040.1592.140108
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
27 դեկտեմբերի 2007 թվականի N 1592-Ն
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՄԵԾԱՄՈՐԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ
i
(ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(1-ին մաս)
«Քաղաքաշինության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 10-րդ, 14.3-րդ և 17-րդ հոդվածներին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Արմավիրի մարզի Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) գլխավոր հատակագիծը` համաձայն հավելվածի:
2. Հայաստանի Հանրապետության քաղաքաշինության նախարարին` գլխավոր հատակագծի իրականացման մոնիթորինգն ապահովել համաձայն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1999 թվականի դեկտեմբերի 31-ի «Պետական քաղաքաշինական կադաստրի վարման և քաղաքաշինական գործունեության մոնիթորինգի անցկացման կարգը հաստատելու մասին» N 802 որոշմամբ սահմանված կարգի:
3. Հայաստանի Հանրապետության պետական կառավարման մարմինների ղեկավարներին` ճյուղային և համայնքային զարգացման ծրագրերում սահմանված կարգով ներառել գլխավոր հատակագծի իրականացման համապատասխան միջոցառումները` ըստ առաջնահերթության:
4. Առաջարկել Մեծամորի քաղաքապետին Հայաստանի Հանրապետության Արմավիրի մարզի Մեծամորի քաղաքային համայնքի զարգացման ծրագրերում սահմանված կարգով ներառել գլխավոր հատակագծի իրականացման միջոցառումները` ըստ առաջնահերթության:
5. Սահմանել, որ գլխավոր հատակագծով նախատեսված հողամասերի նպատակային նշանակության փոփոխությունները կատարվում են Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով` ըստ գլխավոր հատակագծով նախատեսված կառուցապատման հերթականության:
6. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2008 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆՎԱՐԻ 14-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2007 թվականի դեկտեմբերի 27-ի
N 1592-Ն որոշման
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՄԵԾԱՄՈՐԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾԸ
ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՄԵԾԱՄՈՐԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԾԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ԿԱԶՄԸ
Տեքստային մաս
Բովանդակություն
Նախաբան
1 Մեծամորի դիրքը Արմավիրի մարզի տարաբնակեցման համակարգում
2 Նախորդ գլխավոր հատակագծի իրացման վերլուծություն
3 Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) տարածքի համալիր վերլուծություն և գնահատում
3.1 Բնական պայմաններ
3.1.1 Կլիմայական բնութագիր
3.1.2 Կենսաբազմազանություն, բուսական և կենդանական աշխարհ
3.1.2.1 Բուսական աշխարհ
3.1.2.2 Կենդանական աշխարհ
3.1.3 Օգտակար հանածոներ
3.1.4 Մեծամոր քաղաքի տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմանները
3.1.4.1 Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը
3.1.4.2 Երկրաբանալիթոլոգիական կառուցվածքը
3.1.4.3 Հիդրոերկրաբանական պայմանները
3.1.4.4 Ինժեներաերկրաբանական շրջանացում
3.1.4.5 Գրունտների ֆիզիկամեխանիկական հատկությունները
3.1.4.6 Ակտիվ խզվածքները և սեյսմատեկտոնական պայմանները
3.1.4.7 Ելակետային սեյսմիկ վտանգի գնահատում
3.1.4.7.1 Գրունտային պայմանների ազդեցությունը սեյսմիկ վտանգի վրա
3.1.4.7.2 Գործիքային գրանցումներ
3.1.4.7.3 Գրունտների սեփական տատանումների գործիքային գրանցումներ
3.1.4.8 Կատարված աշխատանքների արդյունքները
3.2 Հատակագծային կառուցվածքը և տարածքների փաստացի օգտագործումը
3.2.1 Բնակավայրի գործառական և ծավալատարածական կառուցվածքը
3.2.2 Բնակավայրի հողեր և քաղաքամերձ գոտիներ
3.2.3 Բնակարանային ֆոնդ և բնակչություն
3.2.4 Վարչական համակարգի, առևտրի և սպասարկման ոլորտ
3.2.5 Առողջապահական, կրթական, մշակութային և մարզական համակարգեր
3.2.6 Արդյունաբերություն, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության հողեր
3.2.7 Էներգետիկայի, կապի, տրանսպորտի և կոմունալ ենթակառուցվածքի հողեր
3.2.8 Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր
3.2.9 Հատուկ նշանակության հողեր
3.2.10 Հատուկ պահպանվող տարածքների հողեր
3.2.11 Անտառային, ջրային, պահուստային հողեր
3.2.12 Հողօգտագործումն ըստ սեփականության ձևերի
3.2.13 Տրանսպորտային կապերի ներկայիս վիճակը և զարգացման հեռանկարները
3.2.14 Ինժեներական ենթակառուցվածքներ ներկա վիճակը
3.2.14.1 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի)
3.2.14.2 Էլեկտրամատակարարում
3.2.14.3 Գազամատակարարում
3.2.14.4 Ջերմամատակարարում
4 Շրջակա միջավայրի համալիր վերլուծություն
4.1 Ինժիներաէկոլոգիական բնութագիրը
4.2 Տարածքի տնտեսության բնութագիրը և շրջակա միջավայրի վիճակը
4.2.1 Մթնոլորտային օդի պահպանություն. Մեթոդակարգային մոտեցումներ
4.2.2 Կլիմայական գործոնների ազդեցությունը մթնոլորտի ցրող հատկությունների վրա
4.2.3 Մթնոլորտի աղտոտվածության ներկա իրավիճակը
4.2.4 Մթնոլորտի աղտոտման աղբյուրները
4.2.5 Տարածքի համալիր էկոլոգիական գնահատականը
4.2.6 Մեծամոր քաղաքի օդային ավազանի բնութագիրը
4.2.7 Մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի պահպանություն
4.2.8 Ջրամատակարարման և կոյուղու էկոլոգիական գնահատականը
4.2.8.1 Ջրամատակարարման համակարգը
4.2.8.2 Ջրահեռացման (կոյուղու) համակարգը
4.2.8.3 Մակերեսային ջրերի հեռացումը
4.2.8.4 Աղտոտման հիմնական աղբյուրները
4.2.8.5 Ջրային միջավայրը աղտոտող ձեռնարկությունների բնութագիրը
4.2.8.6 Տարածքի բնութագիրը մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի իրավիճակով
4.2.9 Քաղաքի ջրապահպան միջոցառումների հիգիենիկ արդյունավետության գնահատականը
4.2.10 Քաղաքի ջրամատակարարման, կոյուղու, մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի ներկա իրավիճակի ամփոփ վերլուծությունը և խնդիրները
4.3 Թափոնների կառավարում
4.3.1 Աղբավայրեր
4.3.2 Արդյունաբերական թափոններ
4.3.3 Օրգանական ծագման թափոններ
4.3.4 Հողերի պահպանություն
4.3.5 Աղմուկի մակարդակի գնահատում
4.3.6 Աղմուկի մակարդակի գնահատում
4.3.7 Ռադիոակտիվ ճառագայթում
4.3.8 Կանաչապատման համակարգի առկա ցուցանիշեր
4.3.9 Բնակչության կենսակերպի բժշկաաշխարհագրական վերլուծությունը
4.3.10 Մեծամոր քաղաքի տարածքում պատմության և մշակույթի ժառանգության բացակայության պատճառները
4.3.11 Լանդշաֆտի դասակարգում, գոտիներ և տեսակներ
5 Արմավիրի մարզի Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) տարածքային զարգացման հիմնական դրույթները
5.1 Համայնքի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ռազմավարությունը և հիմնական նպատակները
5.2 Համայնքի տարածքային զարգացման կազմակերպում
5.2.1 Հատակագծային կառուցվածքի զարգացում
5.2.2 Բնակելի ֆոնդի զարգացում և տեղաբաշխում
5.2.3 Մեծամորի հասարակական կենտրոնի համակարգի զարգացում
5.2.4 Բնակչության առաջնային հասարակական սպասարկման համակարգ
5.2.5 Արտադրական և կոմունալ ենթակառուցվածքի տարածքային զարգացման կազմակերպում
5.2.6 Կանաչապատ տարածքների զարգացում և ջրային մակերևույթների ստեղծում
5.2.7 Ճանապարհային ցանցի ու տրանսպորտի զարգացում
5.2.8 Ինժեներական ենթակառուցվածքներ
5.2.8.1 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի). Ջրամատակարարման նորմերը և հաշվարկային ժամանակաշրջանի ջրապահանջը և ջրահեռացումը
5.2.8.2 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի). Ջրամատակարարման համակարգը և գոտիները
5.2.8.3 Ջրամատակարարում և ջրահեռացում (կոյուղի). Նախագծային առաջարկություններ
5.2.8.4 Էլեկտրամատակարարում. Էլեկտրամատակարարման բեռնվածքների հաշվարկ
5.2.8.5 Էլեկտրամատակարարում. Նախագծային առաջարկություններ
5.2.8.6 Գազամատակարարում. Գազի ծախսը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար
5.2.8.7 Գազամատակարարում. Նախագծային առաջարկություններ
5.2.8.8 Ջերմամատակարարում. Նախագծային առաջարկություններ
6 Մեծամոր քաղաքի շրջակա միջավայրի կանխատեսումային ցուցանիշները և բարելավման համար նախատեսվող միջոցառումները
6.1 Մթնոլորտային օդի պահպանություն
6.2 Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության կանխատեսվող մակարդակները
6.3 Տարածքի համալիր գնահատականը
6.4 Միջավայրի պահպանական միջոցառումների վերաբերյալ որոշումները
6.5 Մակերևութային ջրերի պահպանություն
6.5.1 Սևջուր գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակը Մեծամոր քաղաքի տնտեսակենցաղային արտադրական կոյուղու արտահոսքից հետո
6.5.2 Անձրևաջրերի արտահոսքի հետևանքով գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակը
6.5.3 Ջրային պաշարների պահպանական միջոցառումների վերաբերյալ հիմնական որոշումները
6.6 Թափոնների կառավարում
6.6.1 Կենցաղային թափոններ
6.6.2 Արդյունաբերական թափոններ
6.7 Հողերի պահպանություն
6.8 Աղմուկի մակարդակի գնահատում
6.9 Կանաչապատում
6.10 Մեծամոր քաղաքի էկոլոգիական ցուցանիշեր
7 Արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումներ
7.1 Ներածություն
7.2 Ընդհանուր բնութագիրը
7.3 Տարերային վտանգավոր երևույթները
7.4 Տեխնածին վտանգավոր երևույթները
7.5 Հայկական ատոմային էլեկտրակայանը և բնակչության պաշտպանության խնդիրները
7.6 Նախագծի հիմնական դրույթները
7.7 Համայնքի բնակչության պատսպարում
7.8 Բնակչությանն ապաստարաններով ապահովման հաշվարկ
7.9 Ապաստարանների մակերեսների հաշվարկ` ըստ խմբերի
7.10 Բնակչության իրազեկումը և տեղեկացումը
7.11 Բնակչության տարահանումը
7.12 Արտակարգ իրավիճակների դեպքում համայնքի կառավարման կազմակերպումը
7.13 Բնակչության պաշտպանության միջոցառումները
7.14 Հրդեհային անվատանգություն
8 Արմավիրի մարզի Մեծամոր քաղաքային համայնքի գլխավոր հատակագծի նախագծի հիմնական տեխնիկատնտեսական ցուցանիշեր
9 Մեծամոր քաղաքի տարածքի գոտիավորման նախագիծ
9.1 Գոտիավորման նախագծի նպատակները
9.2 Գոտիավորման նախագծի իրավազորության տարածումը
9.3 Նախագծի հիմնարար սկզբունքներ
9.4 Նախագծի կիրառման բնագավառը
9.5 Նախագծի կապը քաղաքի գլխավոր հատակագծի հետ
9.6 Նախագծի կազմը
9.7 Տարածքի բնութագիրը
9.8 Տարածքի նախագծային հատակագծային կառուցվածքը
9.9 Ինժեներական ենթակառուցվածքը
9.9.1 Ջրամատակարարում և կոյուղի
9.9.2 Մակերևութային ջրերի հեռացում
9.9.3 Էլեկտրամատակարարում
9.9.4 Գազամատակարարում
9.10 Շրջակա միջավայրի պահպանություն
9.11 Տարածքի օգտագործման ձևեր և սահմանափակումների հիմնավորումներ
9.12 Արտադրական ձեռնարկությունների տեղաբաշխում, որոնց գործարկումը չի վատթարացնում բնակեցման պայմանները
9.13 Ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ
9.14 Գյուղատնտեսական ձեռնարկություններ
9.15 Ոչ հիմնական շինություններ
9.16 Գոտիներում թույլատրելի օգտագործումների (կառուցապատումների) սահմանափակումների հիմքեր
9.17 Հիմնական գոտիներ
9.18 Հավելյալ գոտիներ (հավելագոտիներ)
9.19 Տարածքի գոտիավորման նախագծային հաշվեկշիռ
9.20 Թույլատրված օգտագործման ձևեր
9.21 Կառուցապատման չափորոշիչներ
9.22 Հավելյալ սահմանափակումներ
9.23 Կառուցապատման կանոններ
10 Օգտագործված ղեկավար փաստաթղթեր և գրականություն
10.1 Ճարտարապետահատակագծային և հողօգտագործման բաժիններ
10.2 Շրջակա միջավայրի պահպանության բաժիններ
10.3 Պատմության և մշակութային ժառանգության բաժին
10.4 Քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումների բաժիններ
Հավելված 1 Նամակագրություն
Գրաֆիկական մաս
Թերթ 1 Տարածքի փաստացի օգտագործման հատակագիծ (հենակետային հատակագիծ)
Մ 1:5000
Թերթ 2 Տարածքի համալիր գնահատման հատակագիծ Մ 1:5000
Թերթ 3 Տրանսպորտի ուրվագիծ Մ 1:10000
Թերթ 4 Ինժեներական ենթակառուցվածքների ուրվագիծ Մ 1:10000
Թերթ 5 Լանդշաֆտի կազմակերպման ուրվագիծ Մ 1:10000
Թերթ 6-1 Համայնքի տարածքի հողերի նպատակային և գործառական բաժանումը
Մ 1:10000
Թերթ 6-2 Տարածքային զարգացման հատակագիծ Մ 1:5000
Թերթ 7 Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) դիրքը Արմավիրի մարզի
տարաբնակեցման համակարգում Մ1:50000
Թերթ 8-1 Գոտևորման հատակագիծ Մ 1:2000
Թերթ 8-2 Նախագծային ճանապարհների նշահարում Մ 1:2000
Նախաբան
Արմավիրի մարզի Մեծամորի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) գլխավոր հատակագծի նախագիծը (այսուհետ` Գլխավոր հատակագիծ), տարածքի հատակագծային կազմակերպումից բխող հողօգտագործման հետ փոխշախկապված, երկարաժամկետ զարգացման նպատակային հիմնական քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթուղթն է:
Մեծամորի Գլխավոր հատակագծի հիմնական նպատակներն է` քաղաքաշինական համալիր զարգացման ռազմավարական ուղղությունների ընտրությունը, համայնքի կայուն տարածային զարգացման կազմակերպումը` բնակեցման համար անվտանգ, առողջ ու հարմարավետ կենսոլորտի ստեղծման պայմանով, բնության, պատմության և մշակութային ժառանգության պահպանման ապահովումը:
Մեծամորի համայնքի հիմնական քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթի, Մեծամորի Գլխավոր հատակագծի դրույթները նպատակաուղղված են համայնքում հետևյալ հիմնախնդիրների լուծման համար քաղաքաշինական նախադրյալների ստեղծմանը`
- տեղական ներուժի ակտիվացում և ժամանակակից իրական արտաքին և ներքին հնարավորությունների ներգրավման միջոցով համայնքում տնտեսության առաջատար ճյուղերի ընտրություն և տարածքային տեղաբաշխում, ինչը կապահովի համայնքում աշխատատեղերի շուկայի ձևավորումը և կերաշխավորի բնակչության համար զբաղվածության տարատեսակների ընտրության հնարավորություն,
- համայնքի բնակչության ապրելակերպի բարելավմանն ուղղված միջոցառումների իրագործում, տարբեր սեռատարիքային խմբերի պահանջարկների բավարարում և սոցիալական շերտերի միջև համերաշխության ու համագործակցության մթնոլորտի որդեգրում,
- բնակելի պայմանների բարելավում, ազգաբնակչության սպասարկման որակյալ համակարգի զարգացում,
- համայնքային ինքնակառավարման մարմինների մասնագիտական աստիճանի կատարելագործում և տեխնիկատեխնոլոգիական հագեցվածության բարձրացման միջոցով քաղաքի սոցիալական ենթակառուցվածքի ու քաղաքային տնտեսության արդիականացում, առողջապահական, կրթական, մարզական և մշակութային, առևտրի և կենցաղային համակարգերի զարգացում, բնակելի ֆոնդի արդիականացում, կոմունալ ծառայությունների տեխնիկական ժամանակին համընթաց մակարդակի ապահովում,
- Գեղարքունիքի մարզային տնտեսական համակարգերում Մեծամորի ուրույն նշանակության որոշում և ամրագրում, տեղական նշանակության տարաբնակեցման համակարգում Մեծամոր քաղաքի գլխավորող դերի, որպես միջհամայնքային կենտրոնի, ամրագրում, քաղաքամերձ (միջհամայնքային համերաշխության) գոտիների և կանաչապատ տարածքների ստեղծում և պատշաճ խնամք,
- համայնքի տարածական ամբողջականությանն ուղղված տարբեր գործառական նշանակության տարածքների և հատակագծային կառուցվածքի բարեփոխում,
- համաքաղաքային, տեղական, ինչպես նաև արդյունաբերական նշանակության ճանապարհատրանսպորտային և ինժեներական ենթակառուցվածքների կատարելագործումը,
- քաղաքային միջավայրի սանիտարական, հիգիենիկ և հակահամաճարակային պաշտպանական միջոցների միջազգային ստանդարտների համապատասխանեցում,
- էկոլոգիական իրավիճակի բարելավում, շրջակա միջավայրի պաշտպանություն և պատմամշակութային ժառանգության ու բնական լանդշաֆտի պահպանում
- արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պատսպարումն և տարհանումը, ինչպես նաև քաղաքային վարչական համակարգի ու քաղաքային տնտեսթույան գործունեությունը կայունացնող միջոցառումների կազմակերպում:
Մեծամորի քաղաքային համայնքի երկարաժամկետ սոցիալ-տնտեսական զարգացման ընթացքում պետական կառավարման ու տեղական ինքնակառավարման մարմինների առջև ծագող հիմնախնդիրների երկարաժամկետ ժամանակամիջոցում հետևողական ու քայլ առ քայլ իրագործումը կնպաստի սույն Գլխավոր հատակագծի իրացմանը:
1. Մեծամորի քաղաքային համայնքի դիրքը Արմավիրի մարզի տարաբնակեցման համակարգում
Մեծամոր քաղաքային համայնքը գտնվում է ՀՀ Արմավիրի մարզի վարչական տարածքում, Երևանից 40 կմ, իսկ մարզկենտրոնից (ք.Արմավիր) 8 կմ հեռավորության վրա և հարում է Երևան - Արմավիր միջպետական նշանակության Մ5 ավտոմայրուղուն հարավային կողմից:
Քաղաքը հիմնադրվել է 1969 թ., որպես Հայկական Ատոմային Էլեկտրակայանի (այսուհետ ՀԱԷԿ) կառուցողների և շահագործող անձնակազմի ավան, 1972 թ. դարձել է բանավան, իսկ 1992-ին ստացել քաղաքի կարգավիճակ:
+66
Մեծամոր քաղաքը արտաքին ճանապարհներով կապված է Հայկաշեն, Արաքս, Ջրառատ, Գայ, Լուսագյուղ և մյուս գյուղերի, ինչպես նաև մարզի քաղաքների (Արմավիր, Վաղարշապատ) հետ: Գտնվելով Երևանի անմիջական տնտեսական ազդեցության գոտում, Մեծամորը ընդգրկված է Երևանյան ագլոմերացիայի կազմում, որպես էներգետիկ համակարգի խոշորագույն հայաստանյան կենտրոններից մեկը:
Մեծամոր քաղաքի քաղաքաշինական յուրահատկությունը կայանում է նրանում, որ այն սկզբում ծառայել է որպես ՀԱԷԿ-ի կցորդ ավան, իսկ հետագայում աստիճանաբար դարձել փոքր բազմաֆունկցիոնալ քաղաքային բնակավայր:
Համաձայն ՀՀ Տարաբնակեցման Գլխավոր նախագծի (այսուհետ ՀՀ ՏԳՆ), 01.01.2002թ. Մեծամոր քաղաքը բնակչության թվով Արմավիրի մարզի երրորդ քաղաքն է.
Արմավիր 45,1 հազ. մարդ
Վաղարշապատ 65,4 հազ. մարդ
Մեծամոր 12,4 հազ. մարդ
Մեծամոր քաղաքում, ըստ Հայաստանի Սոցիալական Միտումներ տեղեկատվական-վերլուծական պարբերականի /այսուհետ ՀՍՄ/ տվյալների, բնակչության զբաղվածության բաշխվածությունը ըստ ոլորտների հետևյալն է (%)`
Արդյունաբերություն 25,0
Գյուղատնտեսություն 0,0
Ծառայություններ/առևտուր 38,0
Շինարարություն 5,0
Այլ ոլորտներ 32,0
Մեծամորն ունի կենտրոնացված ջրամատակարարում և ջրահեռացում, ջեռուցման համակարգը չի գործում, վերականգնվում է գազաֆիկացումը,քաղաքային հեռախոսակապով ապահովված է բնակչության մի մասը:
Վերջին տարիներին խնդիր է առաջացել վերանայել, վերագնահատել Մեծամոր քաղաքի նշանակությունը թե տարածաշրջանում, թե հանրապետությունում ընդհանրապես, ինչը կապված է Մեծամորի բնականոն զարգացման հետ և հանրապետությունում ատոմային էներգետիկայի զարգացման հետ:
ՀՀ ՏԳՆ-ով Մեծամոր քաղաքի աճը նախատեսված է մինչև 15,0 հազար մարդ:
2. Նախորդ գլխավոր հատակագծի իրացման վերլուծություն
Մեծամոր քաղաքի առաջին գլխավոր հատակագիծը մշակվել է 1970 թ. «Հայպետնախագիծ» ինստիտուտի կողմից և կառուցվել է 1969-1988 թթ: Նախագծային աշխատանքները կատարվել են ճարտարապետ Մ. Միքայելյանի ղեկավարությամբ, դրանց մեծ մասը իրականացվել է մինչև 1988 թ., մյուսը մնացել անավարտ: «Հայնախագիծ» ՓԲԸ-ում 1998 թ. մշակվել է «Մեծամոր քաղաքի թաղամասերի կառուցապատման վերանախագծում» աշխատանքը (նախագծի գլխ. ճարտարապետ Ա. Միքայելյան): Վերանախագծման նպատակն է եղել ժամանակի պահանջներին համընթաց արդիականացնել և կատարելագործել նախորդ նախագծային լուծումները, ինչը կապված էր մասնավորապես.
. սոցիալ-տնտեսական պայմանների փոփոխման,
. սեփականության նոր ձևերի զարգացման,
. բնակչության տեղաշարժերի ու աճի տեմպերրի նվազեցման,
. սեյսմիկ նորմերի փոփոխության և դրա հետ կապված զանգվածային կառուցապատման հարկայնության սահմանափակման հետ:
Նշված աշխատանքում, ինչպես առաջին գլխավոր հատակագծի նախագծում, Մեծամոր քաղաքի տարածքը բաժանված է երեք հիմնական բնակելի թաղամասերի, որոնց միջև պահպանվում է հասարակական կենտրոնի համար նախատեսված տարածք:
Առաջին թաղամասը գրեթե ամբողջովին կառուցապատված է: Թաղամասում դեռ իրացված չէ վեց բազմաբնակարան շենքերի տարածքը:
Երկրորդ թաղամասը կառուցապատված է մասնակի: Իրականացված են միայն հասարակական կենտրոնին հարող բնակելի շենքերի շարքը, դպրոցը և մանկապարտեզներից մեկը:
1993-94 թթ. արդեն անհատական 1-2 հարկանի բնակելի տնաշինության անհրաժեշտություն ծագեց: Առաջարկվեց երրորդ թաղամասը կառուցապատել տնամերձ հողամասերով սակավահարկ բնակելի տներով, որտեղ անվերապահ կատարվեց հողաբաժանում, սակայն անցած 13 տարիների ընթացքում կառուցած բնակելի տների քանակը դեր խիստ սահմանափակ է:
Հասարակական սպասարկման օբյեկտներից որոշ քանակը կառուցված է նախագծով նախատեսված տարածքներում, հասարակական կենտրոնի տարածքում և բնակելի թաղամասերում:
Նախադպրոցական և դպրոցական կազմակերպությունների շենքերը իրականացվել են համապատասխան նախագծային փաստաթղթերի:
Վերլուծելով նախորդ գլխավոր հատակագծի և մանրամասն հատակագծման նախագծերի իրացումը, կարելի է ասել, որ դրանք, հիմնականում, իրականացվել են առանց խախտելու ներդրված մտահաղացումը: Հետագա նախագծումն ու կառուցապատման իրականացումը ենթադրում է պահպանել հիմնական քաղաքաշինական լուծումները և զարգացումը նախատեսել վարչական սահմանների շրջանակներում, միևնույն ժամանակ կատարելագործել քաղաքային կառուցվածքը, առավել հագեցնել այն բոլոր անհրաժեշտ ենթակառուցվածքներով` ինժեներական, հասարակական, կենցաղային սպասարկման, տարածքների բարեկարգման, կանաչապատման և այլն:
3. Մեծամորի քաղաքային համայնքի /բնակավայրի/ տարածքի համալիր վերլուծություն և գնահատում
3.1. Բնական պայմաններ
3.1.1 Կլիմայական բնութագիր
Արարատյան դաշտավայրը հանդիսանում է հանրապետության ամենամեծ կլիմայական շրջանը: Շրջանը ներկայացնում է Հայկական Լեռնաշխարհի առավել ցածր և պարփակված մասերից մեկը: Շրջանի, ինչպես նաև քաղաքի, կլիմային բնորոշ առանձնահատկությունը դա խիստ մայրցամաքային լինելն է, ջերմաստիճանի և օդի խոնավության տարեկան և օրական մեծ տատանումներով:
Օդի միջին ջերմաստիճանը աստիճաններով
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII տարի
-5.1 -2.5 4.5 11.9 17.3 21.5 25.7 25.2 20.2 13.1 5.5 -1.6 11.3
Բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը` -33 օC, բացարձակ առավելագույնը` +41 օC, միջին առավելագույն ջերմաստիճանը` 18 օC:
Քաղաքի տարածքը գտնվում է Հարավային Կովկասի առավել չորային (երաշտային) շրջաններից մեկում: Տարվա ընթացքում տեղումների գումարային միջինը կազմում է 271 մմ, օրական առավելագույն քանակը 38 մմ:
Օդի հարաբերական խոնավությունը ըստ ամիսների, %
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
77 69 64 56 56 49 44 46 50 62 74 78
Միջին հարաբերական խոնավությունը ժամը 13-ի դրությամբ, ամենացուրտ ամսին` 66%, ամենաշոգ ամսին` 30%:
Արարատյան դաշտավայրի և շրջակա լեռնաշղթաների միջև ջերմային կոնտրաստները առաջացնում են լեռնադաշտավայրային ուժեղ քամիներ, հատկապես ամռանը, իսկ ձմռանը հարթավայրի սահմաններում դիտվում է թույլ քամիներ առանց հողմի: Առանձին դեպքերում քամու արագությունը հասնում է 15-20 մ/վ:
Քամու միջին արագությունը ըստ ամիսների, մ/վ
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII տարի
0.7 1.2 1.4 1.6 1.5 1.4 1.7 1.4 1.2 0.9 0.7 0.5 1.2
Մեծամորում ձմեռը ցուրտ է, չոր, քիչ ձյունոտ: Ձնեծածկով օրերի միջին թիվը 45, ձմեռվա ընթացքում ծածկույթի միջին բարձրությունը 10 սմ:
Գարունը տևական չէ, տաք է, հիմնականում խոնավ և սկզբում առանձնանում է փոփոխականությամբ: Գարնանային սառցակալումները միջին տվյալներով կրճատվում են ապրիլի սկզբի 2-րդ տասնօրյակին:
Ամառը տևական է, շոգ, չոր, պարզ եղանակի գերակշռութամբ: Ամառային ամիսների միջին ջերմաստիճանը 24.2 օC, առավելագույնը` 41 օC:
Զգալի են նաև օրական տատանումները: Ցերեկային ժամերին հարաբերական խոնավությունը իջնում է 30%-ից ցածր:
Աշունը չոր է, տևական և փափուկ, արևային, տաք և չոր եղանակի գերակշռութամբ:
3.1.2 Կենսաբազմազանություն, բուսական և կենդանական աշխարհ
3.1.2.1 Բուսական աշխարհ
Բուսական աշխարհը ներկայացված է Երևանյան ֆլորիստական շրջանի, ավազակավային մայր ապարների վրա բաց և մուգ դարչնային հողերի վրա զարգացած չոր տափաստանային լանդշաֆտային գոտուն բնորոշ բուսականության տեսակներով:
Այստեղ, համաձայն Ա. Մաղաքյանի հետազոտությունների, գրանցված է մոտ 130 բուսատեսակ, որոնցից որպես դոմինանտ կարելի է նշել հովվափողազգիներից (ALISMATACEAE)` հովվափող լանցետային (ALISMA LANCEOLATUM), սովորական նետախոտը (SAGITARIA SAGITTIFOLIA L.), եռատերև նետախոտը (SAGITARIA TRIFOLIA L.), հովանոցազգիներից` ակտոնոլեմ խոշորաբաժակը (ACTINOLEMA MACROLEMA), աննշմարակող անհարթապտուղը (APHANOPLEURA TRACHISPERMA), երնջակ Վանատուրի (ERINGIUM VANATURII), աստղածաղիկազգիներից` վարդատերեփուկ մուշկայինը (AMBERBOA MOSCHATA), խոզանափուշ բարակը (CAUCINIA TENELLA), կանգար տուրնեֆորի (GUNDELLA TURNEFORTII), կաթնուկ Թախտաջյանի (LACTUCA TAKHTADZHIANII), խաչածաղկավորներից` ISATIS ORNITORHYNCHUS (լրջուն թռչնակտուց), ցախակեռասազգիներից` SAMBUCUS TIGRANII (կտտենի, թանթրվենի Տիգրանի), մեխակազգիներից` ACANTHOPHYLLUM PUNGENS (փշատերևուկ ծակող), ALLOCHRUSA BUNGEI (ալոխրուլա բունգեի), DIANTHUS LIBANOTIS (մեխակ Լիբանանի), թելուկազգիներից` BIENERTIA CYCLOPTERA (բիեներցիա շուրջաթև), SALSOLA TAMAMSCHJANAE (օշան Թամամջյանի), SPINACIA TETRONDA (սպանախ քառաեզ), լոբազգիներից` ASTRAGALUS PARADOXUS (գազ տարօրինակ), TRIGONELLA CAPITATA (հացհամեմ գլխիկավոր), ֆրանկենազգիներից` FRANKENIA PULVERULENTA (ֆրանկենիա փոշապատ), բորակաթուփազգիներից` NITRARIA SCHOBERI (բորակաթուփ շոբերի), հացազգիներից` AEGILOPS CRASSA (այծակն հաստ), TRITICUM ARARAICUM (ցորեն Արարատյան), կարմրանազգիներից` TAMARIX (կարմրան), TANARIX OCTANDRA (կարմրան ութառեզանի), զուգատերևազգիներից` TETRADICLIS TANELLA (տետրադիկլիս բարալիկ) և այլն:
Մարդու գործունեության զարգացմանը զուգընթաց (հողերի գյուղատնտեսական օգտագործում, անասունների արածեցում, անտառահատում, ոռոգում և այլն) որպես կանոն կրճատվում է լանդշաֆտային գոտու տեսակների ինչպես կազմը, այնպես ել քանակը` ընդհուպ մինչև որոշ տեսակների իսպառ վերացումը: Մասնագետների կարծիքով այսօր պահպանության կարիք ունի ֆլորայի տեսակների կեսը:
Ստորև` 3.1.2.1-1 աղյուսակում ամփոփված են նկարագրվող տարածքում պահպանության կարիք ունեցոզ տեսակները: Աղյուսակը կազմված է ՀԽՍՀ Կարմիր Գրքի հիման վրա, որում գրանցված բուսատեսակների քանակը կազմում է 387 տեսակ, ինչը տեսակների ընդհանուր քանակի` 3500 նկատմամբ կազմում է 11%:
Աղյուսակում բերված է նաև յուրաքանչյուր տեսակի պահպանության կարգավիճակը ըստ Կարմիր Գրքում կատարված դասակարգման (1- անհետացման վտանգի տակ գտնվող, 2-հազվագյուտ, 3-կրճատվող):
Աղյուսակ 3.1.2.1-1
Պահպանության կարիք ունեցող ֆլորայի տեսակները
._____________________________________________________________________.
| | Բուսատեսակների անվանումը |Պահպա- |
|Հ/հ|______________________________________________________|նության |
| | Լատիներեն | Հայերեն |կարգավիճակ|
|___|______________________________|_______________________|__________|
|1 |Acorus calamus L. |Խնկեղեգ ճահճային | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|2 |Allium akaka Gmel |Սոխ ակակա | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|3 |Amberboa moschata (h) |Վարդատերեփուկ մուշկային| 3 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|4 |Bienertia cicloptera Bunge |Բիեներցիա շուրջաթև | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|5 |Cicer anatolicum Alef |Սիսեռ անատոլիական | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|6 |Connvolvulus commutatus Boiss |Պատատուկ փոփոխական | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|7 |Diospyros lotus |Խուրմա կովկասյան | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|8 |Ferula persica Willd |Նարդես պարսկական | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|9 |Hedysarum micripterum Bonge |Կուրկուրան մանրաթև | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|10 |Inula aucherana DC |Կղմուխ Օշեի | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|11 |Lactuca Takhtadzani Sosn |Կաթնուկ Թախտաջյանի | 2 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|12 |Linum seljukorum Davis |Կտավատ սելջուկյան | 1 |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|13 |Merendera sobolifera |Խլոպուզ ընդյուղակիր | 1 |
| |Fischet C.A. Mey | | |
|___|______________________________|_______________________|__________|
|14 |Orchis laxiflora Lam |Խոլորձ նոսրածաղիկ | 1 |
._____________________________________________________________________.
Բուսական աշխարհի պահպանության միջոցառումներ
Անհետացման վտանգի տակ գտնվող, հազվագյուտ, պահպանության կարիք ունեցող բուսատեսակներին վնաս չի հասցվի, քանի որ նախագծով նախատեսված միջոցառումները իրագործվում են արդեն իսկ գոյություն ունեցող կառույցների սահմաններում և նոր տարածքներ գրեթե չեն ներառում:
Սակայն շինարարության և բարեկարգման ընթացքում անհրաժեշտ է լինում հատել թփեր և ծառեր: Ծառաթփային բուսականության վրա բացասական ազդեցության ի սկզբանե կանխարգելման և պահպանության նկատառումներից ելնելով նախագծման ընթացքում կոմունիկացիաների ուղեգծերը ընտրվել են այնպես, որ նրանք հնարավորին քիչ չափով հատվեն ծառերի հետ:
3.1.2.2 Կենդանական աշխարհ
Մեծամոր քաղաքի և դրա շրջակայքի համար դիտարկվում են միայն ողնաշարավոր կենդանիները, քանի որ Գլխավոր հատակագծով նախատեսված աշխատանքները էական ոչ մի ազդեցություն չեն ունենա անողնաշարավոր կենդանիների վրա:
Նկարագրվող տարածքում տարածված են ցածր բարձրության (մինչև 1000 մ ծովի մակերևույթից բարձր) հարթավայրերին բնորոշ կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչներ: Սակայն այստեղ հանդիպում են նաև արտազոնալ բնակավայրերին (քարաթափեր, ցանքեր, այգիներ, բնակավայրեր) բնորոշ տեսակներ: Համաձայն Ս. Դալի հրապարակված տվյալների, այս լանդշաֆտային գոտում տարածված են 113 տեսակ ողնաշարավոր կենդանիներ (որոնցից 82-ը` հանդիպում են նաև արտազոնալ բնակատեղերում), այդ թվում` 28 (20) կաթնասուն, 67 (41)` թռչուն, 15 (8)` սողուն և 3 (3)` երկկենցաղ: Կաթնասունները առավել կերպով ներկայացված են կրծողներով, որոնց մի մասը վարում է ստորգետնյա կենսակերպ: Թռչունները ներկայացված են բաց տարածքներին բնորոշ տեսակներով: Սողունները և երկկենցաղները փոքրաքանակ են: Գարնան և աշնան սեզոններին այստեղ հանդիպում են բազմաթիվ չվող տեսակներ:
Տվյալ տարածքի դոմինանտ և բնորոշ տեսակներից կարելի է նշել, Հայաստանում ամենուրեք տարածված, Crocidura (սպիտակատամիկ), Vulpes vulpes L. (աղվես), Cricetus auratus Nat. (գերմանամուկ), Mucrotus arvalis Pall. (դաշտամուկ), Perdix perdix L.(կաքավ), Grus grus L. (կռունկ) և այլն:
Մարդու գործունեության հետ կապված բազմաթիվ պատճառներով (բուսականության վերացում, ոռոգում, ավտոճանապարհների և այլ գծային կառուցվածքների կառուցում, օգտակար հանածոների արդյունահանում և վերամշակում, որսագողություն և այլն) կենդանիների թիվը կրճատվել է և շարունակում է կրճատվել: Կենդանական աշխարհի պահպանության նպատակով դրանց զգալի մասը վերցված է հատուկ պահպանության տակ և գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության, նախկին ԽՍՀՄ և Բնության Պահպանության Միջազգային Միության (ԲՊՄՄ) Կարմիր Գրքերում: Ստորև, աղյուսակում բերված են Կարմիր Գրքերում գրանցված կենդանիների տեսակները ըստ պահպանության կարգավիճակի (1-անհետացման վտանգի տակ գտնվող, հազվագյուտ, 2-անհետացող, կրճատվող):
Աղյուսակ 3.1.2.2-1
Պահպանության կարիք ունեցող ֆաունայի տեսակներ
._____________________________________________________________________.
|Հ/հ| Կենդանիների անվանումը |Գրանցման Կարմիր|
| | | գրքի անվանում |
| |_________________________________________________|_______________|
| | Լատիներեն | Հայերեն | ՀՀ |ԽՍՀՄ|ԲՊՄՄ|
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|1 |Erinaceus auritas Gmelin |Լայնականջ ոզնի |1 |- |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|2 |Rhinolophus euryales |Հարավային պայտաքիթ |1 |1 |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|3 |Rhinolophus Mehelyi |Մեհելիի պայտաքիթ |2 |- |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|4 |Myotis nattereri Kuhl. |Նատերերի արաքսյան |1 |- |- |
| | |գիշերային չղչիկ | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|5 |Miniopterus schreibersi |Սովորական երկարաթև |1 |1 |- |
| |Kuhl. |չղչիկ | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|6 |Vormela peregusna peregusna|Հարավռուսական |1 |1 |- |
| |Guld. |խայտաքիս | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|7 |Pelecanus onocrotalus |Վարդագույն հավալուսն |1 |- |- |
| |Linneaus | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|8 |Phalacrocorax pygmaeus |Փոքր ձկնկուլ |2 |- |- |
| |Linneaus | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|9 |Egretta alba Linneaus |Մեծ սպիտակ տառեղ |1 |- |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|10 |Plagadis falcinellus |Քաջահավ |2 |- |- |
| |Linneaus | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|11 |Anser anser Linneaus |Մոխրագույն սագ |2 |- |- |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|12 |Circaetus gollicus gollicus|Եվրոպական օձակեր |1 |1 |- |
| |Gmelin | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|13 |Falco vespertinus |Սովորական մանրաբազե |1 |1 |- |
| |vesoertinus | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|14 |Haematopus ostralegus |Կտցար-կաչաղակ |2 |- |- |
| |longipes Buturlin | | | | |
|___|___________________________|_____________________|_____|____|____|
|15 |Vipera raddei Boettger |Հայկական իժ |1 |1 |1 |
._____________________________________________________________________.
Կենդանական աշխարհի պահպանության միջոցառումներ
Ամենամեծ ազդեցությունը կարտահայտվի հողային աշխատանքների ժամանակ դրանց բների ոչնչացմամբ: Սակայն կենդանիները այդ դեպքում առանց մեծ կորուստների կից տարածքներում կգտնեն նոր բների և բնակավայրերի լայն հնարավորություններ:
Կենդանական աշխարհի վրա հնարավոր ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու նպատակով ջրատարերի կառուցման ընթացքում պայթեցման և ամենաինտենսիվ շինարարական աշխատանքները կիրականացվեն ձվադրման և բնադրման ժամանակաշրջանից (ապրիլ-մայիս) դուրս: Բացի այդ, պայթեցումների ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու նպատակով, դրանք կիրականացվեն փոքր հզորության լիցքերով:
Ընդհանուր առմամբ, համակարգերի վերակառուցման աշխատանքների ազդեցությունները կկրեն լոկալ և ժամանակավոր բնույթ, ինչի շնորհիվ կենդանիներին հասցվող վնասը կլինի նվազագույն: Շինարարական աշխատանքների բնույթը և մասշտաբը այնպիսին են, որ նրանք իրենց փոքրածավալության պատճառով չեն կարող արգելել կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչների սեզոնային միգրացիայի կամ ջուր խմելու ճանապարհները:
3.1.3 Օգտակար հանածոներ
Մեծամորի տեղակայման համար տարածքի ընտրությունը կատարվեց ՀԱԷԿ-ի նախագծմանը զուգընթաց, 1965-66 թթ., տարածքի ինժեներաերկրաբանական լայնածավալ հետազոտությունների կատարման արդյունքում ընտրվեց այն մասը, որտեղ որևէ օգտակար հանածոներ չեն բացահայտվել (համաձայն բնապահպանության նախարարության նո4-35/43 27.06.2007 թ. նամակի):
3.1.4 Մեծամոր քաղաքի տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմաններ
Մեծամոր քաղաքի տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանացման քարտեզը կազմելու համար, համաձայն տեխնիկական առաջադրանքի, կատարվել են դաշտային երկրաֆիզիկական հետազոտություններ:
Դաշտային աշխատանքներում ընդգրկվել են երկրաֆիզիկական հետազոտությունների համալիր` սեյսմիկ զոնդավորման եղանակով գործիքային գրանցումներ, բարձր հաճախականության միկրոսեյսմերի գրանցումներ: Գրանցված կետերի տեղադիրքը ներկայացված է գրաֆիկական հավելված 1-ում:
Մեծամոր քաղաքի տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմանները` համաձայն տեխնիկական առաջադրանքի, ներկայացված են պատվիրատուի կողմից տրամադրված արխիվային նյութերի հիման վրա:
3.1.4.1 Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը
Մեծամոր քաղաքը գտնվում է Արարատյան դաշտավայրի հյուսիս-արևմտյան մասում: Գեոմորֆոլոգիական տեսակետից դաշտավայրի այդ մասը ներկայացնում է նախալեռնաթեքվածքային, թույլ ալիքաձև հարթավայր:
Քաղաքի տարածքի ռելիեֆը հարթ է, աննշան, հյուսիս-արևելքից դեպի հարավ-արևմուտք բավական հավասարաչափ թեքվածությամբ: Թույլ թեքությամբ բլրաթմբերը առանձնացնում են գոյություն ունեցող բնակելի շրջանը արդյունաբերականից:
Հյուսիսում` քաղաքից դեպի հյուսիս-արևելք, տարածքը իրենից ներկայացնում է հրաբխային սարահարթ, հատված ձորակներով, ոչ խորը կիրճերով, որոնք հանդիսանում են մթնոլորտային տեղումների կոլլեկտորներ: Ծայրամասային արևելյան և հյուսիս-արևմտյան մասերում տարածքը ընդունում է բլրակային բնույթ: Շրջանի գլխավոր ջրային երակը հանդիսանում է Սելավ-Մաստարա գետը, որն ունի սեզոնային բնույթ և բացառապես սնվում է հալոցքային և անձրևային ջրերով: Գետը գործում է միայն ինտենսիվ ձնհալերի և վարար տեղումների ժամանակ: Այն սկիզբ է առնում Արագած լեռան հարավ-արևմտյան լանջից, դուրս է գալիս Արարատյան հարթավայր և թափվում է Սևջուր գետը:
Սելավ-Մաստարա գետն են թափվում բազմաթիվ` Բազմաբերդի, Թալիշ-Շամիրամի և այլ վտակներ: Նրանք նույնպես ունեն խիստ սեզոնային բնույթ:
3.1.4.2 Երկրաբանալիթոլոգիական կառուցվածքը
Մեծամորի երկրաբանական կառուցվածքում մասնակցում են վերին պլիոցենային և պլեյստոցենային բազալտները, տուֆերը և տուֆաբրեկչիաները, որոնք ծածույթների ու հոսքերի տեսքով տեղադրված են երրորդական հասակի նստվածքային հաստաշերտերի վրա և ծածկված են ավելի երիտասարդ ալյուվիալ-պրոլյուվիալ-դելյուվիալային նստվածքներով:
Քաղաքի տարածքում տարածված են չորրորդական հասակի ալյուվիալ-պրոլյուվիալ նստվածքները, մինչև 40 մ հզորությամբ, որոնց տակ բազալտային լավաներն և տուֆաավազներն են:
Ալյուվիալ-պրոլյուվիալ նստվածքների հաստաշերտում առանձնանում են հիմնականում հետևյալ տարատեսակները.
ա. կավավազներ
բ. ավազակավեր
գ. ավազներ
դ. կոպճամանրախճային նստվածքներ
Վերը նշված բոլոր տարատեսակները բնութագրվում են բարդ միահյուսվածքներով, շերտադարսմամբ, կամ էլ աստիճանաբար անցումով մի ֆացիալ տարատեսակից` մյուսին: Նրանք չունեն տարածական տեղադրման հաստատունություն և շերտերի հերթականության օրինաչափություն:
Հանդիպում են փոշենման, խտացված և սպիտակահողերի տիպի կավավազներ: Նրանք քիչ թե շատ պարունակում են մանրախիճ, կոպիճ և տարահատիկ ավազ: Սպիտակահողային կավավազները սուֆոզիոն անկայուն են: Խտության տեսակետից կավավազները փոփոխական են: Հանդիպում են պնդացած ենթաշերտեր, իսկ որոշ շերտեր գտնվում են փխրուն հոսուն վիճակում:
Ավազակավերի մեջ, կախված հատիկաչափական կազմից, առանձնանում են ծանր, միջին և թեթև տարատեսակները:
Բոլոր տարատեսակները հաճախ պարունակում են մանրախճի և կոպիճի միացություններ: Հաճախ հանդիպում են փոշենման ավազակավեր, որոնք անցնում են կավավազների, պարունակում են ավազների ենթաշերտեր և ոսպնյակներ: Ծանր ավազների շարքում հանդիպում են թեթև մոխրանման ավազներ: Որոշ ենթաշերտեր ներկայացված են մաքուր, լավ որակի ավազներով, իսկ որոշները վատ որակի են, ունեն փոշենման տարրերի խառնուրդներ կամ էլ մանրախճի և կոպիճի միացություններ, որոնց պարունակությունը տատանվում է մեծ սահմաններում:
Մանրախճակոպիճային նստվածքները խիստ տարբերվում են տարակազմությամբ: Խոշորահատիկ ֆրակցիան ներկայացված է տարբեր մեծության մանրախճով, մանր և միջին կոպիճով:
Հանդիպում է նաև խոշոր կոպիճ: Բեկորները կազմված են բազալտներից, տուֆերից, հազվադեպ խարամներից: Նրանք հիմնականում լավ հղկված են և ունեն կլոր ձև:
Լցանյութը ներկայացված է տարահատիկ ավազներով, կավավազով: Լցանյութի քանակը նույնպես տատանվում է մեծ սահմաններում, սովորաբար գրունտների ընդհանուր ծավալի 20-45%-ի չափով:
Մանրախճակոպիճային գոյացությունները պատկանում են խոշորաբեկորային գրունտներին:
Արմատական ապարներից շրջանում տարածված են բազալտները և տուֆերը: Բազալտները բնութագրվում են ինտենսիվ ճաքճքվածությամբ և հողմնահարմամբ: Տուֆերը և տուֆավազները քիչ խախտված են: Լավաների որոշ մասը մեծաբեկորային է:
3.1.4.3 Հիդրոերկրաբանական պայմանները
Մեծամորը հիդրոերկրաբանական տեսակետից գտնվում է Արարատյան արևելյան ջրավազանում: Ստորերկրյա ջրերը պատկանում են լճագետային գոյացություններին և ճաքճքված անդեզիտա-բազալտներին: Ստորերկրյա ջրերի սնուցումը իրականանում է հիմնականում Արագած սարի հարավային լանջերից հոսող գետերի ենթահունային ջրերի հաշվին, ինչպես նաև միջլավային ջրերի հոսքի միջոցով:
Ճնշումային հորիզոնը տեղադրված է 150-200 մ հասնող հավասար խորություններում, ունի բացասական ճնշում (հոսք):
Քաղաքի և շրջանի տարածքում հանդիպում են նաև գրունտային ջրեր: Նրանք պատկանում են ալյուվիալ-դելյուվիալ, պրոլյուվիալ նստվածքներին և սնվում են մակերևութային հոսքի, մթնոլորտային տեղումների, ենթահունային ջրերի և արտեզյան հորատանցքերի արտանետման ջրերից: Դրանք քաղաքի տարածքում հիմնականում հանդիպում են 6-7 մ խորը, իսկ տեղ-տեղ մինչև 5-5.5 մ (հավելված 4):
Գրունտային ջրերը առավելագույն մակարդակի հասնում են ապրիլ-մայիս ամիսներին, իսկ նվազագույնի` օգոստոս-նոյեմբեր ամիսներին:
3.1.4.4 Ինժեներաերկրաբանական շրջանացում
ՈՒսումնասիրվող տարածքը բաժանված է 2 ինժեներաերկրաբանական շրջանների, որոնք, իրենց հերթին, ունեն ենթաշրջաններ: Նրանց բնութագրերը տրվում են ինժեներաերկրաբանական քարտեզի վրա (հավելված 2):
Ստորև բերվում է այդ շրջանների բնութագրերը:
I շրջան
Տվյալ շրջանի մեջ է մտնում այն տարածքը, որը հատուկ ինժեներային նախապատրաստում չի պահանջում: Դա հիմնականում գոյություն ունեցող քաղաքի տարածքն է ներկայացված ալյուվիալ հարթավայրով, չնչին, բավական հավասարաչափ թեքությամբ` հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևմուտք:
Ներկայացված է կավավազներով, ավազակավերով, տարահատիկ ավազներով, մանրախճակոպճային գրունտներով: Հաստաշերտի հզորությունը 20 մ-ից մեծ է: Գրունտային ջրերը հիմնականում հանդիպում են 7 մ-ից խորը, տեղ-տեղ (հատկապես հարավ-արևմտյան մասում) 5-ից մինչև 5.5 մ:
II շրջան
Երկրորդ շրջանում ընդգրկված են այն տարածքները, որտեղ պահանջվում է ինժեներական նախապատրաստում: Ըստ լիթոլոգիական հատկանիշների երկրորդ շրջանը բաժանվում է 3 ենթաշրջանների.
II-ա ենթաշրջանը գտնվում է քաղաքի հարավ-արևելյան մասում, ընդգրկում է արդյունաբերական շրջանի մի մասը: ՈՒնի հարթ լանջերով բլրոտ ռելիեֆ: Կազմված է բազալտներից, ծածկված մեծաբեկորափլվածքային խճային գրունտներով, կավավազասպիտակահողային գրունտներով: Տեղ-տեղ մերկանում են արմատական բազալտները: Ծածկույթային գրունտների հզորությունը 0.3-6 մ և ավելի է:
Սպիտակահողային կավավազների հզորությունը փոքր է: Արմատական տեղադրման բազալտներն ունեն մեծաբեկորային առանձնացումներ: Մեծաբեկորների միջև գոյություն ունեցող ճեղքերը լցված են սպիտակահողախճային նյութով: Գրունտային ջրերը մինչև 7 մ խորությունը չեն հանդիպում:
II-բ ենթաշրջանը գտնվում է քաղաքի հարավ-արևելյան մասի եզրամասում: Ենթաշրջանի մակերեսը հիմնականում հարթ է, արևելյան մասում թեթևակի բլրացած:
Տարածքը կազմված է ավազակավերով, սպիտակահողային կավավազներով և խճավազով, պնդացած կավավազով անհամասեռ խճաբեկորային և կոպիճամանրախճային գրունտներով: Գերակշռում են խճաբեկորային գրունտները կավավազային և ավազաքարային լցանյութով ու մեծաբեկորներով: Հզորությունը` մինչև 6 մ և ավելի:
Կավավազը սպիտակահողային տիպի է հիմնականում թույլ հզորության (1-3 մ): Թրջվելու դեպքում սպիտակահողային կավավազները ցուցաբերում են նստվածքային հատկություններ և որպես հիմնային գրունտներ նրանք չեն երաշխավորվում: Գրունտային ջրերը 5 մ-ից, տեղ-տեղ 10 մ-ից խորն են:
Ինժեներական նախապատրաստումը - մակերևութային ջրերի հեռացում` հաշվի առնելով սպիտակահողային և պնդացած կավավազաների հատկությունները, և ուղղահայաց նախագծում:
II-գ ենթաշրջանը ընդգրկում է կառուցապատումից ազատ տարածքը, որը գտնվում է քաղաքից հյուսիս և հյուսիս-արևելք:
Ենթաշրջանը իրենից ներկայացնում է հրաբխային հարթ սարահարթ: Հյուսիս-արևմտյան և հարավային մասերում ընդունում է բլրաձև բնույթ, բլուրները ծածկված են մեծաբեկորային էլյուվիալ նստվածքներով: Ենթաշրջանի տարածքը կտրատված է բազմաթիվ մանր ձորակներով:
Տարածքը ծածկված է շինարարական աղբով: Ենթաշրջանը կազմված է տուֆերով, տուֆավազներով, անդեզիտներով, անդեզիտա-դացիտներով, որոնք ծածկված են գլաքարակոպիճային նստվածքներով, ավազակավավազային ու մանրախճային գրունտներով և կավավազային ու ավազակավային լցանյութով: Ծածկույթային գրունտի հզորությունը 0.3-6 մ և ավելի է: Տեղ-տեղ ծածկույթային գրունտը բացակայում է և մերկանում են տուֆերը: Գրունտային ջրերը 6 մ-ից խորն են:
Ինժեներական նախապատրաստումը-մակերես դուրս եկող ստորգետնյա աղի ջրերի կարգավորում, ուղղահայաց նախագծում:
Կցված սխեմատիկ ինժեներաերկրաբանական քարտեզը և ինժեներաերկրաբանական նկարգրությունը կազմվել են ֆոնդային նյութերի և արխիվային նյութերի հիման վրա:
Տեղամասերի շահագործման դեպքում անհրաժեշտ է անցկացնել հատուկ ինժեներաերկրաբանական հետազննումներ:
3.1.4.5 Գրունտների ֆիզիկամեխանիկական հատկությունները
Կատարված ինժեներաերկրաբանական հետազոտություններով հայտնաբերվել են գրունտների հետևյալ տիպեր`
1. Շինարարական և արտադրական թափոններ
2. Տարահատիկ ավազներ
3. Կավավազ ամուր
4. Գլաքարակոպիճային նստվածքներ ավազաքարային, կավավազային լցանյութով
5. Բազալտի և տուֆի մեծաբեկորներ, խիճ և խճավազ, կավավազային լցանյութով
6. Ավազակավ ծանր
7. Հրաբխային տուֆ
8. Հրաբխային խարամ
9. Անդեզիտա-բազալտ
Ըստ ֆոնդային նյութերի, և դաշտային հետազոտությունների արդյունքների, գրուտների լաբորատոր հետազոտությունների տվյալներից ստորև բերվում է որոշ տարածված գրունտների ֆիզիկամեխանիկական բնութագրերը.
Գրունտների ֆիզիկամեխանիկական ցուցանիշների
Աղյուսակ 3.1.4.5-1
._______________________________________________________________
|Հ/Հ|Նմու-|Փոր- |Նմուշի |Հատիկաչափական կազմը, % (միավորի |
| |շի |վածքի |վերցման | չափը միլիմետրով) |
| |լաբո-|անվա- |խորու- |__________________________________|
| |րատոր|նումը |թյունը, մ|>10 |10-2|2-1|1- |0.5-|0.25-|< 0.1|
| |հա- |և | | | | |0.5|0.25|0.10 | |
| |մարը |լաբորա-| | | | | | | | |
| | |տոր N | | | | | | | | |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|1 |155 |հոր. 4 |0.0-2.3 |55.3| 3.8|1.1|1.2|2.4 |3.9 |32.3 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|2 |156 |հոր. 4 |0.0-1.0 |57.0| 7.5|1.3|1.3|3.4 |4.7 |17.8 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|3 |157 |հոր. 8 |0.0-2.2 |51.8| 5.5|2.7|1.7|2.8 |3.8 |31.7 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|4 |158 |հոր. 28|2.3-10.0 |51.0|11.8|4.4|2.7|2.2 |3.9 |24.0 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|5 |159 |հոր. 28|2.6-5.2 |52.6| 6.6|3.0|1.8|4.5 |8.0 |23.5 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|6 |160 |հոր. 30|1.0 |51.4|11.1|3.0|1.8|4.3 |6.3 |22.1 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|7 |161 |հոր. 33|1.0 |50.9|13.5|1.8|1.8|4.9 |8.1 |20.8 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|8 |162 |հոր. 36|1.0 |51.4| 5.0|1.2|1.6|4.8 |8.5 |27.5 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|9 |163 |հոր. 48|1.0 |53.7| 7.7|3.2|1.8|5.2 |7.5 |24.9 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|10 |164 |հոր. 54|1.0-6.0 |50.5| 6.1|2.3|2.2|2.6 |6.6 |29.7 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|11 |165 |հոր. 56|3.5 |55.6| 6.7|2.1|1.4|3.7 |5.9 |24.6 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|12 |166 |հոր. 57|4.5-5.0 |54.0|11.9|5.9|3.7|6.4 |8.3 |19.8 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|13 |167 |հոր. 34|6.0-6.8 |52.2|10.3|4.6|3.1|5.4 |6.2 |18.2 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|14 |168 |հոր. 34|7.0-8.0 |76.2| 5.1|2.0|1.5|2.2 |2.4 |10.6 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|15 |169 |հոր. 34|8.0-9.0 |53.6|10.3|2.8|1.9|4.9 |3.9 |25.4 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|16 |170 |հոր. 34|9.0-9.5 |62.4|10.3|6.1|3.6|3.9 |3.5 |10.2 |
|___|_____|_______|_________|____|____|___|___|____|_____|_____|
|17 |171 |հոր. 34|10.0-11.0|58.3| 8.7|3.5|2.1|4.8 |5.6 |17.0 |
._______________________________________________________________
.____ __________________________________________________________________.
|Հ/Հ| |Գումարային հատիկաչափական կազմը, % |Առանձգականության |Խոնավու-|
| | |Ֆրակցիայի անվանումը |սահմանը միավոր |թյունը |
| | | |մասերով |միավոր |
| | |__________________________________|_____________________|մասերով |
| | |Կոպիճ |Մանրախիճ|Ավազային|> 0.1 մմ|Վերին|Ստորին|Առանձգա-| |
| | |խճային,|խճավա- |2-0.1 մմ| | | |կանու- | |
| | |> 10 մմ|զային | | | | |թյան | |
| | | |10-2 մմ | | | | |թիվը | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|1 | | 12 | 13 | 14 | 15 |16 | 17 | 18 | 19 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|1 | |55.3 | 3.8 | 8.6 |32.3 |0.33 |0.24 |0.07 | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|2 | |57.0 | 7.5 |17.7 |17.8 |0.27 |0.24 |0.03 | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|3 | |51.8 | 5.5 |11.0 |33.7 |0.37 |0.29 |0.08 | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|4 | |51.0 |11.8 |13.2 |24.0 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|5 | |52.6 | 6.6 |17.3 |23.5 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|6 | |51.4 |11.1 |15.4 |22.1 | | | | 7.4 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|7 | |50.9 |13.5 |14.8 |20.8 | | | | 9.2 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|8 | |51.4 | 5.0 |16.1 |27.5 | | | |12.3 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|9 | |53.7 | 7.7 |17.7 |21.9 | | | | 5.7 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|10 | |50.5 | 6.1 |13.7 |29.7 | | | |10.5 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|11 | |55.6 | 6.7 |13.1 |24.6 | | | | 9.0 |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|12 | |54.0 |11.9 |24.3 |19.8 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|13 | |52.2 |10.3 |19.3 |18.2 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|14 | |76.2 | 5.1 | 8.2 |10.6 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|15 | |53.6 |10.3 |10.7 |25.4 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|16 | |62.4 |10.3 |17.1 |10.2 | | | | |
|___| |_______|________|________|________|_____|______|________|________|
|17 | |58.3 | 8.7 |16.0 |17.0 | | | | |
.____ __________________________________________________________________.
_______________________________________________
ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասերում