040.0153.160399
«ՎԱՎԵՐԱՑՆՈՒՄ ԵՄ»
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԱԳԱՀ Ռ. ՔՈՉԱՐՅԱՆ
«16» մարտի 1999 թ.
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
16 մարտի 1999 թվական թիվ 153
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԳԱՎԱՌՈՒՄ ԲՆԱԿԱՆ ԱՂԵՏԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԻ ՎԵՐԱՑՄԱՆ ԱՆՀԵՏԱՁԳԵԼԻ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ
(1-ին մաս)
Նկատի ունենալով Հայաստանի Հանրապետությունում 1998-1999 թվականների աշնան-ձմռան ամիսներին բնակլիմայական բացառիկ անբարենպաստ պայմանների հետևանքով գյուղատնտեսության բնագավառում ստեղծված աղետալի իրավիճակը և ելնելով դրա հաղթահարման համար անհետաձգելի միջոցառումների իրականացման անհրաժեշտությունից` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Հավանություն տալ Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության բնագավառում բնական աղետի հետևանքների վերացման միջոցառումների ծրագրին (կցվում է):
2. Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարությանը, Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարությանը, Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման և օպերատիվ հարցերի նախարարին, Հայաստանի Հանրապետության արտադրական ենթակառուցվածքների գործունեությունը համակարգող նախարարին, Հայաստանի Հանրապետության մարզպետներին` 7-օրյա ժամկետում Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն ներկայացնել առաջարկություններ Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության բնագավառում բնական աղետի հետևանքների վերացման համար ներքին պաշարների օգտագործման հնարավորությունների վերաբերյալ:
3. Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարությանը` Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության բնագավառում բնական աղետի հետևանքների վերացման միջոցառումների իրականացման համար անհրաժեշտ աջակցություն ստանալու նպատակով դիմել միջազգային կազմակերպություններին և Հայաստանի Հանրապետությունում օտարերկրյա պետությունների դիվանագիտական ներկայացուցչություններին:
4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում 1999 թվականի մարտի 16-ից:
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ԾՐԱԳԻՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԳԱՎԱՌՈՒՄ ԲՆԱԿԱՆ ԱՂԵՏԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԻ ՎԵՐԱՑՄԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
1. Ծրագրի նպատակը և խնդիրները:
2. Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության բնագավառում 1998-1999 թվականների աշնան-ձմռան անբարենպաստ կլիմայական պայմանների պատճառով առաջացած բնական աղետի իրավիճակի բնութագիրը և հնարավոր հետևանքները:
3. Բնական աղետի հետևանքների վերացման ուղղված հիմնական միջոցառումները և անհրաժեշտ նյութատեխնիկական ու ֆինանսական միջոցների պահանջը:
4. Բնական աղետի հետևանքների վերացման համար նախատեսվող միջոցների օգտագործման մեխանիզմները:
5. Հավելվածներ:
1. ԾՐԱԳՐԻ ՆՊԱՏԱԿԸ ԵՎ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության բնագավառում ստեղծվել է արտակարգ բարդ իրավիճակ: Վերջին հարյուրամյակում առաջին անգամ 1998-1999 թվականների աշնան-ձմռան ամիսներին արձանագրվել են բացառիկ անբարենպաստ կլիմայական պայմաններ: Արդյունքում 22,1 հազ. հեկտար աշնանացան հացահատիկային մշակաբույսերի ցանքատարածություններ ընդհանրապես ոչնչացել են, իսկ 19,3 հազ. հեկտարը` վնասվել է կիսով չափ, վտանգված են շուրջ 3,0 հազ. հեկտար պտղատու այգիներ: Ընթացիկ տարում հանրապետության բոլոր ջրաղբյուրներում ջրի առկայությունը շուրջ 40 տոկոսով պակաս կլինի նորմայից և ոռոգման ջրի ընդհանուր դեֆիցիտը կկազմի 650 մլն խոր. մ:
Ստեղծված պայմաններում անհետաձգելի լրացուցիչ միջոցներ չձեռնարկելու դեպքում կծառանան տնտեսական, սոցիալական ու քաղաքական լուրջ հիմնախնդիրներ, որոնք հղի են անցանկալի ծանր հետևանքներով`
- կտրուկ կերպով կկրճատվեն գյուղատնտեսական արտադրության ծավալները և միայն երկրագործության ոլորտում ուղղակի կորուստները կկազմեն ավելի քան 7,8 մլրդ դրամ.
- քանի որ տեղական արտադրության հաշվին բավարարվում է սննդամթերքի նկատմամբ հանրապետության բնակչության պահանջարկի 60-65 տոկոսը, ուստի լուրջ խնդիրներ կարող են ծագել բնակչության պարենամատակարարման և, ընդհանրապես, հանրապետության պարենային անվտանգության առումով.
- կբարդանա բնակչության զբաղվածության խնդիրը և կառաջանա սոցիալ-քաղաքական լարվածություն.
- կկրճատվեն գյուղացիական տնտեսությունների եկամուտները և կնվազի հանրապետության բնակչության ընդհանուր կենսամակարդակը.
- քանի որ հանրապետության տնտեսական ընդհանուր իրավիճակի հետևանքով գյուղացիական տնտեսությունները տարիներ շարունակ զրկված են շրջանառու միջոցների համալրման հնարավորությունից, ուստի նրանք ի վիճակի չեն լուծելու արտակարգ իրավիճակի հետ կապված լրացուցիչ նյութատեխնիկական միջոցների ձեռքբերման և արտադրական գործընթացների կազմակերպման խնդիրները:
Հանրապետության գյուղատնտեսության բնագավառում առաջացած ծայրահեղ բարդ իրավիճակը պահանջում է առանց հետաձգելու մշակել և իրականացնել արտակարգ միջոցառումների ծրագիր և այն նպատակաուղղել աղետի հետևանքների վերացմանը:
Ծրագրի նպատակն է` ելնելով ստեղծված աղետալի իրավիճակից` հանրապետության գյուղատնտեսության համար մշակել լրացուցիչ միջոցառումներ, դրանց հիման վրա նվազեցնել բնագավառում սպասվող կորուստները, նպաստել բնակչության պարենաապահովվածության ու զբաղվածության խնդիրների լուծմանը, ապահովել հանրապետության պարենային անվտանգությունը:
Ծրագրով նախատեսվում է լուծել հետևյալ անհետաձգելի հիմնախնդիրները`
- հաշվի առնելով գարնանացանի ծավալների զգալի մեծացումը` կապված աշնանացան ցորենի ցանքերի վնասվելու և ոչնչանալու հետ, կարճ ժամանակահատվածում իրականացնել լրացուցիչ նախապատրաստական միջոցառումներ` գարնան գյուղատնտեսական աշխատանքները կազմակերպված անցկացնելու համար.
- ոչնչացված աշնանացան մշակաբույսերի տարածքներում կրկնացանքի և վերացանքի իրականացման համար գյուղացիական տնտեսություններին տրամադրել անհրաժեշտ լրացուցիչ պաշարներ (սերմացուներ, պարարտանյութեր, թունաքիմիկատներ, վառելիքաքսանյութեր, պահեստամասեր և այլն).
- ձեռնարկել միջոցներ սակավաջրության դեմ, մասնավորապես, վերականգնել չգործող խորքային հորերը, հորատել նորերը և ապահովել դրանց կանոնավոր աշխատանքը.
- վերականգնված և նոր խորքային հորերի լիարժեք գործարկման համար ապահովել պահանջվող էլեկտրաէներգիայի չափաքանակների մատակարարումը.
- մոբիլիզացնել հանրապետության ներքին միջոցները և դրանք նպատակաուղղել ինչպես նշված միջոցառումների իրականացմանը, այնպես էլ հնարավոր կորուստների կրճատմանը.
- լրացուցիչ միջոցառումների իրականացման անհրաժեշտ միջոցներ ստեղծելու նպատակով դիմել միջազգային կազմակերպություններին և արտասահմանյան երկրներին` համապատասխան աջակցություն ստանալու ակնկալիքով.
- մշակել և ներդնել գործուն մեխանիզմներ հատկացվող լրացուցիչ միջոցների արդյունավետ օգտագործման համար:
2. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԳԱՎԱՌՈՒՄ 1998-1999 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԱՇՆԱՆ-ՁՄՌԱՆ ԱՆԲԱՐԵՆՊԱՍՏ ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԻ ՊԱՏՃԱՌՈՎ ԱՌԱՋԱՑԱԾ ԲՆԱԿԱՆ ԱՂԵՏԻ ԻՐԱՎԻՃԱԿԻ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ ԵՎ ՀՆԱՐԱՎՈՐ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԸ
2.1. Բնակլիմայական պայմանների բնութագիրը
Հայաստանի Հանրապետության հիդրոօդերևութաբանական ծառայության երկար տարիների միջին տվյալներով հանրապետության տարածքում օդի ջերմաստիճանը 1998 թվականին 2-5 աստիճանով բարձր է եղել նորմայից, իսկ հունիսին և դեկտեմբերին` 3-5 աստիճանով: Նման իրավիճակը շարունակվում է նաև 1999 թվականի հունվար-փետրվար ամիսներին:
Կտրուկ կերպով նվազել է մթնոլորտային տեղումների քանակը և այն կազմել է նորմայի 20-30 տոկոսը, իսկ օդի հարաբերական խոնավությունն իջել և հասել է մինչև 30 տոկոսի: Հանրապետության գրեթե ամբողջ տարածքում ձմռան ամիսներին բացարձակապես ձյուն չի տեղացել և բացակայել է ձյան ծածկույթը:
Համաձայն պաշտոնական կանխատեսումների` առաջիկայում ևս կպահպանվեն գյուղատնտեսության համար նշված անբարենպաստ բնակլիմայական պայմանները:
Դրա հետ մեկտեղ, առաջիկա ամիսներին նորմալ բնակլիմայական պայմաններում նույնիսկ, առանց լրացուցիչ միջոցների ձեռնարկման, աղետի պատճառած վնասները հնարավոր չի լինի վերականգնել, քանի որ`
- ոչնչացված և վնասված աշնանացաններից արդեն չի ստացվելու ավելի քան 62 հազ. տոննա ցորեն.
- պտղատու այգիների վնասված տարածքները չեն կարող ապահովել սովորական բերքատվությունը.
- ջրամբարներում չի կուտակվելու միջին տարեկան ծավալների չափով ջուրը.
- Սևանա լճից 195 մլն խոր. մետրից ավելի ջուր բաց թողնելու հնարավորություն չի լինելու.
- սպասվող սակավաջրությունն անպայման կհանգեցնի գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքի կորուստների:
Հանրապետությունում բնակլիմայական պայմանների մանրամասն բնութագիրը ներկայացված է ծրագրի հավելվածներում:
2.2. Իրավիճակը երկրագործության ոլորտում
Հանրապետությունում հացահատիկային մշակաբույսերը տարեկան միջին հաշվով զբաղեցրել են ավելի քան 200 հազ. հեկտար, որի շուրջ կեսը կազմում են աշնանացանները: Վերջիններիս մեջ բացարձակ գերակշռող (95-98 տոկոս) տեղ է գրավում աշնանացան ցորենը: 1998 թվականի աշնանը կլիմայական անբարենպաստ պայմանների պատճառով ցանվել է 87,0 հազ. հեկտար աշնանացան ցորեն կամ նախորդ տարիների համեմատությամբ պակաս է ցանվել շուրջ 15,0 հազ. հեկտար:
Գրեթե բոլոր տարածաշրջաններում հացահատիկային մշակաբույսերն աշնանը ցանվել են բարձր ջերմային ռեժիմի և սակավ տեղումների, ուժեղ քամիներով ուղեկցվող սաստիկ երաշտի պայմաններում, իսկ հետագայում էլ բացակայել են դրանց ձմեռացման համար անհրաժեշտ պայմանները (հողի և օդի բավարար խոնավությունն ու ջերմաստիճանը, ձյան ծածկույթի առկայությունը): Այս ամենի արդյունքում, աշնանացան ցորենի 22,1 հազ. հեկտար ցանքատարածություն ընդհանրապես ոչնչացել է, իսկ 19,3 հազ. հեկտար վնասվել է կիսով չափ և վտանգ կա, որ մինչև գարնան սկիզբը դրանց վնասվածության աստիճանը հասնի 70-80 տոկոսի: Աշնանացան ցորենի բերքի սպասվելիք կորուստը կազմում է 62,5 հազ. տոննա` 6255,0 մլն դրամ (11,49 մլն ԱՄՆ-ի դոլար) արժեքով (հավելված N 1):
Առկա բնակլիմայական պայմաններն իրենց բացասական ազդեցությունն են թողել նաև պտղատու այգիների նորմալ ձմեռացման վրա: Հանրապետության ցածրադիր մասերում ցերեկային անսովոր բարձր ջերմաստիճանների պատճառով սկսվել են պտղատու ծառերի աճի ու զարգացման գործընթացները, և գիշերային ջերմաստիճանի նվազումների պատճառով անխուսափելի են ցրտահարություններն ու կորուստները: Շուրջ 3,0 հազ. հեկտար կորիզավոր պտղատու այգիներ հայտնվել են վտանգված վիճակում և սպասվում է 15452,2 տոննա բերքի կորուստ` 1545,2 մլն դրամ (2,84 մլն ԱՄՆ-ի դոլար) արժեքով (հավելված N 2):
Սովորականից բարձր ջերմային ռեժիմը և ձյան ծածկույթի բացակայությունը նպաստավոր պայմաններ են ստեղծել ընդարձակ տարածքների վրա մկնանման կրծողների բազմացման ու ակտիվ գործունեության համար, որի պատճառով լրացուցիչ միջոցներ են հարկավոր դրանց դեմ արդյունավետ պայքար կազմակերպելու համար:
Անասնապահության համար կարևոր նշանակություն ունեցող բազմամյա խոտաբույսերից և բնական խոտհարքներից, ձյան շերտի բացակայության և մթնոլորտային տեղումների սակավության հետևանքով սպասվում են էական կորուստներ, որոնք կհանգեցնեն անասնապահական մթերքի արտադրության ծավալների կրճատման:
Այսպիսով, հանրապետության գյուղատնտեսությունը բացառիկ անբարենպաստ կլիմայական պայմանների հետևանքով փաստորեն հայտնվել է աննախադեպ աղետալի վիճակում: Բնական աղետի պատճառած վնասները միայն հանրապետության երկրագործության ոլորտում կկազմեն 7800,2 մլն դրամ (14,33 մլն ԱՄՆ-ի դոլար):
2.3. Իրավիճակը ոռոգման ոլորտում
Հայաստանի Հանրապետությունում երկրագործության համար բացառիկ կարևոր նշանակություն ունի ոռոգումը (բուսաբուծության համախառն արտադրանքի շուրջ 80 տոկոսը ստացվում է ոռոգման պայմաններում): Հետևապես, վճռական է դառնում ոռոգման համակարգի հնարավորությունների լիարժեք օգտագործումը:
Վերջին տարիներին հանրապետությունում ոռոգման նպատակով օգտագործվում է միջին հաշվով 1,7-1,8 մլն խոր. մ ջուր: Համաձայն հիդրոօդերևութաբանական ծառայության կանխատեսումների` 1999 թվականին հանրապետության բոլոր շրջաններում ջրի առկայությունը շուրջ 40 տոկոսով պակաս կլինի նորմայից և ոռոգման ջրի ընդհանուր դեֆիցիտը կկազմի 600 մլն խոր. մ: Սևանա լճից 50 մլն խոր. մ պակաս վերցվող ջրի ծավալի հետ միասին այն կկազմի 650 մլն խոր. մ:
Գյուղատնտեսության բնագավառում ոռոգման համար օգտագործվում են հիմնականում արհեստական ջրամբարներում կուտակված ջրերը, ուստի ընթացիկ տարում ստեղծված իրավիճակում ծայրահեղորեն բարդանում է այն ոռոգման ջրով ապահովելու խնդիրը.
- մակերեսային հոսքի ջրերի հիմնական մասը ջրամբարվում է մելիորատիվ նշանակության 74 փոքր և խոշոր ջրամբարներում, որոնց ընդհանուր տարողությունը կազմում է 1,0 մլրդ խոր. մ, սակայն մթնոլորտային տեղումների խիստ սակավության և ձնածածկույթի բացակայության պատճառով ոռոգման նպատակով դրանցում հնարավոր կլինի կուտակել և օգտագործել ընդամենը 300-350 մլն խոր. մ ջուր.
- Սևանա լճից ոռոգման համար սովորաբար տարեկան միջին հաշվով բաց է թողնվել 230-250 մլն խոր. մ ջուր, սակայն ջրերի մուտքի և ելքի ներկայիս բացասական հաշվեկշռի պատճառով լճի բնական դեֆիցիտը կազմում է 370 մլն խոր. մ: Լճում գոլորշիացումը վերջին 40 տարվա միջին տվյալների համեմատությամբ ավելացել է 25 տոկոսով և վերջին երեք ամսում (նույնիսկ ջրթողքի բացակայության պայմաններում) 14 սանտիմետրով իջել է լճի մակարդակը: Ուստի լճից 1999 թվականին ոռոգման նպատակով 195 մլն խոր. մետրից ավելի ջուր բաց թողնել հնարավոր չէ, քանի որ դա կհանգեցնի Սևանա լճի էկոլոգիական աղետի.
- հանրապետության գետերի ջրայնությունը նորմայից ցածր է 25-30 տոկոսով, որի պատճառով 250 մլն խոր. մետրով կնվազեն նաև դրանց հաշվին օգտագործվող ոռոգման ջրի ծավալները.
- ստորերկրյա ջրերը ոռոգման համար օգտագործելու նպատակով հանրապետությունում առկա են շուրջ 720 խորքային հորեր, որոնցից գործում են միայն 320-ը, մնացածը վերականգնման կարիք ունեն: Խորքային հորերն ամբողջությամբ շահագործելու համար կպահանջվեն խոշոր ֆինանսական միջոցներ` առաջին հերթին տեխնիկական վերականգնման, ինչպես նաև 81,5 մլն կՎտ. ժ լրացուցիչ օգտագործած էլեկտրաէներգիայի վարձավճարի համար:
Փաստորեն, 1999 թվականին ոռոգման առկա ջրային պաշարների ծավալը կկազմի շուրջ 1.05 մլրդ խոր. մ, որով հնարավոր կլինի ոռոգել ընդամենը 127,0 հազ. հեկտար, և եթե ձեռնարկվեն լրացուցիչ միջոցներ, ապա հանրապետությունում շուրջ 80 հազ. հեկտար հնարավոր չի լինի ոռոգել:
Այսպիսով, բնական աղետի պատճառով հանրապետության երկրագործությանն ուղղակի հասցված ընդհանուր վնասը կազմում է 7800,2 մլն դրամ կամ 14,3 մլն ԱՄՆ-ի դոլար, այդ թվում` աշնանացան ցորենի ցանքատարածությունների փչացման հետևանքով` 6255,0 մլն դրամ (11,49 մլն ԱՄՆ-ի դոլար), պտղատու այգիների վնասման պատճառով` 1545,2 մլն դրամ (2,84 մլն ԱՄՆ-ի դոլար):
Սակավաջրության պայմաններում հանրապետությունում և հիմնականում Արարատյան դաշտում (որտեղ երկրագործությունն ամբողջությամբ ոռոգելի է), եթե չձեռնարկվեն անհետաձգելի միջոցներ, ապա շուրջ 80 հազ. հեկտար ոռոգելի հողատեսքեր չի լինի օգտագործել կամ կօգտագործվի դրանց միայն մի մասը, այն էլ` խիստ անարդյունավետ:
Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ նախորդ տարիների միջին տվյալներով 1 հեկտար ոռոգելի հողատարածքից ստացվել է միջին հաշվով 700-750 հազ. դրամի (1300 ԱՄՆ-ի դոլար) բուսաբուծական համախառն արտադրանք, ապա հնարավոր կորուստը կկազմի 56,4 մլրդ դրամ կամ 104,0 մլն ԱՄՆ-ի դոլար (հավելված N 3):
3. ԲՆԱԿԱՆ ԱՂԵՏԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԻ ՎԵՐԱՑՄԱՆՆ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԸ
Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության բնագավառում ստեղծված արտակարգ իրավիճակից դուրս գալու համար ծրագրով նախատեսվում է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները.
3.1. Երկրագործության ոլորտում նախատեսվող միջոցառումները
Հանրապետությունում, ըստ կանխատեսումների, ընթացիկ տարում, աղետից տուժած աշնանացանի ցանքատարածություններում կատարվող վերացանքի ու կրկնացանքի հետ միասին, կկատարվի շուրջ 120 հազ. հեկտար գարնանացան հացահատիկային մշակաբույսերի ցանք, որի համար պահանջվում է 26,1 հազ. տոննա սերմացու, սակայն գյուղացիական և սերմաբուծական տնտեսություններում առկա է 16,6 հազ. տոննա, պակասը կազմում է 9,5 հազ. տոննա:
Հանրապետությունում արտադրվող հացահատիկի բերքի մեծ կորուստներից խուսափելու նպատակով աշնանացանի փչացած և վնասված տարածքներում անհրաժեշտ է հացահատիկային մշակաբույսերի վերացանք և կրկնացանք կատարել ավելի քան 31 հազ. հեկտարի վրա: Այդ աշխատանքների կատարումն ապահովելու համար անհրաժեշտ է լրացուցիչ ձեռք բերել և գյուղացիական տնտեսություներին մատակարարել`
- գարնանացան մշակաբույսերի սերմացուներ` 9524 տոննա (այդ թվում` 1000 տոննա կարտոֆիլի տնկանյութ)`1524,2 մլն դրամ (2800,8 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար) ընդհանուր արժեքով.
- դիզելային վառելանյութ` 2371,8 հազ. լիտր, 371,2 մլն դրամ (682,1 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար) ընդհանուր արժեքով.
- քսայուղեր` 127,0 հազար լիտր` 50,8 մլն դրամ (93,3 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար) ընդհանուր արժեքով.
- պարարտանյութեր` 12,7 հազ. տոննա, 121,0 մլն դրամ (222,3 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար) ընդհանուր արժեքով.
- թունաքիմիկատներ` 50,7 մլն դրամ (93,2 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար) ընդհանուր արժեքով.
- գյուղատնտեսական տեխնիկայի պահեստամասեր` 99,8 մլն դրամ (183,4 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար) ընդհանուր արժեքով.
- բենզին` 317,6 հազ. լիտր, 50,8 մլն դրամ (93,3 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար) ընդհանուր արժեքով:
Վերոհիշյալ միջոցառումների իրականացման համար պահանջվող ընդհանուր գումարը կազմում է 2268,5 մլն դրամ (4,17 մլն ԱՄՆ-ի դոլար) (հավելված N 4):
Նախատեսվող միջոցառումների ժամանակացույցը ներկայացված է N 5 հավելվածում:
3.2. Հանրապետությունում 1999 թվականին սակավաջրության
պայմաններում նախատեսվող միջոցառումները
Հանրապետության առկա ոռոգման ջրի դեֆիցիտը նվազեցնելու նպատակով ծրագրով նախատեսվում է 1999 թվականին առանց հետաձգելու իրականացնել չգործող խորքային հորերը ու շատրվանող հորատանցքերի վերականգնման և կահավորման, նորերի հորատման միջոցառումներ, դրանց հիման վրա ստորերկրյա ջրերի պաշարների հաշվին մեծացնել ոռոգման նպատակով օգտագործվող ջրի ծավալները:
Նշված միջոցառումները կիրականացվեն հետևյալ հիմնական ուղղություններով.
1. Չգործող խորքային հորերի վերականգնում
Հանրապետությունում ոռոգման նպատակով օգտագործվում է 720 խորքային հոր, որի ներկայումս գործում է 320-ը և վերականգնման ենթակա է 400-ը:
Ծրագրով նախատեսվում է վերականգնել 90 խորքային հոր, որը հնարավորություն կտա անմիջապես դաշտում լրացուցիչ օգտագործել 16,9 մլն խոր. մ ջուր և ոռոգել 2908 հեկտար ոռոգելի հողատարածք` լրացուցիչ ծախսելով 4,28 մլն կՎտ. ժ էլեկտրաէներգիա: Նշված միջոցառման լրացուցիչ ծախսերի գումարը կկազմի 710,75 մլն դրամ կամ 1.31 մլն ԱՄՆ-ի դոլար (հավելված N 6):
2. Չգործող խորքային հորերի կահավորում
Հանրապետության 223 չգործող խորքային հոր ենթակա է կահավորման, որի իրականացումը հնարավորություն կտա անմիջապես դաշտում լրացուցիչ օգտագործել 64,5 մլն խոր. մ ջուր և ոռոգել 8897 հեկտար` լրացուցիչ ծախսելով 16,2 մլն կՎտ. ժ էլեկտրաէներգիա: Լրացուցիչ ծախսերը կկազմեն 1073,2 մլն դրամ կամ 1,97 մլն ԱՄՆ-ի դոլար (հավելված N 7):
3. Խորքային նոր հորերի հորատում
Ծրագրով նախատեսվում է 1999 թվականին հորատել 15 խորքային նոր հոր, որի շնորհիվ հնարավոր կլինի անմիջապես դաշտում լրացուցիչ ստանալ ու օգտագործել 3,0 մլն խոր. մ ջուր և ոռոգել 480 հեկտար` լրացուցիչ ծախսելով 0,75 մլն կՎտ. ժ էլեկտրաէներգիա: Լրացուցիչ ծախսերի ընդհանուր գումարը կկազմի` 168,8 մլն դրամ կան 310,2 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար (հավելված N 8):
4. Շատրվանող հորատանցքերի վերանորոգում
Արարատյան հարթավայրում ոռոգման նպատակով օգտագործվում են 580 շատրվանող հորատանցք:
Ծրագրով նախատեսվում է դրանցից փականային ռեժիմի բերել 64-ը և խմբավորել 19-ը, որը հնարավորություն կտա խնայել 14,9 մլն խոր. մ ջուր և լրացուցիչ ոռոգել 0,83 հազ. հեկտար: Լրացուցիչ ծախսերի գումարը կկազմի` 62,0 մլն դրամ կամ 113,9 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար (հավելված N 9):
5. Գետերից, հեղեղատներից, տեղական լճակներից և այլ ջրաղբյուրներից
շարժական պոմպերի և այլ միջոցներով լրացուցիչ ջրառի իրականացում
Հանրապետության գետերից կատարվող ջրառներից հետո, ինչպես նաև Արարատյան հարթավայրի չորացման ցանցերի օգտագործումից գոյանում են ազատ հոսքեր:
Ծրագրով նախատեսվում է շարժական պոմպերի միջոցով ու լրացուցիչ ջրառների կազմակերպմամբ նշված ջրերից 189,4 մլն խոր. մ մղել և օգտագործել ոռոգման նպատակով, որը հնարավորություն կտա ոռոգել 33,4 հազ. հեկտար: Լրացուցիչ ծախսերի ընդհանուր գումարը կկազմի` 476,5 մլն դրամ կամ 875,6 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար (հավելվածներ NN 10.1, 10.2, և 10.3):
6. Գործող պոմպակայանների հզորությունների լրիվ օգտագործում
Հանրապետությունում ներկայումս առկա են 402 գործող պոմպակայան, որոնց ջրառի հնարավորությունը կազմում է 830 մլն խոր. մ, սակայն տարբեր պատճառներով օգտագործվում է դրա 50 տոկոսը: Նախատեսվում է բոլոր գործող պոմպակայաններն աշխատեցնել առավել լրիվ հզորությամբ, ինչպես նաև դրանցում կատարել վերանորոգումներ` լրացուցիչ ծախսելով 60,34 մլն կԲտ. ժ էլեկտրաէներգիա, որը հնարավորություն կտա իրականացնել 160 մլն խոր. մ լրացուցիչ ջրառ և ոռոգել 21,5 հազ. հեկտար: Լրացուցիչ ծախսերի ընդհանուր գումարը կկազմի 1618,5 մլն դրամ կամ 2,97 մլն ԱՄՆ-ի դոլար (հավելվածներ NN 11, 13 և 16):
7. Ոռոգման համակարգերում ջրի կորուստների կրճատում
Ոռոգման համակարգում զգալի են ոռոգման ջրի մեխանիկական կորուստները, պատշաճ մակարդակով չեն իրականացվում ջրաչափությունը և ջրերի հաշվառումը:
Ծրագրով նախատեսվում է ներքին պահուստների օգտագործման` մասնակի նորոգումների, ջրաչափերի տեղադրման և ջրի հաշվառման բարելավման, շուրջօրյա ջրումների կազմակերպման, և դրանց նկատմամբ վերահսկողություն սահմանելու հիման վրա մինչև 5 տոկոսով կրճատել կորուստը, որը հնարավորություն կտա խնայել 80 մլն խոր. մ ջուր և ոռոգել 8,2 հազ. հեկտար: Լրացուցիչ ծախսերը կկազմեն` 511,4 մլն դրամ կամ 939,7 հազ. ԱՄՆ-ի դոլար (հավելվածներ NN 12 և 14):
Այսպիսով, նշված միջոցառումների իրականացման շնորհիվ հանրապետությունում հնարավոր կլինի 217 հազ. հեկտար հողերի ոռոգման համար պահանջվող 1,7 մլրդ խոր. մ ոռոգման ջրի 650 մլն խոր. մետրի դԵֆիցիտը լրացնել 528,7 մլն խոր. մետրով և հնարավորություն ստեղծել 72,6 հազ. հեկտար ոռոգելու համար, որի համար կպահանջվի 4,6 մլրդ դրամ կամ 8,49 մլն ԱՄՆ-ի դոլար, այդ թվում լրացուցիչ 81,55 մլն կՎտ. ժ էլեկտրաէներգիա օգտագործելու համար` 3,0 մլն ԱՄՆ-ի դոլար:
Ծրագրով նախատեսված բոլոր լրացուցիչ միջոցառումների իրականացման համար անհրաժեշտ պոմպերի, սարքավորումների և պահեստամասերի, վառելիքաքսանյութերի, օգտագործվող էլեկտրաէներգիայի չափաքանակների և ֆինանսական միջոցների հաշվարկները, ինչպես նաև միջոցառումների իրականացման ժամանակացույցը ներկայացվում են NN 13, 14, 15, 16 և 17 հավելվածներում:
4. ԲՆԱԿԱՆ ԱՂԵՏԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԻ ՎԵՐԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ՆԱԽԱՏԵՍՎՈՂ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՄԵԽԱՆԻԶՄՆԵՐԸ
Ծրագրով նախատեսվող միջոցառումներն իրականացնելու համար պահանջվում է 8434,75 մլն դրամ կամ 15,5 մլն ԱՄՆ-ի դոլար, այդ թվում`
- աշնանացան ցորենի ցանքատարածությունների կրկնացանքի և վերացանքի աշխատանքները կատարելու համար 2268,4 մլն դրամ (4,17 մլն ԱՄՆ-ի դոլար).
- պտղատու այգիներում առաջացած կորուստները փոխհատուցելու համար` 1545,2 մլն դրամ (2,84 մլն ԱՄՆ-ի դոլար).
- սակավաջրության պայմաններում նախատեսվող ջրաշինարարական միջոցառումներին իրականացնելու համար 4621,15 մլն դրամ (8,49 մլն ԱՄՆ-ի դոլար):
Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեով գյուղատնտեսության զարգացման միջոցառումների, մասնավորապես, հողերի բարելավման և բույսերի պաշտպանության ու սերմնաբուծության համար նախատեսված միջոցները կնպատակաուղղվեն ծրագրի իրականացմանը, այդ թվում հողերի բարելավման միջոցառումների համար նախատեսված 1016,5 մլն դրամից 827,5 մլն դրամը, բույսերի պաշտպանության միջոցառումների համար նախատեսված 400,7 մլն դրամից 278,0 մլն դրամը:
Ծրագրի իրականացման համար Հայաստանի Հանրապետության 1999 թվականի պետական բյուջեով գյուղատնտեսության բնագավառի համար նախատեսված միջոցներից հնարավոր է օգտագործել ընդամենը 1105,5 մլն դրամ (2,03 մլն ԱՄՆ-ի դոլար): Դրանից ավելի հատկացումներ կատարելն անթույլատրելի է, քանի որ վտանգի տակ կդրվի մյուս կարևորագույն միջոցառումների (անասնաբուժական, տոհմասելեկցիոն, ջրաշինարարական, միջազգային վարկերի հաշվին իրականացվող ծրագրերի համաֆինանսավորման) իրականացումը:
Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեով նախատեսված գումարների օգտագործումը կկատարվի «Հայաստանի Հանրապետության 1999 թվականի պետական բյուջեի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի պահանջներին համապատասխան:
Ջրաշինարարական օբյեկտների` չգործող խորքային հորերի վերականգնման, նոր խորքային հորերի կառուցման աշխատանքները կկատարվեն Համաշխարհային բանկի վարկի հաշվին իրականացվող` Հայաստանի Հանրապետության ոռոգման համակարգերի վերականգնման ծրագրի միջոցով, 653,0 մլն դրամի (1,2 մլն ԱՄՆ-ի դոլար) չափով` համաձայնեցնելով Համաշխարհային բանկի հետ:
Ծրագրի իրականացման համար մնացած 6676,25 մլն դրամ (12,27 մլն ԱՄՆ-ի դոլար) միջոցներն ակնկալվում է ստանալ արտաքին աջակցության հաշվին, արտասահմանյան երկրներից և միջազգային կազմակերպություններից` մարդասիրական օգնության կարգով կամ արտոնյալ վարկերի տրամադրման ձևով:
Ծրագրի իրականացման համար աջակցության ճանապարհով ստացվող միջոցները կուղղվեն սակավաջրության պայմաններում նախատեսվող ջրաշինարարական միջոցառումների իրականացմանը և անհրաժեշտ նյութատեխնիկական միջոցների (սերմեր, պարարտանյութեր, թունաքիմիկատներ, վառելանյութ-քսանյութեր, պահեստամասեր և այլն) ձեռքբերմանը: Վերջիններս որոշակի մեխանիզմներով (հիմնականում մատչելի գներով` վաճառքի կարգով) կտրամադրվեն աղետից տուժած գյուղացիական տնտեսություններին` աճուրդային վաճառքի, բանկային համակարգի միջոցով, ինչպես նաև երկարատև կամ միջին ժամկետի վարկեր տրամադրելու կարգով:
Նյութատեխնիկական միջոցների ձեռքբերումը և մատակարարումը կկատարվի մրցույթների միջոցով, ընդ որում, կկիրառվեն այնպիսի մեխանիզմներ, որոնց միջոցով կբացառվի նշված միջոցառումների իրականացման ժամանակ որևէ բացասական ազդեցություն շուկայական հարաբերությունների վրա:
Աղետի հետևանքների վերացման համար ստացվող ֆինանսական աջակցությունը տուժած գյուղացիական տնտեսություններին կտրամադրվի բանկերի միջոցով` ցածր տոկոսադրույքով նպատակային (կոնկրետ աղետի վնասների կանխարգելմանն ուղղվող միջոցառումների համար) վարկերի ձևով: Նմանատիպ վարկեր կտրամադրվեն նաև տնտեսավարող այն սուբյեկտներին, որոնք ներգրավված կլինեն աղետի հետևանքների վերացմանն ուղղված միջոցառումների իրականացման գործում:
Ծրագրի իրականացմանն ուղղված արտաքին աջակցությամբ հատկացվող միջոցառումները նպատակային օգտագործելու համար նախատեսվում է ստեղծել հանձնաժողով: Հանձնաժողովի կազմում կներգրավվեն Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության սոցիալական ապահովության նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման և օպերատիվ հարցերի նախարարի և աշխատակազմի, մարզպետարանների ներկայացուցիչներ: Հանձնաժողովի աշխատանքներին կմասնակցեն նաև դոնոր երկրների, միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչները:
Հաշվի առնելով ժամանակի գործոնը` ծրագրով նախատեսված ջրաշինական աշխատանքները նպատակահարմար է իրականացնել ուղղակի պայմանագրային եղանակով` հետևյալ սկզբունքներով`
- կառուցվելիք օբյեկտների պայմանագրային գները չպետք է գերազանցեն նախորդ տարիներին մրցութային եղանակով կառուցված նմանատիպ օբյեկտների միավոր հաշվարկային գների մակարդակը: Այդ աշխատանքների կատարման համար պայմանագրերի կնքումն իրականացվելու է Համաշխարհային բանկի, դոնոր երկրների և միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչների, Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման և օպերատիվ հարցերի նախարարի և մարզպետների հսկողությամբ.
- խորքային և հորիզոնական կենտրոնախույս պոմպերի, դրանց պահեստամասերի ու սարքավորումների ձեռքբերումը մրցութային կարգով կիրականացվի Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարությունը` սահմանելով կատարման կարճատև ժամկետներ.
- հաշվի առնելով համայնքների հաշվեկշիռներում խորքային հորերի և շատրվանող հորատանցքների գտնվելու հանգամանքը, չգործող խորքային հորերի վերականգնման, դրանց կահավորման, խորքային նոր հորերի հորատման և շատրվանող հորատանցքերի վերանորոգման աշխատանքները կիրականացվեն Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` այդ գործում ներգրավելով մարզպետարաններին ու համայնքներին:
«Ոռոգում» պետական փակ բաժնետիրական ընկերությունը մարզպետարանների անմիջական մասնակցությամբ կիրականացնի`
- գետերից, հեղեղատներից, տեղական լճակներից, չորացման ցանցերից և այլ ջրաղբյուրներից շարժական պոմպերի ու այլ միջոցներով լրացուցիչ ջրառի իրականացման աշխատանքները.
- գործող պոմպակայանների հզորությունների լրիվ օգտագործման աշխատանքները.
- ոռոգման համակարգերում ջրի կորուստների կրճատման աշխատանքները:
Հանրապետությունում բնական աղետից տուժած գյուղացիական տնտեսությունների կողմից բանկերի միջոցով ստացվող վարկերը վերադարձնելուց հետո դրանք կկենտրոնացվեն Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի հատուկ հաշվում, ընդ որում, արտասահմանյան երկրների և միջազգային կազմակերպությունների կողմից դրամաշնորհի կարգով հատկացված միջոցները հետագայում կուղղվեն ագրոպարենային ոլորտի աջակցության համար ստեղծվող հիմնադրամին:
Բացի վերը նշվածից, աջակցություն ցուցաբերող երկրները և միջազգային կազմակերպությունները կարող են սահմանել հատկացվող միջոցների օգտագործման և տնօրինման վերաբերյալ լրացուցիչ պայմաններ ու մեխանիզմներ:
Հավելված N 1
Հայաստանի Հանրապետության գյուղա-
տնտեսության բնագավառում բնական
աղետի հետևանքների վերացման
միջոցառումների ծրագրի
Հայաստանի Հանրապետությունում աշնանացան
ցորենի ցանքատարածությունների վիճակը
._______________________________________________________________________.
|NN |Մարզը, |Ընդա-| այդ թվում | Ընդամենը |Բերքի կորուստը|
|ը/կ|քաղաքը |մենը |______________________| վնասված |______________|
| | |ցան- |գտնը- |վնաս- |ոչնչաց- | տարածու- |քանակը |արժեքը|
| | |քատա-|վում |վել |վել են | թյունները |(տոննա)|(մլն |
| | |րածու|են |են |ամբող- | (հա) | | դրամ)|
| | |թյուն|բավա- |50% |ջու- | | | |
| | |ները |րար |(հա) |թյամբ | | | |
| | |(հա) |վիճա- | |(հա) | | | |
| | | |կում | | | | | |
| | | |(հա) | | | | | |
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|1 |Արագածոտն | 5200| 1950 | 1000 | 2250 | 2750 | 4100 | 410|
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|2. |Արարատ |10000| 7828 | 2172 | - | 1086 | 3800 | 380|
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|3. |Արմավիր |14500| 10507| 3000 | 993 | 2493 | 8200 | 820|
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|4. |Գեղարքունիք| 7138| - | 500 | 6638 | 6888 | 10000 | 1000|
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|5. |Լոռի | 8545| 5001| 2000 | 1544 | 2544 | 6400 | 64 |
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|6. |Կոտայք | 7014| 3500| 2000 | 1514 | 2514 | 3800 | 380|
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|7. |Շիրակ |18318| 10000| 3000 | 5318 | 6818 | 15000 | 1500|
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|8. |Սյունիք |11595| 5100| 4200 | 2295 | 4395 | 7400 | 740|
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|9. |Վայոց ձոր | 1600| 685| 500 | 415 | 665 | 1000 | 100|
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|10.|Տավուշ | 2500| 500| 915 | 1085 | 1543 | 2700 | 270|
|___|___________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
|11.|Երևան | 200| 130| 40 | 30 | 50 | 150 | 15|
|_______________|_____|______|______|________|___________|_______|______|
| Ընդամենը |86610| 45201|19327 | 22082 | 31746 | 62550 | 6255|
._______________________________________________________________________.
Հավելված N 2
Հայաստանի Հանրապետության գյուղա-
տնտեսության բնագավառում բնական
աղետի հետևանքների վերացման
միջոցառումների ծրագրի
Հայաստանի Հանրապետությունում բնական աղետի հետևանքով
պտղատու այգիներում սպասվող բերքի կորուստները
._______________________________________________________________________.
|NN | Մարզը, քաղաքը| Պտղատու այգիներին (կորիզավորներին) հասցված վնասը|
|ը/կ| |____________________________________________________|
| | | վնասված|բերքատվու- |բերքի կորուստները | վնասի չափը|
| | |տարածք- |թյան անկման | (տոննա) | (մլն դրամ)|
| | |ները |չափը (ց/հա) | | |
| | |(հա) | | | |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|1 |Արագածոտն | 275 | 15.2 | 413.4 | 41.3 |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|2. |Արարատ | 2158 | 24.0 | 5179.2 | 517.9 |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|3. |Արմավիր | 2910 | 26.0 | 7566.0 | 456.6 |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|4. |Գեղարքունիք | - | - | - | - |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|5. |Լոռի | 440 | 8.2 | 352 | 35.2 |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|6. |Կոտայք | - | - | - | - |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|7. |Շիրակ | - | - | - | - |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|8. |Սյունիք | 238 | 18.0 | 428.4 | 42.8 |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|9. |Վայոց ձոր | 612 | 14.0 | 856.8 | 87.7 |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|10.|Տավուշ | 472 | 12.0 | 566.4 | 56.7 |
|___|______________|________|____________|__________________|___________|
|11.|Երևան | 80 | 11.2 | 89.6 | 9.0 |
|__________________|________|____________|__________________|___________|
| Ընդամենը | 7182 | - | 15451.8 | 1545.2 |
._______________________________________________________________________.
Հավելված N 3
Հայաստանի Հանրապետության գյուղա-
տնտեսության բնագավառում բնական
աղետի հետևանքների վերացման
միջոցառումների ծրագրի
Հայաստանի Հանրապետությունում սակավաջրության պայմաններում`
նախատեսվող բոլոր միջոցառումներով ոռոգման ենթակա հողատարածքները
և ոռոգման բացակայության դեպքում սպասվող կորուստները
.________________________________________________________________________.
|NN |Մարզը, | Ոռոգման ենթակա հողատարածքները` ըստ նախատեսվող առանձին |
|ը/կ|քաղաքը | միջոցառումների (հա) |
|___|___________|________________________________________________________|
| | |չգոր-|չգոր- |խորքա-|շատըր-|լրա- |պոմպա- |կորուստ-|պոմպե-|
| | |ծող |ծող |յին |վանող |ցու- |կայան- |ների |րի |
| | |խոր- |խոր- |նոր |հորատ-|ցիչ |ների |կրճատում|շարժիչ|
| | |քա- |քային |հորերի|անցքե-|ջրառի|հզորու-| |ների |
| | |յին |հորերի|հորա- |րի վե-|իրա- |թյուն- | |վերանո|
| | |հորե-|կահա- |տում |րանո- |կանա-|ների | |րոգում|
| | |րի |վորում| |րոգում|ցում |լրիվ | | |
| | |վերա-| | | | |օգտա- | | |
| | |կանգ-| | | | |գործում| | |
| | |նում | | | | | | | |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|1 |Արարատ | 270 | 760 | 72 | 630 |14725| 3483 | 600 | 2900 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|2. |Արմավիր | 712 | 7366 | 196 | 200 |12062| 5572 | 1640 | 2040 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|3. |Արագածոտն |1140 | - | - | - | 2128| 150 | - | 580 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|4. |Գեղարքունիք| 300 | 295 | 115 | - | 460| 187 | 260 | 120 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|5. |Լոռի | 406 | 266 | 57 | - | 1755| 700 | 621 | 380 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|6. |Կոտայք | - | 120 | - | - | - | - | 1930 | 270 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|7. |Շիրակ | - | - | - | - | 2062| - | 960 | 1110 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|8. |Վայոց ձոր | - | - | 40 | - | 28| 1864| 188 | 470 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|9. |Տավուշ | - | - | -| - | 50| 225| 701 | 550 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|10.|Սյունիք | - | - | -| - | -| - | 1082 | 630 |
|___|___________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
|11.|Երևան | 80 | 90 | -| - | 150| - | 255 | 250 |
|_______________|_____|______|______|______|_____|_______|________|______|
| Ընդամենը | 2908| 8897| 480 | 830 |33420| 12181| 8237 | 9300 |
.________________________________________________________________________.
.___ ___________. .______________________________________________________.
|NN | Մարզը, | | Ընդամենը ոռոգվող | Նշված հողատարածքների |
|ը/կ| քաղաքը | | տարածքները (հա) | ոռոգման բացակայության դեպքում |
| | | | | սպասվող կորուստները (մլն դրամ) |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|1 | 2 | | 11 | 12 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|1 |Արարատ | | 23440 | 18023 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|2. |Արմավիր | | 29788 | 23101 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|3. |Արագածոտն | | 3998 | 2390 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|4. |Գեղարքունիք| | 1737 | 3017 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|5. |Լոռի | | 4185 | 2093 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|6. |Կոտայք | | 2320 | 1508 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|7. |Շիրակ | | 4132 | 2066 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|8. |Վայոց ձոր | | 2590 | 1554 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|9. |Տավուշ | | 1526 | 1070 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|10.|Սյունիք | | 1712 | 1030 |
|___|___________| |_____________________|________________________________|
|11.|Երևան | | 825 | 575 |
|_______________| |_____________________|________________________________|
| Ընդամենը | | 76253 | 56427 |
._______________. .______________________________________________________.
Հավելված N 4
Հայաստանի Հանրապետության գյուղա-
տնտեսության բնագավառում բնական
աղետի հետևանքների վերացման
միջոցառումների ծրագրի
Հայաստանի Հանրապետությունում բնական աղետից տուժած աշնանացան
ցորենի ցանքատարածություններում նախատեսվող միջոցառումների
իրականացման համար անհրաժեշտ նյութատեխնիկական միջոցները
.________________________________________________________________________.
|NN| Մարզը, |Վնասված |Սերմացուներ |Դիզելային վառելանյութ| Քսայուղեր|
| | քաղաքը | |______________|_____________________|___________|
| | |տարածք- |քանակը |արժեքը| քանակը | արժեքը |քանա-|արժե-|
| | |ները |(տոննա)|(մլն | (հազ. |(մլն դրամ) |կը |քը |
| | |(հա) | |դրամ) | լիտր) | |(հազ.|(մլն |
| | | | | | | |լիտր)|դրամ)|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|1 |Արագածոտն | 2750 | 825 | 132 | 215 | 31.85 | 11 | 4.4 |
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|2.|Արարատ | 1086 | 326 |52.16 | 85 | 12.75 | 4.3 | 1.72|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|3.|Արմավիր | 2493 | 748 | 120 | 89.2 | 29.15 | 10 | 4.0|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|4.|Գեղարքունիք| 6888 | 2066 |330.6 | 537.3| 80.63 | 27.6| 11.0|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|5.|Լոռի | 2544 | 763 |122.1 | 198.4| 29.8 | 10.2| 4.8|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|6.|Կոտայք | 2514 | 754 |120.6 | 196 | 29.4 | 10.0| 4.0|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|7.|Շիրակ | 6818 | 2045 |327.2 | 531.8| 79.77 | 27.2|10.88|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|8.|Սյունիք | 4395 | 1319 | 211 | 342.8| 51.42 | 17.6| 7.04|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|9.|Վայոց ձոր | 665 | 200 | 32 | 52 | 7.8 | 2.7| 1.08|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|10|Տավուշ | 1543 | 463 | 74.1 | 120.4| 18.06 | 6.2| 2.48|
|__|___________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
|11|Երևան | 50 | 15 | 2.4 | 3.9| 0.6 | 0.2| 0.08|
|______________|________|_______|______|________|____________|_____|_____|
| Ընդամենը | 31746 | 9524 |152416| 2371.| 371.23 | 127|50.76|
.________________________________________________________________________.
N 4 հավելվածի շարունակությունը
.________________________________________________________________________.
|NN| Մարզը, |Պարարտանյութեր|Թունա-| Պահեստա- | Բենզին |Ընդամենը |
| | քաղաքը |______________|նյու- | մասերի |______________|ծախսեր |
| | |քանակը |արժեքը|թերի | արժեքը |քանակը |արժեքը| (մլն |
| | |(տոննա)|(մլն |արժեքը| (մլն |(հազ. |(մլն | դրամ) |
| | | | դրամ)|(մլն | դրամ) | լիտր) | դրամ)| |
| | | | | դրամ)| | | | |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|1 |Արագածոտն | 1100 | 10.5 | 4.4 | 8.6 | 27.5 | 4.4 | 196.15 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|2.|Արարատ | 433 | 4.12 | 1.73 | 3.4 | 10.9 | 1.7 | 77.58 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|3.|Արմավիր | 997 | 9.8 | 4.08 | 7.8 | 24.9 | 4.0 | 178.83 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|4.|Գեղարքունիք| 2755 | 26.15| 11.01| 21.7 | 69.0 | 11.0 | 492.09 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|5.|Լոռի | 1018 | 9.67 | 4.02| 8.1 | 25.4 | 4.06| 181.83 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|6.|Կոտայք | 1005 | 9.54 | 4.0 | 7.9 | 25.1 | 4.02| 179.46 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|7.|Շիրակ | 2727 | 25.9 | 10.8 | 21.5 | 68.2 | 10.9| 486.95 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|8.|Սյունիք | 1758 | 16.71| 6.97 | 13.8 | 44.0 | 7.04| 313.98 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|9.|Վայոց ձոր | 263 | 2.53| 1.06 | 2.1 | 6.7 | 1.07| 47.64 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|10|Տավուշ | 617 | 5.9 | 2.51 | 4.7 | 15.4 | 2.5| 110.25 |
|__|___________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
|11|Երևան | 15 | 0.17 | 0.09 | 0.2 | 0.5 | 0.08 | 3.62 |
|______________|_______|______|______|__________|_______|______|_________|
| Ընդամենը |12688 |120.99| 50.67| 99.8 | 317.6| 50.77| 2268.38|
.________________________________________________________________________.
Հավելված N 5
Հայաստանի Հանրապետության գյուղա-
տնտեսության բնագավառում բնական
աղետի հետևանքների վերացման
միջոցառումների ծրագրի
ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑ
Հայաստանի Հանրապետությունում բնական աղետի հետևանքների
վերացմանն ուղղված երկրագործության ոլորտում նախատեսվող
միջոցառումների
._______________________________________________________________________.
|NN | Միջոցառման |Կատարման| Պատասխանատու | Ծանոթագրություն |
|ը/կ| անվանումը |ժամկետը | կատարողը | |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|1. |Աղետի հետևանքների | 1999 թ.| ՀՀ գյուղատնտեսու-| Մրցութային մեխա- |
| |վերացմանն ուղղված |փետրվար-| թյան | նիզմի կիրառումը |
| |միջոցառումների | մարտ | նախարարություն | հնարավորություն կտա|
| |իրականացման համար | | | ապահովել միջոցա- |
| |անհրաժեշտ նյութա- | | | ռումների իրականա- |
| |տեխնիկական միջոց- | | | ցումը պահանջվող |
| |ների ձեռք բերման | | | որակով, նվազագույն |
| |և մատակարարման | | | ծախսումներով և |
| |աշխատանքների | | | սեղմ ժամկետներում |
| |կազմակերպման համար| | | |
| |անհրաժեշտ | | | |
| |մրցույթների | | | |
| |նախապատրաստումը և | | | |
| |անցկացումը | | | |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|2. |Գարնանացանի | մինչև | ՀՀ գյուղատնտեսու-| Սերմերի ներկրումն |
| |իրականացման համար | 1999 թ.| թյան | իրականացվելու է |
| |հանրապետությունում| մարտի | նախարարություն | մրցութային կարգով |
| |պակասող 9,5 հազ. | 25-ը | | |
| |տոննա սերմացուի | | | |
| |ներկրման | | | |
| |կազմակերպումը | | | |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|3. |Ներկրված սերմացու-| մինչև | ՀՀ գյուղատնտեսու-| Սերմացուների բաշ- |
| |ները գյուղացիական | 1999 թ.| թյան | խումը մարզերին |
| |տնտեսություններին | ապրիլի | նախարարություն, | կիրականացնի ՀՀ |
| |բաշխելու աշխատանք-| 10-ը | ՀՀ մարզպետարաններ| գյուղատնտեսության |
| |ների կազմակերպումը| | | նախարարությունը, |
| | | | | իսկ գյուղացիական |
| | | | | տնտեսություններին` |
| | | | | մարզպետարանները, |
| | | | | համայնքները |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|4. |Աղետի հետևանքների | մինչև | ՀՀ գյուղատնտեսու-| Վառելանյութ-քսա- |
| |կանխարգելմանն | 1999 թ | թյան | նյութերի ձեռք |
| |ուղղվող միջոցա- | ապրիլի | նախարարություն, | բերումը և գյուղա- |
| |ռումների իրականաց-| 10-ը |ՀՀ մարզպետարաններ,| ցիական տնտեսու- |
| |ման համար անհրա- | | գյուղապետարաններ | թյուններին մատակա- |
| |ժեշտ 2372 հազ. | | | րարումը կիրականաց- |
| |լիտր դիզելային | | | նեն մրցույթում |
| |վառելանյութի, | | | հաղթած տնտեսավարող |
| |1317,6 հազ. | | | սուբյեկտները |
| |լիտր բենզինի և | | | |
| |127 հազ. լիտր | | | |
| |քսայուղերի ձեռք- | | | |
| |բերման և գյուղա- | | | |
| |ցիական տնտեսու- | | | |
| |թյուններին մատա- | | | |
| |կարարման աշխատանք-| | | |
| |ների իրականացումը | | | |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|5. |Հացահատիկային | մինչև | ՀՀ գյուղատնտեսու-| Նշված միջոցների |
| |մշակաբույսերի | 1999 թ | թյան | ներկրման և մատակա-|
| |համար պահանջվող | ապրիլի | նախարարություն, | րարման աշխատանքները|
| |12.7 հազ. տոննա | 30-ը |ՀՀ մարզպետարաններ,| կիրականացվեն մրցու-|
| |հանքային պարարտա- | | գյուղապետարաններ | թային կարգով |
| |նյութերի և 121,0 | | | |
| |մլն դրամ արժեքով | | | |
| |տարբեր թունաքիմի- | | | |
| |կատների ներկրման | | | |
| |և գյուղացիական | | | |
| |տնտեսություններին | | | |
| |մատակարարման | | | |
| |աշխատանքների | | | |
| |կազմակերպումը | | | |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|6. |Գյուղատնտեսական |1999 թ. | ՀՀ գյուղատնտեսու-| |
| |տեխնիկայի անխափան |մարտ- | թյան | |
| |գործունեությունն |մայիս | նախարարություն, | --»-- |
| |ապահովելու համար | |ՀՀ մարզպետարաններ | |
| |անհրաժեշտ 99.8 մլն| | | |
| |դրամ ընդհանուր | | | |
| |արժեքով տարբեր | | | |
| |պահեստամասերի | | | |
| |ներկրման աշխատանք-| | | |
| |ների կազմակերպումը| | | |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|7. |Սերմերի | 1999 թ.| ՀՀ գյուղատնտեսու-| Պայքարի աշխատանքներ|
| |վարակազերծման և | մարտ- | թյան | իրականացվելու են |
| |մկնանման կրծողների| ապրիլ | նախարարություն, | մրցութային կարգով |
| |դեմ պայքարի | |ՀՀ մարզպետարաններ | |
| |աշխատանքների | | | |
| |կազմակերպումը | | | |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|8. |Աշնանացանների | 1999 թ.| ՀՀ գյուղատնտեսու-| Միջոցառումների |
| |վնասված տարածքների| մարտ- | թյան | իրականացումը |
| |վրա վերացանքի, | հունիս | նախարարություն, | հնարավորություն կտա|
| |կրկնացանքի և | |ՀՀ մարզպետարաններ,| ջրովի տարածքներից |
| |մշակության | |գյուղապետարաններ, | ապահովել |
| |աշխատանքների | |գյուղացիական և | հացահատիկային |
| |կազմակերպումը | |գյուղացիական | մշակաբույսերի |
| | | |կոլեկտիվ | բավարար |
| | | |տնտեսություններ, | բերքատվություն |
| | | |երկրագործությամբ | |
| | | |զբաղվող այլ | |
| | | |տնտեսավարող | |
| | | |սուբյեկտներ | |
|___|__________________|________|__________________|____________________|
|9. | Աղետից տուժած | 1999 թ.| ՀՀ գյուղատնտեսու-| Ճշգրիտ որոշել |
| | կորիզավոր պտղատու| առաջին | թյան | տուժած |
| | այգիներ ունեցող |կիսամյակ| նախարարություն, | տնտեսությունների |
| | գյուղացիական, | |ՀՀ մարզպետարաններ,| վնասների չափերը |
| | գյուղացիական | | համայնքներ | |
| | կոլեկտիվ | | | |
| | տնտեսությունների | | | |
| | և այլ | | | |
| | տնտեսավարող | | | |
| | սուբյեկտների | | | |
| | վնասների | | | |
| | փոխհատուցման | | | |
| | մեխանիզմների | | | |
| | մշակումը և | | | |
| | կիրառումը | | | |
._______________________________________________________________________.
----------------------------------------------------
հեղինակների կողմից - 6-17 հավելվածները տես հաջորդ մասում