24.10.2025 -
040.1233.010911
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
11 օգոստոսի 2011 թվականի N 1233-Ն
ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ, «ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ԼԻԱԶՈՐ ՄԱՐՄՆԻ ՍԱՀՄԱՆՄԱՆ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2008 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՅԻՍԻ 15-Ի N 503-Ն ՈՐՈՇՄԱՆ ՄԵՋ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՈՒ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(1-ին մաս)
Հիմք ընդունելով «Ներքին աուդիտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 13-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետը և 15-րդ հոդվածի 3-րդ կետը` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Հաստատել`
1) Հայաստանի Հանրապետության ներքին աուդիտի մասնագիտական գործունեության ստանդարտները` համաձայն N 1 հավելվածի.
2) (2-րդ ենթակետն ուժը կորցրել է 09.10.2025 թիվ 1449-Ն որոշում)
3) կազմակերպություններում «Ներքին աուդիտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի համաձայն ներքին աուդիտի համակարգի ներդրման ժամանակացույցը` համաձայն N 3 հավելվածի:
(1-ին կետը փոփ. 09.10.2025 թիվ 1449-Ն որոշում)
2. Սահմանել, որ`
1) «Ներքին աուդիտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված լիազոր մարմինը Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարությունն է,
2) «Ներքին աուդիտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 13-րդ հոդվածի 4-րդ կետի 4-րդ ենթակետով նախատեսված ներքին աուդիտի համակարգի մասին նախորդ տարվա հաշվետվությունը հաստատվում է Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարի կողմից և հրապարակվում Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարության պաշտոնական կայքում:
3. Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարության աշխատակազմի ներքին աուդիտի բաժինը վերակազմավորել աշխատակազմի ներքին աուդիտի վարչության:
4. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2008 թվականի մայիսի 15-ի «Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարության կանոնադրությունն ու աշխատակազմի կառուցվածքը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2002 թվականի հուլիսի 11-ի N 1460-Ն որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 503-Ն որոշման մեջ կատարել հետևյալ փոփոխություններն ու լրացումները`
1) որոշման N 1 հավելվածում`
ա. ուժը կորցրած ճանաչել 8-րդ կետի 4-րդ ենթակետի «ժէ» պարբերությունը,
բ. 8-րդ կետը լրացնել հետևյալ բովանդակությամբ նոր` 5.1-ին ենթակետով.
«5.1. ներքին աուդիտի ոլորտում`
ա. ներքին աուդիտի համակարգի զարգացման և մեթոդաբանության կատարելագործման նպատակով պարբերաբար դիտարկումներ (մոնիթորինգ) է իրականացնում «Ներքին աուդիտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի, ներքին աուդիտի մեթոդաբանության, ներքին աուդիտի ստանդարտների և ներքին աուդիտորների վարքագծի կանոնների պահանջների կիրառման նկատմամբ,
բ. Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ապահովում է`
- ներքին աուդիտի գործընթացի համակարգումը և ներդաշնակեցումը,
- ներքին աուդիտորների ուսուցման և շարունակական մասնագիտական վերապատրաստման համակարգի առկայությունը,
- ներքին աուդիտորի արհեստավարժության համապատասխան աստիճանը հաստատող որակավորման քննությունների կազմակերպման համակարգի առկայությունը,
- մինչև յուրաքանչյուր տարվա մայիսի 1-ը ներքին աուդիտի համակարգի մասին նախորդ տարվա հաշվետվության հրապարակումը,
- ներքին աուդիտորների` որակավորված անհատների և կազմակերպությունների, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետությունում ընդունելի` միջազգայնորեն ճանաչված աուդիտորի որակավորում ունեցող անձանց հաշվառումը և նրանց ցանկի հրապարակումը,
- Հայաստանի Հանրապետության և այլ երկրների ներքին աուդիտի ոլորտի հաստատությունների ու մարմինների հետ համագործակցությունը,
- կազմակերպությունների ներքին աուդիտի ստորաբաժանումների, ներքին աուդիտորների, ինչպես նաև ներքին աուդիտի ստորաբաժանումների կանոնակարգերի գրանցամատյանի ստեղծումը և վարումը:».
2) որոշման N 1 հավելվածը լրացնել հետևյալ բովանդակությամբ նոր` 12.1-ին կետով.
«12.1. Նախարարը, «Ներքին աուդիտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքին համապատասխան, ապահովում է ներքին աուդիտի համակարգի առկայությունը և գործունեությունը:».
3) որոշման N 2 հավելվածի 1-ին բաժնի`
ա. 1-ին կետը լրացնել «Ներքին աուդիտի վարչություն» բառերով,
բ. 3-րդ կետից հանել «Ներքին աուդիտի բաժին» բառերը:
5. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:
(նախաբանը փոփ. 09.10.2025 թիվ 1449-Ն որոշում)
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2011 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 1-ԻՆ
Հավելված N 1
ՀՀ կառավարության
2011 թվականի օգոստոսի 11-ի
N 1233-Ն որոշման
ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ
ԲԱԺԻՆ 1
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
ԳԼՈՒԽ 1
ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐԻ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԸ ԿԻՐԱՌԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՏԱՐՐԵՐԸ
1. Հայաստանի Հանրապետության ներքին աուդիտի մասնագիտական գործունեության ստանդարտները (այսուհետ` ստանդարտներ) կիրառվում են «Ներքին աուդիտի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով (այսուհետ` օրենք) սահմանված հանրային հատվածի կազմակերպություններում ներքին աուդիտի իրականացման ժամանակ` սահմանելով ներքին աուդիտի գործելակերպի սկզբունքները, պահանջները, նկատառումները, օրինակները և հիմք են հանդիսանում ներքին աուդիտի որակը գնահատելու և բարձրացնելու համար:
2. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պատասխանատու է ներքին աուդիտի բոլոր սկզբունքների ներդրման և ստանդարտների հետ համապատասխանության համար:
3. Ներքին աուդիտորները պատասխանատու են իրենց աշխատանքային պարտականությունների կատարման հետ կապված սկզբունքներին և չափանիշներին համապատասխանելու համար:
4. Սույն ստանդարտների մշակման համար հիմք են ընդունվել Ներքին աուդիտորների ինստիտուտի (The Institute of Internal Auditors - IIA) Մասնագիտական գործունեության միջազգային հայեցակարգի (The International Professional Practices Framework(R)(IPPF(R))) շրջանակը, սկզբունքները, ստանդարտներն ու ուղեցույցները:
5. Ներքին աուդիտի մասնագիտական գործունեության տիրույթներ են`
1) Տիրույթ I. Ներքին աուդիտի նպատակ.
2) Տիրույթ II. Էթիկա և պրոֆեսիոնալիզմ.
3) Տիրույթ III. Ներքին աուդիտի ղեկավարում.
4) Տիրույթ IV. Ներքին աուդիտի կառավարում.
5) Տիրույթ V. Ներքին աուդիտի իրականացում:
6. II-V տիրույթները պարունակում են հետևյալ տարրերը`
1) սկզբունքներ` պահանջների և նկատառումների փոխկապակցված խմբի ընդհանուր նկարագրություններ.
2) ստանդարտներ, որոնք ներառում են`
ա. պահանջներ` ներքին աուդիտի համար պարտադիր գործելակերպեր,
բ. կիրառման ցուցումներ. ընդհանուր և նախընտրելի գործողություններ, որոնք պետք է հաշվի առնել պահանջները կիրառելիս,
գ. համապատասխանության ապացույցների օրինակներ. ստանդարտների պահանջների կատարման փաստը ցույց տալու եղանակներ:
7. Ընդ որում` սույն հավելվածի 6-րդ կետի 2-րդ ենթակետի «բ» և «գ» պարբերություններով սահմանված կիրառման ցուցումներն ու համապատասխանության ապացույցների օրինակները ներկայացված են Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարի 2011 թ. դեկտեմբերի 8-ի «Հայաստանի Հանրապետության ներքին աուդիտի մասնագիտական գործունեության ստանդարտների կիրառման մեթոդական ցուցումները հաստատելու մասին» N 974-Ն հրամանում:
ԳԼՈՒԽ 2
ՀԱՎԵԼՎԱԾՈՒՄ ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՂ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
8. Օրենքում օգտագործվող հիմնական հասկացությունները ստանդարտներում կիրառվում են նույն իմաստով, իսկ օրենքում չսահմանված հասկացությունները` հետևյալ հիմնական սահմանումներին համապատասխան.
1) աուդիտորական առաջադրանքի առարկա/activity under review - ներքին աուդիտի աուդիտորական առաջադրանքի առարկան. օրինակները ներառում են ոլորտ, մարմին, գործողություն, գործառույթ, գործընթաց կամ համակարգ.
2) խորհրդատվական ծառայություններ/advisory services - ծառայություններ, որոնց միջոցով ներքին աուդիտորները խորհրդատվություն են տրամադրում կազմակերպության շահառուներին` առանց հավաստիացումներ տրամադրելու կամ կառավարման պարտականություններ ստանձնելու: Խորհրդատվական ծառայությունների բնույթն ու շրջանակը ենթակա են համաձայնեցման համապատասխան շահառուների հետ: Օրինակները ներառում են խորհրդատվություն նոր քաղաքականության, գործընթացների, համակարգերի և արտադրանքի նախագծման և իրականացման վերաբերյալ, վերապատրաստում, ռիսկերի և հսկողությունների վերաբերյալ քննարկումների խթանում: «Խորհրդատվական ծառայությունները» հայտնի են նաև որպես «խորհրդակցական ծառայություններ/consulting services».
3) հավաստիացում/assurance - հայտարարություն, որը նպատակ ունի բարձրացնելու շահառուների վստահության մակարդակը կազմակերպության ռիսկերի կառավարման, հսկողության ու կառավարչական գործընթացների վերաբերյալ դիտարկվող խնդրի, վիճակի, առարկայի կամ աուդիտորական առաջադրանքի առարկայի նկատմամբ` համեմատած սահմանված չափանիշների կամ նորմերի հետ.
4) հավաստիացման ծառայություններ/assurance services - ծառայություններ, որոնց միջոցով ներքին աուդիտորները կատարում են օբյեկտիվ գնահատումներ` հավաստիացումներ տրամադրելու համար: Հավաստիացման ծառայությունների օրինակները ներառում են համապատասխանության, ֆինանսական, գործառնական/կատարողականի և տեխնոլոգիական աուդիտորական առաջադրանքները: Ներքին աուդիտորները կարող են տրամադրել սահմանափակ կամ խելամիտ հավաստիացում` կախված իրականացվող ընթացակարգերի բնույթից, ժամանակից և ծավալից.
5) ներքին աուդիտի ղեկավար/chief audit executive - պաշտոնատար անձ, որը պատասխանատու է ներքին աուդիտի գործառույթն արդյունավետ կառավարելու և ներքին աուդիտի ծառայությունների որակյալ կատարումն ապահովելու համար` համաձայն ստանդարտների: Պաշտոնի կոնկրետ անվանումը կամ պարտականությունները կարող են տարբեր լինել տարբեր կազմակերպություններում.
6) կոմպետենցիա/competency - գիտելիքներ, հմտություններ և կարողություններ.
7) համապատասխանություն/compliance - օրենսդրության, կանոնակարգերի, պայմանագրերի, քաղաքականությունների, ընթացակարգերի և այլ պահանջների պահպանում.
8) շահերի բախում/conflict of interest - իրավիճակ, գործունեություն կամ հարաբերություն, որը կարող է ազդել կամ դիտարկվել որպես ազդեցություն օբյեկտիվ մասնագիտական դատողություններ անելու կամ պարտականությունները օբյեկտիվորեն կատարելու ներքին աուդիտորի կարողության վրա.
9) չափանիշ/criteria - աուդիտորական առաջադրանքում դիտարկվող գործունեության ցանկալի վիճակի առանձնահատկությունները (նաև կոչվում են «գնահատման չափանիշներ»).
10) աուդիտորական առաջադրանքի եզրակացություն/ engagement conclusion - ներքին աուդիտորների մասնագիտական դատողությունը աուդիտի դիտարկումների վերաբերյալ, երբ դիտարկվում են հավաքականորեն: Աուդիտորական առաջադրանքի եզրակացությունը պետք է ցույց տա բավարար կամ անբավարար կատարողականը.
11) աուդիտորական առաջադրանքի նպատակներ/engagement objectives - հայտարարություններ, որոնք արտահայտում են աուդիտորական առաջադրանքի նպատակը և նկարագրում կոնկրետ թիրախները, որոնց պետք է հասնեն.
12) աուդիտորական առաջադրանքի պլանավորում/engagement planning - գործընթաց, որի ընթացքում ներքին աուդիտորները հավաքում են տեղեկատվություն, գնահատում և դասակարգում են աուդիտորական առաջադրանքի առարկայի հետ կապված ռիսկերը, սահմանում են աուդիտորական առաջադրանքի նպատակներն ու շրջանակը, բացահայտում գնահատման չափանիշները և ստեղծում աուդիտորական առաջադրանքի աշխատանքային ծրագիրը.
13) աուդիտորական առաջադրանքի արդյունքներ/engagement results - աուդիտորական առաջադրանքի դիտարկումները և եզրակացությունը: Աուդիտորական առաջադրանքի արդյունքները կարող են ներառել նաև առաջարկություններ կամ համաձայնեցված գործողությունների ծրագրեր.
14) աուդիտորական առաջադրանքի պատասխանատու/engagement supervisor - ներքին աուդիտոր, որը պատասխանատու է ներքին աուդիտի աուդիտորական առաջադրանքը վերահսկելու համար, որը կարող է ներառել ներքին աուդիտորների վերապատրաստում և աջակցություն, ինչպես նաև աուդիտորական առաջադրանքի աշխատանքային ծրագրի, աշխատանքային փաստաթղթերի, վերջնական հաղորդակցության և գործունեության վերանայում և հաստատում.
15) աուդիտորական առաջադրանքի աշխատանքային ծրագիր/engagement work program - փաստաթուղթ, որը սահմանում է առաջադրանքները, որոնք պետք է կատարվեն աուդիտորական առաջադրանքի նպատակներին հասնելու համար, անհրաժեշտ մեթոդաբանությունն ու գործիքները, ինչպես նաև ներքին աուդիտորներին, որոնց հանձնարարված է կատարել առաջադրանքները: Աշխատանքային ծրագիրը հիմնված է աուդիտորական առաջադրանքի պլանավորման ընթացքում ստացված տեղեկատվության վրա.
16) արտաքին ծառայություններ մատուցող/external service provider - կազմակերպությունից դուրս ռեսուրսներ, որոնք տրամադրում են համապատասխան գիտելիքներ, հմտություններ, փորձ կամ գործիքներ` ներքին աուդիտի ծառայություններին աջակցելու համար.
17) դիտարկում/finding - աուդիտորական առաջադրանքում գնահատման չափանիշների և աուդիտորական առաջադրանքի առարկայի պայմանների միջև առկա բացի որոշում: Կարող են օգտագործվել այլ եզրույթներ, ինչպիսիք են «ուսումնասիրություն», «բացահայտում».
18) խարդախություն /զեղծարարություն/ fraud - ցանկացած դիտավորյալ գործողություն, որը բնութագրվում է խաբեությամբ, թաքցմամբ, անազնվությամբ, ակտիվների կամ տեղեկատվության յուրացումով, կեղծիքով կամ վստահության չարաշահմամբ, որը կատարվել է անհատների կամ կազմակերպությունների կողմից` անարդար կամ անօրինական անձնական կամ բիզնես առավելություն ապահովելու համար.
19) ազդեցություն/ impact - դեպքի արդյունքը կամ ազդեցությունը: Դեպքը կարող է դրական կամ բացասական ազդեցություն ունենալ կազմակերպության ռազմավարության կամ բիզնես նպատակների վրա.
20) բնորոշ ռիսկ/inherent risk - ներքին և արտաքին ռիսկի գործոնների համակցություն, որն առկա է կառավարման որևէ գործողությունների բացակայության դեպքում.
21) բարեվարքություն/integrity - վարքագիծ, որը բնութագրվում է բարոյական և էթիկական սկզբունքներին հավատարիմ մնալով` ներառյալ ազնվության դրսևորումը և համապատասխան փաստերի հիման վրա գործելու մասնագիտական համարձակությունը.
22) ներքին աուդիտի մանդատ/internal audit mandate - ներքին աուդիտի մարմնի լիազորություններ, դեր և պարտականություններ, որոնք տրվում են կազմակերպության ղեկավարի կողմից կամ օրենսդրությամբ ու կանոնակարգերով.
23) ներքին աուդիտի ծրագիր/internal audit plan - ներքին աուդիտի ղեկավարի կողմից մշակված փաստաթուղթ, որը սահմանում է աուդիտորական առաջադրանքները և ներքին աուդիտի այլ ծառայությունները, որոնք նախատեսվում է տրամադրել տվյալ ժամանակահատվածում: Ծրագիրը պետք է հիմնված լինի ռիսկերի վրա և ունակ լինի ժամանակին արձագանքելու կազմակերպության վրա ազդող փոփոխություններին.
24) հավանականություն/likelihood - հնարավորություն, որ տվյալ դեպքը տեղի կունենա.
25) կարող է/may - ինչպես օգտագործվում է ստանդարտների ներդրման նկատառումներում, «կարող է» բառը նկարագրում է պահանջների իրականացման կամընտիր գործելակերպերը.
26) մեթոդաբանություններ/methodologies - քաղաքականություններ, գործընթացներ և ընթացակարգեր, որոնք սահմանվել են ներքին աուդիտի ղեկավարի կողմից` ներքին աուդիտին ուղղորդելու և դրա արդյունավետությունը բարձրացնելու համար.
27) պետք է/must - ստանդարտներն օգտագործում են «պետք է» բառը` անվերապահ պահանջ նշելու համար.
28) արտապատվիրակում/outsourcing - պայմանագրով ներքին աուդիտի ծառայությունների մատուցումն անկախ ներքին աուդիտորին (կազմակերպությանը) պատվիրակելը: Գործառույթի ամբողջական արտապատվիրակումը վերաբերում է օրենսդրությամբ սահմանված ներքին աուդիտի գործառույթի իրականացման համար պայմանագիր կնքելուն, իսկ մասնակի արտապատվիրակումը (նաև կոչվում է «համապատվիրակում/cosourcing») ցույց է տալիս, որ ծառայությունների միայն մի մասն է արտապատվիրակված.
29) մասնագիտական թերահավատություն/professional skepticism - տեղեկատվության հավաստիությունը հարցականի տակ դնելը և քննադատորեն գնահատելը.
30) որակի երաշխավորման և բարելավման ծրագիր/quality assurance and improvement program - ներքին աուդիտի ղեկավարի կողմից ստեղծված ծրագիր` գնահատելու և ապահովելու, որ ներքին աուդիտը համապատասխանում է ստանդարտներին, հասնում է իր նպատակներին և հետամուտ է շարունակական բարելավմանը.
31) ներքին աուդիտի արդյունքներ/results of internal audit services - արդյունքներ, ինչպիսիք են աուդիտորական առաջադրանքի եզրակացությունները, թեմաները (օրինակ` արդյունավետ գործելակերպը կամ հիմնապատճառները) և կազմակերպության միավորի կամ կազմակերպության մակարդակով եզրակացությունները.
32) ռիսկի և հսկողության մատրիցա/risk and control matrix - գործիք, որը հեշտացնում է ներքին աուդիտի իրականացումը: Այն սովորաբար կապում է կազմակերպության նպատակները, ռիսկերը, հսկողական գործընթացները և հիմնական տեղեկատվությունը ներքին աուդիտի գործընթացին աջակցելու համար.
33) ռիսկի ընդունելի մակարդակ/risk appetite - ռիսկի տեսակները և չափը, որը կազմակերպությունը պատրաստ է ընդունել իր ռազմավարությունների և նպատակների իրականացման համար.
34) ռիսկի գնահատում/risk assessment - կազմակերպության նպատակներին հասնելու հետ կապված ռիսկերի բացահայտում և վերլուծություն: Ռիսկերի նշանակալիությունը որպես կանոն գնահատվում է ազդեցության և հավանականության տեսանկյունից.
35) ռիսկի հանդուրժողականություն/risk tolerance - նպատակներին հասնելու հետ կապված կատարողականի ընդունելի շեղումներ.
36) մնացորդային ռիսկ/residual risk - բնորոշ ռիսկի այն մասը, որը մնում է կառավարման գործողությունների իրականացումից հետո.
37) հիմնապատճառ/root cause - աուդիտորական առաջադրանքի առարկայի չափանիշների և պայմանների միջև տարբերության հիմնական խնդիրը կամ հիմքում ընկած պատճառը.
38) կազմակերպության ղեկավարություն/senior management - կազմակերպության գործադիր կառավարման ամենաբարձր մակարդակը, օրինակ` գլխավոր քարտուղարը, որը հաշվետու է կազմակերպության ռազմավարական որոշումների կատարման համար.
39) պարտավոր է/should - ինչպես օգտագործվում է ստանդարտների իրականացման նկատառումներում, «պարտավոր է» բառը նկարագրում է նախընտրելի, բայց ոչ պարտադիր գործելակերպ.
40) նշանակալիություն/significance - հարցի հարաբերական կարևորությունն այն համատեքստում, որտեղ այն դիտարկվում է` ներառյալ քանակական և որակական գործոնները, ինչպիսիք են մեծությունը, բնույթը, համապատասխանությունը և ազդեցությունը: Մասնագիտական դատողությունն օգնում է ներքին աուդիտորներին համապատասխան նպատակների համատեքստում հարցերի կարևորությունը գնահատելիս.
41) շահառու/stakeholder - կազմակերպության գործունեության և արդյունքների նկատմամբ ուղղակի կամ անուղղակի շահագրգռվածություն ունեցող կողմ: Շահառուները կարող են լինել ներքին աուդիտի կոմիտեն, ղեկավարությունը, աշխատակիցները, հաճախորդները, մատակարարները, բաժնետերերը, ոլորտը կարգավորող մարմինները, ֆինանսական հաստատությունները (ինստիտուտները), արտաքին աուդիտորները, հասարակությունը և այլք.
42) աշխատանքային փաստաթղթեր/workpapers - ներքին աուդիտի աշխատանքի փաստաթղթավորում, որը կատարվել է աուդիտորական առաջադրանքները պլանավորելիս և կատարելիս: Փաստաթղթերը տրամադրում են օժանդակ տեղեկատվություն աուդիտորական առաջադրանքի արդյունքների և եզրակացությունների համար:
ԲԱԺԻՆ 2
ՏԻՐՈՒՅԹ I. ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ՆՊԱՏԱԿ
ԳԼՈՒԽ 3
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
9. Ներքին աուդիտը ուժեղացնում է արժեքներ ստեղծելու, պաշտպանելու և պահպանելու կազմակերպության կարողությունը` կազմակերպության ղեկավարին, ներքին աուդիտի կոմիտեին և ղեկավարությանը տրամադրելով անկախ, ռիսկերի վրա հիմնված և օբյեկտիվ հավաստիացում, խորհրդատվություն, պատկերացում և կանխատեսում:
10. Ներքին աուդիտը նպաստում է կազմակերպության`
1) նպատակների հաջող իրագործմանը.
2) ռիսկերի կառավարման, հսկողության ու կառավարչական գործընթացներին.
3) որոշումների կայացմանը և վերահսկողությունը.
4) շահառուների մոտ համբավի և վստահության ձևավորմանը.
5) հանրային շահին ծառայելու կարողությանը:
11. Ներքին աուդիտը առավել արդյունավետ է, երբ`
1) իրականացվում է կոմպետենտ մասնագետների կողմից` համաձայն ստանդարտների, որոնք սահմանված են հանրային շահից ելնելով.
2) ներքին աուդիտն անկախ է` անմիջականորեն հաշվետու լինելով կազմակերպության ղեկավարին և ներքին աուդիտի կոմիտեին (առկայության դեպքում).
3) ներքին աուդիտորները զերծ են անհարկի ազդեցությունից և հանձնառու են իրականացնելու անկողմնակալ և օբյեկտիվ գնահատումներ:
ԲԱԺԻՆ 3
ՏԻՐՈՒՅԹ II. ԷԹԻԿԱ ԵՎ ՊՐՈՖԵՍԻՈՆԱԼԻԶՄ
ԳԼՈՒԽ 4
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
12. «Էթիկա և պրոֆեսիոնալիզմ» տիրույթի սկզբունքներն ու ստանդարտները սահմանում են վարքագծի պարտադիր կանոններ հանրային հատվածի կազմակերպությունների բոլոր ներքին աուդիտորների համար` անկախ տվյալ կազմակերպությունում ներքին աուդիտի կազմակերպական-իրավական ձևից: Ի լրումն նշված վարքագծի կանոնների` իրենց աշխատանքային պարտականությունները կատարելիս ներքին աուդիտորները պարտավոր են պահպանել նաև Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ իրենց համար սահմանված վարքագծի այլ կանոններ:
13. «Էթիկա և պրոֆեսիոնալիզմ» տիրույթում սահմանված սկզբունքներին և ստանդարտներին համապատասխանությունը վստահություն է ներշնչում ներքին աուդիտի մասնագիտության նկատմամբ, ներքին աուդիտում ստեղծում է էթիկական մշակույթ և հիմք է ապահովում ներքին աուդիտորների աշխատանքին և դատողություններին ապավինելու համար:
14. Յուրաքանչյուր ներքին աուդիտոր պարտավոր է համապատասխանել «Էթիկա և պրոֆեսիոնալիզմ» տիրույթում սահմանված վարքագծի կանոններին, իսկ ներքին աուդիտի ղեկավարը աջակցում և խթանում է «Էթիկա և պրոֆեսիոնալիզմ» տիրույթի սկզբունքներին և ստանդարտներին համապատասխանությունը` տրամադրելով ուսուցման և ուղղորդման հնարավորություններ:
15. Ներքին աուդիտի ղեկավարը կարող է «Էթիկա և պրոֆեսիոնալիզմ» տիրույթի սկզբունքների և ստանդարտների պահպանման գնահատման որոշ լիազորություններ պատվիրակել տվյալ կազմակերպության այլ ներքին աուդիտորներին, սակայն շարունակում է կրել վերջնական պատասխանատվությունը այդ սկզբունքների և ստանդարտների պահպանման ապահովման համար:
ԳԼՈՒԽ 5
ՍԿԶԲՈՒՆՔ 1. ԲԱՐԵՎԱՐՔՈՒԹՅԱՆ ՑՈՒՑԱԲԵՐՈՒՄ
16. Ներքին աուդիտորները ցուցաբերում են բարեվարքություն իրենց աշխատանքում և վարքում:
17. Բարեվարքությունը վարքագիծ է, որը բնութագրվում է բարոյական և էթիկական սկզբունքներին հավատարիմ մնալով` ներառյալ ազնիվ և համապատասխան փաստերի վրա հիմնված գործելու համարձակության դրսևորումը, նույնիսկ երբ ճնշում է գործադրվում այլ կերպ վարվելու համար, կամ երբ դա կարող է ստեղծել հնարավոր բացասական հետևանքներ` անձի կամ կազմակերպության համար: Սա նշանակում է, որ ներքին աուդիտորները պետք է ասեն ճշմարտությունն ու ճիշտ գործեն, նույնիսկ երբ դա անհարմար կամ դժվար է:
18. Բարեվարքությունը էթիկայի և պրոֆեսիոնալիզմի այլ սկզբունքների հիմքն է` ներառյալ օբյեկտիվությունը, կոմպետենցիան, պատշաճ մասնագիտական ուշադրությունը և կոնֆիդենցիալությունը: Ներքին աուդիտորների բարեվարքությունը էական նշանակություն ունի վստահություն հաստատելու և հարգանք վաստակելու համար:
Ստանդարտ 1.1. Ազնվություն և մասնագիտական համարձակություն
19. Ներքին աուդիտորներն իրենց աշխատանքը պետք է կատարեն ազնվությամբ և պրոֆեսիոնալ համարձակությամբ:
20. Ներքին աուդիտորները պետք է լինեն ճշմարտախոս, ճշտապահ, հստակ, բաց և հարգալից բոլոր մասնագիտական հարաբերություններում և հաղորդակցություններում:
21. Ներքին աուդիտորները չպետք է կեղծ, ապակողմնորոշող կամ խաբուսիկ հայտարարություններ անեն, ոչ էլ հաղորդակցվելիս թաքցնեն կամ բաց թողնեն դիտարկումների արդյունքները կամ այլ համապատասխան տեղեկատվություն:
22. Ներքին աուդիտորները պետք է բացահայտեն իրենց հայտնի բոլոր էական փաստերը, որոնք եթե չբացահայտվեն, կարող են ազդել կազմակերպության` լավ տեղեկացված որոշումներ կայացնելու ունակության վրա:
23. Ներքին աուդիտորները պետք է ցուցաբերեն մասնագիտական համարձակություն` ճշմարիտ հաղորդակցվելով և համապատասխան քայլեր ձեռնարկելով, նույնիսկ երբ բախվում են երկընտրանքների և դժվար իրավիճակների:
24. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է ապահովի այնպիսի աշխատանքային միջավայր, որտեղ ներքին աուդիտորները կզգան աջակցություն իրենց հանդեպ այն դեպքերում, երբ արտահայտում են օրինական, ապացույցների վրա հիմնված աուդիտորական առաջադրանքի արդյունքները` լինեն դրանք բարենպաստ, թե անբարենպաստ:
Ստանդարտ 1.2. Կազմակերպության էթիկական ակնկալիքներ
25. Ներքին աուդիտորները պետք է հասկանան, հարգեն, բավարարեն և նպաստեն կազմակերպության իրավական ակնկալիքներին` օրենքների, կանոնակարգերի և այլ իրավական ակտերի պահանջների պահպանմանը և էթիկական ակնկալիքներին` կազմակերպության էթիկայի կանոնագրքի, վարքագծի կանոնագրքի կամ մասնագիտական վարքագծին և էթիկական վարվելակերպին առնչվող քաղաքականություններում սահմանված պահանջների պահպանմանը: Ներքին աուդիտորները պետք է կարողանան ճանաչել այդ ակնկալիքներին հակասող վարքագիծը, երբ խախտվում են կամ կարող են խախտվել կազմակերպության օրինական կամ էթիկական ակնկալիքների պահանջները:
26. Ներքին աուդիտորները պետք է խրախուսեն և խթանեն կազմակերպությունում էթիկայի վրա հիմնված մշակույթը: Եթե ներքին աուդիտորները հայտնաբերում են կազմակերպության ներսում վարքագիծ, որը չի համապատասխանում կազմակերպության էթիկական ակնկալիքներին, ըստ կիրառելի քաղաքականությունների և ընթացակարգերի` նրանք պետք է զեկուցեն այդ մտահոգության մասին:
Ստանդարտ 1.3. Իրավական և էթիկական վարքագիծ
27. Ներքին աուդիտորները չպետք է ներգրավվեն կամ մասնակից լինեն անօրինական կամ կազմակերպությունը կամ ներքին աուդիտի մասնագիտությունը վարկաբեկող որևէ գործունեության մեջ, որը կարող է վնասել կազմակերպությանը կամ նրա աշխատակիցներին:
28. Ներքին աուդիտորները պետք է հասկանան և ենթարկվեն այն օրենսդրությանը կամ կանոնակարգերին, որոնք վերաբերում են աուդիտորական առաջադրանքի առարկայի ոլորտին և օրենսդրական դաշտին, որտեղ գործում է կազմակերպությունը:
29. Եթե ներքին աուդիտորները հայտնաբերում են իրավախախտումներ, պետք է այդ մասին տեղեկացնեն այն անձանց կամ կազմակերպություններին, որոնք իրավասու են ձեռնարկելու օրենսդրությամբ, կանոնակարգերում և կիրառելի քաղաքականություններում և ընթացակարգերում նշված համապատասխան գործողությունները:
ԳԼՈՒԽ 6
ՍԿԶԲՈՒՆՔ 2. ՕԲՅԵԿՏԻՎՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀՊԱՆՈՒՄ
30. Ներքին աուդիտորները պահպանում են օբյեկտիվ և անկողմնակալ վերաբերմունք ներքին աուդիտի ծառայություններ մատուցելիս և որոշումներ կայացնելիս, ներքին աուդիտի անկախությունը աջակցում է ներքին աուդիտորների օբյեկտիվությունը պահպանելու կարողությանը:
31. Օբյեկտիվությունը անկողմնակալ մտավոր մոտեցում է, որը թույլ է տալիս ներքին աուդիտորին իրականացնել աուդիտորական առաջադրանք, կատարել մասնագիտական դատողություններ և առանց փոխզիջումների հասնել ներքին աուդիտի նպատակներին:
Ստանդարտ 2.1. Անհատական օբյեկտիվություն
32. Ներքին աուդիտորները պետք է պահպանեն մասնագիտական օբյեկտիվությունը ներքին աուդիտի ծառայությունների բոլոր ասպեկտներն իրականացնելիս:
33. Մասնագիտական օբյեկտիվությունը պահանջում է, որ ներքին աուդիտորները կիրառեն օբյեկտիվ և անկողմնակալ մտածելակերպ և դատողություններ կատարեն` հիմնվելով բոլոր համապատասխան հանգամանքների հավասարակշռված գնահատումների վրա:
34. Ներքին աուդիտորները պետք է տեղյակ լինեն և կառավարեն հնարավոր կողմնակալությունները:
Ստանդարտ 2.2. Օբյեկտիվության պահպանում
35. Ներքին աուդիտորները պետք է ճանաչեն և խուսափեն կամ մեղմեն օբյեկտիվության վրա փաստացի, հնարավոր և ընկալվող ազդեցությունները:
36. Ներքին աուդիտորները չպետք է ընդունեն որևէ նյութական կամ ոչ նյութական պարգև, ինչպիսին է նվերը կամ բարեհաճությունը, որը կարող է խաթարել կամ ենթադրաբար խաթարել օբյեկտիվությունը` բացառությամբ ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերի և չափերի:
37. Ներքին աուդիտորները պետք է խուսափեն շահերի բախումից և չպետք է ենթարկվեն իրենց կամ այլոց շահերի ազդեցությանը` ներառյալ կազմակերպության ղեկավարության կամ հեղինակավոր պաշտոնում գտնվող այլ անձանց կամ քաղաքական միջավայրի կամ այլ գործոնների:
38. Ներքին աուդիտի ծառայություններ իրականացնելիս`
1) ներքին աուդիտորները պետք է ձեռնպահ մնան որոշակի գործողությունների գնահատումից, որոնց համար նրանք նախկինում պատասխանատու էին: Ենթադրվում է, որ օբյեկտիվությունը խաթարված է, եթե ներքին աուդիտորը հավաստիացման ծառայություններ է մատուցում մի գործունեության վերաբերյալ, որի համար պատասխանատվություն է կրել նախորդ 12 ամսվա ընթացքում.
2) եթե ներքին աուդիտը պետք է հավաստիացման ծառայություններ մատուցի այնտեղ, որտեղ նա նախկինում մատուցել է խորհրդատվական ծառայություններ, ապա ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է հաստատի, որ խորհրդատվական ծառայությունների բնույթը օբյեկտիվության վրա ազդեցություն չունի, և պետք է ներգրավի այնպիսի ռեսուրսներ, որոնց անհատական օբյեկտիվությունը կառավարելի է: Ներքին աուդիտի ղեկավարի պատասխանատվության տակ գտնվող գործառույթների գծով իրականացվող աուդիտորական առաջադրանքները պետք է վերահսկվեն ներքին աուդիտից դուրս գտնվող անկախ կողմի կողմից.
3) եթե ներքին աուդիտորները պետք է տրամադրեն խորհրդատվական ծառայություններ` կապված այն գործունեության հետ, որի համար նրանք նախկինում պարտականություններ են ունեցել, ապա նախքան աուդիտորական առաջադրանքն ընդունելը նրանք պետք է դրա մասին տեղեկացնեն ներքին աուդիտի ենթարկվող միավորի և կազմակերպության ղեկավարներին` բացահայտելով հնարավոր խախտումները:
39. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է մեթոդաբանություններ մշակի օբյեկտիվությունը երաշխավորելու համար: Ներքին աուդիտորները պետք է քննարկեն ռիսկերը և ձեռնարկեն համապատասխան գործողություններ` համաձայն կիրառելի մեթոդաբանությունների:
Ստանդարտ 2.3. Օբյեկտիվության խաթարումների բարձրաձայնում
40. Եթե օբյեկտիվությունը փաստացի կամ թվացյալ խաթարված է, խաթարման մանրամասները պետք է անհապաղ տեղեկացնեն համապատասխան կողմերին:
41. Եթե ներքին աուդիտորները տեղեկանում են խաթարման մասին, որը կարող է ազդել նրանց օբյեկտիվության վրա, նրանք պետք է այդ մասին տեղեկացնեն նշանակված պատասխանատուին կամ ներքին աուդիտի ղեկավարին: Եթե ներքին աուդիտի ղեկավարը որոշում է, որ խաթարումն ազդում է ներքին աուդիտորի պարտականություններն օբյեկտիվ կերպով կատարելու ունակության վրա, ապա ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է քննարկի խաթարումը աուդիտորական առաջադրանքի առարկայի ղեկավարության, ներքին աուդիտի կոմիտեի կամ կազմակերպության ղեկավարի հետ և որոշի համապատասխան գործողություններ` իրավիճակը կարգավորելու համար:
42. Եթե աուդիտորական առաջադրանքից հետո հայտնաբերվում է խաթարում, որն ազդում է աուդիտորական առաջադրանքի դիտարկումների, առաջարկությունների կամ եզրակացությունների հուսալիության կամ ենթադրյալ հուսալիության վրա, ապա ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է քննարկի այդ մտահոգությունը աուդիտորական առաջադրանքի առարկայի ղեկավարության, ներքին աուդիտի կոմիտեի կամ կազմակերպության ղեկավարի, կամ այլ ազդակիր շահառուների հետ և որոշի իրավիճակը կարգավորելու համար համապատասխան գործողությունները (սույն հավելվածի 184-րդ կետ` «Ստանդարտ 11.4. Սխալներ և բացթողումներ»):
43. Եթե ներքին աուդիտի ղեկավարի օբյեկտիվությունը փաստացի կամ թվացյալ խաթարված է, ապա ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է այդ մասին տեղեկացնի ներքին աուդիտի կոմիտեին կամ կազմակերպության ղեկավարին (սույն հավելվածի 101-109-րդ կետեր` «Ստանդարտ 7.1. Կազմակերպական անկախություն»):
ԳԼՈՒԽ 7
ՍԿԶԲՈՒՆՔ 3. ԿՈՄՊԵՏԵՆՏՈՒԹՅԱՆ ԴՐՍԵՎՈՐՈՒՄ
44. Ներքին աուդիտորները կիրառում են գիտելիքները, հմտությունները և կարողությունները` իրենց դերերն ու պարտականությունները հաջողությամբ իրականացնելու համար:
45. Կոմպետենտության դրսևորումը պահանջում է ներքին աուդիտի ծառայություններ մատուցելու համար գիտելիքների, հմտությունների և կարողությունների զարգացում և կիրառում: Քանի որ ներքին աուդիտորները մատուցում են ծառայությունների բազմազան տեսականի, յուրաքանչյուր ներքին աուդիտորի համար անհրաժեշտ կոմպետենցիաները տարբեր են: Բացի ծառայություններ մատուցելու համար անհրաժեշտ կոմպետենցիաների տիրապետումից կամ ձեռքբերումից, ներքին աուդիտորները բարելավում են ծառայությունների արդյունավետությունն ու որակը` մշտապես զարգացնելով մասնագիտական կարողությունները:
Ստանդարտ 3.1. Կոմպետենցիա
46. Ներքին աուդիտորները պետք է ունենան կամ ձեռք բերեն կոմպետենցիաներ` իրենց պարտականությունները հաջողությամբ կատարելու համար:
47. Պահանջվող կոմպետենցիաները ներառում են գիտելիքներ, հմտություններ և կարողություններ, որոնք համապատասխանում են աշխատանքային դիրքին, և պարտականություններ` համարժեք նրանց փորձի մակարդակին: Ներքին աուդիտորները պետք է տիրապետեն կամ զարգացնեն Ներքին աուդիտորների ինստիտուտի` IIA-ի ներքին աուդիտի ստանդարտների վերաբերյալ իրենց գիտելիքները:
48. Ներքին աուդիտորները պետք է զբաղվեն միայն այն ծառայություններով, որոնց համար նրանք ունեն կամ կարող են ձեռք բերել անհրաժեշտ կոմպետենցիաներ:
49. Յուրաքանչյուր ներքին աուդիտոր պատասխանատու է իր մասնագիտական պարտականությունները կատարելու համար անհրաժեշտ կոմպետենցիաների շարունակական զարգացման և կիրառման համար:
50. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է ապահովի, որ ներքին աուդիտի թիմն ամբողջությամբ տիրապետի ներքին աուդիտի օրենսդրությամբ սահմանված ներքին աուդիտի համար անհրաժեշտ կոմպետենցիաներին կամ ձեռք բերի դրանք (սույն հավելվածի 110-113-րդ կետեր` «Ստանդարտ 7.2. Ներքին աուդիտի ղեկավարի որակավորումներ» և 165-168-րդ կետեր` «Ստանդարտ 10.2. Մարդկային ռեսուրսների կառավարում»):
Ստանդարտ 3.2. Շարունակական մասնագիտական զարգացում
51. Ներքին աուդիտորները պետք է պահպանեն և շարունակաբար զարգացնեն իրենց կոմպետենցիաները` ներքին աուդիտի ծառայությունների արդյունավետությունն ու որակը բարելավելու համար: Ներքին աուդիտորները պետք է հետամուտ լինեն մասնագիտական զարգացմանը` ներառյալ կրթությանը և վերապատրաստմանը:
52. Գործող ներքին աուդիտորները, որոնք ստացել են մասնագիտական ներքին աուդիտի հավաստագրեր, պետք է հետևեն շարունակական մասնագիտական կրթության քաղաքականությանը և կատարեն իրենց հավաստագրերի համար կիրառելի պահանջները:
ԳԼՈՒԽ 8
ՍԿԶԲՈՒՆՔ 4. ԴՐՍԵՎՈՐԵԼ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՊԱՏՇԱՃ ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ
53. Ներքին աուդիտորները մասնագիտական պատշաճ ուշադրություն են դրսևորում ներքին աուդիտի ծառայությունները պլանավորելիս և իրականացնելիս:
54. Մասնագիտական պատշաճ ուշադրությունը պահանջում է ջանասիրությամբ, դատողությամբ և թերահավատությամբ ներքին աուդիտի աշխատանքների պլանավորում և իրականացում: Մասնագիտական պատշաճ ուշադրություն դրսևորելիս ներքին աուդիտորները գործում են ներքին աուդիտի ծառայություններ ստացողների շահերից ելնելով, սակայն չի ակնկալվում, որ նրանք անսխալ կլինեն:
55. Ստանդարտները, որոնք ներառում են մասնագիտական պատշաճ ուշադրության դրսևորումը, պահանջում են`
1) համապատասխանություն ստանդարտներին.
2) կատարվելիք աշխատանքի բնույթի, հանգամանքների և պահանջների ուսումնասիրություն/դիտարկում.
3) մասնագիտական թերահավատության դրսևորում` տեղեկատվությունը քննադատաբար գնահատելու և կշռադատելու համար:
Ստանդարտ 4.1. Համապատասխանություն ստանդարտներին
56. Ներքին աուդիտորները պետք է պլանավորեն և իրականացնեն ներքին աուդիտի ծառայությունները` համաձայն ստանդարտների:
57. Ներքին աուդիտի մեթոդաբանությունները պետք է մշակվեն, փաստաթղթավորվեն և պահպանվեն ստանդարտներին համապատասխան:
58. Ներքին աուդիտորները պետք է հետևեն ստանդարտներին և ներքին աուդիտի մեթոդաբանություններին` ներքին աուդիտի ծառայություններ պլանավորելիս, իրականացնելիս և արդյունքները հաղորդելիս:
59. Եթե ստանդարտներն օգտագործվում են այլ հեղինակավոր մարմինների կողմից տրված պահանջների հետ համատեղ, ապա ներքին աուդիտի հաղորդագրության մեջ պետք է հղում տրվի նաև այդ պահանջներին:
60. Եթե օրենսդրությունը կամ կանոնակարգերը խոչընդոտում են ներքին աուդիտորներին համապատասխանելու ստանդարտների որոշակի մասին(երին), ապա ստանդարտների մնացած բոլոր մասերին համապատասխանությունն անհրաժեշտ է ապահովել, և այդ մասին պետք է կատարվեն համապատասխան արձանագրումներ:
61. Երբ ներքին աուդիտորները չեն կարողանում համապատասխանել ստանդարտների պահանջներին, ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է փաստաթղթավորի և ներկայացնի հանգամանքների նկարագրությունը, ձեռնարկված այլընտրանքային գործողությունները, գործողությունների ազդեցությունը և հիմնավորումը: (Ստանդարտներին անհամապատասխանության բացահայտման հետ կապված պահանջները նկարագրված են սույն հավելվածի 124-129-րդ` «Ստանդարտ 8.3. Որակ», 192-196-րդ` «Ստանդարտ 12.1. Որակի ներքին գնահատում» և 275-282-րդ` «Ստանդարտ 15.1. Աուդիտորական առաջադրանքի վերջնական հաշվետվության ներկայացում» կետերում):
Ստանդարտ 4.2. Պատշաճ մասնագիտական ուշադրություն
62. Ներքին աուդիտորները պետք է մասնագիտական պատշաճ ուշադրություն ցուցաբերեն` գնահատելով մատուցվող ծառայությունների բնույթը, հանգամանքները և պահանջները, այդ թվում`
1) կազմակերպության ռազմավարությունը և նպատակները.
2) նրանց շահերը, ում տրամադրվում են ներքին աուդիտի ծառայություններ և այլ շահառուների շահերը.
3) կազմակերպության ռիսկերի կառավարման, հսկողության ու կառավարչական գործընթացների համարժեքություն և արդյունավետություն.
4) ներքին աուդիտի ծառայությունների վրա կատարվելիք ծախսերի համեմատումը ներքին աուդիտի ծառայություններից ակնկալվող հնարավոր օգուտների հետ.
5) աուդիտորական առաջադրանքի նպատակներին հասնելու համար անհրաժեշտ աշխատանքի ծավալը և ժամանակը.
6) աուդիտորական առաջադրանքի առարկայի համար ռիսկերի հարաբերական բարդությունը, էականությունը կամ նշանակալիությունը.
7) զգալի սխալների, խարդախության, անհամապատասխանության և այլ ռիսկերի հավանականությունը, որոնք կարող են ազդել նպատակների, գործառնությունների կամ ռեսուրսների վրա.
8) համապատասխան տեխնիկաների, գործիքների և տեխնոլոգիաների կիրառում:
Ստանդարտ 4.3. Մասնագիտական թերահավատություն
63. Ներքին աուդիտորները պետք է մասնագիտական թերահավատություն ցուցաբերեն ներքին աուդիտի ծառայությունները պլանավորելիս և իրականացնելիս:
64. Մասնագիտական թերահավատություն դրսևորելու համար ներքին աուդիտորները պետք է`
1) պահպանեն այնպիսի վերաբերմունք, որը ներառում է հետաքրքրասիրությունը.
2) քննադատորեն գնահատեն տեղեկատվության հավաստիությունը.
3) լինեն շիտակ և ազնիվ, երբ մտահոգություններ են բարձրացնում և հարցեր են տալիս անհամապատասխան տեղեկատվության վերաբերյալ.
4) փնտրեն լրացուցիչ ապացույցներ` տեղեկությունների և հայտարարությունների վերաբերյալ դատողություններ անելու համար, որոնք կարող են լինել թերի, անհամապատասխան, կեղծ կամ ապակողմնորոշող:
ԳԼՈՒԽ 9
ՍԿԶԲՈՒՆՔ 5. ԳԱՂՏՆԻՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀՊԱՆՈՒՄ
65. Ներքին աուդիտորները պատշաճ կերպով օգտագործում և պաշտպանում են տեղեկատվությունը:
66. Քանի որ ներքին աուդիտորներն ունեն անսահմանափակ հասանելիություն ներքին աուդիտի մանդատը կատարելու համար անհրաժեշտ տվյալներին, գրառումներին և այլ տեղեկություններին, նրանք հաճախ ստանում են տարատեսակ գաղտնի տեղեկատվություն, կամ անձի անհատական տվյալները բացահայտող տեղեկություններ, ինչը ներառում է ֆիզիկական և թվային ձևով տեղեկատվությունը, ինչպես նաև բանավոր հաղորդակցությունից ստացված տեղեկատվությունը, ինչպիսիք են պաշտոնական կամ ոչ պաշտոնական հանդիպումներից, քննարկումներից ձեռք բերված տեղեկությունները: Ներքին աուդիտորները պետք է հարգեն իրենց ստացած տեղեկատվության արժեքը և պատկանելիությունը` այն օգտագործելով միայն մասնագիտական նպատակներով և պաշտպանելով ներքին և արտաքին չլիազորված հասանելիությունից կամ բացահայտումից:
Ստանդարտ 5.1. Տեղեկատվության օգտագործում
67. Ներքին աուդիտորները տեղեկատվություն օգտագործելիս պետք է հետևեն համապատասխան քաղաքականություններին, ընթացակարգերին, օրենսդրությանը և կանոնակարգերին: Տեղեկատվությունը չպետք է օգտագործվի անձնական շահի կամ կազմակերպության օրինական և էթիկական նպատակներին հակասող կամ վնասակար ձևով:
Ստանդարտ 5.2. Տեղեկատվության պաշտպանություն
68. Ներքին աուդիտորները պետք է տեղյակ լինեն տեղեկատվության պաշտպանության իրենց պարտականություններին և հարգանք դրսևորեն ներքին աուդիտի ծառայություններ իրականացնելիս կամ մասնագիտական հարաբերությունների արդյունքում ձեռք բերված տեղեկատվության կոնֆիդենցիալության, գաղտնիության և սեփականության նկատմամբ:
69. Ներքին աուդիտորները պետք է հասկանան և հետևեն կազմակերպությանը և ներքին աուդիտին վերաբերող օրենսդրությանը, կանոնակարգերին, քաղաքականություններին և ընթացակարգերին, որոնք վերաբերում են կոնֆիդենցիալությանը, տեղեկատվության գաղտնիությանը և տեղեկատվական անվտանգությանը:
70. Ներքին աուդիտի համար հատուկ նշանակություն ունեցող դիտարկումները ներառում են`
1) աուդիտորական առաջադրանքի նյութերի պահում, պահպանում և վերացում.
2) ներքին և արտաքին կողմերին աուդիտորական առաջադրանքի մասին նյութերի տրամադրում.
3) կոնֆիդենցիալ տեղեկատվության հետ վարվելակերպ, հասանելիության տրամադրում կամ պատճենահանում, երբ այն այլևս անհրաժեշտ չէ:
71. Ներքին աուդիտորները չպետք է բացահայտեն կոնֆիդենցիալ տեղեկատվությունը չլիազորված կողմերին, եթե դրա համար չկա իրավական կամ մասնագիտական պարտավորություն:
72. Ներքին աուդիտորները պետք է կառավարեն տեղեկատվության ակամա տրամադրման կամ բացահայտման ռիսկը:
73. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է ապահովի, որ ներքին աուդիտը և ներքին աուդիտին աջակցող անձինք հետևեն տեղեկատվության պաշտպանության նույն պահանջներին:
ԲԱԺԻՆ 4
ՏԻՐՈՒՅԹ III. ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ՂԵԿԱՎԱՐՈՒՄ
ԳԼՈՒԽ 10
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
74. Կառավարման համապատասխան մեխանիզմները կարևոր են ապահովելու ներքին աուդիտի արդյունավետությունը:
75. Այս տիրույթը սահմանում է պահանջներ` ներքին աուդիտի ղեկավարի, կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի հետ սերտորեն համագործակցելու, ներքին աուդիտի գործառույթը հաստատելու, այն ինքնուրույն դիրքավորելու և դրա իրականացումը վերահսկելու համար, ինչպես նաև նախատեսում է կազմակերպության ղեկավարության պարտականությունները, որոնք աջակցում են ներքին աուդիտի կոմիտեի պարտականություններին և խթանում ներքին աուդիտի գործառույթի ուժեղ կառավարմանը:
76. Սույն տիրույթի պահանջների ապահովման համար պատասխանատու է ներքին աուդիտի ղեկավարը, սակայն կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության գործունեությունը կարևոր է ներքին աուդիտի գործառույթի` ներքին աուդիտի նպատակը կատարելու ունակության համար: Այս գործողությունները սահմանվում են որպես «էական պայմաններ» յուրաքանչյուր ստանդարտում:
77. Հանդիպում կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության հետ.
1) ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է քննարկի այս տիրույթը կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության հետ: Քննարկումները պետք է ներառեն հետևյալ թեմաները`
ա. Տիրույթ I. Ներքին աուդիտի նպատակը.
բ. Տիրույթ III. Ներքին աուդիտի ղեկավարում, յուրաքանչյուր ստանդարտում նշված էական պայմանները.
գ. ներքին աուդիտի գործառույթի արդյունավետության վրա հնարավոր ազդեցությունը, եթե կազմակերպության ղեկավարը կամ ներքին աուդիտի կոմիտեն և կազմակերպության ղեկավարությունը չտրամադրի էական պայմաններում նշված աջակցությունը.
2) քննարկումներն անհրաժեշտ են կազմակերպության ղեկավարին կամ ներքին աուդիտի կոմիտեին և կազմակերպության ղեկավարությանն էական պայմանների կարևորության մասին տեղեկացնելու և նրանց համապատասխան պարտականությունների հստակեցման համար.
3) քննարկումների բնույթն ու հաճախականությունը կախված են կազմակերպության ձևից և փոփոխություններից: Օրինակ` ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է քննարկի այս էական պայմանները կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության հետ, եթե`
ա. ստանդարտները զգալիորեն փոխվում են կամ ստեղծվում է ներքին աուդիտի նոր գործառույթ,
բ. ներքին աուդիտի ղեկավարը նոր է իր դերում կամ կազմակերպությունում,
գ. ներքին աուդիտի կոմիտեի և ներքին աուդիտի ղեկավարի միջև փոխհարաբերություններում զգալի փոփոխություններ կան, օրինակ` նոր նախագահ, որին հաշվետու է ներքին աուդիտի ղեկավարը, կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի կառուցվածքի կամ կազմի փոփոխություն, որն ազդում է հաշվետվողականության հարաբերությունների վրա,
դ. կազմակերպության ղեկավարության կառուցվածքում կամ կազմում կան էական փոփոխություններ, որոնք ազդում են կազմակերպության ներսում ներքին աուդիտի ղեկավարի դիրքի վրա.
4) կարևոր է, որ ներքին աուդիտի ղեկավարն աջակցություն ստանա և՛ կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեից, և՛ կազմակերպության ղեկավարությունից: Թեև կազմակերպության ղեկավարն ունի վերջնական պատասխանատվություն` հաստատելու ներքին աուդիտի մանդատը, կանոնակարգը և սույն տիրույթում շարադրված այլ պահանջները, կազմակերպության ղեկավարությունը սովորաբար առանցքային դեր ունի ներքին աուդիտի կոմիտեի և ներքին աուդիտի ղեկավարին տեղեկատվություն տրամադրելու հարցում: Կազմակերպության ղեկավարության տեսակետը արժեքավոր է և օգնում է աջակցել կազմակերպությունում ներքին աուդիտի գործառույթի դիրքավորմանը և ազդեցությանը/լիազորությանը:
78. Անհամաձայնություններ էական պայմանների վերաբերյալ.
1) եթե կազմակերպության ղեկավարը կամ ներքին աուդիտի կոմիտեն կամ կազմակերպության ղեկավարությունը համաձայն չէ այս էական պայմաններից մեկի կամ մի քանիսի հետ, ապա ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է օրինակներով ընդգծի, թե պայման(ներ)ի բացակայությունը ինչպես կարող է ազդել ներքին աուդիտի` իր նպատակին հասնելու կամ որոշակի ստանդարտներին համապատասխանելու կարողության վրա: Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է նաև քննարկի հիմնական պայմանների այլընտրանքները, որոնք կարող են ապահովել նույն արդյունքները.
2) ներքին աուդիտի ղեկավարը կարող է համաձայնության գալ կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության հետ այն մասին, որ էական պայմաններից մեկը կամ մի քանիսը անհրաժեշտ չեն ստանդարտներին համապատասխանելու համար: Նման դեպքերում ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է փաստաթղթավորի`
ա. որոշակի պայմանի ոչ անհրաժեշտ լինելու համաձայնության պատճառները,
բ. կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության հիմնավորումները` միաժամանակ առաջարկելով այլընտրանքային պայմաններ, որոնք փոխլրացնում են բացակայող պայմանները.
3) եթե ներքին աուդիտի ղեկավարը համաձայն չէ կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի կամ կազմակերպության ղեկավարության` պայմաններից մեկը կամ մի քանիսը չկատարելու հիմնավորման հետ, ապա ներքին աուդիտի ղեկավարը կարող է եզրահանգել, որ ներքին աուդիտի գործառույթը չի կարող համապատասխանել ստանդարտներին: Նման դեպքերում ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է փաստաթղթավորի այն պատճառները, թե ինչու կազմակերպության ղեկավարը կամ ներքին աուդիտի կոմիտեն կամ կազմակերպության ղեկավարությունը չեն կատարի էական պայմանները: Այս փաստաթղթերը պետք է ներկայացվեն կազմակերպության ղեկավարին կամ ներքին աուդիտի կոմիտեին և կազմակերպության ղեկավարությանը` ապահովելու նրանց դիրքորոշումների հստակությունը և տրամադրվեն որակի արտաքին գնահատողին.
4) եթե ներքին աուդիտի կոմիտեի բնույթը տարբերվում է օրենքում տրված սահմանումից, ապա ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է կանոնակարգում ներկայացնի այն կառավարման կառուցվածքը, որին հաշվետու է ներքին աուդիտը, և թե ինչպես է այդ կառուցվածքը համապատասխանում ներքին աուդիտի կոմիտեի սահմանմանը:
ԳԼՈՒԽ 11
ՍԿԶԲՈՒՆՔ 6. ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ՂԵԿԱՎԱՐԻ ԿԱՄ ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ԿՈՄԻՏԵԻ ԿՈՂՄԻՑ ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ՄԱՆԴԱՏԻ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ
79. Կազմակերպության ղեկավարը կամ ներքին աուդիտի կոմիտեն սահմանում, հաստատում և աջակցում է ներքին աուդիտի մանդատը:
80. Ներքին աուդիտն իր մանդատը ստանում է կազմակերպության ղեկավարից կամ ներքին աուդիտի կոմիտեից (հանրային հատվածի որոշակի միջավայրերում կիրառելի օրենսդրությամբ):
81. Մանդատը սահմանում է ներքին աուդիտի լիազորությունները, դերը և պարտականությունները, լիազորում է ներքին աուդիտին կազմակերպության ղեկավարին կամ ներքին աուդիտի կոմիտեին և կազմակերպության ղեկավարությանը տրամադրել օբյեկտիվ հավաստիացում, խորհրդատվություն, պատկերացում և կանխատեսում և հաստատվում է ներքին աուդիտի կանոնակարգով:
82. Ներքին աուդիտը կազմակերպությունում իր մանդատն իրացնում է համակարգված և կանոնակարգված մոտեցմամբ գնահատելով ու բարելավելով կազմակերպության ռիսկերի կառավարման, հսկողության ու կառավարչական գործընթացների արդյունավետությունը:
Ստանդարտ 6.1. Ներքին աուդիտի մանդատ
83. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է կազմակերպության ղեկավարին կամ ներքին աուդիտի կոմիտեին և կազմակերպության ղեկավարությանը տրամադրի ներքին աուդիտի մանդատի հաստատման համար անհրաժեշտ տեղեկատվություն:
84. Այն օրենսդրական դաշտում և ոլորտներում, որտեղ ներքին աուդիտի մանդատն ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն սահմանվում է օրենսդրությամբ կամ կանոնակարգերով, ներքին աուդիտի կանոնակարգը պետք է ներառի մանդատի իրավական պահանջները (սույն հավելվածի 90-93-րդ կետեր` «Ստանդարտ 6.2. Ներքին աուդիտի կանոնակարգ»):
85. Կազմակերպության ղեկավարին կամ ներքին աուդիտի կոմիտեին և կազմակերպության ղեկավարությանը, ներքին աուդիտի ծառայությունների շրջանակն ու տեսակները որոշելու հարցում աջակցելու համար, ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է կոորդինացնի աշխատանքը այլ ներքին և արտաքին հավաստիացում տրամադրողների հետ` միմյանց դերերն ու պարտականությունները հասկանալու համար (սույն հավելվածի 155-158-րդ կետեր` «Ստանդարտ 9.5. Կոորդինացում և ապավինում»):
86. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է փաստաթղթավորի կամ հղում կատարի մանդատին ներքին աուդիտի կանոնակարգում, որը հաստատվում է կազմակերպության ղեկավարի կողմից (սույն հավելվածի 90-93-րդ կետեր` «Ստանդարտ 6.2. Ներքին աուդիտի կանոնակարգ»):
87. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է պարբերաբար գնահատի, թե արդյոք հանգամանքների փոփոխությունները արդարացնո՞ւմ են կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության հետ ներքին աուդիտի մանդատի շուրջ քննարկումը: Եթե այո, ապա ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է քննարկի ներքին աուդիտի մանդատը կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության հետ` գնահատելու, թե արդյոք լիազորությունները, դերը և պարտականությունները շարունակո՞ւմ են ներքին աուդիտին հնարավորություն տալ իրականացնելու իր ռազմավարությունը և հասնելու իր նպատակներին:
88. Էական պայմաններ` ներքին աուդիտի կոմիտեին կամ կազմակերպության ղեկավարին վերաբերող.
1) ներքին աուդիտի ղեկավարի և կազմակերպության ղեկավարության հետ քննարկել ներքին աուդիտի համապատասխան լիազորությունները, դերը և պարտականությունները.
2) հաստատել ներքին աուդիտի կանոնակարգը, որը ներառում է ներքին աուդիտի մանդատը և ներքին աուդիտի ծառայությունների շրջանակն ու տեսակները:
89. Էական պայմաններ` կազմակերպության ղեկավարությանը վերաբերող.
1) մասնակցել ներքին աուդիտի կոմիտեի և ներքին աուդիտի ղեկավարի հետ քննարկումներին և տեղեկատվություն տրամադրել ներքին աուդիտի ակնկալիքների վերաբերյալ, որոնք ներքին աուդիտի կոմիտեն պետք է հաշվի առնի ներքին աուդիտի մանդատը սահմանելիս.
2) աջակցել ներքին աուդիտի մանդատին ամբողջ կազմակերպությունում և ներքին աուդիտին շնորհված լիազորություններին:
Ստանդարտ 6.2. Ներքին աուդիտի կանոնակարգ
90. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է մշակի և պահպանի ներքին աուդիտի կանոնակարգը, որը նվազագույնը սահմանում է ներքին աուդիտի`
1) նպատակը.
2) ստանդարտներին հետևելու պարտավորությունը.
3) մանդատը` ներառյալ մատուցվելիք ծառայությունների շրջանակն ու տեսակները, ինչպես նաև կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի պարտականություններն ու ակնկալիքները` կապված ղեկավարության կողմից ներքին աուդիտին աջակցելու հետ (սույն հավելվածի 83-89-րդ կետեր` «Ստանդարտ 6.1. Ներքին աուդիտի մանդատ»).
4) կազմակերպական դիրքը և հաշվետվողականությունը (սույն հավելվածի 101-109-րդ կետեր` «Ստանդարտ 7.1. Կազմակերպական անկախություն»):
91. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է քննարկի առաջարկվող կանոնակարգը կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության հետ` հաստատելու, որ այն ճշգրիտ արտացոլում է ներքին աուդիտի վերաբերյալ նրանց պատկերացումներն ու ակնկալիքները:
92. Էական պայմաններ` ներքին աուդիտի կոմիտեին կամ կազմակերպության ղեկավարին վերաբերող.
1) քննարկել ներքին աուդիտի ղեկավարի և կազմակերպության ղեկավարության հետ այլ թեմաներ, որոնք պետք է ներառվեն ներքին աուդիտի կանոնակարգի մեջ` ներքին աուդիտի արդյունավետ գործունեությունն ապահովելու համար.
2) վերանայել ներքին աուդիտի կանոնակարգը ներքին աուդիտի ղեկավարի հետ` հաշվի առնելու կազմակերպության վրա ազդող գործոնների փոփոխությունները, ինչպես օրինակ` ներքին աուդիտի նոր ղեկավարի աշխատանքի ընդունումը կամ կազմակերպության համար ռիսկերի տեսակի, մեծության և փոխկախվածության փոփոխությունները:
93. Էական պայմաններ` կազմակերպության ղեկավարությանը վերաբերող.
1) ներքին աուդիտի կոմիտեի և ներքին աուդիտի ղեկավարի հետ քննարկել ղեկավարության ակնկալիքները, որոնք պետք է հաշվի առնվեն ներքին աուդիտի կանոնակարգի մեջ ներառելու համար:
Ստանդարտ 6.3. Կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի և կազմակերպության ղեկավարության աջակցություն
94. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է կազմակերպության ղեկավարին կամ ներքին աուդիտի կոմիտեին և կազմակերպության ղեկավարությանը տրամադրի տեղեկատվություն, որն անհրաժեշտ է աջակցելու և խթանելու ներքին աուդիտի ճանաչելիությունը ամբողջ կազմակերպությունում:
95. Ներքին աուդիտի ղեկավարը պետք է կոորդինացնի կազմակերպության ղեկավարի կամ ներքին աուդիտի կոմիտեի` ներքին աուդիտի գործառույթի մասով հաղորդակցումը, որպեսզի աջակցի ներքին աուդիտի կոմիտեին իրականացնելու իր պահանջները:
96. Էական պայմաններ` ներքին աուդիտի կոմիտեին կամ կազմակերպության ղեկավարին վերաբերող.
1) աջակցել ներքին աուդիտին, որպեսզի այն կարողանա իրագործել ներքին աուդիտի նպատակը և հետամուտ լինել իր ռազմավարությանն ու նպատակներին.
2) աշխատել կազմակերպության ղեկավարության հետ` ապահովելու ներքին աուդիտի անսահմանափակ հասանելիությունը տվյալներին, գրառումներին, տեղեկատվությանը, անձնակազմին և գույքին, որոնք անհրաժեշտ են ներքին աուդիտի մանդատը իրագործելու համար.
3) աջակցել ներքին աուդիտի ղեկավարին կանոնավոր, անմիջական հաղորդակցության միջոցով.
4) աջակցություն ցուցաբերել`
ա. հստակեցնելով, որ ներքին աուդիտի ղեկավարը զեկուցում է կազմակերպության ղեկավարին, ինչը թույլ է տալիս ներքին աուդիտին իրացնել ներքին աուդիտի մանդատը,
բ. համապատասխան հարցումներ անել կազմակերպության ղեկավարությանը և ներքին աուդիտի ղեկավարին` որոշելու, թե արդյոք ներքին աուդիտի շրջանակի, հասանելիության, լիազորությունների կամ ռեսուրսների վերաբերյալ որևէ սահմանափակում կաշկանդո՞ւմ է ներքին աուդիտի սեփական պարտականություններն արդյունավետ իրականացնելու կարողությունը,
գ. նիստերի ընթացքում առանց կազմակերպության ղեկավարության ներկայության պարբերաբար հանդիպել ներքին աուդիտի ղեկավարի հետ:
-------------------------------------------------
ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասերում