | |
|ված- | | | |ն |ծ |ու|ա |խ |ճ | |ե |մ |ծ | |աստի-| |
|քի | | | |ու|ու|ն |կ |ո |ն | |ր |ի |վ | |ճան | |
| | | | |թ |թ |ը |ա |ն |շ | |ը |ջ |ո | |_____| |
| | | | |յ |յ | |ն |ա |ու| | |ի |ղ | |Չ |Խ | |
| | | | |ա |ա | | |վ |մ | |շ |ն | | |ո |ո | |
| | | | |ն |ն | |ու|ու|ը | |ի | |ա | |ր |ն | |
| | | | | | | |ռ |թ | | |կ |լ |ղ | | |ա | |
| | | | |գ |գ | |չ |յ | | |ա |ու|ե | |գ |վ | |
| | | | |ո |ո | |վ |ու| | |ց |ծ |ր | |ր | | |
| | | | |ր |ր | |ա |ն | | |մ |վ |ի | |ու|գ | |
| | | | |ծ |ծ | |ծ |ը,| | |ա |ո | | |ն |ր | |
| | | | |ա |ա | |ու| | | |ն |ղ |պ | |տ |ու| |
| | | | |կ |կ | |թ |մ | | | | |ա | |ի |ն | |
| | | | |ի |ի | |յ |ի | | |ժ |ա |ր | | |տ | |
| | | | |ց |ց | |ու|ա | | |ա |ղ |ու| | |ի | |
| | | | |ը |ը | |ն |վ | | |մ |ե |ն | | | | |
| | | | | | | |ը |ո | | |ա |ր |ա | | | | |
| | | | | | | | |ր | | |ն |ի |կ | | | | |
| | | | | | | | |մ | | |ա | |ու| | | | |
| | | | | | | | |ա | | |կ,|մ |թ | | | | |
| | | | | | | | |ս | | |% |ի |յ | | | | |
| | | | | | | | |ր | | | |ն |ու| | | | |
| | | | | | | | |ո | | | |ի |ն | | | | |
| | | | | | | | |վ | | | |մ |ը | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ա | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |լ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |գ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ու| | | | | |
| | | | | | | | | | | | |մ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ա | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ր | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ա | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |յ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ի | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ն | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |պ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ա | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ր | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ու| | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ն | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ա | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |կ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ու| | | | | |
| | | | | | | | | | | | |թ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |յ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ու| | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ն | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |%,| | | | | |
| | | | | | | | | | | | |կ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ա | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |խ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |վ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ա | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ծ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |խ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ի | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ս | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |տ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |չ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ո | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ր | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |գ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ր | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ու| | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ն | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |տ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ի | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |զ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ա | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ն | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |գ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |վ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ա | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ծ | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ի | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |ց | | | | | |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|20 | 21 | 22 | 23 |24|25|26|27|28|29|30|31|32|33|34|35|36| 37 |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.43 |1.62 | |2.62 | | | | | | | | | | | | | |Կոպճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |ավազա- |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |կավայիՆ |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |լցանյութով |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.10 |1.35 | |2.61 | | | | | | | | | | | | | |Կոպճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |ավազա- |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |կավայիՆ |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |լցանյութով |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.25 |- | |2.63 | | | | | | | | | | | | | |Կոպճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |ավազա- |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |կավայիՆ |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |լցանյութով |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.40 |1.61 | |2.67 | | | | | | | | | | | | | |Կոպճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.55 |1.73 | |2.67 | | | | | | | | | | | | | |Կոպճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
| | |1.52| | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
| | |1.32| | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
| | |1.86| | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
| | |1.78| | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
| | |1.86| | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
| | |1.85| | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.40 |1.62 | |2.66 | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.50 |1.72 | |2.66 | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.65 |1.77 | |2.69 | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.25 |1.40 | |2.67 | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
|_____|_____|____|_____|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|__|___________|
|1.80 |2.00 | |2.65 | | | | | | | | | | | | | |Խճային |
| | | | | | | | | | | | | | | | | |գրունտ |
._________________________________________________________________________.
Գրունտների ֆիզիկա-մեխանիկական ցուցանիշների
Աղյուսակ 3.1.4.5-3
._________________________________________________________________
|Հ/Հ|Նմու-|Փոր- |Նմուշի |Հատիկաչափական կազմը, % (միավորի |
| |շի |վածքի |վերցման | չափը միլիմետրով) |
| |լաբո-|անվա- |խորու- |____________________________________|
| |րատոր|նումը |թյունը, մ|>10 |10-2|2-1 |1- |0.5-|0.25-|< 0.1|
| |համա-|և | | | | |0.5 |0.25|0.10 | |
| |րը |լաբորա-| | | | | | | | |
| | |տոր | | | | | | | | |
| | |համարը | | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|1 |847 |հոր.6 |5.0-5.6 |16.1|12.8|8.5 | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|2 |848 |հոր. 6 |5.6-6.0 |20.3|10.7|5.6 | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|3 |849 |հոր. 22|1.5-2.0 |51.0|15.8|5.5 | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|4 |850 |հոր. 22|3.5-4.0 |41.9|12.6|5.5 |2.3 |11.3|10.8 |15.6 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|5 |851 |հոր. 22|5.5-6.0 |35.5|9.6 |4.9 |3.5 |13.8|13.7 |19.0 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|6 |852 |հոր. 21|1.2-1.5 |0.5 |6.3 |5.6 |4.7 |16.5|21.5 |44.9 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|7 |853 |հոր. 21|2.0-2.3 |2.0 |2.9 |2.3 | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|8 |854 |հոր. 21|3.0-3.3 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|9 |855 |հոր. 21|3.8-4.0 |1.0 |3.4 |5.2 |1.8 |50.1|13.2 |25.3 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|10 |856 |հոր. 21|4.0-4.2 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|11 |857 |հոր. 21|4.5-4.7 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|12 |858 |հոր. 21|5.0-5.3 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|13 |859 |հոր. 21|5.5-5.8 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|14 |860 |հոր. 21|6.0-6.3 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|15 |861 |հոր. 21|6.5-6.8 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|16 |862 |հոր. 24|4.0-4.3 |13.5|17.8|17.4|5.7 |15.4|18.6 |11.6 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|17 |863 |հոր. 24|5.0-5.2 |5.7 |12.5|13.9|7.9 |18.3|14.0 |27.7 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|18 |864 |հոր. 24|6.0-6.2 |- |- |- |22.0|30.0|23.3 |24.7 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|19 |865 |հոր. 24|8.0-8.3 |- |10.6|15.3|10.4|23.5|14.4 |25.9 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|20 |866 |հոր. 24|11.0-11.2|- |7.2 |10.5|7.7 |18.5|17.1 |39.0 |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|21 |886 |հոր. 27|2.0-2.2 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|22 |887 |հոր. 27|2.3-2.4 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|23 |888 |հոր. 27|2.8-3.0 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|24 |889 |հոր. 27|3.2-3.4 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|25 |890 |հոր. 27|3.4-3.6 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|26 |891 |հոր. 27|4.8-5.0 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|27 |892 |հոր. 27|5.2-5.4 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|28 |894 |հոր. 27|5.9-6.0 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|29 |895 |հոր. 27|6.2-6.3 |12.4|17.1|6.5 | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|30 |896 |հոր. 27|6.5-6.7 | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|____|____|____|_____|_____|
|31 |897 |հոր. 27|7.0-7.2 | | | | | | | |
._________________________________________________________________
.____ __________________________________________________________________.
|Հ/Հ| |Գումարային հատիկաչափական կազմը, % |Առանձգականության |Խոնավու-|
| | |Ֆրակցիայի անվանումը |սահմանը միավոր |թյունը |
| | | |մասերով |միավոր |
| | |__________________________________|_____________________|մասերով |
| | |Կոպիճ |Մանրախիճ|Ավազային|> 0.1 մմ|Վերին|Ստորին|Առանձգա-| |
| | |խճային,|խճավազա-|2-0.1 մմ| | | |կանու- | |
| | |> 10 մմ|յին | | | | |թյան | |
| | | |10-2 մմ | | | | |թիվը | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|1 | | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|1 | | | | | |0.32 | 0.19| 0.13| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|2 | | | | | |0.37 | 0.31| 0.06| |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|3 | | | | | | առանձգական չէ | |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|4 | | | | | | առանձգական չէ | |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|5 | | | | | | առանձգական չէ | |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|6 | | | | | | առանձգական չէ | |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|7 | | | | | |0.21 | 0.19| 0.02| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|8 | | | | | |0.27 | 0.23| 0.04| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|9 | | | | | |0.18 | 0.15| 0.03| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|10 | | | | | |0.34 | 0.27| 0.07| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|11 | | | | | |0.24 | 0.20| 0.04| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|12 | | | | | |0.23 | 0.21| 0.02| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|13 | | | | | |0.26 | 0.20| 0.06| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|14 | | | | | |0.25 | 0.22| 0.03| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|15 | | | | | |0.27 | 0.21| 0.06| |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|16 | | | | | |առանձգական չէ | |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|17 | | | | | |առանձգական չէ | |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|18 | | | | | |առանձգական չէ | |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|19 | | | | | |առանձգական չէ | |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|20 | | | | | |առանձգական չէ | |
|___| |_______|________|________|________|_____________________|________|
|21 | | | | | |0.21 | 0.17| 0.04| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|22 | | | | | |0.27 | 0.22| 0.05| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|23 | | | | | |0.31 | 0.24| 0.07| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|24 | | | | | |0.32 | 0.27| 0.05| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|25 | | | | | |0.30 | 0.23| 0.07| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|26 | | | | | |0.47 | 0.34| 0.13| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|27 | | | | | |0.65 | 0.37| 0.28| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|28 | | | | | |0.29 | 0.23| 0.06| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|29 | | | | | |0.29 | 0.25| 0.04| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|30 | | | | | |0.32 | 0.25| 0.07| |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|31 | | | | | |0.36 | 0.28| 0.08| |
.____ __________________________________________________________________.
Գրունտների ֆիզիկա-մեխանիկական ցուցանիշների
Աղյուսակ 3.1.4.5-4
.__________________________________________________________________________
|Ծավալային |Տեսա-|Ծա- |Ծա- |Հա- |Կազ-|Հարա|ՈՒռչ|ՈՒ|Ն |Կո- |աղե-|Հեշտ|CaCO|
|կշիռը գ/սմ3|կարար|կոտ-|կոտ-|գեց-|մու-|բերա|ման |ռ |ս |րուս|րի |լուծ|3, %|
|___________|կշիռը|կե- |կե- |վա- |թյու|կան |խոնա|չ |տ |ները|մինի|վող | |
|Բնա- |Գրուն|գ/սմ3|նութ|նութ|ծու-|նը |ուռչ|վու-|մ |ո |շի- |մալ |աղե-| |
|կան |տի | |յու-|յու-|թյան| |վա- |թյու|ա |մ |կաց-|գու-|րի | |
|կա- |կմաղ-| |նը, |թյան|գոր-| |ծու |նը, |ն |ը |ման |մարա|պա- | |
|ռուց-|քը | |% |գոր-|ծակի| |թյու|միա-| | |ժամա|յին |րու-| |
|ված- | | | |ծակի|ցը | |նը |վոր |ճ | |նակ,|պա- |նա- | |
|քի և | | | |ցը | | | |մասե|ն | |% |րու-|կութ| |
|խոնա-| | | | | | | |րով |շ | | |նա- |յու-| |
|վու- | | | | | | | | |ու| | |կութ|նը | |
|թյան | | | | | | | | |մ | | |յուն| | |
|գրուն| | | | | | | | |ը | | |%, | | |
|տի | | | | | | | | | | | |կախ | | |
| | | | | | | | | | | | |ված | | |
| | | | | | | | | | | | |խիստ| | |
| | | | | | | | | | | | |չոր | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |29|30| 31 | 32 | 33 | 34 |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.64 |1.31 | 2.60|49.6|0.98|0.66|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.91 |1.63 | 2.70|39.6|0.66|0.70|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.83 |1.61 | 2.70|40.4|0.68|0.56|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.87 |1.58 | 2.71|41.7|0.72|0.68|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.94 |1.69 | 2.71|37.6|0.60|0.68|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.79 |1.49 | 2.67|44.2|0.79|0.68|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.84 |1.51 | 2.74|44.9|0.81|0.74|0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.81 |1.45 | 2.75|47.3|0.90|0.76|0.04| | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.86 |1.52 | 2.75|44.7|0.81|0.75|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.83 |1.48 | 2.76|47.8|0.89|0.74|0.04| | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.65 |1.25 | 2.82|55.7|1.26|0.72|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.79 |1.35 | 2.83|52.3|1.10|0.85|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.91 |1.55 | 2.75|37.3|0.77|0.82|0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.96 |1.62 | 2.77|41.5|0.71|0.82|<0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.84 |1.39 | 2.78|49.6|0.99|0.90|1.0 | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|____|__|__|____|____|____|____|
|1.81 |1.38 | 2.77|50.2|1.01|0.85|0.38| | | | | | | | |
.__________________________________________________________________________
__________________________________.
|Բնական |Ապարի անվանումը ըստ |
|թեքության | հծՌկ 11-15 |
|անկյունը, | |
|աստիճան | |
|__________| |
|Չոր | | |
|գրուն-| | |
|տի | | |
|______|___|______________________|
| 35 | 36| 37 |
|______|___|______________________|
| | |Ավազակավ խճային |
|______|___|______________________|
| | |Կավավազ խճային |
|______|___|______________________|
| | |Խճային գրունտ |
|______|___|______________________|
| | |Խճավազային գրունտ |
|______|___|______________________|
| 42| 27|Մանրախճային ավազ |
|______|___|______________________|
| 41| 28|Փոշենման ավազ |
|______|___|______________________|
| | |Կավավազ |
|______|___|______________________|
| | |____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | | Մանրախճային ավազ |
|______|___|______________________|
| | |Ավազ միջին խոշորության|
|______|___|______________________|
| | |Ավազ մանր |
|______|___|______________________|
| | |Ավազ միջին խոշորության|
|______|___|______________________|
| | |Փոշենման ավազ |
|______|___|______________________|
| | |Կավավազ |
|______|___|______________________|
| | |_____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |Կավավազ |
|______|___|______________________|
| | |_____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |_____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |Ավազակավ |
|______|___|______________________|
| | |Կավ |
|______|___|______________________|
| | |Կավավազ |
|______|___|______________________|
| | |_____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |_____»______»_____ |
|______|___|______________________|
| | |Ավազակավ |
__________________________________.
3.1.4.6 Ակտիվ խզվածքները և սեյսմատեկտոնական պայմանները
Համաձայն ՀՀՇՆ II-6.02-2006 նորմերի Մեծամոր քաղաքի տարածքը գտնվում է Mmax = 6.6 մեծությամբ Սարդարապատի ակտիվ խզվածքից 10 կմ հեռավորության վրա և ունի 0.4 g x 1.2 = 0.48 արժեք:
Սակայն Սարդարապատի և Բալիկգյոլ-Թավրիզի ակտիվ խզվածքների համար կատարված գրունտի առավելագույն արագացման հաշվարկները թույլ են տալիս Մեծամորի տարածքի գրունտի առավելագույն արագացումը գնահատել 0.34 g: Մենք ընդունում ենք գրունտի առավելագույն արագացման առավել կոնսերվատիվ արժեքը, ըստ ՀՀՇՆ II-6.02-2006 նորմերի Մեծամորի տարածքը գնահատում ենք 0.48 g:
Մեծամորի տարածքի սեյսմիկ վտանգի հաշվարկի համար հիմք է ընդունվել ՀՀՇՆ II-2-94 «Սեյսմակայուն Շինարարություն Նախագծման Նորմեր» նորմատիվային փաստաթղթում ներկայացված սեյսմիկ գոտեվորման քարտեզը, ըստ որի ուսումնասիրվող տարածքը գտնվում է երրորդ սեյսմիկ գոտու մեջ: Այդ գոտուն համապատասխանում է 0.4 g հորիզոնական արագացման արժեքը: Համաձայն (ՀՀ ՇՆ II - 6.02.06) նորմերի, հաշվի առնելով Սարդարապատի խզվածքից Մեծամոր քաղաքի 10 կմ հեռավորության վրա գտնվելու հանգամանքը, վերջնական հաշվարկներում օգտագործվել է 0.4 g
Աղյուսակ 3.1.4.6-1
._________________________________________________.
|Օգտագործված հաշվարկների |Սարդարապատի|Բալիկգյոլ-|
|բանաձևերի անվանումները |խզվածք |Թավրիզի |
| |M=6.6, |խզվածք |
| |h=15 կմ, |M=7.7, |
| |R=8.5 կմ |h=15 կմ, |
| | |R=51 կմ |
|__________________________|___________|__________|
|Բուռ-1993 | 0.27 | 0.14 |
|__________________________|___________|__________|
|Սմիթ-2000 | 0.36 | 0.19 |
|__________________________|___________|__________|
|Ռամազի և Սչենկ-1998 | 0.44 | 0.11 |
|__________________________|___________|__________|
|Ամբրասեյս-2005 | 0.28 | 0.15 |
|__________________________|___________|__________|
|Քեմփբլ և Բոզորգիա-1997 | 0.48 | 0.37 |
|__________________________|___________|__________|
|Տենտո-1992 | 0.31 | 0.09 |
|__________________________|___________|__________|
|Ջոյներ-Բուռ-1993; Մոդել-2 | 0.26 | 0.12 |
|__________________________|___________|__________|
|Ջոյներ-Բուռ -1993; Մոդել-1| 0.27 | 0.20 |
|__________________________|___________|__________|
|Միջին արժեքը | 0.34 | 0.18 |
._________________________________________________.
x1.2 x 0.48 g արագացման ելակետային արժեքը:
3.1.4.7 Ելակետային սեյսմիկ վտանգի գնահատում
3.1.4.7.1 Գրունտային պայմանների ազդեցությունը սեյսմիկ վտանգի վրա
Ինչպես հայտնի է, տարածքների սեյսմիկ վտանգի վրա զգալի ազդեցություն են թողնում տեղի գրունտային պայմանները: Գրունտների տատանման ինտենսիվության փոփոխությունը գրունտային պայմաններից կախված, որոշվում է հիմնականում շերտերի հզորությամբ, նրանց ֆիզիկա-մեխանիկական և առանձգական հատկություններով, ինչպես նաև գրունտային ջրերի մակարդակով:
Գրունտների առանձգական հատկություններից կախված սպասվող մաքսիմալ հորիզոնական արագացումները հաշվարկելու համար իրականացվել են գործիքային գրանցումներ գրունտների առանձին շերտերում, առանձգական ալիքների տարածման արագությունները որոշելու նպատակով: Սեյսմիկ զոնդավորման կետերի տեղադիրքը ներկայացված է փաստացի նյութերի քարտեզի վրա (գրաֆիկական հավելված 1):
3.1.4.7.2 Գործիքային գրանցումներ
Գործիքային գրանցումներն իրականացվել են 160 կետերում, Մեծամոր քաղաքի գլխավոր հատակագծի սահմաններում: Սեյսմիկ տվիչների միջև հեռավորությունն ընտրվել է այնպես, որ գրանցումներն ընդգրկեն տարածքի բոլոր շերտախմբերը:
Գրանցումներն իրականացվել են հՁհ-24Հ թվային սեյսմիկ կայանի օգնությամբ: Սեյսմիկ կայանը հնարավորություն է տալիս աշխատել ցանկացած իմպուլսային հարվածող սարքերի հետ: Կայանի աշխատանքի հիմքում դրված է թույլ ցնցումների գրանցման և նրանց գումարման մոտեցումը, որի արդյունքում թույլ ցնցումները ուժեղացվում են: Սեյսմիկ ալիքների գրանցման համար օգտագործվել են «CB-20» տիպի սեյսմատվիչներ:
Կիրառվել է բեկված ալիքների գրանցման եղանակը: Սեյսմատվիչների միջև հեռավորությունը եղել է 2 մ, ծայրակետերի սեյսմատվիչների միջև եղած հեռավորությունը 22 մ, որը հնարավորություն է տվել մանրամասն ուսումնասիրել երկրաբանական կտրվածքը ներկայացված հորատանցքերի ամբողջ կտրվածքով: Սեյսմիկ ալիքները հարուցվել են 20 կիլոգրամանոց հարվածային մուրճի օգնությամբ:
Գործիքային գրանցումներով ստացված սեյսմոգրամաների մշակման արդյունքներով տարածքի 160 կետերի համար կառուցված գոդոգրաֆներով որոշվել են շերտերում առանձգական ալիքների տարածման արագությունները: Հաշվարկվել են նաև առանձգական ալիքների տարածման միջին արագությունները: Արդյունքները օգտագործվել են սպասվող մաքսիմալ հորիզոնական արագացումների հաշվարկներում:
Հաշվարկներն իրականացվել են հետևյալ բանաձևով`
______ ______
/2 2 /2 2
lg(a)=0.11xI-0.51-lg\/(R+h ) - 0.0027 \/(R+h ) (1),
որտեղ` I- ն ինտենսիվությունն է բալերով
a-ն հորիզոնական արագացումն է g- ի մասերով
R- ը էպիկենտրոնային հեռավորությունն է կմ-ով
հ- ը հիպոկենտրոնի խորությունն է կմ-ով
Գրունտային պայմաններից կախված սեյսմիկ բալականության փոփոխության մեծությունը գնահատվել է սեյսմիկ կոշտությունների մեթոդով:
Հաշվարկներն իրականացվել են հետևյալ բանաձևով`
/\I0=1.67 log (V0p0/Vipi), (2)
որտեղ` V0p0 - էտալոնային գրունտի ակուստիկ կոշտությունն է;
Vipi - ուսումնասիրվող գրունտի ակուստիկ կոշտությունն է;
Գրունտային ջրերի հաշվին սեյսմիկ ազդեցության ուժգնության փոփոխությունը բալերով գնահատվել է բանաձև 3-ով`
/\Iգ.ջ. = e-0.04h, (3)
որտեղ` h - գրունտային ջրերի տեղադրման խորությունն է գետնի մակերեսից հաշված:
Սեյսմիկ ազդեցության ուժգնության ընդհանուր փոփոխությունը բալերով հաշվարկվել է հետևյալ բանաձևով`
/\I=(I0+/\Iգ.ջ., (4)
Հաշվարկների համար, որպես էտալոնային ընդունվել են այն գրունտները, որոնց միջին խտությունը կազմում է (=1.75 գ/սմ3, երկայնական ալիքների տարածման միջին արագությունը` Vp=650 մ/վրկ, ակուստիկ կոշտությունը` V0p0=1050:
Այսպիսով, ելակետային սեյսմիկ ազդեցության ուժգնությունը բալերով հաշվարկվել է բանաձև 5-ով`
I = /\I+I0, (5)
Սպասվող առավելագույն հորիզոնական արագացումների հաշվարկների համար տարածքի ելակետային սեյսմիկ վտանգը գնահատվել է 0.48 g:
Հաշվարկների արդյունքները ներկայացված են աղյուսակ 3.1.4.7.2-1-ում:
Աղյուսակ 3.1.4.7.2-1
.______________________________________.
|2 N-C3| V1| V2 | h1 | h2 |V[][] |/\g |
|______|___|____|____|_____|______|____|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-1 |130|1000|2.63|27.37|630 |0.47|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-2 |285|1000|3.73|26.27|762 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-3 |273|1384|1.76|28.24|980 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-4 |235|1555|2.58|27.42|1049 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-5 |172|1111|3.89|26.11|793 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-6 |185|1000|3.73|26.27|762 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-7 |122|888 |2.32|27.68|721 |0.45|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-8 |253|1300|1.78|28.22|900 |0.38|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-9 |172|1111|3.89|26.11|793 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-10 |185|1100|3.73|26.27|760 |0.44|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-11 |250|1200|0.81|29.19|1088 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-12 |205|1333|0.92|29.08|980 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-13 |200|1200|1.69|28.31|936 |0.38|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-14 |181|857 |1.61|28.39|714 |0.45|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-15 |195|1000|3.28|26.72|689 |0.46|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-16 |183|1230|2.58|27.42|824 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-17 |150|1200|4.05|25.95|793 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-18 |195|1000|3.28|26.72|689 |0.45|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-19 |380|1500|3.86|26.14|1088 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-20 |375|1200|3.62|26.38|948 |0.38|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-21 |143|1250|4.11|25.89|798 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-22 |138|1666|5.20|24.80|817 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-23 |285|2000|4.33|25.67|1070 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-24 |250|1200|0.81|29.19|1088 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-25 |260|1220|1.21|28.80|1088 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-26 |105|1333|0.92|29.08|980 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-27 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-28 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-29 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-30 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-31 |200|1200|1.69|28.31|936 |0.38|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-32 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-33 |243|1250|4.11|25.89|798 |0.32|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-34 |140|1000|3.91|26.09|708 |0.45|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-35 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-36 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-37 |180|1200|3.60|26.40|953 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-38 |185|1272|3.18|26.82|930 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|3 N-C3| V1| V2 | h1 | h2 |V[][] |/\g |
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-39 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-40 |375|1200|3.62|26.38|948 |0.38|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-41 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-42 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-43 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-44 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-45 |122|1000|0.80|29.20|915 |0.40|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-46 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-47 |363|1600|2.38|27.62|1259 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-48 |122|1125|1.64|28.36|921 |0.40|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-49 |107|1272|2.35|27.65|1021 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-50 |333|1142|2.22|27.78|968 |0.38|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-51 |200|1500|2.62|27.38|956 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-52 |153|1384|1.79|28.21|935 |0.44|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-53 |266|1333|1.63|28.37|1094 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-54 |200|1285|1.71|28.29|982 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-55 |113|1250|3.55|26.45|1008 |0.45|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-56 |173|1454|2.66|27.34|877 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-57 |133|1230|1.79|28.21|824 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-58 |101|1058|1.68|28.32|832 |0.48|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-59 |100|1000|2.20|27.80|854 |0.47|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-60 |133|941 |2.07|27.93|836 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-61 |122|1058|2.42|27.58|811 |0.47|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-62 |107|1230|2.32|27.68|998 |0.47|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-63 |126|1076|3.02|26.98|851 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-64 |125|1090|3.06|26.94|846 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-65 |281|2000|1.83|28.17|1241 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-66 |222|1636|1.74|28.26|1194 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-67 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-68 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-69 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-70 |285|1500|1.65|28.35|1215 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-71 |160|1000|1.96|28.04|911 |0.40|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-72 |166|1058|1.71|28.29|810 |0.40|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-73 |153|857 |0.83|29.17|760 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-74 |307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-75 |185|750 |1.34|28.66|699 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-76 |122|782 |1.49|28.51|695 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-77 |111|1052|0.90|29.10|839 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-78 |142|1200|0.89|29.11|983 |0.44|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-79 |120|1600|4.40|25.60|1192 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-80 |100|1750|3.96|26.04|1210 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-81 |133|1230|2.27|27.73|1022 |0.49|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-82 |100|909 |0.62|29.38|886 |0.48|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-83 |109|1000|4.9 |25.1 |562 |0.48|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-84 |139|1000|4.8 |25.2 |702 |0.46|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-85 |125|1000|2.2 |27.8 |2337 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-86 |133|1000|3.6 |26.4 |2612 |0.46|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-87 |138|1750|3.7 |26.3 |717 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-88 |184|667 |5.3 |24.7 |456 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-89 |143|2333|3.8 |26.2 |799 |0.46|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-90 |107|1667|5.3 |24.7 |742 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-89 |143|2333|3.8 |26.2 |799 |0.46|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|4 N-C3| V1| V2 | h1 | h2 |V[][] |/\g |
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-92 |143|1750|3.7 |26.3 |735 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-93 |148|3000|3.9 |26.1 |853 |0.44|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-94 |185|3000|4.7 |25.3 |887 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-95 |105| 875|3.5 |26.5 |469 |0.41|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-96 |190|3000|4.8 |25.2 |528 |0.39|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-97 |290|2000|1.0 |29.0 |1244 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-98 |267|1750|3.4 |26.6 |1070 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-99 |279|1500|4.4 |25.6 |717 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-100|530|1600|2.8 |27.2 |784 |0.26|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-101|121|1400|3.7 |26.3 |611 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-102|161|1500|4.5 |25.5 |668 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-103|107| 417|3.5 |26.5 |373 |0.44|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-104|139|3000|4.8 |25.2 |702 |0.45|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-105|172|1500|4.5 |25.6 |699 |0.45|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-106|130|3500|3.8 |26.2 |1093 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-107|239|3000|4.8 |25.2 |702 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-108|261|2500|5.4 |24.6 |983 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-109|258|2500|5.6 |24.4 |661 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-110|221|1400|3.7 |26.3 |611 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-111|333|1333|1.6 |28.5 |1154 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-112|258| 833|1.3 |28.8 |707 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-113|271| 583|0.9 |29.1 |545 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-114|225| 471|2.3 |27.7 |389 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-115|100| 800|0.0 |30.0 |800 |0.44|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-116|126|1000|2.5 |27.5 |719 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-117|136| 615|2.2 |27.8 |519 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-118|143| 500|3.0 |27.0 |401 |0.44|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-119|100|1750|3.6 |26.4 |910 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-120|135|1167|3.3 |26.7 |815 |0.44|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-121|230|1600|2.8 |27.2 |784 |0.38|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-122|274|1750|3.6 |26.4 |836 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-123|253|1125|1.9 |28.1 |801 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-124|243|2333|3.8 |26.2 |799 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-125|220|2250|1.9 |28.1 |1293 |0.39|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-126|238|2333|3.8 |26.2 |778 |0.38|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-127|307|1272|2.35|27.6 |1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-128|242|1143|2.9 |27.1 |681 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-129|245|1000|1.7 |28.3 |955 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-130|307|1272|2.35|27.6 |1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-131|250|1667|5.2 |24.8 |844 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-132|247|2000|4.6 |25.4 |678 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-133|282|2500|5.6 |24.4 |742 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-134|222|3000|7.4 |22.6 |732 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-135|207| 417|3.5 |26.5 |373 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-136|211|1000|6.5 |23.5 |554 |0.39|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-137|271|3000|2.0 |28.1 |1446 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-138|200|2000|4.5 |25.5 |849 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-139|215| 800|2.6 |27.4 |528 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-140|282| 714|4.6 |25.4 |492 |0.35|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-141|307|1272|2.35|27.6 |1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-142|307|1272|2.35|27.6 |1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-143|243|1000|2.6 |27.4 |658 |0.38|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|5 N-C3| V1| V2 | h1 | h2 |V[][] |/\g |
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-144|276|1250|5.2 |24.8 | 607 |0.39|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-145|222|2500|5.5 |24.5 | 869 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-146|307|1275|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-147|254|2333|3.7 |26.3 | 844 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-148|307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-149|307|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-150|125|1333|2.9 |27.1 | 796 |0.45|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-151|120|2000|2.8 |27.2 | 807 |0.43|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-152|122|1750|3.6 |26.4 | 860 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-153|120|3000|3.9 |26.1 | 905 |0.42|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-154|207|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-155|243|1750|3.7 |26.3 | 735 |0.36|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-156|350|1143|2.6 |27.4 | 723 |0.32|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-157|126|2000|4.6 |25.4 | 709 |0.44|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-158|111|1500|4.5 |25.5 | 668 |0.34|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-159|107|1272|2.35|27.65|1021 |0.37|
|______|___|____|____|_____|______|____|
|C3-160|119| 857|4.4 |25.7 | 451 |0.36|
.______________________________________.
Հաշվարկների արդյունքներով կազմվել է Մեծամոր քաղաքի տարածքի 1:5000 մասշտաբի սեյսմիկ միկրոշրջանացման քարտեզը (գրաֆիկական հավելված 3):
Հաշվարկների արդյունքները ցույց են տալիս, որ հետազոտված տարածքի համար սպասվող մաքսիմալ հորիզոնական արագացումները գտնվում են 0.26 g-0.49 g տիրույթում:
Հարկ է նշել, որ Մեծամոր քաղաքի սեյսմիկ միկրոշրջանացման քարտեզը կարող է հիմք ծառայել քաղաքի գլխավոր հատակագծի մշակման համար: Այն չի կարող օգտագործվել կոնկրետ կառույցների կառուցապատման խնդիրների լուծման համար:
3.1.4.7.3 Գրունտների սեփական տատանումների գործիքային գրանցումներ
Մեծամոր քաղաքի տարածքում տարբեր գրունտային պայմաններում գրունտների սեփական տատանումների գործիքային գրանցումների արդյունքում հաշվարկված հաճախականությունների սպեկտրները ներկայացված են տեքստային հավելված 1-ում:
Միկրոտատանումների գրանցումները իրականացվել են հՁհ-24Հ թվային կայանի միջոցով, որը ընդգրկում էր.
. C-069թ և C-069Թ տիպի տվիչներ, որոնք գրանցում են տատանումների հաճախականությունը 0.5-30 հց տիրույթում:
. տատանումների ուժեղացուցիչ:
Գրանցումները իրականացվել են թվային սեյսմիկ կայանի միջոցով: Գրանցումներն իրականացվել են բոլոր սեյսմիկ զոնդավորման կետերում: Ելնելով գրունտների առանձնահատկություններից, նրա սեփական տատանումները բավարար չափով հետազոտելու նպատակով կատարվել է գրանցումների համար անհրաժեշտ տեղերի ընտրություն ինժեներա-երկրաբանական շրջանացման քարտեզի տվյալների հիման վրա: Արմավիր քաղաքի տարածքում տարբեր գրունտային պայմաններում գրունտների սեփական տատանումների գործիքային գրանցումների արդյունքում հաշվարկված հաճախականությունների սպեկտրների օրինակները ներկայացված են տեքստային հավելված 1-ում:
Ըստ գրանցումների հաճախականությունների սպեկտրների գերակայող հաճախականությունները գտնվում են 2-5 Հց տիրույթում:
3.1.4.8 Կատարված աշխատանքների արդյունքում ներկայացվում են
Մեծամոր քաղաքի տարածքի փաստացի նյութերի քարտեզը 1:5000 մասշտաբի հիմքի վրա (գրաֆիկական հավելված 1):
Մեծամոր քաղաքի տարածքի 1:5000 մասշտաբի ինժեներա-երկրաբանական շրջանացման քարտեզը (գրաֆիկական հավելված 2):
Մեծամոր քաղաքի տարածքի 1:5000 մասշտաբի սեյսմիկ միկրոշրջանացման քարտեզը (գրաֆիկական հավելված 3):
Մեծամոր քաղաքի տարածքի 1:5000 մասշտաբի ստորերկրյա ջրերի տարածման քարտեզը (գրաֆիկական հավելված 4):
Մեծամոր քաղաքի տարածքում գրանցված միկրոսեյսմերի տվյալներով հաշվարկված հաճախականությունների սպեկտրների օրինակները (տեքստային հավելված 1):
3.2 Հատակագծային կառուցվածքի և տարածքների փաստացի օգտագործում
Մեծամորի վարչական տարածքում ըստ գործառական օգտագործման տեսակների տարբերվում են բնակելի, արդյունաբերական, լանդշաֆտա-ռեկրեացիոն գոտիներ:
ՀՀ հողային օրենսգրքում նշված այս տարածքները սահմանվում են, որպես` բնակավայրի հողեր և հատուկ պահպանվող տարածքներ:
Մեծամորի քաղաքային համայնքը զբաղեցնում է փաստացի 311.8 հա տարածք:
Քաղաքով անցնող Երևան-Արմավիր միջպետական ավտոմայրուղին բաժանում է այն երկու մասի: Մեծ մասը ճանապարհից վեր զբաղեցնում է բնակելի գոտին` բաղկացած երեք թաղամասերից և հասարակական սպասարկման գոտուց: Ավտոմայրուղուց ներքև գտնվող տարածքում կան արդյունաբերական նշանակության հողեր,արտադրական ձեռնարկություններ, արևելյան մասում կան սակավահարկ բնակելի կառուցապատման տակ գտնվող բնակելի հողատարածքներ: Բնակելի տարածքները անջատված են ավտոմայրուղուց կանաչ գոտով և ներքին նշանակության փողոցով:
Բնակավայրի արևմտյան սահմանում անցնում է դեպի ՀԱԷԿ տանող երկաթուղին, իսկ հյուսիսային սահմանով անցնում է իրրիգացիոն ջրանցքը:
3.2.1 Բնակավայրի գործառնական և ծավալատարածական կառուցվածքը
Մեծամոր քաղաքի հատակագծային կառուցվածքը ձևավորվել է դեռ 1969 թ. ճարտարապետ Մ.Միքայելյանի հեղինակությամբ մշակված գլխավոր հատակագծում: Այն է` երեք բնակելի թաղամասեր տեղադրված հասարակական կենտրոնի շուրջ,որոնցից յուրաքանչյուրը ունի դպրոց (ընդամենը 2) և մանկապարտեզներ (ընդամենը 3), ինչպես նաև առևտրի օբյեկտներ: Բնակավայրն ունի պարզ ուղղահայաց փողոցային ցանց: Մեծամորի առկա բնակչությունը կազմում է 10.2 հազ. մարդ:
Առաջին թաղամասը գրեթե ամբողջովին կառուցապատված է, բնակչության մոտ 80%-ը (9.5 հազ. մարդ) բնակվում է այստեղ: Կառուցապատումը իրականացվել է համաձայն գլխավոր և մանրամասն հատակագծման նախագծերի մշակումների, սակայն տարիների ընթացքում առաջացել են մի շարք խնդիրներ, որոնք վերաբերում են,թե I թաղամասին, մասնավորապես, թե քաղաքին ամբողջությամբ և որոնք պահանջում են քաղաքաշինական լուծում:
Թաղամասը ներկայացված է բնակելի շենքերի հետևյալ կազմով, /միավոր/`
. հինգ հարկանի բազմասեկցիոն ....... 46 շենք
. իննը հարկանի միասեկցիոն ......... 26 շենք
. հինգ հարկանի սրահավոր ........... 11 շենք
Բացի այդ,այս թաղամասը ունի դպրոց 1496 աշակերտի համար: Նախատեսված չորս մանկապարտեզներից կառուցվել է երեքը,որից միայն երկուսն են գործում որպես մանկապարտեզ, իսկ երրորդի շենքը տրված է քոլեջի: 1998 թ. մշակված մանրամասն հատակագծի նախագծով չորրորդ մանկապարտեզի տարածքը նախատեսվել է օգտագործել մանր առևտրի օբյեկտների նպատակով և որպես ավտոկանգառման հրապարակ:
Առաջին թաղամասի տարածքում կան նաև հասարակական սպասարկման օբյեկտներ, որոնցից են`
. առևտրի և կենցաղ-սպասարկման
. սպորտ հրապարակներ
. մանկական այգի,հանգստի գոտի
. ավտոմեքենաների ստորգետնյա կայանատեղեր
Առաջին թաղամասի հյուսիսային հատվածում նախատեսված կառուցապատումը չի իրականացվել:
Առաջին թաղամասում հասարակական սպասարկման օբյեկտները անկանոն են տեղաբաշխված և վերակազմակերպման կարիք ունեն: Թաղամասը զբաղեցնում է 35,0 հա տարածք:
Երկրորդ թաղամասում կառուցապատումը իրականացվել է մասնակի, հասարակական կենտրոնին հարող տարածքում կան մի շարքով տեղադրված բնակելի շենքեր, մանկապարտեզ և դպրոց: Այս տարածքը նախատեսված է եղել հեռանկարային զարգացման համար: Թաղամասի տարածքը կազմում է 27,0 հա, բնակչությունը 0.3 հազ. մարդ:
Երկրորդ թաղամասի արևելյան կողմում կառուցվել է փայտաշեն տնակներով բռնագաղթվածների բնակելի խումբ, իսկ Երևան-Արմավիր ճանապարհից դեպի հարավ իրականացվել է տնամերձ հողամասերով սակավահարկ քոթեջային կառուցապատում:
Երրորդ թաղամասը նույնպես նախատեսված է եղել բազմաբնակարան կառուցապատման համար, սակայն 1993-1994 թթ. անհրաժեշտություն եղավ կառուցել սակավահարկ բնակելի տներ, և ամբողջ թաղամասի տարածքը բաժանվեց 400 մ2 հողակտորների, բացառությամբ մանկապարտեզի համար նախատեսված հողակտորի: Ներկայումս այդտեղ կառուցված է ընդամենը մի քանի տուն: Թաղամասի հյուսիսային սահման է հանդիսանում ջրանցքը, թաղամասի տարածքը կազմում է 23 հա:
Հասարակական կենտրոնում նախատեսված է եղել և կառուցված է`
. հոգևոր կենտրոն իր հողամասով և եկեղեցիով
. կրթական համալիր
. մշակույթի տուն
. կապի բաժանմունք
. պոլիկլինիկա
. հյուրանոց
. վարչական շենք
Առաջին թաղամասից դեպի արևմուտք գտնվում է կոմունալ-կենցաղային նշանակության գոտին, որտեղ կան`
. լվացքատուն
. բաղնիք
. մթերային շուկա
. սանեպիդկայան
. բանջարեղենի պահեստ
. ապրանքամթերային պահեստ
. տրանսֆորմատորային էլէկտրաենթակայան
. ավտոտնակներ
. հացի գործարան
. տեխսպասարկման, բենզագազալիցքավորման կետեր
Հասարակական կենտրոնի տարածքի հյուսիսային կողմին հարում է Մեծամորի մարզական գոտին:
Առողջապահական համալիրը գտնվում է քաղաքային տարածքի արևելյան ծայրամասում:
Երևան-Արմավիր-պետական սահման (Մ5) ավտոճանապարհից դեպի հարավ ընկած տարածքներում կան արտադրական և էներգետիկայի ձեռնարկություններ և ոչ հիմնական կառույցներով առանձին տնակներ:
3.2.2 Բնակավայրի հողեր և քաղաքամերձ գոտիներ
Մեծամորի բնակավայրի հողերի բնակելի տարածքում տեղադրված են բնակելի և հասարակական նշանակության շենքերն ու կառույցները: Բնակելի հողերի սահմաններում առկա են առանձին արտադրական նշանակության կոմունալ օբյեկտներ, ավտոմայրուղու սանիտարա-պաշտպանիչ գոտու տարածքներ:
Բնակավայրում առկա հասարակական նշանակության շենքերն ունեն իրենց հողատարածքները` այն է դպրոցների, մանկապարտեզների, առևտրի, առողջապահության և այլ օբյեկտների հողեր:
Երևան- Մեծամոր ավտոմայրուղուց հարավ ընկած հողատարածքները մտնում են Մեծամորի վարչական սահմանների մեջ, ընդգրկում որոշ արտադրական և էներգետիկայի հողեր: Ճանապարհից հարավ ընկած ճահճուտները բաժանված են քաղաքային բնակչությանը գյուղատնտեսական նպատակներով օգտագործելու համար:
Երևան-Արմավիր ավտոմայրուղուց հարավ Մեծամոր քաղաքի ենթակայության տակ գտնվում են զգալի հողատարածքներ:
Ստորև բերված է բնակավայրի հողերի կազմում ընդգրկված տարածքների հաշվեկշիռը:
Աղյուսակ 3.2.2-1
.__________________________________________________________.
|ծածկագիր|տարածքների գործառական նշանակություն |տարածք,| % |
| | | հա | |
|________|____________________________________|_______|____|
|2,1 |բնակելի կառուցապատում, այդ թվում | 28.1| 18 |
|________|____________________________________|_______|____|
|2.1.1 |տնամերձ, սակավահարկ...... | 23,3| 15 |
|________|____________________________________|_______|____|
|2.2 |հասարակական կառուցապատում | 28.4| 18 |
|________|____________________________________|_______|____|
|2.3 |խառը կառուցապատում | 32.2| 20 |
|________|____________________________________|_______|____|
|2.5 |այլ հողեր | 47.5| 29 |
|________|____________________________________|_______|____|
| |ընդամենը | 164,5|100%|
.__________________________________________________________.
3.2.3 Բնակարանային ֆոնդ և բնակչություն
Մեծամորի առկա բնակարանային ֆոնդը կազմում է 169.7 հազ. մ2,որը ներառում է 71 բազմաբնակարան շենք կամ 2707 բնակարան: Բնակֆոնդի 96% սեփականաշնորհված է: Բնակարանային ֆոնդի սպասարկումը իրականացնում են համայնքի կոմունալ ծառայությունները:
Սակավահարկ բնակարանային ֆոնդը ներկայացված է հիմնականում մեկ հարկանի տներով, որոնց մի մասը կառուցված է երրորդ թաղամասում, մինչև 30 միավոր, ինչպես նաև չորրորդ թաղամասում, շուրջ 50 քոթեջատիպ կցաշար տներով և երկրորդ թաղամասի ու հիվանդանոցի միջև գտնվող փայտաշեն «փախստականների» հատվածում շուրջ 40 ոչ հիմնական առանձնատուն:
Բնակավայրի հողերի սահմաններում բնակչության խտությունը կազմում է միջինը 77 մարդ/հա, իսկ համայնքի սահմաններում 35 մարդ/հա:
Համայնքի բնակչությունը առկա դրությամբ կազմում է 10.2 հազ. մարդ:
Բնակչության տարիքային կազմը հետևյալն է`
. մինչև 15 տարեկան ....... 1.8 հազ. մարդ
. աշխատունակ տարիքի ....... 9.6 հազ. մարդ
. 60-ից բարձր տարիքի ...... 1.0 հազ. մարդ:
3.2.4 Վարչական համակարգի, առևտրի և սպասարկման ոլորտի տեղաբաշխում
Մեծամորի ինքնակառավարման իշխանության մարմինը` քաղաքապետարանն է, իր ստորաբաժանումներով և ծառայություններով,որոնք տեղաբաշխվում են Մեծամորի վարչական շենքում: Մեծամորում գործում են տարբեր հասարակական և ստեղծագործական կազմակերպություններ: Սպասարկման համակարգին վերաբերող օբյեկտները տեղաբաշխված են, հիմնականում, բնակելի թաղամասերի միջնամասում գտնվող հասարակական կենտրոնում, իսկ որոշ փոքր օբյեկտներ (հիմնականում, առևտրի) նաև բնակելի թաղամասերում: Քաղաքային շուկան գտնվում է Մեծամորի կոմունալ գոտում: Կապի բաժանմունքը գտնվում է հասարակական կենտրոնի տարածքում:
Կոմունալ ոլորտի համակարգից Մեծամորում առկա են` բաղնիքը, լվացքատունը, որոնք գտնվում են կոմունալ գոտում, հյուրանոցը որը գտնվում է հասարակական կենտրոնի տարածքում:
Մարդատար տրանսպորտային սպասարկումը իրականացվում է Երևան- Մեծամոր, Երևան-Արմավիր ավտոբուսային ուղևորությունների միջոցով:
Մեծամորի տարածքում կան ավտոտեխսպասարկման կետեր և բենզագազալիցքավորման կայաններ: Սպասարկման ոլորտը կարիք ունի համակարգման և կանոնավորման:
3.2.5 Առողջապահական, կրթական, մշակութային և մարզական համակարգեր
Մեծամոր համայնքի առողջապահական համակարգում գործում են` հիվանդանոց, պոլիկլինիկա, սանէպիդկայան, լաբորատորիաներ, շտապ օգնության կայան:
Կրթական օբյեկտներից գործում են` երեք մանկապարտեզ, երկու դպրոց: Նախադպրոցական և դպրոցական հիմնարկները տեղաբաշխված են համաչափ:
Համայնքն ունի մշակույթի պալատ, որը գտնվում է հասարակական կենտրոնում:
Քաղաքում կառուցված է խոշոր մարզահամալիր, որին կից գործում է մարզադպրոց: Անհրաժեշտ է նշել, որ հանրակրթական բոլոր դպրոցներն ապահովված են մարզական միջուկներով:
3.2.6 Արդյունաբերության, ընդերք-օգտագործման և այլ նշանակության հողեր
Մեծամոր համայնքի տարածքում արդյունաբերության հողերի կազմում գրանցված են`
. արդյունաբերության ... 3.3 հա
. գյուղատնտեսական արտադրության ... 3.2 հա
. պահեստարաններ ... 0.9 հա
Ներկայումս գրանցված է ընդամենը 7.5 հա:
«Հայարդնախագիծ» ՓԲԸ կողմից 2001 թ. մշակվել է «Մեծամոր քաղաքի արդյունաբերական շրջանում արդյունաբերական ձեռնարկությունների տեղաբաշխման ուրվագիծ», որի մշակման համար հիմք են հանդիսացել`
. Մեծամորի քաղաքապետի 03.05.2000 թ. N 1.02-77 գրությունը
. Մեծամորի քաղաքապետի կողմից հաստատված նախագծման առաջադրանքը
. ԽՍՀՄ մինիստրների խորհրդի կողմից ՀԱԷԿ-ի առաջին հերթի նախագծի կազմում հաստատված «Հայպետնախագիծ» ինստիտուտի կողմից մշակված Մեծամոր քաղաքի գլխավոր հատակագիծը:
Մեծամոր քաղաքի արդյունաբերական շրջանում արդյունաբերական ձեռնարկությունների տեղաբաշխման անհրաժեշտությունը պայմանավորված էր`
. նախագծվող տարածքում տարերայնորեն տեղաբաշխված մի շարք ձեռնարկությունների ճարտարապետահատակագծային լուծումների բացակայությամբ, ինչպես նաև չլուծված համահանգուցային հարցերի առկայությամբ,
. քաղաքապետարանի կողմից ստացվող նոր արդյունաբերական ձեռնարկությունների տեղադրման հայտերով,
. հեռանկարում տեղաբաշխման համար նախատեսված ազատ տարածքների առկայությամբ:
Վերը նշված արդյունաբերական շրջանի տարածքը գտնվում է Երևան-Արմավիր միջպետական նշանակության մայրուղուն հարող հատվածի հարավային մասում, գյուղատնտեսության համար ոչ պիտանի հողատեսքերի (այլ հողատեսքեր) սահմաններում և, համաձայն արդյունաբերական ձեռնարկությունների տեղաբաշխման ուրվագծի պետք է զբաղեցնի 18.0 հա:
Պահեստարանների տարածքները գտնվում են քաղաքի կոմունալ գոտում և զբաղեցնում 0.9 հա: Համայնքի հողային հաշվեկշռում գրանցված չեն:
3.2.7 էներգետիկայի, կապի, տրանսպորտի և կոմունալ ենթակառուցվածքի հողեր
Էլեկտրաենթակայանի, ջրմուղ-կոյուղու, «Հայռուսգազարդ»-ի օբյեկտները, կոմունալ ծառայությունները և նման կազմակերպությունները տեղաբաշխված են ինչպես առանձին գտնվող տարածքներում, այնպես էլ բնակելի և հասարակական ու այլ կառուցապատման տարածքներում: Համայնքն ունի կապի հանգույց:
Նշված օբյեկտները տեղաբաշխված են համայնքի տարածքի տարբեր մասերում, սակայն հաշվառված են հողային հաշվեկշռում:
Ավտոտրանսպորտային ձեռնարկությունները, երկաթուղուն պատկանող տարածքները, ինչպես նաև դրանց շահագործումը իրականացնող օբյեկտների տարածքները պատկանում են տրանսպորտի հողերին և զբաղեցնում են 9.48 հա:
3.2.8 Գյուղատնտեսության հողեր
Համայնքի վարչական սահմաններում գյուղատնտեսական նշանակության հողերը ներկայացված են հետևյալ տեսքով`
. վարելահող 175.8 հա,
. բազմամյա տնկարկների 14.3 հա,
. այլ հողատեսքերի 59.7 հա:
3.2.9 Հատուկ նշանակության հողեր
Մեծամոր համայնքի վարչական սահմաններում հատուկ նշանակության հողերը բացակայում են:
3.2.10 Հատուկ պահպանվող տարածքների հողեր
Համայնքում հատուկ պահպանվող տարածքները նշված են 0.1 հա:
3.2.11 Անտառային, ջրային,պահուստային հողեր
Համայնքի վարչական սահմաններում անտառային հողեր չկան, ջրային տարածքները ներկայացված են հետևյալ տեսակներով`
. գետեր- ............. 12.52 հա,
. լճեր ............... 3.97 հա,
. ջրանցքներ- ......... 1.95 հա,
. հիդրոտեխնիկական և այլ 7.1 հա:
3.2.12 Հողօգտագործումն ըստ սեփականության ձևերի
Ըստ սեփականության ձևերի հողօգտագործման փաստացի վիճակը ներկայացված է հետևյալ կերպ`
. ՀՀ քաղաքացիների 210.14 հա
. համայնքային 135.79 հա
. պետական 30.33 հա
. ընդամենը 376.26 հա
3.2.13 Տրանսպորտային կապերի առկա վիճակը
Մեծամոր համայնքն ընկած է Երևանից 40 կմ հեռավորությամբ, Մ-5 միջպետական նշանակության Երևան-Արմավիր-պետական սահման ավտոմոբիլային ճանապարհի աջ կողմում: Մ- 5-ից սկիզբ է առնում և բնակավայրի արևմտյան եզրով է անցնում Մեծամոր-ՀԱԷԿ 9,8 կմ երկարությամբ Հ-16 հանրապետական նշանակության ճանապարհը: Այդ ճանապարհին զուգահեռ անցնում է ՀԱԷԿ տանող երկաթուղին, որը սկիզբ է առնում Երևան-Գյումրի երկաթուղուց:
Մեծամոր համայնքի տարածքը խիտ է բնակեցված, զարգացած է ներքաղաքային տարբեր նշանակության ճանապարհային ցանցը:
Մոտակա օդանավակայանը «Զվարթնոցն» Է, 27 կմ հեռավորությամբ:
«ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծով» նախատեսվում է Արմավիր քաղաքն ու ՀԱԷԿ-ը ավտոմոբիլային նոր մայրուղիներով միացնել Մ-1 միջպետական նշանակության Երևան-Գյումրի-պետական սահման ճանապարհին, համապատասխանաբար Առուճ և ՈՒջան գյուղերի մոտ: Այդ մայրուղիների երկարությունը կազմելու է 8 և 5 կմ և դրանց շահագործման հանձնելուց հետո Մ-5 և Մ-1 մայրուղիները կկապվեն միմյանց:
3.2.14 Ինժեներական ենթակառուցվածքների առկա վիճակը
Ինժեներական ենթակառուցվածքներ ուրվագծերը նախագծելու համար, որպես ելակետային տվյալներ օգտագործվել են`
- ՀՀ «Նոր Ակունք» ՓԲԸ գրավոր տվյալները 11.06.07. N 300/02 քաղաքի առկա ջրամատակարարման և կոյուղացման վերաբերյալ
- «ՀՀ էլեկտրոցանցեր» ՓԲԸ-ի «Մուսալեռ» մասնաճյուղի գրավոր տվյալները 28.04.07. N ԱԱ -410 քաղաքի առկա էլեկտրամատակարարման վերաբերյալ
- «ՀայՌուսգազարդ» ՓԲԸ Արմավիր մասնաճյուղի գրավոր տվյալները 25.06.07. N 01-02/140 քաղաքի վերագազաֆիկացման և գազամատակարարման վերաբերյալ:
- ՀՀ Առողջապահության Նախարարության պետական հիգիենիկ և համաճարակային տեսչության ՀԱԷԿի կենտրոնի գրավոր տվյալները Մեծամոր քաղաքի սանիտարահիգիենիկ վիճակի վերաբերյալ (05.06.07. N 06)
3.2.14.1 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի)
Ներկայումս Մեծամոր քաղաքի խմելու որակի ջրամատակարարումը իրականացվում է միակ խորքային հորից, որի հզորությունը 120 մ3/ ժամ է: Խորքային հորից պոմպի միջոցով մղվում է 2x 250 մ3:
Ծավալով օրվա կարգավորիչ ջրամբարները (ՕԿՋ) հատակի նիշը 914 մ:
Ջրի վարակազերծումը կատարվում է ՕԿՋ-ում, որտեղից 3.32 կմ երկարությամբ, տրամագիծը 300 մմ ջրագծով ջուրը տրվում է քաղաքի ներքին բաշխիչ ցանցին:Ջրամատակարարման ներքին բաշխիչ ցանցի ընդհանուր երկարությունը 11.7 կմ է, որից` d=200 մմ - 593 մ, d=150 մմ - 864 մ, d=100 - 3666 մ, d=80 մմ - 263 մ, d=50 մմ - 955 մ
Կատարված է հաշվիչ ցանցի հիդրավլիկային հաշվարկը` համակարգչային «Epanet» ծրագրով, համաձայն ներկայումս գործող ջրասպառման նորմերի, ցանցի վերակառուցումը կիրականացվի համաձայն վերը նշված հաշվարկների տվյալների:
Բնակավայր մուտք գործող ջրաքանակի տվյալները կվերցվեն այդ նպատակի համար կարգավորող հորի մեջ տեղակայված ջրաչափի միջոցով:
Ներկայումս Մեծամոր քաղաքային համայնքի տարածքը կոյուղացված է 100% բացի 3-րդ թաղամասից:
Նախկինում Մեծամոր և Արմավիր քաղաքային համայնքների կեղտաջրերը ենթարկվում էին կենսաբանական մաքրման Մեծամորից հարավ ընկած գործող մաքրման կայանում: 1989 թ-ից չի գործել, բարոյապես և ֆիզիկապես շարքից դուրս է եկել, վերականգնման համար դարձել ոչ նպատակահարմար, հաշվի առնելով նաև շահագործող կազմակերպության պահանջարկը`նոր ժամանակակից մաքրման կայանի կառույցում չգործող մաքրման կայանին հարակից տարածքում համապատասխան հզորությամբ:Հաշվի առնելով կառուցման համար ֆինանսական միջոցների բացակայությունը առաջարկվում է կառուցումը իրականացնել փուլային եղանակով, սկզբում կատարել մեխանիկական մաքրման կառույցների իրականացումը, երկրորդ էտապում կենսաբանական մաքրման կառույցների իրականացումը:Ներկայումս երկու բնակավայրերի կեղտաջրերը գլխավոր կոյուղատարներով լցվում են գործող պոմպակայանի մեջ, այնտեղից մղվում են ջրընդունիչ:
3.2.14.2 Էլեկտրամատակարարում
Ներկայումս Ճամբարակ քաղաքի էլեկտրամատակարարման գլխավոր սնուցող ենթակայանն է «Մեծամոր» ե/կ 110/35/10 կվ լարման 1ճ16, 1ճ25 ՄՎԱ հզորությամբ տրանսֆորմատորներով ընդհանուր հզորությունը 41.0 ՄՎԱ է, կապը հանրապետության էլեկտրահամակարգի հետ իրականացնում է «Արմավիր»-1, 110/35/10 կվ լարման ենթակայաններից բարձր լարման օդային գծերով: Քաղաքի բնակելի, հասարակական, տնտեսական, արտադրական և արտաքին լուսավորության պահանջները բավարարվում են վերը նշված գլխավոր իջեցնող ենթակայանից, քաղաքում գործող 10/0,4 կվ լարման ցանցային 20 ենթակայանների միջոցով, որոնցից մեկ տրանսֆորմատորներով 15 հատ և 5 հատ երկտրանսֆորմատորներով: Քաղաքի ներքին բաշխիչ ցանցի մալուխային 10 կվ լարման գծերի երկարությունը 8,13 կմ, շահագործման համար գտնվում են ոչ պիտանի վիճակում, օդային 10 կվ լարման գծերի երկարությունը 14,26 կմ, որի որոշ հատվածներ կարիք ունեն փոխարինման:
3.2.14.3 Գազամատակարարում
Բնակավայրը գազաֆիկացված է, սնման աղբյուր է հանդիսանում Գյումրի - Արմավիր-Երևան բարձր ճնշման գազատարը 500 մմ տրամագծով: Քաղաքի գազամատակարարումը իրականացվում է «Մեծամոր» գազաբաշխիչ կայանի միջոցով, ներկայումս վերագազաֆիկացման աշխատանքները ավարտված չեն: Մինչև վերագազաֆիկացումը բաժանորդների քանակը եղել է 2242, ներկայումս` 1005 բաժանորդ: Գազամատակարարման ցանցի երկարությունը եղել է 29.0 կմ, որից ներկայումս շահագործվում է 9.05 կմ:
Գործող գազակարգավորիչ կետերի քանակը հատ է` 3 հատ Գ.Կ.Կ. և 2 հատ ՊԳԿԿ: Համաձայն «ՀայՌուսզարդ» ՓԲԸ «Արմավիր» մասնաճյուղի տվյալների 2006 թ. տարեկան սպառած բնական գազի քանակը 18431 հազ. մա/տարի,որից կոմունալ-կենցաղային` 15947 հազ. մա/տարի, արտադրական կարիքների համար 2484 հազ. մա/տարի: Ներկայումս քաղաքում գործող կաթսայատուն չկա:
3.2.14.4 Ջերմամատակարարում
Մինչև 1991 թ. քաղաքում գործել է կենտրոնացված ջերմային համակարգը քաղաքի բնակելի թաղամասերի և հասարակական շենքերի ջեռուցման համար գործել է կենտրոնական կաթսայատունը:
Ներկայումս քաղաքի կենտրոնացված ջերմային համակարգը ամբողջ արտաքին անանցանելի բաշխիչ ջերմային ցանցերը, հանգույցները, ինչպես նաև ներտնային ցանցերը, քայքայվել, շարքից դուրս են եկել, սպառել օգտագործման գերնորմատիվային ժամկետները: Գործունեության ընթացքում ջերմային ցանցերում կորուստները հասնում էր 30-40%-ի և որպեսզի անհրաժեշտ ջերմաստիճանի ջերմության հասնի, սպառողին հարկավոր էր լրացուցիչ նույնքան ավելի գազ այրել կաթսայատներում, որը իր հերթին բերում էր լրացուցիչ գումարային ծախսի ավելացման և օդի աղտոտվածության:
Եթե անգամ վերականգնվի ջերմային աղբյուրը, միևնույն է ջերմային անանցանելի ցանցերում կորուստները այնքան մեծ էին, որ շուկայական հարաբերությունների ժամանակ հնարավոր չէ վերականգնել:Անհրաժեշտ է լրիվ կերպով վերակառուցել ջերմային ցանցերը այն հաշվով, որ ջերմային կորուստները կազմեն մինչև 10% -ի, որը հնարավոր է միայն ինժեներական գծերի, ինչպես նաև ջերմամատակարարման խողովակների համար ստեղծել անցանելի պայմաններ, որպեսզի հնարավոր լինի մշտական հսկողություն սահմանել, որը կպահանջի շատ մեծ կապիտալ ներդրումներ և բացի դա որոշակի տարածք,որը քաղաքի փողոցները և մայթերը չեն կարող ապահովել քաղաքաշինական նորմերի պահանջները: Մեծամոր քաղաքի բազմաբնակարան և հասարակական շենքերի ջեռուցումը նախատեսվում է կենտրոնացված խումբ շենքերի համար` կառուցելով համապատասխան հզորությամբ կաթսայատուն սպասարկվող տարածքի կենտրոնական մասում, արտաքին ջերմային փոքր ցանցերով: Հնարավոր է նաև ջերմության սպառող առանձին` շենքերի կտուրներում տեղադրելով փոքր հզորության կաթսայատուն, տաք ջրի ստացումը, իրականացումը էլեկտրականությամբ կամ գազասարքավորումների միջոցով:
4. Շրջակա միջավայրի համալիր վերլուծություն
4.1 Ինժեներաէկոլոգիական բնութագրերը
Տարածքի ընդհանուր էկոլոգիական բնութագրման նպատակը կայանում է տարածքի շրջակա միջավայրի բացահայտման, ինչպես նաև տարածքի ընդհանուր էկոլոգիական պարամետրերի` ինժեներաէկոլոգիական բնութագրերի և ինդեքսների, որոշման մեջ:
Տարածքի ժողովրդագրական ծավալը կամ շեմքային ժողովրդագրական ծավալը, դա բնակչության առավելագույն թիվն է, որը կարող է տեղակայվել տվյալ տարածքի սահմաններում` պայմանով, որ պետք է բավարարվեն բնակչության ամենօրյա կարևոր պահանջները տեղանքի պաշարների հաշվին, առանց էկոլոգիական հավասարակշռության խախտման:
Արդյունաբերական և քաղաքացիական շինարարության համար պիտանի տարածքների առկայությամբ ժողովրդագրական ծավալը կազմում է.
n
Di= sum Ti*1000/H,մարդ,
i=1
որտեղ.
Ti - T-րդ տարածքն է, որը ստացել է առավելագույն գնահատականը, հա:
Ti = 311,8 հա;
H - Հազար բնակչին անհրաժեշտ տարածքն է, կախված տարածքի արտադրական բազայի բնույթից:
H=20
Di=15590 մարդ
2. Տարածքի ժողովրդագրական ծավալը ըստ ջրային պաշարներով ապահովման որոշվում է.
D=D2+D3, որտեղ.
D - Տարածքի ընդհանուր ժողովրդագրական ծավալն է, ըստ ջրային պաշարների, մարդ:
D2 - Մասնակի ժողովրդագրական ծավալն է, ըստ մակերևութային ջրերի, մարդ:
D3 - Մասնակի ժողովրդագրական ծավալն է, ըստ խորքային ջրերի:
D2 = sumPixKx1000/Pն, որտեղ
Pi - մակերևույթային հոսքի ջրային պաշարները (1200 մ3/օր)
K - օգտագործման չափի գործակից - 0,1
Pն - 1 բնակչի նորմատիվային ջրապահովվածությունը (0,5 մ3/օր)
Տարածքի հարաբերական դիմադրողականությունը ֆիզիկական ազդեցություններին որոշվում է.
n
YՓ = sum Yi*Ti/Y1*T, որտեղ.
i=1
ձՂ - Տարածքի դիմացկունության գործակիցն է, որը միշտ < 1:
ձi - i -րդ տարածքի դիմացկունությունն է, մարդ/հա - 64:
Ti - i -րդ տեղամասի մակերեսն է, հա - 311,8:
ձ1 -Էտալոնային լանդշաֆտի դիմացկունությունն է ֆիզիկական ազդեցություններին, մարդ/հա - 200:
T - Տարածքի մակերեսն է, հա - 311,8
YՓ = 64*311,8/200*311,8 = 0.32 < 1
4.2 Տարածքի տնտեսության բնութագիրը և շրջակա միջավայրի վիճակը
Մեծամոր քաղաքի հարավ-արևելյան մասում ձևավորվում է համանուն արդյունաբերական շրջանը: Այն զբաղեցնում է 18 հա, որտեղ տեղակայված են թվով 18 ձեռնարկություններ և ընդհանուր կաթսայատուն:
Մասնագիտացված ճյուղը սննդի արդյունաբերությունն է` հացաթխման, մրգի չորացման և պահեստավորման, մսի և կաթի մշակման, տոմատի արտադրամասեր:
Նշված արտադրությունների մեծ մասը սեփականաշնորհված է:
Հեռանկարում նախատեսվում է արդյունաբերական ձեռնարկությունների առավել արդյունավետ շահագործում և վերազինում, նոր արդյունաբերական ձեռնարկությունների շահագործում:
4.2.1 Մթնոլորտային օդի պահպանություն. Մեթոդակարգային մոտեցումներ
Որպես որոշիչ կոնցեպցիա ընդունված է` առաջնահերթ միջոցառումների առանձնացումը, որոնց իրականացումը թույլ չի տա օդային ավազանի աղտոտվածության մակարդակի բարձրացում: Օդային ավազանի աղտոտվածության վիճակի գնահատականը ընդգրկում է հետևյալ փուլերը`
- առաջնային ձեռնարկությունների և վնասակար նյութերի դասակարգումը (ռանգավորումը),
- մթնոլորտ համախառն արտանետումների որոշումը (գումարային և ինգրեդիենտներով) արդյունաբերության, էներգետիկայի, ավտոտրանսպորտի արտանետումների տեսակարար կշռի գնահատմամբ,
- ամբողջական աղբյուրների արտանետումների տարեկան և օրական քանակների հիման վրա մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակների կանխատեսում,
- մթնոլորտային օդի աղտոտվածության գոտիների գնահատումը հիգիենիկ իրավիճակով,
- քաղաքի տարածքի գնահատումը ըստ օդային ավազանի աղտոտվածության իրավիճակի բարենպաստության աստիճանի:
Արդյունաբերական ձեռնարկությունների համախառն արտանետումների մասին տեղեկությունները վերցված են ՍԹԱ-ի նախագծերից և «2Ձկ-օդ» տարեկան հաշվետվություններից: Ձեռնարկությունների և կոմունալ կաթսայատների արտանետումները որոշված են հաշվարկային եղանակով, կաթսաների և վառելիքի քանակի հիման վրա:
Ավտոտրանսպորտի արտանետումները որոշված են քաղաքում հաշվառված ավտոմեքենաների քանակից և խմբերից (ելնելով քաղաքի պետավտոտեսչության տրամադրած տվյալներից):
Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակները (առավելագույն մերձգետնյա կոնցենտրացիաները) և տեխնոգեն ցրման արեալները որոշված են հաշվարկային եղանակով, համակարգչով` «Ռադուգա» ծրագրով:
4.2.2 Կլիմայական գործոնների ազդեցությունը մթնոլորտի ցրող հատկությունների վրա
Տարածաշրջանի օդերևութաբանական պայմանները ազդում են օդի վնասակար խառնուրդների ցրման վրա և դրանով որոշվում է մթնոլորտի աղտոտման օդերևութաբանական ներուժը, ինչը և բնորոշում է բնական միջավայրի ինքնամաքրման ունակությունը:
Մթնոլորտի ցրման հատկությունների և օդերևութաբանական ներուժի վրա ազդող կլիմայական գործոնները հետևյալն են`
- քամու (0-1 մ/վրկ) արագության կրկնելիությունը 73,4%
- քամու մինչև 6 մ/վրկ և ավելի արագությունների կրկնելիությունը 2,7%
- մառախուղի կրկնելիությունը 8,2%
- մինչև 0,5 մմ տեղումների կրկնելիությունը 8,3%
- ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը - 2696 ժամ
- ամպրոպների քանակը - տարեկան 2 օր
- միջին տարեկան տեղումները - 251 մմ
- 5 մմ գերազանցող տեղումները - տարեկան 3 օր:
Կլիմայի ազդեցության գնահատումը մթնոլորտը աղտոտող նյութերի ցրման վրա իրականացվել է համաձայն (2):
Գնահատականը դրական է - բնական միջավայրի ինքնամաքրման հատկությունները բարենպաստ են մթնոլորտը աղտոտող նյութերի ցրման համար:
Տարածքի գնահատականը օդային ավազանի իրավիճակով տրված է բազմաբնույթ անալիզի հիման վրա` մետեոպոտենցիալի, ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման, տեղումների, ռելիեֆի և սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշների (բնակչության խտություն, արդունաբերական պոտենցիալ, ավտոճանապարհների խտություն, ֆոնային աղտոտվածություն) հաշվառմամբ:
Տեխնոգեն ցրման ստացված արեալները իրենց բնութագրերով ցույց է տրված 1:5000 մասշտաբի հատակագծի վրա:
Աշխատանքում բոլոր տվյալները բերված են 01.01.2006 թ. դրությամբ:
4.2.3 Մթնոլորտի աղտոտվածության ներկա իրավիճակը
Մթնոլորտի աղտոտվածության մակարդակները ըստ ՀՀ բնապահպանության նախարարության շրջակա միջավայրի մոնիտորինգի կենտրոնի տվյալների բերված են 4.2.3-1 աղյուսակում (6):
Աղյուսակ 4.2.3-1
._________________________________________________.
|դդ |Աղտոտող նյութերի |ՍԹԿ-ն | Ֆոնային |
|ը/հ|կոդերը և |բնակելի|կոնցենտրացիաների|
| |անվանումները |գոտում,|արժեքները, մգ/մ3|
| | |մգ/մ3 | |
|___|____________________|_______|________________|
|1 | 2 | 3 | 4 |
|___|____________________|_______|________________|
|1 |002 - Փոշի | 0.5 | 0.2 |
|___|____________________|_______|________________|
|2 |701 - Ծծմբի երկօքսիդ| 0.5 | 0.02 |
|___|____________________|_______|________________|
|3 |200 - Ազոտի երկօքսիդ| 0.085| 0.008 |
|___|____________________|_______|________________|
|4 |322 - Ածխածնի օքսիդ| 5 | 0.4 |
._________________________________________________.
Ինչպես երևում է 4.2.3-1 աղյուսակից, Մեծամոր քաղաքի մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակները գտնվում են բնակելի գոտու համար սահմանված նորմերում:
4.2.4 Մթնոլորտի աղտոտման աղբյուրները
Մեծամոր քաղաքի մթնոլորտի աղտոտման հիմնական աղբյուր են հանդիսանում արդյունաբերական ձեռնարկությունները և ավտոտրանսպորտը:
Արդյունաբերական ձեռնարկությունները այժմ գործում են իրենց հզորությունների 5-10%-ի չափով: Բացի դրանից, քաղաքում գործում են մի շարք փոքր ձեռնարկություններ, որոնք քաղաքի աղտոտվածության մակարդակում որոշիչ ներդրում ունեցող աղբյուրներ չեն հանդիսանում:
Ձեռնարկությունների և վնասակար արտանետումների դասակարգումը ըստ վնասակարության ինդեքսի (7)
ri = M/ՍԹԿմ.մ բանաձևով` ինգրեդիենտների համար,
ri = M/ՍԹԿմիջին օր ձեռնարկությունների, որտեղ`
ri - ինգրեդիենտների վնասակարության ինդեքս
r - բերված համախառն արտանետում;
M - վնասակար արտանետումների տարեկան քանակն է, տ/տարի
ՍԹԿմմ - մաքսիմալ միանգամյա ՍԹԿ-ների արժեքներն են, մգ/մ3:
ՍԹԿ միջ. օր- միջին օրական ՍԹԿ-ները
Ձեռնարկությունների և վնասակար արտանետումների գերակայությունների ցանկը բերված է աղյուսակ 4.2.4-1 և -2-ում (8, 9, 10, 11):
Աղյուսակ 4.2.4-1
._______________________________________________________.
|դդ |Ձեռնարկությունների |Համախառն|Ձեռնար-|Սանիտարա-|
|ը/հ| անվանումը |արտանե- |կության|պաշտպանիչ|
| | |տումներ |դասը |գոտու |
| | |տ/տարի | |չափը, մ |
|___|________________________|________|_______|_________|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
|___|________________________|________|_______|_________|
|1 |Կահույքի ֆաբրիկա | 12,6 | V | 50 |
|___|________________________|________|_______|_________|
|2 |Կաթսայատներ | 8,93| - | - |
|___|________________________|________|_______|_________|
|3 |Ալրաղաց և հացաթխման | 0,84| V | 50 |
| |գործարան | | | |
|___|________________________|________|_______|_________|
|4 |Կարի ֆաբրիկա | 0,8 | V | 50 |
|___|________________________|________|_______|_________|
|5 |Ավտոտեխսպասարկման կայան | 1,6 | V | 50 |
|___|________________________|________|_______|_________|
|6 |Քարի մշակման արտադրամաս | 0,07| V | 50 |
|___|________________________|________|_______|_________|
|7 |Գազա և բենզալիցքավորման| 8,24| V | 50 |
| |կայաններ | | | |
|___|________________________|________|_______|_________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 33,09| | |
._______________________________________________________.
Աղյուսակ 4.2.4-2
Մեծամոր քաղաքի մթնոլորտում գերակայող վնասակար
արտանետումների ցանկը
._____________________________________________________.
|դդ | Անվանումը |Արտանետումների |Վտանգավորության|
|ը/հ| |տարեկան քանակը,| դասը |
| | | տ | |
|___|_________________|_______________|_______________|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
|___|_________________|_______________|_______________|
|1 |Էթիլացետատ | 5,4 | 4 |
|___|_________________|_______________|_______________|
|2 |Քսիլոլ | 7,0 | 3 |
|___|_________________|_______________|_______________|
|3 |Ազոտի օքսիդներ | 1,63 | 2 |
|___|_________________|_______________|_______________|
|4 |Փոշի | 1,91 | 3 |
|___|_________________|_______________|_______________|
|5 |Ածխածնի օքսիդ | 8,8 | 4 |
|___|_________________|_______________|_______________|
|6 |Մեթան | 8,03 | - |
|___|_________________|_______________|_______________|
|7 |Մանգանի օքսիդներ | 0,0011 | 2 |
|___|_________________|_______________|_______________|
|8 |Բենզին | 0,3 | 4 |
|___|_________________|_______________|_______________|
|9 |Եռակցման աէրոզոլ | 0,026 | 3 |
|___|_________________|_______________|_______________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ` | 33,09 | |
._____________________________________________________.
Մթնոլորտի աղտոտման մեջ զգալի բաժինը ընկնում է ավտոտրանսպորտի վրա, որի արտանետումների քանակները ներկա իրավիճակում բերված են աղյուսակ 4.2.4-3-ում (12):
Աղյուսակ 4.2.4-3
.________________________________________________________.
| | Աղտոտող նյութերը, տ/տարի |
|Տրանսպորտի տեսակները |__________________________________|
| |Ածխածնի|Ազոտի |Ածխաջրա-|Ընդամենը|
| |օքսիդ |օքսիդներ|ծիններ | |
|_____________________|_______|________|________|________|
|1. Բեռնատար | 150,0| 6,5| 32,1| 188,6|
|_____________________|_______|________|________|________|
|2. Ավտոբուսներ | 73,5| 4,0| 13,7| 91,2|
|_____________________|_______|________|________|________|
|3. Մարդատար | 30,0| 1,8| 2,9| 34,7|
|_____________________|_______|________|________|________|
|Ընդամենը | 253,5| 12,3| 48,7| 314,5|
.________________________________________________________.
Ներկայումս քաղաքի ջերմամատակարարումը իրականացվում է անհատական: Կոմունալ և արդյունաբերական կաթսայատները հիմնականում չեն գործում: Քաղաքը 50%-ով գազիֆիկացված է:
Մեծամոր քաղաքի մթնոլորտն աղտոտող աղբյուրների բնութագիրը աղտոտման ծավալներով և տնտեսությանը հասցված տնտեսական վնասի գնահատականով բերված է 4.2.4-4 աղյուսակում (13):
Աղյուսակ 4.2.4-4
.___________________________________________________.
| Անվանումը |Արտանետումների|Տնտեսությանը |
| |քանակը, տ/տարի|հասցված |
| |ներդրման % |տնտեսական վնասը,|
| | |հազ. դրամ/տարի |
|___________________|______________|________________|
| 1 | 2 | 3 |
|___________________|______________|________________|
|1. Արդյունաբերական | 24,16/7,0 | 2192,0 |
|ձեռնարկություններ | | |
|___________________|______________|________________|
|2. Ավտոտրանսպորտ | 314,5/90,3 | 17637,3 |
|___________________|______________|________________|
|3. Կաթսայատներ | 8,93/2,7 | 361,7 |
|___________________|______________|________________|
|Ընդամենը` | 347,59/100 | 20191,0 |
.___________________________________________________.
Մեծամոր քաղաքի արդյունաբերական ձեռնարկություններից ներկա իրավիճակում մթնոլորտ են արտանետվում տարեկան 347,6 տ վնասակար նյութեր:
Առաջնային վնասակար նյութեր են հանդիսանում 9 ինգրեդիենտ` 2-4 դասի վտանգավորության:
Ավտոտրանսպորտից մթնոլորտ արտանետումները ներկա իրավիճակում կազմում են տարեկան ~ 314,5 տ, որը կազմում է քաղաքի ամբողջ արտանետումների 90,3%:
Ավտոտրանասպորտի մթնոլորտ վնասակար արտանետումներից տնտեսությանը հասցված վնասը ներկա իրավիճակում գնահատվում է տարեկան 17,6 մլն. դրամ,արդյունաբերական ձեռնարկությունների արտանետումներից` 2,2 մլն. դրամ:
Ընդհանուր տնտեսական վնասը մթնոլորտի աղտոտումից կազմում է տարեկան 20,1 մլն. դրամ:
4.2.5 Տարածքի համալիր էկոլոգիական գնահատականը
Տարածքի համալիր գնահատականը տրված է (2)-ի հիման վրա: Տարածքի համալիր գնահատականը տրված է տեղանքի կլիմայական պայմանների, մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակի, արդյունաբերական պոտենցիալի, բնակչության և ավտոտրանսպորտի խտության ցուցանիշների հաշվառմամբ:
Օդային ավազանի գնահատականը բերված է աղյուսակ 4.2.6-1-ում:
4.2.6 Մեծամոր քաղաքի օդային ավազանի բնութագիրը
Ներկայումս Մեծամորում խոշոր արդյունաբերական ձեռնարկություններ չկան, միջին ձեռնարկությունները գտնվում են «Մեծամոր» արդյունաբերական հանգույցում և գործում են ոչ լրիվ հզորությամբ: Ջեռուցումը իրականացվում է անհատական եղանակով և կաթսայատները չեն գործում:
Գործում են, հիմնականում, V դասի ձեռնարկություններ 50 մ ՍՊԳ-ով: Համախառն արտանետումները անշարժ աղբյուրներից կազմում է 33 տ/տարի: Արտանետվող նյութերի 70% (23.4 տ/տարի) կազմում են 3 և 4-րդ դասի վնասակար նյութեր, մնացածը` 2-րդ վտանգավորության դասի են:
Վտանգավորության 1-ին դասի նյութերը բացակայում են:
Անշարժ և շարժական (ավտոմեքենաներ) աղբյուրների ընդհանուր արտանետումները Մեծամոր քաղաքում տարեկան կազմում են 347,59 տոննա, որից 90% բաժին է ընկնում ավտոտրանսպորտին:
Վնասակար արտանետումներով շրջակա միջավայրին հասցվող վնասը կազմում է տարեկան 20191,0 հազար դրամ, որից 17657,3 հազար դրամը ավտոմեքենաների բաժնեմասն է:
Օդային ավազանի աղտոտումը բնութագրվում է որպես ցածր, մթնոլորտի ֆոնային աղտոտումը հիմնական վնասակար նյութերով չի գերազանցում ՍԹԳ-ի 0,4 միավորը (փոշի):
Օդային ավազանի սանիտարահիգիենիկ գնահատականը սպառնալից չէ:
Մարդածին ազդեցության գնահատականի համաձայն քաղաքում ստեղծվել է ցածր ազդեցության գոտի: Տարածքի օդային ավազանի վիճակի համալիր գնահատականը բարենպաստ է:
Անտրոպոգեն թույլ ազդեցության գոտին կազմում է 311 հա: Տարածքի համալիր գնահատականը բարենպաստ է:
Աղյուսակ 4.2.6-1
Օդային ավազանի գնահատականը անտրոպոգեն ազդեցությամբ, հիգիենիկ
իրավիճակով և տարածքի համալիր գնահատականը
.________________________________________________________.
|Անվանումը | Գնահատականը |Աղտոտման|
| |___________________________________|մակերեսը|
| |անտրոպոգեն |հիգիենիկ |տարածքի |բնակելի |
| |ազդեցությամբ|իրավիճակով|համալիր |գոտում, |
| | | |գնահատականը|հա |
|___________|____________|__________|___________|________|
|1 Գոտի |թույլ |վտանգ չի |բարենպաստ | 311 |
| |ազդեցության |հարուցում | | |
| |գոտի | | | |
.________________________________________________________.
Անտրոպոգեն թույլ ազդեցության գոտին կազմում է 311 հա: Տարածքի համալիր գնահատականը բարենպաստ է:
4.2.7 Մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի պահպանություն
Բաժինը ընդգրկում է գումարային տվյալների արդյունքների և քաղաքի ջրային միջավայրի վիճակի պահպանման վերաբերյալ առաջարկությունների շարադրում:
Բաժնի հիմնական փուլերը ընդգրկում են`
- մեթոդակարգային հիմնավորում
- ներկա վիճակի վերլուծություն
- կանխատեսելի էկոլոգիական արդյունքներ և միջոցառումների տնտեսական արդյունավետություն
- շրջակա ջրային ավազանի պահպանման միջոցառումների վերաբերյալ հիմնական դրույթներ
Ինչպես հիմնական էկոլոգիական հայտանիշեր ընդունված են`
- աղտոտվածության ծավալի գնահատման համար վնասակարության ինդեքս (ԼԹ);
- աղտոտվածության ինտենսիվության բնութագրման համար-նոսրացման բազմապատիկությունը մինչև սահմանային-թույլատրելի նորմաները:
4.2.8 Ջրամատակարարման և կոյուղու էկոլոգիական գնահատականը
Մեծամոր քաղաքի տարածքի համար խիստ կարևոր նշանակություն ունի ջրային ավազանի պահպանությունը:
Տարածքում կենտրոնացված են արտեզյան խմելու ջրերի գործնականորեն անսպառ պաշարները: Արտեզյան ջրերի հորիզոնները հիդրավլիկորեն կապված են երկրի մակերեսին մոտ գտնվող գրունտային ջրերի հորիզոնների հետ, որոնք սովորաբար աղտոտվում են արդյունաբերական և կենցաղային օբյեկտներից հեռացվող կեղտաջրերից, անձրևաջրերից, ոռոգման ցանցի ջրերից:
4.2.8.1 Ջրամատակարարման համակարգը
Մեծամոր քաղաքը ունի կենտրոնացված ջրամատակարարում: Բնակչության, ինչպես նաև արտադրական ձեռնարկությունների խմելու և տնտեսական կարիքների պահանջարկը իրականացվում է քաղաքի գործող, օրվա կարգավորիչ ջրամբարների հարակից տարածքում տեղակայված խորքային հորից, որի ընդհանուր հզորությունը կազմում է 2,88 հազ. մ3/օր: Խորքային հորից պոմպերի օգնությամբ ջուրն առանձին ջրագծերով մղվում է քաղաքի կենտրոնացված ջրամատակարարման համակարգի գլխամասային կառույցների տարածքում գործող մարիչ հոր: Վարակազերծումից հետո, ջուրն ինքնահոս խողովակաշարով լցվում է քաղաքի գործող օրվա կարգավորիչ ջրամբարները (2 հատ 250 մ3 ծավալով), որտեղից առանձին ջրատարներով տրվում է բնակավայրի ներքին բաշխիչ ցանցերին: Ջրամատակարարման ցանցը նոր է կառուցված: Ջրամատակարարման քաղաքային ցանցի երկարությունը (50-200 մմ տրամագծով) 11 կմ է:
4.2.8.2 Ջրահեռացման (կոյուղու) համակարգը
Մեծամոր քաղաքը կոյուղացված է, բացի 3-րդ թաղամասից:
Կոյուղու ցանցի ընդհանուր երկարությունը` 84 կմ է, տրամագծերը` 150-400 մմ գլխավոր կոլեկտորների երկարությունը 18 կմ, տրամագիծը` 500-1000 մմ: Քաղաքի ներքին ցանցի տեխնիկական վիճակը բավարար է:
Կոյուղու մաքրման կայանը գտնվում է Մեծամոր քաղաքի դիմաց գտնվող տարածքում, հզորությունը` 17 հազ. մ3/օր: Կոյուղու մաքրման կայանում կատարվում է միայն մեխանիկական մաքրում և ոչ լրիվ մաքրված և վարակազերծված կոյուղաջրերը լճանում են հարող տարածքում և անկազմակերպ թափվում Սևջուր գետը: Քաղաքը, բացի կենտրոնական մասից չունի փողոցների և տարածքի մակերևութային ջրերի հեռացման ցանց և քանի որ տարածքի թեքությունը փոքր է, հորդ անձրևներից առաջացած ջրերը ներծծվելով, օժանդակում են գրունտային ջրերի բարձր մակարդակի առաջացմանը: Բացի դրանից արտադրական ձեռնարկությունների հոսքաջրերը կոյուղու ցանց են թափվում առանց նախնական մաքրման, ինչը հանգեցնում է մաքրման կայանի աշխատանքի արդյունավետության նվազեցմանը:
Ներկա իրավիճակում կոյուղու ներքին ցանցի համար «Նոր Ակունք» ՍՊԸ գերմանական կողմի աջակցությամբ իրականացրել է համապատասխան նախագծանախահաշվային և շինարարական աշխատանքների կատարում: Ենթադրվում է, որ աշխատանքները կավարտվեն 2008թ. ամռանը: Աշխատանքներ են տարվում նաև կենսաբանական մաքրման կայանի վերակառուցման ուղղությամբ:
Ծախսը Մեծամոր քաղաքի կոյուղու ցանցում կազմում է 2.6 հազ. մ3/օր; այդ թվում`
- տնտեսակենցաղային հոսքաջրեր-1.97 հազ. մ3/օր;
- արտադրական հոսքաջրեր-0.63 հազ.մ3/օր:
4.2.8.3 Մակերեսային ջրերի հեռացումը
Մակերեսային ջրերի հեռացումը կատարված է ջրահեռացման բաց և փակ եղանակով: Ցածրահարկ բնակելի թաղամասերում ջրահեռացումը կատարվում է բաց եղանակով, ոռոգման նպատակով նախատեսվող փողոցների եզրով անցնող առվակների միջոցով: Փակ եղանակով ջրահեռացումը կատարվում է բարձրահարկ կառուցապատված թաղամասերում: Մակերևութային ջրերի հեռացումը իրականացվում է դեպի Սևջուր գետը:
4.2.8.4 Աղտոտման հիմնական աղբյուրները
Սևջուր գետի վրա նկատելի ազդեցություն է թողնում Մեծամոր քաղաքը:
Աղտոտման հիմնական աղբյուրներն են հանդիսանում
- Քաղաքի և «Մեծամոր» արդյունաբերական շրջանի ձեռնարկությունները որոնցում լոկալ մաքրման կայանների բացակայության հետևանքով գետն են թափվում աղտոտված հոսքաջրեր:
- Քաղաքի տնտեսակենցաղային հոսքաջրերը, որոնք առանց կենսաբանական մաքրման թափվում են գետ:
- Քաղաքի անձրևային հոսքաջրերը:
Ներկայումս Մեծամոր քաղաքի հոսքաջրերից տնտեսությանը հասցված վնասը գնահատվում է տարեկան 16,65 մլն դրամ, այդ թվում`
- տնտեսակենցաղային հոսքաջրերի արտահոսքից-13,6 մլն. դրամ
- արտադրական հոսքաջրերի արտահոսքից-2,4 մլն. դրամ
- անձրևային հոսքաջրերի արտահոսքից-0,65 մլն. դրամ:
4.2.8.5 Ջրային միջավայրը աղտոտող ձեռնարկությունների բնութագիրը
Ձեռնարկությունների բնութագիրը տրված է ըստ վնասակարության ինդեքսի (կմ3/տարի):
ԼԹ=V.n; որտեղ`
V- հոսքաջրերի փաստացի ծավալը, մ3/տարի;
n- նոսրացման բազմապատիկ` անգամ
Ձեռնարկությունների դասակարգումը բերված է գրաֆիկով: Ձեռնարկությունների վերաբերյալ տվյալները տրամադրել է ՀՀ Բնապահպանության նախարարությունը (2Ձկ-ջուր, ԹՍԱ-ի նորմաներ):
Ձեռնարկությունների բնութագիրը ըստ վնասակարության ինդեքսի պատկերված է գրաֆիկորեն
|ԼԹ կմ3/տարի
|
|0.018
|__________.
| 1 |0.0025
| |_________.
| | 2 |0.0008
| | |___________.
| | | 3 |0.0006
| | | |__________.
| | | | 4 |0.0003
| | | | |__________.
| | | | | 5 |0.000026
| | | | | |________.
| | | | | | 6 |
.________________________________________________________________________
Ջրմուղ Քարի Բենզալցման Ավտոտեխ- Ալրաղաց և Հացի Ձեռնար.
կոյուղի մշակման և ավտոտեխ- սպասարկման համակցված գործարան անվա-
արտադրու- սպասարկման կայան կերերի նումը
թյուն կայան արտադրու-
թյուն
Ձեռնարկությունների բնութագիրը ըստ ջրային ավազանի աղտոտման
հետևանքով տնտեսությանը հասցված վնասի բերված է գրաֆիկում
|Տնտեսական
|վնասը
|մլն դրամ.տարի
|
|13.6
|__________.
| 1 |1.822
| |___________.
| | 2 |0.33
| | |__________.
| | | 3 |0.133
| | | |__________.
| | | | 4 |0.086
| | | | |_________.
| | | | | 5 |0.016
| | | | | |________.
| | | | | | 6 |
.________________________________________________________________________
Ջրմուղ Բենզալցման Ալրաղաց և Ավտոտեխ- Քարի Հացի Ձեռնար.
կոյուղի և ավտոտեխ- համակցված սպասարկման մշակման գործարան անվա-
սպասարկման կերերի կայան արտադրու- նումը
կայան արտադրու- թյուն
թյուն
Ինչպես երևում է գրաֆիկներից, մակերևութային ջրերի աղտոտման հիմնական աղբյուրը ներկայումս ջրմուղ-կոյուղի տնտեսությունն է, ավտոտեխսպասարկման ձեռնարկությունը:
4.2.8.6 Տարածքի բնութագիրը մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի իրավիճակով
Մեծամոր քաղաքի վարչական տարածքը ընկած է Քասախ գետի ձախ ափին: Քասախ գետը սկիզբ առնելով Արագածի լանջերից թափվում է Սևջուր գետը Էջմիածնից դեպի հարավ-արևմուտք:
Սևջուր գետը սկիզբ է առնում Ակնալճից և հոսում է դեպի Արաքս:
Ոռոգման նպատակով, քաղաքի փողոցների ջրման, ձեռնարկություններում տեխնիկական ջրամատակարարման նպատակով օգտագործվում են արտեզյան ջրհորներ:
1. Օգտագործվել են Սևջուր գետի հիդրոերկրաբանական տվյալները
2. Սևջուր գետի ֆոնային աղտոտվածությունների (ՍԹԿ-ի մասով) մակարդակները, որոնք տրամադրել է ՀՀ Բնապահպանության նախարարության բնական միջավայրի մոնիտորինգի կենտրոնը:
3. Սևջուր գետի ափերի անտառապատվածությունը, լանջի ցուցադրանքը: Տարածքի գնահատականը տրված է «Ռեկօմենդացիի պօ օխռանե օկռուժայուշեյ սրեդի վ ռայօննօյ պլանիռօվկե» հիման վրա:
Հաշվարկների արդյունքները բերված են աղյուսակ 4.2.8.6.1-ում:
Տարածքը ինչպես մակերևութային, այնպես էլ ստորգետնյա ջրերի իրավիճակով բնութագրվում է որպես բարենպաստ:
Աղյուսակ 4.2.8.6-1
._________________________________________________________________.
|NoNo| ՖԱԿՏՈՐ |Չափման |Փաստացի|Էքսպեր-|Բարենպաստու-|
|ը/հ | |միավոր |մակար- |տային |թյան |
| | | |դակը |գնահա- |աստիճանը |
| | | | |տականը | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
|_________________________________________________________________|
| Մակերևութային ջրեր |
|_________________________________________________________________|
|1 |Ջրառատություն |մ3/վրկ |15,8 | 3 |սահմանափակ |
| | | | | |բարենպաստ |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|2 |Հոսանքի արագությունը|մ/վրկ |0.92 | 5 |բարենպաստ |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|3 |Ջրի ջերմաստիճանը |oC |18.0 | 5 |բարենպաստ |
| |(ամառային) | | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|4 |Լանջի ցուցադրանքը |կողմնորո- |հարավ | 3 |բարենպաստ |
| | |շումը | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|5 |Ափերի անտառապատվա- |% |0 | 1 |ոչ բարենպաստ|
| |ծությունը | | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|6 |Բնակչության |մարդ/կմ2 |> 200 | 1 |ոչ բարենպաստ|
| |խտությունը | | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|7 |Արդյունաբերական |վտանգավո- |IV-V | 5 |բարենպաստ |
| |պոտենցիալը |րության | | | |
| | |դասը | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|8 |Տրանսպորտի | - | | 1 |ոչ բարենպաստ|
| |առկայությունը | | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|9 |Ֆոնային | |> 1 | 1 |բարենպաստ |
| |կոնցենտրացիան | | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|10 |ԹԿՊ | |2,44 | 5 |բարենպաստ |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|11 |Ջրածնային իոնների | |7,8 | 5 | |
| |կոնցենտրացիան | | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|12 |Տարածքի համալիր | |- | - | |
| |գնահատականը | | | | |
|_________________________________________________________________|
| Ստորգետնյա ջրեր |
|_________________________________________________________________|
|1 |Պահպանման շերտի |հաստ. մ |> 1 | 5 |բարենպաստ |
| |առկայությունը |մ | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|2 |Բուսականության |անտառա- |< 5 | 4 |ոչ բարենպաստ|
| |առկայությունը |պատվածու- | | | |
| | |թյունը % | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|3 |Բնակչության |մարդ/կմ2 |> 200 | 3 |ոչ բարենպաստ|
| |խտությունը | | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|4 |Արդյունաբերական |աղտոտվա- |IV - V | 5 |բարենպաստ |
| |պոտենցիալը |ծության | | | |
| | |հիմնական | | | |
| | |աստիճանը | | | |
|____|____________________|__________|_______|_______|____________|
|5 |Տարածքի համալիր | | | |բարենպաստ |
| |գնահատականը | | | | |
._________________________________________________________________.
4.2.9 Քաղաքի ջրապահպան միջոցառումների հիգիենիկ արդյունավետության
գնահատականը
Եթե քաղաքի հոսքաջրերը թափվում են բաց ջրավազան, ապա քաղաքի ջրապահպան միջոցառումների մասին կարելի է դատել ելնելով քաղաքի հոսքաջրերը ընդունող գետի աղտոտվածության մակարդակից` քաղաքից վերև և ներքև ընկած հատվածում:
Ջրապահպան միջոցառումների հիգիենիկ արդյունավետության գնահատականը տրված է համաձայն` /14, 15/
1. Մետոդիչեսկիե ռեկոմենդացիի օբռաբոտկի դաննիխ, խառակտերիզույուշիե սանիտառնոյե սոստոյանիե վոդնիխ օբյեկտով, Մինզդռավ ՌՍՖՍՌ Մոսկվա 1983 գ.
2. Մետոդիչեսկիե ռեկոմենդացիի օցենկի գիգիենիչեսկոյ էֆֆեկտիվնոստի վոդոոխռաննիխ մեռոպրիյատիյ. Մինզդռավ ՌՍՖՍՌ Մոսկվա 1989 գ.
Որպես հետազոտման ենթակա հատված վերցված է Սևջուր գետը Մեծամոր քաղաքից վերև և կենսաբանական մաքրման կայանից ներքև Վաղարշապատ քաղաքից 10 կմ հարավ ընկած հատվածում: Սևջուր գետի աղտոտվածության մակարդակը 2005 թ. տրամադրել է Հայէկոմոնիտորինգը:
Կատարվել է ստացված տվյալների խմբավորում ըստ`
- օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների;
- սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների:
Բոլոր փաստացի տվյալները բերվել են պայմանական անչափ միավորների:
bi= Ci/Ni, որտեղ
bi - փաստացի ցուցանիշի բազային գնահատական է;
Ci - փաստացի աղտոտվածության ցուցանիշն է, գ/մ3;
Ni - նորմատիվային ցուցանիշն է, գ/մ3:
Նորմատիվային ցուցանիշները վերցված են կուլտուր կենցաղային օգտագործման ջրավազանների նորմերով:
Այն դեպքում, երբ Ci <= Ni, բազային գնահատականը վերցվում է 1:
Յուրաքանչյուր խմբի առանձին ցուցանիշների համար հաշվարկվում է համալիր ցուցանիշ:
Համալիր ցուցանիշը հաշվարկված է`
W=sum(bi-1)+1 բանաձևով, որտեղ
W - համալիր ցուցանիշն է (համապատասխանաբար օրգանոլեպտիկ, սանիտարատոկսիկ);
bi - փաստացի ցուցանիշի բազային գնահատական է:
Մշակված տվյալներից արվել է եզրակացություն`
Սևջուր գետի աղտոտվածության մակարդակը ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների գնահատվում է 1 բալ, ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների գնահատվում է 1,08 բալ:
Ստացվածից հետևում է, որ Սևջուր գետի աղտոտվածության մակարդակը Մեծամոր քաղաքից վերև գտնվող հատվածում գնահատվում է չափավոր:
Նմանատիպ հաշվարկների միջոցով գնահատվել է նաև Սևջուր գետի աղտոտվածության մակարդակը Մեծամոր քաղաքից ներքև գտնվող հատվածում: Ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների գնահատականը 1,32 է: Ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների գնահատականը կազմում է 2,5 բալ:
Գետի աղտոտվածության մակարդակը մաքրման կայանից ներքև գտնվող հատվածում գնահատվում է`
- ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների - չափավոր
- ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների - բարձր:
Սևջուր գետի ռանգավորման հիման վրա հիգիենիկ դասակարգման օգտագործմամբ բնութագրվում է քաղաքում ներդրված ջրապահպան միջոցառումների արդյունավետությունը:
Քաղաքից վերև և ներքև գտնվող հատվածների փաստացի ցուցանիշների բազային գնահատականների տարբերությունը`
/\W = Wներքև - W վերև= 0.32>0 (ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների)
/\W = Wներքև - W վերև= 1,42>0 (ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների)
Այսպիսով ինչպես օրգանոլեպտիկ ցուցանիշներով, այնպես էլ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշներով տեղի է ունեցել գետի ջրի աղտոտվածության ավելացում: Քաղաքի ջրապահպան միջոցառումները գնահատվում են անբավարար:
Նշվածից կարելի է եզրակացնել`
1. արդյունաբերական ձեռնարկություններում բացակայում են մաքրման կայանները,
2. քաղաքի սանիտարական մաքրումը կատարվում է ոչ բավարար, ինչի հետևանքով անձրևաջրերի հետ միասին գետ է թափվում օրգանական և անօրգանական ծագում ունեցող վնասակար նյութեր,
3. քաղաքի տնտեսակենցաղային հոսքաջրերի մաքրում չի իրականացվում: Կոյուղու ցանցի նախագիծը բացակայում է:
4.2.10 Քաղաքի ջրամատակարարման, կոյուղու, մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի ներկա իրավիճակի ամփոփ վերլուծությունը և խնդիրները
1. Քաղաքը հիմնականում կոյուղացված է, բացի 3-րդ թաղամասից:
2. Կոյուղու գլխավոր կոլեկտորը բացակայում է, չկա նախագիծ:
3. Տնտեսակենցաղային հոսքաջրերի մաքրման կայանը չի գործում, ինչի հետևանքով կոյուղաջրերը լճանում են հարող տարածքում և անկազմակերպ թափվում Սևջուր գետը:
4. Քաղաքի գործող ձեռնարկություններում բացակայում են ինչպես արտադրական, այնպես էլ անձրևային հոսքաջրերի լոկալ մաքրման կայանները:
5. Անձրևաջրերի հեռացումը քաղաքի, ինչպես նաև «Մեծամոր» արդյունաբերական շրջանի տարածքից, կատարվում է անկանոն:
6. Քաղաքը բացի կենտրոնական մասից չունի փողոցների և տարածքի մակերևութային ջրերի հեռացման ցանց և, քանի որ, տարածքի թեքությունը փոքր է, հորդ անձրևներից առաջացած ջրերը ներծծվելով, օժանդակում են գրունտային ջրերի բարձր մակարդակի առաջացմանը:
7. Սևջուր գետի աղտոտվածության մակարդակը Մեծամոր քաղաքի շրջակայքում գնահատվում է թույլատրելիից չափավոր:
4.3 Թափոնների կառավարում
4.3.1 Աղբավայրեր
Մեծամոր քաղաքում աղբահեռացումը կատարվում է կենտրոնացված ճանապարհով, հատուկ մասնագիտացված ձեռնարկության կողմից: Այդ նպատակով բնակելի շենքերի շրջակայքում տեղադրված են աղբարկղեր: Կենցաղային աղբը հեռացվում է համայնքի սահմանից 8-10 կմ հեռավորության վրա, ՀԷԿ-ի տարածքի արևմտյան մասում գտնվող աղբաթափման վայր, որը զբաղեցնում է 10 հա տարածք, ունի անհրաժեշտ հեռավորություն բնակելի գոտուց: Սակայն աղբահեռացումը կատարվում է անկանոն, ինչը հանգեցնում է քաղաքի սանիտարական վիճակի վատացմանը: Աղբավայրի ուղղությամբ, 7 կմ հեռավորության վրա գտնվում է քաղաքի գերեզմանատունը, որը զբաղեցնում է 5 հա տարածք: ՈՒնի անհրաժեշտ սանիտարապաշտպանիչ գոտի (ՍՊԳ):
Մեծամոր քաղաքում առաջացած կենցաղային կոշտ թափոնների (ԿԿԹ) կազմը բերված է աղյուսակ 4.3.1-1-ում: Թափոնների ընդհանուր քանակը այժմ կազմում է 2040 տ/տարի:
Աղյուսակ 4.3.1-1
.______________________________________.
|ԿԿԹ |Ընդհանուր |Թափոնների|
| |քանակից |ընդհանուր|
| |բաժնեմասը,|քանակը, |
| |%-ով |տ/տարի |
|_________________|__________|_________|
|Ապակի | 3.5| 71,4|
|_________________|__________|_________|
|Մետաղ | 3.9| 79,6|
|_________________|__________|_________|
|Պլաստիկ շշեր | 2.65| 54|
|_________________|__________|_________|
|Այլ պլաստիկ իրեր | 4.35| 88,7|
|_________________|__________|_________|
|Թուղթ | 3.1| 63,3|
|_________________|__________|_________|
|Այլ թափոններ | 82.5| 1683|
|_________________|__________|_________|
|Ընդամենը` | 100| 2040|
.______________________________________.
4.3.2 Արդյունաբերական թափոններ
Թափոնները առաջանում են արդյունաբերական ձեռնարկություններում:
Արդյունաբերական թափոնների ընդհանուր քանակը կազմում է 30 տ/տարի:
Թափոնները բաժանվում են 2 խմբի`
- օգտագործման ենթակա;
- ոչ օգտագործելի:
Օգտագործման ենթակա թափոնների շարքին եմ դասվում` օգտագործված յուղերը, թեփերը:
Օգտագործված յուղերը տեղում ենթարկվում են մեխանիկական մաքրման զտմամբ և նստեցմամբ: Մաքրված յուղերին ավելացվում է մաքուրը և օգտագործվում:
Օգտագործման ենթակա թափոնների ընդհանուր քանակը կազմում է 10 տ/տարի:
Ոչ օգտագործելի թափոնները գործող ձեռնարկությունների բնույթից կախված, թունավոր չեն և պատկանում են սանէպիդկայանի կողմից համաձայնեցված վայր տեղափոխվող թափոնների խմբին:
Այս թափոնները շինարարական, ավտոտրանսպորտային ձեռնարկություններում առաջացած թափոններն են` շինարարական աղբ, ավտոմեքենաների մասեր, օգտագործված տարաներ, տեքստիլ:
Ոչ օգտագործվող թափոնների քանակը կազմում է 20 տ/տարի:
Արդյունաբերական թափոնների կազմը բերված է 4.3.2-1 աղյուսակում:
Աղյուսակ 4.3.2-1
._________________________________________________.
|Արդյունաբերական թափոնների |Ընդհանուր|Ընդհանուր |
| բաղադրիչները |քանակը |քանակից |
| |տ/տարի |բաժնեմասը,|
| | | % |
|____________________________|_________|__________|
|1. Օգտագործման ենթակա | 10 | 33,3 |
|թափոններ` յուղեր, թեփեր | | |
|____________________________|_________|__________|
|3. Ոչ օգտագործելի թափոններ` | 20 | 66,7 |
|շինարարական, մետաղական, | | |
|օգտագործված տարաներ, տեքստիլ| | |
|____________________________|_________|__________|
|Ընդամենը | 30 | 100 |
._________________________________________________.
Քանի որ, քաղաքը չունի արդյունաբերական թափոնների համար առանձին աղբավայր, ուստի ոչ օգտագործելի նշված թափոնները թափվում են կենցաղային աղբավայրում:
4.3.3 Օրգանական ծագման թափոններ
Թափոններ առաջանում են նաև առողջապահության բնագավառի հաստատություններում:
Թափոնները դասակարգվում են (19) հետևյալ կերպ`
Ա) Ոչ վարակիչ թափոններ: Այս թափոնները կազմում են ընդհանուր թափոնների (90%-ը: Սրանք իրենց բաղադրությամբ նման են կենցաղային թափոններին, քանի որ վարակի տարածման մանրէներ չեն պարունակում: Այս թափոնների շարքին են պատկանում գրասենյակային աղբը` թուղթ, ստվարաթուղթ, փաթեթավորման նյութեր, թերթեր և այլն: Դրանց տարեկան քանակը կազմում է 0,5-1 տ: Այս թափոնները հեռացվում են հատկացված աղբավայր:
Բ) Վարակիչ թափոններ: Դրանք օրգանական ծագման թափոններն են: Ընդհանուր քանակը կազմում է 20 կգ/օր, դասակարգվում են հետևյալ կերպ.
N 1 կարգ - մարդու անատոմիական թափոններ (հյուսվածքներ, օրգաններ, մարմնի մասեր):
N 4 կարգ - Առարկաներ և պլաստմասսայից թափոններ (ներարկիչներ, ճկափողեր և այլն):
N 6 կարգ - Օրգանական նյութերով աղտոտված թափոններ (արյունով և այլ նյութերով աղտոտված բամբակը և այլն):
Այս թափոնների հնարավոր վարակազերծումը համարվում է քիմիական վնասազերծումը սպիրտի և ֆորմալինի լուծույթով և խորը թաղումը գերեզմանատանը հատկացված տարածքում:
4.3.4 Հողերի պահպանություն
Մեծամոր քաղաքը տեղակայված է Անդրկովկասյան կիսանապատային շրջանի, Արաքսի ենթաշրջանում /17/:
Հողերը - ալյուվիալ-մարգագետնային են:
Հողի հիմնական աղտոտումը կատարվում է արդյունաբերական ձեռնարկությունների և ավտոտրանսպորտի արտանետումներից, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների աղբավայրերից և թափոնակույտերից:
Հողի աղտոտման հիմնական աղբյուրներ են հանդիսանում`
- արդյունաբերական ձեռնարկությունների փոշեգազային մթնոլորտային արտանետումները;
- արդյունաբերական և կենցաղային թափոնների կազմակերպված և չկազմակերպված աղբյուրները:
Քաղաքի հողային տարածքի աղտոտվածության ամփոփիչ ցուցանիշները բերված են 4.3.4-1 աղյուսակում:
Աղյուսակ 4.3.4-1
.____________________________________.
|Ինգրեդիենտների | Ներկա իրավիճակ |
|անվանումը |__________________|
| | տ/հա | գ/մ2 |
|_________________|_________|________|
|Ընդամենը փոշի |0,0061 | 0,61 |
|_________________|_________|________|
|Մանգանի օքսիդներ |0,0000035| 0,00035|
.____________________________________.
Մթնոլորտային օդի, մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի աղտոտվածությունից պահպանման միջոցառումները, քաղաքի կանաչապատումը, թափոնների կառավարումը դասվում են հողի աղտոտման կանխարգելման միջոցառումների շարքին:
4.3.5 Աղմուկի մակարդակի գնահատում
Մեծամոր քաղաքի համար աղմուկի առաջացման աղբյուրներ են հանդիսանում`
- Երևան-Արմավիր մայրուղին
- Տեղական նշանակության փողոցները:
Մայրուղային ավտոճանապարհի վրա տեղակայված են գազա և բենզալցակայանները և ավտոտեխսպասարկման կետերը, որոնք հանդիսանում են աննշան աղմուկի աղբյուրներ: Արդյունաբերական ձեռնարկությունները հիմնականում տեղակայված են «Մեծամոր» արդյունաբերական շրջանում, որոնք գտնվում են քաղաքի բնակելի տներից մոտավորապես 300-500 մ հեռավորության վրա և գործնականում ձեռնարկությունների աղմուկը որևէ ազդեցություն քաղաքի վրա չի գործում:
«Մեծամոր» արդյունաբերական շրջանից դեպի հյուսիս, ավտոմայրուղուց (100 մ հեռավորության վրա գտնվում է քաղաքային հիվանդանոցը: Հաշվարկային կետերը ընտրված են`
- ավտոմայրուղուն հարող բնակելի գոտու սահմանագծի վրա;
- քաղաքի փողոցներին հարող բնակելի տների սահմանագծի վրա;
- հիվանդանոցին հարող տարածքում:
Աղմուկի մակարդակի հաշվարկը կատարվել է համաձայն (18), արդյունքները բերված են 4.3.5-1 աղյուսակում:
Աղյուսակ 4.3.5-1
._____________________________________________________________________.
|Աղմուկի աղբյուրները |Աղմուկի|Աղմուկի|Աղմուկի|Աղմուկի մակարդակը|
| |մակար- |մակար- |մակար- |հաշվարկային |
| |դակը |դակի |դակի |կետում դԲԱ |
| | |նվա- |նվա- | |
| | |զումը |զումը | |
| | |մինչև |կանաչ | |
| | |բնակելի|տարածք-| |
| | |տները |ների | |
| | |հեռավո-|հաշվին | |
| | |րության|ԴԲԱ | |
| | |հաշվին | | |
| | |ԴԲԱ | | |
|___________________________|_______|_______|_______|_________________|
|1. Մայրուղային ավտոճանապարհ| 81 | 14 | 10 |LAփող=81-14-10=57|
|___________________________|_______|_______|_______|_________________|
|2. Տեղական նշանակության | 73 | 6 | 4 |LAփող=73-6-4=63 |
|փողոցներ | | | | |
|___________________________|_______|_______|_______|_________________|
|3. «Մեծամոր» | 66 | 26 | 5 |LAհիվ.=66-26-5=35|
|արդյունաբերական շրջան | | | | |
._____________________________________________________________________.
Ինչպես երևում է աղյուսակից, աղմուկի մակարդակը քաղաքի փողոցներում կազմում է 57 և 63 դԲԱ` 70 դԲԱ նորմայի դեպքում, իսկ հիվանդանոցի տարածքում-35 դԲԱ` 35 դԲԱ նորմայի դեպքում:
4.3.6 Էլեկտրամագնիսական ճառագայթում
Մեծամոր քաղաքի էլեկտրամատակարարումը իրականացվում է «Հայաստանի էլ. ցանցեր» ՓԲԸ «Մուսալեռ» մասնաճյուղի կողմից: Սնող գլխավոր ենթակայանն է «Մեծամոր» -110/35/10 կՎ լարման ենթակայանը:
Քաղաքի ներքին բաշխիչ ցանցի սնումը իրականացվում է շահագործվող 2 բաշխիչ կետերի և 21 10/0,4 կՎ լարման ենթակայանների միջոցով, որոնցից 5-ը երկտրանսֆորմատորային են, 15-ը մեկ տրանսֆորմատորային, իսկ մեկը առանց տրանսֆորմատորի: Մալուխային և օդային գծերի ընդհանուր երկարությունը 22,39 կմ է, որից մալուխայինը` 8,13 կմ, իսկ 14,26 կմ` օդային:
Էլեկտրաէներգիայի տարեկան գումարային ծախսը` 13,4 մլն. կՎտ/ժամ, որից կոմունալ-կենցաղայինը` 7,69 մլն. կՎտ/ժամ, իսկ արտադրականը` 5,75 մլն. կՎտ/ժամ: Մեկ բաժանորդի էլ. էներգիայի տարեկան միջին ծախսը` 640 կՎտ/ժամ:
Քաղաքի էլեկտրամատակարարման տեխնիկական վիճակը անբավարար է: Մալուխային գծերը շահագործման համար պիտանի չեն, իսկ օդային գծերի որոշ հատվածներ կարիք ունեն փոխարինման:
Համաձայն մեթոդակարգի (2) էլեկտրամագնիսական ճառագայթման վերը նշված աղբյուրները համարվում են սակավահզոր և չեն դիտարկվում որպես մթնոլորտի աղտոտման աղբյուրներ:
4.3.7 Ռադիոակտիվ ճառագայթում
Հայաստանի Հանրապետության բնապահպանության նախարարության «Հայաստանի հիդրոօդերևութաբանության և մոնիտորինգի պետական ծառայության» ՊՈԱԿ-ի կողմից Մեծամոր քաղաքի համար կատարված բազմամյա գամմա ֆոնի չափումները կազմում են Արարատյան դաշտի համար կատարված ուսումնասիրությունների ընդհանուր մասը և նրանց միջին արժեքը կազմում է 16 միկրոռենտգեն/ժամ: Բազմամյա չափումների ընթացքում Մեծամոր քաղաքի գամմա ֆոնի մակարդակը միշտ դիտվել է թույլատրելի սահմաններում, որը (3 անգամ ցածր է վտանգավոր համարվող 60 միկրոռենտգեն/ժամ սահմանից:
2007 թ. գամմա ֆոնի միջին արժեքները, միկրոռենտգեն/ժամ
.______________________________________________________________________.
|Ամիս | I | II |III | IV | V | VI |VII |VIII| IX | X | XI |XII|Տարի|
|______|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|___|____|
|միջին |16,1|15,5|15,6|15,5|15,6|15,5|15,5|15,4|15,5|15,5|16,2|16 | 16 |
|արժեքը| | | | | | | | | | | | | |
.______________________________________________________________________.
4.3.8 Կանաչապատման համակարգի առկա ցուցանիշներ
Մեծամորի կենտրոնական մասը, որտեղ տեղաբաշխված են քաղաքապետարանը, հյուրանոցը, կապի հանգույցը և հասարակական նշանակության այլ օբյեկտներ` բավականին կանաչապատ և բարեկարգ է: Եկեղեցու շենքը շրջապատող տարածքը վերածված է կանաչապատ գոտու: Քաղաքային փողոցների մեծ մասը ծառապատված է: Մասամբ կանաչապատված են նաև բնակելի բակերի, դպրոցների ու մանկապարտեզների տարածքները:
Կանաչ տնկարկների ընդհանուր մակերեսը (զբոսայգիներ, պուրակներ և այլն) կազմում է մակերեսի 9.4%-ը: Մեկ բնակչի ապահովվածությունը կազմում է 40,9 մ2/մարդ: Կանաչ զանգվածների ցուցանիշները բերված են 4.3.8-1 աղյուսակում:
Աղյուսակ 4.3.8-1
._________________________________________.
|Կանաչապատման տեսակները ըստ | Տարածք |
| նշանակության |_____________|
| | հա |մ2/մարդ|
|___________________________|_____|_______|
|1 |Ընդհանուր օգտագործման |11.9 |11.6 |
|__|________________________|_____|_______|
|2 |Սահմանափակ օգտագործման |12.6 |12.3 |
|__|________________________|_____|_______|
|3 |Հատուկ նշանակության |17.3 |17.0 |
|___________________________|_____|_______|
|Ընդամենը |42.4 |40.9 |
._________________________________________.
Կանաչապատումը ներկայացված է երեք տեսակներով`
- ընդհանուր օգտագործման կանաչապատում, որտեղ ընդգրկված են քաղաքային զբոսայգիներն ու պուրակները,
- սահմանափակ օգտագործման կանաչապատում, որը տարբեր կազմակերպություններին պատկանող տարածքների կանաչապատումն է, օրինակ դպրոցների, մանկապարտեզների, հիվանդանոցի, ինչպես նաև տարբեր ձեռնարկությունների տարածքների կանաչապատումը,
- հատուկ նշանակության կանաչապատում. որն ընդգրկում է ճանապարհաեզրերի, փողոցների մայթերի, սանիտարապաշտպանիչ գոտիների կանաչապատումը:
4.3.9 Բնակչության կենսակերպի բժշկա-աշխարհագրական վերլուծությունը
Վերլուծությունը կատարված է կլիմայի ֆիզիոլոգիա-հիգիենիկ գնահատականի արդյունքների, ինչպես նաև ռելիեֆի, հողի, բուսական և կենդանական աշխարհի, ջրային պաշարների և մթնոլորտի համալիր գնահատականների հիման վրա:
Ըստ մարդու ջերմակարգավորիչ ապարատում տարբեր աստիճանի լարվածություն առաջացնող եղանակի կրկնության, Մեծամոր քաղաքը դասվում է այն տարածքների շարքը, որտեղ գերակշռում է չափավոր լարվածություն առաջացնող եղանակ, ինչը որոշակի ազդեցություն չի թողնում մրսածության հիվանդությունների աճի վրա:
Քաղաքում կան կենսաերկրաքիմիական էնդեմիկ հիվանդությունների առաջացման նախադրյալներ, կապված ջրում, հողում, բուսական և կենդանական սննդում միկրոէլեմենտների դիսբալանսի հետ:
Ներկայումս նկատվում է էնդեմիկ «զոբ» հիվանդությունը: Քանի որ, քաղաքը գտնվում է բնական աղբյուրներում յոդի պակասության գոտում, այդ իսկ պատճառով համարվում է «զոբի» էնդեմիկ շրջան: «Զոբից» բացի, հաճախ հանդիպում են վահանային գեղձի բորբոքային հիվանդություններ: Մեծամոր քաղաքը անապահով է նաև «մալարիա» հիվանդության տեսակետից:
Կոյուղու ցանցերի հնացման, ինչպես նաև կենսաբանական մաքրման կայանի չաշխատելու հետևանքով և նրանց վերանորոգման համար բավարար միջոցների բացակայության, ինչպես նաև բնակչության կենսակերպի սանիտարահիգիենիկ պայմանների ընդհանուր վատթարացման պատճառով, ավելացել է սուր-վարակիչ հիվանդությունների բռնկումների թիվը, որոնք ունեն ջրային և կղանքաբերանային տարածման ուղի:
Ոչ պակաս կարևոր են նաև աղքատ հասարակությանը բնորոշ բժշկական այն հիմնախնդիրները, որոնք կապված են թոքախտային ինֆեկցիոն և այլ հիվանդությունների հետ:
Հիմնախնդրային են համարվում շնչառական և ներվային համակարգերի, ուռուցքաբանական, հոգեկան հիվանդությունները:
Մեծամոր քաղաքում սանիտարահիգիենիկ և համաճարակային իրավիճակի բարելավումը համալիր հիմնախնդիր է և կարող է լուծվել հետևյալ միջոցառումների իրականացման հաշվին.
- կյանքի մակարդակի աստիճանական բարձրացման և աղքատության կրճատման (նոր աշխատատեղերի ստեղծում), բնակարանային պայմանների որակի բարձրացման, ջեռուցման և գազիֆիկացման,
- հանգստի լիարժեք գոտիների ստեղծման, ջրային օբյեկտների (Սևջուր գետ) աղտոտման կանխարգելման, չարտոնված աղբավայրերի չեզոքացման և քաղաքային թափոնների վնասազերծման տեխնոլոգիաների կատարելագործման, ջրատար և կոյուղու ցանցերի վերականգնման և ընդլայնման,
- շրջակա միջավայրի վիճակի բարելավման` կանաչ տնկարկների մակերեսների ընդլայնման:
4.3.10 Մեծամոր քաղաքի տարածքում պատմության ու մշակույթի ժառանգության բացակայության պատճառները
Մեծամոր քաղաքը, որպես ՀԱԷԿ-ի երբեմնի բանվորական ավան նախագծվեց և կառուցվեց 20-րդ դարի 60-ական թվականներին: Նախագծման աշխատանքներին նախորդեց ավանի համար տարածքի ընտրություն, որտեղ տարածքի բնական պայմանների, երկրաբանական հետազոտությունների կատարմանը զուգընթաց ուսումնասիրվեց նաև տարածքում պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների առկայությունը: Այդ հետազոտական աշխատանքների կատարման արդյունքում ավանի շինարարության համար ընտրվեցին այն տարածքները որտեղ չբացահայտվեցին պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձաններ:
4.3.11 Լանդշաֆտի դասակարգում, գոտիներ և տեսակներ
Քաղաքային միջավայրի առողջացումը, օդի, ջրի և հողի մաքրությունը խախտված տարածքների ռեկուլտիվացումը, արտադրական և այլ մնացորդների վերամշակումը, աղմուկի և տատանումների իջեցումը արդիական խնդիրներ են քաղաքների վերակառուցման և նոր թաղամասերի, արդյունաբերական ձեռնարկությունների կառուցման և տրանսպորտային ծանրաբեռնվածությունների հզորացման ծավալների աճի պայմաններում: Խնդիրների լուծման ուղիները պահանջում են համալիր վերլուծության և առկա իրավիճակի գնահատման մեթոդների կիրառում, ինչպես նաև նախագծային լուծումներ և նրանց իրականացման ուղիներ:
Համալիր վերլուծության անհրաժեշտությունը պայմանավորված է քաղաքային միջավայրի և իր նյութական առարկայական հիմքի պահպանության և բարելավման խնդրի բազմակողմանիությամբ և բարդությամբ:
Քաղաքային միջավայրը բնական և անտրոպոգեն գործոնների, այդ թվում տնտեսական, մասնավորապես, կոնկրետ տարածքի վրա շինարարական գործունեության փոխադարձ կապերի և ներազդեցությունների միահյուսված արդյունքն է: Քաղաքի բնական և անտրոպոգեն բաղադրիչների տարանջատված ուսումնասիրության մեթոդը և բնաշինարարական պայմանների գնահատումը թույլ կտան վեր հանել առանձին գործընթացներ և հիմնավորել մասնավոր լուծումները: Սակայն այն հնարավորություն չի տալիս վերլուծել և օբյեկտիվորեն գնահատել քաղաքային միջավայրի վիճակը ներազդող գործոնների համակցությամբ:
Առաջ եկող սողքերը, քայքայումը և կանաչ տնկարկների կործանումը, ինչպես նաև բազմաթիվ այլ բացասական երևույթները հետևանք են ոչ լրիվ և ոչ հստակ պատկերացումների այն մասին, որ տեղի է ունենում կամ կարող է տեղի ունենալ քաղաքային միջավայրի հետ տարածքների յուրացման, նրանց օգտագործման և կառուցապատման արդյունքում: Քաղաքային հողերի գնահատումը քաղաքի լանդշաֆտի կոնցեպցիայի տեսանկյունից պահանջում է քաղաքային միջավայրի բնական և անտրոպոգեն բաղադրիչներում տեղի ունեցող պրոցեսների վերաբերյալ հավաստի տեղեկատվության անհրաժեշտություն:
Այս բնագավառում քաղաքի լանդշաֆտը վերլուծվում է որպես բնական և անտրոպոգեն բաղադրիչների փոխկապակցվածության և ներազդեցությունների արդյունք իր նյութական-առարկայական հիմքում: Սա թույլ է տալիս իրականացնել համալիր մոտեցում քաղաքաշինական խնդիրները լուծելիս: Լանդշաֆտաէկոլոգիական մեթոդը իր էությամբ հնարավորություն է տալիս օբյեկտիվորեն գնահատել ձևավորված և նախագծվող բնական տարածքային ընդհանրությունները, կանխատեսել նրանց դինամիկան և զարգացումը, կարգավորել գործընթացը` վերացնելով բացասական գործոնների ազդեցությունը: Հիմնվելով քաղաքի լանդշաֆտի վերաբերյալ այսպիսի դրույթի վրա, կարելի է ճանաչել քաղաքի նյութաառարկայական հիմքի բարդ գործընթացները և երևույթները, ինչպես նաև ապահովել կառավարման մեթոդներով` ձևավորելով դրանցով այս կամ այն քաղաքային միջավայրի պահանջվող վիճակ, ֆունկցիոնալ-հատակագծային, քաղաքի տարածական բովանդակություն, ճարտարապետական կերպար:
Քաղաքի լանդշաֆտը հանդիսանում է օբյեկտիվ իրականություն և իրենից ներկայացնում է քաղաքային միջավայրի վիճակի, քաղաքի նյութաառարկայական, տարածական հիմքի առավել էական բնութագրերից մեկը: Քաղաքի լանդշաֆտը ձևավորվում է քաղաքի բնական և անտրոպոգեն բաղադրիչների ներազդեցությամբ և փոխկապակցվածությամբ:
Լանդշաֆտի բնական գործոնը ձևավորվում է բնական հատկությունների համակցությամբ, որը կրում է անտրոպոգեն բեռնվածությունների ազդեցությունը: Բնության կոմպլեքսի բաղադրիչների ներազդեցության հիմնական օրինաչափությունների շարքում է լանդշաֆտային շարքի օրինաչափությունը.
. երկրաբանական կառուցվածքը, որպես հիմնաքարային, անտրոպոգեն ազդեցության ներքո քիչ փոփոխվող բաղադրիչ, իրենից ներկայացնում է լանդշաֆտի քարաբանական հիմքը.
. հիդրոերկրաբանական ցանցը արմատապես ազդում է հիմնաքարային և երեսարկային բաղադրիչների հատկությունների վրա և ակտիվորեն մասնակցում է լանդշաֆտի հատկություններում.
. հողը, բուսական և կենդանական աշխարհը, որպես առավել հեշտ փոփոխվող և խոցելի բաղադրիչ:
Անտրոպոգեն բեռնվածությունների ազդեցություններից առաջացած փոփոխությունենրը վերաճում են քարաբանականից (լիտոգեն) հիդրոգեն և բիոգեն հիմքերի, այսպիսով առավել շատ փոփոխվում են բիոգեն խմբի բաղադրիչները:
Անտրոպոգեն կամ տեխնոգեն ազդեցություններին բնական բաղադրիչների տարբեր աստիճանի արձագանքումը վերլուծության ժամանակ պահանջում է դիֆերենցված մոտեցում: Այսպես, օրինակ' քաղաքային տարածքի ռելիեֆը որպես փոփոխությունների առավել քիչ ենթարկվող բնական բաղադրիչ, թելադրում է հատակագծման և կառուցապատման, ինժեներական ցանցերի և միջոցառումների ձևավորում:
Բնական բաղադրիչը պահպանողական է, քիչ և դժվար փոփոխելի է և ներազդում է տարածքի զարգացման անտրոպոգեն բաղադրիչների վրա: Ռելիեֆի նման, քաղաքային տարածքի ձևավորման վրա ներազդում է նաև հիդրոգրաֆիկ ցանցը: Բնական կոմպլեքսների և նրանց բաղադրիչների հիմնական հատկությունների բացահայտումը և գնահատումը նրանց օգտագործման տեսակների հարաբերակցության մեջ թույլ է տալիս բավական հավաստիորեն սահմանափակել քաղաքների տարածքներն ըստ բնական կոմպլեքսների գերիշխող հատկանիշների: Քաղաքաշինական գործունեությունը քաղաքի լանդշաֆտի ձևավորման հիմնական գործոնն է: Գործունեության ֆունկցիոնալ անհամասեռությունը քաղաքի լանդշաֆտի դիֆերենցման գործոնն է:
Բնական կոմպլեքսների յուրացումը ուղղված է քաղաքային միջավայրի կայունությանը: Քաղաքի կենսագործունեության արդյունքում տեղի է ունենում լանդշաֆտի դիֆերենցում անտրոպոգեն էլեմենտների և նրանց բաղադրիչների` ֆունկցիոնալ զոնաների, բնակելի կամ արդյունաբերական կառուցապատման թաղամասերի, տարածքների ինժեներական կառույցների և կոմունիկացիաների: Բնական կոմպլեքսների վրա անտրոպոգեն (տեխնոգեն) բեռնվածությունների ազդեցությունների բնույթը և աստիճանը թույլատրում է առանձնացնել մի շարք, որը ձևավորում է տարածություն, ուր բնական կոմպլեքսի կերպարանափոխությունները կրում են տարբեր աստիճանների փոխազդեցություններ: Այսպես, օրինակ` բնական կոմպլեքսների կամ լանդշաֆտների առավել խորը կերպարանափոխությունները տեղի են ունենում խոշորամասշտաբ շինարարության (բնակելի զանգվածների, խոշոր արդյունաբերական օբյեկտների և ինժեներական կառույցների) արդյունքում: Այսպիսի տարածքները բնութագրվում են առավելապես տեխնոգեն բաղադրիչներով և ավելի քիչ` բնական բաղադրիչներով:
Ոչ կապիտալ կառուցապատմանը հատուկ են բնական միջավայրի վրա առավել քիչ ներազդեցություններ: Այս դեպքում զարգացումը տեղի է ունենում բնական օրինաչափություններով: Այսպիսի կոմպլեքսները առանձնանում են բնական-անտրոպոգեն խմբում:
Քաղաքաշինական բնօգտագործման տևողությունը որոշակի տարածքի վրա որոշում է շինարարական և բնական բաղադրիչների համադրման բազմությունը և բազմաձևությունը, ձևավորելով պատմական շերտերն ու հատվածները, տարածական-հատակագծային կառուցվածքները, շինարարական զանգվածների և բաց տարածությունների հարաբերակցությունը: Քաղաքաշինական գործունեությունը քաղաքաստեղծ օբյեկտների բնութագրով և կազմով ազդում է քաղաքի լանդշաֆտի վրա: Քաղաքաստեղծ օբյեկտների տեղաբաշխման մշտական փոփոխությունները, հատկապես զարգացման նախորդ փուլերում, բերել է տարբեր ֆունկցիաներ ունեցող քաղաքաստեղծ օբյեկտների շերտավորված տեղաբաշխման: Դա ծնել է քաղաքային լանդշաֆտի նոր ձևավորվող անտրոպոգեն-բնական կամ բնական-անտրոպոգեն տեսակների տարածական անհամասեռության: Անտրոպոգեն և բնական բաղադրիչների փոխազդեցությունը ձևավորում է քաղաքի լանդշաֆտի կառուցվածքը: Փոխազդեցության արդյունքը բերում է լանդշաֆտային տարբերությունների ձևավորման, իսկ դրանց ամբողջությունը ձևավորում է լանդշաֆտային ենթաշրջաններ, շրջաններ կամ լանդշաֆտային շրջանների խմբեր:
Լանդշաֆտային տարբերությունների քանակը և բազմաձևությունը կան միօրինակությունը կախված է երկու գործոններից. շրջանի բնական լանդշաֆտների բազմաձևությունից և անտրոպոգեն բեռնվածության քաղաքաշինական տակոնոմիի: Այսպիսով, լանդշաֆտային տարբերությունները որպես առաջնային կառուցվածքային տարրեր, հանդիսանում են բնական բաղադրիչների անհամասեռության և քաղաքային տարածքի ֆունկցիոնալ օգտագործման բազմաթիվ տեսակների արդյունք:
Ըստ բնական և անտրոպոգեն փոխազդեցությունների գործոնների, կարելի է տարբերել քաղաքային լանդշաֆտի հինգ հիմնական տեսակ. բնական կոմպլեքսի հատկություններին ենթակա ֆունկցիոնալ անհամասեռ (ոչ հիմնական կառուցապատում), հիմնականում ոչ կապիտալ կառուցապատում կամ տարածքի օգտագործման նման ձև.
ֆունկցիոնալ համասեռ հիմնական կառուցապատում համասեռ բնական կոմպլեքսի սահմաններում.
ֆունկցիոնալ համասեռ հիմնական կառուցապատում տարբեր (երկու և ավելի) բնական կոմպլեքսների պայմաններում. բազմաֆունկցիոնալ (երկու և ավելի) հիմնական կառուցապատում մեկ բնական կոմպլեքսի պայմաններում.
բազմաֆունկցիոնալ (երկու և ավելի ֆունկցիաներ) հիմնական կառուցապատում տարբեր (երկու և ավելի) բնական կոմպլեքսների պայմաններում:
Լանդշաֆտային տարբերությունների և շրջանների ձևավորման մեխանիզմների համեմատությունը ցույց է տալիս, որ լանդշաֆտի կառուցվածքում անտրոպոգեն և բնական բաղադրիչները գրավում են առաջնային կամ երկրորդական դիրք: Մարզի հողային ծածկույթն իրենից ներկայացնում է ՀՀ տարածքի տարբեր մասերում հանդիպող տարաբնույթ հողածածկեր:
Մարզի ցածրադիր մասում, ուր գտնվում է Մեծամոր քաղաքը, տարածված են կիսաանապատային հողերը, որոնք տարածաշրջանում կազմում են աննշան տոկոս: Նախալեռնային շրջաններում լայնորեն տարածված են խայտաբղետ, կավաբեր, տեղ-տեղ աղակալված հողերը: Մեծամոր քաղաքի տարածքը ծածկված է ջրաբերուկային-մարգագետնային, հնում ոռոգվող հողերով: Մարզի անտառային բուսականությունը, բնահողային ծածկույթին համապատասխան նույնպես ենթարկված է ուղղահայաց գոտևորման:
Լանդշաֆտային գոտին կիսաանապատային գոտին է, անապատային տեղամասերով: Տիպիկ անապատային լանդշաֆտներ Հայաստանի տարածքում չկան, սակայն դրանց նմանակները, առանձին հատվածներով հանդիպում են Արարատյան հարթավայրում, հիմնականում գետային նստվածքների ու երրորդական կավերի վրա ծովի մակերևույթից մինչև 900 մ բարձրության վրա և գրավում են փոքր տարածքներ: Առավել ցածրադիր տեղերում, Արաքսի և նրա վտակների փուխր բերվածքներում ձևավորվել են հումուսով աղքատ գորշ հողեր` բաց գորշագույն հողեր ու տիպիկ գորշահողեր` աղակալած տարածքներով: Անապատի համար բնորոշ այս հողերի առաջացմանը նպաստել են կլիմայի չորությունը և բուսական ծածկույթի աղքատությունը: Արարատյան հարթավայրին առավել բնորոշ են կիսաանապատային և աղուտամարգագետնային լանդշաֆտները: Վերջիններս մտնում են բուն կիսաանապատային գոտու մեջ, բայց ստորգետնյա ջրերի բարձր մակարդակը պայմանավորել է խոնավ ցածրավայրային աղուտային մարգագետինների գոյությունը: Այնտեղ, ուր գրունտային ջրերը մոտ են մակերևույթին, առաջացել են գերխոնավ, այսպես կոչված չալաների հողեր: Այս գոտում առանձնակի տեղ են զբաղեցնում նաև ցածրավայրային ճահճային լանդշաֆտները, որոնք հիմնականում ենթարկված են մելիորացիայի ու կուլտուրականացման: Որոշ վայրերում հանդիպում են թաքիրանման հողեր և ավազի բլրակներ: Հարավ-արևելքից եզրավորող նախալեռնային և ցածր լեռնային նստվածքային ջրամերժ ապարներ ունեցող տարածքներում, շնորհիվ չոր կլիմայի, առաջացել են անապատա- կիսաանապատային լանդշաֆտների հետաքրքիր տիպ` Բեդլենդներ, որոնք զերծ են բուսական ծածկույթից: Կիսաանապատային լանդշաֆտը հատուկ է միջին Արաքսի հովտին, մինչև 13000 մ բարձրությանը: Կիսաանապատի ռելիեֆը ալիքավոր է, թույլ մասնատված, հարթավայրի եզրերում և մանավանդ արևմտյան մասում` քարքարոտ: Բնորոշ են բաց գորշագույն և գորշագույն հողերը, որոնք հիմնականում կուլտուրականացված են և ոռոգվում են գյուղատնտեսական նպատակով: Այս գոտու լանդշաֆտների մեծ մասը վերափոխվել են ջերմասեր կուլտուրաների ագրոլանդշաֆտների: Վերջին տասնամյակներին իրականացվել են աղուտային հողերի աղազրկման և կուլտուրականացման աշխատանքներ: Արարատյան հարթավայրի արևմտյան մասում հանդիպում են աղակալած հողեր /աղուտներ/`ալկալահողերը: Տեղ-տեղ երևում են թաքիրներ` դեղնա-սպիտակավուն կավի ճաքճքած մակերեսով տարածություններ: Չոր ցամաքային կլիմայի պայմաններում գերակշռում են ֆիզիկական հողմնահարման պրոցեսները` պայմանավորելով քայքայված փուխր նյութերի կուտակումը և կենսանյութի արագ հանքայնացումը:
Կուլտուրականացված (անտրոպոգեն) լանդշաֆտը ներկայացված է գյուղատնտեսական հողերով (դաշտեր, պտղատու և խաղողի այգիներ) հալօֆիտ անապատների յուրացված տեղում: Բարձրադիր/լեռնահարթավայրային կիսաանապատային գոտի, տաք չոր կլիմայով օշինդրաէֆեմերային բուսականության գերակշռությամբ, գորշ կիսաանապատային հողեր ալյուվիալ, դելուվիալ և պռոլուվիալ նստվածքների վրա: Յուրաքանչյուր լանդշաֆտային գոտի առանձնանում է իր ուրույն էկոհամակարգերով և դրանցում ներկայացված բուսական և կենդանական աշխարհով:
5. Արմավիրի մարզի Մեծամոր քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) տարածքային զարգացման հիմնական դրույթներ
5.1 Համայնքի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ռազմավարությունը և հիմնական նպատակները
Համայնքի զարգացման ռազմավարությունն է` հետևողականորեն բարեփոխումներ իրականացնելու ճանապարհով, բարելավել համայնքի բնակչության սոցիալ-տնտեսական պայմանները` Մեծամորը դարձնել բարեկարգ, մաքուր, գրավիչ բնակավայր: Հաշվի առնելով Հայաստանում ատոմային էներգետիկայի զարգացման նկատմամբ ՀՀ կառավարության միտումները, Մեծամորի համար բացվում են զարգացման կարևոր խթաններ: Մեծամորը կարող է վերաճել ժամանակակից քաղաքաշինական առաջադեմ սկզբունքներին համապատասխանող, բարեկարգ, կանաչապատ քաղաքի:
Այդ խնդիրը լուծելու նախադրյալները առկա են, քանի որ Մեծամորն ունի հստակ հատակագծային լուծում, բնակչության թվով ոչ մեծ, կոմպակտ բնակավայր է, ունի զարգացման համար տարածքային հնարավորություն և ֆինանսական աջակցության դեպքում, այստեղ կարելի է իրականացնել համարձակ, առաջավոր և որակյալ շինարարություն` բնակելի և հասարակական շենքերի ոլորտում: Մեծամոր քաղաքը կարելի է դարձնել Հայաստանի ապագա քաղաքների նախատիպը:
Միևնույն ժամանակ Մեծամորի կառուցապատված տարածքներում անհրաժեշտ է`
1. հաշվի առնելով նոր որակային, սեյսմիկ, բակերի և միջբակային տարածքների բարեկարգման պահանջները, ավարտել անավարտ մնացած բազմաբնակարան կառուցապատումը առաջին և երկրորդ թաղամասերում, սակավահարկ կառուցապատումը` երրորդ թաղամասում,
2. կանոնակարգել ներթաղամասային հասարակական սպասարկման օբյեկտների տեղադրումը, խմբավորելով դրանք և տեղադրելով հիմնական հետիոտն ուղիներին կից,
3. հաշվի առնելով տեղանքի կլիմայական առանձնահատկությունները, առավել կանաչապատ դարձնել փողոցները, ավելացնել պուրակների թիվը, հագեցնել ընդհանուր օգտագործման կանաչապատ տարածքները ջրային մակերեսներով, շատրվաններով, որը և կբարելավի շրջակա միջավայրի որակը, կմեղմի կլիման, կբարձրացնի բնակեցման կենսապայմանների մակարդակը:
Մեծամորի ռազմավարական զարգացման հիմք անհրաժեշտ է ընդունել հետևյալ գործոնները`
- սպասարկման ոլորտի կտրուկ զարգացումը,
- տրանսպորտային համակարգի և սպասարկման զարգացումը, կապված բնակչության հնարավոր աճի հետ, ինչը նույնպես կստեղծի նոր աշխատատեղեր,
- բնակիչների կենսակերպի բարելավումը, կապված աշխատանքի, հանգստի և երիտասարդ սերնդի ազատ ժամանցի նոր ձևերի հետ, և այդ կապակցությամբ տարբեր ծառայությունների զարգացումն ու առաջարկը:
Անհրաժեշտ է զարգացնել համայնքի արտակարգ իրավիճակներում բնակչության փրկարարական աշխատանքների իրականացման ու արտակարգ իրավիճակներում քաղաքային տնտեսության գործունեությունը երաշխավորող համակարգ:
5.2. Համայնքի տարածքային զարգացման կազմակերպում
5.2.1 Հատակագծային կառուցվածքի զարգացում
Մեծամորի տարածքային զարգացման հիմք է հանդիսացել քաղաքի հատակագծային կառուցվածքը և գործառական գոտևորումը:
Համապատասխան քաղաքաշինական գործող նորմատիվային փաստաթղթերի, գլխավոր հատակագծի մշակումը կատարվել է տարաբնակեցման ուրվագծի հիման վրա, հաշվի առնելով քաղաքաշինական և ծրագրային այլ փաստաթղթերի պահանջներ, համայնքի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրեր: Հաշվի է առնված նաև բնապահպանական տարածքային համալիր ուրվագիծը, տարածքների և բնակավայրերի վտանգավոր երկրաբանական և հիդրոերկրաբանական գործընթացներից պաշտպանելու ուրվագիծը և համարժեք այլ մշակումներ (ՇՆևԿ 2. 07.01- 89):
Մեծամորի տարածքի ժողովրդագրական առավելագույն տարողությունը ըստ «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր հատակագծի նախագծի» առաջարկության կազմում է 15, 0 հազար մարդ:
Մեծամոր համայնքը տարաբնակեցման համակարգում դիտարկվում է, որպես տեղական նշանակության տարաբնակեցման համակարգի հիմնական տարրերից մեկը, սոցիալական, առողջապահական, կրթական, աշխատանքային շուկայի, կենցաղային, ինժեներատրանսպորտային և այլ ենթակառուցվածքների գործունեության համակարգի կարևոր մասը:
Մեծամորի հատակագծային կառուցվածքը հիմնականում որոշված է, գործառական գոտևորումը նույնպես, սակայն հեռանկարային զարգացման համար անհրաժեշտ է կատարել որոշակի ճշգրտում` ճանապարհատրանսպորտային, կառուցապատման, կանաչապատման և այլ կառուցվածքային տարրերի լուծումներում:
Ելնելով վերը նշվածից և հիմնվելով ՀՀ օրենսդրության վրա և «Նախագծման առաջադրանքի» պահանջների, ինչպես նաև շահագրգիռ կազմակերպությունների կարծիքի ու դիտողությունների վրա Մեծամորի գլխավոր հատակագծի տարածքային զարգացման հիմնադրույթներում ամրագրվում է`
. նվազագույնի հասցնել կառուցապատման համար գյուղատնտեսական նշանակության հողերի ներգրավումը,
. հնարավորինս սահմանափակել պետության կամ համայնքի կարիքների համար քաղաքացիների կամ իրավաբանական անձանց սեփականություն հանդիսացող հողամասեր վերցնելու անհրաժեշտություն ենթադրող լուծումները:
Սույն գլխավոր հատակագծի ՀՀ կառավարության կողմից հաստատումից հետո` «ՀՀ քաղաքաշինության մասին» օրենքի ու «ՀՀ քաղաքաշինության մասին» օրենքում ՀՀ կառավարության կողմից 08.07.2005 հաստատված փոփոխություններին համապատասխան` Ճամբարակ համայնքի (բնակավայրերի) գլխավոր հատակագծի փոփոխությունները (առանց հողերի նպատակային նշանակության փոփոխության) իրականացնում է ըստ անհրաժեշտության և հաստատում է Մեծամորի քաղաքապետը (տեղական ինքնակառավարման մարմինը)` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից 02.05.2003թ., N-609-Ն հաստատված «ՀՀ քաղաքային և գյուղական համայնքների գլխավոր հատակագծերի մշակման, փորձաքննության, համաձայնեցման և փոփոխման կարգ»-ի և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից 04.06.2001թ., հաստատված ՀՕ-185 «Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսգրքի» պահանջներին համապատասխան:
5.2.2 Բնակելի ֆոնդի զարգացում և տեղաբաշխում
Բնակչության աճին համապատասխան նախատեսվում է ապահովել բնակարանային ֆոնդի աճ, պահպանելով և պատշաճ մակարդակի բերելով գոյություն ունեցողը, որը պահանջում է ընթացիկ վերանորոգման աշխատանքներ: Բնակֆոնդի ավելացումը հնարավոր է ապահովել համայնքի առկա սահմաններում:
Նոր բնակֆոնդի տեղադրումը առաջարկվում է իրականացնել բազմաբնակարան շենքերով, առաջին թաղամասի հյուսիսային, չկառուցապատված հատվածում, երկրորդ թաղամասի արևելյան հատվածում` 4-5, 9 հարկանի բնակելի շենքերով, և լրացնել սակավահարկ տնամերձ հողակտորներով կառուցապատված թաղամասը նոր բնակելի տներով:
Բնակարանային ֆոնդի հաշվարկը ըստ թաղամասերի բերված է 5.2.2-1 աղյուսակում:
Աղյուսակ 5.2.2-1
.__________________________________________________________________.
|Թաղա- |Կառուցապատման| Առկա | Հաշվարկային |
|մասեր | տեսակ |_____________________|_____________________|
| | |բնակ- |բնակ- |ապահով-|բնակ- |բնակ- |ապահով-|
| | |չու- |ֆոնդ, |վածու- |չու- |ֆոնդ, |վածու- |
| | |թյուն,|հազ. |թյուն, |թյուն,|հազ. |թյուն, |
| | |հազ. |մ2 |մ2/մարդ|հազ. |մ2 |մ2/մարդ|
| | |մարդ | | |մարդ | | |
|________|_____________|______|______|_______|______|______|_______|
|Առաջին |բազմաբնակարան| 8.3 |147.87| 17.8 | 6.9|174.20| 25.0|
|________|_____________|______|______|_______|______|______|_______|
|Երկրորդ |բազմաբնակարան| 1.2 | 21.81| 17.8 | 4.0|100.79| 25.0|
| |_____________|______|______|_______|______|______|_______|
| |սակավահարկ | 0.15| 4.20| 27.0 | 1.5| 55.20| 37.0|
|________|_____________|______|______|_______|______|______|_______|
|Երրորդ |սակավահարկ | 0.20| 5.60| 27.0 | 1.7| 62.10| 37.0|
|________|_____________|______|______|_______|______|______|_______|
|Չորրորդ |սակավահարկ | 0.33| 9.10| 27.0 | 0.9| 32.55| 37.0|
|________|_____________|______|______|_______|______|______|_______|
|Ընդամենը| | 10.2|188.58| 18.48| 15.0|424.85| 28.0|
.__________________________________________________________________.
Մեծամորի քաղաքային համայնքի բնակչության հեռանկարային հաշվարկային թիվը կազմում է 15 հազ. մարդ, բնակ. ֆոնդը` ընդամենը 424.85 հազ. մ2:
Բնակչության միջին ապահովվածությունը բնակմակերեսով առկա վիճակով կազմում է 18.48 մ2/մարդ: Նոր բնակարանային ֆոնդի տեղադրումը պետք է ապահովի ինչպես առկա բնակչության բնակարանային պայմանների բարելավում, այնպես էլ բնակչության աճող թվի բնակարանային մակերեսի պահանջարկ: Բնակչության աճի թվին (4.8 հազ.մարդ) համապատասխան, անհրաժեշտ կլինի նախատեսել լրացուցիչ 236.3 հազ.մ2 բնակելի ֆոնդ:
5.2.3 Մեծամորի հասարակական կենտրոնի համակարգի զարգացում
Մեծամորի գոյություն ունեցող հասարակական կենտրոնը անհրաժեշտ է զարգացնել, կատարելագործել: Հիմք ընդունելով նախորդ գլխավոր հատակագծում և դրա վերանախագծման փուլում նախատեսված և դեռ չիրականացված մտահաղացումները, սույն գլխավոր հատակագծի նախագծում առաջարկվում է` Մեծամորի հասարակական կենտրոնում քաղաքապետարանի շենքի, մշակույթի պալատի, երաժշտական դպրոցի, կապի բաժանմունքի, հյուրանոցի, պոլիկլինիկայի և մյուս համաքաղաքային նշանակության օբյեկտների կողքին տեղադրել` առևտրի, հասարակական սննդի, երիտասարդների ազատ ժամանցի, զվարճալիքների, կենցաղ-սպասարկման ծառայությունների և այլ օբյեկտներ: Եկեղեցու շուրջ առաջարկվում է կազմակերպել քաղաքային զբոսայգի, հասարակական կենտրոնի տարածքը կանաչապատել, դրանց շուրջ ստեղծել առավել բարեկարգ միջավայր:
Նախատեսվում է առևտրի, հանրային սննդի և կենցաղ սպասարկման օբյեկտների տեղաբաշխումը կատարել բնակելի թաղամասերի եզրագծով և, մասամբ, թաղամասի ներսում:
Մարզահամալիրը հարկավոր է համալրել` փակ և բաց լողավազաններով, վոլեյբոլի և բասկետբոլի, ինչպես նաև թենիսի խաղահրապարակներով:
5.2.4 Բնակչության հասարակական առաջնային սպասարկման համակարգ
Մեծամորի բնակելի թաղամասերը հավասարաչափ ապահովված են առաջնային պարտադիր սպասարկման օբյեկտներով` մանկապարտեզներով, դպրոցներով, խանութներով: Ղեկավարվելով գործող շինարարական նորմերով և կարգերով, ինչպես նաև հաշվի առնելով իրողությունները, անհրաժեշտություն կա վերագնահատել և վերահաշվարկել այդ հիմնարկների տարողությունը համապատասխանեցնել դրանք բնակչության պահանջներին:
Ստորև ներկայացված են հասարակական սպասարկման համակարգում ընդգրկվող նվազագույն անհրաժեշտ օբյեկտների և դրանց տարողունակության ցուցանիշները, գոյություն ունեցող վիճակը և հնարավոր փոփոխությունները:
Աղյուսակ 5.2.4-1
Առաջնային սպասարկման համակարգի ցուցանիշներ
.________________________________________________________.
|հհ |Սպասարկման օբյեկտներ |Չափման |Տարողու-|Տարածք,|
| | |միավորներ |թյուն, | հա |
| | | |քանակ | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|1. |Մանկական նախադպրոցական,|տեղ | 1450| 6.28 |
| |այդ թվում | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|1ա. |մանկապարտեզներ |տեղ | 961| |
| |ընդհանուր տեսակի | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|1բ. |մասնագիտացված |տեղ | 291| |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|1գ. |մարզաառողջարարական |տեղ | 198| |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|2. |հանրակրթական դպրոցներ` |աշակերտ/ | | 7.07 |
| |միահերթ ուսուցմամբ |տեղ | 3200| |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|2ա. |1-9-րդ դասարաններում |աշակերտ/ | 2400| |
| |10-12-րդ դասարաններում |տեղ | 800| |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|2բ. |արտադպրոցական, այդ |աշակերտ. | | |
| |թվում ըստ ոլորտների` |տեղ | | |
| |. տեխնիկական | | 70| |
| |. մարզական | | 50| |
| |. արվեստ և | | 70| |
| |երաժշտություն | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|3. |Առողջապահական ստացիոնար|տեղ | 145| 5.7 |
| |համալիր (հիվանդանոց) | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|4. |պոլիկլինիկաներ և ոչ |հերթափո- | * | 0.4 |
| |ստացիոնար այլ բժշկական |խում մեկ | | |
| |ծառայություններ |այցելու | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|5. |բժշկական շտապ օգնության|ավտոմեքենա| * | * |
| |կայաններ | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|6. |մարզական կառույցներ, | | | 5.01 |
| |այդ թվում | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|6ա. |ընդհանուր օգտագործման |մ2 | 1300| |
| |մարզասրահներ | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|6բ. |մարզադահլիճներ |մ2 | 500| |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|6գ. |բաց լողավազան | | | 0.56 |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|7. |քաղաքային գրադարան |ընթերցատեղ| 400*| |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|8. |հյուրանոցներ |տեղ | 50*| ՆԱ |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|9. |կենցաղային սպասարկման |աշխատատեղ | 150| 0.3 |
| |ծառայություններ | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|10. |կոմունալ ծառայություն` | | | |
| |այդ թվում | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|10ա.|լվացքատներ, քիմ. |կգ, չոր | 2300| 0.075|
| |մաքրման կետեր |վիճակում | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|10բ.|քաղաքային բաղնիք |տեղ | 270| 0.075|
|____|_______________________|__________|________|_______|
|11. |հրշեջ կայան |հրշեջ | 1-3| 0.34 |
| | |ավտոմեքենա| | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|12. |կապի հանգույց |օբյեկտ | 2 *| 0.12|
|____|_______________________|__________|________|_______|
|13. |հանրային զուգարաններ |սարք | 5| 0.02|
| | |կոմպլեկտ | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|14. |հուղարկավորման |օբյեկտ | 1| * |
| |գրասենյակ և գերեզմանոց| | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|15. |քաղաքային շուկաներ |վաճառատեղ | 60| 3.35 |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|16. |հանրային սննդի |տեղ | 600| * |
| |ձեռնարկություններ | | | |
|____|_______________________|__________|________|_______|
|17. |մթերային և | մ2 | * | * |
| |արդյունաբերական ապրանքի| | | |
| |խանութներ | | | |
.________________________________________________________.
__________________
*) Տարողությունը և կառուցվածքը որոշվում և ներկայացվում է նախագծային առաջադրանքում:
5.2.5 Արտադրական և կոմունալ ենթակառուցվածքի տարածքային զարգացման կազմակերպում
Մեծամոր քաղաքի արդյունաբերական շրջանի տարածքը գտնվում է Երևան-Արմավիր Մ5 միջպետական նշանակության ավտոմայրուղու, Մեծամոր քաղաքին հարող հատվածի հարավային մասում, գյուղատնտեսության համար ոչ պիտանի հողատեսքերի /այլ հողատեսքեր/ սահմաններում և, համաձայն արդյունաբերական ձեռնարկությունների տեղաբաշխման ուրվագծի, զբաղեցնում է 18.0 հա:
Արդյունաբերական ձեռնարկությունների տեղաբաշխման ուրվագծին համապատասխան տվյալ տարածքում նախատեսված են`
Աղյուսակ 5.2.5-1
.___________________________________________________________.
|հհ|Ձեռնարկությունների անվանում |Տարածք, հա|
|__|_____________________________________________|__________|
| |Հիմնական օբյեկտներ | |
|__|_____________________________________________|__________|
|1 |Բենզալիցքավորման և ավտոտեխսպասարկման կայան | 0.25|
|__|_____________________________________________|__________|
|2 |Ավտոտեխսպասարկման կայան | 0.15|
|__|_____________________________________________|__________|
|3 |Տոնավաճառ-շուկա | 1.0 |
|__|_____________________________________________|__________|
|4 |Ավտոմեքենաների պահեստամասերի արտադրության և | 1.06|
| |տեխսպասարկման կայան («Իգդիր» ՍՊԸ) | |
|__|_____________________________________________|__________|
|5 |Տոմատի արտադրամաս | 0.24|
|__|_____________________________________________|__________|
|6 |Ճաշարան | 0.13|
|__|_____________________________________________|__________|
|7 |«Գարուն» կարի Ա/Մ մասնաճյուղ | 1.86|
|__|_____________________________________________|__________|
|8 |Երևանի «Բազալտ» ԲԸ քարի մշակման արտադրամաս | 0.15|
|__|_____________________________________________|__________|
|9 |Փայտամշակման և կահույքի արտադրամաս | 0.24|
|__|_____________________________________________|__________|
|10|Ավտոմեքենաների վաճառքի և ավտոպահեստամասերի | 1.15|
| |արտադրամասի տարածք (կոնսերվացված) | |
|__|_____________________________________________|__________|
|11|Տնտեսական ապրանքների խանութ | 0.08|
|__|_____________________________________________|__________|
|12|Բնակելի տներ | 0.35|
|__|_____________________________________________|__________|
|13|Էլեկտրատեխնիկական սարքավորումների նորոգման և | 0.3 |
| |արտադրման արտադրամաս | |
|__|_____________________________________________|__________|
|14|Հացաթխման արտադրամաս | 0.3 |
|__|_____________________________________________|__________|
|15|Մրգի պահեստավորման և չորացման արտադրամաս | 0.3 |
|__|_____________________________________________|__________|
|16|Մսի վերամշակման արտադրամաս | 0.3 |
|__|_____________________________________________|__________|
|17|Կաթի մշակման արտադրամաս | 0.3 |
|__|_____________________________________________|__________|
|18|Ալրաղաց-համակցված կերերի արտադրամաս | 0.3 |
|__|_____________________________________________|__________|
|19|Խանութ | 0.04|
|__|_____________________________________________|__________|
|20|Պահուստային տարածք | 3.8 |
|__|_____________________________________________|__________|
| |Ընդհանուր հանգուցային օբյեկտներ | |
|__|_____________________________________________|__________|
|21|Կաթսայատուն | 0.15|
|__|_____________________________________________|__________|
|22|Ջրամբարների պոմպակայան | 0.16|
|__|_____________________________________________|__________|
|23|Էլեկտրաենթակայան | 0.08|
|__|_____________________________________________|__________|
|24|Հրշեջ կայան | 0.35|
|__|_____________________________________________|__________|
|25|Կոյուղու պոմպակայան | 0.1 |
|__|_____________________________________________|__________|
|26|Հասարակական կենտրոն | 0.15|
.___________________________________________________________.
Այսպիսով, Մեծամորի տարածքում, Երևան-Արմավիր ավտոմայրուղուց հարավ նախատեսվում է արդյունաբերական հանգույցի ձևավորում: Կարևոր խնդիր է առաջանում բնակելի ու հասարակական կառուցապատման տարածքների (թաղամասեր, հասարակական կենտրոն) և արդյունաբերական հանգույցի միջև, ինչպես նաև նշված ավտոմայրուղու հետ տրանսպորտային և հետիոտն հատումների հատակագծագործառական կապերի կազմակերպումը:
Կոմունալ տնտեսության ձեռնարկությունները և պահեստարանային օբյեկտները տեղաբաշխվելու են ՀԱԷԿ-ի երկաթուղու ու առաջին թաղամասի տարածքի միջև (գոյություն ունեցող), ինչպես նաև վերը նշված արդհանգույցի սահմաններում:
5.2.6 Կանաչապատ տարածքների զարգացում և ջրային մակերեսների ստեղծում
Մեծամորի կլիմայական առանձնահատկությունները կարևոր դեր են կատարում կանաչապատ տարածքների ստեղծման, ընդարձակման և պահպանման համար:
Քաղաքի առանձին հատվածներում, բնակելի թաղամասերում, հասարակական նշանակության գոտիներում միկրոկլիմայի մայրցամաքային հատկանիշերի մեղմացման համար նպատակահարմար է ոչ մեծ տարողությամբ ջրավազանների և շատրվանների տեղակայում:
Սույն գլխավոր հատակագծով առաջարկվող կառուցապատվող հատվածներում և այլ տեղերում անհրաժեշտ է և նախատեսվում է ստեղծել ընդհանուր օգտագործման կանաչապատ տարածքներ, զբոսայգիներ և պուրակներ, հասարակական կենտրոնի գոտում առավել բարեկարգել համաքաղաքային զբոսայգին, որի հորինվածքային առանցքը (հյուսիս-հարավ ուղղությամբ) շեշտում է Հայ առաքելական եկեղեցու` Մեծամորի Սբ. Գրիգոր տաճարի դիրքը:
Անհրաժեշտ է առավելապես կանաչապատել փողոցների մայթերն ու հետիոտն ուղիները, երկաթուղուն հարող տարածքը, զարգացնել դեպի արևելք Մ5 ավտոմայրուղու, բնակելի նոր թաղամասերի ու քաղաքային հիվանդանոցի միջև սանիտարապաշտպանական գոտին (Մեծամորին հարող սանիտարապաշտպանական գոտին այժմ կանաչապատ է միայն առաջին թաղամասին հարող հատվածում): Ինչպես արդեն նշված է, հաշվի առնելով կլիմայական անբարենպաստ գործոնները` չոր և շոգ ամառ, անհրաժեշտ է բնակելի թաղամասերում և հասարակական կենտրոնում ստեղծել ջրային մակերեսների մի համակարգ, և ստվերաշատ կանաչ հարթակներ: Այս նպատակների համար, հնարավոր է օգտագործել Մեծամորի հյուսիսային սահմանագծով անցնող ջրանցքը:
Նման առաջարկությունները տեղ են գտել դեռ 1998 թ. «Մեծամոր քաղաքի թաղամասերի կառուցապատման վերանախագծման» մշակումներում (հեղինակ` ճարտ. Ա. Միքայելյան, «Հայնախագիծ»), որտեղ այդ խնդիրները հաշվի են առնվել առավելագույն չափով, սակայն կանաչապատման և բարեկարգման մասով իրականացվել են մասնակի: Մեծամոր քաղաքի սահմաններում կանաչապատ զանգվածների ցուցանիշները ներկայացված են` 4.3.8-1 աղյուսակում:
5.2.7 Ճանապարհային ցանցի ու տրանսպորտի զարգացում
Մեծամոր քաղաքի փողոցային ցանցը ընդհանուր առմամբ ունի ավարտուն ձևավորված տեսք: Սույն գլխավոր հատակագծով կառուցապատման առաջարկված լրացումների հետ մեկտեղ լրացվում է ներթաղամասային փողոցային ցանցը, մանրամասնվում է մոտեցումները դեպի բնակելի շենքեր, առաջարկվում են սակավահարկ կառուցապատման ճանապարհային լուծումները:
Արդհանգույցի ավտոմոբիլային մուտքը առաջնային ժամանակաշրջանի համար նախատեսվում է Երևան-Արմավիր ավտոմայրուղուց պարզ մեկ հարթությամբ եղանակով: Արմավիր-Երևան ուղղությունից դեպի Ակնալիճ գյուղն ուղղված, տեղական նշանակության ճանապարհով, աջ միացումով, որի հետագիծը համընկնում է արդհանգույցի տարածքի հարավային սահմանի հետ: Ելքը արդհանգույցից նախատեսված է դրա արևմտյան սահմանով, դեպի Արմավիր-Երևան ուղղություն: Մեծամորից դեպի արդհանգույց մոտեցումը նախատեսվում է Երևան-Արմավիր ուղղությունից հետագա ձախ շրջադարձով դեպի Երևան-Արմավիր ուղղություն, դրան հակառակ մոտեցումը կատարվում է նույն սկզբունքով: Տրանսպորտի երթևեկության այսպիսի կազմակերպումը կարող է բավարարել այնքան ժամանակ, մինչև, որ տրանսպորտային միավորների հոսքերի քանակը կհամապատասխանի ճանապարհների թողունակությանը: Հետագայում արդեն կպահանջվի երկհարթության ուղղանցույցների շինարարություն:
Հետիոտն անվտանգ մոտեցումները թե առաջնային ժամանակաշրջանում, թե հեռանկարում հնարավոր է կազմակերպել վերգետնյա կամրջակների տեղադրման միջոցով: Ստորգետնյա անցումների կիրառումը խրախուսելի չի կարող լինել մի շարք պատճառներով (ստորգետնյա ջրեր, հեղեղումներ, մութ, անհրապույր և վտանգավոր միջավայր):
Արդյունաբերական հանգույցի Երևան-Արմավիր ավտոմայրուղուն հարող մասում, 30 մ լայնությամբ, նախատեսված է կանաչապատ գոտի: Երևան-Արմավիր ավտոմայրուղուն զուգահեռ նախատեսված է արդհանգույցի հիմնական լայնական ճանապարհը, որից սկիզբ են առնում հյուսիսից-հարավ ձգվող ներքին ճանապարհները: Դրանց միջոցով է նախատեսվում արդհանգույցի ձեռնարկությունների ավտոտրանսպորտային մատակարարումը:
5.2.8 Ինժեներական ենթակառուցվածքների զարգացում
Ինժեներական կառուցվածքների ուրվագծերը նախագծելու համար, որպես ելակետային տվյալներ օգտագործվել են`
- Մեծամոր քաղաքի գլխավոր հատակագծային հորինվածքը կատարված «Հայնախագիծ» ԲԲԸ-ի կողմից,
- ՀՀ «Նոր Ակունք» ՓԲԸ-ի գրավոր տվյալները 11.06.07. N 300/02 քաղաքի առկա ջրամատակարարման և կոյուղացման վերաբերյալ,
- «ՀՀ էլեկտրոցանցեր» ՓԲԸ-ի «Մուսալեռ» մասնաճյուղի գրավոր տվյալները 28.04.07. N ԱԱ-410 քաղաքի առկա էլեկտրամատակարարման վերաբերյալ,
- «ՀայՌուսգազարդ» ՓԲԸ-ի Արմավիր մասնաճյուղի գրավոր տվյալները 25.06.07. N 01-02/140 քաղաքի վերագազաֆիկացման և գազամատակարարման վերաբերյալ,
- ՀՀ Առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ և համաճարակային տեսչության ՀԱԷԿ-ի կենտրոնի գրավոր տվյալները Մեծամոր քաղաքի սանիտարահիգիենիկ վիճակի վերաբերյալ (05.06.07. N 06):
5.2.8.1 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի). Ջրամատակարարման նորմերը և հաշվարկային ժամանակաշրջանի ջրապահանջը և ջրահեռացումը
Ջրամատակարարումը նախատեսվում է բնակչության խմելու տնտեսակենցաղային, արտադրական այն ձեռնարկությունների համար, որոնց արտադրական կարիքների համար անհրաժեշտ է խմելու որակի ջուր, ինչպես նաև բնակավայրի հակահրդեհային կարիքների բավարարման համար: Բնակչության մեջ մարդու միջին օրական ջրապահանջի քանակը Գերմանիայի դաշնության «FICHTER» ընկերության առաջարկված պահանջի կազմում է 129 լ/օր, չնախատեսված ծախսերի համար` պահանջարկի 25% չափով, արտադրական կարիքների համար` բնակչության պահանջարկի 20% չափով: Հակահրդեհային կարիքների համար պահանջվող ջրաքանակը հաշվարկված է ըստ գործող նորմերի պահանջների 10-25 հազ. բնակչության բնակավայրերի համար միաժամանակյա արտաքին հրդեհների քանակը 2 ճ 15 լ/վրկ է, ինչպես նաև ներքին հրդեհների համար` 2ճ2,5=5 լ/վրկ: Բնակավայրի հակահրդեհային կարիքների ընդհանուր պահանջարկը կազմում է (2ճ15)+(2ճ2,5)=35 լ/վրկ, հրդեհի տևողությունը ընդունելով 3 ժամ ՕԿՋ-ում պետք է ունենալ պահանջվող անձեռնմխելի ջրաքանակ
Q=(35ճ3ճ3600):1000=378մա,
որը պետք է վերականգնվի ՕԿՋ-ում 24 ժամվա ընթացքում, որի համար անհրաժեշտ է բնակավայրի միջին օրական ջրապահանջին ավելացնել (378ճ1000):(24ճ3ճ3600)= 4 լ/վրկ:
Մեծամոր քաղաքի խմելու, տնտեսական, արտադրական և հակահրդեհային
կարիքների համար պահանջվող միջին օրական ջրաքանակը և հեռացման
ենթակա ջրերի քանակի հաշվարկը
.________________________________________________________.
|N |Սպառողներ | |ջրա- |ջրասպառում |ջրահեռացում|
| | | |սպառ- |___________|___________|
| | | |ման |մ3/օր|լ/վրկ|մ3/օր|լ/վրկ|
| | | |նորման| | | | |
| | | |լ/օր | | | | |
| | | |մարդ | | | | |
|__|______________|_______|______|_____|_____|_____|_____|
|1 |բնակչությունը |15 հազ.|129 | 1935| 22| 1742| 20 |
| | |մարդ | | | | | |
|__|______________|_______|______|_____|_____|_____|_____|
|2 |արտադրություն | | | 387| 4| 348| 3.6|
|__|______________|_______|______|_____|_____|_____|_____|
|3 |հակահրդեհային |--- |-- | 378| 4| ---| ---|
| |կարիքներ | | | | | | |
|__|______________|_______|______|_____|_____|_____|_____|
| |ընդամենը | | | 2700| 30| 2090| 23.6|
|__|______________|_______|______|_____|_____|_____|_____|
|4 |չնախատեսված | | | 581| 7| | |
| |ծախսեր, | | | | | | |
| |կորուստներ | | | | | | |
|__|______________|_______|______|_____|_____|_____|_____|
| |ամբողջը | | | 3281| 37| 2090| 23.6|
.________________________________________________________.
Այսպիսով, ըստ կատարված հաշվարկների հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար Մեծամոր քաղաքի խմելու որակի ջրապահանջը կազմում է 3281 մ3/օր (37 լ/վրկ): Քաղաքի հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի պահանջվող ջրաքանակը կբավարարվի գլխամասային տարածքում երկրորդ խորքային հորի իրականացումով:Համաձայն գործող նորմատիվային պահանջների բնակավայրերի ջրամատակարարումը պետք է իրականացվի երկու իրարից անկախ սնուցումով, ինչպես նաև ՕԿՋ-ից բնակավայրի ներքին բաշխիչ ցանցի սնումը երկու ջրատարով:
5.2.8.2 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի)
Ջրամատակարարման համակարգը և գոտիները
Մեծամոր քաղաքի ջրամատակարարման համակարգը կենտրոնացված է, բնակչության խմելու-կենցաղային, արտադրական և հակահրդեհային ջրապահանջները բավարարվում են մեկ ջրատարով: Քաղաքի կառուցապատված և նոր գլխավոր հատակագծով նախատեսվող տարածքների նիշերը գործող ՕԿՋ-ի հատակի նիշի հետ համեմատ ունեն 61 մ տարբերություն` 914-853=61 մ: Բնակավայրի ջրամատակարարման համակարգը իրականացվում է մեկ գոտիով:
Ըստ կատարված հաշվարկների, Մեծամոր քաղաքում շուրջօրյա ջրամատակարարում ապահովելու, ինչպես նաև հակահրդեհային պահանջվող ջրաքանակ պաշարելու համար, անհրաժեշտ է ունենալ 2500 մ3 ընդհանուր տարողությամբ ՕԿՋ-ներ ստորև բերվում է հաշվարկը.
- կարգավորման ծավալ 3281ճ0.3=984 մ3
- հակահրդեհային 378 մ3
- վթարային (3281ճ8):24=1094 մ3
ընդհանուր ծավալը 984+378+1094=2456 մ3
Ներկայումս գործող ջրամբարների ծավալը 500 մ3 (2ճ250 մ3) է, հեռանկարային ժամանակաշրջանի պահանջարկը բավարարելու համար անհրաժեշտ է կառուցել ևս 2 հատ 1000 մա ջրամբարների ընդհանուր ծավալը ստացվում է 500+2000=2500 մ3:
Ջրամատակարարման գլխային կառույցները, խորքային հորերը`օրվա կարգավորիչ ջրամբարները, քլորակայանը ունեն պահանջվող նորմերին համապատասխան սան-պահպանության գոտի, պահակային ծառայությամբ:
5.2.8.3 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի)
Նախագծային առաջարկություններ
Նախագծային առաջարկություններն են`
- ջրամատակարարման ներքին բաշխիչ ցանցի վերակառուցում համաձայն կատարված հիդրավլիկական հաշվարկի, ջրագծերի տրամագծերի ճշգրտմամբ,
- քաղաքի չկոյուղացված տարածքների, ինչպես նաև սույն գլխավոր հատակագծով նախատեսվող կառուցապատման տակ դրվող տարածքների ջրամատակարարման և կոյուղացման նախագծերի կազմում,
- վթարված և շարքից դուրս եկած կոյուղագծերի և դիտահորերի վերակառուցում,
- նախատեսվող կոյուղու կեղտաջրերի մաքրման կայանի նախագծանախահաշվային փաստաթղթերի կատարում:
5.2.8.4 Էլեկտրամատակարարում
Էլեկտրական բեռնվածքների հաշվարկ
Քաղաքի հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար առավելագույն հզորությունների պահանջարկի քանակը որոշելու համար հիմք է հանդիսացել ներկայացվող գլխավոր հատակագծի տվյալները, ըստ որի Մեծամոր քաղաքի բնակչության քանակը հաշվարկված է 15.0 հազ. մարդ: Հաշվարկային առավելագույն հզորությունը հաշված է որպես հզորությունների գումար`
- կոմունալ-կենցաղային, հասարակական, կուլտուր-կենցաղային շինությունների, արտաքին լուսավորության պահանջարկը, ինչպես նաև ջրամատակարարման, ջրահեռացման, ջերմամատակարարման համակարգերի պահանջարկի հաշվարկը կատարված է համաձայն գործող նորմերի, ըստ որի մեկ մարդուն տարեկան հասանելիք էլեկտրաէներգիայի խոշորացված ցուցանիշով, որը կազմում է 1700 կվտ/ժամ, իսկ տարվա ընթացքում օգտագործվող ժամերի քանակը` 5200,
- արտադրական ձեռնարկությունների կողմից պահանջվող էլեկտրաէներգիայի քանակը հետագայում կճշտվի:
Մեծամոր քաղաքի էլեկտրաէներգիայի գումարային պահանջարկի հաշվարկը զարգացման
հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար
.__________________________________________________________________.
|N |Սպառողները | |մեկ մարդու|էլ. |տարվա |մաքսիմալ |
| | | |համար |էներգիայի |օգտագործ-|պահանջվող|
| | | |պահանջվող |գումարային|վող |հզորու- |
| | | |էլ. |ծախսը |ժամերի |թյունը |
| | | |էներգիայի |հազ.կվտ/ |քանակը |կվտ. |
| | | |քանակը |ժամ/տարի |ժամ | |
| | | |կվտ/ժամ/ | | | |
| | | |տարի | | | |
|__|_____________|_______|__________|__________|_________|_________|
|1 |բնակչությունը|15 հազ.| 1700 | 25500 | 5200 | 4900 |
| | |մարդ | | | | |
|__|_____________|_______|__________|__________|_________|_________|
|2 |արտադրություն| | 7650 | | 1471 | |
|__|_____________|_______|__________|__________|_________|_________|
| |ընդամենը | | 33150 | | 6371 | |
|__|_____________|_______|__________|__________|_________|_________|
|3 |չնախատեսված | | | 6630 | | 1275 |
| |ծախսեր, | | | | | |
| |կորուստներ | | | | | |
|__|_____________|_______|__________|__________|_________|_________|
| |ընդամենը | | | 39780 | | 7646 |
.__________________________________________________________________.
Ըստ կատարված հաշվարկների քաղաքի հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար պահանջվող էլեկտրաէներգիայի գումարային հզորությունը 7.65 ՄՎԱ է, կբավարարվի «Մեծամոր» 110/35/10 կվ լարման ենթակայանից հզորությունը 41.0 ՄՎԱ:
5.2.8.5 Էլեկտրամատակարարում
Նախագծային առաջարկություններ
Նախագծային առաջարկություններն են`
- էլեկտրամատակարարման համակարգի արդիականացում, վերազինում ժամանակակից պահանջներին համապատասխանեցում,
- համակարգի համապատասխանեցումը անվտանգության տեխնիկայի պահանջներին,
- էլեկտրաէներգիայի անխափան մատակարարումը ապահովում, որի համար անհրաժեշտ է նախատեսել և իրականացնել երկու բաշխիչ կետերի կառուցում, շահագործման համար ոչ պիտանի 10 կվ մալուխային գծերի փոխարինում նոր գծերով, 10 կվ լարման օդային գծերի որոշ հատվածների փոխարինում նոր գծերով գործող 10/0.4 կՎ լարման մեկ տրանսֆորմատորային ենթակայանների անցում երկտրանսֆորմատորային ենթակայանների:
5.2.8.6 Գազամատակարարում
Գազի ծախսը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար
Գազի ընդհանուր պահանջարկի նախնական հաշվարկները կատարելիս հաշվի է առնված բնակչությանը բնական գազով ապահովելու խնդիրը, նույն թվում`
- բոլոր բնակելի և հասարակական նշանակության այլ շենքերի (կրթական, առողջապահական, մշակութային, վարչական) ջեռուցման կարիքների համար,
- բնակչության սննդի պատրաստման, ջերմամատակարարման, տաք ջրի ստացման կարիքների բավարարման համար,
- հասարակական նշանակության օբյեկտների և բնակչության սպասարկման ձեռնարկությունների համար անհրաժեշտ պահանջարկը բավարարելու համար,
- արտադրական ձեռնարկությունների ջեռուցման, օդափոխության և տեխնոլոգիական կարիքների համար:
Ըստ կատարված նախնական հաշվարկների հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար գազի տարեկան պահանջարկը կազմելու է 46032 հազ.մ3/տարի, որից` կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար` 41393 հազ. մա/ տարի, արտադրական կարիքների համար` 4639 հազ. մ3/տարի: Արտադրական ձեռնարկությունների պահանջարկը կարիք ունի հետագա ճշգրտման:
Գազամատակարարման սնումը, ինչպես ներկայումս, այնպես էլ հետագայում կլինի «Մեծամոր» գազաբաշխիչ կայանից:
5.2.8.7 Գազամատակարարում
Նախագծային առաջարկություններ
Նախագծային առաջարկություններն են`
- Ներկայացվող նոր գլխավոր հատակագծով քաղաքի բնակչության` կենցաղային, տնտեսական, ինչպես նաև արտադրական կարիքների բավարարման համար ջերմային աղբյուր է հանդիսանում բնական գազը:
- գազափոխադրման համակարգի վերակառուցման և վերազինման, միջբակային ցանցի անվտանգ շահագործման և հուսալիության բարձրացումը,
- ներբնակարանային գազամատակարարումը պետք է ապահովի բաժանորդի հաշվարկային ջերմապահանջը` կերակրի պատրաստման, տաք ջրամատակարարման և ջեռուցման կարիքները, ինչպես նաև փաստացի գազասպառման ճշգրիտ և թափանցիկ հաշվառումը,
- ներկայացվող գլխավոր հատակագծով նախատեսվում է կառուցապատման տակ դրվող տարածքների գազամատակարարման նախագծանախահաշվարկային փաստաթղթերի կատարում և իրականացում:
5.2.8.7 Ջերմամատակարարում
Նախագծային առաջարկություններ
Նախագծային առաջարկություններն են`
- Մեծամոր քաղաքի մինչև հինգ հարկ բազմաբնակարան շենքերի ջեռուցումը իրականացնել կենտրոնացված` մեկ, համապատասխան հզորության, կաթսայատնից կարճ ջերմային ցանցով, տաք ջրի ստացումը գազասարքերի միջոցով կամ էլեկտրականությամբ,
- գոյություն ունեցող բազմահարկ 9-12 հարկանի բազմաբնակարան շենքերի ջեռուցումը նախատեսվում է իրականացնել լոկալ համակարգով առանձին շենքերի տանիքներում` տեղադրելով համապատասխան հզորության կաթսայատներից, չունենալով արտաքին ջերմային ցանց, առանց կորուստների, ջերմային ստացումը էլեկտրականությամբ,
- քաղաքի կրթական, առողջապահական, մշակութային, հասարակական շենքերի ջեռուցման իրականացվելու է լոկալ համակարգով փոքր հզորության կաթսայատներից: Գոյութուն ունեցող և կառուցապատման համար նախատեսվող նոր բնակելի հատվածների, առանձնատների ջեռուցումը նախատեսվում է բնակարանային փոքր հզորության կաթսաներով կամ գազավառարաններով, տաք ջրի ստացումը գազասարքավորումների միջոցով կամ էլեկտրականությամբ:
6. Մեծամոր քաղաքի շրջակա միջավայրի կանխատեսումային ցուցանիշներ և բարելավման համար նախատեսվող միջոցառումներ
6.1 Մթնոլորտային օդի պահպանություն
Ինչպես այժմ, այնպես էլ հեռանկարում, մթնոլորտ վնասակար արտանետումների աղբյուրներ են հանդիսանում արտադրական ձեռնարկությունները, ավտոտրանսպորտի և էներգետիկայի օբյեկտները:
Ներկա դրությամբ, օդային ավազանի վիճակով տարածքը գնահատվում է բարենպաստ, անտրոպոգեն ազդեցությամբ գերիշխում են հիմնականում թույլ ազդեցության գոտիները, հիգիենիկ վիճակով` օդային ավազանի աղտոտվածությունը որևէ վտանգ չի հարուցում:
Քանի որ, քաղաքի սոցիալ-տնտեսական զարգացումը հստակ պլանավորված չէ, ապա ընդունված է, որ արդյունաբերական ձեռնարկությունները հեռանկարում կդիտվեն որպես օդային ավազանը աղտոտող հիմնական աղբյուրներ: Ընդունված է, որ հեռանկարում այդ ձեռնարկությունները կշահագործվեն ունեցած հզորությունների 60-80%-ով: Այդ պատճառով մթնոլորտ արտանետվող վնասակար արտանետումների տարեկան քանակները կավելանան:
Արդյունաբերական ձեռնարկությունների և վնասակար արտանետումների գերակայությունների ցանկերը բերված են 6.1-1 և 6.1-2 աղյուսակներում:
Աղյուսակ 6.1-1
.___________________________________________________________.
|դդ |Ձեռնարկությունների անվանումը |Համախառն |Ձեռնար-|ՍՊԳ,|
|ը/հ| |արտանետում|կության| մ |
| | |ներ տ/տարի|դասը | |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|1 |Կահույքի ֆաբրիկա | 37,9 | V | 50 |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|2 |Կաթսայատներ | 20,3 | - | - |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|3 |Ավտոտեխսպասարկման կայան N 1 | 13,7 | V | 50 |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|4 |«Իգդիր» ավտոտեխսպասարկման կայան| 2,6 | V | 50 |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|5 |Կարի ֆաբրիկա | 1,6 | V | 50 |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|6 |Ալրաղաց | 0,87 | V | 50 |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|7 |Ավտոտեխսպասարկման կայան N 2 | 1,58 | V | 50 |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|8 |Քարի մշակման արտադրամաս | 0,07 | V | 50 |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|9 |Գազա և բենզալցման կայաններ | 12,1 | V | 50 |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
|10 |Էլեկտրատեխնիկական արտադրամաս | 0,025 | V | 50 |
|___|_______________________________|__________|_______|____|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 90,74 | | |
.___________________________________________________________.
Աղյուսակ 6.1-2
._________________________________________________.
|դդ | Անվանումը |Արտանետումների |Վտանգա- |
|ը/հ| |տարեկան քանակը, տ|վորության|
| | | միջոցառումներից |դասը |
| | |առաջ և հետո | |
|___|_________________|_________________|_________|
|1 | 2 | 3 | 4 |
|___|_________________|_________________|_________|
|1 |Էթիլացետատ |810/16,2 | 4 |
|___|_________________|_________________|_________|
|2 |Քսիլոլ |1055,0/24,2 * | 3 |
|___|_________________|_________________|_________|
|3 |Ազոտի օքսիդներ | 5,4 | 2 |
|___|_________________|_________________|_________|
|4 |Փոշի |18,6/3,1 | 3 |
|___|_________________|_________________|_________|
|5 |Ածխածնի օքսիդ |26,44 | 4 |
|___|_________________|_________________|_________|
|6 |Ածխաջրածիններ |2,92 | 4 |
|___|_________________|_________________|_________|
|7 |Եռակցման աէրոզոլ |0,066 | 3 |
|___|_________________|_________________|_________|
|8 |Մանգանի օքսիդներ |0,0043 | 2 |
|___|_________________|_________________|_________|
|9 |Մեթան |11,8 | - |
|___|_________________|_________________|_________|
|10 |Երկաթի օքսիդներ |0,005 | 3 |
|___|_________________|_________________|_________|
|11 |Բենզին |0,54 | 4 |
|___|_________________|_________________|_________|
|12 |Աղաթթու |0,02 | 2 |
|___|_________________|_________________|_________|
|13 |Մուր |0,012 | 3 |
|___|_________________|_________________|_________|
|14 |Ծծմբային անհիդրիդ|0,028 | 3 |
|___|_________________|_________________|_________|
|15 |Ծծմբական թթու |0,0016 | 2 |
|___|_________________|_________________|_________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ |1930,8/90,74 | |
._________________________________________________.
__________________
*) Քսիլոլի արտանետումների նվազեցումը 98 % կատարվում է կենսազտիչներով:
Քաղաքի աճին համապատասխան ավելանում է նաև ավտոտրանսպորտը, որի արտանետումների քանակները բերված են աղյուսակ 6.1-3-ում:
Աղյուսակ 6.1- 3
._________________________________________________.
| | Աղտոտող նյութերը, տ/տարի |
|Անվանումը |__________________________________|
| |Ածխածնի|Ազոտի |Ածխաջրա-|Ընդամենը|
| |օքսիդ |օքսիդներ|ծիններ | |
|______________|_______|________|________|________|
|1. Բեռնատար | 224,5| 9,8| 48,2| 282,5|
|______________|_______|________|________|________|
|2. Ավտոբուսներ| 105,6| 5,9| 19,7| 131,2|
|______________|_______|________|________|________|
|3. Մարդատար | 46,7| 2,8| 4,7| 54,2|
|______________|_______|________|________|________|
|Ընդամենը | 376,8| 18,5| 72,6| 467,9|
._________________________________________________.
Քաղաքի օդային ավազանի աղտոտման հիմնական աղբյուրների և տնտեսությանը հասցված տնտեսական վնասի քանակական բնութագրերը բերված են աղյուսակ 6.1-4-ում:
Աղյուսակ 6.1-4
.__________________________________________________.
| Անվանումը |Արտանետումների|Տնտեսությանը |
| |քանակը, տ/տարի|հասցված |
| |ներդրման % |տնտեսական վնասը,|
| | |հազ. դրամ/տարի |
|__________________|______________|________________|
| 2 | 2 | 3 |
|__________________|______________|________________|
|1. Արդյունաբերական| 70,44/12,6 | 4716,6 |
|ձեռնարկություններ | | |
|__________________|______________|________________|
|2. Ավտոտրանսպորտ | 467,9 83,7| 34438,4 |
|__________________|______________|________________|
|3. Կաթսայատներ | 20,3 3,7| 9082,0 |
|__________________|______________|________________|
|Ընդամենը` | 558,64/100 | 48237,0 |
.__________________________________________________.
Բերված աղյուսակներից երևում է, որ Մեծամոր քաղաքի արդյունաբերական ձեռնարկությունները հիմնականում V դասի են:
Արդյունաբերական ձեռնարկություններից մթնոլորտ են արտանետվում տարեկան 70,44 տ վնասակար նյութեր:
Մթնոլորտ վնասակար արտանետումների հիմնական մասը բաժին է ընկնում ավտոտրանսպորտին, որի արտանետումները կազմում են քաղաքի մթնոլորտ արտանետումների 83,7%-ը` 467,9 տ/տարի:
Ավտոտրանսպորտի արտանետումներից տնտեսությանը հասցված վնասը գտնվում է 1-ին տեղում` տարեկան 34,4 մլն դրամ:
Ընդհանուր տնտեսական վնասը բոլոր արտանետումներից կազմում է տարեկան 48,2 մլն դրամ:
6.2. Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության կանխատեսվող մակարդակներ
Հեռանկարում ավելանում են կաթսայատների արտանետումները, արդյունաբերական ձեռնարկությունների և ավտոտրանսպորտի արտանետումները:
Ավտոտրանսպորտի արտանետումների համար (ազոտի օքսիդներ, ածխածնի օքսիդ) կատարված է մթնոլորտային օդի աղտոտվածության երկարաժամկետ կանխատեսում համաձայն (20):
Արտանետումների հաստատուն աղբյուրների համար (արդյունաբերական ձեռնարկություններ, կաթսայատներ) կատարված է մեքենայական հաշվարկ «Ռադուգա» ծրագրով (21):
Հաշվարկների արդյունքները աղտոտվածության մակարդակի իջեցման համար միջոցառումներից առաջ և հետո բերված են աղյուսակ 6.2-1-ում (միջոցառումները տես կետ 6.4):
Աղյուսակ 6.2-1
.________________________________________________________.
|Անվանումը |Մերձգետնյա առավելագույն |
| |կոնցենտրացիաները ՍԹԿ միավոր |
| |միջոցառումներից առաջ և հետո |
| |___________________________________|
| |Արդյունա- |Ավտո- |Արդ. - |
| |բերական |տրանսպորտ|ձեռնարկու- |
| |ձեռնարկու- | |թյուններ, |
| |թյուններ, | |կաթսայատներ, |
| |կաթսայատներ| |ավտոտրանսպորտ|
|____________________|___________|_________|_____________|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
|____________________|___________|_________|_____________|
|1. Փոշի |0,1 | - | 0,1 |
|____________________|___________|_________|_____________|
|2. Ածխածնի օքսիդ |0,04 | 1,36 |1,4 0,86 |
| |0,04 | 0,82 | |
|____________________|___________|_________|_____________|
|3. Ազոտի օքսիդներ |0,32 | 0,13 |0,45 0,4 |
| |0,32 | 0,08 | |
|____________________|___________|_________|_____________|
|4. Մանգանի օքսիդներ |0,014 | - | 0,014 |
|____________________|___________|_________|_____________|
|5. Ծծմբային անհիդրիդ|0,0015 | - | 0,0015 |
|____________________|___________|_________|_____________|
|6. Էթիլացետատ |0,29 | - | 0,29 |
|____________________|___________|_________|_____________|
|7. Քսիլոլ |0,22 | - | 0,22 |
.________________________________________________________.
Ինչպես երևում է աղյուսակ 6.2-1-ից, օդապահպան միջոցառումների իրականացման դեպքում վնասակար նյութերի մերձգետնյա առավելագույն կոնցենտրացիաները չեն գերազանցի բնակելի գոտու համար սահմանված նորմերը:
Մթնոլորտի ցրման պայմանների հաշվառում
Աղտոտման մակարդակների գնահատականը և մթնոլորտի ցրման պայմանների հաշվառումը կատարված է համաձայն (9):
Դրանից ելնելով, հաշվարկված է աղտոտող նյութի մոտավոր քանակը (Mp), որը կարելի է արտանետել (կամ կրճատել) մթնոլորտ: Մթնոլորտային օդի ցրման հատկությունների պահուստը (դիֆիցիտ) (BP) և աղտոտող նյութերի մոտավոր քանակը տրված են աղյուսակ 6.2-2-ում
Աղյուսակ 6.2-2
Մթնոլորտ օդի ցրման հատկությունները և աղտոտող նյութերի մոտավոր
քանակները
.___________________________________________________________________.
| Անվանումը |BP |Արտանետման|Փաստացի |Mp- M[] |
| |մ3/վրկ |մոտավոր |արտանետումը|գ/վրկ |
| | |արժեքը, Mp|M[]գ/վրկ | |
| | |գ/վրկ | | |
|___________________________|_______|__________|___________|________|
|1. Փոշի | 7200| 1,08 | 0,54 | 0,54 |
|___________________________|_______|__________|___________|________|
|2. Ածխածնի օքսիդ | 11288| 33,8 | 2,42 |31,38 |
|___________________________|_______|__________|___________|________|
|3. Ազոտի օքսիդներ օքսիդներ | 4547| 0,181 | 0,38 |-0,199 |
|___________________________|_______|__________|___________|________|
|4. Մանգանի օքսիդներ | 2758| 0,0027| 0,000449| 0,00225|
|___________________________|_______|__________|___________|________|
|5. Ծծմբային անհիդրիդ | 2626| 0,13 | 0,002 | 0,128 |
.___________________________________________________________________.
6.3 Տարածքի համալիր գնահատականը
Տարածքի համալիր գնահատականը տրված է /2/-ի հիման վրա, տեղանքի կլիմայական պայմանների, մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակի, արդյունաբերական պոտենցիալի, բնակչության և ավտոտրանսպորտի խտության ցուցանիշների հաշվառմամբ:
Օդային ավազանի գնահատականը բերված է աղյուսակ 6.3-1-ում:
Աղյուսակ 6.3-1
Օդային ավազանի գնահատականը անտրոպոգեն ազդեցությամբ, հիգիենիկ
իրավիճակով և տարածքի համալիր գնահատականը
.________________________________________________________.
| | Գնահատականը |Տարածքի |Աղտոտման |
|Անվանումը|_______________________|համալիր |մակերեսը |
| |անտրոպոգեն |հիգիենիկ |գնահատականը|քաղաքի |
| |ազդեցությամբ|իրավիճակով| |տարածքում,|
| | | | |հա |
|_________|____________|__________|___________|__________|
|1 Գոտի |Թույլ |վտանգ չի | բարենպաստ | 311 |
| |ազդեցության |հարուցում | | |
| |գոտի | | | |
.________________________________________________________.
Հիգիենիկ իրավիճակով տարածքը վտանգ չի հարուցում: Տարածքի համալիր գնահատականը մնում է բարենպաստ:
6.4 Միջավայրի պահպանական միջոցառումների վերաբերյալ որոշումներ
Որպես առաջնահերթ միջոցառումներ որոշված են տեխնոլոգիական և սանիտարատնտեսական բնույթի միջոցառումներ:
Արդյունաբերական ձեռնարկությունների համար
- հզորությունների աճին զուգընթաց տեխնոլոգիական հոսքագծերի և սանիտարատեխնիկական արդիականացում,
- շինարարական արդյունաբերական ձեռնարկություններում փոշու կազմակերպված և անկազմակերպ արտանետումների հսկողության ուժեղացում, ինչը կբերի փոշու արտանետումների նվազեցմանը (80%-ով (փոշու կլանումը ջրաճնշմամբ, փոշու տեղական արտածծման համակարգերի տեղադրմամբ, փոշեկլանիչ և փոշեզտիչ սարքավորումների տեղադրմամբ),
- նոր արդյունաբերական ձեռնարկությունների կենտրոնացում արդյունաբերական շրջանի տարածքում, ինչը կապահովի վնասակար թափոնների օգտագործման և վնասազերծման լավ պայմաններ,
- մթնոլորտի աղտոտվածության դիտարկման և վերահսկման համակարգի կատարելագործում,
Ավտոտրանսպորտի համար
- լավացնել ճանապարհների ծածկույթը,
- ավտոմեքենաների տեխնիկական վիճակի, ինչպես նաև ծխագազերի չեզոքացման մուտքերի վրա վերահսկման ուժեղացում և վառելանյութի որակի վերահսկում,
- քաղաքի հասարակական տրանսպորտի համար ֆիքսված կանգառների նախատեսում և դրանց վերահսկում,
- ավտոճանապարհների եզրագծով լրացուցիչ անտառատնկում, ավտոտրանսպորտի արտանետումների վնասակար ազդեցության նվազեցման համար:
Նշված միջոցառումների իրականացումը կնպաստի վնասակար արտանետումների նվազեցմանը ~40%-ով:
Էներգետիկայի օբյեկտների համար
- քաղաքի ջերմամատակարարումը կազմակերպելու ժամանակ հաշվի առնել էկոլոգիական տեսակետից նախընտրելի կենտրոնացված ջերմամատակարարման տարբերակը,
- քաղաքի բնակելի հատվածում նախատեսել ժամանակակից կաթսայատներ բարձր ՕԳԳ-ով, գազի այրման լավացված ռեժիմով, ինչը կնպաստի վնասակար նյութերի մթնոլորտ արտանետումների նվազեցմանը (ազոտի օքսիդների 3 անգամ նվազեցումը):
6.5 Մակերևույթային ջրերի պահպանություն
Ինչպես ներկայումս, այնպես էլ հեռանկարում Սևջուր գետի աղտոտվածության վրա նկատելի ազդեցություն կգործեն`
- Արդյունաբերական ձեռնարկությունները: Հզորությունների աճի (տոմատի, կաթի, մսի մշակման, էլէկտրատեխնիկական սարքերի նորոգման և պատրաստման արտադրամասեր «Մեծամոր» արդյունաբերական շրջանում) և նոր ձեռնարկությունների շահագործման արդյունքում, ինչպես նաև կոյուղու համակարգի ընդլայնման հետ մեկտեղ, կավելանա Մեծամոր քաղաքի տնտեսակենցաղային կոյուղի թափվող արտադրական հոսքաջրերի քանակը` դառնալով 0.82 հազ. մ3/օր: Ձեռնարկությունների դասակարգումը ըստ վնասակարության ինդեքսի կստանա գրաֆիկում պատկերված տեսքը: Առաջնակարգ տեղերում կմնան ավտոտրանսպորտային և սննդի արդյունաբերության ձեռնարկությունները: Առանց նախնական մաքրման արտադրական հոսքաջրերի արտահոսքը տնտեսակենցաղային կոյուղու ցանց մաքրման կայանի չգործելու պայմաններում կհանգեցնի Սևջուր գետի աղտոտվածության ավելացմանը ԹԿՊ-ով, ԹՔՊ-ով, կախյալ մասնիկներով, երկաթով, նավթամթերքով:
- Մեծամոր քաղաքի տնտեսակենցաղային հոսքաջրերը: Բնակչության աճի հետ մեկտեղ ավելանում են նաև տնտեսակենցաղային հոսքաջրերի քանակը օրական 1.97 հազ. մ3-ից դառնալով 2.79 հազ. մ3:
Հոսքաջրերի արտահոսքը Սևջուր գետ կկազմի 3.51 հազ. մ3/օր:
Սևջուր գետ թափվող անձրևաջրերի քանակը արդյունաբերական ձեռնարկությունների տարածքից կկազմի տարեկան 44 հազ. մ3:
Ձեռնարկությունների դասակարգումը ըստ տնտեսությանը հասցված վնասի պատկերված է գրաֆիկորեն:
Առանց ջրապահպան միջոցառումների ներդրման, հեռանկարում Սևջուր գետի աղտոտվածության հետևանքով տնտեսությանը հասցված վնասը կգնահատվի տարեկան 26,5 մլն դրամ, այդ թվում`
- տնտեսակենցաղային հոսքաջրերի արտահոսքից - 19,5 մլն. դրամ
- արտադրական հոսքաջրերի արտահոսքից - 5,8 մլն. դրամ
- անձրևաջրերի արտահոսքից - 0,95 մլն դրամ:
Ձեռնարկությունների բնութագիրը աղտոտվածության ծավալով
|0,026
|_______.
| 1 |0,0037
| |______.
| | 2 |0.0012
| | |______.
| | | 3 |0.00086
| | | |_______.
| | | | 4 |0.00042
| | | | |_______.
| | | | | 5 |0.00027
| | | | | |_______.
| | | | | | 6 |0.00023
| | | | | | |______.
| | | | | | | 7 |0.000066
| | | | | | | |_______.
| | | | | | | | 8 |0,00004
| | | | | | | | |______.
| | | | | | | | | 9 |
| | | | | | | | | |
| | | | | | | | | |
.___________________________________________________________________.
Ջրմուղ Քարի Բենզա- Ալրաղաց Տոմատի Մսի Կաթի Հացի Ձեռն.
կոյուղի մշակ- լցման և արտադ- մշակ- մշակ գործա- անվա-
ման և համա- րու- ման ման րան նումը
արտադ- ավտո- կցված թյուն արտադ- արտադ-
րամաս տեխ- կերերի րամաս րամաս
սպա- արտադ-
սարկ- րու-
ման թյուն
կայան
Ձեռնարկությունների բնութագիրը տնտեսությանը հասցված վնասի
գնահատմամբ
Տնտեսական վնասը մլն դրամ.տարի
| 5.1.1
|19,5
|_______.
| 1 |2,7
| |______.
| | 2 |1,96
| | |_____.
| | | 3 |0,49
| | | |_______.
| | | | 4 |0,25
| | | | |_______.
| | | | | 5 |0,24
| | | | | |_______.
| | | | | | 6 |0,13
| | | | | | |______.
| | | | | | | 7 |0,086
| | | | | | | |_______.
| | | | | | | | 8 |0,023
| | | | | | | | |______.
| | | | | | | | | 9 |
| | | | | | | | | |
| | | | | | | | | |
.__________________________________________________________________.
Ջրմուղ Բենզա- Ավտո- Ալրաղաց Տոմատի Մսի Քարի Կաթի Հացի Ձեռն.
կոյուղի լցման տեխ- և արտադ- մշակման մշակ- մշակման գործա- անվա-
և սպա- համա- րու- արտադ- ման արտադ- րան նումը
ավտո- սարկ- կցված թյուն րամաս արտադ- րամաս
տեխ- ման կերերի րամաս
սպա- կայան արտադ-
սարկ- րու-
ման թյուն
կայան
6.5.1 Սևջուր գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակը Մեծամոր քաղաքի տնտեսակենցաղային արտադրական կոյուղու արտահոսքից հետո
Հաշվարկները կատարվել են համաձայն (22): Օգտագործվել են Սևջուր գետի հիդրոերկրաբանական տվյալները, աղտոտվածության մակարդակները Մեծամոր քաղաքի հոսքաջրերի արտահոսքից վերև գտնվող դիտարկման կետում: Հաշվարկների հիմքում ընկած են քաղաքի կոյուղու կոլեկտորում աղտոտող նյութերի կանխատեսելի հաշվարկային կոնցենտրացիաները: Հաշվարկների արդյունքում ստացվում է, որ առանց նախնական մաքրման հոսքաջրերի արտահոսքը 500 մ հեռավորության վրա, ջրօգտագործման 1-ին կետում հանգեցնում է`
- կախյալ մասնիկների կոնցենտրացիաների ավելացմանը` 10,1 մգ/լ-ից դառնալով 14 մգ/լ (> 0,75 մգ/լ-ից),
- ԹԿՊ լրիվ 1,77-ից դառնում է 7,3 մգ O2/լ, ինչը ~1,2 անգամ գերազանցում է սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիան,
- քլորիդների և սուլֆատների կոնցենտրացիաները ավելանում են, սակայն մնում են նորմերի սահմաններում,
- ամոնիակային ազոտը 0,83 մգ/լ-ից դառնում է 2,27 մգ/լ, ինչը գերազանցում է ՍԹԿ-ն 1,14 անգամ:
Նկատվում է նավթամթերքի և յուղերի կոնցենտրացիաների գերազանցում ՍԹԿ-ից 6,4 անգամ:
Ծանր մետաղների համար ՍԹԿ-երի գերազանցում չի նկատվում, չնայած նկատվում են կոնցենտրացիաների ավելացումներ: Հեռանկարում, առանց ջրապահպան միջոցառումների ներդրման, Սևջուր գետի աղտոտվածության աստիճանը Մեծամոր քաղաքի հոսքաջրերի արտահոսքից 500 մ ներքև հատվածում գնահատվում է`
- ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների - բարձր,
- ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների - արտակարգ բարձր:
6.5.2 Անձրևաջրերի արտահոսքի հետևանքով գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակ
Անձրևաջրերի արտահոսքն իրականացվում է անձրևային կոյուղու համակարգով:
Անձրևաջրերի հոսքաջրերի հետ Սևջուր գետ թափվող վնասակար նյութերի տարեկան քանակները կկազմեն`
- կախյալ մասնիկներ -35,2 տ (800 մգ/լ),
- նավթամթերք - 0,22 տ (5 մգ/լ),
- ԹԿՊ20 -1,76 տ (40 մգ O2/լ):
Անձրևաջրերի արտահոսքից Սևջուր գետի աղտոտման հետևանքով տնտեսությանը հասցված վնասը կկազմի տարեկան ~0,95 մլն. դրամ:
Հաշվարկված է անձրևային հոսքաջրերում աղտոտող նյութերի առավելագույն թույլատրելի կոնցենտրացիան` Cթսա-ն (18): Ստացվել են հետևյալ տվյալները.
- կախյալ մասնիկների համար - 15 մգ/լ,
- նավթամթերք - 0,5 մգ/լ,
- ԹԿՊ20 - 17 մգ O2/լ:
Բոլոր 3 նյութերի համար Cփաստ > Cթսա:
Ստացվածից հետևում է, որ արդյունաբերական ձեռնարկություններում անձրևաջրերի լոկալ մաքրման կայանների շահագործումը անհրաժեշտ է Cփաստ=Cթսա հավասարության պահպանման և գետի աղտոտվածության կանխարգելման տեսանկյունից:
6.5.3 Ջրային պաշարների պահպանական միջոցառումների վերաբերյալ հիմնական լուծումներ
1. Քաղաքում շուրջօրյա ջրամատակարարում ապահովելու, ինչպես նաև հակահրդեհային պահանջվող ջրաքանակ պաշարելու համար անհրաժեշտ 7600 մ3 ծավալով օրվա կարգավորիչ ջրամբարների շահագործում:
Ներկայումս գործում են 2x2000 մ3 երկաթբետոնյա ջրամբարներ, իսկ 1x2000 մ3 և 1x1000 մ3 ուղղանկյուն ջրամբարները չեն գործում: Անհրաժեշտ է կատարել վերակառուցման, վերականգնման աշխատանքներ:
2. Կոյուղու ներքաղաքային ցանցի վերակառուցումը և արտահոսքերի վերացում:
3. Արդյունաբերական ձեռնարկություններում անձրևային հոսքաջրերի տեղական մաքրման կայանների` նավթաորսիչ սարքավորումների շահագործումը: Սահմանային թույլատրելի արտահոսքերի պահպանումը: ՍՆիՊ 2.04.02-85 Կոյուղի: Արտաքին ցանցեր և կառուցվածքներ:
1. Արդյունաբերական ձեռնարկություններում (ավտոտրանսպորտային, շինարարական, սննդի արդյունաբերության) արտադրական հոսքաջրերի մաքրման կայանների շահագործումը: Սահմանված թույլատրելի արտահոսքերի պահպանում: ՍՆիՊ 2.04.02-85
2. Ջրամատակարարման և ջրահեռացման անհատական նորմերի հիման վրա, այն ձեռնարկություններում, որտեղ անհրաժեշտ է, շրջանառու ջրամատակարարման համակարգի ներդրում: ՈՒկռուպնյոննիե նօռմի վօդօպօտռեբլենիյա և վօդօօտվեդենիյա դլյա ռազլիչնիխ օտռասլեյ պռօմիշլեննօստի ՍԷՎ ՎՆԻԻ ՎՕԴԳԵՕ. Ստռօյիզդատ Մոսկվա 1982 գ.
3. Սևջուր գետի, գյուղատնտեսական նշանակության հողերի աղտոտվածության կանխարգելման նպատակով առաջարկվում է Մեծամոր քաղաքի չկոյուղացված տարածքների կոյուղու ցանցի ընդլայնում (ընդհանուր երկարությունը 10,0 կմ):
Ա. Մեծամոր քաղաքի կոյուղու գլխավոր կոլեկտորի նախագծում և կառուցում:
Բ. Արմավիր և Մեծամոր քաղաքների համար նախատեսված ~98,5% մաքրում ապահովող հոսքաջրերի կենսաբանական մաքրման 17000 մ3/օր հզորությամբ կայանքի վերակառուցում և շահագործում:
Հաշվի առնելով կեղտաջրերի երկաստիճան մաքրման (մեխանիկական, կենսաբանական) կայանի կառուցման և շահագործման համար ֆինանսական միջոցների բացակայությունը, առաջարկվում է կեղտաջրերի մաքրումն իրականացնել փուլային տարբերակով: Նախնական փուլում կառուցել և շահագործման հանձնել ճաղավանդակ ավազաորսիչներ և առաջնային պարզարաններ:
Երկրորդ փուլում տեղադրել կենսաբանական մաքրման կառույցներ:
Կենսաբանական մաքրումից հետո գետ թափվող աղտոտող նյութերի կոնցենտրացիաները կլինեն`
կախյալ մասնիկներ - 3 մգ/լ,
ամոնիակային ազոտ - 0,4 մգ/լ,
ԹԿՊ20 - 3 մգ/լ,
ֆոսֆատներ - 0,2 մգ/լ:
Սևջուր գետի աղտոտվածության մակարդակը ջրապահպան միջոցառումների իրականացման արդյունքում կգնահատվի թույլատրելի, ինչը հնարավոր կդարձնի գետի շրջակայքում հանգստի գոտու կազմակերպումը:
6.6 Թափոնների կառավարում
6.6.1 Կենցաղային թափոններ
Բնակչության աճի հետ մեկտեղ կավելանա նաև կենցաղային կոշտ թափոնների քանակը:
Հեռանկարում ԿԿԹ-ների քանակը կկազմի տարեկան 3000 տ:
Թափոնների կազմը բերված է աղյուսակ 6.6.1-1-ում:
Աղյուսակ 6.6.1-1
ԿԿԹ-ների կազմը և տարեկան քանակները
.__________________________________.
| ԿԿԹ |Ընդհանուր |Թափոնների|
| |քանակից |ընդհանուր|
| |բաժնեմասը,|քանակը, |
| |%-ով |տ/տարի |
|_____________|__________|_________|
|Ապակի | 2,5 | 75 |
|_____________|__________|_________|
|Մետաղ | 1,9 | 57 |
|_____________|__________|_________|
|Պլաստիկ շշեր | 2,7 | 81 |
|_____________|__________|_________|
|Այլ պլաստիկ | 3,5 | 105 |
|_____________|__________|_________|
|իրեր | | |
|_____________|__________|_________|
|Թուղթ | 7 | 210 |
|_____________|__________|_________|
|Այլ թափոններ | 82,4 | 2472 |
|_____________|__________|_________|
|Ընդամենը` | 100 | 3000 |
.__________________________________.
6.6.2 Արդյունաբերական թափոններ
Արդյունաբերական թափոնների կազմը և տարեկան քանակները բերված են աղյուսակ 6.6.2-1-ում:
Աղյուսակ 6.6.2-1
.______________________________________________________.
|Արդյունաբերական թափոնների |Ընդհանուր|Ընդհանուր |
|բաղադրիչները |քանակը |քանակից |
| |տ/տարի |բաժնեմասը,|
| | | % |
|_________________________________|_________|__________|
| 1 | 2 | 3 |
|_________________________________|_________|__________|
|1. Օգտագործման ենթակա թափոններ` | 22,86| 39,53|
|թեփեր, մետաղատաշեղներ, յուղեր, | | |
|արժեքավոր նյութեր (սննդի | | |
|արտադրության օբյեկտներ) | | |
|_________________________________|_________|__________|
|2. Ոչ օգտագործելի թափոններ` | 34,97| 60,47|
|շինարարական ոչ թունավոր, | | |
|մետաղական (ավտոմեքենաների մասեր | | |
|և այլն), օգտագործված տարաներ, | | |
|տեքստիլ | | |
|_________________________________|_________|__________|
|Ընդամենը | 57,83| 100 |
.______________________________________________________.
Օգտագործման ենթակա թափոնների քանակը կազմում է 39,53%:
Շրջակա միջավայրի վրա քաղաքային թափոնների վնասակար ազդեցության մեղմացման և կանխարգելման համար անհրաժեշտ է`
. կենցաղային թափոնների տեղափոխման շարժական և տեխնիկական սարքավորումների նորացում,
. կոշտ կենցաղային թափոններով աղտոտված տարածքների, խախտված լանդշաֆտով հողակտորների և սանիտարական գոտիների տարածքների միացում կանաչապատման և հասարակական օգտագործման կանաչ տարածքների հետ, մաքրման, վերականգնման և առողջացման աշխատանքների իրականացում,
. աղբավայրում աղբի հարթեցման և հողով ծածկման աշխատանքների պարբերաբար իրականացում:
6.7 Հողերի պահպանություն
Հեռանկարում հողի աղտոտման հիմնական աղբյուրներ կմնան արդյունաբերական ձեռնարկությունների փոշեգազային մթնոլորտային արտանետումները և արդյունաբերական ու կենցաղային թափոնների աղբավայրերը:
Քաղաքի հողային տարածքի աղտոտվածության ամփոփիչ ցուցանիշները բերված են աղյուսակ 6.7.1-ում:
Աղյուսակ 6.7-1
.__________________________________________.
|Ինգրեդիենտների անվանումը| Հողի աղտոտում |
| |_________________|
| | տ/հա | գ/մ2 |
|________________________|________|________|
|Փոշի |0.01 | 1.0 |
|________________________|________|________|
|Մանգանի օքսիդներ |0.0014 | 0.14 |
|________________________|________|________|
|Երկաթի օքսիդներ |0.000016| 0.0016|
.__________________________________________.
Դիտարկենք մթնոլորտային օդի աղտոտման արդյունքում բուսածածկույթի և հողերի աղտոտման հնարավոր հետևանքները (20):
Հողը ընդունակ է իր մեջ հավաքել մթնոլորտից հողի վրա նստած աղտոտումները, որոնք էլ փոխում են հողի հատկությունները, որի արդյունքում հնարավոր է հողի բերքատվության անկում, բույսերի, հետևաբար և մարդկանց ու կենդանիների վրա թունավոր ազդեցություններ: Մեծամոր քաղաքի հողի աղտոտման համար վտանգ են ներկայացնում հատկապես ազոտի օքսիդների արտանետումները, որոնք օժտված են բարձր օքսիդացվող ակտիվությամբ: Այս միացությունները իջեցնում են հողի և բույսերի մեջ կալցիումի, մագնեզիումի, կալիումի պարունակությունները, որոնք ծախսվում են ավելցուկ թթվայնության չեզոքացման վրա:
Վտանգ են ներկայացնում նաև փոշու, ինչպես նաև յուղի աէրոզոլների արտանետումները, որոնք նստելով ծառերի տերևների վրա առաջացնում են անձրևից չմաքրվող կպչուն միացություններ:
Մթնոլորտային օդի, մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի աղտոտվածությունից պահպանման միջոցառումները, քաղաքի կանաչապատումը, թափոնների կառավարումը դասվում են հողի աղտոտման կանխարգելման միջոցառումների շարքին:
6.8 Աղմուկի մակարդակի գնահատում
Հեռանկարում, ավտոտրանսպորտի երթևեկության ինտենսիվության հաշվին (500 ավտոմեքենա/ժամ) սպասվում է աղմուկի մակարդակի բարձրացում:
Հեռանկարում նախատեսված է կահույքի ֆաբրիկայի, ավտոտեխսպասարկման կայանի (ավտոպահեստամասերի արտադրություն), կարի ֆաբրիկայի գործարկում լրիվ հզորությամբ:
Ձայնային հզորության գումարային մակարդակը նշված ձեռնարկություններից` հիվանդանոցի նկատմամբ կազմում է LAtկվ.=69 դԲԱ:
Հեռանկարում նախատեսված է մայրուղային ավտոճանապարհի երկկողմանի կանաչապատում:
Հաշվարկային կետերը նույնն են (նայել 4.3.5):
Աղմուկի մակարդակի հաշվարկը բերված է աղյուսակ 6.8.1-ում:
Աղյուսակ 6.8-1
.____________________________________________________________________.
|Աղմուկի աղբյուրները|Աղմուկի |Աղմուկի |Աղմուկի |Աղմուկի մակարդակը |
| |մակարդակը|մակարդակի|մակարդակի|հաշվարկային |
| |դԲԱ |նվազումը |նվազումը |կետում. դԲԱ |
| | |մինչև |կանաչ | |
| | |բնակելի |տարածք- | |
| | |տները |ների | |
| | |հեռավո- |հաշվին | |
| | |րության |դԲԱ | |
| | |հաշվին | | |
| | |դԲԱ | | |
|___________________|_________|_________|_________|__________________|
|1. Մայրուղային | 84 | 14 | 10 |LAփող.=84-14-10=60|
|ավտոճանապարհ | | | | |
|___________________|_________|_________|_________|__________________|
|2. Տեղական | 75 | 6 | 6 |LAփող.=75-6-6=63 |
|նշանակության | | | | |
|փողոցներ | | | | |
|___________________|_________|_________|_________|__________________|
|3. «Մեծամոր» | 69 | 26 | 10 |LAհիվ.=69-26-10=33|
|արդյունաբերական | | | | |
|շրջան | | | | |
.____________________________________________________________________.
Հիվանդանոցի տարածքում աղմուկի մակարդակը կկազմի 33 դԲԱ` 35 դԲԱ նորմայի դեպքում:
Աղմուկի մակարդակը քաղաքի փողոցներում կազմում է 60 և 63 դԲԱ, 70 դԲԱ նորմայի դեպքում:
6.9 Կանաչապատում
Մեծամոր քաղաքի կանաչապատման համակարգի կայուն զարգացման համար անհրաժեշտ է իրականացնել գործողությունների համալիր ծրագիր, որն իր մեջ կպարունակի ներքոհիշյալ հիմնադրույթները.
- բնագավառի գործունեությունը համակարգող մասնագիտացված կառուցվածքային ստորաբաժանման ստեղծում քաղաքապետարանում,
- վերականգնման աշխատանքների, նոր տարածքների կանաչապատման իրականացում, նախագծերին և ծրագրերին համապատասխան, ապահովելով հետագա ոռոգումը,
- ոռոգման համակարգի զարգացում և բարեփոխում:
Հատուկ ուշադրություն է պետք դարձնել նաև Մեծամոր քաղաքի կանաչապատմանը, որպես օդը մաքրող գործոնի:
Հեռանկարային 15 հազար մարդ բնակչության համար ըստ գործող նորմերի պահանջվում է 19,5 հա կանաչապատ տարածք, որից 10,5 հա ընդհանուր օգտագործման, և 9,0 հա թաղամասային նշանակության /սահմանափակ օգտագործման/ կանաչ, որն ապահովված է գլխավոր հատակագծով: Նախատեսված են քաղաքային այգիներ, մարզահրապարակներ և այլն (տես գլխավոր հատակագիծ):
Նախատեսված են նաև «Մեծամոր» արդյունաբերական շրջանին հարող միջպետական նշանակության մայրուղու և այլ օբյեկտների սանիտարական պաշտպանական գոտիների կանաչապատում:
Քաղաքի կանաչ զանգվածների ցուցանիշները բերված են աղյուսակ 6.9-1-ում:
Աղյուսակ 6.9-1
._____________________________________________.
|Կանաչ զանգվածների ֆունկցիոնալ|Ընդհանուր կանաչ|
|նշանակությունը | զանգված |
|_____________________________|_______________|
| | հա |մ2/մարդ |
|_____________________________|______|________|
|1. Ընդհանուր օգտագործման | 18.9 | 12.6 |
|_____________________________|______|________|
|2. Սահմանափակ օգտագործման | 14.7 | 9.8 |
|_____________________________|______|________|
|3. Հատուկ նշանակության | 21.5 | 14.3 |
|_____________________________|______|________|
|4. Ընդամենը | 55.1 | 36.7 |
._____________________________________________.
1. Ընդհանուր օգտագործման կանաչապատմանն է վերագրվում` քաղաքային զբոսայգիներն ու պուրակները, որոնք նախատեսված են քաղաքի բնակչության կարճատև հանգստի կազմակերպման համար:
2. Սահմանափակ օգտագործման կանաչապատմանն է վերագրվում` տարբեր հասարակական նշանակության ու արտադրական ձեռնարկությունների տարածքներում գտնվող կանաչապատ զանգվածները:
3. Հատուկ նշանակության կանաչապատմանն է վերագրվում` սանիտարապաշտպանական նպատակներով իրականացված կանաչապատ զանգվածները, այդ թվում նաև փողոցների ու մայրուղիների մայթերի եզրին կամ երթևեկելի մասի բաժանիչ շերտերի կանաչապատումը:
Աղյուսակ 6.9-2
Մեծամոր քաղաքի էկոլոգիական ցուցանիշներ
(հայտարարում նշված են ջրապահպան միջոցառումներից հետո ցուցանիշները)
._____________________________________________________________________.
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |Էկոլոգիական ցուցանիշներ | | | |
| |Ջուր | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
|1 |Հեռացվել են հոսքաջրեր, այդ |հազ. մ3/տ |1020,61|1511,3 |
| |թվում` | | | |
| |- տնտեսակենցաղային կոյուղու |հազ. մ3/տ | 720,51|1039,6 |
| |ցանցով | | | |
| |- արտադրական կոյուղու ցանցով |հազ. մ3/տ | 271,8 | 407,7 |
| |- անձրևային կոյուղու ցանցով |հազ. մ3/տ | 28,3 | 44 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
|2 |Աղտոտող նյութերի տարեկան | | | |
| |արտահոսքը, այդ թվում | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |Մեծամոր քաղաքի կոլեկտորում |տ/տարի | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |Կախյալ մասնիկներ |տ/տարի | 205,1|336,62/34 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |Նավթամթերք |տ/տարի | 0,3|0,44/0,06 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |Քլորիդներ |տ/տարի | 0,876|1,83/1,83 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |Երկաթ |տ/տարի | 1,74|2,56/2,04 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |Սուլֆատներ |կգ/տարի | 4,8|9/9 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |Ճարպեր |տ/տարի | 4,2|6,17/0,046 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |Մակերևութաակտիվ նյութեր |տ/տարի | 5,76| 8,5/8,5 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |ԹԿՊ լրիվ |տ/տարի | 110,2|166,41/8,42 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
| |ԹՔՊ |տ/տարի | 143,6|187,2/9,3 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
|3 |Մաքուր ջրի պայմանական |կմ3/տարի | 0,018|0,026/0,0016 |
| |ծավալները, որն անհրաժեշտ է | | | |
| |հոսքաջրերի մինչև ՍԹԿ | | | |
| |նոսրացումը (վնասակարության | | | |
| |ինդեքս) | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
|4 |Նոսրացման միջին բազմապատիկը |անգամ | 25|25 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
|5 |Անձրևաջրերի արտահոսքում | | | |
| | - կախյալ մասնիկներ |տ/տարի | 24|35,2/1,76 |
| | - նավթամթերք | | 0,15|0,22/0,01 |
| | - ԹԿՊ20 | | 1,2|1,76/0,44 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
|6 |Նոսրացման միջին բազմապատիկը |անգամ | 16|16/1,7 |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
|7 |Մաքուր ջրի պայմանական ծավալը,|կմ3/տարի |0.00045|0.0007/0.000075|
| |որն անհրաժեշտ է հոսքաջրերի | | | |
| |մինչև ՍԹԿ նոսրացումը | | | |
| |(վնասակարության ինդեքս) | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
|8 |Տնտեսությանը հասցված |մլն. դրամ | 16.65|26,25/2,67 |
| |տնտեսական վնասները |տարի | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_______________|
|9 |Կապիտալ ներդրումները |5 մլն. դրամ| - | 225 |
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ 6.9-3
.___________________________________________________________________.
|NN | Ցուցանիշներ |Չափման | Ցուցանիշներ |
|ը/ն| |միավոր |_____________________|
| | | |Ներկա | Հեռանկար|
| | | |իրավի- | 2020 թ.|
| | | |ճակը | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| | Օդ | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|1 |Ձեռնարկություններից |տ/տարի | 33,09| 90,74|
| |արտանետվող վնասակար նյութերի | | | |
| |ընդհանուր քանակը, այդ թվում` | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Կոշտ, այդ թվում` |տ/տարի | 1,9111| 18,62/3,12|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Կախյալ մասնիկներ |տ/տարի | 1,91| 18,612/3,112|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Մանգանի օքսիդներ |տ/տարի | 0,0011| 0,0043|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Երկաթի օքսիդներ | | - | 0,005|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Գազանման, այդ թվում` |տ/տարի | 10,43| 31,868|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Ծծմբային անհիդրիդ |տ/տարի | - | 0,028|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Ածխածնի օքսիդ |տ/տարի | 8,8| 26,44|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Ազոտի օքսիդներ |տ/տարի | 1,63| 5,4|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Այլ արտանետումները |տ/տարի | 20,756|1880,35/55,74|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|2 |Ավտոտրանսպորտից մթնոլորտ |տ/տարի | 314,5| 467,9|
| |արտանետվող վնասակար նյութերի | | | |
| |ընդհանուր քանակը, այդ թվում` | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Ածխածնի օքսիդ |տ/տարի | 253,5| 376,8|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Ածխաջրածիններ |տ/տարի | 48,7| 72,6|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Ազոտի օքսիդներ |տ/տարի | 12,3| 18,5|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|3 |Ձեռնարկություններից մթնոլորտ |կմ3/տարի | 150,15| 463,9|
| |արտանետվող գումարային բերված | | | |
| |արտանետումները | | | |
| |(վնասակարության ինդեքս | | | |
| |ԼBձեռն) | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|4 |Գումարային բերված արտանետումը|կմ3/տարի | 424,4| 636,5|
| |ավտոտրանսպորտից | | | |
| |(վնասակարության ինդեքս ԼBտ) | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|5 |ՍԹԿ-ների նորմերին հասնում |ՍԹԿ միավոր | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Կախյալ մասնիկներ (փոշի) |ՍԹԿ միավոր | 0,4| 0,1|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Ածխածնի օքսիդ |ՍԹԿ միավոր | 0,08| 0,86|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Ազոտի օքսիդներ |ՍԹԿ միավոր | 0,09| 0,4|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Ծծմբային անհիդրիդ |ՍԹԿ միավոր | 0,04| 0,0015|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|6 |Ձեռնարկությունների |հազ. դրամ/ | 2553,7| 13798,6|
| |արտանետումներից քաղաքի օդային|տարի | | |
| |ավազանի աղտոտվածության | | | |
| |հետևանքով տնտեսությանը | | | |
| |հասցված վնասը | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|7 |Նույնը ավտոտրանսպորտի |հազ.դրամ/ |17637,3| 34438,4|
| |արտանետումներից |տարի | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |7 Հողեր և թափոններ | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|1 |Տարածքի կանաչապատում | հա | 42,4| 49.06|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|2 |Քաղաքի ընդհանուր տարածքից | % | 26| 30|
| |կանաչապատման %-ը | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|3 |Մեկ մարդուն ընկնող կանաչապատ |մ2/մարդ | 40,9| 34,53|
| |տարածքը | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|4 |Քաղաքի սանիտարական մաքրումը` |տ/տարի | 2040| 3000|
| |թափոնների հավաքումը և | | | |
| |տեղափոխումը | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
|5 |Արդյունաբերական թափոնների | | | |
| |օգտագործումը առաջանում են | | | |
| |թափոններ | | | |
| |Ընդամենը |տ/տարի | 30| 57,83|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Խոշոր տոննայնություն |տ/տարի | 20| 34,97|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Թաղման ենթակա |տ/տարի | -| - |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Վերամշակման ենթակա թափոններ |տ/տարի | 10| 39,53|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Անթափոնության մակարդակը | | 0,33| 0,68|
| |(վերամշակված թափոնների` | | | |
| |առաջացած թափոնների | | | |
| |հարաբերությունը) | | | |
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Աղմուկը բնակելի գոտում |դԲԱ | 35| 33|
|___|_____________________________|___________|_______|_____________|
| |Աղմուկը փողոցում |դԲԱ | 63| 63|
.___________________________________________________________________.
7. Արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումներ
7.1 Ներածություն
Գլխավոր հատակագծի մշակման հիմնական նպատակը, տարածքային պլանավորման միջոցով, գյուղական համայնքի համար բարենպաստ կենսամիջավայրի ձևավորման ու կայուն զարգացման համար անհրաժեշտ նախադրյալների ստեղծումն է:
Համայնքի տարածքի ինժեներաերկրաբանական նախապատրաստումը, տարերային և տեխնածին վտանգավոր երևույթներից պաշտպանությունը, ինչպես նաև քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումների իրականացումը նպատակաուղղված են բնակավայրի տարածքում անվտանգ, բարենպաստ, կայուն կենսամիջավայրի ձևավորման ապահովմանը:
Քաղաքացիական պաշտպանության կարևորագույն միջոցառումներից է բնակչության պատսպարումը հակաճառագայթային թաքստոցներում և ապաստարաններում: Գլխավոր հատակագծում ներկայացված ապաստարանների անհրաժեշտ ծավալները պետք է ապահովվեն և դրանք պահվեն պատրաստ վիճակում, օգտագործել առաջին իսկ անհրաժեշտության դեպքում:
Համայնքի գլխավոր հատակագծում քաղաքացիական պաշտպանության հարցերին լուծումներ տալու համար հիմք են հանդիսացել «Քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիակակն միջոցառումների նախագծման «Գրաժդանստրոյ»- 3-ի ՎՍՆ ԳՕ-38-82, և ՎՍՆ ԳՕ-38-82-38-83 հրահանգները» և այլ իրավական ու նորմատիվային փաստաթղթերը:
7.2 Ընդհանուր բնութագիրը
Մեծամոր քաղաքը գտնվում է մարզկենտրոնից 8 կմ հյուսիս-արևելք: Հիմնադրվել է 1969 թվականին որպես Հայկական ատոմային էլեկտրակայանի բնակելի ավան: ՈՒնի միջնակարգ և երաժշտական դպրոցներ, մարզադպրոց, երկու կուլտուրայի տուն, գրադարան, կապի բաժանմունք, ավտոմատ հեռախոսակայան, կինոթատրոն, կենցաղսպասրակման տաղավար, 3 մսուր-մանկապարտեզ, հիվանդանոց (120 մահճակալով), պոլիկլինիկա, ամբուլատորիա, սանէպիդկայան: Քաղաքն ունի ջրմուղ կոյուղու ցանց և օգտվում է բնական գազից: Քաղաքի տարածքում է գտնվում Հայկական ատոմակայանը:
7.3 Տարերային վտանգավոր երևույթները
Համայնքը գտնվում է 9 և ավելի բալ ուժգնության սեյսմիկ գոտում, որտեղ գրունտներում հնարավոր առավելագույն հորիզոնական արագացումները կազմում են 0,4 g` ըստ ՀՀ ՇՆ II-6-02-2006թ.:
7.4 Տեխնածին վտանգավոր երևույթները
Համայնքում տեխնածին արտակարգ իրավիճակների օջախներ են համարվում`
- Հայկական ատոմային էլեկտրակայանը,
- կոմունալ,կենցաղային գազատարները,
- խմելու ջրագծերը, էներգամատակարարման համակարգերը,
- երկաթուղագիծը:
Տեխնածին արտակարգ իրավիճակներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է`
- վերակառուցել կենցաղային և արդյունաբերական կեղտաջրերի կենսաբանական մաքրման կայան և ապահովել դրա արդյունավետ աշխատանքը.
- ապահովել համայնքի կոմունալ, կենցաղային գազատարների, խմելու ջրագծերի, էներգամատակարարման գծերի, ճանապարհների անխափան աշխատանքը` ժամանակին կատարելով դրանց պլանային նախազգուշական վերանորոգման պրոֆիլակտիկ աշխատանքները.
- բենզագազալիցքավորման կայանները տեղակայել գոյություն ունեցող նորմաների համաձայն.
- արտակարգ իրավիճակներում համայնքի բնակչության նվազագույն կարիքները բավարարելու նպատակով ստեղծել խմելու ջրի պահուստային պաշարներ.
- կատարելագործել բնակչության պաշտպանության ապաստարանները, նախատեսել նորերը.
- բարձրացնել էլեկտրաէներգետիկ համակարգերի հուսալիությունը` բացառելով բնակչության էլեկտրամատակարարման երկարատև անջատումները.
- բնակարանների գազով տաքացման համար օգտագործել այնպիսի վառարաններ, որոնք ունեն գազի այրման արգասիքների երաշխավորված հեռացման հնարավորություն:
7.5 Հայկական ատոմային էլեկտրակայանը և բնակչության պաշտպանության խնդիրները
Հաշվի առնելով ատոմային էլէկտրակայանի սպասարկող անձնակազմի և շրջակա բնակչության պաշտպանությանն ուղղված խնդիրների լուծման կարևորությունը հնարավոր նվազագույն ժամկետում արդյունավետ օգնության կազմակերպելը հնարավոր վարակման գոտում գտնվող բնակչության համար, նպատակ է դրվել ապահովվել հայկական ատոմակայանի միջուկային և ճառագայթային վթարների հակազդման գործողությունների պլանավորումը և իրականացումը`
անվտանգության պետական կարգավորման և վթարների հակազդման պատրաստվածության և իրականացման կառավարման գործառույթների հստակ տարանջատումը,
վթարային հակազդման պատրաստվածության կառավարումը պետական նպատակային ծրագրերի համաձայն,
վթարային հակազդման պատրաստվածության նկատմամբ պետական վերահսկողությունը,
հասարակայնության և զանգվածային լրատվական միջոցների համար օբյեկտի և վթարային հակազդման ազգային համակարգի պատրաստվածության վերաբերյալ տեղեկատվության մատչելիությունը,
վթարային հակազդման գործողությունների նախահարձակ լինելը, այսինքն` դրանց սկսումը մինչև օբյեկտից ճառագայթաակտիվ նյութերի արտանետումը կամ արտանետման սկզբնական փուլում,
վթարային հակազդման գործողությունների արդարածվածությունը, այսինքն` հակազդման գործողությունների հետևանքով ստացված օգուտի գերակշռումը դրանց հետևանքով հասցված վնասի նկատմամբ,
վթարային անձնակազմը և բնակչության վթարային ճառագայթահարման դոզաների պահպանումը` գործնականորեն հասանելի նվազագույն մակարդակների վրա,
վթարային հակազդման գործողությունների համակարգումն ինչպես պետական, այնպես էլ տեղական (տարածքային) և օբյեկտային մակարդակներով:
Ելնելով վթարային պլանավորման նպատակներից, անվտանգության խնդիրներից և վթարային իրավիճակից Հայկական ատոմակայանին հարող տարածքները բաժանված են գոտիների, որոնց մեջ մտնող բնակավայրերի և տարածքների համար նախատեսված է իրականացնել տարբերակված պաշտպանական միջոցառումներ:
Վթարի նախնական փուլում նախատեսված է ատոմակայանի տարածքից տարահանել կամ պատսպարել այն մարդկանց, որոնց ներկայությունը անհրաժեշտություն չէ: Որից հետո նախատեսվում է ատոմակայանի անձնակազմի ու վթարային աշխատողների վահանաձև գեղձի արգելափակումը և նրանց ապահովումը շնչուղիների անհատական պաշտպանության միջոցներով և դոզիմետրերով:
Առաջին գոտին իր մեջ ընդգրկում է 5 կմ-անոց տարածքը, որի համար պլանավորվում է մինչև ճառագայթաակտիվ նյութերի արտանետումը անհապաղ իրականացվելիք պաշտպանական գործողությունները` վահանաձև գեղձի արգելափակում, անհատական պաշտպանության միջոցների տրամադրում, պատսպարում, տարահանում:
Երկրորդ գոտին ընդգրկում է շտապ պաշտպանական միջոցառումների իրականացման 10 կմ - անոց տարածքը, որի համար պլանավորվում է բնակչության արդյունավետ պաշտպանական կամ տարահանման միջոցառումները:
Երրորդ գոտին ընդգրկում է երկարաժամկետ պաշտպանական միջոցառումների իրականացման 100 կմ - անոց տարածքը, որտեղ պլանավորվում է տեղական արտադրության սննդամթերքի և խմելու ջրի օգտագործումը սահմանափակող և բնակչության խրոնիկական ճառագայթումը բացառող միջոցառումներ:
Ատոմակայանի հնարավոր վթարի դեպքում խիստ կարևոր է վթարային հակազդման գործողությունների կատարումը, որի համար պատասխանատու է առաջինը` ՀՀ փրկարարական ծառայությունը, պետական հսկողության տեսչությունը, ինչպես նաև վթարային հակազդման պլաններով գործառույթ ունեցող պետական կառավարման մարմինները:
Միջուկային և ճառագայթային վթարների դեպքում բնակչության պաշտպանությանն ուղղված կատարված և կատարվելիք միջոցառումները համահունչ են Ատոմային էներգիայի միջուկային գործակալության պահանջներին:
Հայաստանի Հանրապետությունը միացել է «Միջուկային և ճառագայթային վթարների դեպքում` վաղ ահազանգման մասին» և «Միջուկային վթարի կամ ճառագայթային վթարի իրավիճակի դեպքում օգնության մասին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության կոնվենցիաներին»:
7.6 Նախագծի հիմնական դրույթները
Մեծամոր համայնքի բնակչության թվաքանակը` 10.2 հազ. մարդ, տարածքը` 311.8 հա:
Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ համայնքը գտնվում է բարձր սեյսմիկ ռիսկի գոտում, նախատեսվում են վտանգավոր օբյեկտների, բնակելի շենքերի և բնակչության կենսաապահովման օբյեկտների պաշտպանությանն ուղղված միջոցառումներ:
- Արտակարգ իրավիճակներում համայնքի տարածքի ռացիոնալ օգտագործման և կենսագործունեության կայունության բարձրացման համար նախագծում նախատեսված է տարբեր ֆունկցիոնալ գոտիների և համայնքի տրանսպորտային ցանցի մանրամասն լուծումներ:
- Մայրուղիների և փողոցների նախագծային լայնությունը, կարմիր գծերում, ընդունված է նվազագույնը 12.0 մ, որպեսզի շենքերի և կառույցների փլուզման դեպքում ապահովվի փրկարարական ստորաբաժանումների մոտեցումը:
- Ինժեներական հաղորդակցության ուղիների նախագծման հիմքում դրված է համայնքի կենսագործունեության հուսալի ապահովումը, ինչպես խաղաղ, այնպես էլ արտակարգ իրավիճակներում:
- Ջրամատակարարման համակարգը կենտրոնացված է, համատեղված է խմելու և հակահրդեհային ծախսերը մեկ ջրատարով:
Համայնքի հակաճառագայթային թաքստոցները
Աղյուսակ 7.6-1
.___________________________________________________.
|Հ/Հ| Տեղակայման վայրը |Կարգը|Մարդկանց|Տեխնիկական|
| | | | թիվը | վիճակը |
|___|_____________________|_____|________|__________|
|1 |Թիվ 3 միջնակարգ դպրոց| III |1300 |պատրաստ է |
|___|_____________________|_____|________|__________|
|2 |Կապի հանգույց | III | 250 |պատրաստ է |
|___|_____________________|_____|________|__________|
| |Ընդամենը | |1550 | |
.___________________________________________________.
Համայնքի ապաստարանները
Աղյուսակ 7.6-2
.___________________________________________________.
|Հ/Հ| Տեղակայման վայրը |Կարգը|Մարդկանց|Տեխնիկական|
| | | | թիվը | վիճակը |
|___|_____________________|_____|________|__________|
|1 |Մշակույթի տուն |նկ-2 |280 |պատրաստ է |
|___|_____________________|_____|________|__________|
| |Ընդամենը | |280 | |
.___________________________________________________.
7.7 Համայնքի բնակչության պատսպարումը
Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պատսպարումը պետք է իրականացվի հետևյալ պաշտպանական կառույցներում`
- ստորգետնյա հատուկ շինություններում` ապաստարաններում, նկուղներում, կիսանկուղներում, խորացված տարածքներում.
- բնակելի ֆոնդի տարածքներում` առաջին հարկի տարածքներ` հարմարեցված որպես ապաստարաններ:
Բնակչության պատսպարման համալիր միջոցառումներն ընդգրկում են`
- պաշտպանական կառույցների վաղօրոք կառուցումը.
- պաշտպանական կառույցների պահպանումը պատրաստի վիճակում.
- պաշտպանական կառույցների նպատակային օգտագործման կազմակերպումը.
- արագ կառուցվող ապաստարանների շինարարության կազմակերպումն ու ապահովումը պատերազմի սպառնալիքի ժամանակ:
Արտակարգ իրավիճակներում գյուղական համայնքի կենսագործունեությունն ապահովող ձեռնարկությունների ապաստարաններում պատսպարվում են նշված ձեռնարկությունների աշխատակիցները:
Նկուղային և այլ խորացված տարածքներում, պատսպարման նպատակով նախատեսված շենքերի և շինությունների առաջին հարկերում, պարզագույն թաքստոցներում պատսպարվում է մնացած բնակչությունը:
7.8 Բնակչությանն ապաստարաններով ապահովման հաշվարկ
._________________________________________________________________.
|N |Բնակչության խմբեր |Ներկա ժամանակա-|Հաշվարկային |
| | |հատվածում |ժամկետում |
| | |_______________|_______________|
| | |Թվա- |Ենթակա |Թվա- |Ենթակա |
| | |քանակը|են պատս-|քանակը|են պատս-|
| | |(մարդ)|պարման |(մարդ)|պարման |
| | | |(մարդ) | |(մարդ) |
|__|______________________________|______|________|______|________|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
|__|______________________________|______|________|______|________|
|1 |Աշխատավայրում գտնվող բնակիչներ| 6400| 5300| 7800| 6470|
|__|______________________________|______|________|______|________|
|2 |Տանը գտնվող չաշխատող բնակիչներ| 2000| 1830| 2300| 2110|
|__|______________________________|______|________|______|________|
|3 |ՈՒսման վայրում գտնվող | 2500| 2350| 2900| 2720|
| |ուսանողներ, դպրոցականներ, | | | | |
| |նախադպրոցական երեխաներ | | | | |
|__|______________________________|______|________|______|________|
|4 |Տնային պայմաններում գտնվող | 1500| 1480| 2000| 1970|
| |ուսանողներ, դպրոցականներ, | | | | |
| |նախադպրոցական երեխաներ | | | | |
|__|______________________________|______|________|______|________|
| |Ընդամենը | 12400| 10960| 15000| 13270|
._________________________________________________________________.
7.9 Ապաստարանների մակերեսների հաշվարկ` ըստ խմբերի
.___________________________________________________________________.
|N |Բնակչության խմբեր |Ներկա ժամանակա- |Հաշվարկային |
| | |հատվածում |ժամկետում |
| | |________________|________________|
| | |Բնակ- |Ապաստա- |Բնակ- |Ապաստա- |
| | |չության|րանների |չության|րանների |
| | |թվա- |անհրա- |թվա- |անհրա- |
| | |քանակը |ժեշտ |քանակը |ժեշտ |
| | | |մակերեսը| |մակերեսը|
| | | | մ2 | | մ2 |
|__|______________________________|_______|________|_______|________|
| 1| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
|__|______________________________|_______|________|_______|________|
| |Նախադպրոցական տարիքի երեխաներ`| 2400| 2900| 3000| 3600|
| |իրենց խնամակալների հետ | | | | |
|__|______________________________|_______|________|_______|________|
| |Համայնքի մնացած բնակչությունը | 1000| 7500| 12000| 9000|
|__|______________________________|_______|________|_______|________|
| |Ընդամենը | 1240| 10400| 15000| 12600|
.___________________________________________________________________.
_____________________
Ծանոթագրություն`
- անհրաժեշտ ծավալով ապաստարանների ընդհանուր մակերեսը հաշվարկվել է գործող նորմաների համաձայն: Նախատեսվող մակերեսների չափերում, հաշվի են առնվել նաև սանիտարական, պահեստային և այլնի համար նախատեսվող անհրաժեշտ օժանդակ մակերեսները:
7.10 Բնակչության իրազեկումը և տեղեկացումը
Պաշտպանական կառույցներում բնակչության պատսպարումը տեղի է ունենում քաղաքացիական պաշտպանության ազդանշաններով`
- շչակի ընդհատ հնչեցման դեպքում («Օդային տագնապ» ազդանշան) բնակչությունն անմիջապես պատսպարվում է պաշտպանական կառույցներում.
- շչակի անըդհատ հնչեցման դեպքում («ՈՒշադրության բոլորին» ազդանշան) բնակչությունը պարտավոր է միացնել հեռուստացույցները և ռադիոընդունիչները, որոնցով պետական փրկարարական ծառայության մարմինների կողմից տրվում են հաղորդագրություններ տեղանքի քիմիական կամ ճառագայթային վարակի կամ այլ սպառնալիքի կամ դրանց առաջացման և բնակչության գործողությունների մասին ու գործում` համաձայն այդ հաղորդագրությունների:
Ստանալով համապատասխան ազդանշան` պաշտպանական կառույցներն սպասարկող խմբերի և օղակների անձնակազմերը բերվում են պատրաստականության և ժամանելով իրենց աշխատատեղերը, պաշտպանական կառույցները պատրաստում են պատսպարվողների ընդունման համար: Պետական կառավարման տարածքային, տեղական ինքնակառավարման մարմինները ՀՀ փրկարար ծառայության տեղական մարմինների հետ համատեղ կազմակերպում են բնակչության պատսպարման համալիր միջոցառումներ:
Պաշտպանական կառույցներում բնակչության պատսպարումն իրականացվում է նախապես մշակված և հաստատված պլանների համաձայն:
Աշխատանքային հերթափոխի աշխատողներն ու ծառայողներն օբյեկտների համապատասխան պաշտոնատար անձանց ղեկավարությամբ զբաղեցնում են պաշտպանական կառույցները` համաձայն օբյեկտի քաղաքացիական պաշտպանության պետի կողմից նախապես մշակված պլանների, իսկ անհատական բնակարաններում ապրողները` իրենց հարմարեցված նկուղները և այլ շինությունները:
7.11 Բնակչության տարահանումը
Գյուղական համայնքի վրա հակառակորդի անմիջական հարձակման դեպքում բնակչության լրիվ տարահանում չի պլանավորվում: Բնակչության հրատապ վերաբնակեցումը համայնքի առանձին տարածքներից հնարավոր է հակառակորդի կողմից հարձակման ժամանակակից միջոցների օգտագործման դեպքում, որի ընթացքում կարող են առաջանալ քիմիական, ճառագայթային, մանրէաբանական վարակի օջախներ:
Տարերային աղետներից բնակչության համար առավել մեծ վտանգ են ներկայացնում երկրաշարժերը, որոնց դեպքում որպես պաշտպանության հիմնական ձև հանդիսանում է բնակչության տարահանումը անվտանգ վայր` Հրազդան` Դիլիջան - Սևան երթուղով:
Աղետից հետո իրականացվում է այն շենքերի բնակիչների տարահանումը, որոնցում բնակվել հնարավոր չէ:
Տեխնածին քիմիական աղետների դեպքում պաշտպանական հիմնական ձևը բոլոր միջոցներով բնակչության դուրս բերումն է, տարահանումը վարակման օջախից քամու հակառակ ուղղությամբ:
Տարահանման հարցի լուծման համար պետք է հաշվի առնվեն հետևյալ ձևերն ու միջոցները`
- համայնքի բնակչությունը կարող է տարահանվել հետիոտն շարասյուներով կամ տրանսպորտային միջոցներով` ավտոշարասյուներով.
- առանձին դեպքերում տարահանման համար, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով, կարող են տրամադրվել նաև օդային տրանսպորտային միջոցներ:
7.12 Արտակարգ իրավիճակների դեպքում համայնքի կառավարման կազմակերպումը
Աղետի սպառնալիքի կամ առաջացման վտանգի դեպքում կառավարումն իրականացվում է համայնքի կառավարման կետից (գյուղապետի աշխատասենյակ) և Արմավիրի մարզպետարանից ու մարզային փրկարարական վարչությունից:
Օպերատիվ խումբը ժ+45 րոպեի ընթացքում զբաղեցնում է հիմնական կառավարման կետը և ժ+60 րոպեի ընթացքում կազմակերպում է շուրջօրյա հերթապահություն:
Մարզային փրկարարական վարչության անձնակազմը ժ+45 րոպեի ընթացքում ժամանում է և ժ+60 րոպեի ընթացքում կազմակերպում է շուրջօրյա հերթապահություն և անհրաժեշտ փրկարարական աշխատանքներ:
Աղետի սպառնալիքի կամ առաջացման դեպքում կառավարումը կազմակերպվում է Արմավիրի մարզպետի կողմից և իրականացվում է կառավարման հիմնական կետից: Անհրաժեշտության դեպքում կառավարումն իրականացվում է պահեստային կամ շարժական կառավարման կետերից:
7.12 Արտակարգ իրավիճակների դեպքում համայնքի կառավարման կազմակերպումը
Անհատական պաշտպանության միջոցների (ԱՊՄ) պահանջվող քանակի հաշվարկ` ըստ տարիքային խմբերի:
Աղյուսակ 7.12-1
._______________________________________________________.
|Հ/Հ|Բնակչության |Ընդամենը|Պահանջվող ԱՊՄ-ի քանակը|
| |թվաքանակը` ըստ |(մարդ) | (հատ) և մակնիշը |
| |տարիքային խմբերի | |______________________|
| | | |Քանակը | Մակնիշը |
| | | |գումարած| |
| | | |10% | |
| | | |պահուստ | |
|___|___________________|________|________|_____________|
|1 |0-2 տարեկան | 2000| 2200|ԿԶԴ-4 ԿԶԴ-6 |
|___|___________________|________|________|_____________|
|2 |3-14 տարեկան | 4000| 4400|ՊԴՖ-ՆՄՈՒ-ԴԱ |
| | | | |(մանկական) |
|___|___________________|________|________|_____________|
|3 |15-18 տարեկան և | 6400| 7040|ՊԴՖ-ՆՄՈՒ-ՇԱ |
| |ավելի | | | |
|___|___________________|________|________|_____________|
| |Ընդամենը | 12400| 13640| |
._______________________________________________________.
____________________
Ծանոթագրություն` բնակչությանը ԱՊՄ բաշխումը, համաձայն ՀՀ կառավարության 25.10.2000թ. թիվ 679 որոշման, իրականացվում է ՀՀ կառավարության որոշմամբ, իսկ կազմակերպություններում` տվյալ կազմակերպության ղեկավարի որոշմամբ:
7.13 Բնակչության պաշտպանության միջոցառումները
Բնակչության պաշտպանության միջոցառումների մեջ մտնում են նաև`
1. ինժեներական ապահովումը, որի նպատակն է պայմաններ ստեղծել քաղաք մուտք գործելու, փրկարարական և այլ անհետաձգելի աշխատանքների, դրանց հաջող իրականացման, ինչպես նաև աղետի գոտուց բնակչության տարահանման կազմակերպման համար.
2. բժշկական ապահովումը, որի նպատակն է պայմաններ ստեղծել բժշկական օգնություն ցուցաբերել տուժածներին` գործին ընդգրկելով ինչպես տեղական, այնպես էլ այդ աշխատանքների մեջ ներգրավվող այլ մարզերից ժամանող ուժերը.
3. հասարակական անվտանգության և հակահրդեհային ապահովումը, որի նպատակն է ապահովել մարզի բնակչության անվտանգությունը, ունեցվածքի պահպանությունը և հակահրդեհային անվտանգությունը.
4. նյութատեխնիկական միջոցների և սննդամթերքի ապահովումը, որի նպատակն է քաղաքի տուժած բնակչության և փրկարարական ուժերի կենսաապահովման համար կազմակերպել սննդի և առաջին անհրաժեշտության միջոցների ժամանակին տեղափոխումը և բաշխումը.
5. տրանսպորտային ապահովումը, որի նպատակն է աղետի գոտի տեղափոխել փրկարարական կազմավորումներ, ինչպես նաև փոքրածավալ տեխնիկական միջոցներ և տարահանել բնակչությանը.
6. տեղեկատվության ապահովումը, որի նպատակն է հստակ մեկնաբանել արտակարգ իրավիճակների հետևանքները, ապահովել լրատվության օբյեկտիվությունը և պրոֆեսիոնալ պատշաճ մակարդակը:
7. Միաժամանակ`
ա) բնակավայրում վտանգավոր ձեռնարկություններն ու արտադրությունները տեղաբաշխել նպատակահարմար` հաշվի առնելով բնակչության պաշտպանության խնդիրները,
բ) շենքերի, շինությունների, ինժեներական ցանցերի, հիդրոտեխնիկական կառույցների, տրանսպորտային հաղորդակցության ուղիների և մայրուղիների շինարարությունն իրականացնել անվտանգության և հուսալիության անհրաժեշտ մակարդակներով,
գ) ապահովել գյուղատնտեսական գործունեության կայունությունը,
դ) նախատեսել և ստեղծել ԱԻ սպառնալիքի կամ առաջացման մասին պետական մարմիններին և բնակչությանն ազդարարման համակարգ,
ե) նախատեսել, աղետի դեպքում, բնակչության պատսպարման, տարահանման և անհատական պաշտպանության միջոցներով ապահովման և իրականացման հնարավորություն,
զ) նախատեսել, աղետի դեպքում, փրկարարական և այլ անհետաձգելի վթարային վերականգնողական աշխատանքների կատարման հնարավորություն,
է) նախատեսել, աղետի դեպքում, հասարակական կարգի, պաշտպանական նշանակության, բնակչության կենսագործունեությունն ապահովող և այլ կարևորագույն օբյեկտների պահպանության ուժեղացման հնարավորություններ,
ը) նախատեսել, աղետի դեպքում, քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժման, բեռների ներմուծման և արտահանման հնարավորություններ,
թ) նախատեսել, աղետի դեպքում, պետական մարմինների գույքի, նյութատեխնիկական պաշարների, տրանսպորտային և այլ միջոցների նպատակային հավաքման և օգտագործման հնարավորություն,
ժ) նախատեսել, աղետի դեպքում, կարանտինային և այլ սանիտարահամաճարակային միջոցառումների իրականացման, գյուղատնտեսական մշակաբույսերի և կենդանիների պաշտպանության և բնակչության բժշկական սպասարկման իրականացման հնարավորություններ,
ժա) բնակավայրը և օբյեկտներն ապահովել հրդեհային պահպանությամբ, ինչպես նաև հակահրդեհային ջրամատակարարմամբ, շենքերին և շինություններին հարող մշտական գործող ճանապարհներով, կապի միջոցներով` համաձայն հակահրդեհային նորմատիվ փաստաթղթերի,
ժբ) շեննքերի, շինությունների, կազմակերպությունների ծավալահատակագծային և կառուցվածքային լուծումները, ինչպես նաև դրանց միջև անջրպետները նախատեսել այնպես, որպեսզի ապահովվի մարդկանց անվտանգությունը և հրդեհների մարումը,
ժգ) բնակավայրի բնակելի տարածքի սահմաններում պոտենցիալ վտանգավոր պահեստների և շինությունների, ինչպես նաև այրվող գազերով և հեղուկներով տարանցիկ խողովակաշարերի տեղաբաշխումն իրականացնել նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջներին համապատասխան,
ժդ) նախատեսել համայնքի տարածքում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման ուղղությամբ տարվող աշխատանքներ,
ժե) նախատեսել համայնքի տարածքում ուժեղ երկրաշարժներին բնակչությանը նախապատրաստելու աշխատանքներ:
Համայնքի մանրամասն նախագծման ընթացքում`
ա) մշակել հատուկ միջոցառումներ` ապահովելու համայնքի հատուկ կարևորագույն օբյեկտների գործունեության կայունությունն արտակարգ իրավիճակներում,
բ) նախատեսել անհրաժեշտ միջոցառումներ, արտակարգ իրավիճակներում, ապահովելու կառավարման, կապի, ազդարարման, կառավարման մարմինների և բնակչության իրազեկման ապահովման համակարգերի հիմնման և դրանց բնականոն գործունեության աշխատանքները,
գ) մշակել հատուկ պլան, արտակարգ իրավիճակներում, համայնքի բնակչության, տարահանումն ապահովելու համար և այն համաձայնեցնել այն բնակավայրի ղեկավարության հետ, որտեղ նրանք պետք է տեղաբաշխվեն:
7.14 Հրդեհային անվտանգություն
Համայնքը պետք է ապահովված լինի հրդեհային պահպանությամբ, ինչպես նաև հակահրդեհային ջրամատակարարմամբ, շենքերին և շինություններին հարող մշտական գործող ճանապարհներով, կապի միջոցներով` համաձայն հակահրդեհային նորմատիվ փաստաթղթերի:
Շենքերի, շինությունների, կազմակերպությունների ծավալահատակագծային ու կառուցվածքային լուծումները, ինչպես նաև դրանց միջև անջրպետները պետք է ապահովեն մարդկանց անվտանգությունը և հրդեհների մարումը:
Համայնքի բնակելի տարածքի սահմաններում պոտենցիալ վտանգավոր (հրդեհների աղետային զարգացման առումով) պահեստների և շինությունների, ինչպես նաև այրվող գազերով և հեղուկներով տարանցիկ խողովակաշարերի տեղաբաշխումն իրականացվում է նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջներին համապատասխան:
Նշված օբյեկտների համար շինարարական հրապարակներն ընտրում է քաղաքապետարանը` ելնելով հրդեհապայթունավտանգավորության փորձաքննության արդյունքներից:
Հրդեհային անվտանգության բնագավառում համայնքի` պետության պատվիրակած լիազորություններն են`
ա) հրդեհների կանխման և հնարավոր հետևանքների նվազեցման ուղղությամբ միջոցների ձեռնարկումը.
բ) հրդեհային անվտանգության միջոցառումների կատարման, կազմակերպման և իրականացման աշխատանքներին աջակցելը և օգնելը:
Հրդեհային անվտանգության բնագավառում համայնքի կամավոր լիազորություններն են`
ա) հրդեհային անվտանգության ապահովման միջոցների ու կանոնների ուսուցումը բնակիչներին և նրանց ընդգրկումը հրդեհների կանխման ու հրդեհաշիջման աշխատանքներում.
բ) հրդեհային պահպանության հասարակական միավորումների գործունեությանն աջակցելը.
գ) հրդեհային անվտանգության ապահովման նկատմամբ հասարակական վերահսկողության կազմակերպումը.
դ) հակահրդեհային իրավիճակի վատթարացման դեպքում անհրաժեշտ ռեժիմի ապահովումը:
Համայնքին ներկայացվող հրդեհային անվտանգության պահանջներն են.
ա) Կազմակերպությունների, շենքերի, շինությունների, բաց պահեստների, ինչպես նաև շենքերին կից հակահրդեհային միջտարածությունները պետք է ժամանակին մաքրվեն հրդեհավտանգ թափոններից: Հրդեհավտանգ թափոնները, աղբը պետք է հավաքվեն հատուկ հատկացված տարածքներում, կոնտեյներների կամ արկղերի մեջ և տեղափոխվեն:
բ) Շենքերի, շինությունների հակահրդեհային միջտարածությունները չեն կարող օգտագործվել նյութերի, սարքավորումների, տարաների պահեստավորման, ավտոտրանսպորտային տեխնիկայի կայանման, շենքերի և շինությունների կառուցման համար:
գ) Շենքերի, շինությունների, բաց պահեստների հրդեհաշիջման համար նախատեսված ջրաղբյուրների, անշարժ հրդեհային սանդուղքների, հրդեհային գույքի մոտեցման ճանապարհները և անցումները պետք է միշտ ազատ լինեն:
Վերակառուցման պատճառով ճանապարհների փակման դեպքում, ջրային աղբյուրներին մոտենալու կամ այդ հատվածով անցնելու նպատակով պետք է տեղադրվեն շրջանցման ուղղությունը ցույց տվող ցուցանակներ:
դ) Ժամանակավոր շինությունները, կրպակները, տաղավարները պետք է տեղադրվեն շենքերից և շինություններից 15 մետրից ոչ պակաս հեռավորության վրա կամ հակահրդեհային պատի մոտ (բացառությամբ իրավական ակտերով սահմանված պահանջվող` ավելի մեծ հակահրդեհային միջտարածության):
Առանձին բլոկ-կոնտեյներային շենքերը թույլատրվում է տեղադրել խմբերով, յուրաքանչյուր բլոկում 10-ից ոչ ավելի կոնտեյներ, որոնց գումարային մակերեսը չպետք է գերազանցի 800 մ2: Այդ շենքերի խմբերից մինչև շինությունները, առևտրական տաղավարները և օբյեկտները ընկած հեռավորությունը չպետք է լինի 15 մ-ից պակաս:
ե) Հակահրդեհային միջտարածություններում արգելվում է կրակ վառելու միջոցով թափոններ ոչնչացնել: Թափոնների ոչնչացումը կատարվում է հատուկ հատկացված տեղերում:
զ) Հակահրդեհային ջրաղբյուրները, շենքերի և շինությունների մուտքերը արագ ի հայտ բերելու նպատակով, օբյեկտների այդ տարածքները պետք է ապահովված լինեն լուսավորությամբ:
է) Բնակելի շենքերի, ամառանոցային ավանների, հասարակական շենքերի տարածքի չհսկվող հրապարակներում, բակերում չի թույլատրվում պահել դյուրավառ հեղուկներ և գազեր:
ը) Բնակավայրերը, այգեգործական ընկերությունները, որոնց շինությունները (հողակտորները) 300-ից չեն գերազանցում, հրդեհաշիջման համար պետք է ունենան շարժական հրշեջ շարժիչապոմպ, իսկ եթե դրանց քանակը 300-ից մինչև 1000 է` երկուսից ոչ պակաս կցովի հրշեջ շարժիչապոմպ:
թ) Ամառային ամիսներին կայուն չոր, շոգ և քամոտ եղանակի պայմաններում գյուղական բնակավայրերում, կազմակերպություններում, ամառանոցային ավաններում խարույկների վառումը, հրդեհավտանգ աշխատանքների կատարումը կարող է ժամանակավորապես դադարացվել:
ժ) Հրդեհի դեպքում հրշեջ պահպանությանը հաղորդելու համար համայնքը և առանձին տեղաբաշխված օբյեկտները պետք է ունենան սարքին հեռախոսային, ռադիո կամ կապի այլ միջոցներ:
ԳԼՈՒԽ 8
Արմավիրի մարզի Մեծամոր քաղաքային համայնքի Գլխավոր հատակագծի նախագծի հիմնական տեխնիկատնտեսական ցուցանիշներ
Աղյուսակ 8-1
._____________________________________________________________________.
| Ցուցանիշները |Չափման |Գոյու- |Հեռանկա-|
| |միավորը |թյուն |րային |
| | |ունեցող| |
| | | */ | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
|_____________________________________________________________________|
| Տարածքը |
|_____________________________________________________________________|
|Համայնքի վարչական սահմաններում |
|ընդգրկված հողերի ընդհանուր մակերեսը |
|_____________________________________________________________________|
|ընդամենը, այդ թվում` | հա | 311.8| 311.8|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Բնակավայրի հողեր, որից` |-»- | 164.5| 164.5|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|բնակելի կառուցապատման, այդ թվում |-»- | 28.1| 72.96|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|տնամերձ |-»- | 23.3| 35.64|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|հասարակական կառուցապատման |-»- | 28.4| 44.86|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|խառը կառուցապատման |-»- | 32.2| 0.0 |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Ընդհանուր օգտագործման տարածքներ, որից. |-»- | 28.3| 41.49|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|ընդհանուր օգտագործման կանաչապատ |-»- | 0.0| 12.86|
|տարածքներ | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Այլ հողեր |-»- | 47.5| 5.19|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Արդյունաբերության, ընդերքօգտագործման և |-»- | 7.5| 13.9|
|այլ արտադրական նշանակության հողեր | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Արդյունաբերական օբյեկտների |-»- | 3.3| 10.6|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|գյուղատնտեսական արտադրական օբյեկտների |-»- | 3.2| 2.4|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|պահեստարանների |-»- | 0.9| 0.9|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|ընդերքի օգտագործման |-»- | 0.0| 0.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Էներգետիկայի, կապի, տրանսպորտի կոմունալ|-»- | 12.5| 12.5|
|ենթակառուցվածքների հողեր, որից` | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|էներգետիկայի |-»- | 0.2| 0.2|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|կապի |-»- | 0.0| 0.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|տրանսպորտի |-»- | 11.6| 11.3|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|կոմունալ ենթակառուցվածքների |-»- | 0.7| 1.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Հատուկ պահպանվող տարածքների հողեր, |-»- | 0.1| 0.1|
|որից` | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|պատմական և մշակութային |-»- | 0.1| 0.1|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Հատուկ նշանակության |-»- | 0.0| 0.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր, |-»- | 124.4| 118.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|այլ հողատեսքեր |-»- | 124.4| 118.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Անտառային հողեր |-»- | 0.0| 0.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Ջրային հողեր |-»- | 2.8| 2.8|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|գետեր |-»- | 2.4| 2.4|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|ջրանցքներ |-»- | 0.4| 0.4|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|հիդրոտեխնիկական և ջրային այլ օբյեկտներ|-»- | 0.1| 0.1|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Պահուստային տարածքներ |-»- | 0.0| 0.0|
|_____________________________________________________________________|
|*/ Հողային ֆոնդի առկայության և բաշխվածության հաշվետվությունը |
|01.07.2006 թ. դրությամբ: |
|_____________________________________________________________________|
| Դեմոգրաֆիական տվյալներ |
|_____________________________________________________________________|
|բնակչության թիվը |հազ. մարդ | 10.2| 15.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|բնակչության խտությունը համայնքի |մարդ/հա | 32.7| 48.1|
|սահմաններում նույնը բնակավայրի | | 62.0| 91 |
|սահմաններում | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|բնակչության տարիքային կազմը, այդ թվում`| | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|մինչև 15 տարեկան երեխաներ |հազ. մարդ | 1.5| 2.2|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|աշխատունակ հասակի բնակչություն |-»- | 7.7| 11.3|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|թոշակառու բնակչություն |-»- | 1.0| 1.|
|_____________________________________________________________________|
| Բնակելի ֆոնդը |
|_____________________________________________________________________|
|Ընդհանուր բնակելի ֆոնդը, որից. |հազ. մ2 | | |
|_____________________________________________________________________|
|Բնակչության մշակութային և սոցիալական սպասարկման հիմնարկությունների |
|համակարգը |
|_____________________________________________________________________|
|մանկական նախադպրոցական հիմնարկներ |տեղ | 630| 1450|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|հանրակրթական դպրոցներ |տեղ | 1500| 3200|
|_______________________________________|____________|________________|
|հիվանդանոցներ |մահճակալ |145 բավարարված է|
|_______________________________________|____________|________________|
|պոլիկլինիկաներ |հերթափոխում |բավարարված է |
| |հաճախում | |
|_______________________________________|____________|________________|
|առողջարանային հանգստի հիմնարկներ |տեղ | - | - |
|_____________________________________________________________________|
|Տրանսպորտային սպասարկումը |
|ՈՒղևորատար հասարակական տրանսպորտի գծերի երկարությունը, այդ թվում |
|_____________________________________________________________________|
|էլեկտրիֆիկացված երկաթուղի |կմ | - | - |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|մետրոպոլիտեն |-»- | - | - |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|տրամվայ |-»- | - | - |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|տրոլեյբուս |-»- | - | - |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|ավտոբուս |-»- | - | - |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|ճոպանուղի |հատ | - | - |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|օդային տրանսպորտ |-»- | - | - |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Մայրուղային ճանապարհների և փողոցների |կմ | 34.5| 43.11|
|երկարությունը (ընդամենը), այդ թվում | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|միջպետական նշանակության ավտոմոբիլային |-»- | - | - |
|ճանապարհներ | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|հանրապետական նշանակության ավտոմոբիլային|-»- | - | - |
|ճանապարհներ | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Փողոցաճանապարհային ցանցի խտությունը |կմ/կմ2 | 4.66| 5.8|
|քաղաքային կառուցապատման սահմաններում | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Կամուրջներ, ուղեկամուրջներ |հատ | - | - |
|_____________________________________________________________________|
| Ինժեներական սարքավորումներ և բարեկարգում |
|_____________________________________________________________________|
|Ընդհանուր ջրօգտագործումը |հազ.մ3/օր | | 1935|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|- տնտեսական - խմելու նպատակով |-»- | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|- արտադրական կարիքների համար |-»- | | 387|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Ջրամատակարարման համակարգի գլխամասային |լ/վրկ | 33.0| 33.0|
|կառույցների հզորությունը | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Ջրամատակարարման օգտագործման աղբյուրները| | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Մաքուր ջրօգտագործումը |լ/վրկ | 33.0| 33.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|այդ թվում տնտեսական-խմելու նպատակով |-»- | 7.0| 7.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Կոյուղի | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Կեղտաջրերի ընդհանուր ելքը (ընդամենը), |հազ.մ3/օր | | 1.7|
|այդ թվում` | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|կենցաղային կոյուղի |-»- | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|արտադրական կոյուղի |-»- | | 0.4|
|_______________________________________|____________|________________|
|Կոյուղու մաքրման կայանի |-»- |Արմավիրի մաքրման|
|արտադրողականությունը | |կայան |
|_______________________________________|____________|________________|
|Էլեկտրամատակարարում | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Էլեկտրաէներգիայի գումարային |հազ. կվտ. | | 25500|
|օգտագործումը այդ թվում` |ժամ/տարի | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|արտադրական օբյեկտների կարիքների համար |-»- | | 7600|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար |-»- | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|1 մարդու կողմից տարեկան |կվտ/ժամ | | 1.7|
|էլեկտրաէներգիայի օգտագործումը |տարի | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Էլեկտրաբեռնվածության ծածկման |ՄՎԱ | | |
|աղբյուրներ, այդ թվում | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Ջերմամատակարարում | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Ջերմամատակարարում | |չի |լոկալ |
| | |գործում|համակարգ|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Բնակավայրի վառելիքային հաշվեկշռում գազի|տոկոս | | |
|տեսակարար կշիռը | | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Գազի օգտագործումը (ընդամենը), այդ թվում|մլն. խմ/տարի| | 46.0|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար |-»- | | 41.4|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Արտադրական կարիքների համար |-»- | | 1.6|
|_____________________________________________________________________|
| Տարածքի ինժեներական նախապատրաստումը |
|_____________________________________________________________________|
|Հեղեղատարի երկարությունը |կմ | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Հեղեղապաշտպան պատնեշներ |հատ | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Գետափերի ամրացում և կարգավորում |կմ | | |
|_____________________________________________________________________|
| Շրջակա միջավայրի պահպանությունը |
|_____________________________________________________________________|
|Սանիտարապաշտպանիչ գոտիներ |հա | 17.3| 21.5|
|աղտոտվածության աղբյուրներից, աղմուկի | | | |
|ներգործությունից (ընդամենը), այդ թվում`| | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Կանաչապատում |հա | 42.4| 49.4|
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության |% սահմ. |ՍԹԽ-ից |ՍԹԽ-ից |
|մակարդակը |թույլատ. |ցածր |ցածր |
| |խտ.-ից (ՍԹԽ)|10-15% |50-60 |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Ջրամբարների աղտոտվածության մակարդակը |-»- |ՍԹԽ-ից |ՍԹԽ-ից |
| | |բարձր |ցածր |
| | |10% | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Հողի և ընդերքի աղտոտվածության |-»- |ՍԹԽ-ից |ՍԹԽ-ից |
|մակարդակը | |բարձր |ցածր |
| | |5-10% | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Կենցաղային աղբի ծավալը |տ | 2040| 3000|
| |տարի | | |
|_______________________________________|____________|_______|________|
|Աղմուկի ազդեցության մակարդակը |դեցիբել | 63| 63|
| |(ԴՑԲ) | | |
._____________________________________________________________________.
ԳԼՈՒԽ 9
ՄԵԾԱՄՈՐ ՔԱՂԱՔԻ ՏԱՐԱԾՔԻ ԳՈՏԻԱՎՈՐՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ
9.1 Գոտիավորման նախագծի նպատակները
9.1.1 Բնակավայրի կայուն զարգացման համար անհրաժեշտ միջոցառումների առաջադրում:
9.1.2 Քաղաքաշինական, տարածական և հատակագծային միասնական լուծումների մշակում, ինչպես նաև հողօգտագործման կանոնակարգում:
9.1.3 Բնակելի և հասարակական նոր կառուցապատման թաղամասերի, դրանց փողոցային ցանցի, ինժեներական ենթակառուցվածքի, կանաչապատման, այլ խնդիրների, «սահմանված գոտի - թույլատրելի օգտագործում» սկզբունքով, կառուցապատման չափորոշիչների սահմանում:
9.2 Գոտիավորման նախագծի իրավազորության տարածումը
Գոտիավորման նախագիծը (այսուհետ Նախագիծ) հանդիսանում է տարածքի քաղաքաշինական կանոնադրություն: Այն սահմանում է տարածքի փաստացի և հեռանկարային օգտագործման ու կառուցապատման նկատմամբ պարտադիր քաղաքաշինական կանոնադրական պահանջները` կենսագործունեության համար բարենպաստ միջավայրի ձևավորման նպատակով: Նախագիծը քաղաքաշինական գործունեության և հողօգտագործման ընթացքում առաջացող հարցերի և վեճերի լուծման համար հանդիսանում է հիմնական իրավական միջոց:
Նախագծի իրավական հիմքերն են.
9.2.1 ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը:
9.2.2 «Քաղաքաշինության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը (լրացումներով և փոփոխություններով):
9.2.3 Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսգիրքը:
9.2.4 ՀՀ կառավարության 14.05.01թ. «Բնակավայրերի տարածքների գոտիավորման նախագծերի մշակման, փորձաքննության, համաձայնեցման, հաստատման և փոփոխման կարգը հաստատելու մասին» N 408 որոշումը, ինչպես նաև խնդրին առնչվող այլ օրենսդրական ակտերն ու նորմատիվային փաստաթղթերը:
9.2.5 «Քաղաքաշինություն. Քաղաքային և գյուղական բնակավայրերի հատակագծում և կառուցապատում» շինարարական նորմեր և կարգեր. հծՌկ 2.07.01-89:
9.2.6 Մեծամորի քաղաքային համայնքի /բնակավայրի/ գլխավոր հատակագիծ.»Հայնախագիծ» 2007թ:
9.2.7 ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կազմած կադաստրային քարտեզները:
9.2.8 Մեծամորի քաղաքային համայնքի տարածքի սեյսմամիկրոշրջանացման քարտեզը` մշակված «Գեոռիսկ» գիտական բաժնետիրական ընկերությունում` «Հայնախագիծ» ԲԲԸ-ի պատվերով (հաստատված է ՍՊԱԾ-ի կողմից):
9.2.9 ՀՀ Արմավիրի մարզպետարանի, Մեծամորի համայնքին վերաբերող ելակետային նյութերը, որոշումները, ծրագրային փաստաթղթերը:
Նախագծի տարածքային իրավազորությունը պարփակվում է գրաֆիկական մասում նշված տարածքային սահմաններում:
9.3 Նախագծի հիմնարար սկզբունքներ
9.3.1 Կայուն զարգացման պահանջներին համապատասխանող բնակեցման ու կենսագործունեության ժամանակակից միջավայրի ստեղծում և պահպանում:
9.3.2 Բնակելի միջավայրի համար անվտանգ տրանսպորտային երթևեկության և հետիոտն շարժման, ինժեներական ենթակառուցվածքի ստեղծում և գործունեության կազմակերպում, կանաչապատ տարածքների ընդարձակում, սանիտարահիգիենիկ և բնապահպանական պահանջների պահպանում:
9.3.3 Բնակելի ու հասարակական կառուցապատման ճարտարապետական համալիրների, տարածքի ուրույն դիմագծի ստեղծում, ավանդույթների զարգացում:
9.4 Նախագծի կիրառման բնագավառը
Նախագծի դրույթների, նորմերի և պահանջների իրագործումը պարտադիր է` հողերի և տարածքների, առանձին հողամասերի ու օբյեկտների նպատակային օգտագործման և շահագործման ընթացքում. կառուցապատման և հողամասերի օգտագործման ինտենսիվության, շենքերի և շինությունների հարկայնության, ճակատների ձևավորման, ճանապարհային ու ինժեներական ենթակառուցվածքի ցանցերի ու կառույցների, ճարտարապետական փոքր ձևերի տեղադրման, տարածքի բարեկարգման ու կանաչապատման համար:
9.5 Նախագծի կապը քաղաքի գլխավոր հատակագծի հետ
Մեծամոր քաղաքի գլխավոր հատակագծի նախագիծը սույն Նախագծի համար հիմնական ծրագրային քաղաքաշինական փաստաթուղթ է հանդիսանում:
Գոտիավորման նախագիծը անմիջականորեն կապված և համաձայնեցված է գլխավոր հատակագծի հետ, ինչպես նաև բխում է Մեծամոր քաղաքի գլխավոր հատակագծի նախագծի հիմնադրույթներից, այն հանդիսանում է գլխավոր հատակագծի իրականացման համար տրամաբանական հաջորդ փուլ, հողերի նպատակային օգտագործման, տարածքների գործառնական նշանակության, կառուցապատման, բարեկարգման և կանաչապատման չափորոշիչների սահմանման, ինչպես նաև բնակեցման, ուսումնադաստիարակչական, առևտրի ու կենցաղային սպասարկման համակարգերի տարածքային կազմակերպման առումով:
9.6 Նախագծի կազմը
Նախագիծը բաղկացած է տեքստային ու գրաֆիկական մասերից:
Տեքստային մասը բաց փաստաթուղթ է և կարող է մատչելի լինել բոլորի համար: Տեքստային մասի մեջ զետեղվում են գրաֆիկական մասի պատկերներ, նախագծային լուծումների դրույթները հասարակության տարբեր խմբերի համար մատչելի դարձնելու համար:
Տեքստային մասը կարող է պարբերաբար հրապարակվել և յուրաքանչյուր շահագրգիռ անձ իրավունք ունի իրազեկ լինել տեղում ձեռնարկվող քաղաքաշինական գործողության ծրագրերին: Պարբերական հրապարակումը իրականացնում է նախագծի պատվիրատուն կամ հիմնական կիրառողը:
Գրաֆիկական մասի կազմում ներկայացված են`
9.6.1 Տարածքի առկա օգտագործման /հենակետային/ հատակագիծը` Մ 1:5000, տես գլխավոր հատակագիծ,
9.6.2 Գործառնական գոտիավորման հատակագիծը` Մ 1:2000,
9.6.3 Փողոցային ցանցի ու կարմիր գծերի կոօրդինատային նշահարման հատակագիծը Մ 1:2000,
9.6.4 Ինժեներական ենթակառուցվածքի մայրուղային ցանցերի ուրվագիծը:
9.7 Տարածքի բնութագիրը
Դիրքը, սահմանները, չափերը, մակերերևույթը
Գոտիավորման նախագծում ընդգրկված է քաղաքի (բնակելի թաղամասերի) գրեթե ամբողջ տարածքը:
Տարածքները ներկայումս կառուցապատված են բազմաբնակարան և սակավահարկ տներով կազմում են 164.5 հա:
Ռելիեֆը հարթ է և բարենպաստ է կառուցապատման համար, մեղմ թեքությամբ ուղղված է դեպի հարավ-արևելք, ջլատված չէ:
Լանդշաֆտը ներկայացված է Արարատյան հարթավայրին բնորոշ` կիսաանապատային և անապատային տեսակներով: Բուսականությունը և կենդանական աշխարհը ներկայացված Գլխավոր հատակագծի 3.1.2 բաժնում:
Առկա հողօգտագործմամբ` տարածքը համայնքի հողային պաշարների հաշվեկշռում ընդգրկված են` բնակավայրերի հողեր, արդյունաբերության, տրանսպորտի, մասամբ նաև ջրային հողերով, գյուղատնտեսության հողերից` այլ հողատեսքերով: Արժեքավոր գյուղատնտեսական հողատեսքեր չկան:
Սույն գոտիավորման նախագծում նախատեսվում է բնակավայրի հողերի այլ հողերի հաշվին բնակելի բազմաբնակարան և սակավահարկ կառուցապատման իրականացում:
Ինժեներաերկրաբանական և սեյսմատեկտոնական պայմաններ
Առաջին շրջանի մեջ է մտնում այն տարածքը, որը հատուկ ինժեներային նախապատրաստում չի պահանջում: Դա հիմնականում գոյություն ունեցող քաղաքի տարածքն է ներկայացված ալյուվիալ հարթավայրով, չնչին, բավական հավասարաչափ թեքությամբ` հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևմուտք:
Երկրորդ շրջանում ընդգրկված են այն տարածքները, որտեղ պահանջվում է ինժեներական նախապատրաստում: Ըստ լիթոլոգիական հատկանիշների երկրորդ շրջանը բաժանվում է 3 ենթաշրջանների.
II-ա ենթաշրջանը գտնվում է քաղաքի հարավ-արևելյան մասում, ընդգրկում է արդյունաբերական շրջանի մի մասը: ՈՒնի հարթ լանջերով բլրոտ ռելիեֆ: Կազմված է բազալտներից, ծածկված մեծաբեկորափլվածքային խճային գրունտներով, կավավազա-սպիտակահողային գրունտներով: Տեղ-տեղ մերկանում են արմատական բազալտները: Ծածկույթային գրունտների հզորությունը 0.3-6 մ և ավելի է: Գտնվում է քաղաքի հարավ-արևելյան մասի եզրամասում: Ենթաշրջանի մակերեսը հիմնականում հարթ է, արևելյան մասում թեթևակի բլրացած:
II-բ ենթաշրջանը գտնվում է քաղաքի հարավ-արևելյան մասի եզրամասում: Ենթաշրջանի մակերեսը հիմնականում հարթ է, արևելյան մասում թեթևակի բլրացած:
Տարածքը կազմված է ավազակավերով, սպիտակահողային կավավազներով և խճավազով, պնդացած կավավազով անհամասեռ խճաբեկորային և կոպիճամանրախճային գրունտներով: Գերակշռում են խճաբեկորային գրունտները կավավազային և ավազաքարային լցանյութով ու մեծաբեկորներով: Հզորությունը` մինչև 6 մ և ավելի: Կավավազը սպիտակահողային տիպի է հիմնականում թույլ հզորության (1-3 մ): Թրջվելու դեպքում սպիտակահողային կավավազները ցուցաբերում են նստվածքային հատկություններ և որպես հիմնային գրունտներ նրանք չեն երաշխավորվում: Գրունտային ջրերը 5 մ-ից, տեղ-տեղ 10 մ-ից խորն են:
Ինժեներական նախապատրաստումը - մակերևույթային ջրերի հեռացում` հաշվի առնելով սպիտակահողային և պնդացած կավավազների հատկությունները, և ուղղահայաց նախագծում:
II-գ ենթաշրջանը ընդգրկում է կառուցապատումից ազատ տարածքը, որը գտնվում է քաղաքից հյուսիս և հյուսիս-արևելք:
Ենթաշրջանը իրենից ներկայացնում է հրաբխային հարթ սարահարթ: Հյուսիս-արևմտյան և հարավային մասերում ընդունում է բլրաձև բնույթ, բլուրները ծածկված են մեծաբեկորային էլյուվիալ նստվածքներով: Ենթաշրջանի տարածքը կտրատված է բազմաթիվ մանր ձորակներով:
Մեծամորի տարածքի սեյսմիկ վտանգի հաշվարկի համար հիմք է ընդունվել ՀՀՇՆ II-2-94 «Սեյսմակայուն Շինարարություն Նախագծման Նորմեր» նորմատիվային փաստաթղթում ներկայացված սեյսմիկ գոտեվորման քարտեզը, ըստ որի ուսումնասիրվող տարածքը գտնվում է երրորդ սեյսմիկ գոտու մեջ: Այդ գոտուն համապատասխանում է 0.4 g հորիզոնական արագացման արժեքը: Համաձայն (ՀՀ ՇՆ II-6.02.06) նորմերի, հաշվի առնելով Սարդարապատի խզվածքից Մեծամոր քաղաքի 10 կմ հեռավորության վրա գտնվելու հանգամանքը, վերջնական հաշվարկներում օգտագործվել է 0.4 g x 1.2 = 0.48 g արագացման ելակետային արժեքը:
9.8 Տարածքի նախագծային հատակագծային կառուցվածք
-
Ներկայացված է 5.2.1 «Հատակագծային կառուցվածքի զարգացում» բաժնում
9.9 Ինժեներական ենթակառուցվածք
9.9.1 Ջրամատակարարում և կոյուղի
Ջրամատակարարումը նախատեսվում է բնակչության խմելու տնտեսակենցաղային, արտադրական այն ձեռնարկությունների համար, որոնց արտադրական, ինչպես նաև բնակավայրի հակահրդեհային կարիքների բավարարման նպատակով անհրաժեշտ է խմելու որակի ջուր:
Խմելու, տնտեսական և հակահրդեհային կարիքների համար պահանջվող միջին օրական ջրաքանակի և հեռացման ենթաքանակի հաշվարկը բերվում է ստորև ներկայացված 9.9.1-1 աղյուսակում:
Աղյուսակ 9.9.1-1
._____________________________________________________________________.
| |Սպառողներ | |ջրասպառման| ջրասպառում|ջրահեռացում |
| | | |նորման |___________|____________|
| | | |լ/օր մարդ |մ3/օր|լ/վրկ|մ3/օր|լ/վրկ |
|__|______________________|_______|__________|_____|_____|_____|______|
| |բնակչությունը |15 հազ.| 129| 1935| 22| 1742| 20 |
| | |մարդ | | | | | |
|__|______________________|_______|__________|_____|_____|_____|______|
| |արտադրություն | | | 387| 4| 348| 3.6|
|__|______________________|_______|__________|_____|_____|_____|______|
| |հակահրդեհային կարիքներ| --- | --- | 378| 4| ---| ---|
|__|______________________|_______|__________|_____|_____|_____|______|
| |ընդամենը | | | 2700| 30| 2090| 23.6|
|__|______________________|_______|__________|_____|_____|_____|______|
| |չնախատեսված ծախսեր, | | | 581| 7| | |
| |կորուստներ | | | | | | |
|__|______________________|_______|__________|_____|_____|_____|______|
| |ամբողջը | | | 3281| 37| 2090| 23.6|
._____________________________________________________________________.
Ջրամատակարարման վերաբերյալ մանրամասն տվյալները ներկայացված են 5.4.1 բաժնում:
9.9.2 Մակերևութային ջրերի հեռացում
Տարածքի ռելիեֆի և թեքությունների օգտագործմամբ մթնոլորտային տեղումներից և ձնհալից առաջացող ջրահոսքերի հեռացումը նախատեսվում է կատարել մասամբ ճանապարհային ցանցի մակերեսով դեպի ավելի ցածր նիշեր և ի վերջո դեպի մաքրման կայան:
9.9.3 Էլեկտրամատակարարում
Մեծամոր քաղաքի էլեկտրաէներգիայի գումարային պահանջարկի հաշվարկը
զարգացման հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար.
._____________________________________________________________________.
|N |Սպառողները | |մեկ մարդու|էլ. |տարվա |մաքսիմալ |
| | | |համար |էներգիայի |օգտագործ-|պահանջվող|
| | | |պահանջվող |գումարային|վող |հզորու- |
| | | |էլ. |ծախսը |ժամերի |թյունը |
| | | |էներգիայի |հազ.կվտ/ |քանակը | կվտ. |
| | | |քանակը |ժամ/տարի |ժամ | |
| | | |կվտ/ժամ/ | | | |
| | | |տարի | | | |
|__|________________|_______|__________|__________|_________|_________|
|1 |բնակչությունը |15 հազ.| 1700| 25500| 5200| 4900|
| | |մարդ | | | | |
|__|________________|_______|__________|__________|_________|_________|
|2 |արտադրություն | | 7650| | | 1471|
|__|________________|_______|__________|__________|_________|_________|
| |ընդամենը | | 33150| | | 6371|
|__|________________|_______|__________|__________|_________|_________|
|3 |չնախատեսված | | 6630| | | 1275|
| |ծախսեր, | | | | | |
| |կորուստներ | | | | | |
|__|________________|_______|__________|__________|_________|_________|
| |ընդամենը | | 39780| | | 7646|
._____________________________________________________________________.
9.9.4 Գազամատակարարում
Գազի ընդհանուր պահանջարկի նախնական հաշվարկները կատարելիս հաշվի է առնված բնակչությանը բնական գազով ապահովելու խնդիրը, նույն թվում`
- բոլոր բնակելի և հասարակական նշանակության այլ շենքերի (կրթական, առողջապահական, մշակութային, վարչական) ջեռուցման կարիքների համար,
- բնակչության սննդի պատրաստման, ջերմամատակարարման, տաք ջրի ստացման կարիքների բավարարման համար,
- հասարակական նշանակության օբյեկտների և բնակչության սպասարկման ձեռնարկությունների համար անհրաժեշտ պահանջարկը բավարարելու համար,
- արտադրական ձեռնարկությունների ջեռուցման, օդափոխության և տեխնոլոգիական կարիքների համար:
Ըստ կատարված նախնական հաշվարկների հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար գազի տարեկան պահանջարկը կազմելու է 46032 հազ. մա/տարի, որից` կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար` 41393 հազ. մա/տարի, արտադրական կարիքների համար` 4639 հազ. մա/տարի: Արտադրական ձեռնարկությունների պահանջարկը կարիք ունի հետագա ճշգրտման:
Գազամատակարարման սնումը, ինչպես ներկայումս, այնպես էլ հետագայում կլինի «Մեծամոր» գազաբաշխիչ կայանից:
9.10 Շրջակա միջավայրի պահպանություն
Շրջակա միջավայրի պահպանությանը վերաբերող հարցերը մանրամասն ներկայացվում են 6-րդ գլխում:
9.11 Տարածքների օգտագործման ձևեր և սահմանափակումների հիմնավորումներ
9.11.1 Բնակելի կառուցապատման ձևեր
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Բազմաբնակարան շենքեր (սահմանափակ ծավալներով)
- Սակավահարկ մենատներ (գոյություն ունեցող կառուցապատման և բնակավայրի անօգտագործելի հողերի սահմաններում)
- Հյուրանոցային ծառայություն նախատեսվում է ներկայիս սակավահարկ տնամերձ կառուցապատման տարածքներում:
9.11.2 Կրթական և նախադպրոցական հիմնարկություններ
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ, այդ թվում մասնավոր նախաձեռնությամբ բնակելի շենքերի առաջին հարկերում սանիտարական նորմերի պահպանումով
9.11.3 Բուժական հիմնարկություններ
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Բուժական կաբինետներ, մասնավոր նախաձեռնությամբ բնակելի շենքերի առաջին հարկերում սանիտարական նորմերի պահպանումով
9.11.4 Վարչական, ֆինանսական կազմակերպությունների և ծառայությունների տեղաբաշխում չի նախատեսվում:
9.11.5 Կենցաղ սպասարկման առաջնային ծառայություններ
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Վարսավիրանոցներ, գեղեցկության սրահներ
- Կենցաղային օգտագործման իրերի, հագուստի քիմիական մաքրման ընդունման կետեր,
- Հագուստի, կոշիկի, և կենցաղային այլ իրերի ու տեխնիկայի նորոգման արհեստանոցներ:
9.11.6 Պաշտամունքային հիմնարկությունների տեղաբաշխում չի նախատեսվում
9.11.7 Մշակութային և մարզական կազմակերպություններ
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Գրադարաններ, համակարգչային սրահներ
- Մարզասրահներ առանց հանդիսատեսների համար նախատեսված մշտական նստատեղերի
- Խաղահրապարակներ,
- Մանկական լողավազաններ, բաց կամ ծածկված
9.11.8 Առևտրական հաստատություններ
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ
9.11.9 Հասարակական սննդի օբյեկտներ
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Սրճարաններ, բարեր, խորտկարաններ, այդ թվում բացօթյա, ճաշարաններ, ռեստորաններ, խոհարարական ծառայությունների և արագ սննդի կետեր,
9.12. Արտադրական ձեռնարկությունների տեղաբաշխում, որոնց գործարկումը չի
վատթարացնում բնակեցման պայմանները:
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Բնակչության ամենօրյա օգտագործման մթերքի արտադրություն
- Արհեստագործական արհեստանոցներ
9.13 Ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Ավտոկայանատեղեր (վերգետնյա և ստորգետնյա մինչև 25 ավտոմեքենա):
- Ավտոկանգառներ բացօթյա (մինչև 10 ավտոմեքենա)
9.14 Գյուղատնտեսական ձեռնարկություններ
Գյուղատնտեսական ձեռնարկություններ չի նախատեսվում:
9.15 Ոչ հիմնական շինություններ
Հիմնական օգտագործման ձևերն են`
- Կրպակներ,
- Տաղավարներ,
- Պարտեզային նստարաններ, շվաքարաններ:
9.16 Գոտիներում թույլատրելի օգտագործման (կառուցապատման)
սահմանափակումներ
Գոտիներում թույլատրելի օգտագործման (կառուցապատման) սահմանափակումների հիմք են ծառայել`
- «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 14-ում սահմանված պահանջները
- Մեծամորի գլխավոր հատակագծի նախագծում նախատեսվող հողօգտագործումը, տարածքի գործառական ու հատակագծային կառուցվածքը
- Քաղաքաշինական, բնապահպանական, պատմամշակութային, ինժեներաերկրաբանական և այլ բնույթի սահմանափակումները,
- Հողամասերի գործառական նշանակությունը, առանձին հողատեսքերին և ընդունված թույլատրելի օգտագործումներին ներկայացվող ճարտարապետահատակագծային պահանջները
- Հիմնական և օժանդակ գոտիներն առանձնացվել են հաշվի առնելով հողամասերի նպատակային նշանակությունը,
9.17 Հիմնական գոտիներ
Նախագծվող տարածքը մասնատված է առանձին հատվածների` հիմնական գոտիների, որտեղ մեկ տարածքային միավորին կարող է համապատասխանել միայն մեկ հիմնական գոտի:
Հիմնական գոտիներն են`
Սակավահարկ բնակելի կառուցապատման
Բազմաբնակարան բնակելի կառուցապատման
Հասարակական կառուցապատման
ՈՒսումնադաստիարակչական
Առողջապահական
Մարզական
Կանաչապատ, հանգստի
Ինժեներական ենթակառուցվածքի
Սանիտարապաշտպանական
Ճանապարհներ
Ջրային տարածքներ
Որոշ գոտիների վրա կարող են տարածվել լրացուցիչ սահմանափակումներ, կապված` համապատասխանաբար պատմաճարտարապետական հուշարձանների պահպանման և առավելագույն ընկալման հնարավորությունների բացահայտման, սանիտարահիգիենիկ կամ բնապահպանական պահանջների բավարարման, բնական լանդշաֆտի արժեքավոր ձևերի վերականգնման, էկոհամակարգերի տարբեր խախտումների փոխհատուցման գործընթացների կանոնակարգման, ինժեներական նախապատրաստման համալիր միջոցառումների պարտադիր իրականացման ապահովման հետ պայմանավորված կառուցապատման սահմանափակումների, սանպահպանման կամ օտարման գոտիների ապահովման պահանջների հետ:
Կոմունալ և ինժեներական ենթակառուցվածքներն ու սարքավորումները տեղակայվում են հատուկ առանձնացված տարածքներում` նորմերով պահանջվող պաշտպանիչ կամ սանիտարապաշտպանիչ գոտիներով:
9.18 Հավելյալ գոտիներ (հավելագոտիներ)
Տարածքներում հավելյալ գոտիներ չեն նախատեսվում:
9.19 Տարածքի գոտիավորման նախագծային հաշվեկշիռ
աղյուսակ 9.19
.____________________________________________.
| Գոտիներ |Տարածք,|
| |/հա/ |
|____________________________________|_______|
|Սակավահարկ բնակելի կառուցապատման | 25.1|
|____________________________________|_______|
|Բազմաբնակարան բնակելի կառուցապատման | 37.3|
|____________________________________|_______|
|Հասարակական կառուցապատման | 9.5|
|____________________________________|_______|
|ՈՒսումնադաստիարակչական | 16.6|
|____________________________________|_______|
|Առողջապահական | 6.1|
|____________________________________|_______|
|Մարզական | 6.8|
|____________________________________|_______|
|Կանաչապատ, հանգստի | 11.6|
|____________________________________|_______|
|Ինժեներական ենթակառուցվածքի | 1.4|
|____________________________________|_______|
|Սանիտարապաշտպանական | 10.8|
|____________________________________|_______|
|Ճանապարհներ | 18.8|
|____________________________________|_______|
|Ջրային տարածքներ | 1.8|
|____________________________________|_______|
|Ընդամենը | 145.8|
.____________________________________________.
9.20 Թույլատրված օգտագործման ձևեր
._________________________________________________________________________.
|Հ/Հ | Օգտագործման ձևեր |ԲԿՍ|ԲԿԲ|ՀԱՍ|ՈՒԴ|ԱՌ|Մ |ԿՀ|ԻԵ|ՍՊ|
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.1 |Բազմաբնակարան շենքեր | | Թ| | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.2 |Սակավահարկ մենատներ | Թ| Թ| | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.3 |Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ | | | | Թ| | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.4 |Միջնակարգ դպրոցներ, քոլեջներ | | | | Թ| Թ| | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.5 |Բուժական կաբինետներ | | Թ| Թ| | Թ| | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.6 |Պոլիկլինիկաներ | | Թ| Թ| | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.7 |Դեղատներ | Թ| Թ| Թ| | Թ| | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.8 |Կոմունալ ծառայությունների | | | Թ| | | | | | |
| |գրասենյակներ | | | | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.9 |Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ) | | Թ| Թ| | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.10|Դրամափոխանակման ծառայություն | | | Թ| | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.11|Կապի բաժանմունքներ, փոստ | | | Թ| | Թ| | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.12|Ոստիկանական տեղամասեր | | | Թ| | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.13|Կենցաղային սպասարկման առաջնային | | | Թ| | | | | | |
| |ծառայություններ | | | | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.14|Վարսավիրանոցներ | | Թ| Թ| | Թ| | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.15|Քիմմաքրման ընդունման կետեր | | | Թ| | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.16|Լվացքատներ | | | Թ| | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.17|Մանկական և դիաբետիկ սննդի | | | Թ| | Թ| | | | |
| |խոհանոցներ | | | | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.18|Մարզասրահներ առանց հանդիսատեսների | | | | | Թ| Թ| | | |
| |համար նախատեսված մշտական | | | | | | | | | |
| |նստատեղերի | | | | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.19|Մանկական լողավազաններ, բաց կամ | | | | | | Թ| | | |
| |ծածկված | | | | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.20|Խաղահրապարակներ, մարզահրապարակներ | Թ| Թ| | Թ| | Թ| | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.21|Գրադարաններ, համակարգչային սրահներ| | Թ| Թ| Թ| Թ| | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.22|Բնակելի թաղամասերի զբոսայգիներ, | Թ| Թ| | | | | | | |
| |պուրակներ | | | | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.23|Անաղմուկ ժամանցի համալիրներ | | | Թ| | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.24|Հյուրանոցներ | | Թ| Թ| | | Թ| Թ| | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.25|Մանրածախ առևտրի խանութներ, | | Թ| Թ| | | | | | |
| |տաղավարներ, կրպակներ | | | | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.26|Մեծածախ առևտրի խանութներ, շուկա | | | Թ| | | | | Թ| |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.27|Հանրախանութ | | Թ| Թ| | | | | Թ| |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.28|Ավտոպահեստամասերի վաճառք | | | Թ| | | | | Թ| |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.29|Ավտոտեխսպասարկման | | | Թ| | | | | Թ| |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.30|Բենզալցակայն | | | Թ| | | | | Թ| Թ|
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.31|Գազալցակայան | | Թ| Թ| | | | | Թ| |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.32|Ավտոգազալցակայան | | | Թ| | | | | Թ| Թ|
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.33|Խորտկարաններ, ճաշարաններ | | | Թ| | | | Թ| | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.34|Ռեստորաններ, սրճարաններ, բարեր | | Թ| Թ| | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.35|Տնայնագործական արտադրություն | Թ| Թ| | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.36|Արհեստագործական արհեստանոցներ | Թ| | | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.37|Ավտոկանգառներ | | | | | | | | Թ| |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.38|Ստորգետնյա և վերգետնյա | Թ| Թ| Թ| Թ| | Թ| | Թ| |
| |ավտոկայանատեղեր | | | | | | | | | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.39|Կրպակներ | Թ| Թ| Թ| | | Թ| Թ| | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.40|Տաղավարներ | | Թ| Թ| | | Թ| Թ| | |
|_______|__________________________________|___|___|___|___|__|__|__|__|__|
|9.20.41|ճարտարապետական փոքր ձևեր | Թ| Թ | Թ| Թ| Թ| Թ| Թ| Թ| Թ|
._________________________________________________________________________.
9.21 Կառուցապատման չափորոշիչներ
9.21.1 Բազմաբնակարան շենքերով կառուցապատում
- Շենքերի և շինությունների տակ զբաղեցված տարածք, ոչ ավելի - 40%
- Կոշտ ծածկույթով տարածք, ոչ ավելի - 20%
- Հողամասի կանաչ ծածկույթ, նվազագույն - 40%
- Նվազագույն լայնություն - 12 մ
- Երկարությունը - ըստ հողամասի
- Առավելագույն հարկայնությունը - 4 հարկ
9.21.2 Սակավահարկ մենատներ
- Կառուցապատման մակերեսը, ոչ ավելի -150 մ2
- Կոշտ ծածկույթով տարածք, ոչ ավելի - 50 մ2
- Կանաչ ծածկույթ, նվազագույնը, - հողամասի 70 %
- Առավելագույն հարկայնությունը - երեք հարկ
9.21.3 Բնակելի միջավայրում տեղադրման համար թույլատրվող շենքեր կամ
շինություններ
Տարբեր նշանակության շենքերի չափորոշիչներ են`
- Հարկայնությունը ... մինչև երկու հարկ,
- Բարձրությունը .... մինչև 8 մ,
- Շենքերի, շինությունների տակ ոչ ավելի 60%
- Կանաչապատման և բարեկարգման մասը ոչ պակաս 25%
- Անցուղիներ, ճանապարհներ, հարթակներ մինչև 15%
9.22.4 Հավելյալ սահմանափակումներ
Չի նախատեսվում:
9.23 Կառուցապատման կանոններ
Կանոնները պարտադիր են կիրառման համար նախագծվող տարածքի սահմաններում նախատեսված բոլոր գոտիների համար: Կանոնները կոնկրետ տարածքի պայմաններից ելնելով կարգավորում են դրա սահմաններում նախատեսված գոտիների գործառնական կիրառումը, կառուցապատման և շահագործման ընթացքում առաջացող խնդիրները:
9.23.1 Կանոնների հիմնական սկզբունքներն են`
. Գոտիավորման նախագծով ներկայացված պահանջների իրականացում:
. Միջավայրին անհարիր կառույցների վերափոխման մեխանիզմների կիրառում:
. Բնապահպանական, սանիտարական, հակահրդեհային, տեխնիկական և այլ` բնակեցման համար հուսալի, որակյալ և կայուն զարգացող միջավայրի ստեղծմանն ուղված միջոցառումների հետևողական իրականացում:
9.23.2 Շինարարական գործընթաց
. Շինարարական բոլոր օբյեկտները, ինչպես հիմնական, այդպես էլ ոչ հիմնական կառույցները, պետք է կառուցվեն գործող կարգերին համապատասխանող քաղաքաշինական փաստաթղթերի առկայության պայմանով:
. Շինարարական գործընթացը պետք է իրականացվի գործող կարգերին համապատասխան քաղաքաշինական վերահսկողության ներքո
. Շինարարական հրապարակում պետք է պահպանվեն` բնապահպանական, սանիտարական, հակահրդեհային, տեխնիկական անվտանգության բոլոր պահանջները:
9.23.3 Ստորգետնյա տարածքների օգտագործում
. Բազմաբնակարան կառուցապատման գոտիներում, որպես կանոն պետք է նախատեսվեն ստորգետնյա. շենքերի տակ կամ կիսաստորգետնյա ավտոկայանատեղեր բնակիչների անձնական օգտագործման մարդատար ավտոմեքենաների համար:
. Կիսաստորգետնյա կայանատեղերի կառույցի վերգետնյա հատվածը տարածքի օգտագործման հաշվեկշռում հաշվարկվում է որպես շենքերի, շինությունների տակ ընկած (կառուցապատված) մաս:
. Բոլոր շենքերի կիսանկուղների պատուհանների գոգերը մայթից պետք է առնվազն 0.3 մ բարձր լինեն:
. Հասարակական նշանակության կառույցների (անկախ սեփականության ձևերի) համար նախատեսվում են միայն վերգետնյա կայանահարթակներ:
9.23.4 Շենքերի ճակատներին, շքամուտքերին, դրանց աստիճաններին և
տանիքներին ներկայացվող պահանջներ
. Շենքերի ճակատների հարդարանքը պետք է կատարվի գործող կարգերին համապատասխան համաձայնեցված, հաստատված նախագծային փաստաթղթերով:
. Շենքերի շքամուտքերն ու դրանց աստիճանները պետք է դրվեն կարմիր գծից ներս, չպետք է զբաղեցնեն փողոցի մայթերի ու անցուղիների մասը:
. Շենքերը կարող են ունենալ ինչպես հարթ, այնպես լանջավորը տանիք: Դրանք կարող են լինեն նաև օգտագործելի:
. Շենքերի նախագծային լուծումն ու դրա շինարարական կատարումը պետք է ապահովի տեխնիկական, սանիտարական, էկոլոգիական և հակահրդեհային բոլոր պահանջները:
9.23.5 Գովազդամիջոցներին, ցուցանակներին, անվանատախտակներին և
փողոցների լուսավորմանը ներկայացվող պահանջներ
. Փողոցներում տեղադրվող գովազդային վահանակները պետք է տեղադրվեն մոտակա կարգավորվող խաչմերուկից առնվազն 50 մ հեռավորության վրա:
. Բնակելի կառուցապատման միջավայրում ձայնային գովազդ չի նախատեսվում, այդ թվում նաև տարբեր տեսակի ձայնային երաժշտական կրիչների վաճառքի դեպքում:
. Բնակելի շենքերի պատուհանների կողմ ուղղված լուսային գովազդի տեղադրում չի նախատեսվում:
. Բնակելի շենքերի ճակատներին գովազդի տեղադրում չի նախատեսվում:
. Փողոցների անվանատախտակները պետք է տեղադրվեն ստանդարտ չափերով 50 x 15 սմ` միասնական հատուկ նախագծի համաձայն:
. Շենքերի համարների չափերը պետք է ընդունվեն` լուսավորումով` տրամագիծը -0.3 մ, առանց լուսավորման` 0.15 x 0.15 մ:
. Կազմակերպությունների անվանատախտակները և բնակիչների անվանատախտակները կցվում են միայն շքամուտքերի դռներին:
. Փողոցների լուսավորումը պետք է կազմակերպվի պատի աշտարակներով:
9.23.6 Հասարակական տրանսպորտի կանգառներ
Հասարակական տրանսպորտի կանգառները պետք է տեղադրվեն տարածքը շրջապատող փողոցների մայթերին հարակից մասում, միասնական նախագծով մշակված, ոչ հիմնական, թեթև կոնստրուկցիաներից կառուցված, թափանցիկ պատերով: Առավելագույն չափերը` երկարությունը-6.0 մ, լայնությունը-2.4 մ, բարձրությունը-2.2 մ:
9.23.7 Բնակելի շենքերի, առանձնատների ու հասարակական սպասարկման
կառույցների միջև հեռավորությունը
Բնակելի և հասարակական շենքերի միջև թույլատրվող հեռավորությունը կարգավորվում է գործող նորմերին համապատասխան:
9.23.8 Աղմուկի թույլատրելի մակարդակը
Բոլոր գոտիներում որտեղ թույլատրված է բնակելի կառուցապատման համար սահմանված աղմուկի թույլատրելի մակարդակ, որը չպետք է գերազանցի 55 դԲԱ (ցերեկը) և 45 դԲԱ (գիշերը):
9.23.9 Գոտիավորման նախագծին չհամապատասխանող շինությունների կարգավորում
Տարածքում առկա`
. Գոտիավորմանը չհամապատասխանող բոլոր տեսակի օրինական համարվող օգտագործման ձևերը կամ շենքերը` որոնք գոյությունը պահպանել են մինչև սույն նախագծի հաստատման տարեթիվը` այսուհետև պետք է կարգավորվեն միայն սույն կանոնների պահանջներին համապատասխան:
. Վեց ամսից ավելի լքված և չօգտագործվող կառույցների հետագա օգտագործման ձևը պետք է համապատասխանեցվի իր գտնվելու հիմնական գոտու թույլատրելի օգտագործումներին:
. Բոլոր շինությունները կարող են նորոգվել, եթե կառուցվածքային փոփոխումները կատարվում են գործող քաղաքաշինական օրենսդրությանը համաձայն:
_______________________________
ԻՐՏԵԿ - հատակագծերը չեն բերվում