115.0066.310712
ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ
«31» 07 2012 Թ.
ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 11512303
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԵՎ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐ ՀՐԱՄԱՆ
20 հուլիսի 2012 թվականի N 66-Ն
ԱՐՏՈՆՅԱԼ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՎ ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔ ՏՎՈՂ ԱՌԱՆՁՆԱՊԵՍ ԾԱՆՐ, ԱՌԱՆՁՆԱՊԵՍ ՎՆԱՍԱԿԱՐ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ, ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ, ՄԱՍՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ, ՊԱՇՏՈՆՆԵՐԻ ԵՎ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ N 1 ՑՈՒՑԱԿԸ ԵՎ ԱՐՏՈՆՅԱԼ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՎ ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔ ՏՎՈՂ ԾԱՆՐ, ՎՆԱՍԱԿԱՐ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ, ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ, ՄԱՍՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ, ՊԱՇՏՈՆՆԵՐԻ ԵՎ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ N 2 ՑՈՒՑԱԿԸ ԿԻՐԱՌԵԼՈՒ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԵՎ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐԻ 2008 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 11-Ի N 153-Ն ՀՐԱՄԱՆԸ ՈՒԺԸ ԿՈՐՑՐԱԾ ՃԱՆԱՉԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(4-րդ մաս)
330. Գալվանական եղանակով մետաղապատման արտադրություն (թիվ 2 ցուցակ, XI բաժին, 4-րդ ենթաբաժին): Քայքայումից (կոռոզիայից), մեխանիկական մաշվածությունից պաշտպանելու նպատակով, ինչպես նաև զարդարական (դեկորատիվ) հարդարման համար, մետաղյա իրերի մակերեսը պատում են մետաղական թաղանթով, որը կատարվում է գալվանական եղանակով, մետաղական աղերի ջրային լուծույթների միջոցով: Այդ գործընթացը կատարվում է գալվանական գուռերում, ուր լցվում է էլեկտրալուծույթ և բաց է թողնվում էլեկտրական հոսանք: Որպես էլեկտրալուծույթ է ծառայում աղաթթուների ջրային լուծույթը կամ համալիր աղերի լուծույթը: Գալվանական եղանակով մետաղապատման տեխնոլոգիական գործընթացը վարում են գալվանագործները: Նրանց արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում սույն ենթաբաժնով:
331. Գալվանական եղանակով մետաղապատման արտադրությունում հսկողական գործառույթներ կատարող ոչ բոլոր աշխատողներն են օգտվում արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից: Թիվ 2 ցուցակով այդ իրավունքից օգտվում են մետաղապատման աշխատանքների այն հսկիչները, որոնք հսկողական աշխատանքներ են կատարում անմիջականորեն գալվանական գուռերի մոտ, այն է` հսկում են գալվանագործների կատարած մետաղապատման (ալյումինապատում, քրոմապատում, նիկելապատում և այլն) տեխնոլոգիական գործառնությունները: Գուռ ճշգրտողներին թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում` անկախ նրանից, թե ինչպիսի լուծույթներ, էլեկտրալուծույթներ և բաղադրություններ են նրանք ճշգրտում:
332. Թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 4-րդ ենթաբաժնում նշված են մետաղապատող և ներկող սարքավորումներ կարգաբերողները, ովքեր կարգաբերում են մետաղապատելու (ֆոսֆատապատել, պղնձապատել, ալյումինապատել, նիկելապատել և այլն) ինքնաշխատ և կիսաինքնաշխատ սարքեր, գուռեր և առանձին սարքավորումներ: Սակայն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են միայն նրանք, ովքեր կարգաբերում են ավտոմատացված գալվանական գուռերը:
333. Թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 4-րդ ենթաբաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են այն կապարապատողները, որոնք մետաղապատման արտադրությունում մանրամաս և իր են կապարապատում գալվանական եղանակով:
334. Այն բանվորները, որոնք կատարում են մետաղյա մանրամասեր մետաղապատելու աշխատանքներ` դրանց մակերեսը նախապես մաքրելով (մետաղե ավազով), համարվում են մետաղապատողներ և արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով: Եթե բանվորները, ըստ աշխատանքային գրքույկի գրառումների, համարվում են հակակոռոզիագործներ, բայց փաստացի կատարում են մետաղապատման աշխատանքներ, ապա նրանց ևս արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 2 ցուցակով: Այս դեպքում մետաղապատող աշխատելու հանգամանքը պետք է հիմնավորվի համապատասխան փաստաթղթերով: Մետաղապատողների` թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքի հարցը քննարկելիս անհրաժեշտ է նկատի ունենալ, որ նշանակություն չունի, թե նրանք մետաղամշակման արտադրությունում ինչ են մետաղապատում (չուգուն, պողպատ, պլաստիկ զանգված և այլն):
335. Թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք է սահմանված բոլոր անվանումների փայլեցնողների համար, ովքեր աշխատանքների ընթացքում օգտագործում են վտանգավորության 3-րդ դասից ոչ ցածր վնասակար նյութեր: Այդ իրավունքից օգտվում են նաև էլեկտրափայլեցնողները, ովքեր տարբեր մետաղներից պատրաստված մանրամասերը և գործիքները փայլեցնում են էլեկտրալուծական եղանակով:
336. Ներկապատման աշխատանքներ (թիվ 2 ցուցակ, XI բաժին, 5-րդ ենթաբաժին): Շատ կազմակերպություններում կատարվում են մանրամասերը և իրերը լաքաներկման նյութերով պատելու աշխատանքներ: Ներկելու (ներկապատելու) աշխատանքներ կարող են կատարվել ինչպես մետաղամշակման, այնպես էլ փայտամշակման արտադրությունում, ուստի ներկման արտադրության աշխատողների արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքի հարցը քննության առնելիս առաջին հերթին անհրաժեշտ է որոշել` նրանց կատարած աշխատանքները մտնու՞մ են մետաղամշակման աշխատանքների մեջ, թե՞ ոչ: Մետաղական արտադրանք թողարկող որոշ կազմակերպություններում գոյություն ունեն տարբեր ստորաբաժանումներ (արտադրամասեր, տեղամասեր և բաժանմունքներ), որոնք մետաղյա իրերի համար արտադրում են փայտե կամ այլ մանրամասեր (ձուլման արտադրության համար` մոդելներ և այլն): Այդ ստորաբաժանումներն ապահովում են մետաղամշակման արտադրության տեխնոլոգիական գործընթացի իրագործումը, ուստի այդօրինակ ստորաբաժանումների այն աշխատողները, որոնց մասնագիտությունները և պաշտոնները նշված են սույն ենթաբաժնում, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն թիվ 2 ցուցակով: Ներկարարները և լաքապատողները սույն ենթաբաժնում նշված չեն: Նրանք արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն թիվ 2 ցուցակի XXX բաժնով («Ընդհանուր մասնագիտություններ») և XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով:
337. Խոշոր չափերի արտադրանքը կարող է ներկվել ներկման-չորացման խցիկներում: Այդ խցիկներն սպասարկելու պարտականությունը կատարում են ներկող-չորացնող ագրեգատների օպերատորները, ովքեր արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում:
338. Մետաղամշակման կազմակերպությունների ներկման արտադրության հղկողները և փայլեցնողները թիվ 2 ցուցակի այս ենթաբաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն, եթե հղկում և փայլեցնում են վտանգավորության 3-րդ դասից ոչ ցածր վնասակար նյութեր պարունակող ներկերով պատված մետաղյա իր և մանրամաս: Եթե տվյալ արտադրությունում մետաղյա իրը և մանրամասը հղկվում են մինչև դրանք ներկելը, ապա այդ աշխատանքները կատարող բանվորներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով: Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն այս արտադրության տեղամասերի այն վարպետները և ավագ վարպետները, որոնք աշխատանքի ընթացքում օգտագործում են վտանգավորության 3-րդ դասից ոչ ցածր վնասակար նյութեր:
339. Տաք եղանակով մետաղապատում (թիվ 2 ցուցակ, XI բաժին, 6-րդ ենթաբաժին): Քայքայվելուց, ծերանալուց, բարձր ջերմությունների ազդեցությունից պաշտպանելու նպատակով մետաղյա իրը արծնապատվում է: Դա կատարվում է երկու եղանակով` տաք և սառը, որոնց ժամանակ կիրառվում են արծնապատելու տարբեր տեխնոլոգիաներ, և մետաղը հարթեցնելու համար (մինչև արծնապատելը) օգտագործվում են տարբեր նյութեր: Տաք եղանակով արծնապատելու ժամանակ արծնը քսվում է նախապես շիկացրած իրին: Այս եղանակն օգտագործվում է չուգունե և այլ հաստապատ իրեր արծնապատելու ժամանակ: Այն աշխատողները, որոնք տաք իրը արծնապատում են հեղուկացիրով (պուլվերիզատորով), արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով: Այդ իրավունքից օգտվում են նաև երկաթյա տաք լար արծնապատողները:
340. Սառը եղանակով արծնապատելու ժամանակ արծնը քսվում է սառը իրին, որից հետո այն թրծվում է փոխակրիչային (կոնվեյերային), գազային, խցիկային և այլ վառարաններում: Սառը իր արծնապատողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում: Արծն թրծողներն այդ իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով: Այդ իրավունքից օգտվում են նաև արծնանյութ աղացողները և արծնաիրեր մշակողները, ովքեր իրը փայլեցնում և հղկում են չոր եղանակով:
341. Ծածկապատումից առաջ մետաղյա իրը ենթարկվում է քիմիական մշակման, որը կոչվում է ֆոսֆատապատում: Ֆոսֆատապատելու ժամանակ պողպատե, ալյումինե, ցինկե ձուլվածքների կամ դրանցից պատրաստված իրերի վրա առաջանում է ֆոսֆատի բարակ շերտ, որը (հետագայում արծնապատելու պարագայում) քայքայումից պաշտպանելու լավ միջոց է:
342. Տաք եղանակով մետաղապատման արտադրությունում աշխատող ֆոսֆատապատողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով:
343. Արծնապատելու աշխատանքների հսկիչները, ովքեր աշխատում են տաք տեղամասերում, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով` անկախ արծնապատելու եղանակից:
344. Լաքահարթեցնողները (լաքաբացողները), արծնանյութ աղացողները, արծն հալողները և մյուս աշխատողները, ովքեր նշված են թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 6-րդ ենթաբաժնում, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են անկախ այն բանից, թե որ արտադրամասում, տեղամասում և բաժանմունքում են աշխատում, և մետաղյա իրն ինչ եղանակով է արծնապատվում:
345. Տեղամասերի վարպետները և ավագ վարպետներն օգտվում են թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից` անկախ արծնապատելու եղանակից և անկախ նրանից, թե որ տեղամասում են նրանք աշխատում:
346. Հղկանյութային և գրաֆիտային-հալքանոթային արտադրություն (թիվ 1 ցուցակ, VIII բաժին, 4-րդ ենթաբաժին և թիվ 2 ցուցակ, XI բաժին, 7-րդ ենթաբաժին): Հղկանյութերը կարծր հանքաքարեր են, որոնք օգտագործվում են մետաղի մեխանիկական մշակման համար: Դրանցից պատրաստում են կտրող գործիքներ, արտադրվում են մեծ դիմացկունություն ունեցող իրեր:
347. Հղկանյութից գործիք պատրաստելու ժամանակ մանրացված հղկանյութերը միացվում են կապող նյութերով: Հղկանյութային գործիքներ են համարվում հղկող շրջանակը, հղկաքարի ժապավենը, սկավառակը, ինչպես նաև հղկման փոշին ու մածուկը: Հղկանյութից գործիք պատրաստելու արտադրությունում օգտագործվում են ինչպես բնական (ալմաստ, կորունդ, գրանիտ, քվարց և այլն), այնպես էլ արհեստական հղկանյութեր (էլեկտրակորունդ, կարբորունդ, սինթետիկ ալմաստ և այլն): Հղկանյութից գործիք պատրաստելու ժամանակ որպես կապող նյութեր են օգտագործվում բակելիտային և հրաբխային զանգվածները և զանազան այլ նյութեր: Բակելիտային կապող նյութը պատրաստում են ֆենոլֆորմալդեգիդային ձյութերի հիման վրա, իսկ հրաբխային կապող նյութը` կաուչուկի և այլ քիմիական նյութերի հիման վրա:
348. Հղկանյութային արտադրությունը ներառում է տեխնոլոգիական երկու գործընթաց` հղկման նյութերի (հղկման փոշիների) արտադրություն և այդ նյութերից գործիքներ պատրաստելու արտադրություն: Այս առումով լինում են հղկանյութային արտադրության լրիվ պարբերաշրջանով աշխատող կազմակերպություններ (հղկանյութի փոշու և դրանից ստացվող իրերի պատրաստում), ինչպես նաև այնպիսի կազմակերպություններ, որոնցից մեկն արտադրում է հղկանյութի փոշի, իսկ մյուսն այդ փոշուց արտադրում է հղկանյութե գործիքներ: Ինչպես առաջին, այնպես էլ երկրորդ դեպքում այդ արտադրությունների աշխատողների աշխատանքի բնույթը և պայմանները նույն են, հետևաբար այլ կազմակերպությունից ստացված հղկանյութային փոշուց հղկանյութե գործիքներ պատրաստող կազմակերպության բանվորները նույնպես արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով:
349. Թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են այն աշխատողները, որոնք կատարում կամ ապահովում են հղկանյութ հալելու աշխատանքները: Նրանց շարքն են դասվում հղկանյութ հալելու տեղամասերում հղկանյութ հալողները, վառարանի էլեկտրոդագործները, ամբարձիչի մեքենավարները (ամբարձիչավարները): Այն հսկիչները, որոնք աշխատում են հղկանյութ հալելու տեղամասերում, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով:
350. Թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են հղկման ժապավենի արտադրության բոլոր բանվորները` անկախ մասնագիտության անվանումից, եթե ժապավենը պատրաստվում է սինթետիկ ձյութի հիման վրա: Հղկանյութե իր (նյութ) չորացնողների պարագայում (ովքեր հղկման ժապավենի արտադրամասերում սպասարկում են չորացման խցիկները) նշանակություն չունի, թե ինչպիսի նյութերի հիման վրա է պատրաստվում հղկման ժապավենը:
351. Թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 7-րդ ենթաբաժնում նշված են հղկանյութե իր մշակող խառատները: Եթե հղկանյութե իրերը բերվում են այլ կազմակերպություններից, և խառատներն այդ իրերը լրացուցիչ մշակման են ենթարկում, ապա այդ հանգամանքը նրանց չի զրկում արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից:
352. Գնդիկների, հոլովակների և մեխերի արտադրություն (թիվ 2 ցուցակ, XI բաժին, 9 րդ ենթաբաժին): Այս արտադրության հղկողները թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են, եթե հղկում են գնդիկներ: Այս դեպքում նշանակություն չունեն հղկելու եղանակը և այն սարքավորման տեսակը, որով կատարվում է հղկելու գործառնությունը: Մյուս հղկողները, ովքեր հղկանյութե շրջանակներով հղկելու աշխատանքներ են կատարում չոր եղանակով, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով: Այս արտադրությունում փայլեցնողներ նախատեսված չեն, բայց դա չի նշանակում, որ նրանք արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակային իրավունքից չեն օգտվում: Ըստ տեխնոլոգիական գործընթացի` փայլեցնելու գործառնություն նախատեսված է գնդիկների, հոլովակների և մեխերի արտադրությունում: Այս մասնագիտության բանվորներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով, եթե օգտագործվում են վտանգավորության 3-րդ դասից ոչ ցածր վնասակար նյութեր:
353. Հղկող և փայլեցնող հաստոցներ կարգաբերողները, ովքեր աշխատում են գնդիկների, հոլովակների և մեխերի արտադրությունում, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են անկախ այն բանից, թե ինչ եղանակով և ինչպիսի իրեր են արտադրվում այդ հաստոցներով:
354. Մետաղամշակման այլ մասնագիտություններ (թիվ 1 ցուցակ, VIII բաժին, 5-րդ ենթաբաժին և թիվ 2 ցուցակ, XI բաժին, 11-րդ ենթաբաժին): Թիվ 1 և թիվ 2 ցուցակների սույն ենթաբաժինները տարածվում են այն աշխատողների վրա, ովքեր մետաղ մշակելու աշխատանքներ են կատարում ցանկացած կազմակերպությունում: Թիվ 1 և թիվ 2 ցուցակների համապատասխան բաժիններով որոշ աշխատողների արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում, եթե նրանք աշխատում են որոշակի արտադրություններում (կատարում են որոշակի աշխատանքներ): Օրինակ` թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնում նշված են վերականգնման վառարանների ապարատավարները, ում արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում, եթե աշխատում են մետաղափոշիների արտադրությունում:
355. Թիվ 1 ցուցակի VIII բաժնի 5-րդ ենթաբաժնում նշված են տաք եղանակով ցինկապատողները: Նրանց արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ նշանակելու ժամանակ ոչ մի լրացուցիչ փաստաթուղթ չի պահանջվում: Օրինակ` «տաք եղանակով 1-ին կարգի ցինկապատող» մասնագիտության աշխատանքների մեջ նախատեսված են օժանդակ աշխատանքներ` լվանալ, մաքրել, չորացնել և այլն: Թեև այդ մասնագիտությամբ աշխատողներն անմիջականորեն ցինկապատելու տեխնոլոգիական գործընթաց չեն վարում, նրանց արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 1 ցուցակի VIII բաժնի 5-րդ ենթաբաժնով:
356. Թիվ 1 ցուցակի VIII բաժնի 5-րդ ենթաբաժնում նշված են պղնձագործները, ովքեր մշտապես կատարում են կապար պարունակող զոդանյութերով անագապատելու և զոդելու աշխատանքներ: Մյուս բոլոր պղնձագործներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով:
357. Թիվ 1 ցուցակի VIII բաժնի 5-րդ ենթաբաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են կապարաանագային համահալվածքներ լցնողները, ովքեր կատարում են ոչ միայն կապարաանագային համահալվածքներ լցնելու, այլև պողպատյա ժապավենները կապարային բաբիտով լցնելու աշխատանքներ, քանի որ այս աշխատանքները մտնում են այդ մասնագիտության աշխատանքների մեջ: Այլ կարգով է լուծվում բրոնզ լցնողների արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքի հարցը: Բրոնզը պղնձի հիման վրա ստացված համահալվածք է, որին ավելացված են անագ, ալյումին, բերիլիում և այլ տարրեր: Քանի որ բրոնզը կապարաանագային համահալվածք չէ, ապա բրոնզ լցնողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից այս ենթաբաժնով չեն օգտվում: Մետաղ և համահալվածքներ ձուլողները, ովքեր ձուլման արտադրությունում ձուլում են գունավոր մետաղներ և դրանց համահալվածքները (այդ թվում` բրոնզի), արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն թիվ 1 ցուցակի VIII բաժնի 1-ին ենթաբաժնով («Ձուլման արտադրություն»):
358. «Էլեկտրագազաեռակցող» մասնագիտության աշխատանքների մեջ նախատեսված են տարբեր պողպատներից, չուգունից, գունավոր մետաղներից պատրաստված իրերը օդային էլեկտրաաղեղային եղանակով ձեռքով կտրելու աշխատանքներ: Որոշ դեպքերում այդ աշխատանքները կատարում են «հատող» մասնագիտության բանվորները, և նրանց արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 1 ցուցակով, եթե նրանք այդ աշխատանքները կատարում են ապարատների ներսում և դրսում` մետաղը տաքացնելով: Ձեռքով եռակցող էլեկտրաեռակցողներին և էլեկտրագազաեռակցողներին, ովքեր աշխատանքները կատարում են մետաղը տաքացնելով (ջերմային եղանակով), արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 1 ցուցակի VIII բաժնի 5-րդ ենթաբաժնով:
359. Թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնում նշված են բոլոր անվանումների լաքապատողները, ում արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք է տրվում, եթե աշխատում են վտանգավորության 3-րդ դասից ոչ ցածր վնասակար նյութերով: Այդ բանվորներից են ժամացույցի մանրամաս, մետաղյա թիթեղ և խողովակ լաքապատողները: Նույն կերպ է քննության առնվում փայլեցնողների արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքի հարցը, ովքեր մետաղյա իրերը փայլեցնում են վտանգավորության 3-րդ դասից ոչ ցածր վնասակար նյութերով:
360. Թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնում նշված են խարտոց, խոշորախարտ խարտոց և սղոց սրողները, ովքեր աշխատում են խարտոցի արտադրությունում: Անհրաժեշտ է հիշել, որ դա տվյալ մասնագիտության լրիվ անվանումն է: Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են ոչ բոլոր սրողները, այլ միայն նրանք, ովքեր աշխատում են խարտոցի արտադրությունում:
361. Հաստոցաշինական և մեքենաշինական կազմակերպություններում ձուլման գործարանից (արտադրամասից) ստացված ձուլվածքը մշակվում է: Մի դեպքում այդ ձուլվածքը բերելուց առաջ նախապես մշակվում է այն կազմակերպությունում, որտեղ արտադրվում է, մյուս դեպքում այն բերվում է առանց նախապես մշակելու (այսինքն` առանց հատելու կամ մաքրելու): Այս հանգամանքը էական նշանակություն ունի հատողների` արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքի հարցը քննության առնելիս: Եթե մեքենաշինական կազմակերպությունների մեխանիկական և մեխանիկական-հավաքման արտադրամասերում հետագա մշակումից (ներկելուց և հավաքելուց) առաջ ձուլվածքը մշակվում է, որը ձուլման արտադրությունում նախապես մշակվել է` սկսած կաղապարային հողից, ապա կտրող (հատող) բանվորները, ովքեր այդ աշխատանքները կատարում են հղկանյութե շրջանակներով և օդամղիչ գործիքներով, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով: Եթե կազմակերպությունում մշակվում է այնպիսի ձուլվածք, որը ձուլման արտադրությունում նախապես չի մշակվել, ապա այդ աշխատանքները պետք է դիտել որպես ձուլման արտադրության գործընթացի շարունակություն, և այն բանվորները (հատողները), որոնք ձուլվածքը մշակում են զմռնիտով և ձեռքով (մուրճերով, հատիչներով, օդամղիչ գործիքներով), արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 1 ցուցակի VIII բաժնի 1-ին ենթաբաժնով:
362. Եթե մետաղ, ձուլվածք, մետաղյա իր և մանրամաս մաքրող բանվորը մետաղը կամ մետաղյա իրը և մանրամասը մաքրում է մետաղյա կոտորուքով (մետաղական ավազով), ապա նա արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում է թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով: Իսկ եթե նա մետաղը մաքրում է չոր քվարցային ավազով, ապա այդ իրավունքից օգտվում է թիվ 1 ցուցակի XX բաժնով («Ընդհանուր մասնագիտություններ»):
363. Թիվ 2 ցուցակի XI բաժնի 11-րդ ենթաբաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունի այն բանվորը, որը կատարում է մետաղյա իրը և գործիքը հղկաշրջանակի միջոցով չոր եղանակով կոպտատաշելու, տաշելու, հղկելու և կտրելու աշխատանքներ:
364. Կարծր համահալվածքներից պատրաստված իրը և մանրամասը մետաղամշակման արդյունաբերությունում մշակելու ժամանակ օգտագործվում են ալմաստե շրջանակներ: Իրենց ամրության և կարծրության շնորհիվ դրանք օգտագործվում են իրը և մանրամասը վերջնամշակելու համար (հարդարման աշխատանքներ): Գործիքն ալմաստե շրջանակներով հարդարելը մշակման աշխատանքների շատ փոքր մասն է, և ալմաստե շրջանակով կատարվող աշխատանքի պայմանները նույն են, ինչ կորունդից, քվարցից, էլեկտրակորունդից պատրաստված հղկանյութե շրջանակներով չոր եղանակով կատարվող աշխատանքի պայմանները: ՈՒստի այն բանվորը, ով կատարում է գործիքը հղկանյութե շրջանակով (հղկաշրջանակով) չոր եղանակով սրելու և հետագայում դրանք ալմաստե շրջանակով հարդարելու աշխատանքներ, օգտվում է արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից (թիվ 2 ցուցակ, XI բաժին, 11-րդ ենթաբաժին):
365. Տաք եղանակով կլայեկողներ կան արդյունաբերական տարբեր ճյուղերի զանազան կազմակերպություններում: Ելնելով աշխատանքի բնույթից` արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք տվող ցուցակներում ընդգրկված են միայն մետաղամշակման արտադրությունում աշխատող կլայեկողները, որոնք տաք գուռերում կլայեկում են մետաղյա թիթեղ, խողովակ, կեռ, հեղույս և այլ մանրամասեր: Մետաղամշակման արտադրությունում տաք եղանակով կլայեկողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 1 ցուցակով: Կաթի գործարաններում կաթի սպասքը կլայեկվում է միայն ձեռքով, տաք եղանակով, ուստի այդ կլայեկողներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ նշանակելիս հարկ չկա լրացուցիչ տեղեկանք պահանջել այն մասին, որ նրանք աշխատանքները կատարում են տաք եղանակով:
366. Այն զոդողը, որը մետաղամշակման արտադրամասում կատարում է մանրամասի և զանազան միացումների կցակարերը կապար պարունակող հալանյութով զոդելու աշխատանք, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունի թիվ 1 ցուցակի VIII բաժնի 4-րդ ենթաբաժնով` որպես կլայեկող և զոդող պղնձագործ:
13. ԷԼԵԿՏՐԱՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԷԼԵԿՏՐԱՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՍԱՐՔԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐԻ ՆՈՐՈԳՈՒՄ (ԹԻՎ 1 ՑՈՒՑԱԿ, ԲԱԺԻՆ IX ԵՎ ԹԻՎ 2 ՑՈՒՑԱԿ, ԲԱԺԻՆ XII)
367. Էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերության կազմակերպություններում թողարկվում են իրեր, որոնք օգտագործվում են էլեկտրական էներգիա արտադրելու, հաղորդելու, վերափոխելու և սպառելու համար: Այս ճյուղի հիմնական արտադրությունները հոսանքի քիմիական և ֆիզիկական աղբյուրների, մալուխե իրերի, էլեկտրամեկուսիչ նյութերի, էլեկտրաածխային և էլեկտրախոզանակային իրերի արտադրություններն են, ինչպես նաև էլեկտրամեքենաշինությունը և էլեկտրասարքավորումների նորոգումը:
368. Հոսանքի քիմիական աղբյուրները քիմիական էներգիան թթվեցնելու (օքսիդացնելու)-վերականգնելու գործընթացի միջոցով անմիջականորեն էլեկտրական մշտական հոսանքի վերածող սարքավորումներ են:
369. Հոսանքի ֆիզիկական աղբյուրները մեխանիկական, ջերմային, էլեկտրամագնիսական և ճառագայթային էներգիան էլեկտրական էներգիայի վերածող սարքավորումներ են: Այդ աղբյուրներից են տուրբոգեներատորը, ջրագեներատորը և այլ գեներատորներ, ֆոտոմարտկոցը, ատոմային և իզոտոպային մարտկոցները:
370. Էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերության աշխատողների արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքի հարցը քննության առնելիս անհրաժեշտ է ճշտել, թե որ արտադրությունում են նրանք աշխատում: Դա կարելի է անել տեխնոլոգիական հրահանգների, պլանային հանձնարարականների և այլ փաստաթղթերի միջոցով:
371. Առավել տարածված են տուրբոգեներատորները, ջրագեներատորները և ջերմագեներատորները: Դրանք մեծ ծավալով պատրաստելու ժամանակ կատարվում են մանրամասերը և հանգույցները տարբեր լաքերով, կոմպաունդով և արծնով տոգորելու աշխատանքներ: Էլեկտրատեխնիկական իր տոգորողները, ովքեր տոգորելու ժամանակ օգտագործում են վտանգավորության 1-2-րդ դասերի վնասակար նյութեր կամ քաղցկեղածին նյութեր, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 1 ցուցակի IX բաժնով, իսկ նրանք, ովքեր օգտագործում են վտանգավորության 3-րդ դասից ոչ ցածր վնասակար նյութեր, այդ իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակի XII բաժնով: Էլեկտրամեքենաների մանրամասերը մեկուսացնելու համար օգտագործում են միկաֆոլ, ասբեստ, ապակե թել և այլ մեկուսիչ նյութեր: Թիվ 2 ցուցակի XII բաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն այն մեկուսացնողները, որոնք մեկուսացնելու աշխատանքներ են կատարում թաց միկաժապավենով, ապակեմիկաժապավենով, ապակեթելով, սինթետիկ ժապավենով և էպօքսիդային խեժով: Մալուխի ջիլ և հաղորդալար մեկուսացնողին թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում, եթե նա իր աշխատանքի ընթացքում օգտագործում է ապակե թել և լաք:
372. Էլեկտրատեխնիկական արտադրության փականագործական-հավաքման աշխատանքների մեջ մտնում են այնպիսի աշխատանքներ, որոնց ընթացքում զոդվում են մանրամասերի շփման եզրերը, էլեկտրական մեքենաների սխեմաները, ինչպես նաև կոնդենսատորները և մի շարք այլ մանրամասեր: Այս աշխատանքները կատարում են «զոդող» և «տաք եղանակով կլայեկող» մասնագիտության բանվորները, որոնց (այդ թվում` էլեկտրատեխնիկական արտադրության աշխատողներին), արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 1 ցուցակի XX բաժնով («Ընդհանուր մասնագիտություններ»):
373. Հոսանքի քիմիական աղբյուրները լինում են միանգամյա օգտագործման (գալվանական էլեմենտներ և դրանցից պատրաստված մարտկոցներ), որոնք օգտագործվում են մեկ անգամ, և բազմակի օգտագործման (կուտակիչներ (ակումուլյատորներ), և կուտակչային (ակումուլյատորային) մարտկոցներ), որոնք լիցքավորման միջոցով օգտագործվում են մի քանի անգամ:
374. Կուտակիչները լինում են թթվային (կապարային) և ալկալիական: Թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն կապարային կուտակիչի արտադրության այն բանվորները, որոնք աշխատում են այդ կուտակիչը կաղապարելու և հավաքելու գործընթացում, ինչպես նաև կուտակչային թիթեղ չորացնողները, աղացի մեքենավարները, չոր զանգված խառնողները, կապարային կուտակիչի թիթեղ պատողները: Կապարային կուտակիչի արտադրության այն բանվորներին, որոնք կատարում են տեղափոխելու և հավաքելու աշխատանքներ, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 2 ցուցակով: Այդ իրավունքն ունեն նաև այն բանվորները, որոնք կատարում են տեղափոխելու, հավաքելու և այն աշխատատեղերը մաքրելու աշխատանքներ, որտեղ կան մանգան և կադմիում:
375. Թիվ 1 ցուցակում նշված են նաև այն բանվորները, որոնք կաղապարում և հավաքում են կապարային կուտակիչներ և հոսանքի այլ քիմիական աղբյուրներ` օգտագործելով վտանգավորության 1-2-րդ դասերի վնասակար նյութեր կամ քաղցկեղածին նյութեր: Քանի որ ալկալիական կուտակիչը դասվում է հոսանքի քիմիական աղբյուրների շարքը, ապա այն բանվորները, որոնք նշված աշխատանքները կատարում են ալկալիական կուտակիչի արտադրությունում, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 1 ցուցակի IX բաժնով: Ալկալիական կուտակիչի արտադրության մյուս բանվորներն այդ իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակի XII բաժնով:
376. Կապարային կուտակիչի տեխնոլոգիական գործընթացին համապատասխան` ձևավորված թիթեղը տեղափոխվում է կիսաինքնաշխատի կամ հատուկ մամլիչի վրա, որտեղ հատվում է (մասերի է բաժանվում): Կուտակիչի կապարե թերթերը հատելը (մասերի բաժանելը) կապարե թերթերի ձևավորման տեխնոլոգիական պարբերաշրջանի վերջին տեխնոլոգիական գործառնությունն է, և այդ գործառնությունը կատարող բանվորներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 1 ցուցակով` որպես կապարե կուտակիչներ կաղապարող և հավաքող բանվորներ:
377. Տարածության վրա էլեկտրական էներգիա կամ ազդանշան հաղորդելու համար օգտագործվում են էլեկտրական մալուխներ: Դրանք իրենցից ներկայացնում են մեկ կամ մի քանի հաղորդիչներ (ջիլեր), որ պարփակված են հերմետիկ պատյաններում (թաղանթներում), որոնց վրա կա պաշտպանիչ շերտ: Էլեկտրական հոսանքի հաղորդման ջիլերը պատրաստվում են ալյումինից և պղնձից:
378. Թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն մալուխ կապարապատելու արտադրությունում «մալուխը կապարով կամ ալյումինով կաղապարող» (սա մասնագիտության լրիվ անվանումն է) մասնագիտությամբ աշխատողները, ովքեր աշխատանքները կատարում են կապարով, ինչը պետք է հիմնավորվի փաստաթղթերով: Այդ իրավունքից օգտվում են մալուխը և էլեկտրական լարը ռետինով և պլաստիկատով կաղապարողները, եթե աշխատում են տաք ֆթորապլաստով: Իսկ եթե նրանք կատարում են այնպիսի աշխատանքներ, որոնց ընթացքում ֆթորապլաստ չի օգտագործվում, ապա արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով:
379. Կաղապարողներից պետք է տարբերել մեկուսիչ նյութ մամլողներին, ովքեր արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն թիվ 2 ցուցակով: Դրանք տարբեր մասնագիտություններ են: Մամլողը կատարում են դրոշմման եղանակով մամլիչով իր պատրաստելու, իսկ կաղապարողը` անընդհատ ռետինապատման ագրեգատով մալուխ կաղապարելու աշխատանք:
380. Մալուխը և էլեկտրալարը կապարապատելուց հետո վերափաթեթավորվում են ապրանքամանի (տարայի) վրա, որի ընթացքում մաքրվում և վերացվում են հայտնաբերված թերությունները: Մալուխ և էլեկտրական լար վերափաթեթավորող բանվորներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում: Մալուխի գործարաններում զանազան ոլորող մեքենաներով պատրաստվում են ապակե մեկուսիչներ: Այդ աշխատանքները կատարող բանվորները թիվ 1 և թիվ 2 ցուցակների «Էլեկտրատեխնիկական արտադրություն» բաժիններում նշված չեն: Նրանք արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն թիվ 1 ցուցակի XII բաժնի 2-րդ ենթաբաժնով` որպես ապակե թելից իրեր պատրաստող բանվորներ: Մալուխի արտադրության մյուս բանվորներից թիվ 2 ցուցակի XII բաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն մեկուսացնողները, ովքեր մալուխի ջիլերը և էլեկտրական լարը մեկուսացնում են ապակե թելով և լաքով:
381. Մալուխի արտադրությունում էլեկտրական լարը մեկուսացնելու համար լայնորեն օգտագործվում է ռետինը: Այն բանվորները, որոնք էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերության կազմակերպություններում (այդ թվում` մալուխի արտադրությունում) արտադրում են ռետին, ռետինե դմանրամաս, մեկուսիչ և դրանք ռետինապատում են, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակի XII բաժնով, օրինակ` ռետինե խառնուրդ գրտնակողները, ռետին խառնող սարքի մեքենավարները, ովքեր պատրաստում են ռետինե խառնուրդ, և այլն: Ընդ որում` այդ կազմակերպությունների այն աշխատողները, որոնք ներգրավված են ռետինի և ռետինատեխնիկական իրի արտադրության տեխնոլոգիական գործընթացին, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 1 և թիվ 2 ցուցակների «Բ» ենթաբաժիններով («Քիմիական արտադրություն»), եթե աշխատում են այնպիսի արտադրամասում, տեղամասում, բաժանմունքում, ուր աշխատանքի գոտու օդում առկա են վտանգավորության 1-3-րդ դասերի վնասակար նյութեր:
382. Էլեկտրատեխնիկական արտադրությունում էլեկտրական լարն արծնապատվում է դա մեկուսացնելու նպատակով: Էլեկտրական լարը տաք եղանակով արծնապատողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակի XII բաժնով:
383. Էլեկտրական լար և մալուխ արտադրելու համար օգտագործվում են մետաղալարեր, որոնք պատրաստվում են գլոցելու և կորզելու եղանակներով: Գունավոր մետաղը (մետաղալարը) գլոցվում է գլոցման կամ գլոցման-կորզման արտադրամասում և տեղամասում` տաք գլոցման հաստոններով: Այդ արտադրությունների աշխատողներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 1 ցուցակի V բաժնի 18-րդ ենթաբաժնով և թիվ 2 ցուցակի VI բաժնի 19-րդ ենթաբաժնով:
384. Այն աշխատողները, որոնք էլեկտրական լարի արտադրությունում կատարում են էլեկտրական լար կորզելու, թրծելու և այլ աշխատանքներ, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն թիվ 2 ցուցակի IV բաժնի 1-ին ենթաբաժնով («Մետաղաիրերի արտադրություն»):
385. Թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում էլեկտրաածխային և էլեկտրաալկալիական արտադրությունների բոլոր բանվորներին` անկախ մասնագիտության անվանումից, ովքեր պատրաստում են էլեկտրաածխային և էլեկտրաալկալիական իրեր: Այդ իրավունքից օգտվում են նաև սորուն նյութեր մաղողները:
386. Թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն նաև այն բանվորները, որոնք սպասարկում և նորոգում են սարքավորումները, ինչպես նաև էլեկտրաածխային և էլեկտրաալկալիական արտադրությունում կատարում են ընդունելու, վերահսկելու, խոտանելու և կարգավորելու աշխատանքներ: Այս արտադրությունների աշխատողներից թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն աղացի մեքենավարները:
387. Էլեկտրատեխնիկական արտադրության ղեկավարներից և մասնագետներից թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են վարպետները և ավագ վարպետները, ովքեր աշխատում են մալուխ կաղապարելու և կապարե կուտակիչի արտադրություններում: Այդ արտադրությունների բաժանմունքի, հերթափոխի և տեղամասի պետերը, տեխնոլոգները, ավագ տեխնոլոգներն այդ իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով:
14. ԷԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՏԵԽՆԻԿԱՅԻ ԻՐԵՐԻ ԵՎ ՌԱԴԻՈՍԱՐՔԵՐԻ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ (ԹԻՎ 1 ՑՈՒՑԱԿ, ԲԱԺԻՆ X ԵՎ ԹԻՎ 2 ՑՈՒՑԱԿ, ԲԱԺԻՆ XIII)
388. Էլեկտրոնային տեխնիկայի իրերի և ռադիոսարքերի արտադրությունը ներառում է այնպիսի գործընթացներ, որոնց ժամանակ արտադրվում և օգտագործվում են տրանզիստոր, էլեկտրոնային լամպ, կիսահաղորդիչ, էլեկտրատեխնիկական բաղադրամաս ու սարք և այլն: Էլեկտրոնային տեխնիկայի և ռադիոսարքերի արտադրության մասնագիտություններին նման շատ մասնագիտություններ կան նաև այլ արտադրություններում (մետաղամշակման, մետաղագործական, էլեկտրատեխնիկական), որոնց աշխատողներին կարող են տրվել կենսաթոշակային տարբեր արտոնություններ: Օրինակ` մանրամասը և սարքը տաք եղանակով կլայեկող բանվորների մասնագիտությունն անվանվում է «տաք եղանակով կլայեկող», ճշգրիտ խածատման խածատողի մասնագիտությունը` «խածատող», ռադիոմանրամաս զոդողինը` «զոդող» և այլն:
389. Կիսահաղորդիչի արտադրությունում կան բանվորներ, ովքեր կատարում են պլատինե մանրամաս, գերմանիումի կամ սիլիցիումի թիթեղ սպիտակեցնելու և խածատելու աշխատանքներ: Այդ բանվորների մասնագիտությունը պետք է կոչվի «ճշգրիտ խածատման խածատող», որը նշված է թիվ 2 ցուցակի XIII բաժնի «ա» ենթաբաժնում: Այդ ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են պիեզաքվարց և բյուրեղ խածատողները:
390. Ռադիոսարքերի և էլեկտրոնային տեխնիկայի իրերի արտադրությունում կա «սարք և մանրամաս ներկող» մասնագիտություն: Այս մասնագիտության բանվորները ներկում և լաքապատում են կիսահաղորդիչ, մետաղյա մանրամաս, սրվակ և լամպ: Թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են այն ներկողները, որոնք աշխատանքի ընթացքում օգտագործում են վտանգավորության 3-րդ դասից ոչ ցածր վնասակար նյութեր պարունակող ներկեր, լաքեր և այլ ներկանյութեր: Այդ իրավունքից օգտվում են նաև այն լաքապատողները, որոնք աշխատանքի ընթացքում օգտագործում են վտանգավորության 3-րդ դասից ոչ ցածր վնասակար նյութեր պարունակող լաքեր: Այս դեպքում նշանակություն չունի, թե նշված բանվորներն ինչ մանրամաս են ներկում և լաքապատում:
391. Ռադիոտեխնիկական արտադրությունում «պիեզաքվարցի ավազաշիթագործ» մասնագիտությամբ և «ավազաշիթային մաքրման կայանքների օպերատոր» մասնագիտությամբ աշխատողները կատարում են նույն աշխատանքը` մաքրում են մանրամասի մակերեսը, ինչը կատարվում է ավազաշիթային և միկրոավազաշիթային սարքերում: Նշված մասնագիտությունների բանվորներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 2 ցուցակի XXX բաժնով («Ընդհանուր մասնագիտություններ»):
392. Թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են էլեկտրոնային տեխնիկայի և սարքերի արտադրության այն աշխատողները, որոնք աշխատանքի ընթացքում օգտագործում են սնդիկ և կապարի թթուներ:
393. Ռադիոէլեկտրոնային տեխնիկա արտադրող շատ կազմակերպություններում կատարվում են անհաղորդիչ (դիէլեկտրիկ), կիսահաղորդիչ, թիթեղ և այլ մանրամասեր խածատելու, քիմիական մաքրման ենթարկելու աշխատանքներ: Այդ աշխատանքները կատարում են ճշգրիտ խածատման խածատողները, ովքեր նշված են թիվ 2 ցուցակի XIII բաժնում: Թիվ 2 ցուցակի այս բաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են նաև բյուրեղ և պիեզաքվարց խածատողները:
394. Այն բանվորները, որոնք պատրաստում են ցիրկոնային, օքսիդային և ալունդային ծածկույթ, մածուկ և շաղախ, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն ըստ թիվ 2 ցուցակի XIII բաժնում թվարկված մասնագիտությունների: Այս դեպքում նշանակություն չունի, թե կազմակերպության որ ստորաբաժանումում (տեխնոլոգիական արտադրամասում, տեղամասում կամ բաժանմունքում) են կատարվում այդ աշխատանքները:
395. Էլեկտրոնային տեխնիկայի և ռադիոսարքերի արտադրությունում օգտագործվում են դժվարահալ մետաղներ, որոնք կարող են արտադրվել այդ ճյուղի կազմակերպություններում: Դժվարահալ մետաղների արտադրությունը թիվ 1 ցուցակի X և թիվ 2 ցուցակի XIII բաժիններում նշված չէ: Այդ արտադրության աշխատողներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք է տրվում ըստ մասնագիտությունների և պաշտոնների այն ցանկերի, որոնք նշված են թիվ 1 և թիվ 2 ցուցակների V և VI բաժիններում («Մետաղագործական արտադրություն (գունավոր մետաղներ)»):
396. Ապակուց, հախճապակուց և ճենապակուց ռադիոէլեկտրոնային իրեր պատրաստող բանվորներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակի XV բաժնով («Ապակու արտադրություն, կերամիկական, ճենապակե, հախճապակե իրերի արտադրություն»): Այդ բաժնում նշված են ռադիոկերամիկա, պիեզոկերամիկա և ֆերիտ թրծողները, ռադիոէլեկտրոնային տեխնիկայի իր հղկողները, ովքեր կատարում են չոր եղանակով հղկելու աշխատանքներ:
397. Ապակի փչողներին, քվարց փչողներին, ապակի եփողներին, բովախառնուրդ կազմողներին և ապակուց իր պատրաստող այլ աշխատողների արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք է տրվում ըստ մասնագիտությունների և պաշտոնների այն ցանկերի, որոնք նշված են թիվ 1 ցուցակում (բաժին XII) և թիվ 2 ցուցակում (բաժին XV)` որպես ապակու արտադրության աշխատողների:
398. Ռադիոէլեկտրոնային տեխնիկայի որոշ կազմակերպություններում ապակի եփելու վառարաններում պատրաստվում են ապակե իրեր (օրինակ` էլեկտրավակուումային սարքերի արտադրությունում): Այդ կազմակերպություններում, վառարանները նորոգելու համար, կարող է կազմակերպվել հրակավի (շամոտի) և հրակավե իրերի արտադրություն: Այդ արտադրության աշխատողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակի III բաժնով («Հրակայուն նյութերի արտադրություն»): Բացի հրակավե նյութերից, օգտագործվում են հրակայուն այլ նյութեր` մուլիտային, մուլիտակորունդային և այլն: Այդպիսի նյութեր արտադրող աշխատողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են մասնագիտությունների և պաշտոնների այն ցանկին համապատասխան, որը նշված է թիվ 2 ցուցակի III բաժնում:
399. Սարք և մանրամաս փորձարկողներին թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում, եթե նրանք մեքենա փորձարկելու վահանակով (ստենդով) փորձարկման աշխատանքներ են կատարում 25 կիլովատ և ավելի բարձր լարման հոսանքով: Ընդ որում, նշանակություն չունի, թե նրանք ինչ են փորձարկում (էլեկտրոնաճառագայթային խողովակ, էլեկտրոնաօպտիկական վերափոխիչներ): Վարպետներին, ավագ վարպետներին թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում, եթե նրանք աշխատում են նշված վահանակով:
400. Այն բանվորներին (ակվադիրագործներին, էլեկտրակորունդագործներին, քիմիական կիսահումք նախապատրաստողներին, լուսակրող-էկրանավորողներին և այլն), որոնք պատրաստում են ցիրկոնային, օքսիդային և ալունդային ծածկեր, մածուկներ և լուծույթներ, կենսաթոշակային արտոնություններ են տրվում` անկախ այն բանից, թե որ արտադրամասում, տեղամասում կամ բաժանմունքում են կատարվում այդ աշխատանքները:
401. Ռադիոմանրամաս զոդողներին, ովքեր սելենային և արջասպե ուղղիչի արտադրությունում կապերը զոդում են սելենային ուղղիչների արտանցքերին, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 2 ցուցակով: Հարկ է նկատի ունենալ, որ այդ աշխատողներին (այդ թվում` կապար կամ վտանգավորության 1-2-րդ դասերի վնասակար նյութեր պարունակող զոդանյութերով աշխատողներին) թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ չի նշանակվում:
402. Նորոգող բանվորներից թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են միայն այն փականագործ-նորոգողները, որոնք նորոգում են էպիտաքսիլային շերտապատման կայանքները:
403. Թիվ 1 ցուցակի IX բաժնին համապատասխան` արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն մալուխը կապարով մամլողները: Տաք ռետինե խառնուրդ մամլողներն այդ իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակի XIII բաժնով: Մալուխի գործարաններում կան մալուխը և էլեկտրական լարը տաք մամլիչով մամլողներ, ովքեր արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում:
404. Այն բանվորները, անկախ նրանց մասնագիտությունների անվանումներից («կլայեկող», «զոդող» և այլն), որոնք կլայեկում են էլեկտրական սխեմա, էլեկտրական լարի ծայրակալ, ռեզիստոր, ռադիոմանրամաս, էլեկտրամանրամաս, սարք և ավտոմատիկա, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում:
405. Էլեկտրատեխնիկական արտադրության տոգորողները կատարում են մալուխը և էլեկտրական լարը ձյութով, կոմպաուդային զանգվածով և ասֆալտե լաքով տոգորելու, թուղթը և գործվածքը բակելիտային լաքով տոգորելու, ինչպես նաև էլեկտրական մեքենաների բարձր լարման հոսանքափոխարկիչի (տրանսֆորմատորի) և այլ էլեկտրական հանգույցների կոճը, ամրամասը (ստատորը) և բաժանմունքը (սեկցիան) տոգորելու աշխատանքներ:
406. Ռադիոմանրամաս տոգորելու աշխատանքների մեջ մտնում են տարբեր կոճերով դրոսել տոգորելը և բաքալիցքավորելը, կուտակիչի և մագնիսական լարի սրտիկներ փաթաթելը, էպոքսիդային կոմպաուդ պատրաստելը և նրանով իր լաքապատելը: Կոճ, կուտակիչ և փաթաթան, մագնիսական լարի սրտիկ, դրոսել և ռադիոտեխնիկական արտադրության այլ մանրամասեր տոգորողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում:
407. Թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են էլեկտրատեխնիկական արտադրության բանվորները, ովքեր կատարում են պլաստիկ զանգվածների (պլասմասսաների) մեխանիկական մշակման աշխատանքներ: Էլեկտրատեխնիկական արտադրությունում արտադրվում են սարքեր, որոնք օգտագործվում են էլեկտրական էներգիա արտադրելու, հաղորդելու, վերափոխելու և օգտագործելու համար:
408. Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքը չի տարածվում այն բանվորների վրա, որոնք էլեկտրաչափիչ սարքերի և ավտոմատացման միջոցների արտադրությունում կատարում են պլաստիկ զանգվածից արտադրված մանրամասի մեխանիկական մշակման աշխատանքներ:
15. ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ (ԹԻՎ 1 ՑՈՒՑԱԿ, ԲԱԺԻՆ XI ԵՎ ԹԻՎ 2 ՑՈՒՑԱԿ, ԲԱԺԻՆ XIV)
409. Շինարարական նյութերի արտադրությունը ներառում է ցեմենտի, փայլարի, ասբեստի, ասբեստացեմենտային, ասբեստասիլիտային իրերի և ասբեստաստվարաթղթի, բազալտե թելի և հանքային բամբակի, կավե աղյուսի, կղմինդրի և կերամիկական բլոկի, կրի (դոլոմիտի) և սիլիկատային աղյուսի, երկաթբետոնե և բետոնե իրերի, կուպրից, բիտումից և խեժից իրեր պատրաստելու, քարաձուլման արտադրությունները:
410. Ցեմենտի արտադրություն (թիվ 1 ցուցակ, XI բաժին, 1-ին ենթաբաժին և թիվ 2 ցուցակ, XIV բաժին, 1-ին ենթաբաժին): Ցեմենտն ամենից շատ օգտագործվող շինարարական նյութն է, որը շինարարական լուծույթ և բետոն պատրաստելու արժեքավոր հումք է, քանի որ ջրի հետ խառնվելով` ձևավորում է քարի տեսք ունեցող ամուր զանգված: Ցեմենտը պատրաստվում է հանքային հումքից` հումքային խառնուրդ պատրաստելու, թրծելու և թրծված արտադրանքը փոշու վերածելու գործառնությունների միջոցով:
411. Պայմանավորված հումքի զանգված պատրաստելու եղանակով` գոյություն ունի ցեմենտ ստանալու երկու եղանակ` թաց և չոր: Թաց եղանակի դեպքում հումքային նյութը մանրացվում է և խառնվում ջրին: Ստացված խառնուրդը կոչվում է ապարախյուս (շլամ): Այդ գործառնությունները կատարող բանվորները նշված են թիվ 2 ցուցակում` պտուտակրիչների բաժնաչափող խառնիչագործներ, ապարախյուսային ավազան և հարիչ մաքրողներ, հումքի աղացի մեքենավարի օգնականներ: Չոր եղանակի դեպքում հումքային նյութը նախ չորացվում է թմբուկի մեջ, այնուհետև մանրացվում չոր հումքի աղացում և խառնվում: Այդ աշխատանքները կատարում են հորանային վառարան բեռնավորող-բեռնաթափողները և հումքի աղացի մեքենավարները: Հումքի խառնուրդը թրծելու համար կիրառվում է պտտվող հորանային վառարան, որը ներսից պատված է հրակայուն աղյուսով: Թրծված նյութը (կլինկերը) վառարանից անցնում է սառնարանային թմբուկ, իսկ այնուհետև` կլինկերային պահեստ: Թրծելը տաք գործընթաց է, այդ պատճառով այն բանվորները, որոնք աշխատում են այդպիսի վառարանով, նշված են թիվ 1 ցուցակում: Այդ իրավունքից օգտվում են նաև թրծված նյութ տեղափոխողները: Թրծված նյութը ցեմենտի աղացներում մանրացվում է զանազան հավելումների հետ, ստացված խառնուրդն ուղարկվում է ցեմենտի աշտարակ, որտեղ այն կշռաբաշխվում-փաթեթավորվում է պարկերի մեջ կամ կուտակներով ուղարկվում սպառողներին:
412. «Ցեմենտ լցնող» և «բեռնակիր» մասնագիտությունները տարբեր մասնագիտություններ են` աշխատանքի տարբեր բնույթներով և տարբեր պայմաններով: Թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են այն ցեմենտ լցնողները, որոնք սեղմված օդի օդամղիչ ուղեկցման օգնությամբ ցեմենտը աշտարակից մղում են տրանսպորտային միջոցի մեջ, ինչպես նաև ցեմենտը մեքենայի օգնությամբ և ձեռքով լցնում են պարկերը: Այդ իրավունքից օգտվում են նաև ցեմենտ փաթեթավորողները: Պարկերի կամ այլ ապրանքամանների մեջ փաթեթավորված ցեմենտը բեռնում են «բեռնակիր» մասնագիտության բանվորները, որոնց համար արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք է սահմանված թիվ 2 ցուցակով: Ցեմենտ սպառող կազմակերպություններում ցեմենտ բեռնող-բեռնաթափողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում:
413. Թիվ 1 ցուցակի XI բաժնի 1-ին ենթաբաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են ցեմենտի գործարանի ծծիչավարները (ասպիրատավարները)` անկախ այն հանգամանքից, թե որ կառուցվածքային ստորաբաժանման աշխատողներ են, եթե մշտապես աշխատում են ցեմենտի արտադրության ծծիչ սարքով, ինչը պետք է հիմնավորվի համապատասխան փաստաթղթով:
414. Փայլարի արտադրություն և մշակում (թիվ 2 ցուցակ, XIV բաժին, 2-րդ ենթաբաժին): Փայլարը տեսակաստեղծ հանքանյութ է, որը դասվում է թերթային ալյումասիլիկատների շարքը: Այն հեշտությամբ մասնատվում է մանր և բարակ թերթիկների և թեփիկների: Փայլարը, որպես էլեկտրամեկուսիչ և ջերմամեկուսիչ նյութ, օգտագործվում է ինչպես ռադիոէլեկտրոնային տեխնիկայի, այնպես էլ էլեկտրատեխնիկական իրերի արտադրությունում:
415. Փայլարն արդյունահանվում է ինչպես հանքերում կամ բովանցքերում` ստորգետնյա եղանակով, այնպես էլ բաց հանքերում` վերգետնյա եղանակով, որտեղ այն մաքրվում է քարերից և զանազան խառնուրդներից: Փայլարի արդյունահանման աշխատանքներ կատարողներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 1 և թիվ 2 ցուցակների «Լեռնային աշխատանքներ» բաժիններով:
416. Փայլարն արդյունահանելուց հետո սկսվում է այն մշակելու և դրանից իրեր պատրաստելու գործընթացը: Լեռնարդյունահանման կազմակերպություններից ստացված փայլարը (արդյունաբերական հում նյութը) դանակով տափակ շերտերով կտրտվում է, հետո տրամաչափվում ըստ չափերի և որակի, հաստության խմբերի, տեսակների և նշանակության: Այդ գործառնությունները կատարում են «կտրող» և «չափաբերող» մասնագիտությունների բանվորները, ովքեր արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով:
417. Փայլար մշակելու գործընթացում գոյանում են թափոններ, որոնցից, ջարդելու և մանրացնելու միջոցով, գոյանում է աղացած փայլար: Այդ փայլարը սիլիցիումաօրգանական և այլ լաքերի հետ տոգորելու միջոցով սոսնձելու դեպքում ստանում են շերտավոր փայլարանյութ (միկանիտ, միկալեքս), որն օգտագործվում է ջեռուցիչ սարքի մեջ: Այդ գործառնությունները կատարում են ջարդող-աղացողները, փայլար ջարդողները, լաքեր եփողները, շերտավոր փայլարանյութ (փայլարաշերտային նյութ) տոգորողները և մամլողները, որոնց արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 2 ցուցակով:
418. Փականագործ-նորոգողներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են, եթե նորոգում և սպասարկում են փայլար, քվարց, պեգմատիտ ջարդելու-աղալու տեղամասերի սարքավորումները:
419. Լեռնային կազմակերպություններում կարող են կատարվել փայլարի արդյունաբերական հումքը կոտրատելու աշխատանքներ, ինչը համապատասխանում է «կոտրող» մասնագիտությանը: Սակայն այդ աշխատանքները թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք չեն տալիս:
420. Փայլար վերամշակող կազմակերպություններում կա «փայլար» իր դրոշմող» մասնագիտությունը: Այդ մասնագիտությամբ աշխատողների, ինչպես նաև փայլարի արտադրության ղեկավարների և մասնագետների համար արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք սահմանված չէ:
421. Ասբեստի արտադրություն (թիվ 1 ցուցակ, XI բաժին, 2-րդ ենթաբաժին, թիվ 2 ցուցակ, XIV բաժին, 3-րդ ենթաբաժին): Թիվ 1 ցուցակի XI բաժնի 2-րդ ենթաբաժնով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են հսկիչ ապարատով աշխատող այն բանվորները, անկախ նրանց մասնագիտությունից, որոնք աշխատում են ասբեստի արտադրությունում: Նմուշը հսկիչ ապարատով մշակում են լաբորանտները և նմուշ վերցնողները: Եթե փաստաթղթերով հիմնավորվում է, որ լաբորանտները և նմուշ վերցնողները կատարել են հսկիչ ապարատով նմուշ վերամշակելու աշխատանքներ, ապա նրանց արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 1 ցուցակի XI բաժնի 2-րդ ենթաբաժնով:
422. Թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են ասբեստը ձեռքով բեռնողները, հարստացուցիչ ֆաբրիկայի ուղեկից արտադրանք և թափոն բեռնողները: Մշտապես բաց հանքերում աշխատող բեռնիչի վարորդներին, ինչպես նաև բեռ և ուղեբեռ ընդունող-հանձնողներին, ովքեր բեռնառաքում են ասբեստ, ասբեստի հանքաքար հարստացնելու ուղեկից նյութ, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք է տրվում թիվ 2 ցուցակով:
423. Թիվ 1 և թիվ 2 ցուցակներում նշված են օդափոխիչ և օդածծիչ (արտածծող) կայանքների մեքենավարները, բայց թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում միայն նրանց, ովքեր սպասարկում են արտածծող (օդածծիչ) կայանքները, ընդ որում` նշանակություն չունի, թե ասբեստի արտադրության որ կառուցվածքային ստորաբաժանումում են նրանք աշխատում: Թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք է տրվում այն մեքենավարներին, որոնք սպասարկում են կիսաարդյունաբերական օդափոխիչ, օդածծիչ և այլ կայանքներ:
424. Քարշիչ ագրեգատի մեքենավարները և նրանց օգնականները, ովքեր բեռնաթափում, փոխադրում և պահեստավորում են հանքաքար հարստացնելու ուղեկից արտադրանք և հարստացուցիչ ֆաբրիկայի թափոն, նշված են թիվ 1 ցուցակում: Քարշիչ ագրեգատի մյուս մեքենավարներին և նրանց օգնականներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 2 ցուցակով:
425. Հարստացուցիչ ֆաբրիկայում կա չոր հանքաքարի պահեստ, որտեղ աշխատում են մղանի մեքենավարներ, որոնք արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 1 ցուցակով: Ասբեստի արտադրությունում աշխատող մյուս մղանավարներն այդ իրավունքից չեն օգտվում:
426. Ձեռքով էլեկտրաեռակցողներին, բոլոր անվանումների էլեկտրամոնտյորներին, ինչպես նաև հերթապահ էլեկտրագետներին թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում, եթե նրանք աշխատում են հարստացուցիչ ֆաբրիկայի հիմնական տեխնոլոգիական արտադրամասում: Փականագործ-նորոգողները թիվ 1 ցուցակով այդպիսի կենսաթոշակի իրավունք են ձեռք բերում, եթե նորոգում են ասբեստահարստացուցիչ սարքավորումը:
427. Հերթապահ և սարքավորում նորոգող էլեկտրափականագործներին (փականագործներին) թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում` անկախ նրանից, թե որ հիմնական տեխնոլոգիական արտադրամասում են նրանք նորոգում սարքավորումը (բացի թիվ 2 ցուցակում թվարկված արտադրամասերից):
428. Ասբեստի արտադրության ղեկավարներին և մասնագետներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում ինչպես թիվ 1, այնպես էլ թիվ 2 ցուցակով` պայմանավորված այն բանով, թե կառուցվածքային որ ստորաբաժանումում են նրանք աշխատում: Թիվ 1 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն վարպետները, ավագ վարպետները, մեքենագետները, էներգագետները, ինչպես նաև հերթափոխի վարպետները և ավագ վարպետները, եթե աշխատում են հիմնական տեխնոլոգիական արտադրամասում:
429. Հորատման և լեռնային աշխատանքների վարպետները, ավագ վարպետները, ովքեր աշխատում են ասբեստ պարունակող հանքաքարի արդյունահանման բաց հանքում, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 2 ցուցակով: Այդ իրավունքից օգտվում են նաև սարքավորում նորոգող վարպետները, ովքեր աշխատում են բաց հանքում և հանքային թափոնակույտում, ինչպես նաև բաց հանքի, հանքային թափոնակույտի և հարստացուցիչ ֆաբրիկայի տեղամասերի պետերը:
430. Թիվ 2 ցուցակում նշված են արտադրամասերի պետերը: Խոսքը հիմնական տեխնոլոգիական արտադրամասերի պետերի մասին է, որտեղ կատարվում են ասբեստ ստանալու տեխնոլոգիական գործընթացի գործառնությունները (պայթեցնելու, հորատելու, չորացնելու արտադրամասեր և այլն): Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում օժանդակ արտադրամասերի պետերը (նորոգման, մեխանիկական, հսկիչ-չափիչ սարքերի և ավտոմատիկայի արտադրամասեր և այլն):
431. Ասբեստացեմենտային, ասբեստասիլիտային արտադրություն և ասբեստաստվարաթղթի արտադրություն (թիվ 2 ցուցակ, XIV բաժին, 4-րդ ենթաբաժին): Այս ենթաբաժնում նշված են այն բանվորների մասնագիտությունները, որոնք պատրաստում են ասբեստացեմենտային թիթեղ: Վազկանորդները և հոլենդորավորողները ասբեստը վազկանով սեղմելու միջոցով խավունացնում են և մշակում հոլենդորի մեջ:
432. Ասբեստե իրը պատրաստվում է նյութի բարակ շերտից թիթեղ կաղապարելու եղանակով: Այդ գործառնությունը կատարում են թիթեղակաղապարող և խողովակային մեքենայի մեքենավարները, ովքեր նշված են թիվ 2 ցուցակում: Այստեղ նշված են նաև ասբեստացեմենտի թիթեղ ալիքավորողները, ովքեր սպասարկում են հատուկ սարքեր, որոնց օգնությամբ ասբեստացեմենտի թիթեղն ալիքավորվում է տրամատված (պրոֆիլավորված) արտադրության դեպքում:
433. Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են ասբեստացեմենտային արտադրությունում ասբեստացեմենտե իր մամլողները, ովքեր ջրաբաշխական (հիդրավլիկ) մամլիչով իր են պատրաստում մամլելու եղանակով: Միևնույն ժամանակ, այն բանվորները, ովքեր ասբեստացեմենտե իր են կաղապարում էքստրուզիոն մամլիչով, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում:
434. Դրոշմողներին թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում, եթե նրանք աշխատում են ասբեստե ստվարաթղթի արտադրությունում: Հղկողներն այդ իրավունքը ձեռք են բերում, եթե աշխատանքները կատարում են ասբեստացեմենտային և ասբեստասիլիտային արտադրություններում:
435. Նորոգման ծառայության բանվորները (փականագործ-նորոգողները, էլեկտրամոնտյորները, էլեկտրափականագործները, փականագործները) արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են, եթե աշխատում են բոլոր երեք արտադրությունների հիմնական արտադրամասերում (տեղամասերում): Նշված արտադրություններում աշխատող ղեկավարներից և մասնագետներից այդ իրավունքն ունեն միայն այն արտադրական տեղամասերի վարպետները, ավագ վարպետները, որոնց աշխատողների 50%-ը և ավելին օգտվում են արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից: Սարքավորում նորոգող վարպետներն այս ենթաբաժնում նշված չեն:
436. Բազալտե թելի, հանքային բամբակի և դրանցից ստացվող իրերի արտադրություն (թիվ 2 ցուցակ, XIV բաժին, 5-րդ ենթաբաժին): Բազալտը լեռնային հանքատեսակ է, որը բաղկացած է մուգ գույնի հանքանյութից և հրաբխային ապակուց: Բազալտն օգտագործվում է խիճ, քարաձուլվածք և թել արտադրելու համար: Բազալտե թելը պատրաստվում է բազալտ քարից և օգտագործվում է որպես ջերմամեկուսիչ նյութ:
437. Հանքային բամբակը թելանման նյութ է, որն ստացվում է խարամի և լեռնային ապարի խառնուրդը հալելով: Այն օգտագործվում է շինարարական կառուցվածքները ջերմամեկուսացնելու համար և արդյունաբերության մեջ: Դրանցից պատրաստում են թաղիք, խսիր, սալիկ և այլն:
438. Հալոցապանները և բովախառնողները, ովքեր աշխատում են հանքային բամբակի արտադրությունում և կատարում են հալոցի ու գուռային վառարանի համար բովախառնուրդ (հանքաբաժին) կազմելու և բաժնաչափելու, ինչպես նաև հալոցի մեջ հումք հալելու աշխատանքներ, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են թիվ 1 ցուցակով (բաժին XI, 3-րդ ենթաբաժին):
439. Թիվ 2 ցուցակում նշված են թելաստեղծման կայանքի օպերատորները: Նրանց հավասարեցված են գուռային վառարանի փքվածքի հանգույցի օպերատորները և կաղապարապատման-չորացման փոխակրիչի (կոնվեյերի) օպերատորները:
440. Փականագործները և էլեկտրամոնտյորներն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն թիվ 2 ցուցակով` անկախ այն բանից, թե որ արտադրամասում են աշխատում և ինչ սարքավորում են սպասարկում:
441. Կավե աղյուսի, կղմինդրի և կերամիկական բլոկի արտադրություն (թիվ 2 ցուցակ, XIV բաժին, 6-րդ ենթաբաժին): Այս արտադրությունում աշխատում են տարբեր մասնագիտության բանվորներ, ղեկավարներ և մասնագետներ` բեռնող-բեռնաթափողներ, հսկիչներ, կառավարման կետի (պուլտի) օպերատորներ, պատաշարի իր մամլողներ, վարպետներ և այլն: Սակայն թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են միայն աղյուս կաղապարահանողները, դարսողները և թրծողները:
442. Երեսպատման կերամիկական աղյուսը կավե աղյուսի տեսակներից է, ուստի կերամիկական աղյուս կաղապարահանողները, դարսողները և թրծողներն օգտվում են արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից: Ընդ որում` թրծողներն այդ իրավունքը ձեռք են բերում, եթե աղյուսը թրծում են կոշտ վառելիքով աշխատող թունելային վառարանում կամ օղակային վառարանում: Կաղապարահանողների և դարսողների պարագայում նշանակություն չունի, թե նրանք թրծված աղյուսը, կղմինդրը և կերամիկական բլոկը որ վառարանի վրա են դարսում և կաղապարում:
443. Կրի (դոլոմիտի) և սիլիկատային աղյուսի արտադրություն (թիվ 2 ցուցակ, XIV բաժին, 7-րդ ենթաբաժին): Սիլիկատային աղյուսը պատաշարի նյութ է, որն ստանում են կրի և քվարցային ավազի խառնուրդից: Այս արտադրությունում կիր ստանալու գործընթացը աշխատանքների մեծ ծավալ է կազմում: Կիր արտադրելու տեխնոլոգիական գործընթացի մեջ մտնում են բաց հանքում կրաքար արդյունահանելու, ջարդելու և տեսակավորելու, հանքային պտտվող և այլ վառարաններում թրծելու, կիր ջարդելու և մանրացնելու (չհանգած կիր ստանալու) գործառնությունները:
444. Թիվ 2 ցուցակով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից հիմնականում օգտվում են կիր ստանալու գործառնություններ կատարող բանվորները` կիր ջարդողները, աղացողները, թրծողները, տեսակավորողները և այլն:
445. Հումք, վառելիք և պատաշարի իր բեռնող-բեռնաթափողները կատարում են զանազան աշխատանքներ` բեռնում և բեռնաթափում են վառարանը, կավը բեռնաթափում են փափկացման հորից, կավիճը, ավազը, քարը, կիրը և մյուս սորուն նյութերը` վագոնիկից և ինքնաթափից, կավ և ավազ են բեռնում բաց հանքից, կավի պահեստարանից, լայնակույտից և այլն: Սակայն արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից օգտվում են այն բեռնող-բեռնաթափողները, որոնք կատարում են վառարան բեռնավորելու և բեռնաթափելու աշխատանքներ: Այս փաստը պետք է հաստատվի փաստաթղթով:
446. Տեղափոխողներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք է տրվում, եթե նրանք մշտապես կատարում են կիր տեղափոխելու աշխատանքներ:
447. Սույն ենթաբաժնում նշված չեն կիր մարելու գործառնություններ կատարող բանվորները (կիր մարողներ, կիր մարող ապարատների ապարատավարներ): Բայց դա չի նշանակում, որ այդ մասնագիտությունների բանվորները, ովքեր աշխատում են շինարարական նյութերի կազմակերպությունում, արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում: Կիր մարող ապարատների ապարատավարներին և կիր մարողներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում թիվ 2 ցուցակի XXX բաժնով («Ընդհանուր մասնագիտություններ»): Այս արտադրությունում աշխատող ղեկավարները և մասնագետները արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունքից չեն օգտվում:
448. Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում կրի արտադրության յուրաքանչյուր փուլում աշխատող այն մասնագիտությունների բանվորներին, ովքեր նշված են թիվ 1 և թիվ 2 ցուցակների համապատասխան բաժիններում (մասնավորապես` թրծելու փուլին չեն մասնակցում մարողները, իսկ մարելու փուլին` թրծողները):
449. Արդյունաբերության այլ ճյուղերի կազմակերպություններում կիր մարողներին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ է նշանակվում, եթե նրանք աշխատում են կրի արտադրության տեխնոլոգիական գործընթացում` սկսած կրաքար ջարդելուց, թրծելուց մինչև հետագայում վերամշակելը:
------------------------------------------------------------
ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասերում