ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության Քաղաքացիական գործ թիվ 3-831(ՎԴ)
քաղաքացիական գործերով 2007 թ.
վերաքննիչ դատարանի վճիռ
Քաղաքացիական գործ թիվ 07-572
Նախագահող դատավոր` Լ. Գրիգորյան
դատավորներ` Կ. Հակոբյան
Ա. Խառատյան
ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան),
նախագահությամբ Հ. ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԻ
մասնակցությամբ դատավորներ Ա. ՄԿՐՏՈՒՄՅԱՆԻ
Վ. ԱԲԵԼՅԱՆԻ
Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆԻ
Է. ՀԱՅՐԻՅԱՆԻ
Ս. ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ
2007 թվականի մայիսի 18-ին
դռնբաց դատական նիստում, քննելով Սուսաննա Բաղդասարյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 23.02.2007 թվականի վճռի դեմ` ըստ հայցի Սուսաննա Ազատի Բաղդասարյանի ընդդեմ Սպարտակ Վազգենի Հակոբյանի` գործարքն անվավեր ճանաչելու և բնակարանից վտարելու պահանջի մասին, և ըստ Սպարտակ Հակոբյանի հակընդդեմ հայցի ընդդեմ Սուսաննա Բաղդասարյանի և Սուրիկ Սարգսյանի` գործարքը վավեր ճանաչելու պահանջի մասին քաղաքացիական գործով,
ՊԱՐԶԵՑ
1.Գործի դատավարական նախապատմությունը.
Հայցվորը դիմելով դատարան` պահանջել է անվավեր ճանաչել բնակարանի առուվաճառքի վերաբերյալ բանավոր գործարքը, պատասխանողին ու նրա ընտանիքի անդամներին վտարել սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող բնակարանից:
Հակընդդեմ հայցով պատասխանողը պահանջել է վավեր ճանաչել Ջերմուկի Մյասնիկյան 12 շենքի թիվ 2 բնակարանի նկատմամբ 2002 թվականի հունիսին կնքված առուվաճառքի գործարքը:
ՀՀ Վայոց Ձորի առաջին ատյանի դատարանի 14.09.2006 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` մերժվել:
ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 23.02.2007 թվականի վճռով հայցը մերժվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` բավարարվել:
Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել հայցվոր Սուսաննա Բաղդասարյանը:
Վճռաբեկ բողոքին պատասխան չի ներկայացվել:
2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը.
Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում` ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
1) Դատարանը սխալ է մեկնաբանել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի 2-րդ կետը, 440-րդ հոդվածի 3-րդ կետը, և չի կիրառել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 295-րդ, 296-րդ, 562-րդ, 567-րդ հոդվածները, որոնք պետք է կիրառեր:
Բողոք բերած անձը բողոքի սույն հիմքը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկով:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի 2-րդ կետը վերաբերում է միայն այն դեպքերին, երբ կողմերից մեկը լրիվ կամ մասնակի կատարել է նոտարական վավերացում պահանջող գործարքը, իսկ մյուս կողմը խուսափում է գործարքի նոտարական վավերացումից: Վիճելի բնակարանի առուվաճառքի վերաբերյալ գրավոր փաստաթուղթ կողմերի միջև երբևէ չի կազմվել, առավել ևս այն նոտարական կարգով չի վավերացվել: Կողմերի միջև եղել է ընդամենը բանավոր պայմանավորվածություն, որը վերաքննիչ դատարանը դիտել է որպես բնակարանի առուվաճառքի գործարք:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 566-րդ հոդվածի համաձայն` անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրում պետք է նշվեն տվյալներ, որոնք հնարավորություն են տալիս որոշակիորեն սահմանել գնորդին` պայմանագրով փոխանցման ենթակա անշարժ գույքը, ներառյալ` համապատասխան հողամասում կամ այլ անշարժ գույքի կազմում անշարժ գույքի դիրքը որոշող տվյալներ: Պայմանագրում այդ տվյալների բացակայության դեպքում հանձնման ենթակա անշարժ գույքի մասին պայմանը համարվում է չհամաձայնեցված, իսկ համապատասխան պայմանագիրը` չկնքված:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 295-րդ հոդվածի համաձայն` գործարքը, որի համար օրենքով կամ կողմերի համաձայնությամբ սահմանված չէ գրավոր (հասարակ կամ նոտարական) ձև, կարող է կնքվել բանավոր: Բանավոր կարող են կնքվել կնքման պահին կատարվող բոլոր գործարքները, բացառությամբ այն գործարքների, որոնց համար սահմանված է նոտարական ձև, և այն գործարքների, որոնց հասարակ գրավոր ձևը չպահպանելը հանգեցնում է դրանց անվավերության, եթե այլ բան նախատեսված չէ կողմերի համաձայնությամբ: Նույն օրենսգրքի 296-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` գրավոր գործարքը պետք է կնքվի փաստաթուղթ կազմելու միջոցով, որն արտահայտում է գործարքի բովանդակությունը և ստորագրված է գործարք կնքող անձի կամ անձանց կամ նրանց կողմից պատշաճ ձևով լիազորված անձանց կողմից: Համաձայն նույն օրենսգրքի 298-րդ հոդվածի` օրենքում կամ կողմերի համաձայնությունում ուղղակի նշված դեպքերում գործարքի հասարակ գրավոր ձևը չպահպանելը հանգեցնում է դրա անվավերության:
Վերը նշված հիմքով բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 23.02.2007 թվականի վճիռը և օրինական ուժ տալ ՀՀ Վայոց Ձորի մարզի առաջին ատյանի դատարանի 14.09.2006 թվականի վճռին, կամ բեկանել ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 23.02.2007 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նույն դատարան` այլ կազմով նոր քննության:
3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.
Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`
1) Համաձայն 18.10.2001 թվականին տրված անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման թիվ 499731 վկայականի` Ջերմուկ քաղաքի Մյասնիկյան փողոցի թիվ 12 շենքի թիվ 2 բնակարանի նկատմամբ գրանցված է հայցվոր Սուսաննա Բաղդասարյանի սեփականության իրավունքը:
2) 2002-2003 թվականների ընթացքում հայցվորը և պատասխանողը եկել են բանավոր համաձայնության բնակարանը վաճառելու կապակցությամբ, սակայն առուվաճառքի գրավոր պայմանագիր չի կնքվել:
4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.
Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքերի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բողոքը հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.
Սույն գործի փաստերի համաձայն` վիճելի բնակարանի առուվաճառքի վերաբերյալ 2002-2003 թվականներին հայցվորի և պատասխանողի միջև ձեռք է բերվել բանավոր համաձայնություն: Սակայն առուվաճառքի գրավոր պայմանագիր կողմերի միջև չի կնքվել: Համաձայնության գալուց հետո հայցվորը (վաճառողը) պատասխանողից (գնորդից) ստացել է 3.000 ԱՄՆ դոլար գումար: Ըստ հայցվորի` նշված գումարը տրվել է որպես կանխավճար, իսկ ըստ պատասխանողի վճարված գումարը բնակարանի ամբողջ արժեքն է: Սակայն նշված գումարը պատասխանողի կողմից որպես բնակարանի ամբողջ գումար տալու կամ հայցվորի կողմից այն որպես կանխավճար ստանալու վերաբերյալ որևէ գրավոր փաստաթուղթ գործում առկա չէ: Փաստորեն վիճելի անշարժ գույքի առուվաճառքի վերաբերյալ կողմերի միջև որևէ գրավոր փաստաթուղթ չի կնքվել:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 295-րդ հոդվածի 1-ին կետի իմաստով բանավոր կարող է կնքվել այն գործարքը, որի համար օրենքով կամ կողմերի համաձայնությամբ սահմանված չէ գրավոր ձև, իսկ անշարժ գույքի վաճառքի համար ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված է գործարքի կնքման գրավոր ձևը: Նույն օրենսգրքի 296-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` գրավոր գործարքը պետք է կնքվի փաստաթուղթ կազմելու միջոցով, որն արտահայտում է գործարքի բովանդակությունը և ստորագրված է գործարք կնքող անձի կամ անձանց կողմից:
Քանի որ վեճի առարկան անշարժ գույք է հանդիսանում, ապա պայմանագիրը ոչ միայն պետք է կնքվեր գրավոր, այլ նաև պետք է համապատասխաներ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 562-րդ հոդվածով սահմանված կանոններին, ըստ որոնց` անշարժ գույքի վաճառքի պայմանագիրը կնքվում է գրավոր` կողմերի ստորագրությամբ մեկ փաստաթուղթ կազմելու միջոցով, անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը ենթակա է նոտարական վավերացման: Տվյալ դեպքում կողմերը նշված հոդվածով սահմանված պահանջները չեն պահպանել, հետևաբար բանավոր համաձայնությունը, որի պայմանները վիճարկում են կողմերը, չի կարող վավեր ճանաչվել որպես անշարժ գույքի առուվաճառքի գործարք:
Սույն գործով որպես անշարժ գույքի առուվաճառքի գործարք վավեր ճանաչելով այդ մասին կողմերի բանավոր համաձայնությունը` դատարանը սխալ է մեկնաբանել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի 2-րդ կետը, համաձայն որի` եթե կողմերից մեկը լրիվ կամ մասնակի կատարել է նոտարական վավերացում պահանջող գործարքը, իսկ մյուս կողմը խուսափում է գործարքի նոտարական վավերացումից, դատարանն իրավունք ունի գործարքը կատարած կողմի պահանջով այն վավեր ճանաչել: Նշված նորմը սույն վեճի նկատմամբ կիրառելի չէ, քանի որ կողմերից մեկի` գործարքի լրիվ կամ մասնակի կատարման փաստը սույն գործով չի ապացուցվել:
Վիճելի բնակարանի վաճառքի գնի վերաբերյալ սույն գործով կողմերի միջև համաձայնություն առկա չէ, հետևաբար ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 440-րդ հոդվածի 3-րդ կետի հիմքով վիճելի բնակարանի գնի վերաբերյալ ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի եզրահանգումը ևս անհիմն է, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 567-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` նույն օրենսգրքի 440-րդ հոդվածի 3-րդ կետով նախատեսված` գնի որոշման կանոնները անշարժ գույքի վաճառքի գործարքի նկատմամբ չեն կիրառվում:
Նշված պատճառաբանության հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը սույն բողոքի` դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 440-րդ հոդվածի 3-րդ կետի սխալ մեկնաբանման, նույն օրենսգրքի 295-րդ, 296-րդ, 562-րդ և 567-րդ հոդվածները չկիրառելու մասին փաստարկները հիմնավոր է համարում:
Ինչ վերաբերվում է որպես անշարժ գույքի ձեռքբերումը հիմնավորող հանգամանք` պատասխանողի վկայակոչած այն փաստարկին, որ սկսած 2002-2003 թվականներից բնակարանը փաստացի տիրապետել է, ապա դա չի կարող համարվել անշարժ գույքի ձեռքբերումը հիմնավորող ապացույց, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 568-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` անշարժ գույքի հանձնելը վաճառողի և դրա ընդունելը գնորդի կողմից իրականացվում են փոխանցման ակտի կամ գույքի հանձնելու մասին այլ փաստաթղթի հիման վրա: Սակայն սույն դեպքում հայցվորի կողմից անշարժ գույքը հանձնված լինելու և այն պատասխանողի կողմից ընդունված լինելու վերաբերյալ գրավոր փաստաթուղթ ևս չի կազմվել:
Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանը սույն բողոքի հիմքը հիմնավոր է համարում և դրա առկայությունը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 226-րդ հոդվածի ուժով ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 23.02.2007 թվականի վճիռը բեկանելու բավարար հիմք է դիտում:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 236-239-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը
ՈՐՈՇԵՑ
1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 23.02.2007 թվականի վճիռը, և գործն ուղարկել նույն դատարան` այլ կազմով նոր քննության:
2. Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:
ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ` Հ. ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ` Ա. ՄԿՐՏՈՒՄՅԱՆ Վ. ԱԲԵԼՅԱՆ Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆ Է. ՀԱՅՐԻՅԱՆ Ս. ՍԱՐԳՍՅԱՆ