ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԻՍՏԻ
ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՔԱՂՎԱԾՔ
31 մայիսի 2012 թվականի N 21
19. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՐՏՔԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ 2013-2015 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԻՆ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
1. Հավանություն տալ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության պարտքի կառավարման 2013-2015 թվականների ռազմավարական ծրագրին` համաձայն հավելվածի:
2. Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարին` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության պարտքի կառավարման 2013-2015 թվականների ռազմավարական ծրագիրը ներառել Հայաստանի Հանրապետության 2013-2015 թվականների պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրում:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2012 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆԻՍԻ 13-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2012 թվականի մայիսի 31-ի նիստի
N 21 արձանագրային որոշման
ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՐՏՔԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ 2013-2015 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ
Սույնով ներկայացվում է ՀՀ օրենսդրությամբ և ՀՀ կառավարության տնտեսական զարգացման ծրագրերով սահմանված պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման համար անհրաժեշտ փոխառու միջոցների ներգրավման, դրանց արդյունքում պետական պարտքի բեռի փոփոխման, ռիսկերի կառավարման ռազմավարությունը:
Ներածություն
ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարության մշակման սկզբնակետը 2008թ. ընդունված «Պետական պարտքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքն է, որը կանոնակարգում է պետական պարտքին առնչվող փոխհարաբերությունները և նպատակ ունի ապահովել պետական պարտքի կառավարման արդյունավետ և հրապարակային կազմակերպումը:
Պարտքի խելամիտ կառավարումը կարևոր դեր է խաղում պետական հատվածի ֆինանսների կառավարման գործընթացում: Սա ավելի կարևոր նշանակություն է ձեռք բերում փոքր բաց տնտեսություն ունեցող երկրների համար, երբ ներքին տնտեսությունն ունի ռեսուրսների սահմանափակվածություն, իսկ տնտեսական աճին նպաստող հարկաբյուջետային քաղաքականություն իրականացնելու համար կառավարությունը պարտադրված է պարտք ներգրավել: Հետևաբար նման իրավիճակում կառավարությունը պետք է վստահ լինի, որ փոխառության քաղաքականությունը ապագայում չի բերի անկայուն դիրքի, չի մեծացնի ֆինանսավորման ծախսերը մինչև անընդունելի և ծայրահեղ մակարդակի կամ էլ երկիրը չի դարձնի խոցելի արտաքին աշխարհի զարգացումներից: Սա պահանջում է պարտքի կառավարման գործուն համակարգի կիրառում, որը անբարենպաստ պայմաններում կարող է նվազեցնել բացասական ազդեցությունները և մեղմել հավանական ռիսկերը:
Հստակ ռազմավարությունը կարող է օգնել նվազեցնել չափից ավելի փոխառությունների բեռը` (դրանց առնչվող ծախսերն ու ռիսկերը) հնարավորություն տալով քաղաքականություն մշակողներին ընտրել ծախսերի և ռիսկերի մի շարք տարբերակներից օպտիմալը: Իսկ նշված օպտիմալ տարբերակի ընտրության հիմքում ընկած է կառավարության պարտքի կայունության գաղափարախոսությունը:
Պարտքի տնտեսական կայունությունը` վճարունակության և իրացվելիության հանրագումարն է կամ երկրի կարողությունը առանց պարտքի վերաձևակերպման, ժամկետների խախտման և տնտեսական աճը վտանգելու ամբողջությամբ կատարել իր ընթացիկ և ապագա պարտքային պարտավորությունները: Այսինքն, անկախ պարտքի մակարդակից, պետությունը կարողանում է լիարժեքորեն իրականացնել իր գործառույթները, նպաստել բարձր տնտեսական աճին և միաժամանակ պատշաճ կատարել պարտքի գծով ստանձնած պարտավորությունները:
Պետական պարտքի ծավալների և պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցության աճի հիմնական պատճառներից են տարիների ընթացքում ձևավորվող բյուջեի բարձր պակասուրդները, որոնք կարող են հարկաբյուջետային հատվածում ստեղծել անկայունություն: Պարտքի կառավարման խելամիտ ռազմավարությունը հնարավորություն է տալիս ինչպես կանխարգելել, այնպես էլ մեղմել պետական պարտքի հետ կապված ռիսկերը: Այլ կերպ ասած պարտքի կառավարման ռազմավարությամբ նախանշվում են այն սկզբունքները, հենանիշերը և կառավարության կողմից իրականացվելիք քայլերի ուղղությունները, որոնց ներքո կառավարությունը չի վտանգի հարկաբյուջետային քաղաքականության կայունությունը` այսպիսով ապահովելով մակրոտնտեսական կայուն միջավայր:
Համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը նորովի ընդգծեց պարտքի կայունության հիմնախնդիրը: Եթե նախկինում այս հարցը մտահոգում էր հիմնականում աղքատ կամ ցածր եկամուտներով երկրներին, այժմ այն խնդրահարույց է նաև մի շարք զարգացած երկրների համար: Հայաստանում ևս ճգնաժամային և հետճգնաժամային տարիների ընթացքում արտաքին պետական պարտքը կտրուկ աճեց` 2009-ին կազմելով ՀՆԱ-ի 35.7 տոկոսը, իսկ 2010 և 2011 թվականներին համապատասխանաբար 34.2 և 36.1 տոկոսը, սակայն արտաքին օժանդակության շնորհիվ հնարավոր եղավ խուսափել հարկաբյուջետային և դրամավարկային ցնցումներից, իսկ հետագայում պայմաններ ստեղծել տնտեսական աճի տեմպերի վերականգնման համար:
2011 թվականին Հայաստանի պետական պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը կազմել է 41.7%: Համեմատության համար ներկայացնենք մի քանի երկրների համախմբված կառավարության պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը 2011 թվականին.
.____________________________________.
| Երկիր |Կառավարության պարտքի |
| |հարաբերությունը ՀՆԱ-ին|
| |* (%) |
|_____________|______________________|
|Ղրղզստան | 52.42 |
|_____________|______________________|
|Չեխիա | 41.2 |
|_____________|______________________|
|Լատվիա | 42.6 |
|_____________|______________________|
|Լիտվա | 38.5 |
|_____________|______________________|
|Լեհաստան | 57.26 |
|_____________|______________________|
|Սլովակիա | 46.39 |
.____________________________________.
*) Աղբյուրը` Համաշխարհային բանկ
Միաժամանակ, հաշվի առնելով պարտքի կառավարման արդյունավետության կարևորությունը հարկաբյուջետային, արտաքին և ընդհանրապես մակրոմիջավայրի կայունության ապահովման տեսանկյունից, ներդրվեց և պարբերական բնույթ ստացավ պարտքի կայունության վերլուծությունը, որը հնարավորություն տվեց գնահատել միջնաժամկետ և երկարաժամկետ ժամանակահատվածում պարտքի կայուն մակարդակը և դրա վրա ազդող մակրոտնտեսական գործոնները (1): Նշված վերլուծությունը առավել կենտրոնացված է միջնաժամկետ գնահատականներին, իսկ այդ ուղղությամբ կառավարության իրականացվելիք քաղաքականության հստակեցման համար արդեն 2010 թվականին «Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքի պահանջներին համապատասխան մշակվեց և հաստատվեց ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարությունը` որպես ՄԺԾԾ փաստաթղթի անբաժանելի մաս: Պարտքի կայունության վերլուծության կիրառված գործիքը մշակվել է Համաշխարհային բանկի և Արժույթի միջազգային հիմնադրամի կողմից և ճանաչված մեթոդ է ամբողջ աշխարհում:
______________________
1) Տե՛ս «Հայաստանի պարտքի կայունության վերլուծություն» փաստաթուղթը,
ՀՀ ֆինանսների նախարարություն, 2011 թ.
(http://www.minfin.am/up/macroind/DSA12.10..pdf)
Պարտքի կայունության վերլուծության ընթացիկ արդյունքները փաստում են, որ ՄԺԾԾ-ի հիմքում դրված մակրոտնտեսական կանխատեսվող զարգացումների ներքո միջնաժամկետ հատվածում նախատեսվող ծրագրերին համապատասխան հարկաբյուջետային կոնսոլիդացիայի շարունակումը կարևոր պայման է հանդիսանալու պարտքի կայունությունը չվտանգելու և պարտքի բեռը կառավարելի մակարդակում պահպանելու համար: Մասնավորապես գնահատվում է, որ 2013 թվականին առաջնային պակասուրդ/ՀՆԱ ցուցանիշի կրճատման միտումների շարունակման և 2014-2015 թվականներին ցածր մակարդակում կայունացման պայմաններում պարտքի կայունությունը հիմնականում կապահովվի: Իսկ ավելի երկարաժամկետ հատվածի համար կատարված պարտքի կայունության վերլուծությունները վկայում են, որ միջնաժամկետ հատվածում առաջնային պակասուրդի որոշակի մակարդակում կայունացումից հետո, ավելի երկարաժամկետ հատվածում պակասուրդի կրճատման ուղղությամբ էական ճշգրտումներ չեն պահանջվի` պարտքի մարման գծով ռիսկերը ցածր մակարդակում պահպանելու համար: Պարտքի կայունության վերլուծությունը հնարավորություն է տալիս գնահատել պարտքի կայունության և ֆիսկալ կայունության գծով հիմնական ռիսկերը:
Հաշվի առնելով վերոնշյալը, ՄԺԾԾ-ի մակրոտնտեսական շրջանակի հիմքում դրվել է պարտքի կառավարման այնպիսի ռազմավարություն, որը հարկաբյուջետային կոնսոլիդացիայի նախատեսվող սցենարի պայմաններում կնպաստի տնտեսական աճին և կհիմնվի առավելապես նպաստավոր պայմաններով վարկավորման վրա: Այսինքն, Կառավարությունը հարկաբյուջետային քաղաքականությամբ աստիճանաբար կրճատելու է պետական բյուջեի պակասուրդը, որպեսզի չվտանգվի երկարաժամկետ տնտեսական աճի հիմքերը:
2013-2015 թթ. ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման ռազմավարական ծրագրի հիմնական նպատակադրումները սահմանված են վերը շարադրված հանգամանքների հաշվառմամբ:
ՀՀ պետական պարտքի կառավարման ոլորտում 2010-2012 թթ. արձանագրվել են հետևյալ զարգացումները.
. 2011 թ. ներքին աղբյուրներից ներգրավված փոխառու միջոցների հաշվին պետբյուջեի դեֆիցիտը ֆինանսավորվել է 28.6 մլրդ դրամով (պետական պարտատոմսերի հաշվին պետբյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորումը կազմել է 30.3 մլրդ դրամ), արտաքին աղբյուրներից ներգրավված փոխառու միջոցների հաշվին` 78.1 մլրդ դրամով (տես աղյուսակ 4): Նախորդ տարիների համեմատությամբ դեռևս պահպանվում են պետական պարտքի բեռը բնութագրող ցուցանիշների հետճգնաժամային մակարդակը (տես աղյուսակ 5, 6, 7, 8), մասնավորապես պետական պարտք/ՀՆԱ ցուցանիշը 2011 թ. կազմել է 41.7%: Պարտքային բեռի նման մակարդակը գտնվում է կառավարելիության շրջանակներում և չի կարող խաթարել երկրի պարտքային կայունությունը:
. Ապահովագրական բարեփոխումներով պայմանավորված, պետական պարտատոմսերի (հատկապես միջնաժամկետ պարտատոմսերի) նկատմամբ ձևավորվել է կայուն պահանջարկ:
. ՀՀ կառավարությունը շարունակում է արտոնյալ պայմաններով փոխառու միջոցներ տրամադրող վարկատուների հետ համագործակցությունը: Հայաստանի Հանրապետությունը պահպանում է Արժույթի Միջազգային Հիմնադրամի հետ փոխհամաձայնեցված հենանիշը նոր ստացված փոխառու միջոցների արտոնյալության միջին մակարդակը 30%-ի չափով պահպանելու վերաբերյալ: Այսպես` 2010 թվականին նոր ստացված վարկային միջոցների արտոնյալության միջին մակարդակը կազմել է 32%, իսկ 2011 թվականին այն կազմել է 34%: Հարկ է նշել, որ ներգրաված փոխառու միջոցների արտոնյալության աստիճանը գնահատելիս հաշվի են առնվում ծրագրի շրջանակներում տրամադրվող ոչ միայն վարկային, այլև դրամաշնորհային միջոցները:
. Բարելավվել է պարտքի կառավարման ստորաբաժանման ներքին կառուցվածքը, հստակեցվել է պարտքի կառավարման ստորաբաժանման գործառույթները և ձևավորվել է միջազգային լավագույն փորձին համապատասխան պարտքի կառավարմամբ զբաղվող առաջնային, միջին և հետին գրասենյակների գործառույթներով նոր ստորաբաժանում:
. Ձեռք է բերվել և ներդրվել է պարտքի գրանցման և հաշվառման DMFAS 6 էլեկտրոնային համակարգը: Ընթացքի մեջ է համակարգի տվյալների բազայի ձևավորումը: Համակարգը հնարավորություն կընձեռի առավել բարձր արդյունավետությամբ վարել պետական պարտքի գրանցման և հաշվառման միասնական բազան: Համակարգն օժտված է վերլուծական կարողություններով, ինչն էապես կբարելավի կառավարության կողմից իրականացվող պարտքի կայունության վերլուծությունների որակը: Հետագայում այն կթղթակցի պետական ֆինանսների կառավարման էլեկտրոնային այլ ծրագրերի հետ:
. Պետական պարտատոմսերի շուկայի թափանցիկության և կանխատեսելիության ամրապնդման նպատակով հստակեցվել և հրապարակվել է պետական պարտատոմսերի թողարկումների հիմնական սկզբունքները և թողարկումների տարեկան ծրագիրը: Պետական պարտատոմսերի թողարկումների հիմնական սկզբունքները պարունակում են տեղեկատվություն թողարկվող պարտատոմսերի ժամկետայնության, թողարկման օրերի, տեղաբաշխման ծավալների միջակայքի վերաբերյալ և այլ պայմաններ:
. Թողարկողի ճկունության բարձրացման նպատակով փոփոխություններ են իրականացվել պետական պարտատոմսերի թողարկման պայմաններում և պետական պարտատոմսերի տեղաբաշխման, շրջանառության և մարման սպասարկման կարգերում, որի արդյունքում կրճատվել է պետական պարտատոմսերի թողարկումների կազմակերպման ժամանակահատվածը:
. Կառավարության պարտքի կառավարման մեջ ընդգրկված անձանց մասնագիտական ունակությունների բարելավման նպատակով մշակվել է մասնագիտական կարողությունների գնահատման թեստավորման համակարգ, որի հիման վրա կատարվում է աշխատակիցների մասնագիտական կարողությունների գնահատումը: Ներդրվող մասնագիտական կարողությունների գնահատման թեստերը ներառվել են քաղաքացիական ծառայության մասին ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված քաղաքացիական ծառայողների մրցութային և ատեստավորման առաջադրանքներում:
. Գործառնական ռիսկը նվազեցնելու նպատակով պարտքի կառավարման ստորաբաժանման նոր կառուցվածքի շրջանակներում սահմանվել է ինչպես բաժինների, այնպես էլ աշխատակիցների գործառույթները և աշխատակիցների փոխադարձ փոխարինման կարգը:
. Հարկաբյուջետային և դրամավարկային քաղաքականությունների կոորդինացման շրջանակներում ՀՀ կենտրոնական բանկը ձեռնպահ է մնացել պարտատոմսերի թողարկումներից, իսկ ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը աջակցել է դրամավարկային քաղաքականության իրականացմանը` անհրաժեշտության դեպքում այդ նպատակով պետական պարտատոմսեր թողարկելով:
ՀՀ կառավարության պարտքի կառավարման հիմնական նպատակադրումները
2013-2015 թթ.
. Պարտքի եռամյա ռազմավարության արդյունքում պետական պարտք (ՀՆԱ հարաբերակցությունը չի գերազանցի «Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսված սահմանային շեմը (տես աղյուսակ 5):
. Երկարաժամկետ հատվածում պարտքի կառավարման նպատակներից է պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման աղբյուրներում ներքին փոխառու միջոցների տեսակարար կշռի մեծացումը (տես աղյուսակ 4), քանի որ վերջինս նվազեցնում է անվճարունակության (դեֆոլտի) հավանականությունը, փոխարժեքի հետ կապված ռիսկերը, հնարավորություն է ընձեռում ներգրավել և արդյունավետ օգտագործել համախառն ազգային խնայողությունները, հիմքեր է ստեղծում ֆինանսական շուկայում նոր գործիքների կիրառման ու շուկայի հետագա զարգացման համար:
. 2013-15 թթ. շրջանառության մեջ գտնվող պարտատոմսերի ծավալը նախատեսվում է ավելացնել 118.6 մլրդ դրամով: Միևնույն ժամանակ դրամավարկային քաղաքականության հետ պարտքի կառավարման քաղաքականության կոորդինացման շրջանակներում կարճաժամկետ հատվածում կլինեն 3-12 շաբաթ մարման ժամկետով պարտատոմսերի թողարկումներ, որոնք չեն ավելացնի կառավարության պարտքի սպասարկման բեռը, քանի որ դրանց տեղաբաշխումից ստացված հասույթը նույն պայմաններով կավանդադրվի ՀՀ կենտրոնական բանկում:
. Կառավարության արտաքին պարտքի զգալի մասը կազմում են ենթակառուցվածքների զարգացման նպատակով ներգրավված վարկերը, որոնք ենթավարկավորվել են տնտեսվարող սուբյեկտներին և այդ վարկերի սպասարկման բեռը չի ծանրացնում պետական բյուջեի ծախսերը, քանի որ իրականում այն կրում են տնտեսվարող սուբյեկտները:
. Կարևորելով պետական պարտատոմսերի մանրածախ շուկայի զարգացումը` քայլեր կձեռնարկվեն խնայողական պարտատոմսերի ներդրողների շրջանակը մեծացնելու ուղղությամբ: Այս առումով, կառավարության նկատմամբ վստահության ամրապնդման ուղղությամբ քայլերին զուգահեռ, կակտիվացվեն գովազդային աշխատանքները պոտենցիալ ներդրողների շրջանում, ինչպես նաև կներդրվի պետական պարտատոմսերի մանրածախ վաճառքի էլեկտրոնային համակարգ:
. ՀՀ կառավարությունը շարունակելու է պետական պարտքի կառավարման բարեփոխումների իրականացման գործընթացը և ուշադրության կենտրոնում է պահելու հետևյալ միջոցառումները.
1. պետական պարտքի մասին տարեկան և կիսամյակային հաշվետվությունների բարելավում,
2. առաջնային շուկայի զարգացմանն ուղղված քայլերի իրականացում,
3. պարտքի միջնաժամկետ ռազմավարության բարելավում:
. Պարտքի արդյունավետ կառավարման կարևորագույն գործոններից մեկը թափանցիկության ապահովումն է, ուստի կառավարությունը ոչ միայն պարբերաբար կներկայացնի հաշվետվություններ պարտքի վերաբերյալ կարևոր տեղեկատվությամբ, այլ նաև կթողարկի էլեկտրոնային ամսական տեղեկագրեր և բաց ու հրապարակային կլինի ներդրողների հետ աշխատանքներում:
. Կառավարությունը կշարունակի ջանքերը պետական պարտատոմսերի տեղաբաշխումների, հետգնումների և փոխանակումների էլեկտրոնային համակարգի կատարելագործման ուղղությամբ:
. ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը կշարունակի պարտատոմսերի հետգնումների, փոխանակումների իրականացումը` նպատակ ունենալով հարթեցնել պարտքի մարման գրաֆիկը և նպաստել երկրորդային շուկայի զարգացմանը:.
. Կառավարությունը սերտորեն կհամագործակցի ՀՀ կենտրոնական բանկի ու պարտատոմսերի շուկայի մասնակիցների հետ պետական պարտատոմսերի առաջնային և երկրորդային շուկաները զարգացնելու նպատակով: Առաջնային և երկրորդային շուկաների զարգացմանը կնպաստեն կենսաթոշակային բարեփոխումների նախատեսված ժամկետներում իրականացումն ու մեկնարկած ապահովագրական բարեփոխումների հետագա զարգացումը, որը կմեծացնի ինչպես գանձապետական պարտատոմսերում ներդրողների շրջանակը` թուլացնելով բանկային համակարգից կախվածությունը, այնպես էլ կբերի թողարկվող պարտատոմսերի ժամկետայնության աճի, որը ներքին պարտքի ծավալների մեծացման կարևոր նախադրյալ է (տես աղյուսակ 8):
. Առավելագույն ուշադրություն կդարձվի հարկաբյուջետային և դրամավարկային քաղաքականությունների կոորդինացման հարցերին` այդպիսով փորձելով նվազեցնել երկու քաղաքականությունների նպատակներին հասնելու ծախսերը և միաժամանակ ավելի հասկանալի դարձնելով այդ քաղաքականությունները պոտենցիալ ներդրողների համար:
. Համագործակցությունը արտաքին բազմակողմ և երկկողմ գործընկերների հետ կշարունակվի և կխորացվի: Նախապատվությունը կտրվի արտոնյալ պայմաններով փոխառու միջոցներ տրամադրող վարկատուների հետ համագործակցությանը:
. Արտաքին աղբյուրներից փոխառու միջոցներ ներգրավելիս հիմնականում նախապատվություն կտրվի ազատ փոխարկելի արժույթով և ֆիքսված տոկոսադրույքով փոխառու միջոցներին:
«Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքով և սույն ռազմավարությամբ սահմանված պետական պարտքի կառավարման նպատակադրումներին հասնելու համար կիրականացվեն մի շարք միջոցառումներ, որոնցից առավել կարևորներն են.
ա) ռիսկերի գնահատման համակարգի ներդրում
Նպատակը` պարտքին բնորոշ ռիսկերի ճանաչումն ու գնահատումն է, ինչպես նաև անձնակազմի մոտ ռիսկերի կառավարման գիտելիքների և պրակտիկ կարողությունների զարգացումը:
բ) կառավարության պարտքի կառավարման մեջ ընդգրկված անձանց մասնագիտական ունակությունների բարելավում
Նպատակը` անձնակազմի մասնագիտական կարողությունների զարգացումն է: Անհրաժեշտ է կազմակերպել հատուկ վերապատրաստման դասընթացներ, որի արդյունքում պարտքի կառավարման ստորաբաժանման մասնագետները ձեռք կբերեն կոնկրետ հմտություններ կոնկրետ գործառույթներ իրականացնելու համար:
գ) դրամական հոսքերի կառավարման գործընթացի բարելավում
Նպատակը` բարձրացնել դրամական հոսքերի կառավարման արդյունավետությունը:
Վերջինս ենթադրում է բարձրացնել ինչպես հոսքերի ծրագրավորման որակը, այնպես էլ ընդլայնել հոսքերի կառավարման գործիքակազմը:
Պետական պարտքի արդյունավետ կառավարման խնդիրը լուծելու տեսանկյունից կարևորագույն նշանակություն ունի ռիսկերի կառավարումը: Այս առումով առաջնային նշանակություն են ստանում վերաֆինանսավորման, տոկոսադրույքի, փոխարժեքի ու գործառնական ռիսկերի կառավարումը: Արտաքին պարտքի գծով կարևորվում են հատկապես վերաֆինանսավորման, տոկոսադրույքի և փոխարժեքի, իսկ ներքին պարտքի գծով` վերաֆինանսավորման, տոկոսադրույքի և գործառնական ռիսկերը:
Վերաֆինանսավորման ռիսկը կարևորվում է միջազգային և ներքին ֆինանսական շուկաներում հնարավոր զարգացումներով և առաջիկա տարիներին ՀՀ կառավարության պարտքի սպասարկման գծով վճարման ենթակա գումարների ծավալներով:
Աղյուսակ 1. ՀՀ կառավարության ընթացիկ պարտքը 2010-2015 թթ. (մլրդ դրամ)
._____________________________________________________________________.
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ. |2014թ. |2015թ. |
| |փաստ. |փաստ. |ծրագր.|ուղենշ.|ուղենշ.|ուղենշ.|
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|ՀՀ կառավարության | 120.7| 165.8| 177.7| 208.3 | 207.2| 213.2|
|ընթացիկ պարտք | | | | | | |
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|որից` | | | | | | |
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|տոկոսավճար | 30.4| 35.5| 47.7| 50.7| 55.5| 60.8|
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|մարում | 90.3| 130.3| 130.0| 157.7| 151.7| 152.4|
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|ՀՀ կառավարության ընթացիկ| 24.3| 24.9| 48.4| 87.9| 76.4| 69.4|
|արտաքին պարտք * | | | | | | |
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|որից` | | | | | | |
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|տոկոսավճար | 14.6| 14.8| 21.5| 21.6| 22.2| 22.9|
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|մարում | 9.7| 10.1| 26.9| 66.3| 54.2| 46.5|
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|ՀՀ կառավարության ընթացիկ| 96.4| 140.9| 129.3| 120.5| 130.8| 143.8|
|ներքին պարտք | | | | | | |
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|որից` | | | | | | |
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|տոկոսավճար | 15.8| 20.7| 26.2| 29.1| 33.3| 37.9|
|________________________|______|______|______|_______|_______|_______|
|մարում | 80.6| 120.2| 103.1| 91.4| 97.5| 105.9|
._____________________________________________________________________.
* 2013-15 թթ. ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի գծով վճարումների փոխարկումը կատարվել է հիմք ընդունելով 01.04.2012 թ. դրությամբ արժութային շուկայում ձևավորված միջին փոխարժեքները, աղբյուրը` ՀՀ կենտրոնական բանկ:
Վերաֆինանսավորման ռիսկի գնահատման տեսանկյունից կարևոր է նաև կառավարության պարտքում ընթացիկ պարտքի տեսակարար կշիռը:
Գծապատկեր 1. Կառավարության ընթացիկ պարտքի և
կառավարության պարտքի հարաբերակցությունը 2010-2015 թթ.
_______________________________
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
Գծապատկեր 1-ից հստակ տեսանելի է, որ ներքին պարտքի վերաֆինանսավորման ռիսկերը մեծ են, ինչը պայմանավորված է կարճաժամկետ պարտքի ավելի մեծ տեսակարար կշռով: Այստեղ նպատակ է դրված միջնաժամկետ հատվածում նվազեցնել կառավարության ներքին պարտքում ընթացիկ ներքին պարտքի տեսակարար կշիռը: Այս համատեքստում, եթե 2009-2010 թթ. ընթացքում պետական պարտատոմսերի կառուցվածքում կարճաժամկետ պարտատոմսերի կշիռը կազմել է մոտ 30%, իսկ 2011թ. այն արդեն իսկ նվազեցվել է մինչև 15.7%, ապա 2012-2015 թթ. ընթացքում նախատեսվում է պահել 15%-ի սահմաններում: Մյուս կողմից, սակայն, կառավարության արտաքին պարտքի հետ համեմատած, ներքին պարտքի ծավալը զգալիորեն փոքր է: Ինչ վերաբերում է կառավարության ընթացիկ արտաքին պարտք/արտաքին պարտք ցուցանիշին, ապա միջազգային չափանիշներով այն գտնվում է բարենպաստ միջակայքում:
2011թ. տարեվերջի դրությամբ ձևավորված կառավարության արտաքին պարտքի մարումները սփռված են մինչև 2049 թ., իսկ ներքին պարտքինը` մինչև 2028թ.:
Գծապատկեր 2. 2011թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ ձևավորված
Կառավարության պարտքի մարման ժամանակացույցը *
_______________________
* Ներքին պետական պարտքի մարումների ժամանակացույցի հարթեցման նպատակով
ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը կշարունակի ակտիվորեն իրականացնել
պետական պարտատոմսերի հետգնումներ և փոխանակումներ:
_______________________________
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
Ինչպես երևում է գծապատկեր 2-ից, առաջիկա տարիներին ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի գծով մարումներն աճում են, որը պայմանավորված է գործող վարկերից շատերի արտոնյալ ժամկետի ավարտով, վարկային պայմանագրերի համաձայն տոկոսային արտահայտությամբ մարման ենթակա գումարների աճով:
Վերաֆինանսավորման ռիսկը բնութագրող ցուցանիշներից են նաև մարման միջին ժամկետի և մեկ տարվա ընթացքում մարվող պարտքի կշռի ցուցանիշները: 2011թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ ձևավորված Կառավարության պարտքի համար մարման միջին ժամկետը կազմել է 10.8 տարի, որից ներքին պարտքի համար այն կազմել է 4.7 տարի, իսկ արտաքին պարտքի համար` 11.9 տարի, ինչը մատնանշում է ներքին պարտքի ռիսկայնության ավելի բարձր աստիճանը արտաքինի համեմատ: Մեկ տարվա ընթացքում մարվող պարտքի կշիռը Կառավարության պարտքի համար կազմել է 5.67%, որի 1.96 տոկոսային կետը բաժին է ընկնում արտաքին պարտքին, իսկ 3.71 տոկոսային կետը` ներքինին: Եթե այս ցուցանիշը հաշվարկում ենք արտաքին և ներքին պարտքերի համար առանձին, ապա մեկ տարվա ընթացքում մարվող Կառավարության արտաքին պարտքի կշիռը Կառավարության արտաքին պարտքի մեջ կազմել է ընդամենը 2.33%, իսկ մեկ տարվա ընթացքում մարվող Կառավարության ներքին պարտքի կշիռը Կառավարության ներքին պարտքի մեջ կազմել է 23.48%, ինչը հիմնականում պայմանավորված է պետական պարտատոմսերի կառուցվածքում ՊԿՊ-երի 15.7% տեսակարար կշռի առկայությամբ (տես աղյուսակներ 7 և 8):
Տնտեսության վերականգնմանը զուգընթաց Հայաստանը, ըստ Համաշխարհային Բանկի դասակարգման, տեղափոխվեց միջին եկամուտ ունեցող երկրների շարքը, ինչի հետևանքով միջազգային վարկատու կազմակերպությունները և օտարերկրյա պետությունները սկսեցին աստիճանաբար խստացնել վարկավորման պայմանները:
Ներկայումս ներգրավվող փոխառու միջոցների մի մասը տրամադրվում է առևտրային պայմաններով:
Այս առումով ավելի են կարևորվում տոկոսադրույքի հետ կապված ռիսկերը, մանավանդ, որ ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքում էականորեն աճել է արտաքին աղբյուրներից լողացող տոկոսադրույքով ներգրավված վարկերի տեսակարար կշիռը:
Աղյուսակ 2. ՀՀ կառավարության պարտքի կառուցվածքում ֆիքսված և լողացող
տոկոսադրույքով վարկերի տեսակարար կշիռը 2010-2015 թթ. (%)
._____________________________________________________________________.
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ.|2014թ.|2015թ.|
| |փաստ. |փաստ. |ծրագր.|ուղենշ|ուղենշ|ուղենշ|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|ՀՀ կառավարության պարտք, | 100.0| 100.0| 100.0| 100.0| 100.0| 100.0|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|այդ թվում` | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ֆիքսված տոկոսադրույքով | 75.5| 76.3| 75.9| 76.6| 77.8| 80.1|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Լողացող տոկոսադրույքով | 24.5| 23.7| 24.1| 23.4| 22.2| 19.9|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|ՀՀ կառավարության արտաքին | 100.0| 100.0| 100.0| 100.0| 100.0| 100.0|
|պարտք | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|այդ թվում | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ֆիքսված տոկոսադրույքով | 71.8| 72.3| 71.6| 72.0| 73.1| 75.6|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Լողացող տոկոսադրույքով | 28.2| 27.7| 28.4| 28.0| 26.9| 24.4|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|ՀՀ կառավարության ներքին | 100.0| 100.0| 100.0| 100.0| 100.0| 100.0|
|պարտք | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|այդ թվում | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ֆիքսված տոկոսադրույքով | 96.0| 97.1| 98.1| 98.9| 99.5| 100.0|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Լողացող տոկոսադրույքով | 4.0| 2.9| 1.9| 1.1| 0.5| -|
._____________________________________________________________________.
Միջազգային ֆինանսական շուկաներում տոկոսադրույքների աճի պարագայում համապատասխանաբար կաճեն նաև լողացող տոկոսադրույքով ներգրավված վարկերի ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի գծով տոկոսային ծախսերը: Այսպես լողացող տոկոսադրույքների 1 տոկոսային կետի փոփոխության դեպքում 2013-2015 թթ. ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի գծով տոկոսային ծախսերը միջին հաշվով կփոփոխվեն տարեկան մոտ 10 մլն ԱՄՆ դոլարով:
Վերաֆինանսավորման և տոկոսադրույքի ռիսկերը արդյունավետ կառավարելու նպատակով կառավարությունը կիրականացնի հետևյալ քայլերը.
. կենսաթոշակային և ապահովագրական բարեփոխումների ընթացքով պայմանավորված պետական պարտատոմսերով դեֆիցիտի ֆինանսավորման չափի ճշգրտում,
. ֆինանսական միջոցների որոշակի կուտակում, որը պարտատոմսերի շուկայում անցանկալի գործընթացների դեպքում թույլ կտա նվազեցնել պետական պարտատոմսերով դեֆիցիտի ֆինանսավորման չափը,
. հետգնումների ու փոխանակումների ակտիվ կիրառում,
. արտաքին բազմակողմ և երկկողմ գործընկերների հետ համագործակցության խորացում,
. արտաքին աղբյուրներից փոխառու միջոցներ ներգրավելիս անհրաժեշտ է նախապատվությունը տալ առավել մեծ արտոնյալ ժամկետ ունեցող և ֆիքսված տոկոսադրույքով վարկերին,
. անհրաժեշտության դեպքում արտաքին դոնորների կողմից սահմանված ընթացակարգերի համաձայն, կիրականացվի լողացող տոկոսադրույքով ներգրաված վարկերի տոկոսադրույքի ֆիքսում:
Գործառնական ռիսկը նվազեցնելու նպատակով կմշակվի աշխատակարգ, որտեղ հստակորեն կսահմանվեն պարտքի կառավարման ստորաբաժանումների տեղեկատվական հոսքերը: Անհրաժեշտ է ապահովել պարտքի գրանցման և հաշվառման տվյալների բազայի այլընտրանքային պահպանումը` ֆորս մաժորային իրավիճակներում ամբողջական տեղեկատվության պահպանման և աշխատանքների ընթացքը չխաթարելու, պարտքային պարտավորությունները ժամանակին և ճիշտ իրականացնելու համար:
Փոխարժեքի ռիսկեր ևս առկա են, քանի որ պետական պարտքի գերակշիռ մասը արտարժույթով է` չնայած սթրես-տեստերի միջոցով ստացված գնահատականներով, ազգային արժույթի մինչև 20% արժեզրկման պարագայում պարտքի սպասարկման գծով խնդիրներ չեն առաջանա:
Գծապատկեր 3. ՀՀ կառավարության արտարժութային և դրամով արտահայտված պարտքերի հարաբերակցությունը 2010-2015 թթ.
_______________________________
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
Այս ռիսկը որոշ չափով մեղմվում է պայմանավորված այն հանգամանքով, որ կառավարության արտաքին պարտքի մեծ մասը արտահայտված է SDR-ով (2011 թ. տարեվերջի դրությամբ կազմել է մոտ 58.3%), որն իրենից չորս ազատ փոխարկելի արժույթների զամբյուղ է ներկայացնում (USD` 41.9%, EUR` 37.4%, GBP` 11.3%, JPY` 9.4%), հետևաբար` ավելի քիչ տատանողական է:
Աղյուսակ 3. ՀՀ կառավարության արտարժութային պարտքի կառուցվածքը
2010-2012թթ. *
.__________________________.
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|
| |փաստ. |փաստ. |ծրագր.|
|_____|______|______|______|
|USD | 23.8| 23.1| 25.2|
|_____|______|______|______|
|SDR | 58.9| 58.3| 55.7|
|_____|______|______|______|
|EUR | 3.7 | 5.1| 7.7|
|_____|______|______|______|
|JPY | 13.6| 13.4| 11.2|
|_____|______|______|______|
|AED | 0.0 | 0.1| 0.1|
.__________________________.
____________________
* ներառված է «ՎՏԲ-Հայաստան» ՓԲԸ-ի կողմից տրամադրված արտարժութային
պարտքը:
Կանխատեսումային փոխարժեքների համեմատությամբ ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ SDR-ի, EUR-ի, JPY-ի փոխարժեքների 1% շեղումը միջին հաշվով կփոփոխի ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքը 23.5 մլն ԱՄՆ դոլարով:
Փոխարժեքի ռիսկի արդյունավետ կառավարման տեսանկյունից ապագայում չի բացառվում, որ պարտքի կառավարիչները կօգտագործեն աշխարհում տարածված հեջավորման տարբեր մոտեցումներ:
ՀՀ պետական պարտքը բնութագրող 2010-2011 թթ. փաստացի, 2012 թ. ծրագրային
և 2013-2015 թթ. ուղենշային ցուցանիշները
Աղյուսակ 4. Պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորումը զուտ փոխառու
միջոցների հաշվին 2010-2015 թթ. (մլրդ դրամ)
._____________________________________________________________________.
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ.|2014թ.|2015թ.|
| |փաստ. |փաստ. |ծրագր.|ուղենշ|ուղենշ|ուղենշ|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Դեֆիցիտի ֆինանսավորումը | 126.7| 106.8| 145.2| 109.1| 120.1| 118.9|
|զուտ փոխառու միջոցների | | | | | | |
|հաշվին (առանց մուրհակների) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|որից` | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ներքին զուտ փոխառու | 28.6| 28.6| 28.7| 28.6| 35.4| 38.4|
|միջոցներ | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|կշիռը, % | 22.6| 26.8| 19.8| 26.2| 29.5| 32.3|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Արտաքին զուտ փոխառու | 98.1| 78.1| 116.5| 80.5| 84.6| 80.5|
|միջոցներ | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|կշիռը, % | 77.4| 73.2| 80.2| 73.8| 70.5| 67.7|
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ 5. ՀՀ պետական պարտքը 2010-2015 թթ. (մլրդ դրամ)
._____________________________________________________________________.
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ.|2014թ.|2015թ.|
| |փաստ. |փաստ. |ծրագր.|ուղենշ|ուղենշ|ուղենշ|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Պետական պարտք |1379.3|1592.7|1772.7|1858.4|1951.0|2068.3|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% ՀՆԱ-ի նկատմամբ | 39.4| 41.7| 42.6| 41.5| 40.6| 40.1|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% նախորդ տարվա ՀՆԱ-ի | 43.9| 45.5| 46.4| 44.7| 43.5| 43.0|
|նկատմամբ | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Արտաքին պարտք |1199.0|1376.5|1523.1|1575.8|1630.0|1704.8|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|որից` ՀՀ ԿԲ պարտք | 204.5| 238.1| 238.4| 210.6| 180.2| 174.5|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ներքին պարտք | 180.3| 216.2| 249.5| 282.6| 321.0| 363.5|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Կառավարության պարտք |1174.8|1354.6|1534.2|1647.8|1770.9|1893.8|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% ՀՆԱ-ի նկատմամբ | 33.5| 35.5| 36.9| 36.8| 36.8| 36.8|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Կառավարության ընթացիկ պարտք| 120.7| 165.8| 177.7| 208.3| 207.2| 213.2|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ընթացիկ ԿՊ/պետական բյուջեի | 12.6| 16.8| 17.0| 18.6| 17.3| 16.6|
|ծախսեր (%) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ընթացիկ ԿՊ/պետական բյուջեի | 16.1| 20.2| 19.9| 21.2| 19.3| 18.2|
|սեփական եկամուտներ (%) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Կառավարության պարտքի | 30.4| 35.5| 47.7| 50.7| 55.5| 60.8|
|տոկոսավճար | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Տոկոսավճար/պետական բյուջեի | 3.2| 3.6| 4.6| 4.5| 4.6| 4.7|
|ծախսեր (%) | | | | | | |
._____________________________________________________________________.
*) հաշվարկվում է համաձայն «Պետական պարտքի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ
հոդվածի:
Աղյուսակ 6. ՀՀ արտաքին պետական պարտքի հիմնական ցուցանիշները
2010-2015 թթ. (մլն ԱՄՆ դոլար)
._____________________________________________________________________.
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ.|2014թ.|2015թ.|
| |փաստ. |փաստ. |ծրագր.|ուղենշ|ուղենշ|ուղենշ|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Արտաքին պետական պարտք |3299.0|3568.2|3895.9|4030.7|4169.3|4360.7|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% ՀՆԱ-ի նկատմամբ | 34.2| 36.1| 36.6| 35.2| 33.9| 33.1|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% արտահանման նկատմամբ | 170.3| 148.4| 147.7| 140.6| 134.3| 130.0|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Պարտքի ներկա արժեք |2596.5|3022.8|3303.6|3393.1|3505.5|3709.5|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% ՀՆԱ-ի նկատմամբ | 26.9| 30.5| 31.0| 29.6| 28.5| 28.2|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% արտահանման նկատմամբ | 134.1| 125.7| 125.3| 118.4| 112.9| 110.6|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% ԿԲ արտաքին ակտիվների | 186.4| 154.3| 165.8| 196.1| 215.8| 235.1|
|նկատմամբ * | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Տոկոսավճար/արտահանում (%) | 2.3| 2.1| 2.6| 2.3| 2.1| 2.0|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Մարում/արտահանում (%) | 2.4| 2.1| 7.1| 12.6| 7.6| 4.4|
._____________________________________________________________________.
______________________________
*) ՀՀ կենտրոնական բանկի արտաքին ակտիվների կանխատեսումների համար
օգտագործվել են ՀՀ ՖՆ կանխատեսումները:
Աղյուսակ 7. ՀՀ կառավարության արտաքին պետական պարտքի
հիմնական ցուցանիշները 2010-2015 թթ. (մլն. ԱՄՆ դոլար)
._____________________________________________________________________.
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ.|2014թ.|2015թ.|
| |փաստ. |փաստ. |ծրագր.|ուղենշ|ուղենշ|ուղենշ|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Կառավարության արտաքին |2736.4|2950.9|3286.1|3492.0|3708.5|3914.4|
|պարտք (ԿԱՊ) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% ՀՆԱ-ի նկատմամբ | 28.4| 29.8| 30.9| 30.5| 30.2| 29.7|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Պարտքի ներկա արժեք |2092.6|2461.6|2745.4|2923.1|3125.2|3354.5|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% ՀՆԱ-ի նկատմամբ | 21.7| 24.9| 25.8| 25.5| 25.4| 25.5|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ընթացիկ ԿԱՊ | 63.2| 69.3| 128.0| 225.1| 195.8| 177.9|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ընթացիկ ԿԱՊ/պետական բյուջեի| 2.5| 2.5| 4.6| 7.8| 6.4| 5.4|
|ծախսեր (%) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ընթացիկ ԿԱՊ/պետական բյուջեի| 3.2| 3.0| 5.4| 8.9| 7.1| 5.9|
|սեփական եկամուտներ (%) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Տոկոսավճար | 38.2| 41.2| 57.0| 55.6| 57.2| 58.8|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Տոկոսավճար/պետական բյուջեի | 1.5| 1.5| 2.1| 1.9| 1.9| 1.8|
|ծախսեր (%) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Միջին տոկոսադրույք (%) | 1.5| 1.5| 1.9| 1.7| 1.6| 1.6|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Միջին ժամկետայնություն | 13.1| 11.9| 10.9| 11.1| 10.8| 10.2|
|(տարի) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Լողացող տոկոսադրույքով | 28.2| 27.7| 28.4| 28.0| 27.2| 25.1|
|վարկերի տեսակարար կշիռ (%) | | | | | | |
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ 8. ՀՀ ներքին պետական պարտքի հիմնական ցուցանիշները
2010-2015 թթ. (մլրդ դրամ)
._____________________________________________________________________.
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ.|2014թ.|2015թ.|
| |փաստ. |փաստ. |ծրագր.|ուղենշ|ուղենշ|ուղենշ|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ներքին պետական պարտք | 180.3| 216.2| 249.5| 282.6| 321.0| 363.5|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|% ՀՆԱ-ի նկատմամբ | 5.1| 5.7| 6.0| 6.3| 6.7| 7.1|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Պետական պարտատոմս | 173.0| 210.0| 244.9| 279.5| 319.5| 363.5|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Կարճաժամկետ | 51.4| 33.0| 37.0| 42.2| 48.3| 54.9|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Միջնաժամկետ | 86.4| 111.2| 120.2| 137.2| 147.2| 167.5|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Երկարաժամկետ | 34.5| 65.0| 86.5| 98.8| 122.5| 139.4|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Խնայողական | 0.6| 0.8| 1.1| 1.3| 1.5| 1.7|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|ՈՒղղակի վարկ ՀՀ ռեզիդենտից | 7.3| 6.2| 4.7| 3.1| 1.6| -|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Միջին տոկոսադրույք (%) | 11.7| 12.9| 13.2| 13.3| 13.1|13.1 |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Միջին ժամկետայնություն (օր)| 1,352| 1,697| 1,720| 1,753| 1,812| 1,841|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ընթացիկ ԿՆՊ | 96.4| 140.9| 129.3| 120.5| 130.8| 143.8|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ընթացիկ ԿՆՊ/պետական բյուջեի| 10.1| 14.3| 12.4| 10.7| 10.8| 11.0|
|ծախսեր (%) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Ընթացիկ ԿՆՊ/պետական բյուջեի| 12.9| 17.2| 14.4| 12.3| 12.2| 12.3|
|սեփական եկամուտներ (%) | | | | | | |
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Տոկոսավճար | 15.8| 20.7| 26.2| 29.1| 33.3| 37.9|
|___________________________|______|______|______|______|______|______|
|Տոկոսավճար/պետական բյուջեի | 1.7| 2.1| 2.5| 2.6| 2.8| 2.9|
|ծախսեր (%) | | | | | | |
._____________________________________________________________________.
2013-2015 թթ. ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքի գծով կանխատեսումները
կատարվել են հետևյալ ենթադրությունների հիման վրա.
- 1 SDR=1.549 USD, 1 EURO=1.336 USD, 1 JPY = 0.012 USD,
- ԱՄՆ դոլարի 6-ամսյա LIBOR` 1.5%, 6-ամսյա EURIBOR` 2.0%, SDR-ի
տոկոսադրույք` 1.4%: