040.0609.250510
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
6 մայիսի 2010 թվականի N 609-Ն
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ 2011-2014 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(1-ին մաս)
Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Կոտայքի մարզի 2011-2014 թվականների սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագիրը (այսուհետ` ծրագիր)` համաձայն հավելվածի:
2. Հայաստանի Հանրապետության համապատասխան հանրապետական գործադիր իշխանության մարմիններին և Հայաստանի Հանրապետության Կոտայքի մարզպետին` հաշվի առնելով առկա տնտեսական միտումները և ելնելով մակրոտնտեսական ցուցանիշների փոփոխություններից, անհրաժեշտության դեպքում, Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն ներկայացնել առաջարկություն սույն որոշման հավելվածում համապատասխան ճշտումներ կատարելու վերաբերյալ:
3. Հայաստանի Հանրապետության Կոտայքի մարզպետին`
1) յուրաքանչյուր տարվա մինչև փետրվարի 10-ը մշակել Հայաստանի Հանրապետության Կոտայքի մարզի զարգացման ծրագրի իրականացման տարեկան աշխատանքային պլանը և այն ներկայացնել Հայաստանի Հանրապետության փոխվարչապետ, Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման նախարարին` հաստատման.
2) սույն որոշմամբ հաստատված ծրագրի իրականացման ամբողջ ընթացքում ապահովել համայնքների, հասարակական կազմակերպությունների և անկախ փորձագետների ակտիվ մասնակցությունը:
4. Սույն որոշման կատարման նկատմամբ վերահսկողությունը դնել Հայաստանի Հանրապետության փոխվարչապետ, Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման նախարարի վրա:
5. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2010 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՅԻՍԻ 25-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2010 թվականի մայիսի 6-ի
N 609-Ն որոշման
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ 2011-2014 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐ
ՀՐԱԶԴԱՆ 2010
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ՀՀ ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶՊԵՏԻ ՈՒՂԵՐՁԸ
ՀԱՊԱՎՈՒՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿ 1 ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ 2 ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐ 3 ԱՂՔԱՏՈՒԹՅԱՆ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄԸ ՀՀ ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶՈՒՄ 4 ՄԱՍՆԱՎՈՐ ՀԱՏՎԱԾԻ ԵՎ ՓՄՁ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
4.1. ՀՀ Կոտայքի մարզի տնտեսության մասնավոր հատվածի իրավիճակի
վերլուծություն
4.2 Մասնավոր հատվածի զարգացման հիմնախնդիրները
4.3. Մասնավոր հատվածի զարգացման 2011-2014 թթ. առաջնահերթությունները
4.4 Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության ոլորտը բնութագրող
վիճակագրական ցուցանիշներ
4.5 Զբոսաշրջության ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
4.6 Զբոսաշրջության ոլորտի զարգացման ռազմավարություն
4.7 ՓՄՁ զարգացման հիմնախնդիրները
5 ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ
5.1 Կրթության ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
5.2 Կրթության ոլորտի ռազմավարությունը
6 ՄՇԱԿՈՒՅԹ, ՍՊՈՐՏ ԵՎ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԵՐ
6.1 Մշակույթի ոլորտի նկարագիրը և խնդիրները
6.2 Սպորտ
6.3 Երիտասարդության հարցեր
7 ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅՈՒՆ
7.1 Առողջապահության ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
7.2 Առողջապահական համակարգի կառուցվածքային փոփոխությունները և
ներկա խնդիրները
8 ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
8.1 Սոցիալական ապահովության ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
8.2 Սոցիալական ապահովագրություն և սոցիալական ապահովություն
8.3 Կենսաթոշակային ապահովություն
8.4 Տարեցներ
8.5 Հաշմանդամներ
8.6 Աշխատանքի և զբաղվածության ոլորտ
8.7 Փախստականների հիմնահարցեր
8.8 Զոհված (մահացած) կամ հաշմանդամ (վիրավոր) ազատամարտիկների
բնակարանային ապահովության հիմնահարցեր
8.9 Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի զարգացման նպատակները և
ռազմավարությունը
9 ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
9.1 Գյուղատնտեսության ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն, մարզի
բնատնտեսական պայմանները և տեղը հանրապետության
գյուղատնտեսության մեջ
9.2 Մարզի գյուղատնտեսության ներկայիս մասնագիտացումը
9.3 Գյուղատնտեսությունում արտադրության կազմակերպման ձևերը և նրանց
չափերը
9.4 Բուսաբուծություն
9.5 Անասնաբուծություն
9.6 Տոհմային գործ
9.7 Անասնաբուժություն
9.8 Գյուղատնտեսական մթերքների իրացումը և ապրանքայնության մակարդակը
9.9 Գյուղատնտեսական տեխնիկայով ապահովվածությունը
9.10 Ոռոգման համակարգի վիճակը
9.11 Համագործակցությունը միջազգային կազմակերպությունների հետ
9.12 Մարզի գյուղատնտեսության ճյուղի ուժեղ և թույլ կողմերի
հնարավորությունների և խոչընդոտների (ՈՒԹՀՎ) վերլուծությունը
9.13 Գյուղատնտեսության զարգացման ծրագրի նպատակը և ռազմավարությունը
9.13.1 Ոռոգման համակարգեր
9.13.2 Իրացման շուկայի մատչելիության և արտադրողի պաշտպանվածության
ապահովումը
9.13.3 Գյուղատնտեսության ոլորտում ֆինանսական միջոցների և ներդրումների
ավելացում
9.13.4 Խորհրդատվական ծառայությունների ընդլայնում
9.13.5 Վերամշակող ձեռնարկությունների արդյունավետության բարձրացումը և
ընդլայնումը 10 ԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
10.1. Ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
10.2 Անտառներ, կենսաբազմազանություն, բնության հատուկ պահպանվող
տարածքներ
10.3 Ջրային ավազան
10.4 Ընդերք, բնական ռեսուրսներ
10.5 Թափոնների կառավարում
10.6 Օդային ավազան
10.7 Հողային ռեսուրսներ
10.8 Բնապահպանության ոլորտի խնդիրները և ռազմավարությունը
11 ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅՈՒՆ
11.1 Քաղաքաշինության ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
11.2 Քաղաքաշինության ոլորտի զարգացման ռազմավարություն
11.3 Բազմաբնակարան շենքերի պահպանության ուղղված միջոցառումներ
11.4 Բնակավայրերի տարածական պլանավորում
12 ՄԱՐԶԱՅԻՆ ԵՎ ՀԱՄԱՅՆՔԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ
12.1 Ավտոմոբիլային ճանապարհներ
12.2 Ջրամատակարարում
12.3 Գերեզմանատների շահագործում
12.4 Գազամատակարարում
13. ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ, ՏԵՂԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
13.1 Տարածքային կառավարում
13.1.1 Վարչատարածքային բաժանում
13.1.2 Գերակայություններ և հիմնախնդիրներ
13.1.3 Մարզպետարանի կառավարում
13.1.4 Քաղաքացիական ծառայություն
13.1.5 Էլեկտրոնային կառավարում
13.2 Տեղական ինքնակառավարում
13.2.1 Համայնքային խնդիրներ
13.2.2 Համայնքային ծառայություն
13.2.3 Տեխնիկական ապահովվածություն
13.2.4 Համայնքների զարգացում
13.3 Քաղաքացիական հասարակություն
14. ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻՑ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
14.1 Քարաթափումների կանխարգելում
14.2 Բնական աղետներ
14.3 Տեխնածին աղետներ
14.4 Բնական և տեխնածին աղետների ռիսկի նվազեցում
15. ՄՈՆԻԹՈՐԻՆԳԻ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ 16. ՀՀ ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՈՒՄԸ 17. ՀԱՎԵԼՎԱԾՆԵՐ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶՊԵՏԻ ՈՒՂԵՐՁԸ
Կոտայքի մարզի առանձնահատկությունները, տնտեսական միջավայրի ու հասարակական կյանքի տարբեր բնագավառներում առկա իրողությունների համակողմանի վերլուծությունները հստակ ուրվագծել և ներկայացվող զարգացման ծրագրի ընթացակարգային քննարկումների արդյունքում նախանշում են 2011-2014 թվականների համար նախատեսվող այն ռազմավարական ուղղությունները, որոնք կնպաստեն մարզային ենթակառուցվածքների բնականոն գործունեությանը, մարզի համայնքների շարունակական և համաչափ զարգացմանն ու ազգաբնակչության կենսապայմանների բարելավմանը:
Լինելով Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական մարզը` Կոտայքն ունի զարգացման ուրույն հեռանկարներ ու այդ ամենին համահունչ մոտեցումներ, որոնց դիտարկումներն էլ հանդիսացել են մարզային զարգացման հանձնաժողովի, ոլորտային աշխատանքային խմբերի և այս գործընթացին իրենց մասնակցությունն ունեցած բոլոր պետական, հասարակական, փորձագիտական կազմակերպությունների ու անհատների աշխատանքի կազմակերպման հիմնական ուղենիշն ու ելակետը:
Կոտայքի մարզի զարգացման ծրագիրն ամբողջությամբ մաս է կազմում մեր երկրում ընթացող բարեփոխումների տրամաբանությանը, ՀՀ Նախագահի ու Կառավարության` մարզերում դրական զարգացումներ ապահովելու ծրագրային մոտեցումներին և դիրքորոշումներին, ինչպես նաև ընդգրկում է Հայաստանի Հանրապետության Ազգային անվտանգության ռազմավարության և խնդրի հետ կապված այլ կարևորագույն փաստաթղթերի հիմնական դրույթներն ու գերակայությունները:
Ծրագրի մշակման ընթացքում արդյունավետ կերպով համադրվել են մարզպետարանում տարիներ շարունակ կուտակված ու տարբեր ոլորտների զարգացման ուղիները նախանշող տեղեկատվական-վերլուծական նյութերը, Սյունիքի, Լոռու, Տավուշի և Գեղարքունիքի մեր գործընկերների փորձը, ինչպես նաև ներգրավված բոլոր տեղական ինքնակառավարման մարմինների, հանրապետական գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունների, հասարակական ու փորձագիտական կազմակերպությունների և շահագրգիռ այլ կառույցների առաջարկությունները:
Այս ամենի արդյունքում վստահաբար կարող ենք ընդգծել, որ ծրագիրը լիարժեքորեն կնպաստի տարբեր բնագավառների շարունակական զարգացմանը, ինքնատիպ դերակատարում կունենա մարզի 67 համայնքների գերակա խնդիրների լուծման ու հետագա առաջընթացի ասպարեզներում, կհանդիսանա մարզի տարեգրության առանցքային էջերից մեկը և կդառնա առօրյա աշխատանքի բացառիկ ուղեցույցն ու կողմնորոշիչը:
Մարզի զարգացման ծրագրի կազմման բոլոր փուլերում իր նշանակալի մասնակցությունն է ունեցել և հստակ աջակցություն ցուցաբերել ՀՀ Տարածքային կառավարման նախարարությունը: Ոլորտային աշխատանքային խմբերն իրենց գործունեությունը կազմակերպել և վերլուծություններն իրականացրել են համապատասխան նախարարությունների և պետական կառավարման այլ մարմինների հետ համագործակցության արդյունքում:
Կարևորելով ծրագրի բացառիկ նշանակությունը` Կոտայքի մարզպետարանի աշխատակազմի ու անձամբ իմ կողմից շնորհակալության ու գնահատանքի խոսքեր ենք հղում այս աշխատանքում իրենց ներդրումն ունեցած պետական ու հասարակական բոլոր կազմակերպություններին, տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներկայացուցիչներին, մարզային զարգացման հանձնաժողովին ու ոլորտային աշխատանքային խմբերին և իրենց անձնական նախաձեռնությունը ցուցաբերած բոլոր անհատներին:
ՀԱՊԱՎՈՒՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱՁ - անհատ ձեռնարկատեր
ԱՄՆ ՄԶԳ - Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Միջազգային Զարգացման
Գործակալություն
ԱՍՆ - Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություն
ԱՎԾ - Ազգային վիճակագրական ծառայություն
ԲՀԿ - բարեգործական հասարակական կազմակերպություն
ԲՀՊՏ - բնության հատուկ պահպանվող տարածք
ԲՍՓՀ - բժշկասոցիալական փորձաքննության հանձնաժողով
ԶԼՄ - զանգվածային լրատվության միջոց
ԻԱ - իրավաբանական անձ
ԻՖԱԴ (IFAD) - Գյուղական տարածքների տնտեսական զարգացման ծրագրերի
վերահսկման և կառավարման գրասենյակ (ԾՎԿԳ)
ԾԻԳ - ծրագրերի իրականացման գրասենյակ
ԿԳՆ - Կրթության և գիտության նախարարություն
ԿԶԾ - Կայուն զարգացման ծրագիր
ՀԳՄՏԾ - հանրապետական գործադիր մարմինների տարածքային ծառայություն
ՀԷԿ - Հիդրոէլեկտրակայան
ՀՀԷՆ - Հայհիդրոէներգոնախագիծ
ՀԿ - հասարակական կազմակերպություն
ՀՀ ԿԳՆ ԾԻԳ - Հայաստանի Հանրապետության Կրթության և գիտության
նախարարության ծրագրերի իրականացման գրասենյակ
ՀՀ ԿԳՆ ԿԾԿ - Հայաստանի Հանրապետության Կրթության և գիտության
նախարարության կրթական ծրագրերի կենտրոն
ՀՆԱ - համախառն ներքին արդյունք
ՄԱԿ - Միացյալ ազգերի կազմակերպություն
ՄԶԾ - Մարզի զարգացման ծրագիր
ՄԶՀ - Մարզային զարգացման հանձնաժողով
ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ - մարդու իմունային անբավարարության վիրուս/ձեռքբերովի
իմունային անբավարարության հիվանդություն
ՄԿՈՒԶԱԽ - Մասնագիտական կրթության և ուսուցման զարգացման ազգային
խորհուրդ
ՄԿՈՒԶԱԽ - Մասնագիտական կրթության և ուսուցման զարգացման ազգային
խորհուրդ
ՄԳ - մոնիթորինգ և գնահատում
ՄՄԳ - մասնակցային մոնիթորինգ և գնահատում
ՈԱԽ - ոլորտային աշխատանքային խումբ
ՊՆ - Պաշտպանության նախարարություն
ՊՈԱԿ - պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն
ՋԷԿ - Ջերմաէլեկտրակայան
ՍԱՊԾ - Սոցիալական ապահովության պետական ծառայություն
ՍԾՄՏՄ - Սոցիալական ծառայություններ մատուցող տարածքային մարմին
ՍՊԸ - սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերություն
ՏԻՄ - Տեղական ինքնակառավարման մարմին
ՈՒԹՀՎ - ուժեղ և թույլ կողմերի հնարավորությունների վերլուծություն
ՓՄՁ - փոքր և միջին ձեռնարկություն
ՓՄՁ ԶԱԿ - Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման ազգային կենտրոն
1. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
1. Աղքատության նվազեցման ու մարզերի տնտեսական զարգացման համաչափության արդյունավետ ու գործուն մոտեցումների նպատակով ՀՀ կառավարության 2008 թ. դեկտեմբերի 18-ի թիվ 38-Ա որոշմամբ հավանություն տրվեց «Մարզերի զարգացման ծրագրերի մշակման ու իրականացման հայեցակարգին»:
2. Կոտայքի մարզի 2011-2014 թթ. սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագիրը մշակելիս հիմք է ընդունվել ՀՀ կառավարության` մարզերի միջև համեմատություններ կատարելու և յուրաքանչյուրում զարգացման առաջնահերթություններ սահմանելու մեթոդաբանությունը, մեթոդաբանական սկզբունքներն ու ընթացակարգերը:
3. Մարզային զարգացման ասպարեզում Հայաստանում իրականացվել են մի շարք ծրագրեր, որոնցից յուրաքանչյուրը որոշակի ազդեցություն է ունեցել մարզի զարգացման մոդելի վրա, որպես գերակայություն ունենալով տարածքային համաչափ զարգացման սկզբունքը` այն համահունչ դարձնելով կառավարության ընդհանուր պետական ծրագրերի առաջնահերթություններին:
4. Սոցիալ-տնտեսական զարգացման առավելագույն օգուտներ ապահովելու նպատակով, մարզի զարգացման ծրագիրը /ՄԶԾ/ ածանցվել է այն նվաճումներից ու քաղած դասերից, որոնք բացահայտվել են Լոռու, Սյունիքի, Գեղարքունիքի ու Տավուշի մարզերում կազմված ու փորձարկված ծրագրերից. մարզային զարգացման մոդելը համալրելու նպատակով վերցվել է յուրաքանչյուրի լավագույն փորձը` միևնույն ժամանակ արտացոլելով Կոտայքի մարզի առանձնահատկություններն ու զարգացման ներուժը:
5. 2008 թ. հոկտեմբերի 30-ի թիվ 1207-Ն որոշմամբ հաստատված Կայուն Զարգացման ծրագիրը (ԿԶԾ) ամրագրում է ՀՀ կառավարության պետական ոլորտային ռազմավարությունները տնտեսական աճի ու աղքատության հիմնախնդիրների լուծման գործում:
6. Կոտայքի մարզի զարգացման ծրագրում օգտագործվել են համալիր միջոցառումներ` պետական ռազմավարական գերակայությունների առավելագույն արտացոլումն ապահովելու համար: Ծրագրի կազմման ընթացքում հաշվի են առնվել մարզի բոլոր կարիքները, տրվել են դրանց գնահատականները` նպատակ ունենալով համակարգված ներկայացնելու մարզային կարիքների առաջնահերթությունները և դրանք համապետական ծրագրերին համահունչ դարձնելը:
7. Հանրապետության յուրաքանչյուր մարզ ունի իր յուրահատկություններն ու առանձնահատկությունները, որոնք պարտադիր պետք է հաշվի առնվեն ծրագրի կազմման ու իրականացման գործում, նկատի ունենալով ԿԶԾ-ում նախանշված, աղքատության հաղթահարման ու տարածքային զարգացման ցուցանիշները:
8. Կոտայքի մարզում հաշվի են առնվել հետևյալ առանձնահատկությունները.
1) Արդյունաբերական ձեռնարկությունների բազմաճյուղությունը
2) Մարզի արտադրանքի ծավալի մեջ էլեկտրաէներգիայի արտադրության զգալի կշիռը
3) Մարզի` առողջարանային ու տուրիզմի գոտի լինելը (այստեղ կարելի է առանձնացնել Ծաղկաձորը, Հանքավանը, Արզնին, Աղվերանը):
4) Կոտայքի մարզում քաղաքային բնակչության գերակշիռ լինելը` 56,1%:
9. ՄԶԾ-ի մշակման ընթացքում առանցքային թիրախ է ընտրվել զարգացման առաջնահերթությունների համապատասխանեցումը համայնքներում առկա հիմնախնդիրների ու ռեսուրսների հետ: Այս առումով ոչ միայն օգտագործվել են մարզպետարանում առկա տեղեկատվական շտեմարանները, այլև ապահովվել է մասնակցային գործընթացն ու բնակչություն-մարզպետարան հետադարձ կապը:
10. Զգալի է եղել Կոտայքի մարզպետի դերը այդ գործընթացների ապահովման ուղղությամբ: Մարզի քաղաքային ու գյուղական համայնքներ պարբերական այցելությունների ընթացքում բնակչության տարբեր սոցիալական խմբերի, աշխատավորական կոլեկտիվների, համայնքների ղեկավարների աշխատակազմերի, գործարարների, հասարակական և այլ կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ հանդիպումներ անցկացնելով` նրանց կողմից բարձրացված խնդիրներն ու առաջարկությունները հանձնարարականների տեսքով ներկայացվել է մարզպետարանի աշխատակազմի ստորաբաժանումներին` հիմնախնդիրների լուծման ծրագրեր մշակելու նպատակով:
11. ՄԶԾ-ի մշակման գործընթացի սկզբում ապահովվել է մարզպետարան-ՏԻՄ-եր համագործակցությունը, համայնքների մասնակցությունը ծրագրի ինստիտուցիոնալ կառույցներում:
12. Մարզում ընթացող ծրագրերի ու միջոցառումների մասին լիարժեք տեղեկատվություն ունենալու նպատակով մարզպետը դիմել է դոնոր, ոչ կառավարական կառույցներին ու կազմակերպություններին, ինչպես նաև մասնավոր ներդրողներին` մարզում իրենց կողմից ծավալվող գործունեության մասին տեղեկություններ տրամադրելու նպատակով:
13. Մարզպետարանը համագործակցել է այն կազմակերպությունների և մարմինների հետ, որոնք անհրաժեշտ տեղեկատվության աղբյուր կարող էին հանդիսանալ ՄԶԾ-ի մշակման և իրականացման գործընթացում (ԱՎԾ պաշտոնական հաշվետվություններ ու ուսումնասիրություններ, հանրապետական գործադիր մարմիններ, մարզային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմիններ):
14. Մարզպետարանում կուտակված ամբողջ տեղեկատվությունը վերլուծվել է և ներկայացվել Կոտայքի մարզպետի 2009 թ. ապրիլի 30-ի թիվ 73 որոշմամբ ստեղծված թվով 10 ոլորտային աշխատանքային խմբերին (ՈԱԽ).
1) Մասնավոր հատված և փոքր ու միջին ձեռնարկատիրություն
2) Գյուղատնտեսություն
3) Բնապահպանություն
4) Կրթություն
5) Մշակույթ և սպորտ
6) Առողջապահություն
7) Սոցիալական ծառայություններ
8) Քաղաքաշինություն
9) Մարզային ենթակառուցվածքներ
10) Տարածքային կառավարում, տեղական ինքնակառավարում և քաղաքացիական հասարակություն
15. ՈԱԽ-ների գործունեության արդյունքում մշակված ծրագրերը քննարկվել են Մարզային զարգացման հանձնաժողովի (ՄԶՀ) կողմից և ընդգրկվել են ՄԶԾ-ում: Ծրագրի վերջնական տարբերակը հաստատվել է ՀՀ Կոտայքի մարզպետի կողմից և ներկայացվել է ՀՀ տարածքային կառավարման նախարարություն:
16. ՄԶԾ-ի իրագործման համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցները և ծախսման ուղղությունները գնահատված և ըստ ոլորտների ներկայացված են համապատասխան հավելվածներում: Բնականաբար, դրանք կենթարկվեն փոփոխության և կվերանայվեն` ելնելով տվյալ տարվա համար հաստատված պետական բյուջեով մարզին հատկացված ֆինանսական միջոցներից և համայնքային բյուջեների եկամուտների հնարավորությունից:
ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԸ
17. Ծրագրի սկզբում համառոտ ներկայացված է մարզի ընդհանուր բնութագիրը: Այնուհետև համապատասխան գլխում տրվում է աղքատության գնահատականը մարզում, դրա հիմնական պատճառները, դրական կամ բացասական միտումները և դրա կրճատման համար անհրաժեշտ ոլորտային բարեփոխումներն ու զարգացման ուղիները:
18. Մարզի տնտեսական զարգացման ու աղքատության հաղթահարման գլխավոր ուղղությունը` արդյունաբերության և էներգետիկայի արդի ներուժի հիման վրա բազմաճյուղ ոլորտների զարգացումն է, փոքր և միջին ձեռնարկատիրության աջակցության և գործարար ակտիվության բարձրացման նպատակով անհրաժեշտ պայմանների ապահովումը: Այս ոլորտի իրավիճակի նկարագիրն ու վերլուծությունը զետեղված է 4-րդ գլխում:
19. Մարզի գյուղատնտեսության ոլորտի ռազմավարությունը ներկայացված է 5-րդ գլխում: Այս ոլորտի հիմնական նպատակը գյուղական ենթակառուցվածքների բարելավումն է, գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալների և ապրանքայնության աճի ու իրացման ապահովումը, դրանով իսկ գյուղացիական տնտեսությունների եկամուտների ավելացումն ու գյուղական աղքատության կրճատումը:
20. Բնապահպանության ոլորտի իրավիճակը, խնդիրներն ու ռազմավարությունը ներկայացված են ծրագրի 6-րդ գլխում: Այստեղ վերլուծվում և ներկայացվում են անհրաժեշտ լուծում պահանջող այնպիսի հիմնախնդիրներ, ինչպիսիք են ընդերքի անկանոն օգտագործումը, ջրային և օդային ավազանների աղտոտումը, անտառային ֆոնդի պահպանումն ու բարելավումը:
21. Մարզի սոցիալական ոլորտների (կրթություն, մշակույթ և սպորտ, առողջապահություն, սոցիալական ծառայություններ) իրավիճակի վերլուծությունը, հիմնախնդիրներն ու դրանց լուծման համար անհրաժեշտ միջոցառումները ներառված են ծրագրի 7-ից 10-րդ գլուխներում: Առանձին ներկայացնելով նշված ոլորտներում` հատկապես կրթության և առողջապահության, վերջին երեք տարիներին կատարված պետական զգալի ներդրումներն ու բարեփոխումները, միաժամանակ առաջարկվում է այդ քաղաքականության շարունակականության ապահովումը պետության կողմից:
22. Քաղաքաշինության ոլորտի հիմնախնդիրներն ու ռազմավարությունը, որոնք ներկայացվում են 11-րդ գլխում, նպատակաուղղված են սողանքային ու աղետավտանգ գոտիներում գտնվող բնակիչների բնակարանային խնդիրների լուծմանը, քաղաքային և որոշ գյուղական համայնքների բազմաբնակարան բնակֆոնդի և ենթակառուցվածքների բարելավման նպատակով անհրաժեշտ միջոցառումների իրականացմանը:
23. Ծրագրի 12-րդ գլխում ներկայացված են մարզային և համայնքային ենթակառուցվածքների իրավիճակի վերլուծությունն ու վերջիններիս բարելավման համար անհրաժեշտ միջոցառումներն ու ներդրումները: Որպես հիմնախնդիրներ կարևորվում են հանրապետական և տեղական նշանակության ճանապարհների, ջրամատակարարման և ջրահեռացման հարցերը, ինչպես նաև համայնքների գազաֆիկացման խնդիրները:
24. Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման արդյունավետության ու այս գործընթացներում քաղաքացիական հասարակության մասնակցության ակտիվության բարձրացման խնդիրները ներկայացված են 13-րդ գլխում:
25. Հաջորդ (14-րդ) գլխում ներառված են վերջին տարիներին մարզում ավելի հաճախ կրկնվող և վտանգ ներկայացնող տարերային երևույթները (սողանքներ, քարաթափումներ, սելավներ, ջրհեղեղներ և այլն) և դրանց հետևանքով ստեղծվող արտակարգ իրավիճակներում պաշտպանվելու համար անհրաժեշտ կանխարգելիչ միջոցառումները:
26. ՄԶԾ իրագործման ընթացքի մոնիթորինգի և գնահատման գործառույթների անհրաժեշտությունը, ծրագրի արդյունավետ իրագործման, իրավիճակից ելնելով, անհրաժեշտ փոփոխությունների և շտկումների, ինչպես նաև վերջնական արդյունքի գնահատման միջոցառումներն ու մեխանիզմները ներկայացված են 15-րդ գլխում:
27. Կոտայքի մարզի զարգացման ծրագրի համար պահանջվող ֆինանսական միջոցների վերաբերյալ տեղեկատվությունն ըստ ոլորտների ներկայացված է վերջին` 16-րդ գլխում:
28. ՄԶԾ իրագործման պարագայում ակնկալվում է ստանալ հետևյալ հիմնական արդյունքները.
1) Մարզի ընդհանուր զարգացման կայուն աճ, այդ թվում`
ա. Մասնավոր հատվածի և ՓՄՁ զարգացման համար բարենպաստ պայմանների և հնարավորությունների ստեղծում
բ. Բնակչության զբաղվածության աճ և գործազրկության նվազում
գ. Բնակչության եկամուտների աճ և և աղքատության կրճատում
դ. Գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության և իրացման ծավալների աճ
գ. Մարզի բնապահպանական իրավիճակի բարելավում
ե. Սոցիալական ոլորտում (կրթություն, մշակույթ, սպորտ, առողջապահություն, սոցիալական ապահովություն) բնակչությանը տրամադրվող ծառայությունների որակի և մատչելիության մակարդակի բարձրացում:
զ. Մարզային և համայնքային ենթակառուցվածքների վիճակի բարելավում
2) Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման արդյունավետության բարձրացում
3) Քաղաքացիական հասարակության իրազեկվածություն և մասնակցության ակտիվացում` մարզային և համայնքային զարգացման գործընթացներին:
2. ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐ
29. Մարզկենտրոնը` ք. Հրազդան
Տարածքը` 2076 քառ. կմ
Բնակչությունը` 280700 մարդ (2010 թ. հունվարի 1-ի տվյալներով)
Քաղաքային` 157500 (56,1%), գյուղական` 123200 (43.9%)
Համայնքների թիվը` 67, որից քաղաքային` 7, գյուղական` 60
30. Սահմանակից է Տավուշի, Գեղարքունիքի, Լոռու, Արարատի,
Արագածոտնի մարզերին և մայրաքաղաք Երևանին:
31. Կոտայքի մարզը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական մասում, ծովի մակերևույթից մոտ 900-2500 մ բարձրության վրա: Տարածքն ընդգրկում է Հրազդան գետի վերին և միջին ավազանն ու Մարմարիկ գետի ավազանն ամբողջությամբ: Հյուսիսից սահմանափակվում է Գութանասար, իսկ հյուսիս-արևելքից` Հատիսի լեռնազանգվածներով: Հարավ-արևմուտքում աստիճանաբար ցածրանալով` ձուլվում է Արարատյան դաշտին: Կոտայքի սարավանդն ընկած է Հրազդան գետի միջին հոսանքի ձախափնյա մասից մինչև Գեղամա լեռների արևմտյան ստորոտը: Հրազդան գետի ձախակողմյան վտակների մի մասը գետնի տակ ներծծված ջրերի շնորհիվ գարնանը դուրս են ցայտում (շատ լինելու պատճառով դրանց անվանում են «40 աղբյուր»): Կոտայքով են հոսում նաև Գետառն ու Ազատը, որոնք ունեն ոռոգիչ նշանակություն: Ոռոգման համակարգում մեծ նշանակություն ունի Ակնա լիճը (3032 մ բարձրություն), որով ջրարբիացվում են ամառային արոտավայրերը: Հիմնական լեռնագրական միավորներն են Կոտայքի և Եղվարդի բլրաալիքային սարավանդները, Մարմարիկի վտակներով կտրտված Փամբակի լեռնաշղթայի լանջերը, Գեղամա լեռնաշղթայի լեռնաճյուղերն ու լավային հոսքերը: Տիրապետող են կիսաանապատային, լեռնատափաստանային լանդշաֆտները` համապատասխան բուսական և կենդանական աշխարհներով: Կլիմայական գոտին խառն է, իսկ աշխարհագրական դիրքն, ընդհանուր առմամբ, նպաստավոր: Մարզի տարածքով են անցնում Երևան-Շորժա և Հրազդան-Իջևան երկաթուղիները, իսկ մարզկենտրոնից մինչև մայրաքաղաք հեռավորությունն ընդամենը 45 կմ է: Ազգաբնակչության 97,6%-ը հայեր են: Մարզում բնակվում են նաև ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներ` հիմնականում եզդիներ, ասորիներ, քրդեր, հույներ և այլն:
32. Հրազդանի տարածաշրջան: Գտնվում է Հրազդան գետի վերին և միջին ավազանում: Տարածքի մեծ մասն ունի 1500-2400 մ բարձրություն: Առավելագույն բարձր կետը Թեժ լեռան կատարն է` 3101 մ: Հյուսիսում ձգվում են Մարմարիկի վտակներով խիստ մասնատված Փամբակի լեռնաշղթայի լանջերը, արևելքում` Գեղամա լեռնաշղթայի հյուսիս-արևմտյան լեռնաճյուղերն ու լավային հոսքերը: Հարավ-արևելքում բարձրանում են Գութանասար, Մենակսար հրաբխային կոները: Փամբակի և Ծաղկունյաց լեռների լանջերին տարածված են թխկու, կաղնու, արոսենու անտառները: Կենդանական աշխարհին բնորոշ են եղջերուն, գայլը, աղվեսը, նապաստակը, արջը:
33. Հրազդանի տարածաշրջանում են գտնվում արդյունաբերական քաղաքներ Չարենցավանն ու Հրազդանը և հանգստյան ու առողջարանային քաղաք Ծաղկաձորը:
34. Գյուղական համայնքներն են Ալափարսը, Աղավնաձորը, Արզականը, Արտավազը, Բջնին, Լեռնանիստը, Կարենիսը, Հանքավանը, Մարմարիկը, Մեղրաձորը, Սոլակը, Ջրառատը, Քաղսին, Ֆանտանը:
35. Աբովյանի տարածաշրջան: Գտնվում է Ազատ և Հրազդան գետերի միջև, Կոտայքի սարավանդի վրա: Հյուսիս-արևելքում բարձրանում են Գեղամա լեռնաշղթայի Աժդահակ լեռը` 3597 մ բարձրությամբ և Ողջաբերդի լեռնաբազուկը: Հյուսիսում Հատիս (2528 մ) և Գութանասար (2299 մ) լեռներն են` հանգած հրաբուխներով: Արևմուտքում ձգվում է Հրազդանի կիրճը, իսկ հարավում` Նորքի բարձրությունը: Տարածքով անցնում են Գետառ, Հրազդան, Ազատ գետերը, որոնք ունեն ոռոգիչ նշանակություն: 3030 մ բարձրության վրա գտնվում է Ակնա լիճը: Աբովյանի տարածաշրջանում է գտնվում մեծ լուսավորչի անունը կրող քաղաք Աբովյանը և երիտասարդ քաղաք Բյուրեղավանը:
36. Գյուղական համայնքներն են Ակունքը, Առինջը, Արամուսը, Արզնին, Բալահովիտը, Գեղաշենը, Զառը, Զովաշենը, Զովքը, Կաթնաղբյուրը, Կամարիսը, Կապուտանը, Կոտայքը, Հատիսը, Ձորաղբյուրը, Մայակովսկին, Նոր գյուղը, Նուռնուսը, Պտղնին, Ջրաբերը, Ջրվեժը, Գետարգելը, Սևաբերդը, Վերին Պտղնին, Գառնին, Գեղադիրը, Գեղարդը, Գողթը, Հացավանը, Ողջաբերդը:
37. Նաիրիի տարածաշրջան: Գտնվում է Քասախ և Հրազդան գետերի միջև, Եղվարդի հրաբխային սարավանդի վրա: Տարածաշրջանի առավելագույն բարձր կետը Արայի լեռան գագաթն է` 2575 մ: Այստեղ կլիման չոր ու ցամաքային է: Տարածված են հոտավետ օշինդրը, ուրցը, փետրախոտը, հացազգիները: Նաիրիի տարածաշրջանում են գտնվում Եղվարդ և Նոր Հաճըն քաղաքները` առաջինը հայտնի մարզական հագուստի, գինու և կոնյակի արտադրությամբ, իսկ երկրորդը` թանկարժեք քարերի մշակմամբ:
Գյուղական համայնքներն են Արագյուղը, Արգելը, Բուժականը, Գետամեջը, Զովունին, Զորավանը, Թեղենիքը, Մրգաշենը, Նոր Արտամետը, Նոր Գեղին, Սարալանջը, Քանաքեռավանը, Քարաշամբը, Նոր Երզնկան, Պռոշյանը, Քասախը:
38. ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՆՎԱՆԻ ՄԱՐԴԻԿ: Կոտայքի մարզն իր մեջ ընդգրկում է Հրազդանի, Աբովյանի և Նաիրիի նախկին վարչական շրջանները: Վարչատարածքային միավորը զբաղեցնում է պատմական Հայաստանի Այրարատ նահանգի Կոտայք, Մազազ, Նիգ, Վարաժնունիք, Արագածոտն գավառների մի մասը: Պատմական տարբեր ժամանակաշրջաններում նրա մոտավոր սահմաններն են եղել Գեղամա և Ծաղկունյաց լեռներից մինչև Արարատյան դաշտն ընկած սահմանները: Տևական ժամանակով նույնիսկ ներկայիս քաղաքամայր Երևանը մտել է Կոտայքի վարչատարածքային միավորի մեջ: Պատմամշակութային և հնագիտական արժեքները փաստում են, որ Կոտայքի ներկայիս մարզի տարածքը մարդկային քաղաքակրթության զարգացման օրրաններից մեկն է: Ըստ որոշ վարկածների` Կոտայք անվանումն առաջացել է Խոսրով Կոտակի անունից, իսկ շատ ավելի հեղինակավոր մասնագետներ ու պատմագրական աղբյուրներ Կոտայք անվանը վերագրում են էթնիկական ծագում: Ըստ ուրարտական արձանագրությունների` մարզի տարածքն ընդգրկվում էր Էթիունի (Էթիունե) խոշոր ցեղային միության տիրապետության մեջ: Արշակունիների ժամանակ մարզի հիմնական տարածքը հանդիսացել է արքայական ոստան: Ըստ Հովհաննես Դրասխանակերտցու, Կոտայքի Արամոնս գյուղը եղել է կաթողիկոսական կալված: Բագրատունիների ժամանակ մարզի տարածքի մի մասը շնորհվել է Պահլավունիներին: Հետո այն պատկանել է Իվանե Զաքարյանին և նրան ենթակա հայ իշխաններին: 591 թ. բաժանմամբ Պարսկաստանի և Բյուզանդիայի միջև է բաժանվել նաև Կոտայքի գավառը: 7-րդ դարի երկրորդ կեսից այն եղել է Գրիգոր Մամիկոնյան իշխանի իրավասության ներքո: Սելջուկ-թուրքերի տիրապետությունից հետո, 12-րդ դարի վերջից 13-րդ դարի 30-ական թվականներին, այն եղել է Զաքարյանների գերիշխանության ներքո: Պարսկաթուրքական տիրապետության ժամանակ Կոտայքի մարզի տարածքն ընդգրկել է Երևանի խանության Դարաչիչակի, Կըրխ-Բուլաղի, Գառնի-Բասարի /Կարբի-Բասարի/ մահալների մեջ: Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո, մինչ ՀԽՍՀ Վարչատարածքային բաժանումը /1930 թ./, մարզի տարածքը մտնում էր Նոր Բայազետի, Էջմիածնի և Երևանի գավառների մեջ: Կոտայքի մարզը հանդիսանում է Հայկական լեռնաշխարհի հնագույն բնակավայրերից մեկը: Հայկական հելլենիստական ճարտարապետության անկրկնելի մարգարիտն է արևի աստված Միհրի պատվին կառուցված Գառնիի տաճարը /1-ին դար/: Հայկական վիմափոր ճարտարապետության եզակի ու բարձրարվեստ կոթող է Այրիվանք-Գեղարդը: Բազիլիկ և ուշ շրջանի քրիստոնեական գեղեցիկ տաճարներ կան Եղվարդում, Արամուսում, Պտղնիում, Ողջաբերդում, Ծաղկաձորում, Բջնիում և Մեղրաձորում: Մարզի մի շարք տեղանուններ կապված են հայկական հնագույն ազգային պատմությունների հետ:
39. Ծնունդով կամ ծագումով Կոտայքի մարզի տարածքից են հայ ժողովրդի շատ արժանավոր զավակներ. բջնեցի Աթիկ քահանան` Հայոց Սպարապետ Վահան Մամիկոնյանի հավատարիմ զինակիցը, Գևորգ Բ Գառնեցի /877-897 թթ./ Կաթողիկոսը, ով 885 թ. Աշոտ Ա-ին օծել է թագավոր` հիմք դնելով Բագրատունյաց հարստությանը: Կոտայքից են նաև Մուշեղ Ա Այլաբերցի /526-534/, Մովսես Բ Եղվարդեցի /574-604/, Սողոմոն Ա Գառնեցի /791-792/, Դավիթ Ա Արամոնեցի /728-741/, Մաշտոց Ա Եղվարդեցի /897-898/, Պողոս Բ Գառնեցի /1418-1430/ Կաթողիկոսները: 1006 թ. կաթողիկոսական ընտրությունները կայացել են Բջնիում:
40. ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ ԶԻՆԱՆՇԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ: Զինանշանն ունի երկրաչափական բարդ կառուցվածք, այն վերին կես մասով շրջանագծային պատկեր է, իսկ ներքևի տեղաշարժված փոքր շրջանագծային պատկերը երիզված է ատամնաձև ելուստներով:
41. Կոտայքի մարզի զինանշանի գլխավոր կերպար է ընտրված Գեղարդ մտնող ճանապարհի աջ մասում, ժայռի վրա տեղադրված, առյուծի խորաքանդակը /քանդակագործ Երվանդ Քոչար/, որն ուժի, իմաստության, աշխատանքի, համառության խորհրդանիշն է: Հետին պլանում մարզի ամենագեղեցիկ Գառնիի ձորի լեռներն են, հեռվում երևում է հեթանոսական տաճարը:
42. Երիզող ժապավենի վրա գրված է Կոտայքի մարզ, որն ավարտվում է եռագույնով:
43. Առյուծի շուրջը մեր բնաշխարհում աճող բերք ու բարիքն է, որը ստեղծվում է հայ աշխատավորի ջանքերով: Միջին մասում հավերժության անիվն է, որը հավատն է խորհրդանշում ապագայի նկատմամբ: Աստիճանաձև ելուստները խորհրդանշում են այն ճանապարհը, որով դժվարությամբ, բարդ և մեծ հավատքով գնում են դեպի վեր:
3. ԱՂՔԱՏՈՒԹՅԱՆ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄԸ ՀՀ ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶՈՒՄ
44. Այսօր Հայաստանի Հանրապետությունում, ինչպես նմանատիպ զարգացող պետություններում, առաջնահերթ և կարևորագույն խնդիր է համարվում աղքատության դեմ պայքարը: Հենց այդ գիտակցությամբ էլ ՀՀ կառավարությունը դեռ 2003 թվականին նախաձեռնեց «Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրի» կազմումն ու իրականացումը: Բնակչության բարեկեցության աճը և աղքատության դեմ ուղղված պայքարը մնում է ՀՀ կառավարության և երկրի քաղաքացիական հասարակության կարևորագույն և հրատապ խնդիրը, որն ամրագրված է ՀՀ կառավարության կողմից 2008 թվականի հոկտեմբերի 30-ի թիվ 1207-Ն որոշմամբ ընդունված «Կայուն զարգացման ծրագրում»: ԿԶԾ-ի քաղաքականությունների փաթեթն ընդհանուր առմամբ ներառում է ամբողջ երկրի մասշտաբով նախանշված գերակա ուղղությունները, որոնք հիմնականում վերաբերում են կայուն տնտեսական աճի ապահովմանը, հանրային կառավարման բարեփոխումներին, ներառյալ կոռուպցիայի դեմ պայքարին, մարդկային զարգացման հիմնախնդիրներին: Պարզ է, որ այս ծրագիրը ռազմավարական է և այնտեղ ներկայացվում են աղքատություն ծնող հիմնական պատճառները, դրա հետևանքով առաջնահերթ դարձած խնդիրները և դրանց լուծման ռազմավարական քայլերն ու գերակա ուղղությունները: Ընդհանրացված տեսքով դրանք հետևյալ գերակա ուղղություններն են.
1) տնտեսական աճի ապահովում,
2) տարածքային համաչափ զարգացում,
3) կոռուպցիայի դեմ պայքար,
4) կառավարման համակարգի կատարելագործում,
5) հանրային կառավարման մեջ հանրության հնարավորին չափ լայն ընդգրկում,
6) հանրության կողմից մոնիտորինգի մեխանիզմների ներդրում:
45. Այս ռազմավարական գերակա ուղղություններով ծրագրային քայլերի իրականացման արդյունքում հնարավոր կլինի հասնել ԱՀՌ ծրագրում որպես նպատակ դրված աղքատության ցուցանիշներին ու երկրի մրցունակության աճին:
46. Աղքատությունը որպես բազմաչափ երևույթ, պայմանավորված է ոչ միայն բնակչության եկամուտների, այլև սպառման և ծախսերի ցածր մակարդակով: Աղքատության մակարդակի վրա էական ազդեցություն ունեն բազմաթիվ գործոններ (մասնավորապես` բնակչության կրթություն ստանալու, առողջության բավարար մակարդակ ապահովելու, երկրի հասարակական կյանքին ակտիվ մասնակցություն ունենալու սահմանափակ հնարավորությունները, տարբեր սոցիալական և այլ ռիսկերի նկատմամբ պաշտպանվածության ցածր աստիճանը և այլն): Կայուն զարգացման ծրագիրը փաստում է, որ մեր երկրում աղքատության հաղթահարումը հնարավոր է մարդկանց կենսաբանական (սնունդ, բնակարանի առկայություն, ջրի, էլեկտրաէներգիայի սպառում և այլն), սոցիալական (առողջություն, կրթություն, աշխատանք, նվազագույն տեղեկացվածություն և այլն) և հոգևոր (կարդալու, մշակութային արժեքներին հաղորդակից լինելու հնարավորություն) պահանջմունքների համակցված բավարարման ճանապարհով:
47. Հիմնվելով այդ տրամաբանության վրա, նշենք, որ Կոտայքի մարզի բնակչության աղքատության հաղթահարման և բարեկեցության բարելավման կարևոր պայմաններից է մարզի սոցիալական բնագավառների` առողջապահության, կրթության և սոցիալական պաշտպանության համակարգերի լիարժեք ու արդյունավետ գործունեությունն ու զարգացումը: Իսկ ծրագրի հիմքում դրված են մի շարք գաղափարական հիմնադրույթներ (մասնավորապես` հավատարիմ լինելը ՄԱԿ-ի կողմից հռչակված Հազարամյակի զարգացման նպատակներին, եկամուտների արդար վերաբաշխման ապահովումը և աղքատության հաղթահարումը, աշխատունակ աղքատներին սեփական գործ հիմնելուն, եկամուտների ավելացմանը և սեփական աշխատանքով աղքատությունը հաղթահարելու հնարավորությունների ընդլայնումը, բնակչությանը` հատկապես աղքատ ընտանիքների և խոցելի խմբերի սոցիալական պաշտպանվածության աստիճանի բարձրացումը` նվազագույն կենսական պայմանների երաշխավորությամբ և աղքատանալու վտանգից ապահովագրման միջոցով), որոնք երաշխիք են հանդիսանում մինչև 2014 թ.-ը կրճատել աղքատությունը կրկնակի, ծայրահեղ աղքատությունը` քառակի անգամ:
48. Աղքատության վերլուծության տվյալները փաստում են, որ աղքատ են բնակչության հետևյալ սոցիալական խմբերը.
1) Բազմանդամ, հատկապես բազմազավակ ընտանիքների անդամները
2) Գործազուրկները և ցածր աշխատավարձով աշխատողները (ներառյալ մշակույթի և արվեստի աշխատողները)
3) Փախստականները (հատկապես հանրակացարաններում և ժամանակավոր կացարաններում բնակվողները)
4) Միայնակ կենսաթոշակառուների և հաշմանդամների այն մասը, որոնք բացի կենսաթոշակային ապահովումից, եկամտի այլ աղբյուրներ չունեն
5) Չաշխատող երիտասարդ ընտանիքները (այդ թվում` ամուսնալուծված և միայնակ մայրերը)
49. ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայության (ՀՀ ԱՎԾ) տնային տնտեսությունների կենսամակարդակի իրականացված հետազոտությունների արդյունքների համաձայն աղքատության ցուցանիշներով Կոտայքի մարզը բարձր աղքատության շրջանում է: ՈՒսումնասիրության տվյալների վերլուծությամբ փաստվում է, որ աղքատ բնակչության թիվը` 29.0% է, որը բարձր է հանրապետական միջինից` 25.0%: Կոտայքի մարզում աղքատության խորությունը` 6.4%, զիջում է միայն Արմավիրի մարզին` 6.8%, իսկ հանրապետական միջինը` 4.6% է: Նույնպիսի համեմատության դեպքում կարելի է արձանագրել, որ աղքատության սրությունը Կոտայքի մարզում 1.8 % է, որը գերազանցում է հանրապետական միջինը` 1.4%:
Աղյուսակ 3.1. Աղքատության հիմնական ցուցանիշներն ըստ մարզերի 2008 թ.
.___________________________________________________________.
| Մարզեր |Շատ |Աղքատ|Տոկոսն|Տոկոսն |Աղքատու-|Աղքատու-|
| |աղքատ| |աղքատ-|ընդհանուր|թյան |թյան |
| | | |ների |բնակչու- |խորու- |սրացում |
| | | |մեջ |թյան մեջ |թյուն | |
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|ք. Երևան | 3.1| 19.9| 33.5| 26.8| 3.6| 1.2|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Արագածոտն | 2.9| 22.1| 4.1| 3.6| 2.3| 0.6|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Արարատ | 3.4| 25.4| 8.3| 8.5| 4.7| 1.2|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Արմավիր | 3.7| 30.6| 8.4| 10.4| 6.8| 1.9|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Գեղարքունիք | 2.4| 29.5| 7.4| 8.8| 5.5| 1.5|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Լոռի | 3.5| 26.7| 8.9| 9.5| 6.1| 1.7|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Կոտայք | 6.0| 29.0| 9.5| 11.4| 6.4| 1.8|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Շիրակ | 5.9| 32.0| 8.8| 11.4| 6.0| 1.7|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Սյունիք | 3.6| 23.9| 4.2| 4.1| 4.2| 1.0|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Վայոց Ձոր | 2.2| 13.6| 1.7| 0.9| 2.3| 0.8|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Տավուշ | 3.2| 21.5| 4.0| 3.5| 3.3| 0.9|
|____________|_____|_____|______|_________|________|________|
|Ընդամենը` | 3.6| 25.0| 100| 100| 4.6| 1.4|
.___________________________________________________________.
50. Վերլուծելով և ամփոփելով վերը նշվածը, կարելի է եզրակացնել, որ Կոտայքի մարզում աղքատածին գլխավոր գործոններ են հանդիսանում.
1) գործազրկությունը, գլխավորապես մարզի քաղաքային համայնքներում և հատկապես Հրազդան և Չարենցավան քաղաքներում,
2) անօթևան մնացած փախստական ընտանիքների մեծ քանակը
3) գյուղատնտեսական նշանակության հող ունեցող գյուղացիական տնտեսությունների բարձր տոկոսը (հողերը հիմնականում չեն օգտագործում որակական ցածր հատկությունների պատճառով)
4) մարզի գյուղական համայնքներում և հատկապես մինչև 700 բնակիչ ունեցող (Հանքավան, Հատիս, Զովք, Զովաշեն, Սարալանջ, Սևաբերդ) համայնքներում ենթակառուցվածքների թերզարգացվածությունը,
5) մարզի քաղաքային համայնքների (Հրազդան, Չարենցավան, Բյուրեղավան) կենսագործունեության խիստ կախվածությունը արդյունաբերական խոշոր ընկերություններից:
51. Կոտայքի մարզի աղքատության հաղթահարման գերակա խնդիրները 2011-2014 թթ. համար հանդիսանում են.
1) փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման միջոցով քաղաքային համայնքներում զբաղվածության խնդրի լուծում,
2) մարզի տարբեր համայնքներում անօթևան մնացած փախստական ընտանիքների համար բնակարանաշինության ծրագրերի իրականացում,
3) գյուղատնտեսական նշանակության հողերի պիտանելիության բարձրացման նպատակով մելիորացիոն աշխատանքների ու ոռոգման համակարգերի կառուցում
4) մարզի գյուղական համայնքներում (հատկապես փոքր գյուղերում` Հանքավան, Հատիս, Զովք, Սարալանջ, Սևաբերդ, Զովաշեն, Թեղենիք, Կարենիս, Ջրառատ և Ջրաբեր) ենթակառուցվածքների զարգացմանն ուղղված (ճանապարհների կառուցում ու հիմնանորոգում, ջրամատակարարման և ջրահեռացման համակարգերի կառուցում, գազամատակարարում) համալիր ծրագրի իրականացում:
4. ՄԱՍՆԱՎՈՐ ՀԱՏՎԱԾԻ ԵՎ ՓՄՁ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
4.1. ՀՀ Կոտայքի մարզի տնտեսության մասնավոր հատվածի իրավիճակի
վերլուծություն
52. Անկախության տարիների ընթացքում մարզի արդյունաբերությունը ենթարկվել է կառուցվածքային փոփոխությունների, արտադրության ընդհանուր ծավալում իրենց առաջատար դիրքերը զիջել են մեքենաշինությունն ու սարքաշինությունը, թեթև արդյունաբերությունը: Զգալիորեն բարձրացել է սննդի արդյունաբերության, սննդի կազմակերպման, զբոսաշրջության, այլ ծառայությունների տեսակարար կշիռը: Ի շնորհիվ «ՀրազՋԷԿ» ԲԲԸ-ի և հիդրոէներգետիկայի զարգացման, վերջին տարիներին դինամիկ աճ է ապահովում էներգետիկան: Զգալիորեն ավելացել են լեռնաարդյունահանման ծավալները:
53. Այժմ մարզի արտադրության ծավալի արդյունաբերական ներուժը կենտրոնացված է Կոտայքի մարզի քաղաքներում` Հրազդանում, Չարենցավանում, Աբովյանում, Նոր Հաճընում, Եղվարդում, Բյուրեղավանում:
54. Կոտայքի մարզում արդյունաբերական արտադրանքի ինդեքսը 2009 թ. հունվար-դեկտեմբեր ամիսներին հավասար է եղել 75.4%-ի, ընդ որում թողարկված արտադրանքի իրացումը (ընթացիկ գներով) կազմել է 80093.8 մլն դրամ:
Աղյուսակ 4.1. Արդյունաբերական արտադրանքի արտադրությունն ըստ հանրապետության մարզերի և ք. Երևան 2009 թ. հունվար-դեկտեմբեր
._____________________________________________.
| |Թողարկված |Պատրաստի |Արդյունա- |
| |արտադրանքի|արտադրանքի|բերական |
| |ծավալը, |իրացումը, |արտադրանքի|
| |ընթացիկ |ընթացիկ |ինդեքսը, %|
| |գներով, |գներով, | |
| |մլն դրամ |մլն դրամ | |
|____________|__________|__________|__________|
|Ընդամենը, ՀՀ| 663921.1| 667159,8| 92.2|
|____________|__________|__________|__________|
|ք. Երևան | 299737.9| 299773,4| 91.4|
|____________|__________|__________|__________|
|Արագածոտն | 12032.6| 11884.9| 84.9|
|____________|__________|__________|__________|
|Արարատ | 57407.3| 65171.5| 94.1|
|____________|__________|__________|__________|
|Արմավիր | 33520.1| 35843.8| 99.3|
|____________|__________|__________|__________|
|Գեղարքունիք | 12145.4| 9725.9| 107.3|
|____________|__________|__________|__________|
|Լոռի | 44048.2| 46060.2| 105.0|
|____________|__________|__________|__________|
|Կոտայք | 80453.9| 80093.3| 75.4|
|____________|__________|__________|__________|
|Շիրակ | 17863.1| 18666.0| 102.5|
|____________|__________|__________|__________|
|Սյունիք | 95344.2| 88323.5| 104.8|
|____________|__________|__________|__________|
|Վայոց Ձոր | 6228.9| 6363.2| 99.1|
|____________|__________|__________|__________|
|Տավուշ | 5139.5| 5254.1| 100.3|
._____________________________________________.
55. Մարզում բավականին մեծ թիվ են կազմում էներգետիկայի, մեքենաշինական, թեթև արդյունաբերական, սննդի արդյունաբերության, քարամշակման, հանքարդյունահանման, զբոսաշրջության, ձկնաբուծության և այլ տիպի կազմակերպությունները: Այս կազմակերպությունների կողմից թողարկվող արտադրանքի մեծ մասն իրացվում է տեղական շուկայում, մյուս մասը արտահանվում է արտերկիր: Կազմակերպությունների մեծ մասը հագեցած չեն ժամանակակից սարքավորումներով և տեխնոլոգիաներով, ուստի և արտաքին շուկայում մրցունակ չեն:
56. Արդյունաբերությունը հանդիսանում է Կոտայքի մարզի տնտեսության կարևորագույն և հիմնական ոլորտներից մեկը: 2009 թ. հունվար-դեկտեմբեր ամիսների տվյալներով մարզում գործում են 243 արդյունաբերական ձեռնարկություններ:
57. 2005-2008 թթ. մարզի արդյունաբերությանն ու առևտրի ոլորտին բնորոշ է եղել կայուն և դինամիկ աճը: Այդ տարիներին մարզի արդյունաբերական արտադրանքի ծավալն աճել է մոտ 1.5 անգամ, մանրածախ առևտրի շրջանառությունն ավելացել է 1.3 անգամ:
58. Թեև 2007 թ-ի ընթացքում Կոտայքի մարզում նկատվել է շինարարական աշխատանքների և ծառայությունների ծավալի կրճատում (ընթացիկ գներով), սակայն 2008 թ-ին վերը նշված ոլորտներում ակտիվացում է գրանցվել:
Աղյուսակ 4.2. Կոտայքի մարզի ձեռնարկությունների տնտեսական ցուցանիշները ըստ ոլորտային բաշխվածքի 2005-2008 թթ.
.__________________________________________________________________.
| Ոլորտը |2005 թ.|2006 թ.|2007 թ.|2008 թ.|
|__________________________________|_______|_______|_______|_______|
|Արդյունաբերական ապրանքի ծավալը, |67160.9|65390.6|75585.5|89110.5|
|մլն դրամ (առանց ավելացված արժեքի | | | | |
|հարկի և ակցիզային հարկի) | | | | |
|__________________________________|_______|_______|_______|_______|
|Ծառայությունների ծավալը, մլն դրամ | 9005.8|10145.0| 8949.7|11638.9|
|__________________________________|_______|_______|_______|_______|
|Մանրածախ առևտրի շրջանառությունը, |22937.8|23847.3|25138.2|28729.2|
|մլն դրամ | | | | |
|__________________________________|_______|_______|_______|_______|
|Շինարարության ծավալները, մլն դրամ |16713.0|17720.0| 8346| 16477|
.__________________________________________________________________.
59. 2008 թ. ընթացքում մարզի արդյունաբերական ոլորտը գործել է հիմնականում դինամիկ զարգացման տրամաբանությամբ: Սակայն ռուս-վրացական հակամարտությունն ու հատկապես համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամն իրենց բացասական ազդեցությունը թողեցին նաև այս ոլորտի գործունեության վրա: 2009 թվականին մարզի արդյունաբերական ձեռնարկություններն ընթացիկ գներով թողարկել են 80453.9 մլն դրամի արտադրանք 2008 թ. 89110.5 մլն դրամի դիմաց:
60. Սննդի արդյունաբերությունը մարզի առաջատար ճյուղերից մեկն է և շատ կարևոր դեր է խաղում մարզում գործազրկության նվազման և զբաղվածության խնդրի լուծման հարցում:
61. Կաթնամթերքի վերամշակում: «Չանախ» ՍՊԸ, «Արզնու տոհմային ԹՏԽ» ԲԲԸ, «Թամարա» ՍՊԸ, «Անի» կաթնամթերքի արտադրական ձեռնարկություն, «Զոհրաբյանի Տիգրան Մեծ» ՓԲԸ
62. Գինիների և կոնյակների արտադրություն: Պռոշյանի կոնյակի գործարան, Եղվարդի կոնյակի գործարան, «Պտղնի Գոլդ» ՍՊԸ,
63. Պահածոների արտադրություն: «Սավա» ՍՊԸ, «Նիկոլա Ինթերնեյշնլ Արմենիա» ՍՊԸ, «Քեն լենդ» ՍՊԸ, «Արտաշես» ՍՊԸ
64. Ձվի և թռչնամսի արտադրություն: «Արզնու տոհմային ԹՏԽ» ԲԲԸ, «Լուսակերտի տոհմային թռչնաբուծական ֆաբրիկա» ՍՊԸ, Ա/Ձ Աշոտ Չոբանյան
65. Մսամթերքի արտադրություն: «Ջրվեժի Մսի կոմբինատ», «Գեղարդ մսամթերքի կոմբինատ» ՍՊԸ, «Արմմիթ» ՍՊԸ, «Բեկոն մսամթերքի արտադրական ձեռնարկություն» ՍՊԸ, «Ա.Շիրվանյան և ընկերներ» ՍՊԸ, «Լումա մսամթերքի արտադրական ձեռնարկություն» ՍՊԸ, «Լինդա մսամթերքի արտադրական ձեռնարկություն» ՍՊԸ:
66. 2005-2007 թթ.-ին ադամանդագործությունը բուռն զարգացում էր ապրում, սակայն 2007 թ-ին պատվերների կրճատման հետևանքով արտադրության ծավալները կրճատվեցին: Այժմ մարզում ադամանդագործության զարգացման համար առկա են բավականին լավ նախադրյալներ և կառավարության կողմից անհրաժեշտ պետական օժանդակությամբ ճյուղը կարող է դառնալ մարզի տնտեսության զարգացման հզոր ուժ և հազարավոր մարդկանց ապահովել մշտական աշխատանքով:
67. Մարզում թույլ է զարգացած թեթև արդյունաբերությունը և համապատասխան հոգացածության դեպքում ճյուղը կարող է զարգանալ` բնակչությանն ապահովելով բազմաթիվ աշխատատեղերով:
68. Զարգացած է նաև ապակե տարաների արտադրությանը և այս ոլորտում մեծ ներդրում ունեն «Հրատ» ՍՊԸ-ն, «Սարանիստ ապակե տարայի արտադրական ձեռնարկություն» ՍՊԸ-ն, «Արմգլաս ապակե տարայի արտադրական ձեռնարկություն» ՍՊԸ-ն, Բյուրեղավանի ճենապակու գործարանը:
69. Կոտայքի մարզը ՀՀ տնտեսապես զարգացած տարածաշրջաններից է և ունի արդյունաբերության այնպիսի էներգատար ճյուղեր, ինչպիսիք են լեռնահանքային արդյունաբերությունը, մեքենաշինությունը, թեթև և սննդի արդյունաբերությունը, արդյունաբերական ու հյուրանոցային շինարարությունը, ադամանդագործությունը և այլն, սակայն 2008-2009 թթ. համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի հետևանքով կրճատվեցին արտադրական ծավալները:
70. Կոտայքի մարզը հանրապետության հիդրոռեսուրսներով համեմատաբար հարուստ տարածաշրջաններից է:
71. Մարզի ջրառատ գետերից են Հրազդանը, Մարմարիկը, որոնց էներգետիկ պոտենցիալի օգտագործման նպատակով գործում են են մի քանի հզոր ՀԷԿ-եր` Աթարբեկյանի, Գյումուշի, Արզնու:
72. Կոտայքի մարզը Հայաստանի այն մարզերից է, որտեղ անխուսափելի է հիդրոէլեկտրաէներգիայի արտադրության զարգացումը: Ներկայումս ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից տրված արտադրության լիցենզիաների համաձայն մարզում էլեկտրական էներգիա են արտադրում 6 փոքր հիդրոէլեկտրակայաններ 16.97 մլն կՎտԺ տարեկան արտադրությամբ և 6004 կՎտ ընդհանուր դրվածքային հզորությամբ (տես աղյուսակ 4.3):
Աղյուսակ 4.3. 2010 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից տրված լիցենզիաների համաձայն Կոտայքի մարզում էլեկտրական էներգիա արտադրող փոքր հիդրոէլեկտրակայանների հիմնական ցուցանիշները ըստ շահագործող ընկերությունների
._____________________________________________________________________.
|Հ/հ|Շահագործող |Փոքր |Լիցենզիա |Լիցենզիայի|Դրված- |Տարե- |
| |ընկերություն |ՀԷԿ-երի |տրամադրման|գործու- |քային |կան |
| | |անունները |ամսաթիվը |նեության |հզորու-|արտա- |
| | | | |ժամկետի |թյունը |դրանքը|
| | | | |ավարտը |կՎտ |մլն |
| | | | | | |կՎտԺ |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|1. |«Էներգիա» ՍՊԸ |Կաթնաղբյուր- |29.06.1999|29.06.2014| 200| 1.00|
| | |Երևան | | | | |
| | |ջրանցքի | | | | |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|2. |«Հիդրոէներգիա»|Կոտայքի |17.10.2000|17.10.2015| 1190| 2.72|
| |ՍՊԸ |ջրանցքի | | | | |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|3. |«Էներգացանց- |Նարեկ |20.02.2002|20.02.2017| 1200| 0.77|
| |շին» ԲԲԸ | | | | | |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|4. |«Նարէներգո» |Գառնի |14.05.2004|14.05.2019| 1000| 4.70|
| |ՍՊԸ | | | | | |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|5. |«Հ.Ա.Գ. եռյակ»|Գառնի-1 |04.11.2005|04.11.2020| 350| 2.15|
| |ՍՊԸ | | | | | |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|6. |«Թեժ |Թեժ ՀԷԿ |30.03.2007|30.03.2022| 2064| 5.63|
| |Վաթերֆուլ»ՍՊԸ | | | | | |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
| |Ընդամենը | | | | 6004| 16.97|
._____________________________________________________________________.
73. Մարզում 2005-2012 թթ. ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից տրված լիցենզիաների համաձայն կառուցվում են ևս 4 փոքր ՀԷԿ-եր` 5531 կՎտ ընդհանուր դրվածքային հզորությամբ և տարեկան 14.8 մլն կՎտԺ արտադրանքով (տես աղյուսակ 4.4)
Աղյուսակ 4.4. 2010 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից տրված լիցենզիաների համաձայն Կոտայքի մարզում կառուցվող փոքր հիդրոէլեկտրակայանների ցուցանիշները ըստ շահագործող ընկերությունների
._____________________________________________________________________.
|Հ/հ|Շահագործող |Փոքր |Լիցենզիայի |Դրված- |Տարե- |
| |ընկերություն |ՀԷԿ-երի |գործողության ժամկետը |քային |կան |
| | |անունները |_____________________|հզորու-|արտա- |
| | | |Սկիզբը |Ավարտը |թյունը |դրանքը|
| | | | | |կՎտ |մլն |
| | | | | | |կՎտԺ |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|1. |«Հ.Ա.Գ. ԵՌՅԱԿ»|Հանքավան-1 |07.05.2008|07.11.2010| 950| 2.7|
| |ՍՊԸ | | | | | |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|2. |«ՋԱՂԱՑԻ ՁՈՐ» |Հանքավան-1 |12.11.2008|12.11.2011| 2316| 5.2|
| |ՓԲԸ | | | | | |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|3. |«ՋԱՂԱՑԻ ՁՈՐ» |Գողթ-1 |18.03.2009|18.03.2012| 1946| 4.8|
| |ՓԲԸ | | | | | |
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
|4. |«ՀՈՎ-ԽԱՉ» ՍՊԸ |Յոթաղբյուր-5 |30.09.2009|30.03.2011| 319| 2.1|
|___|______________|_____________|__________|__________|_______|______|
| |Ընդամենը | | | | 5531| 14.8|
._____________________________________________________________________.
74. Ներկայումս ՀՀ կառավարությունը դոնորների աջակցությամբ նախաձեռնել է Հայաստանում փոքր ՀԷԿ-երի զարգացման ծրագիրը: ՀՀ կառավարության 2009 թվականի հունվարի 22-ի թիվ 3 արձանագրային որոշման մեջ հավանության է արժանացել Հայաստանի Հանրապետությունում, այդ թվում նաև ՀՀ Կոտայքի մարզում փոքր հիդրոէլեկտրակայանների զարգացման սխեման, որը ներկայացվում է աղյուսակ 4.5-ում:
Աղյուսակ 4.5. Կոտայքի մարզի փոքր հիդրոէլեկտրակայանների զարգացման սխեման
.____________________________________________________________________.
|ՀՀ Կոտայքի մարզում ճշտված և նորացված ՓՀԷԿ-երի ջրաէներգետիկական |
| ցուցանիշները |
|____________________________________________________________________|
|Հ/հ|ՓՀԷԿ-ի |Վերին |Ներքին|Դերի- |Դերի-|Հաշվար|Հաշվար|Դրված-|Էլ. |
| |անվանումը|բեյֆի |բեյֆի |վացիա-|վացիա|կային |կային |քային |էներգ.|
| | |նիշը, |նիշը, |յի |յի |ճնշու-|ելքը |հզորու|տարե- |
| | | | |երկա- |տրամա|մը | |թյունը|կան |
| | | | |րու- |գիծը,| | | |արտադը|
| | | | |թյունը| | | | |րանքը,|
| | | մ | մ | մ | մ | մ | մ | կՎտ |մլն |
| | | | | | | | | |կՎտԺ |
|___|_________|______|______|______|_____|______|______|______|______|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
|___|_________|______|______|______|_____|______|______|______|______|
| |Հրազդան | | | | | | | | |
| |գետի | | | | | | | | |
| |ավազան | | | | | | | | |
|___|_________|______|______|______|_____|______|______|______|______|
|1 |Մեղրաձոր |1950.0|1810.0|3800.0|0.82 |124.2 |1.00 | 994 | 2.78|
| |ՓՀԷԿ | | | | | | | | |
|___|_________|______|______|______|_____|______|______|______|______|
|2 |Ծաղկամարգ|2260.0|1905.0|5550.0|0.8 |340.1 |0.80 | 2270| 7.1 |
| |ՓՀԷԿ | | | | | | | | |
| |ՈՒլաշիկ | | | | | | | | |
| |գետ վրա *| | | | | | | | |
|___|_________|______|______|______|_____|______|______|______|______|
|3 |Արջաձոր |1987.5|1862.5|1400.0|0.72 |119.2 |0.70 | 668| 2.47|
| |ՓՀԷԿ | | | | | | | | |
|___|_________|______|______|______|_____|______|______|______|______|
|4 |Դալար | 200.0|1860.0|2400.0|0.53 |124.2 |0.35 | 348| 0.87|
| |ՓՀԷԿ | | | | | | | | |
|___|_________|______|______|______|_____|______|______|______|______|
| |Ընդամենը | | | | | | | 4280| 13.22|
| |Կոտայքի | | | | | | | | |
| |մարզ | | | | | | | | |
.____________________________________________________________________.
------------------------------------------------------
ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասերում