031.0059.210409
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀԻ
ԿԱՐԳԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ
ԴԱՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԻ 2009-2011 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐԸ ԵՎ ԾՐԱԳՐԻՑ ԲԽՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ, ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՎ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԽՈՒՄԲ ՍՏԵՂԾԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 49-րդ հոդվածով և 55-րդ հոդվածի 6-րդ կետով, Հայաստանի Հանրապետությունում իրականացվող դատաիրավական բարեփոխումների շարունակականությունն ապահովելու նպատակով որոշում եմ.
1. Հաստատել դատաիրավական բարեփոխումների 2009-2011 թվականների ռազմավարական գործողությունների ծրագիրը` համաձայն 1-ին հավելվածի:
2. Հաստատել դատաիրավական բարեփոխումների 2009-2011 թվականների ռազմավարական գործողությունների ծրագրից բխող միջոցառումների ցանկը` համաձայն 2-րդ հավելվածի:
3. Հաստատել դատաիրավական բարեփոխումների 2009-2011 թվականների ռազմավարական գործողությունների ծրագիրն իրականացնող աշխատանքային խմբի կազմը` համաձայն 3-րդ հավելվածի:
4. Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանը` քննարկել դատաիրավական բարեփոխումների 2009-2011 թվականների ռազմավարական գործողությունների ծրագրից բխող միջոցառումների ֆինանսավորման հնարավորության հարցը նշված տարիների բյուջետային գործընթացների շրջանակներում:
5. Աշխատանքային խմբի ղեկավարին` մինչև յուրաքանչյուր կիսամյակին հաջորդող ամսվա 15-ը Հայաստանի Հանրապետության Նախագահին ներկայացնել տեղեկատվություն դատաիրավական բարեփոխումների 2009-2011 թվականների ռազմավարական գործողությունների ծրագրի իրականացման ընթացքի վերաբերյալ:
21 ապրիլի 2009 թվականի
ՆԿ-59-Ն
Հավելված 1
ՀՀ Նախագահի
2009 թվականի ապրիլի 21-ի
ՆԿ-59-Ն կարգադրության
ԾՐԱԳԻՐ ԴԱՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԻ 2009-2011 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
1. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
Ազատ շուկայի և ժողովրդավարական արժեքների վրա խարսխված հասարակության ստեղծման ճանապարհին Հայաստանի Հանրապետությունը կատարել և կատարում է լիովին գիտակցված ու հաստատուն քայլեր:
Իրավական, ժողովրդավարական պետության կայացումը պահանջում է ստեղծել հուսալի երաշխիքներ մարդու իրավունքների պաշտպանության, շուկայական տնտեսական հարաբերությունների ծավալման, սեփականության պաշտպանվածության, ներպետական ու միջազգային կապերի ակտիվ ծավալման համար: Դրա կարևոր գրավականն անկախ և արդյունավետորեն գործող արդարադատության համակարգի առկայությունն է:
Դատաիրավական բարեփոխումները ՀՀ-ում սկսվել են անկախացման առաջին իսկ տարիներից և հանդիպել են այնպիսի մարտահրավերների, որոնք բնորոշ են ժողովրդավարության ուղին բռնած բոլոր երկրներին: Այդ բարեփոխումները Հայաստանում ունեին իրենց առանձնահատկությունները`
1) շատ ինստիտուտներ նոր էին ձևավորվում (սահմանադրական դատարան, արդարադատության խորհուրդ, վերաքննիչ դատարաններ և այլն).
2) գործող կառույցները ՀՀ Սահմանադրությամբ նախատեսված կարգով գործառական բարեփոխումների պետք է ենթարկվեին.
3) գոյություն ունեցող ենթակառուցվածքները և նյութական բազան անբավարար էին համակարգի գործառնությունների բնականոն իրականացման համար, մինչդեռ տարիներ շարունակ որևէ բարելավում տեղի չէր ունեցել: Բացի դրանից, հանրապետության վարչատարածքային կառուցվածքի վերափոխման պայմաններում դատական համակարգի նյութատեխնիկական բազայի արմատական բարելավումը դառնում էր առաջնային խնդիր.
4) պահանջվում էր ձևավորել այս ոլորտի կադրերի պատրաստման ու վերապատրաստման որակապես նոր ու ամբողջական համակարգ, արմատավորել մտածողության ու գործելակերպի այնպիսի համակարգ, որը կհամապատասխաներ ժողովրդավարության արդի պահանջներին:
Բոլոր առկա ու սպասվելիք հիմնախնդիրներով հանդերձ` Հայաստանի համար գլխավոր առաջնահերթություններից էր դատաիրավական համակարգի բարեփոխումը:
Անցած ժամանակահատվածում բավականին մեծ աշխատանքներ են կատարվել: Ստեղծվել է եռաստիճան դատական համակարգ, անձանց համար դատարանները դարձել են առավել մատչելի: Ընդունվել են մի շարք իրավական ակտեր (ՀՀ քրեական օրենսգիրք, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգիրք, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրք, ՀՀ քրեակատարողական օրենսգիրք, «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենք և այլն): Եվրոպական չափանիշներին համապատասխանեցման նպատակով բարեփոխումներ են կատարվել դատախազության համակարգում, իրավապահ մարմիններում, դատական ակտերի հարկադիր կատարման ծառայությունում, քրեակատարողական ծառայությունում և այլն:
2003-2006 թվականներին շարունակվեցին առավել արդյունավետ և մատչելի դատական համակարգի ձևավորմանն ուղղված բարեփոխումները, որոնց հիմնական նպատակն էր արդարադատության համակարգի իրավական և սոցիալական երաշխիքների ապահովումը, արդարադատության մատչելիությունը և այդ ոլորտում մարդու իրավունքների ու հիմնարար ազատությունների պաշտպանության, ինչպես նաև իրավակիրառական պրակտիկայի արդյունավետության բարձրացումը:
Եվրոպայի խորհրդին ՀՀ անդամակցության պահանջների բաղկացուցիչ մասն էր սահմանադրական բարեփոխումների անցկացումը, որը, ի թիվս այլոց, կոչված էր ապահովելու անկախ և արդյունավետ գործող դատական համակարգի առկայությունը: 2005 թվականի հանրաքվեով ընդունված սահմանադրական բարեփոխումների արդյունքում ամրագրվեցին դատավորների ընդհանուր ժողովի` որպես դատական իշխանության ինքնակառավարման բարձրագույն մարմնի ստեղծումը, ինչպես նաև արդարադատության խորհրդի կազմավորման նոր ընթացակարգերը, որոնք բացառեցին դրանում գործադիր իշխանության ներկայացուցչությունը:
Հստակեցվեց նաև ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կարգավիճակը, որը հռչակվեց որպես Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն դատական ատյան (բացառությամբ սահմանադրական արդարադատության հարցերի)` կոչված ապահովելու օրենքի միատեսակ կիրառությունը:
Այս զարգացումներին հետամուտ լինելով` ՀՀ կառավարությունը ձեռնամուխ եղավ դատաիրավական բարեփոխումների երկրորդ փուլին, որի հայեցակարգը հիմնված էր դատական իշխանության անկախության բարձրացման, դատական իշխանության ինքնավարության և ինքնակառավարման սկզբունքների ներդրման, դատական իշխանության ֆինանսական անկախության, բուն դատական գործունեության և դատարանների կառավարման (վարչարարության) գործառույթների տարանջատման սկզբունքների վրա: Դատաիրավական բարեփոխումների նման հայեցակարգը համահունչ էր նաև ԵՄ-Հայաստան եվրոպական հարևանության քաղաքականության (ԵՀՔ) գործողությունների ծրագրի պահանջներին:
2006 թվականի հուլիսին ՀՀ Ազգային ժողովն ընդունեց դատաիրավական բարեփոխումների 2-րդ փուլի օրենսդրական նախաձեռնությունների առաջին փաթեթը: Այն մասնավորապես ընդգրկում էր «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքը, որը նախատեսում էր ամբողջ համակարգի կառավարման և վարչարարության գործառույթների փոխանցում նոր ստեղծվող դատական դեպարտամենտին:
Դատական համակարգի բարեփոխումներն ամբողջացնող համալիր ակտը ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից 2007 թվականի փետրվարի 22-ին ընդունված ՀՀ դատական օրենսգիրքն է, որն արտացոլում է վերը նշված հայեցակարգային դրույթները, ոլորտին վերաբերող բազմաթիվ միջազգային համաձայնագրերի պահանջները, սահմանում է դատական իշխանության ինքնակառավարման մարմինները, հստակեցնում արդարադատության խորհրդի լիազորությունների շրջանակը, նախատեսում առանձին մասնագիտացված դատարանի, դատական կարգադրիչների ծառայության ստեղծումը, կարգավորում դատական մարմինների կադրային քաղաքականության հարցերը, ամրագրում դատավորի վարքագծի հիմնական կանոնները, դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու ընթացակարգերը: Ստեղծվել է դատական դպրոցը` դատական համակարգը որակյալ մասնագետներով համալրելու և դատավորների շարունակական վերապատրաստման գործառույթներն իրականացնելու համար:
2007 թվականի փետրվարի 22-ի ՀՀ դատական օրենսգիրքը 2008 թվականի հունվարի 1-ից նախատեսում էր առաջին ատյանի դատարանների նոր համակարգ, որը, բացի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարաններից, ընդգրկում էր առաջին ատյանի մասնագիտացված դատարանները` վարչական, քաղաքացիական և քրեական: Ներկայումս գործում է միայն մասնագիտացված վարչական դատարանը, որի հիմնադրման անհրաժեշտությունը բխում է նաև ԵՄ-Հայաստան ԵՀՔ գործողությունների ծրագրից (Առաջնային ոլորտ 1, կետ 8): 2009 թվականի փետրվարի 5-ի «ՀՀ դատական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն առաջին ատյանի մասնագիտացված քրեական և քաղաքացիական դատարաններն այլևս չեն գործում:
ՀՀ Սահմանադրության, ՀՀ դատական օրենսգրքի, «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքի բարեփոխված դրույթների պահանջներին համապատասխան ընդունվեց ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը, և մշակման փուլում են նոր վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ, քրեական դատավարության և քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքերը:
Դեռևս սահմանադրական բարեփոխումների շրջանում իրականացվեցին նաև ՀՀ սահմանադրական դատարանի հետ կապված իրավական կարգավորումների վերանայում, սահմանադրական դատարան դիմելու իրավունք ունեցող անձանց և սահմանադրական դատարանի կողմից լուծվող վեճերի շրջանակի արմատական ընդլայնում: Սահմանադրական դրույթների հետագա զարգացման նպատակով մշակվեց և 2006 թվականի հունիսի 1-ին ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվեց «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքը:
Դատաիրավական համակարգի բարեփոխումների շրջանակներում մշակված հաջորդ կարևոր իրավական ակտը «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքն էր, որը ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվեց 2007 թվականի փետրվարի 22-ին: Օրենքը, միջազգային մի շարք փաստաթղթերի պահանջներին և զարգացած երկրներում դատախազության կազմակերպման և գործունեության արդի մոտեցումներին համապատասխան, ներդրեց նոր հայեցակարգ, որով վերացվեց դատախազության համակարգում կենտրոնացվածությունը, արգելվեց դատախազության կողմից գործով քննության իրականացումը` դատախազությանը վերապահելով միայն հետաքննության և նախաքննության օրինականության նկատմամբ հսկողությունը: Ներդրվեց սկզբունք, համաձայն որի միևնույն դատախազն է պատասխանատու լինելու քրեական գործով վարույթի համար` դրա հարուցման սկզբից մինչև դատաքննության ավարտը: Միաժամանակ սահմանվեցին մի շարք դրույթներ, որոնք բացառեցին դատախազության կողմից մասնավոր հատվածում առանց ահազանգերի ծրագրված ստուգումներ կատարելը և այլն: Բացի այդ, կոռուպցիոն դրսևորումները նվազագույնի հասցնելու նպատակով ամրագրվեցին դատախազների գործունեության որոշակի սահմանափակումներ, ներդրվեց նշանակումների մրցութային կարգ և պաշտոնային առաջխաղացման առավել երաշխավորված համակարգ:
Անվճար իրավաբանական օգնություն ստանալու սահմանադրական իրավունքի երաշխավորման նպատակով մշակվեց և 2004 թվականի դեկտեմբերի 14-ին ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվեց «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքը, որով նախատեսվեց պետության կողմից երաշխավորվող անվճար իրավաբանական օգնություն` քրեական գործերով, ինչպես նաև որոշակի կատեգորիայի քաղաքացիական գործերով: Անվճար իրավաբանական օգնություն ցուցաբերելու նպատակով օրենքով ներդրվեց հանրային պաշտպանի ինստիտուտը: Նշված պաշտպանների գործունեությունը խրախուսելու և անհրաժեշտ մասնագետներով համալրելու նպատակով վերջիններիս վարձատրությունը հավասարեցվել է դատախազների վարձատրությանը:
ՀՀ դատական օրենսգրքի շրջանակներում իրագործվեց դատական ակտերի հրապարակման պահանջը: Դատական իշխանությունն ունի պաշտոնական ինտերնետային կայք, իսկ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կարևորագույն դատական ակտերի համար նախատեսվեց պարտադիր հրապարակում ինչպես ՀՀ պաշտոնական տեղեկագրում, այնպես էլ ՀՀ դատական իշխանության պաշտոնական ինտերնետային կայքում: Միևնույն ժամանակ, այլ ատյանների դատական ակտերի` ՀՀ դատական իշխանության պաշտոնական ինտերնետային կայքում հրապարակման կարգը, համաձայն ՀՀ դատական օրենսգրքի 68-րդ հոդվածի 2-րդ մասի, սահմանում է Դատարանների նախագահների խորհուրդը:
Մշակվեցին և ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից 2006 թվականի հուլիսի 7-ին ընդունվեցին «Քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին», «Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքները, որոնցով սահմանվեցին վճռաբեկ բողոքարկման ժամկետները, դատարանի կողմից բողոքը վարույթ ընդունելու հիմքերը, դատական ակտերի վերանայման արդյունքում ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից կայացվող որոշումները, սահմանվեց, որ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումը պետք է լինի պատճառաբանված, ապահովի օրենքի ճիշտ մեկնաբանությունը, նպաստի իրավունքի զարգացմանը:
Արդարադատության առավել արդյունավետ իրականացմանը նպաստելու համար 2007 թվականի փետրվարի 22-ին ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվեց նաև «ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքը, որով կարգավորվեցին կրկին դատապարտման և պատժի անթույլատրելիության, առանձին հանցատեսակներով կասկածյալի (մեղադրյալի) կամ ամբաստանյալի հետ տուժողի հաշտվելու դեպքում գործի վարույթի կարճման, դատական քննության արագացված կարգ կիրառելու հետ կապված հարցերը:
Կապված 2005 թվականի ընթացքում դատարաններում դատական նիստի արձանագրության վարման համակարգչային եղանակների ներդրման հետ` մշակվեցին և ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվեցին «Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» և «Քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքները, և ընդունվեց հատուկ համակարգչային ձայնագրման «SRS Femida» համակարգի շահագործման, տվյալների արխիվացման և համակարգի պահպանության կարգը:
Դատական վարչարարության ժամանակակից համակարգ ներդնելու նպատակով 2005 թվականի առաջին կեսին կազմակերպվեց «DPK Consulting» ԱՄՆ-ի խորհրդատվական ընկերության կողմից իրականացվող խորհրդատվական ծրագիրը` Երևան քաղաքի երեք դատարաններում դատական գործերի հոսքերի և դատական վարչարարության բարելավման համար: Դատական համակարգի կառավարման, գործերի հոսքերի ավտոմատացման նպատակով 2005 թվականի երկրորդ կիսամյակից սկսվել են համակարգչային ծրագրի մշակման աշխատանքները. ծրագիրը լիարժեք գործում է 2008 թվականի հունվարի 1-ից:
Միջազգային չափանիշներին համապատասխանող վեճերի այլընտրանքային լուծման ընթացակարգեր ներդնելու համար մշակվել է «Առևտրային արբիտրաժի մասին» ՀՀ օրենքը, որն ընդունվել է ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից 2006 թվականի դեկտեմբերի 25-ին: Օրենքը բխում է նաև ԵՄ-Հայաստան ԵՀՔ գործողությունների ծրագրի Առաջնային ոլորտ 5-ի պահանջներից և հիմնվում է ՄԱԿ-ի ՅՈՒՆՍԻՏՐԱԼ-ի մոդելային օրենքի դրույթների և սկզբունքների վրա:
Աղքատության հաղթահարման գերակայությունների շրջանակում կարևորվում է որոշումների կայացման գործընթացներում հանրային մասնակցության աստիճանի մեծացումը` ընդգծելով բնակչության իրազեկման և տեղեկացվածության նշանակությունը, սոցիալական գործընկերության, սոցիալական ներառվածության և սոցիալական մասնակցության անհրաժեշտությունը: Այս հարցերը ուղենիշ են օրենսդրական ակտերի իրավական փորձաքննության, ինչպես նաև օրենքների նախագծերի մշակման ընթացքում:
ՀՀ գործադիր իշխանության մարմինների նկատմամբ հասարակական վերահսկողության ընթացակարգերի զարգացման, հասարակության լայն խավերի հետ արդյունավետ համագործակցության ապահովման նպատակով ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաների, մասնավորապես` էլեկտրոնային կառավարման համակարգերի օգտագործմամբ բնակչության հետ համագործակցության ընդլայնման աշխատանքներ են կատարվել «Դատաիրավական բարեփոխումներ» վարկային ծրագրի շրջանակներում: Մասնավորապես, 2005 թվականի դեկտեմբեր ամսից շահագործման են հանձնվել ՀՀ օրենսդրական բազայի տեղեկատվական որոնողական «Արլիս» համակարգը (www.arlis.am, www.laws.am, www.legislation.am հասցեներով և ծրագրային լազերային սկավառակներ թողարկելու եղանակով), ինչպես նաև ՀՀ արդարադատության նախարարության ինտերնետային կայքը (www.justice.am հասցեով):
Հանրության շրջանում օրենսդրական ակտերի և նախագծերի մատչելիության բարձրացման, դրանց վերաբերյալ առաջարկությունների ստացման համար հետադարձ կապի ապահովման նպատակով 2005 թվականից առավել կարևոր, իսկ 2008 թվականից` բոլոր օրենքների նախագծերը հանրային քննարկման են դրվում ՀՀ արդարադատության նախարարության ինտերնետային կայքում: Ստացված բոլոր կարծիքները քննարկվում են և նույնպես տեղադրվում կայքում:
ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքը, որով սահմանվում է նախագծեր մշակող մարմինների կողմից նորմատիվ իրավական ակտի նախագծերի վերաբերյալ հանրային քննարկումներ կազմակերպելու պահանջ, որի նպատակը նորմատիվ իրավական ակտի նախագծի մասին շահագրգիռ պետական մարմինների, ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց իրազեկումը, ինչպես նաև նրանցից կարծիքների հավաքագրումն ու դրանց հիման վրա նորմատիվ իրավական ակտի նախագծի լրամշակման աշխատանքների իրականացումն է: Հանրային քննարկումները կիրականացվեն նախագիծը մշակող մարմնի ինտերնետային կայքում նորմատիվ իրավական ակտի նախագիծը և ՀՀ օրենսդրությամբ նախատեսված այլ նյութեր հրապարակելու, ինչպես նաև նախագիծ մշակող մարմնի նախաձեռնությամբ` անհրաժեշտության դեպքում հանրային կամ շահագրգիռ անձանց հետ հանդիպումների, բաց լսումների, քննարկումների, հասարակական հարցումների միջոցներով: Քննարկումների ժամանակ ստացված դիտողություններն ու առաջարկությունները պարտադիր կերպով պետք է քննության առնվեն նախագիծը մշակող մարմնի կողմից:
Բնակչության իրավական իրազեկման և տեղեկացվածության մեծացման նպատակով 2005-2006 թվականների ընթացքում պատվիրվել են «Իմ իրավունքը» հաղորդաշարի հեռուստահաղորդումները, և այդ հաղորդումները հեռարձակվել են Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերության կողմից: Լուսաբանվել են դատաիրավական համակարգի ռազմավարական բարեփոխումների իրականացման հիմնական ուղղությունները:
Լիարժեք և ժամանակի պահանջներին համապատասխանող դատաիրավական համակարգ ունենալու համար դեռևս կան չլուծված խնդիրներ: Մասնավորապես, դեռևս անհրաժեշտ է միջոցներ ձեռնարկել անկախ և հաշվետու արդարադատության ապահովման, կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցման, արդարադատության հասանելիության, արդյունավետության և թափանցիկության ապահովման ուղղությամբ: Նոր համակարգի գործունեության պատշաճ մակարդակի ապահովման համար անհրաժեշտ է նաև լուծել գործունյա ու բանիմաց կադրերի պատրաստման, համակարգում աշխատող կադրերի որակավորման բարձրացման, մեթոդական աշխատանքների կազմակերպման, տեղեկատվական ու վերլուծական ապահովվածության և մի շարք այլ խնդիրներ:
Այդ է վկայում նաև ԵՄ-Հայաստան ԵՀՔ գործողությունների ծրագիրը, որի պահանջներից են շարունակել դատաիրավական բարեփոխումների իրականացումը, դատաիրավական համակարգի աշխատողների համար շարունակական վերապատրաստումների համակարգի հիմնումն ու զարգացումը:
2. ԾՐԱԳՐԻ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՅԼ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐԻՆ
Սույն ծրագրում արտացոլված խնդիրները բխում են ՀՀ այլ ռազմավարական փաստաթղթերից, ինչպես նաև համահունչ են ոլորտին առնչվող այլ ռազմավարական ծրագրերին:
Մասնավորապես, նշված ծրագրով նախատեսված խնդիրները համահունչ են ՀՀ կառավարության 2008 թվականի հոկտեմբերի 30-ի N 1207-Ն որոշմամբ հաստատված` Կայուն զարգացման ծրագրի հետ, որով նախատեսվել են դատաիրավական բարեփոխումների հիմնական ուղղությունները`
1) անվճար իրավաբանական օգնության կառուցակարգերի հետագա ընդլայնումը.
2) դատավորների աշխատավարձերի էական բարձրացումը.
3) քրեական, քաղաքացիական և վարչական դատավարություններում փորձագետի կարգավիճակի հստակեցումը.
4) քրեական դատավարությունում վկաների ու տուժողների պաշտպանության ինստիտուտի հետագա բարելավումը.
5) քրեական դատավարությունում արագացված դատաքննության ինստիտուտի կատարելագործումը.
6) առևտրային արբիտրաժի և մեդիացիայի ինստիտուտների զարգացումը.
7) դատարաններում գործերի բաշխման ժամանակակից կառուցակարգերի ներդրումը.
8) դատական ակտերի հրապարակման արդյունավետ համակարգի ստեղծումը.
9) դատավորների վերապատրաստման առաջնային ոլորտների նախանշումը.
10) դատական ծառայողների ուսուցումը և վերապատրաստումը.
11) առաջին ատյանի, վերաքննիչ և վճռաբեկ դատարանների, սահմանադրական դատարանի տեխնիկական վերազինման և տեխնիկական օժանդակության աշխատանքների շարունակումը.
12) իրավական ակտերի վերաբերյալ բնակչության իրազեկվածության բարձրացումը:
3. ԾՐԱԳՐԻ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ԵՀՔ-ԻՆ
Եվրոպական հարևանության քաղաքականության հաստատմամբ Հայաստանի Հանրապետությունը ստանձնել է դրանում ամրագրված միջոցառումների իրականացման պարտավորությունը: ԵՀՔ-ն ներառում է նաև դատաիրավական բարեփոխումներին վերաբերող մի շարք միջոցառումների իրականացումը:
ԵՀՔ-ն սահմանում է այս միջոցառումները հինգ տարվա կտրվածքով` ուրվագծելով լայնածավալ բարեփոխումների իրականացմանն ուղղված առաջնային ոլորտներ, նպատակներ և միջոցառումներ:
ԵՀՔ-ում ամրագրված ոլորտներից են նաև`
1) ժողովրդավարություն և իրավունքի գերակայություն, մարդու իրավունքներ և հիմնարար ազատություններ.
2) ժողովրդավարություն և իրավունքի գերակայություն երաշխավորող ինստիտուտների կայունության և արդյունավետության ամրապնդում.
3) դատաիրավական համակարգի բարեփոխումներ.
4) դատաիրավական համակարգի աշխատակիցների համար շարունակական վերապատրաստումների համակարգի հիմնում և զարգացում.
5) դատական վարչարարության ժամանակակից համակարգի ներդրում.
6) մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների ամրապնդում.
7) կոռուպցիայի դեմ պայքար և այլն:
Ակնհայտ է, որ ԵՀՔ-ն խաչվում է նաև այլ ներպետական ռազմավարական փաստաթղթերի հետ, ինչպիսիք են Կայուն զարգացման ծրագիրը, ԱՀՌԾ 2-ը, ՀՀ կառավարության 2008-2012 թվականների ռազմավարական ծրագիրը և այլն:
Սույն ծրագիրն ուղղակիորեն և անուղղակիորեն համահունչ է ԵՀՔ-ի գործողությունների ծրագրին, քանի որ այն հիմնված է այլ ներպետական փաստաթղթերի վրա, որոնք իրենց հերթին խաչվում են ԵՀՔ-ի հետ:
4. ԾՐԱԳՐԻ ՆՊԱՏԱԿԸ
Ծրագրի հիմնական նպատակն է կատարելագործել ՀՀ դատաիրավական համակարգը, մասնավորապես`
1) անկախ և հաշվետու արդարադատության ապահովումը.
2) կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցումը.
3) արդարադատության մատչելիության, արդյունավետության և թափանցիկության ապահովումը.
4) դատական ակտերի կատարման բարելավումը.
5) դատաիրավական համակարգի օրենսդրության և ռազմավարության բարելավումը:
5. ԱՆԿԱԽ ԵՎ ՀԱՇՎԵՏՈՒ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄԸ
Անկախ և հաշվետու արդարադատության ապահովման նպատակով անհրաժեշտ միջոցառումներն են`
1) դատավորների նշանակման ներկայիս ընթացակարգի կատարելագործումը` արդարադատության խորհրդի գործունեության սկզբունքների, ինչպես նաև թափանցիկության ապահովման և պիտանիության ու առաջխաղացման ցուցակների ձևավորման գործընթացների վերանայմամբ:
Դատարանի անկախության հիմնական գրավականը դատավորների նշանակման անկողմնակալ, արդարացի և թափանցիկ համակարգ ունենալն է, ինչի շնորհիվ կբարձրանա նաև դատական համակարգի նկատմամբ հասարակության վստահությունը:
Դատավորների նշանակման ներկայիս ընթացակարգերի վերանայման առաջարկ է ներկայացրել նաև ԵՄ-ի հանձնաժողովն իր «2007 թվականին Եվրոպական հարևանության քաղաքականության իրականացում» Հայաստանի վերաբերյալ ընթացիկ զեկույցում.
2) օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման սկզբունքի արդյունավետության բարձրացումը:
Գործադիր իշխանության հավասարակշռման լծակը դատական իշխանության նկատմամբ հիմնականում կայանում է նրանում, որ գործադիրը (ի դեմս ՀՀ արդարադատության նախարարի) իրավասու է կարգապահական վարույթ հարուցելու առաջին ատյանի և վերաքննիչ դատարանի դատավորների նկատմամբ: Ինչ վերաբերում է ՀՀ վճռաբեկ դատարանի դատավորներին, ապա նրանց նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու իրավասություն ՀՀ արդարադատության նախարարը չունի, ինչը խոչընդոտում է հավասարակշռման սկզբունքի արդյունավետ կիրառմանը:
Մյուս կողմից, ՀՀ արդարադատության նախարարին վերապահելով նման իրավասություն, ամենևին էլ չի խախտվում դատական իշխանության անկախությունը, քանի որ, ի վերջո, ՀՀ արդարադատության խորհրդին է վերապահված դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու, ինչպես նաև ՀՀ Նախագահին` դատավորի լիազորությունները դադարեցնելու վերաբերյալ առաջարկություն ներկայացնելու իրավասությունը.
3) արդարադատության էթիկայի նորմերի պահպանման լիարժեք հետևողականության ապահովումը:
Նշված միջոցառումը ենթադրում է դատավորների վարքագծի կանոնների համապատասխանեցումը ԵՄ-ի չափանիշներին, դրանց կիրարկման ընթացակարգերի կատարելագործումը.
4) դատավորների նկատմամբ կարգապահական պատասխանատվության արդյունավետության, թափանցիկության և հրապարակայնության ապահովումը, այդ թվում`
ա. հետադարձ կապն ապահովող ընթացակարգերի ներդրումը` ներառյալ դատարաններում բողոքի պաշտոնական մատյանների առկայության ապահովումը,
բ. դատական համակարգի թափանցիկության և մատչելիության ապահովման համար անհրաժեշտ ժամանակակից ընթացակարգերի ներդրումը:
Նպատակահարմար է յուրաքանչյուր դատարանում տեղադրել էլեկտրոնային տեղեկատվական տերմինալներ, որոնք հնարավորություն կտան էլեկտրոնային փոստով ուղարկել բողոքը, ինչպես նաև կպարունակեն տեղեկատվություն դատարանում քննվող գործերի ժամանակացույցի վերաբերյալ և այլ անհրաժեշտ տվյալներ:
6. ԿՈՌՈՒՊՑԻՈՆ ՌԻՍԿԵՐԻ ՆՎԱԶԵՑՈՒՄԸ
Դատական համակարգում կոռուպցիոն ռիսկերը նվազեցնելու համար անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները`
1) դատավորների կենսամակարդակի ապահովումը` բարձրացնելով աշխատավարձերը:
Միջազգային փաստաթղթերում անվերապահորեն տեղ է գտել այն մոտեցումը, որ դատական իշխանությանը հատկացվող վարձատրության չափերը պետք է համապատասխանեն դատավորի առաքելությանը: Այսինքն` հասարակությունը, կիրառելով աշխատավարձի բարձրացումը` որպես կոռուպցիոն ռիսկի նվազեցման եղանակ, ցույց է տալիս իր վերաբերմունքը դատավորի պաշտոնի նկատմամբ: Հայտնի է, որ ցանկացած հասարակության մեջ պաշտոնի գնահատականը տալիս է հենց աշխատավարձը: Բարձր աշխատավարձը վկայում է այն մասին, որ հասարակությունը բարձր է գնահատում դատավորի նշանակությունը, և դա հնարավորություն է տալիս դատավորին իրեն ավելի անկախ զգալու տարբեր հնարավոր ճնշումներից: ԵՄ-Հայաստան ԵՀՔ գործողությունների ծրագրում նախատեսվում են կոռուպցիայի դեմ պայքարի բազում միջոցներ, որոնց մի մասը (օրինակ` դատավորների էթիկայի կանոնների մշակումը և դրանց իրականացման նկատմամբ վերահսկողության կառուցակարգերի ապահովումը) արդեն իսկ կյանքի է կոչվել ՀՀ դատական օրենսգրքով: Այս փուլում առանձնահատուկ կարևորություն է ներկայացնում ծրագրի 4.1.1-ին «Կոռուպցիայի դեմ պայքար» բաժնի 7-րդ կետով նախատեսված գործողությունը, այն է` կոռուպցիան նվազեցնելու համար բարձրացնել դատավորների աշխատավարձն այնպիսի մակարդակի, որը կապահովի արժանապատիվ աշխատանք:
Վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ ՀՀ-ում դատավորները վարձատրվում են շատ ավելի քիչ, քան մյուս համանման պետություններում: Դա առավել ակնհայտ է դարձնում դատավորների աշխատավարձի էական բարձրացման անհրաժեշտությունը.
2) դատարաններում գործերի բաշխման «պատահական ընտրության» սկզբունքի կիրառման ապահովում:
Որևէ դատավորի գործի քննություն դատարանի նախագահի կողմից հանձնարարվելիս կամայականությունն ու շահագրգիռ լինելը բացառելու և կոռուպցիայի դեմ պայքարի գործուն միջոց է գործերի բաշխման այնպիսի ընթացակարգի կիրառումը, որը հնարավորություն կտա գործերի բաշխումն իրականացնել ավտոմատ կարգով` առանց բաշխման յուրաքանչյուր դեպքի մասին որոշում կայացնելու: Այսօր տարբեր պետություններում ընդունված են գործերի բաշխման վերաբերյալ տարբեր մոտեցումներ, հարցն ունի լուծման բազում եղանակներ, որոնք, սակայն, ծառայում են մեկ նպատակի` բաշխումն իրականացնել օբյեկտիվ չափանիշի հիման վրա: Այս նպատակին պետք է ծառայի նաև գործերի բաշխման այն տարբերակը, որը պետք է առաջիկայում ընտրի և կիրառի Հայաստանի Հանրապետությունը.
3) կոռուպցիայի, կարգապահական խախտումների և ոչ ճիշտ գործելակերպի դեպքերի բացահայտմանն ուղղված ընթացակարգերի արդյունավետության բարձրացումը:
Անհրաժեշտ կլինի կազմակերպել ՀՀ արդարադատության նախարարության և ՀՀ դատական դեպարտամենտի, դատախազների և դատավորների համար վերապատրաստման դասընթացներ:
7. ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅԱՆ, ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԹԱՓԱՆՑԻԿՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄԸ
Արդարադատության մատչելիության, արդյունավետության և թափանցիկության ապահովման համար անհրաժեշտ է ձեռնարկել հետևյալ միջոցառումները`
1) դատարանակազմության համակարգի հստակեցում` ընդհանուր իրավասության և մասնագիտական դատարանների իրավասությունների վերանայմամբ:
Մասնավորապես խոսքը վերաբերում է քաղաքացիական և քրեական դատարաններին: Անհրաժեշտ է դիտարկում կատարել նրանց գոյության նպատակահարմարության տեսանկյունից.
2) դատարանների շենքային պայմանների բարելավում և տեխնիկական վերազինում:
Ակնհայտ է, որ ոչ պատշաճ շենքային պայմաններ ունեցող դատարաններում արդարադատության թե՛ հասանելիության և թափանցիկության, թե՛ արդյունավետության խաթարման հավանականությունը մեծ է: Իսկ շենքային պայմանների բարելավման խնդրի լուծմամբ ոչ միայն նշված տեսանկյունից դրական արդյունքներ կգրանցվեն, այլև կբարձրանա հասարակության` պետության նկատմամբ վստահությունը և դրականորեն կփոփոխվի վերաբերմունքը դատարանի նկատմամբ.
3) առաջին ատյանի դատարաններում գործերի բաշխում` ըստ մասնագիտացված քրեական և քաղաքացիական գործեր քննող դատավորների:
Նշված միջոցառումն էականորեն կնվազեցնի դատական սխալները, կբարձրանա մասնագիտացված դատավորների կողմից ընդունվող դատական ակտերի որակը.
4) առաջին ատյանի դատարանների դերի բարձրացում:
Այս առումով անհրաժեշտ է կազմակերպել կլոր սեղաններ, հանդիպումներ, սեմինարներ, որոնց ժամանակ կներկայացվի առաջին ատյանի դատարանների կարևորությունը.
5) անչափահասների գործերով արդարադատության արդյունավետության բարձրացում` յուրաքանչյուր դատարանում անչափահասների գործերով առնվազն մեկ դատավորի մասնագիտացմամբ:
Անչափահասների մասնակցությամբ դատական գործերի քննությունը պահանջում է որոշակի առանձնահատուկ մոտեցումներ (առանձնահատկություններ են սահմանված թե՛ դատավարական և թե՛ նյութական իրավունքի նորմերով): Այդ իսկ պատճառով նպատակահարմար է յուրաքանչյուր դատարանում նախատեսել հատուկ վերապատրաստում անցած դատավոր (դատավորներ), որը կզբաղվի բացառապես անչափահասների մասնակցությամբ դատական գործերով: Նշված դատավորների համար անհրաժեշտ է կազմակերպել վերապատրաստումներ, որոնք կկրեն շարունակական բնույթ.
6) դատարանների գործունեության հանրային մոնիթորինգի համակարգի ներդրում:
Հասարակության` պետության նկատմամբ վստահության բարձրացման և դատարանների նկատմամբ վերաբերմունքի դրականորեն փոփոխման նպատակով անհրաժեշտություն է նաև վերջիններիս գործունեության նկատմամբ հսկողության արդիական ընթացակարգերի ներդրումը, որը հնարավորություն կտա դրան մասնակից դարձնել նաև քաղաքացիական հասարակությանը.
7) հասարակության իրազեկվածության և դատական համակարգի գործունեության հրապարակայնության մակարդակի բարձրացում:
Հասարակության մեջ իրավագիտակցության և դատական համակարգի նկատմամբ վստահության բարձրացման նպատակով անհրաժեշտ է գործուն միջոցներ ձեռնարկել բարձրացնելու դատարանների և փաստաբանների գործունեության հրապարակայնության մակարդակը: Անհրաժեշտ է նաև զարգացնել դատական իշխանության ինտերնետային կայքը.
8) հասարակության իրազեկվածության և դատախազական համակարգի գործունեության հրապարակայնության մակարդակի բարձրացում:
Դատախազական գործունեության մասին հանրությանն իրազեկելու հստակ կառուցակարգերի ստեղծում, այդ թվում` դատախազության գործունեությանն առնչվող ճանաչողական բնույթի պարբերաբար հանդիպումների կազմակերպում բնակչության և հասարակական կազմակերպությունների հետ, կամ համապատասխան հեռուստահաղորդման և ռադիոհաղորդման հեռարձակում:
Նշված միջոցառումների իրականացմամբ հնարավոր կլինի առավել իրական և տեսանելի ձևով կյանքի կոչել դատաիրավական բարեփոխումների շրջանակներում դատախազության համակարգում ներդրված` դատախազության գործունեության հիմնական սկզբունքներից մեկը` հրապարակայնության սկզբունքը, որն էլ իր հերթին հնարավորություն կտա մի կողմից բարձրացնել հասարակության իրավագիտակցության մակարդակը, նրան տեղեկացնել իրավապահ մարմինների գործունեության մասին, մյուս կողմից` ակնկալել հասարակության վստահությունը իրավապահ մարմինների գործունեության նկատմամբ, ինչպես նաև ակտիվ աջակցությունը հանցավորության դեմ պայքարում.
9) հանրային պաշտպանի գրասենյակի գործունեության արդյունավետության բարձրացում:
Անհրաժեշտ է միջոցներ ձեռնարկել ընդլայնելու հանրային պաշտպանի գրասենյակի կարողությունները, որպեսզի անվճար իրավաբանական օգնությունը նույնքան արդյունավետ տրամադրվի մարզերում, որքան մայրաքաղաքում: Այս առումով անհրաժեշտ է կատարել կարիքների գնահատում, լուծել գրասենյակի տարածքային պայմանների խնդիրը.
10) անվճար իրավաբանական օգնության շրջանակների ընդլայնում` եվրոպական չափանիշներին համապատասխան:
Մարդու` դատարան դիմելու սահմանադրական իրավունքի իրականացումը պատշաճ ապահովելու համար անհրաժեշտ է ընդլայնել անվճար իրավաբանական օգնության տրամադրման շրջանակը` հիմքում դնելով ոչ թե դատական գործի տեսակը, այլ օգնություն ստացողի սոցիալական դրությունը: Պետք է անվճար իրավաբանական օգնություն տրամադրվի թե՛ քրեական, թե՛ քաղաքացիական և վարչական գործերով, թե՛ անձի կողմից սահմանադրական դատարան դիմելիս: Բացի այդ, որպես անվճար իրավաբանական օգնություն, պետք է նախատեսել ոչ միայն ներկայացուցչությունը դատարանում, այլև որակյալ իրավաբանական խորհրդատվության տրամադրումը: Ընդ որում, քրեական գործերով անհրաժեշտության դեպքում անվճար իրավաբանական օգնություն պետք է տրամադրվի ոչ միայն կասկածյալին և մեղադրյալին, այլ նաև տուժողին և վկային:
Անվճար իրավաբանական օգնության կառուցակարգերի բարելավման խնդիրը, որպես առաջնայնություն է դիտվում նաև ԵՄ-Հայաստան ԵՀՔ գործողությունների ծրագրում (Առաջնային ոլորտ 1, կետ 7), որտեղ մասնավորապես շեշտվում է, որ անհրաժեշտ է բարելավել իրավական և, մասնավորապես, անվճար իրավական օգնության համակարգը` կատարելագործելով և ամրապնդելով փաստաբանության համակարգը.
11) դատավորների և դատախազների պատրաստման ու վերապատրաստման միասնական` լիարժեք կարողություններով հագեցված համակարգի ստեղծում:
Ներկայումս գործում են երկու առանձին կառույցներ, որոնցից մեկը զբաղվում է դատավորների և դատավորների թեկնածուների ուսուցմամբ, իսկ մյուսը` դատախազների վերապատրաստմամբ և դատախազների թեկնածուների ուսուցմամբ:
Պետության ծախսերը կրճատելու, ինչպես նաև օրենսդրության միատեսակ մեկնաբանության և կիրառման համար նպատակահարմար է ստեղծել դատավորների և դատախազների ուսուցման և վերապատրաստման միասնական մեկ համակարգ.
12) փաստաբանական գործունեության արդյունավետության բարձրացում:
Փաստաբանության ինստիտուտն արդարադատության մատչելիության ապահովման կարևորագույն օղակներից մեկն է, ուստի անհրաժեշտ է հետևողականորեն ապահովել այդ ինստիտուտի զարգացումը հավասարապես թե՛ մայրաքաղաքում և թե՛ մարզերում: Անհրաժեշտ է ներդնել նաև փաստաբանների վերապատրաստման արդյունավետ համակարգ.
13) փորձաքննությունների որակի բարելավում:
Փորձագիտական եզրակացությունը` որպես ապացույց, այսօր նախատեսված է թե՛ քրեական, թե՛ քաղաքացիական և թե՛ վարչական դատավարության օրենսգրքերում: Այդ իսկ պատճառով անչափ կարևոր է զարգացնել փորձագիտական կենտրոնների նյութատեխնիկական հագեցվածությունը:
2009-2012 թվականներին նախատեսվում է բարելավել ՀՀ արդարադատության նախարարության «Փորձագիտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի շենքային և նյութատեխնիկական պայմանները` ապահովելով նրա գործունեության համար անհրաժեշտ ժամանակակից սարքերով և սարքավորումներով.
14) փոքր գործերի մինչդատական վարույթի արագացված ընթացակարգերի ապահովում:
Փոքր գործերի մինչդատական վարույթի արագացված ընթացակարգերի հետագա զարգացումը նախատեսվում է տանել այն ուղղությամբ, որ բացառվեն անհարկի քաշքշուկները, դատավարական ժամկետների ձգձգումների միջոցով մարդկանց իրավունքների սահմանափակման դեպքերը: Բացի այդ, նախատեսվում է ներդնել գործարքի ինստիտուտ, ինչը նկատելի դատավարական արտոնություններ կնախատեսի այն կասկածյալների համար, որոնք կաջակցեն մինչդատական վարույթ իրականացնող մարմիններին` հանցագործությունների բացահայտման գործում.
15) կոլեկտիվ (խմբային) հայցերի ընթացակարգի ներդրում:
Կոլեկտիվ հայցերի հիման վրա հարուցված քաղաքացիական գործերն ունեն մի շարք առավելություններ, քանի որ դրանք մեծ թվով անհատական պահանջներ միավորում են մեկ ներկայացուցչական քաղաքացիական գործում: Նման միավորումը կարող է բարձրացնել դատավարության արդյունավետությունը և նվազեցնել դատական ծախսերը: Իրավունքի և փաստերի նույն հարցերը ներառող գործերի դեպքում պահանջների միավորումը խմբային հայցում կարող է «դատավարությունից դատավարություն նույն վկաների, իրեղեն ապացույցների և քննվող հարցերի օրերից» խուսափելու հնարավորություն ընձեռել:
Կոլեկտիվ հայցերի ընթացակարգի ներդրումը կարող է լուծել այն խնդիրը, որ փոքր չափերի հատուցումները որևէ անձի չեն շահագրգռում իր իրավունքների իրականացման համար առանձին հայց հարուցել: Կոլեկտիվ հայցը լուծում է այս խնդիրը` հավանական աննշան հատուցումների միավորումից ստանալով որևէ մեկի (սովորաբար փաստաբանի) աշխատանքին համարժեք գումար: Այլ կերպ ասած` կոլեկտիվ հայցն ապահովում է, որ պատասխանողը, ով լայնածավալ վնասի հանգեցնող գործողություններ է կատարում` յուրաքանչյուր անհատ հայցվորին դրանով պատճառելով փոքր չափի վնաս, այնուամենայնիվ, փոխհատուցի նրանց պատճառած վնասը: Հավանաբար փոխհատուցումից ավելի կարևոր է այն, որ պահանջների համատեղ քննությունը կարող է հանդիսանալ իրավախախտման առաջացրած ծախսերը հոգալու պարտավորությունը իրավախախտի վրա դնելու միակ եղանակը, ինչն իր հերթին կկանխի հետագա իրավախախտումները:
Կոլեկտիվ հայցերի ընթացակարգի ներդրումը հնարավորություն կտա խուսափել այնպիսի իրավիճակներից, երբ տարբեր դատական վճիռներ սահմանում են վարքագծի «իրարամերժ չափորոշիչներ», որոնք պետք է պահպանի պատասխանողը: Մեկ դատավարությամբ գործի քննությունը մերժելը կարող է հանգեցնել տարբեր հետևանքների և պատասխանող կազմակերպության համար վարքագծի հակասական չափանիշների.
16) դատական կարգով բողոքարկման ընթացակարգերի կատարելագործում` վարչական դատարանի դատական ակտերի վերաքննության կարգով բողոքարկման և ՀՀ վճռաբեկ դատարան բողոքարկման նախապայմանների վերանայմամբ:
Մարդու` դատարան դիմելու սահմանադրական իրավունքն արդյունավետորեն իրականացնելու համար անհրաժեշտ է օրենսդրության մեջ կատարել համապատասխան փոփոխություններ, որով հնարավորություն կտրվի վարչական դատարանի դատական ակտը բողոքարկել վերաքննիչ դատարանում.
17) վեճերի լուծման այլընտրանքային եղանակների խրախուսում:
2006 թվականի դեկտեմբերի 25-ին ընդունվեց «Առևտրային արբիտրաժի մասին» ՀՀ օրենքը, որը միջազգային չափանիշներին համապատասխանող օրենսդրական հենք ձևավորեց Հայաստանում արբիտրաժային գործընթացի իրականացման համար: Այնուամենայնիվ, առաջնահերթ խնդիր է արբիտրաժի ինստիտուտի զարգացումը: Խնդիրները մեծապես կապված են այն հանգամանքի հետ, որ մինչ այժմ ՀՀ-ում արբիտրաժի ինստիտուտը չի գործել, և առկա է թե՛ որակյալ արբիտր մասնագետների և թե՛ դատարանների կողմից արբիտրաժային որոշումների հարկադիր կատարման, չեղյալ ճանաչման, արբիտրների նշանակման և դատարանների կողմից արբիտրաժի նկատմամբ վերահսկողության այլ ոլորտներում ձևավորված փորձի պակաս: Այս խնդիրների լուծման համար հաջորդ փուլում նախատեսվում է մի շարք միջոցառումների իրականացում, այն է` արբիտրների ուսուցում, դատավորների համար թեմատիկ դասընթացների ներառում, արբիտրաժային գործունեության վերաբերյալ ուղեցույցի մշակում, ինչպես նաև ճանաչված միջազգային արբիտրների մասնակցությամբ օրինակելի արբիտրաժների իրականացում.
18) դատական ակտերի վարվող վիճակագրության բարելավում:
Արդարադատության թափանցիկության ապահովման համար անհրաժեշտ է կատարելագործել դատական իշխանության ինտերնետային կայքը, բարեփոխել դատական ակտերի որոնման համակարգը, ինչպես նաև լրամշակել ներկայումս գործող վիճակագրության չափորոշիչները.
19) ՀՀ դատախազությունում վարվող վիճակագրության բարելավում, այն է` համապատասխան համակարգչային լոկալ ցանցի միջոցով ՀՀ դատախազության համակարգում վիճակագրական հաշվետվությունների կազմման, ներկայացման և սպասարկման միասնական համակարգչային ծրագրի մշակում, ներդրում ՀՀ դատախազության համակարգում, շահագործման ապահովում և ծրագրի կիրառման ուսուցման դասընթացների կազմակերպում:
Միջոցառման անհրաժեշտությունն առաջին հերթին բխում է դատախազությանն օրենսդրությամբ վերապահված լիազորությունների լիարժեք իրականացման անհրաժեշտությունից, մասնավորապես` հետաքննության և նախաքննության օրինականության նկատմամբ դատախազական հսկողությունն անհնարին է պատկերացնել առանց հետաքննության և նախաքննության մարմինների կողմից դատախազություն ներկայացվող` հանցագործությունների, նյութերի և քրեական գործերի վիճակի, կառուցվածքի ու դինամիկայի վերաբերյալ բազմաբնույթ վիճակագրական հաշվետվության: Վերջինիս լիարժեք վերլուծության ու ամփոփման պայմաններում միայն հնարավոր կլինի տիրապետել հանցավորության հետ կապված հարցերում Հանրապետությունում տիրող իրավիճակին, ժամանակին եզրակացություններ անել հանցագործությունները ծնող պատճառների ու նպաստող պայմանների մասին և արդյունավետ կառուցակարգեր կանխորոշել դրանց դեմ պայքարում.
20) դատական արխիվների վարման արդիականացում:
Անհրաժեշտ է արխիվային նյութերի գրանցման, հաշվառման ու որոնման համակարգչային ծրագրի կատարելագործում դատական համակարգում, ինչպես նաև շահագործման ապահովում:
Միջոցառման կարևորությունը պայմանավորված է արխիվային նյութերի հնարավոր կորուստներից խուսափելու, ինչպես նաև դրանք գրանցելու, հաշվառելու և որոնելու գործընթացները մատչելի, օպերատիվ և դյուրին դարձնելու անհրաժեշտությամբ.
21) ՀՀ դատախազության արխիվի գործունեության բարելավում, այն է` ՀՀ դատախազության արխիվային նյութերի գրանցման, հաշվառման ու որոնման համակարգչային ծրագրի կազմում և ներդրում ՀՀ դատախազության համակարգում, շահագործման ապահովում և ծրագրի կիրառման ուսուցման դասընթացների կազմակերպում:
Միջոցառման կարևորությունը պայմանավորված է արխիվային նյութերի հնարավոր կորուստներից խուսափելու, ինչպես նաև դրանք գրանցելու, հաշվառելու և որոնելու գործընթացները մատչելի, օպերատիվ և դյուրին դարձնելու անհրաժեշտությամբ.
22) դատական որոշումների որակի ապահովում:
Դատական ակտերի կիրառման ժամանակ առաջացող տարընթերցումներն ու տարակարծությունները վերացնելու համար անհրաժեշտ է միասնական նմուշի միջոցով մշակել դատական որոշումների հստակ և տրամաբանական կառուցվածք` օրենքի դրույթներին համապատասխան: Դատական ակտերի միասնական կառուցվածքի ներդրումը դյուրին կդարձնի այն կիրառող մարմինների և անձանց աշխատանքը:
8. ԴԱՏԱԿԱՆ ԱԿՏԵՐԻ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄԸ
Դատական ակտերի կատարման որակը բարձրացնելու համար անհրաժեշտ է պատիժների կատարման կարգի և պայմանների բարելավում:
Այս առումով անհրաժեշտ է բարելավել ազատազրկված անձանց պահման պայմանները` նոր քրեակատարողական հիմնարկներ կառուցելու միջոցով: Ինչպես նաև անհրաժեշտ է քրեակատարողական ծառայության համակարգում ներդնել հատուկ քաղաքացիական ծառայության ինստիտուտը:
Նշված միջոցառումների իրականացման վերաբերյալ առաջարկություններ են նախատեսված նաև ԵՄ ԵՀՔ-ի գործողությունների ծրագրով, ինչպես նաև ԳՐԵԿՕ-ի առաջարկություններով:
9. ԴԱՏԱԿԱՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌՆՉՎՈՂ ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄԸ
Դատական իշխանությանն առնչվող օրենսդրության և ռազմավարության բարելավման համար անհրաժեշտ է`
1) դատական իշխանությանն առնչվող հիմնարար օրենքները համապատասխանեցնել ԵՄ-ի չափանիշներին:
Մասնավորապես, նախատեսվում է ԵՄ-ի օրենսդրությանը համապատասխանեցնել ՀՀ դատական օրենսգիրքը, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգիրքը, ՀՀ քրեական օրենսգիրքը, «Դատախազության մասին», «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքները և այլն:
ՀՀ օրենսդրության համապատասխանեցումը ԵՄ-ի օրենսդրությանը բխում է նաև «Հայաստանի Հանրապետության և Եվրոպական համայնքի ու դրանց անդամ պետությունների միջև գործընկերության և համագործակցության մասին» համաձայնագրի 43-րդ հոդվածից.
2) դատական իշխանությանն առնչվող բարեփոխումների 2012-2016 թվականների ռազմավարության մշակում:
Դատական իշխանության համակարգային զարգացման հիմնական ուղղությունները նախանշելու, ինչպես նաև բարեփոխումների` ժամանակի պահանջներին համապատասխան շարունակականությունն ապահովելու համար և, դիտարկելով 2009-2011 թվականներին կատարված միջոցառումների ընթացքը, անհրաժեշտ կլինի մշակել Դատաիրավական բարեփոխումների 2012-2016 թվականների ռազմավարությունը, որը կլինի նշված ծրագրի տրամաբանական շարունակությունը:
Հավելված 2
ՀՀ Նախագահի
2009 թվականի ապրիլի 21-ի
ՆԿ-59-Ն կարգադրության
ՑԱՆԿ
ԴԱՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԻ 2009-2011 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳՐԻՑ ԲԽՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ
.__________________________________________________________________________
|NN |Նպատակ-խնդիր | Գործողություն |
| | |_____________________________________________________|
| | | օրենսդրական |ենթակառուց- |ուսուցում | այլ |
| | | |վածքային | | |
|___|_____________________________________________________________________|
|1 |Անկախ և հաշվետու արդարադատությունն ապահովող միջոցառումներ |
|___|_____________________________________________________________________|
|1.1|«Դատավորների |1) «ՀՀ | |2) ԱԽ անդամ |4) օրենքի |
| |նշանակման |դատական | |դատավորների |նախագծի |
| |ներկայիս |օրենսգրքում | |վերապատրաստ-|կարգավորման |
| |ընթացակարգի |փոփոխություն-| |ման դասընթաց|ազդեցության |
| |կատարելագործում|ներ և | |ների |գնահատում և |
| |արդարադատության|լրացումներ | |կազմակերպում|քննարկումների|
| |խորհրդի |կատարելու | |3) ԱԽ |անցկացում` |
| |գործունեության |մասին» ՀՀ | |որոշումների |շահագրգիռ |
| |սկզբունքների, |օրենքի | |հրապարակում |մարմինների |
| |ինչպես նաև |նախագծի | |պաշտոնական |և հանրության|
| |թափանցիկության |մշակում | |ինտերնետային|մասնակցու- |
| |ապահովման և | | |կայքում |թյամբ |
| |պիտանիության | | | |5) այլ |
| |ու առաջխաղացման| | | |խորհրդատվական|
| |ցուցակների | | | |ծառայություն-|
| |ձևավորման | | | |ների |
| |ընթացակարգերի | | | |ձեռքբերում» |
| |վերանայմամբ | | | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|1.2|Օրենսդիր, |1) «ՀՀ | | |2) օրենքի |
| |գործադիր և |դատական | | |նախագծի |
| |դատական իշխանու|օրենսգրքում | | |կարգավորման |
| |թյունների |փոփոխություն-| | |ազդեցության |
| |բաժանման և |ներ և | | |գնահատում և |
| |հավասարակշռման |լրացումներ | | |քննարկումների|
| |սկզբունքի |կատարելու | | |անցկացում` |
| |արդյունավետու- |մասին» ՀՀ | | |շահագրգիռ |
| |թյան բարձրացում|օրենքի | | |մարմինների և |
| | |նախագծի | | |հանրության |
| | |մշակում | | |մասնակցու- |
| | | | | |թյամբ |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|1.3|Վարքագծի |1) «Դատավորի | |2) եվրոպական| |
| |կանոնների |վարքագծի | |փորձի ուսում| |
| |համապատասխանե- |կանոնագրքում»| |նասիրում | |
| |ցում ԵՄ |փոփոխություն-| |3) դատավորնե| |
| |չափանիշներին և |ներ և | |րի վերապատ- | |
| |դրա կիրարկման |լրացումներ | |րաստման | |
| |մեխանիզմների |կատարելու | |դասընթացների| |
| |ներդրում |մասին» ԴՆԽ | |կազմակերպում| |
| | |որոշման | | | |
| | |նախագծի | | | |
| | |մշակում | | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|1.4|Հետադարձ կապն |1) դիմում - |2) ՀՀ |3) դատական | |
| |ապահովող |բողոքների |արդարադատու-|ծառայողների | |
| |ընթացակարգերի |ընդունման, |թյան |վերապատրաստ-| |
| |ներդրում |քննարկման |նախարարու- |ման | |
| |(ներառյալ` |հետագծելիու- |թյունում, |դասընթացների| |
| |դատարաններում |թյան |ինչպես նաև |կազմակերպում| |
| |բողոքի |մեխանիզմների |դատարաննե- | | |
| |պաշտոնական |վերաբերյալ |րում դիմում-| | |
| |մատյանների |հայեցակարգի |բողոքների | | |
| |առկայությունը) |մշակում |վարման | | |
| | | |միանման | | |
| | | |էլեկտրոնային| | |
| | | |համակարգի | | |
| | | |ներդրում | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|1.5|Դատական | |դատարան- | | |
| |համակարգի | |ներում | | |
| |թափանցիկության | |էլեկտրոնային| | |
| |և մատչելիու- | |տեղեկատվական| | |
| |թյան ապահովման | |տերմինալների| | |
| |համար անհրաժեշտ| |տեղադրում, | | |
| |ժամանակակից | |որոնք հնարա-| | |
| |ընթացակարգերի | |վորություն | | |
| |ներդրում | |կտան | | |
| | | |էլեկտրոնային| | |
| | | |փոստով | | |
| | | |ուղարկել | | |
| | | |բողոքը, | | |
| | | |կպարունակեն | | |
| | | |տեղեկատվու- | | |
| | | |թյուն` | | |
| | | |դատարանում | | |
| | | |քննվող | | |
| | | |գործերի | | |
| | | |ժամանակա- | | |
| | | |ցույցի | | |
| | | |վերաբերյալ | | |
.__________________________________________________________________________
.____ ____________________________________________________________________.
|NN | |Օբյեկտիվ վերստուգելի |Պատասխանատու մարմինը |Օբյեկտիվ վերստուգելի |
| | |չափորոշիչով սահմանված | | չափորոշիչ |
| | |գործողության կատարման | | |
| | |վերջնաժամկետը | | |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|1.1| |1) 2009 թ. սեպտեմբերի |1) ՀՀ դատական |1) օրենքների նախագծերը|
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ, ՀՀ |ՀՀ կառավարության |
| | |2) 2010 թ. հուլիսի |արդարադատության |կողմից ՀՀ ԱԺ-ի |
| | |1-ին տասնօրյակ |նախարարություն |քննարկմանը |
| | |3) 2009 թ. հուլիսի |2) ՀՀ դատական |ներկայացնելը |
| | |1-ին տասնօրյակ |դեպարտամենտ |2) արդարադատության |
| | |4) 2009 թ. օգոստոսի |3) ՀՀ դատական |խորհրդի անդամ |
| | |1-ին տասնօրյակ |դեպարտամենտ |դատավորների կողմից |
| | |5) 2010 թ. հուլիսի |4) ՀՀ արդարադատության|վերապատրաստման |
| | |1-ին տասնօրյակ |նախարարություն |դասընթացներ անցնելը |
| | | |5) ՀՀ արդարադատության|3) ԱԽ-ի բոլոր |
| | | |նախարարություն և |որոշումների |
| | | |ՀՀ դատական |հրապարակված լինելը |
| | | |դեպարտամենտ |ինտերնետային կայքում |
| | | | |4) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | | | |կառավարության |
| | | | |քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
| | | | |5) տեխնիկական |
| | | | |աջակցության պայմանները|
| | | | |մշակելը և |
| | | | |համապատասխան հայտը |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|1.2| |1) 2009թ. սեպտեմբերի |1) ՀՀ դատական |1) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ, |կառավարության կողմից |
| | |2) 2009թ. օգոստոսի |ՀՀ արդարադատության |ՀՀ ԱԺ-ի քննարկմանը |
| | |1-ին տասնօրյակ |նախարարություն |ներկայացնելը |
| | | |2) ՀՀ արդարադատության|2) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | | |նախարարություն |կառավարության |
| | | | |քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|1.3| |1) 2009 թ. դեկտեմբերի |ՀՀ դատական |1) որոշման նախագիծը ՀՀ|
| | |1-ին տասնօրյակ, |դեպարտամենտ |ԴՆԽ-ի հաստատմանը |
| | |2) 2009 թ. հուլիսի | |ներկայացնելը |
| | |2-րդ տասնօրյակ | |2) ուսումնասիրություն-|
| | |3) 2010 թ.հոկտեմբերի | |ների արդյունքների |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |հիման վրա |
| | | | |առաջարկություններ |
| | | | |ներկայացնելը |
| | | | |3) առնվազն 200 |
| | | | |դատավորի |
| | | | |վերապատրաստման |
| | | | |դասընթաց անցկացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|1.4| |1) 2009 թ. դեկտեմբերի |1) ՀՀ դատական |1) հայեցակարգը |
| | |1-ին տասնօրյակ |դեպարտամենտ, ՀՀ |շահառուներին հանձնած |
| | |2) 2010 թ. հոկտեմբերի |արդարադատության |լինելը |
| | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն |2) էլեկտրոնային |
| | |3) 2010 թ. հոկտեմբերի |2) ՀՀ դատական |համակարգի ստեղծված |
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ, ՀՀ |լինելը |
| | | |արդարադատության |3) առնվազն 40 դատական |
| | | |նախարարություն |ծառայողների |
| | | |3) ՀՀ դատական |վերապատրաստման |
| | | |դեպարտամենտ |դասընթացներին |
| | | | |մասնակցած լինելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|1.5| |2009 թ. դեկտեմբերի |ՀՀ արդարադատության |դատարաններում |
| | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն, |համապատասխան |
| | | |ՀՀ դատական |տերմինալների առկա |
| | | |դեպարտամենտ |լինելը |
|___|_____________________________________________________________________|
|2 |Կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցումն ապահովող միջոցառումներ |
|___|_____________________________________________________________________|
|2.1|Ապահովել | | | |1) կատարել |
| |դատավորների | | | |կարիքների |
| |կենսամակարդակը`| | | |գնահատման |
| |բարձրացնելով | | | |ուսումնասիրու|
| |աշխատավարձերը | | | |թյուն, որի |
| | | | | |հիման վրա |
| | | | | |սահմանել |
| | | | | |մեթոդաբանու- |
| | | | | |թյունը և տալ|
| | | | | |համապատասխան |
| | | | | |առաջարկու- |
| | | | | |թյուններ |
| | | | | |միջազգային |
| | | | | |փորձի |
| | | | | |ուսումնասիր- |
| | | | | |մամբ |
| | | | | |2) 2011 |
| | | | | |թվականի |
| | | | | |պետական |
| | | | | |բյուջեում |
| | | | | |սահմանելու |
| | | | | |նպատակով |
| | | | | |համապատասխան |
| | | | | |հայտի մշակում|
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|2.2|Դատարաններում |1) «ՀՀ |2) գործերի |3) դատական |4) օրենքի |
| |գործերի բաշխման|դատական |բաշխման |ծառայողների |նախագծի |
| |«պատահական |օրենսգրքում |համակարգչա- |համար վերա- |կարգավորման |
| |ընտրության» |փոփոխություն-|յին ծրագրի |պատրաստման |ազդեցության |
| |սկզբունքի |ներ և |մշակում և |դասընթացների|գնահատում և |
| |կիրառման |լրացումներ |ներդրում |կազմակերպում|քննարկումների|
| |ապահովում |կատարելու | | |անցկացում` |
| | |մասին» ՀՀ | | |շահագրգիռ |
| | |օրենքի | | |մարմինների և |
| | |նախագծի | | |հանրության |
| | |մշակում | | |մասնակցու- |
| | | | | |թյամբ |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|2.3|Կոռուպցիայի, | | |ՀՀ արդարա- | |
| |կարգապահական | | |դատության | |
| |խախտումների և | | |նախարարու- | |
| |ոչ ճիշտ | | |թյան, ՀՀ | |
| |գործելակերպի | | |դատական | |
| |դեպքերի | | |դեպարտամենտի| |
| |բացահայտմանն | | |դատախազների | |
| |ուղղված | | |և | |
| |ընթացակարգերի | | |դատավորների | |
| |արդյունավետու- | | |համար վերա- | |
| |թյան բարձրացում| | |պատրաստման | |
| | | | |դասընթացների| |
| | | | |կազմակերպում| |
.__________________________________________________________________________
.____ ____________________________________________________________________.
|NN | |Օբյեկտիվ վերստուգելի |Պատասխանատու մարմինը |Օբյեկտիվ վերստուգելի |
| | |չափորոշիչով սահմանված | | չափորոշիչ |
| | |գործողության կատարման | | |
| | |վերջնաժամկետը | | |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|2.1| |1) 2010 թ. հուլիսի |ՀՀ դատական |1) կարիքների գնահատման|
| | |1-ին տասնօրյակ |դեպարտամենտ և ՀՀ |արդյունքում |
| | |2) 2010 թ. հոկտեմբերի |արդարադատության |առաջարկությունները |
| | |1-ին տասնօրյակ |նախարարություն |մշակելը և շահագրգիռ |
| | | | |մարմիններին |
| | | | |ներկայացնելը |
| | | | |2) ՀՀ կառավարություն |
| | | | |համապատասխան հայտը |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|2.2| |1) 2009 թ. սեպտեմբերի |1) ՀՀ դատական |1) օրենքների նախագծերը|
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ, ՀՀ |ՀՀ կառավարության |
| | |2) 2011 թ. դեկտեմբերի |արդարադատության |կողմից ՀՀ ԱԺ-ի |
| | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն |քննարկմանը |
| | |3) 2011 թ. դեկտեմբերի |2) ՀՀ դատական |ներկայացնելը |
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ, |2) գործերի բաշխման |
| | |4) 2009 թ. օգոստոսի |3) ՀՀ դատական |էլեկտրոնային համակարգը|
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ |դատարաններում տեղադրած|
| | | |4) ՀՀ արդարադատության|լինելը |
| | | |նախարարություն |3) առնվազն 50 դատական |
| | | | |ծառայողի |
| | | | |վերապատրաստման |
| | | | |դասընթացներ անցկացնելը|
| | | | |4) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | | | |կառավարության |
| | | | |քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|2.3| |2009 թ. դեկտեմբերի |ՀՀ արդարադատության |առնվազն 10 |
| | |1-ին տասնօրյակ |նախարարություն, ՀՀ |քաղաքացիական ծառայող, |
| | | |դատական դեպարտամենտ |25 դատական ծառայող, |
| | | |և ՀՀ դատախազություն |200 դատավոր և 300 |
| | | | |դատախազ վերապատրաստվել|
| | | | |են |
.____ ____________________________________________________________________.
.__________________________________________________________________________
|NN |Նպատակ-խնդիր | Գործողություն |
| | |_____________________________________________________|
| | | օրենսդրական |ենթակառուց- |ուսուցում | այլ |
| | | |վածքային | | |
|___|_____________________________________________________________________|
|3 |Արդարադատության մատչելիությունը, արդյունավետությունը և |
| |թափանցիկությունն ապահովող միջոցառումներ |
|___|_____________________________________________________________________|
|3.1|Դատարանակազմու-|1) ՀՀ դատական| |2) |3) օրենքի |
| |թյան համակարգի |օրենսգրքում | |դատավորների |նախագծի |
| |հստակեցում` |փոփոխություն-| |համար |կարգավորման |
| |ընդհանուր |ներ և | |համապատասխան|ազդեցության |
| |իրավասության և |լրացումներ | |վերապատրաստ-|գնահատում և |
| |մասնագիտական |կատարելու | |ման |քննարկումների|
| |դատարանների |մասին» ՀՀ | |դասընթացների|անցկացում` |
| |իրավասություն- |օրենքի | |կազմակերպում|շահագրգիռ |
| |ների |նախագծի | | |մարմինների և |
| |վերանայմամբ |մշակում | | |հանրության |
| | | | | |մասնակցու- |
| | | | | |թյամբ |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3.2|Դատարանների | |դատարանների | | |
| |շենքային | |առնվազն 10 | | |
| |պայմանների | |նոր շենքերի | | |
| |բարելավում և | |կառուցում և | | |
| |տեխնիկական | |գոյություն | | |
| |վերազինում | |ունեցող 2 | | |
| | | |շենքերի | | |
| | | |վերակառու- | | |
| | | |ցում, | | |
| | | |կահավորում | | |
| | | |և կազմակերպ| | |
| | | |չական | | |
| | | |տեխնիկայով | | |
| | | |ապահովում` | | |
| | | |3 փուլով | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3.3|Առաջին ատյանի |1) «Առաջին | |2) | |
| |դատարաններում |ատյանի | |դատավորների | |
| |գործերը բաշխել |դատարաններում| |վերապատրաստ-| |
| |ըստ |դատավորների | |ման | |
| |մասնագիտացված |մասնագիտա- | |դասընթացների| |
| |քրեական և |ցումը | |կազմակերպում| |
| |քաղաքացիական |սահմանելու | | | |
| |գործեր քննող |մասին» ԴՆԽ-ի | | | |
| |դատավորների |որոշման | | | |
| | |նախագծի | | | |
| | |մշակում | | | |
| | | | | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3.4|Բարձրացնել | | | |կլոր |
| |առաջին ատյանի | | | |սեղանների, |
| |դատարանների | | | |հանդիպումների|
| |դերը | | | |սեմինարների |
| | | | | |կազմակերպում |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3.5|Անչափահասների | | |անչափահասնե-| |
| |գործերով | | |րի արդարադա-| |
| |արդարադատության| | |տության | |
| |արդյունավետու- | | |առանձնահատ- | |
| |թյան | | |կությունների| |
| |բարձրացում` | | |վերաբերյալ | |
| |յուրաքանչյուր | | |դատավորների | |
| |դատարանում | | |համար վերա- | |
| |անչափահասների | | |պատրաստման | |
| |գործերով | | |դասընթացների| |
| |առնվազն մեկ | | |կազմակերպում| |
| |դատավորի | | | | |
| |մասնագիտացմամբ | | | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3.6|Դատարանների | | | |հանրային |
| |գործունեության | | | |մոնիթորինգի |
| |նկատմամբ | | | |իրականացման |
| |հանրային | | | |չափորոշիչների|
| |մոնիթորինգի | | | |մշակում, |
| |իրականացում | | | |մոնիթորինգի |
| | | | | |իրականացում` |
| | | | | |3 փուլով |
.__________________________________________________________________________
.____ ____________________________________________________________________.
|NN | |Օբյեկտիվ վերստուգելի |Պատասխանատու մարմինը |Օբյեկտիվ վերստուգելի |
| | |չափորոշիչով սահմանված | | չափորոշիչ |
| | |գործողության կատարման | | |
| | |վերջնաժամկետը | | |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3.1| |1) 2009 թ. սեպտեմբերի |1) ՀՀ արդարադատության|1) օրենքի նախագիծը |
| | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն, |ՀՀ կառավարության |
| | |2) 2010 թ. ապրիլի |ՀՀ դատական |կողմից ՀՀ ԱԺ-ի |
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ |քննարկմանը |
| | |3) 2009 թ. օգոստոսի |2) ՀՀ դատական |ներկայացնելը |
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ |2) առնվազն 170 |
| | | |3) ՀՀ արդարադատության|դատավորի համար |
| | | |նախարարություն |վերապատրաստման |
| | | | |դասընթացներն |
| | | | |անցկացնելը |
| | | | |3) օրենքի նախագիծը |
| | | | |ՀՀ կառավարության |
| | | | |քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3.2| |1-ին փուլ` 2009 թ. |ՀՀ արդարադատության |1-ին փուլում` առնվազն |
| | |դեկտեմբերի 3-րդ |նախարարություն, |երեք նոր կառուցված |
| | |տասնօրյակ |ՀՀ դատական |շենքերը շահագործման |
| | |2-րդ փուլ` 2010 թ. |դեպարտամենտ |հանձնելը |
| | |հոկտեմբերի 3-րդ | |2-րդ փուլում` առնվազն |
| | |տասնօրյակ | |երկու նոր և երկու |
| | |3-րդ փուլ` 2011 թ. | |վերանորոգված շենքերը |
| | |դեկտեմբերի 3-րդ | |շահագործման հանձնելը |
| | |տասնօրյակ | |3-րդ փուլում` մնացած |
| | | | |շենքերը շահագործման |
| | | | |հանձնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3.3| |1) 2009 թ. սեպտեմբերի |ՀՀ դատական |1) ԴՆԽ համապատասխան |
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ |որոշման նախագիծ |
| | |2) 2009 թ. դեկտեմբերի | |ներկայացնելը |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |2) առնվազն 150 |
| | | | |դատավորների կողմից |
| | | | |վերապատրաստման |
| | | | |դասընթացներ անցած |
| | | | |լինելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3.4| |2009 թ. մայիսի 1-ին |ՀՀ դատական |առնվազն 5 միջոցառման |
| | |տասնօրյակ |դեպարտամենտ |կազմակերպված լինելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3.5| |2010 թ. հոկտեմբերի |ՀՀ դատական |առնվազն 20 դատավորի |
| | |1-ին տասնօրյակ |դեպարտամենտ |կողմից վերապատրաստման |
| | | | |դասընթացներ անցած |
| | | | |լինելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3.6| |1-ին փուլ` 2009 թ. |ՀՀ արդարադատության |իրականացված |
| | |դեկտեմբերի 2-րդ |նախարարություն |մոնիթորինգի` |
| | |տասնօրյակ, | |յուրաքանչյուր փուլի |
| | |2-րդ փուլ` 2010 թ. | |արդյունքների |
| | |հոկտեմբերի 3-րդ | |հրապարակում |
| | |տասնօրյակ, | | |
| | |3-րդ փուլ` 2011 թ. | | |
| | |դեկտեմբերի 3-րդ | | |
| | |տասնօրյակ | | |
.____ ____________________________________________________________________.
.__________________________________________________________________________
|NN |Նպատակ-խնդիր | Գործողություն |
| | |_____________________________________________________|
| | | օրենսդրական |ենթակառուց- |ուսուցում | այլ |
| | | |վածքային | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3.7|Բարձրացնել |1) «ՀՀ |2) | |3) օրենքի |
| |հասարակության |դատական |Հանրության | |նախագծի |
| |իրազեկվածության|օրենսգրքում |համար | |կարգավորման |
| |և դատական |փոփոխություն-|մատչելի | |ազդեցության |
| |համակարգի |ներ և |դարձնելու | |գնահատում և |
| |գործունեության |լրացումներ |նպատակով | |քննարկումների|
| |հրապարակայնու- |կատարելու |դատական | |անցկացում |
| |թյան մակարդակը |մասին» ՀՀ |դեպարտամենտի| |4) հանրային |
| | |օրենքի |կողմից | |հեռուստատեսու|
| | |նախագծի |վարվող | |թյամբ |
| | |մշակում |ինտերնետային| |հեռարձակել |
| | | |կայքի | |«Դատական |
| | | |հզորացում | |ալիք», |
| | | | | |ԶԼՄ-ների, |
| | | | | |սեմինարների, |
| | | | | |քննարկումների|
| | | | | |միջոցով |
| | | | | |դատարանների |
| | | | | |և փաստաբանա-|
| | | | | |կան գործու- |
| | | | | |նեության |
| | | | | |լուսաբանում` |
| | | | | |հանրության |
| | | | | |ներգրավմամբ` |
| | | | | |2 փուլով |
| | | | | |5) ARLIS |
| | | | | |իրավական |
| | | | | |տեղեկատվական |
| | | | | |համակարգի |
| | | | | |ծրագրի |
| | | | | |բարելավում և |
| | | | | |համակարգի |
| | | | | |միջնաժամկետ |
| | | | | |տեխնիկական |
| | | | | |սպասարկում` |
| | | | | |2 փուլով |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3.8|Բարձրացնել | |1) հանրային | |2) հանրային |
| |հասարակության | |իրազեկման, | |հեռուստատեսու|
| |իրազեկվածության| |քաղաքացիների| |թյամբ կամ այլ|
| |և դատախազական | |ընդունելու- | |ԶԼՄ-ների, |
| |համակարգի | |թյան, համա- | |սեմինարների, |
| |գործունեության | |կարգչային | |քննարկումների|
| |հրապարակայնու- | |գրանցման և | |միջոցով |
| |թյան մակարդակը | |հաշվառման | |դատախազական |
| | | |նպատակով | |գործունեու- |
| | | |համապատասխան| |թյան |
| | | |սրահի | |լուսաբանում` |
| | | |ստեղծում և | |հանրության |
| | | |նյութատեխնի-| |ներգրավմամբ` |
| | | |կական | |3 փուլով |
| | | |ապահովում | |3) ԶԼՄ-ների |
| | | | | |ներկայացուցիչ|
| | | | | |ների համար |
| | | | | |դասընթացների |
| | | | | |կազմակերպում`|
| | | | | |2 փուլով |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3.9|Հանրային | |1) հանրային | |2) կատարել |
| |պաշտպանի | |պաշտպանի | |կարիքների |
| |գրասենյակի | |գրասենյակի | |գնահատում |
| |գործունեության | |տարածքային | | |
| |արդյունավետու- | |պայմանների | | |
| |թյան բարձրացում| |ստեղծում` 2 | | |
| | | |փուլով | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Անվճար |1) «Փաստաբա- |2) հանրային | | |
|10 |իրավաբանական |նության |պաշտպանների | | |
| |օգնության |մասին» ՀՀ |32 | | |
| |շրջանակների |օրենքում |հաստիքային | | |
| |ընդլայնում |փոփոխություն-|առկա | | |
| |եվրոպական |ներ և |թվաքանակը | | |
| |չափանիշներին |լրացումներ |հասցնել | | |
| |համապատասխան |կատարելու |առնվազն 75-ի| | |
| | |մասին» ՀՀ | | | |
| | |օրենքի | | | |
| | |նախագծի | | | |
| | |ընդունում | | | |
.__________________________________________________________________________
.____ ____________________________________________________________________.
|NN | |Օբյեկտիվ վերստուգելի |Պատասխանատու մարմինը |Օբյեկտիվ վերստուգելի |
| | |չափորոշիչով սահմանված | | չափորոշիչ |
| | |գործողության կատարման | | |
| | |վերջնաժամկետը | | |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3.7| |1) 2009 թ. սեպտեմբերի |1) ՀՀ դատական |1) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ, ՀՀ |կառավարության կողմից |
| | |2) 1-ին փուլ` 2009 թ. |արդարադատության |ՀՀ ԱԺ-ի քննարկմանը |
| | |դեկտեմբերի 3-րդ |նախարարություն |ներկայացնելը |
| | |տասնօրյակ, 2-րդ փուլ` |2) ՀՀ արդարադատության|2) դատական |
| | |2010 թ. սեպտեմբերի |նախարարություն ՀՀ |վարչարարության և |
| | |1-ին տասնօրյակ |դատական դեպարտամենտ |կառավարման համակարգի |
| | |3) 2009 թ. օգոստոսի |3) ՀՀ արդարադատության|մատչելիության |
| | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն |ապահովումը հանրության |
| | |4) 1-ին փուլ` 2009 թ. |4) ՀՀ արդարադատության|համար |
| | |դեկտեմբերի 3-րդ |նախարարություն |3) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | |տասնօրյակ, 2-րդ փուլ` |ՀՀ դատական |կառավարության |
| | |2010 թ. հոկտեմբերի |դեպարտամենտ |քննարկմանը |
| | |3-րդ տասնօրյակ |ՀՀ փաստաբանների պալատ|ներկայացնելը |
| | |5) 1-ին փուլ` 2009 թ. |(համաձայնությամբ) |4) յուրաքանչյուր |
| | |դեկտեմբերի 3-րդ |5) ՀՀ արդարադատության|փուլում դատական ալիքի |
| | |տասնօրյակ, 2-րդ փուլ` |նախարարություն |առնվազն 20 հաղորդում |
| | |2010 թ. հոկտեմբերի | |հեռարձակելը և |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |անցկացնել առնվազն 2 |
| | | | |սեմինար կամ քննարկում |
| | | | |5) ARLIS ծրագրում |
| | | | |հուսալի որոնողական |
| | | | |համակարգի |
| | | | |առկայությունը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3.8| |1) 2010 թ. հուլիսի |ՀՀ գլխավոր |1) սրահի ստեղծված |
| | |1-ին տասնօրյակ |դատախազություն |լինելը, ներառյալ` |
| | |2) 2009 թ. դեկտեմբերի | |տեսախցիկի և մոնիտորի |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |տեղադրված լինելը |
| | |3) 1-ին փուլ` 2010 թ. | |2) առնվազն 5 |
| | |հոկտեմբերի 3-րդ | |միջոցառում |
| | |տասնօրյակ, | |իրականացնելը, |
| | |2-րդ փուլ` 2011 թ. | |3) յուրաքանչյուր |
| | |դեկտեմբերի 3-րդ | |փուլում առնվազն 2 |
| | |տասնօրյակ | |միջոցառում |
| | | | |իրականացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3.9| |1) 1-ին փուլ` 2010 թ. |ՀՀ փաստաբանների պալատ|1) 1-ին փուլ` առնվազն |
| | |հոկտեմբերի 3-րդ |(համաձայնությամբ) |2 գրասենյակ ձեռք է |
| | |տասնօրյակ, 2-րդ փուլ` | |բերվել, 2-րդ փուլ` 3 |
| | |2011 թ. դեկտեմբերի | |գրասենյակ ձեռք է |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |բերվել |
| | |2) 2009 թ. հուլիսի | |2) կատարված |
| | |1-ին տասնօրյակ | |ուսումնասիրության |
| | | | |արդյունքների հիման վրա|
| | | | |առաջարկությունը |
| | | | |ներկայացվել է ՀՀ |
| | | | |կառավարության |
| | | | |քննարկմանը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) 2009 թ. օգոստոսի |ՀՀ արդարադատության |1) օրենքների նախագիծը |
|10 | |1-ին տասնօրյակ |նախարարություն, |ՀՀ կառավարության |
| | |2) 2010 թ. մարտի |ՀՀ փաստաբանների պալատ|կողմից ՀՀ ԱԺ-ի |
| | |3-րդ տասնօրյակ |(համաձայնությամբ) |քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
| | | | |2) հանրային պաշտպանի |
| | | | |առնվազն 60 հաստիքային |
| | | | |միավորների |
| | | | |առկայությունը |
.____ ____________________________________________________________________.
.__________________________________________________________________________
|NN |Նպատակ-խնդիր | Գործողություն |
| | |_____________________________________________________|
| | | օրենսդրական |ենթակառուց- |ուսուցում | այլ |
| | | |վածքային | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Ստեղծել |1) «ՀՀ |3) | |4) նոր |
|11 |դատավորների և |դատական |ուսումնական | |մեթոդաբանու- |
| |դատախազների |օրենսգրքում |հաստատության| |թյան և |
| |պատրաստման ու |փոփոխություն-|հիմնում և | |ուսումնական |
| |վերապատրաստման |ներ և |նյութատեխնի-| |պլանների |
| |միասնական` |լրացումներ |կական | |մշակում |
| |լիարժեք |կատարելու |ապահովում | |5) հնարավորու|
| |կարողություն- |մասին» և | | |թյունների |
| |ներով հագեցված |«Դատախազու- | | |ուսումնասի- |
| |համակարգ |թյան մասին» | | |րում` տվյալ |
| | |ՀՀ օրենքում | | |ուսումնական |
| | |փոփոխություն-| | |հաստատությու-|
| | |ներ և | | |նում |
| | |լրացումներ | | |նոտարների և |
| | |կատարելու | | |(կամ) |
| | |մասին» ՀՀ | | |իրավական |
| | |օրենքների | | |ոլորտի այլ |
| | |նախագծերի | | |մասնագետների |
| | |մշակում | | |ընդգրկման |
| | |2) արդարադա- | | |վերաբերյալ |
| | |տության | | | |
| | |միասնական | | | |
| | |ուսումնական | | | |
| | |հաստատություն| | | |
| | |հիմնելու | | | |
| | |մասին ՀՀ | | | |
| | |կառավարության| | | |
| | |որոշման | | | |
| | |ընդունում | | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Փաստաբանական |1) «Փաստաբա- |3) փաստաբան-| | |
|12 |գործունեության |նության |ների դպրոցի | | |
| |արդյունավետու- |մասին» ՀՀ |գործունեու- | | |
| |թյան բարձրացում|օրենքում |թյունը | | |
| | |փոփոխություն |ապահովելու | | |
| | |և լրացում |նպատակով | | |
| | |կատարելու |շենքային | | |
| | |մասին» ՀՀ |պայմանների | | |
| | |օրենքի |ապահովում | | |
| | |նախագծի | | | |
| | |մշակում | | | |
| | |2) վերը նշված| | | |
| | |օրենքից բխող | | | |
| | |համապատասխան | | | |
| | |իրավական | | | |
| | |ակտերի | | | |
| | |ընդունում | | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Փորձաքննություն| |1) ՀՀ | |3) կատարել |
|13 |ների որակի | |արդարադատու | |կարիքների |
| |բարելավում | |թյան նախարա-| |գնահատում և |
| | | |րության | |կազմել |
| | | |«Փորձագիտա- | |համապատասխան |
| | | |կան կենտրոն»| |տեխնիկական |
| | | |ՊՈԱԿ-ին | |առաջադրանք |
| | | |շենքային | | |
| | | |պայմաններով | | |
| | | |ապահովում | | |
| | | |2) կարողու- | | |
| | | |թյունների | | |
| | | |հզորացում, | | |
| | | |մասնավորա- | | |
| | | |պես, | | |
| | | |ժամանակակից | | |
| | | |սարքերի և | | |
| | | |սարքավորում-| | |
| | | |ների | | |
| | | |ձեռքբերում | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Փոքր գործերի |1) ՀՀ քրեական| |2) դատավոր- |3) օրենքի |
|14 |մինչդատական |դատավարության| |ների և |նախագծի |
| |վարույթի |նոր օրենսգրքի| |դատախազների |կարգավորման |
| |արագացված |նախագծի | |համար վերա- |ազդեցության |
| |ընթացակարգերի |մշակում | |պատրաստման |գնահատում և |
| |ապահովում | | |դասընթացների|քննարկումների|
| | | | |կազմակերպում|անցկացում` |
| | | | | |շահագրգիռ |
| | | | | |մարմինների և |
| | | | | |հանրության |
| | | | | |մասնակցու- |
| | | | | |թյամբ |
.__________________________________________________________________________
.____ ____________________________________________________________________.
|NN | |Օբյեկտիվ վերստուգելի |Պատասխանատու մարմինը |Օբյեկտիվ վերստուգելի |
| | |չափորոշիչով սահմանված | | չափորոշիչ |
| | |գործողության կատարման | | |
| | |վերջնաժամկետը | | |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) 2009 թ. հոկտեմբերի |ՀՀ դատական |1) օրենքների նախագծերը|
|11 | |1-ին տասնօրյակ |դեպարտամենտ, |ՀՀ կառավարության |
| | |2) 2010 թ. մարտի |ՀՀ դատախազություն, |կողմից ՀՀ ԱԺ |
| | |1-ին տասնօրյակ |ՀՀ արդարադատության |ներկայացնելը |
| | |3) 2010 թ. հոկտեմբերի |նախարարություն |2) ՀՀ կառավարության |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |որոշման ընդունված |
| | |4) 2010 թ. հոկտեմբերի | |լինելը |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |3) ուսումնական |
| | |5) 2009 թ. հոկտեմբերի | |հաստատությանը |
| | |1-ին տասնօրյակ | |անհրաժեշտ շենքային |
| | | | |պայմաններով ապահովելը |
| | | | |4) ուսումնական |
| | | | |պլանների և |
| | | | |մեթոդաբանության |
| | | | |հաստատելը |
| | | | |5) ուսումնասիրության |
| | | | |արդյունքները շահագրգիռ|
| | | | |մարմինների քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) 2009 թ. օգոստոսի |1) ՀՀ արդարադատության|1) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
|12 | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն, |կառավարության կողմից |
| | |2) 2009 թ. օգոստոսի |ՀՀ փաստաբանների պալատ|ՀՀ ԱԺ-ի քննարկմանը |
| | |1-ին տասնօրյակ |(համաձայնությամբ) |ներկայացնելը |
| | |3) 2010 թ. օգոստոսի |2) ՀՀ փաստաբանների |2) օրենքից բխող |
| | |3-րդ տասնօրյակ |պալատ |համապատասխան ակտերի |
| | | |(համաձայնությամբ) |հաստատված լինելը |
| | | |3) ՀՀ փաստաբանների |3) փաստաբանական դպրոցի|
| | | |պալատ |շենքի համապատասխան |
| | | |(համաձայնությամբ) |շինարարական |
| | | | |աշխատանքների սկսված |
| | | | |լինելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) 2010 թ. հոկտեմբերի |ՀՀ արդարադատության |1) շենքային |
|13 | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն |պայմաններով ապահովված |
| | |2) 2010 թ. հոկտեմբերի | |լինելը |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |2) կարիքների գնահատման|
| | |3) 2009 թ. օգոստոսի | |արդյունքներով |
| | |1-ին տասնօրյակ | |ամրագրված սարքերի և |
| | | | |սարքավորումների |
| | | | |առնվազն 20 տոկոսի |
| | | | |(ֆինանսական գնահատման)|
| | | | |ձեռքբերված լինելը |
| | | | |3) կարիքների գնահատման|
| | | | |հաշվետվության և |
| | | | |տեխնիկական առաջադրանքի|
| | | | |առկայությունը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) Ըստ օրենսդրությամբ |1) ՀՀ քրեական |1) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
|14 | |նախատեսված |դատավարության |կառավարության կողմից |
| | |ժամանակացույցի |օրենսգիրքը մշակող |ՀՀ ԱԺ ներկայացնելը |
| | |2) 2010 թ. հոկտեմբերի |աշխատանքային խումբ |2) առնվազն 300 դատախազ|
| | |3-րդ տասնօրյակ |2) ՀՀ դատական |և 200 դատավոր |
| | |3) 2009 թ. նոյեմբերի |դեպարտամենտ, |վերապատրաստման |
| | |1-ին տասնօրյակ |ՀՀ գլխավոր |դասընթաց անցած լինելը |
| | | |դատախազություն |3) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | | |3) ՀՀ արդարադատության|կառավարության |
| | | |նախարարություն |քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
.____ ____________________________________________________________________.
.__________________________________________________________________________
|NN |Նպատակ-խնդիր | Գործողություն |
| | |_____________________________________________________|
| | | օրենսդրական |ենթակառուց- |ուսուցում | այլ |
| | | |վածքային | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Կոլեկտիվ |1) ՀՀ | |2) դատավորնե|3) օրենքի |
|15 |հայցերի |քաղաքացիական | |րի համար |նախագծի |
| |ընթացակարգի |դատավարության| |վերապատրաստ-|կարգավորման |
| |ներդրում |օրենսգրքում | |ման |ազդեցության |
| | |փոփոխություն-| |դասընթացների|գնահատում և |
| | |ներ և | |կազմակերպում|քննարկումների|
| | |լրացումներ | | |անցկացում` |
| | |կատարելու | | |շահագրգիռ |
| | |մասին, | | |մարմինների և |
| | |«Դատական | | |հանրության |
| | |ակտերի | | |մասնակցու- |
| | |հարկադիր | | |թյամբ |
| | |կատարման | | | |
| | |մասին» ՀՀ | | | |
| | |օրենքում | | | |
| | |փոփոխություն-| | | |
| | |ներ և | | | |
| | |լրացումներ | | | |
| | |կատարելու | | | |
| | |մասին «ՀՀ | | | |
| | |օրենքների | | | |
| | |նախագծերի | | | |
| | |մշակում | | | |
| | | | | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Դատական կարգով |1) ՀՀ դատական| |2) դատավորնե|3) օրենքի |
|16 |բողոքարկման |օրենսգրքում | |րի վերապատ- |նախագծի |
| |ընթացակարգերի |փոփոխություն-| |րաստման |կարգավորման |
| |կատարելագոր- |ներ և | |դասընթացների|ազդեցության |
| |ծում` վարչական |լրացումներ | |կազմակերպում|գնահատում և |
| |դատարանի |կատարելու | | |քննարկումների|
| |դատական ակտերի |մասին, ՀՀ | | |անցկացում` |
| |վերաքննության |քաղաքացիական | | |շահագրգիռ |
| |կարգով |դատավարության| | |մարմինների և |
| |բողոքարկման և |օրենսգրքում | | |հանրության |
| |ՀՀ վճռաբեկ |փոփոխություն-| | |մասնակցու- |
| |դատարան |ներ և | | |թյամբ |
| |բողոքարկման |լրացումներ | | | |
| |նախապայմանների |կատարելու | | | |
| |վերանայմամբ |մասին և ՀՀ | | | |
| | |վարչական | | | |
| | |դատավարության| | | |
| | |օրենսգրքում | | | |
| | |փոփոխություն-| | | |
| | |ներ և | | | |
| | |լրացումներ | | | |
| | |կատարելու | | | |
| | |մասին ՀՀ | | | |
| | |օրենքների | | | |
| | |նախագծերի | | | |
| | |մշակում | | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Վեճերի | | | |1) |
|17 |լուծման | | | |«Առևտրային |
| |այլընտրանքային | | | |արբիտրաժի |
| |եղանակների | | | |մասին» ՀՀ |
| |խրախուսում | | | |օրենքի |
| | | | | |վերաբերյալ |
| | | | | |կլոր |
| | | | | |սեղանների և |
| | | | | |սեմինարների |
| | | | | |կազմակերպում |
| | | | | |2) մշակել |
| | | | | |ուղեցույցներ |
| | | | | |արբիտրաժային |
| | | | | |գործունեու- |
| | | | | |թյան |
| | | | | |վերաբերյալ |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Դատական ակտերի |1) «Վիճակա- |2) տվյալների|3) դատական |4) վիճակա- |
|18 |վարվող |գրության |գրանցման |ծառայողների |գրության |
| |վիճակագրության |չափորոշիչները|վիճակագրու- |համար վերա- |չափորոշիչների|
| |բարելավում |սահմանելու |թյան նոր |պատրաստման |եվրոպական |
| | |մասին» ԴՆԽ-ի |ծրագրի |դասընթացների|փորձի ուսում-|
| | |որոշման |մշակում և |կազմակերպում|նասիրություն |
| | |նախագծի |ներդրում | | |
| | |մշակում | | | |
.__________________________________________________________________________
.____ ____________________________________________________________________.
|NN | |Օբյեկտիվ վերստուգելի |Պատասխանատու մարմինը |Օբյեկտիվ վերստուգելի |
| | |չափորոշիչով սահմանված | | չափորոշիչ |
| | |գործողության կատարման | | |
| | |վերջնաժամկետը | | |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) ըստ օրենսդրությամբ |1) ՀՀ արդարադատության|1) օրենքների նախագծերը|
|15 | |նախատեսված |նախարարություն |ՀՀ կառավարության |
| | |ժամանակացույցի |2) ՀՀ դատական |կողմից ՀՀ ԱԺ-ի |
| | |2) 2010 թ. մարտի 1-ին |դեպարտամենտ |քննարկմանը |
| | |տասնօրյակ |3) ՀՀ արդարադատության|ներկայացնելը |
| | |3) 2009 թ. սեպտեմբերի |նախարարություն |2) առնվազն 70 դատավորի|
| | |1-ին տասնօրյակ | |վերապատրաստման |
| | | | |դասընթացներ անցած |
| | | | |լինելը |
| | | | |3) օրենքի նախագիծը |
| | | | |ՀՀ կառավարության |
| | | | |քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) ըստ օրենսդրությամբ |1) ՀՀ արդարադատության|1) օրենքների նախագծերը|
|16 | |նախատեսված |նախարարություն, |ՀՀ կառավարության |
| | |ժամանակացույցի |ՀՀ դատական |կողմից ՀՀ ԱԺ-ի |
| | |2) 2010 թ. մայիսի 1-ին|դեպարտամենտ |քննարկմանը |
| | |տասնօրյակ |2) ՀՀ դատական |ներկայացնելը |
| | |3) 2009 թ. օգոստոսի |դեպարտամենտ |2) առնվազն 30 դատավորի|
| | |3-րդ տասնօրյակ |3) ՀՀ արդարադատության|վերապատրաստման |
| | | |նախարարություն |դասընթացներ անցած |
| | | | |լինելը |
| | | | |3) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | | | |կառավարության |
| | | | |քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |2009 թ. հոկտեմբերի |ՀՀ արդարադատության |1) առնվազն 2 սեմինար |
|17 | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն, |անցկացված լինելը |
| | | |ՀՀ փաստաբանների պալատ|2) մշակված |
| | | |(համաձայնությամբ) |ուղեցույցների |
| | | | |հրապարակված լինելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) 2009 թ. հոկտեմբերի |ՀՀ դատական |1) ԴՆԽ համապատասխան |
|18 | |2-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ |որոշման նախագիծ |
| | |2) 2010 թ. մարտի 1-ին | |ներկայացնելը |
| | |տասնօրյակ | |2) վիճակագրական նոր |
| | |3) 2010 թ. մարտի 1-ին | |համակարգի ստեղծված |
| | |տասնօրյակ | |լինելը |
| | |4) 2009 թ. հոկտեմբերի | |3) առնվազն 30 |
| | |1-ին տասնօրյակ | |դատական ծառայողի |
| | | | |վերապատրաստման |
| | | | |դասընթացներ անցած |
| | | | |լինելը |
| | | | |4) չափորոշիչները |
| | | | |դատարանների |
| | | | |նախագահների խորհրդին |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. |ՀՀ դատախազու- |1) «Վիճակա- |2) տվյալների|4) ՀՀ դատա- |5) վիճակա- |
|19 |թյունում վարվող|գրության |գրանցման |խազության |գրության |
| |վիճակագրության |չափորոշիչները|վիճակագրու- |ծառայողների |չափորոշիչների|
| |բարելավում |սահմանելու |թյան նոր |համար վերա- |եվրոպական |
| | |մասին» ՀՀ |ծրագրի |պատրաստման |փորձի |
| | |գլխավոր |մշակում |դասընթացների|ուսումնասի- |
| | |դատախազի |(կարևորու- |կազմակերպում|րում |
| | |հրամանի |թյուն տալով | | |
| | |նախագծի |պետությանը | | |
| | |մշակում |պատճառված | | |
| | | |նյութական | | |
| | | |վնասի | | |
| | | |վերաբերյալ | | |
| | | |տեղեկատվու- | | |
| | | |թյան շարժին)| | |
| | | |3) մշակված | | |
| | | |ծրագրի | | |
| | | |ներդրում | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Դատական | | | |ժամանակակից |
|20 |արխիվների | | | |տեխնոլոգիանե-|
| |վարման | | | |րով արխիվի |
| |արդիականացում | | | |վերազինում և |
| | | | | |գործերի |
| | | | | |կառավարման |
| | | | | |համակարգի |
| | | | | |ներդրում |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |ՀՀ | | |1) ՀՀ դատա- |2) ՀՀ |
|21 |դատախազության | | |խազության |դատախազության|
| |արխիվի | | |ծառայողների |արխիվային |
| |գործունեության | | |համար վերա- |տվյալների |
| |բարելավում | | |պատրաստման |համակարգչային|
| | | | |դասընթացների|որոնողական |
| | | | |կազմակերպում|համակարգի |
| | | | | |ստեղծում |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|3. |Դատական | |մշակել | | |
|22 |որոշումների | |դատական | | |
| |որակի ապահովում| |ակտերի հստակ| | |
| | | |և | | |
| | | |տրամաբանական| | |
| | | |կառուցվածք` | | |
| | | |օրենքների | | |
| | | |դրույթներին | | |
| | | |համապատասխան| | |
| | | |միասնական | | |
| | | |տիպային ձևի | | |
| | | |միջոցով | | |
.__________________________________________________________________________
.____ ____________________________________________________________________.
|NN | |Օբյեկտիվ վերստուգելի |Պատասխանատու մարմինը |Օբյեկտիվ վերստուգելի |
| | |չափորոշիչով սահմանված | | չափորոշիչ |
| | |գործողության կատարման | | |
| | |վերջնաժամկետը | | |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) 2010 թ. հոկտեմբերի |ՀՀ գլխավոր |1) ՀՀ գլխավոր դատախազի|
|19 | |3-րդ տասնօրյակ |դատախազություն |հրամանի նախագծի |
| | |2) 2010 թ. հոկտեմբերի | |մշակված լինելը |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |2) մշակված ծրագրի |
| | |3) 2011 թ. դեկտեմբերի | |առկայությունը |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |3) ծրագրի ներդրումն |
| | |4) 2011 թ. դեկտեմբերի | |առնվազն Երևան |
| | |1-ին տասնօրյակ | |քաղաքում |
| | |5) 2009 թ. դեկտեմբերի | |4) դատախազության |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |առնվազն 40 պետական |
| | | | |ծառայողները |
| | | | |վերապատրաստվել են |
| | | | |5) ուսումնասիրվել է |
| | | | |առնվազն 3 երկրի փորձ |
| | | | |և առկա են |
| | | | |ուսումնասիրության |
| | | | |արդյունքները |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |2009 թ. դեկտեմբերի |ՀՀ արդարադատության |Ժամանակակից |
|20 | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն և |տեխնոլոգիաներով |
| | | |ՀՀ դատական |հագեցված դատական |
| | | |դեպարտամենտ |արխիվի կառավարման |
| | | | |համակարգի ներդրված |
| | | | |լինելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |1) 2011 թ. դեկտեմբերի |ՀՀ գլխավոր |1) ՀՀ դատախազության |
|21 | |1-ին տասնօրյակ |դատախազություն |առնվազն 25 ծառայողի |
| | |2) 2011 թ. դեկտեմբերի | |վերապատրաստված լինելը |
| | |1-ին տասնօրյակ | |2) արխիվային համակարգի|
| | | | |ներդրված լինելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|3. | |2009 թ. մայիսի 3-րդ |ՀՀ դատական |դատական ակտերի |
|22 | |տասնօրյակ |դեպարտամենտ |շաբլոնների նախագծերը |
| | | | |ԴՆԽ քննարկմանը |
| | | | |ներկայացված լինելը |
.____ ____________________________________________________________________.
.__________________________________________________________________________
|NN |Նպատակ-խնդիր | Գործողություն |
| | |_____________________________________________________|
| | | օրենսդրական |ենթակառուց- |ուսուցում | այլ |
| | | |վածքային | | |
|___|_____________________________________________________________________|
|4 |Դատական ակտերի կատարման բարելավումն ապահովող միջոցառումներ |
|___|_____________________________________________________________________|
|4.1|Պատիժների |«Քրեակատարողա|քրեակատարողա| | |
| |կատարման կարգի |կան |կան | | |
| |և պայմանների |ծառայության |հիմնարկների | | |
| |բարելավում |մասին» ՀՀ |շենքերի | | |
| | |օրենքում |կապիտալ | | |
| | |փոփոխություն-|վերանորոգում| | |
| | |ներ և |քրեակատարողա| | |
| | |լրացումներ |կան նոր | | |
| | |կատարելու |հիմնարկի | | |
| | |մասին» ՀՀ |կառուցում` 2| | |
| | |օրենքի |փուլով | | |
| | |նախագծի | | | |
| | |մշակում` | | | |
| | |քաղաքացիական | | | |
| | |հատուկ | | | |
| | |ծառայության | | | |
| | |ինստիտուտի | | | |
| | |ներդրմամբ | | | |
.__________________________________________________________________________
.____ ____________________________________________________________________.
|NN | |Օբյեկտիվ վերստուգելի |Պատասխանատու մարմինը |Օբյեկտիվ վերստուգելի |
| | |չափորոշիչով սահմանված | | չափորոշիչ |
| | |գործողության կատարման | | |
| | |վերջնաժամկետը | | |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|4.1| |1) 2009 թ. հունիսի |ՀՀ արդարադատության |1) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | |3-րդ տասնօրյակ |նախարարություն |կառավարության կողմից |
| | |2) 1-ին փուլ` 2010 թ. | |ՀՀ ԱԺ-ի քննարկմանը |
| | |դեկտեմբերի 3-րդ | |ներկայացնելը |
| | |տասնօրյակ, 2-րդ փուլ` | |2) 1-ին փուլ` |
| | |2011 թ. դեկտեմբերի | |քրեակատարողական նոր |
| | |3-րդ տասնօրյակ | |հիմնարկի շինարարական |
| | | | |աշխատանքների ավարտված |
| | | | |լինելը |
| | | | |2-րդ փուլ` |
| | | | |քրեակատարողական մեկ |
| | | | |այլ նոր հիմնարկի |
| | | | |նախագծանախահաշվային |
| | | | |աշխատանքները կատարելը |
.____ ____________________________________________________________________.
.__________________________________________________________________________
|NN |Նպատակ-խնդիր | Գործողություն |
| | |_____________________________________________________|
| | | օրենսդրական |ենթակառուց- |ուսուցում | այլ |
| | | |վածքային | | |
|___|_____________________________________________________________________|
|5 |Դատական իշխանությանն առնչվող օրենսդրության և ռազմավարության |
| |բարելավումն ապահովող միջոցառումներ |
|___|_____________________________________________________________________|
|5.1|Դատական |1) «ՀՀ | | |4) իրավական |
| |իշխանությանն |դատական | | |ակտերի |
| |առնչվող |օրենսգրքում | | |թարգմանու- |
| |հիմնարար |փոփոխություն-| | |թյունների |
| |օրենքների |ներ և | | |իրականացում |
| |համապատասխանե- |լրացումներ | | |5) օրենքի |
| |ցում |կատարելու | | |նախագծի |
| |Եվրամիության |մասին ՀՀ | | |կարգավորման |
| |չափանիշներին |օրենքի | | |ազդեցության |
| | |նախագծի | | |գնահատում և |
| | |մշակում | | |քննարկումների|
| | |2) «Դատախազու| | |անցկացում` |
| | |թյան մասին» | | |շահագրգիռ |
| | |ՀՀ օրենքում | | |մարմինների և |
| | |փոփոխություն-| | |հանրության |
| | |ներ և | | |մասնակցու- |
| | |լրացումներ | | |թյամբ |
| | |կատարելու | | | |
| | |մասին» ՀՀ | | | |
| | |օրենքի | | | |
| | |նախագծի | | | |
| | |մշակում | | | |
| | |3) «Փաստաբա- | | | |
| | |նության | | | |
| | |մասին» ՀՀ | | | |
| | |օրենքում | | | |
| | |փոփոխություն-| | | |
| | |ներ և | | | |
| | |լրացումներ | | | |
| | |կատարելու | | | |
| | |մասին» ՀՀ | | | |
| | |օրենքի | | | |
| | |նախագծի | | | |
| | |մշակում | | | |
|___|_______________|_____________|____________|____________|_____________|
|5.2|Դատական |1) ռազմավարու| | |2) |
| |իշխանությանն |թյան ծրագրի | | |քննարկումներ |
| |առնչվող |հայեցակարգի | | |շահագրգիռ |
| |բարեփոխումների |մշակում | | |մարմինների |
| |2012-2016 թթ. | | | |մասնակցու- |
| |ռազմավարության | | | |թյամբ |
| |սահմանում | | | | |
.__________________________________________________________________________
.____ ____________________________________________________________________.
|NN | |Օբյեկտիվ վերստուգելի |Պատասխանատու մարմինը |Օբյեկտիվ վերստուգելի |
| | |չափորոշիչով սահմանված | | չափորոշիչ |
| | |գործողության կատարման | | |
| | |վերջնաժամկետը | | |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|5.1| |1) 2009 թ. նոյեմբերի |1) ՀՀ արդարադատության|1) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | |1-ին տասնօրյակ |նախարարություն |կառավարության կողմից |
| | |2) 2010 թ. սեպտեմբերի |ՀՀ դատական |ՀՀ ԱԺ-ի քննարկմանը |
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ |ներկայացնելը |
| | |3) 2010 թ. հոկտեմբերի |2) ՀՀ դատախազություն |2) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | |3-րդ տասնօրյակ |3) ՀՀ արդարադատության|կառավարության կողմից |
| | |4) 2009 թ. սեպտեմբերի |նախարարություն, |ՀՀ ԱԺ-ի քննարկմանը |
| | |3-րդ տասնօրյակ |ՀՀ փաստաբանների պալատ|ներկայացնելը |
| | |5) 2009 թ. սեպտեմբերի |(համաձայնությամբ) |3) օրենքի նախագիծը ՀՀ |
| | |1-ին տասնօրյակ |4) ՀՀ արդարադատության|կառավարության կողմից |
| | | |նախարարություն |ՀՀ ԱԺ-ի քննարկմանը |
| | | |5) ՀՀ արդարադատության|ներկայացնելը |
| | | |նախարարություն |4) ԵՄ իրավական ակտերի |
| | | | |թարգմանությունների |
| | | | |իրականացված լինելը |
| | | | |5) օրենքի նախագիծը |
| | | | |ՀՀ կառավարության |
| | | | |քննարկմանը |
| | | | |ներկայացնելը |
|___| |______________________|_____________________|______________________|
|5.2| |1) 2010 թ. հոկտեմբերի |ՀՀ արդարադատության |1) ռազմավարության |
| | |1-ին տասնօրյակ |նախարարություն |ծրագրի հայեցակարգը |
| | |2) 2010 թ. ապրիլի |ՀՀ դատական |իրավասու մարմնի |
| | |3-րդ տասնօրյակ |դեպարտամենտ |հաստատմանը |
| | | |ՀՀ դատախազություն |ներկայացնելը |
| | | | |2) իրավասու մարմինների|
| | | | |միջև քննարկումների |
| | | | |անցկացում |
.____ ____________________________________________________________________.
Հավելված 3
ՀՀ Նախագահի
2009 թվականի ապրիլի 21-ի
ՆԿ-59-Ն կարգադրության
ԿԱԶՄ
ԴԱՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԻ 2009-2011 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐՆ ԻՐԱԿԱՆԱՑՆՈՂ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԽՄԲԻ
Հրայր ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարար
(աշխատանքային խմբի ղեկավար)
Արման ՄԿՐՏՈՒՄՅԱՆ Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի
նախագահ (համաձայնությամբ)
Աղվան ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ Հայաստանի Հանրապետության գլխավոր դատախազ
Վաչե ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարար
Գեորգի ԿՈՒՏՈՅԱՆ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի օգնական
Գեղամ ՂԱՐԻԲՋԱՆՅԱՆ Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի
աշխատակազմի ղեկավար
Արթուր ՍԱՐԳՍՅԱՆ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության
կառավարության աշխատակազմի իրավաբանական
վարչության պետ
Գրիգոր ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության
նախարարի առաջին տեղակալ
Ռուբեն ՍԱՀԱԿՅԱՆ Հայաստանի Հանրապետության փաստաբանների պալատի
նախագահ (համաձայնությամբ):
(կազմը փոփ. 10.03.11 ՆԿ-32-Ն կարգադրություն)