ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական Քաղաքացիական գործ թիվ ՀՔԴ2/0053/02/08
դատարանի որոշում 2010թ.
Քաղաքացիական գործ թիվ ՀՔԴ2/0053/02/08
Նախագահող դատավոր` Գ. Մատինյան
Դատավորներ` Լ. Գրիգորյան
Ա. Թումանյան
ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական
պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)
նախագահությամբ Ս. Սարգսյանի
մասնակցությամբ դատավորներ Վ. Ավանեսյանի
Վ. Աբելյանի
Ս. Անտոնյանի
Ա. Բարսեղյանի
Մ. ԴՐՄԵՅԱՆԻ
Ե. Խունդկարյանի
Է. Հայրիյանի
Տ. Պետրոսյանի
Ե. Սողոմոնյանի
2010 թվականի փետրվարի 5-ին
դռնբաց դատական նիստում, քննելով Սլավիկ Ավետիսյանի և Վանիկ Խաչատրյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 26.05.2009 թվականի որոշման դեմ ըստ հայցի Սլավիկ Ավետիսյանի և Վանիկ Խաչատրյանի ընդդեմ Արուսյակ Օթարյանի, Վրեժ Օթարյանի, Գոռ Գասպարյանի, երրորդ անձինք` Երևանի Նոր Նորք նոտարական գրասենյակի, Արարատի նոտարական գրասենյակի` առուվաճառքի պայմանագրերն անվավեր ճանաչելու և ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի (այսուհետ` Կադաստր) գրանցամատյանում կատարված գրանցումն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին,
ՊԱՐԶԵՑ
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը
Դիմելով դատարան` Սլավիկ Ավետիսյանը և Վանիկ Խաչատրյանը պահանջել են անվավեր ճանաչել 02.10.2002 թվականի Վանիկ Խաչատրյանի և Արուսյակ Օթարյանի միջև կնքված առուվաճառքի պայմանագիրը և Արուսյակ և Վրեժ Օթարյանների անվամբ Կադաստրի գրանցամատյանում կատարված գրանցումը, կիրառելով գործարքի անվավերության հետևանքներ` անվավեր ճանաչել Գոռ Գասպարյանի և Արուսյակ ու Վրեժ Օթարյանների միջև կնքված առուվաճառքի պայմանագիրը և Կադաստրի գրանցամատյանում կատարված գրանցումը` վերականգնելով իրենց խախտված իրավունքը:
ՀՀ հյուսիսային քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 16.02.2009 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 26.05.2009 թվականի որոշմամբ Դատարանի 16.02.2009 թվականի վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:
Սույն գործով վճռաբեկ բողոք են ներկայացրել Սլավիկ Ավետիսյանը և Վանիկ Խաչատրյանը:
Վճռաբեկ բողոքի պատասխան են ներկայացրել Արուսյակ և Վրեժ Օթարյանները:
2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը
Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
1) Վերաքննիչ դատարանը կիրառել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 332-րդ հոդվածը, որը չպետք է կիրառեր և չի կիրառել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 317-րդ հոդվածի առաջին մասը, որը պետք է կիրառվեր:
Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքը մերժելու հիմքում դրել է հայցային վաղեմության եռամյա ժամկետի բացթողումը, այն դեպքում, երբ հայցը ներկայացվել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 306-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, այսինքն` առոչինչ գործարքի անվավերության հետևանքներ կիրառելու հիմքով: Նման պահանջ կարող է Դատարան ներկայացվել դրա կատարման օրվանից տասը տարվա ընթացքում:
2) Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածը, ինչի արդյունքում չի կիրառել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 306-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, որը պետք է կիրառեր:
Վերաքննիչ դատարանը չի գնահատել այն հանգամանքը, որ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի 02.06.2008 թվականի թիվ ԱՎԴ/0299/01/08 դատավճռով հաստատված հանգամանք է համարվել այն փաստը, որ Արուսյակ Օթարյանի և Սլավիկ Ավետիսյանի միջև 2002 թվականին կնքվել է 2000 ԱՄՆ դոլարի փոխառության պայմանագիր: Փոխառության պայմանագրի ապահովման համար գրավի պայմանագրի փոխարեն 02.10.2002 թվականին կնքվել է անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիր: Այսինքն` 02.10.2002 թվականի անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը շինծու գործարք է:
Վճռաբեկ դատարանը 01.02.2008 թվականի թիվ 3-89 (ՏԴ) և 29.02.2008 թվականի թիվ 3-16 (ՎԴ) նախադեպային որոշումներով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 306-րդ հոդվածի 2-րդ կետի կիրառման վերաբերյալ արտահայտել է իր դիրքորոշումը:
Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձինք պահանջել են բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 26.05.2009 թվականի որոշումը և այն փոփոխել` հայցը բավարարել:
2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմքերը, հիմնավորումները
Անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը խաբեության արդյունքում կնքված լինելու վերաբերյալ հարուցված քրեական գործի վարույթը «Քրեական հետապնդում չիրականացնելու և քրեական գործի մասը կարճելու մասին» 07.12.2007 թվականի որոշմամբ խարդախության դրվագով, արարքում հանցակազմի բացակայության պատճառով Արուսյակ Մանուկի Օթարյանի նկատմամբ գործի վարույթը կարճվել է, իսկ Արուսյակ Օթարյանի հանդեպ քրեական հետապնդումը` դադարեցվել է: 02.10.2002 թվականի առուվաճառքի պայմանագիրը Սլավիկ Ավետիսյանի և Արուսյակ Օթարյանի միջև չի կնքվել, Սլավիկ Ավետիսյանն այդ գործարքի կողմ չի հանդիսացել:
3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը
Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`
1) Վանիկ Խաչատրյանի խնամակալ և Սլավիկ Ավետիսյանի կնոջ` Մարգարիտա Խաչատրյանի և Արուսյակ Օթարյանի միջև 02.10.2002 թվականին կնքվել է Արարատի մարզի Մրգավան համայնքի տան առուվաճառքի պայմանագիր, պայմանագրից բխող իրավունքը գրանցվել է (գ.թ. 9-10, 14-15):
2) Արուսյակ ու Վրեժ Օթարյանների և Գոռ Գասպարյանի միջև 30.05.2007 թվականին կնքվել է անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիր, որից բխող իրավունքը գրանցվել է (հատոր առաջին գ.թ. 11-13):
3) Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի 02.06.2008 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով հաստատված հանգամանք է համարվել, որ Մարգարիտա Խաչատրյանի և Արուսյակ Օթարյանի միջև 02.10.2002 թվականին կնքվել է Արարատի մարզի Մրգավան համայնքի տան առուվաճառքի պայմանագիր` Արուսյակ Օթարյանի կողմից փոխառությամբ տրամադրված գումարի (2000 ԱՄՆ դոլար) վերադարձելիությունը ապահովելու համար: ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 31.06.2008 թվականի որոշմամբ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի 02.06.2008 թվականի դատավճիռը փոփոխվել է միայն Արուսյակ Օթարյանի պատժի մասով (հատոր առաջին գ.թ. 32-52):
4) Քրեական հետապնդում չիրականացնելու և քրեական գործի մասը կարճելու մասին 07.12.2007 թվականի որոշման համաձայն` «քրեական գործի նախաքննությամբ հիմնավորվել է, որ Արուսյակ Օթարյանը և Սլավիկ Ավետիսյանը` առուվաճառքի պայմանագիրը կնքել են փոխառության պայմանագիրը քողարկելու նպատակով, այսինքն` Ա. Օթարյանը դիտավորություն չի ունեցել խաբեությամբ կամ վստահությունը չարաշահելու եղանակով Վ. Խաչատրյանի բնակելի տան նկատմամբ իրավունք ձեռք բերելու այլ նրա դիտավորությունը ուղղված է եղել Ս.Ավետիսյանից տոկոսներ ստանալուն» (հատոր առաջին գ.թ. 117-120):
4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը
Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքերի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ`
1) Վճռաբեկ բողոքն առաջին հիմքով հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 317-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` առոչինչ գործարքի անվավերության հետևանքների կիրառման մասին հայցը կարող է ներկայացվել դրա կատարման օրվանից տասը տարվա ընթացքում:
Վերաքննիչ դատարանը հայցի մերժման հիմքում դրել է այն հանգամանքը, որ բողոք բերած անձինք դիմելով դատարան խնդրել են անվավեր ճանաչել Վանիկ Խաչատրյանի և Արուսյակ Օթարյանի միջև 02.10.2002 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը: Իսկ տվյալ դեպքում կիրառելի է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 332-րդ հոդվածում սահմանված հայցային վաղեմության ընդհանուր եռամյա ժամկետը:
Վճռաբեկ դատարանն իր որոշումներում անդրադարձել է դատական ակտերի իրավական հիմնավորվածության հարցին:
Մասնավորապես, Վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ որոշման իրավական և փաստական հիմնավորումները:
Որոշման իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին:
Որոշման մեջ ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլ պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը:
Որոշման իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա որոշման իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական որոշման օրինականությունը (տե՛ս, Ալվարդ Խաչատրյանի օրինական ներկայացուցիչ Թեհմինե Խաչատրյանն ընդդեմ Արմեն, Անահիտ Խաչատրյանների, Քանաքեռավանի գյուղապետարանի, ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի Եղվարդի տարածքային ստորաբաժանման` Քանաքեռավանի շրջխորհրդի գործկոմի 31.01.1995 թվականի թիվ 1 որոշումը, սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը, գրանցման վկայականը մասնակիորեն անվավեր ճանաչելու և համասեփականատեր ճանաչելու և Արմեն Խաչատրյանի հակընդդեմ հայցն ընդդեմ Թեհմինե Խաչատրյանի` բնակության իրավունքը դադարեցնելու և բնակելի տարածությունից վտարելու պահանջների մասին, ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26.12.2008 թվականի որոշում, քաղաքացիական գործ թիվ ԿԴ03/0026/02/08):
Մինչդեռ, տվյալ դեպքում Վերաքննիչ դատարանը, կիրառելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 332-րդ հոդվածով սահմանված հայցային վաղեմության ընդհանուր եռամյա ժամկետը, հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ սույն գործով ներկայացված է առոչինչ գործարքի նկատմամբ գործարքի անվավերության հետևանքների կիրառման պահանջ, որն ըստ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 317-րդ հոդվածի 1-ին մասի` կարող է ներկայացվել դրա կատարման օրվանից տասը տարվա ընթացքում:
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով վեճի առարկա պայմանագրի վիճարկման հայցային վաղեմության ժամկետը չի լրացել:
2) Վճռաբեկ բողոքը երկրորդ հիմքով հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն` քրեական գործով օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռը պարտադիր է դատարանի համար միայն այն փաստերով, որոնց հաստատված են որոշակի գործողություններ և դրանք կատարած անձինք:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 306-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` շինծու գործարքը, այսինքն` մեկ այլ գործարքի քողարկման նպատակով կնքված գործարքն առոչինչ է:
Վերոնշյալ հոդվածից հետևում է, որ գրավոր գործարքների նկատմամբ շինծու լինելու հիմքով առոչինչ գործարքի անվավերության հետևանքների կիրառման համար անհրաժեշտ է ապացուցել, որ`
1. գործարքն իրականում կնքվել է ոչ այն ստորագրած անձանց միջև, կամ
2. այն ստորագրած անձանց կամքը չի համապատասխանում պայմանագրում շարադրվածին: Այսինքն, շինծու գործարքն առկա է այն դեպքում, երբ կողմերի միջև իրականում ծագում են իրավահարաբերություններ, սակայն դրանք իրենց բնույթով այլ են, քան այն իրավահարաբերությունները, որոնք կողմերը ցանկանում են ներկայացնել երրորդ անձանց (տե՛ս օրինակ` «ԱՎԱ» ՍՊԸ ընդդեմ Սերգեյ Գաբրիելյան և Վիոլետա Գաբրիելյան` պայմանագիրը վաղաժամկետ լուծելու, Սերգեյ և Վիոլետա Գաբրիելյաններին տարածքից վտարելու պահանջների մասին թիվ 3-89(ՏԴ) քաղաքացիական գործով Վճռաբեկ դատարանի 01.02.2008 թվականի որոշումը):
Սույն գործի փաստերի համաձայն` Մարգարիտա Խաչատրյանի և Արուսյակ Օթարյանի միջև 02.10.2002 թվականին կնքվել է Արարատի մարզի Մրգավան համայնքի տան առուվաճառքի պայմանագիր: Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի 02.06.2008 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով հաստատված հանգամանք է համարվել, որ Մարգարիտա Խաչատրյանի և Արուսյակ Օթարյանի միջև 02.10.2002 թվականին կնքվել է Արարատի մարզի Մրգավան համայնքի տան առուվաճառքի պայմանագիր` Արուսյակ Օթարյանի կողմից փոխառությամբ տրամադրված գումարի (2000 ԱՄՆ դոլար) վերադարձելիությունը ապահովելու համար: ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 31.06.2008 թվականի որոշմամբ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի 02.06.2008 թվականի դատավճիռը փոփոխվել է միայն Արուսյակ Օթարյանի պատժի մասով:
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Մարգարիտա Խաչատրյանի և Արուսյակ Օթարյանի միջև 02.10.2002 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի շինծու լինելը դատավճռով հաստատված, ապացուցման ոչ ենթակա փաստ է:
Վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները հերքվում են վերոնշյալ պատճառաբանություններով:
Այսպիսով, վերը նշված հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի ուժով Վերաքննիչ դատարանի 26.05.2009 թվականի որոշումը բեկանելու համար:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241.2-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը
ՈՐՈՇԵՑ
1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 26.05.2009 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան` նոր քննության:
2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:
Նախագահող` Ս. Սարգսյան
Դատավորներ` Ա. Բարսեղյան
Վ. Աբելյան
Ս. Անտոնյան
Վ. Ավանեսյան
Մ. ԴՐՄԵՅԱՆ
Ե. Խունդկարյան
Է. Հայրիյան
Տ. Պետրոսյան
Ե. Սողոմոնյան