ՀՀ ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ ԱՄՐԱՀԻ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻՆ, ԱՐՄԵՆ ԹՈՒՄԱՆՅԱ ...

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

ՈՐՈՇՈՒՄ

ԱԽ-15-Ո-21

2012 թ.

ՀՀ ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ ԱՄՐԱՀԻ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻՆ, ԱՐՄԵՆ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻՆ ԵՎ ԿԱՐԵՆ ՉԻԼԻՆԳԱՐՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ`

    նախագահությամբ`                       Ա. Մկրտումյանի

    մասնակցությամբ` ԱԽ անդամներ           Վ. Աբելյանի, Գ. Բադիրյանի,

                                          Ռ. Բարսեղյանի, Կ. Բաղդասարյանի,

                                          Գ. Խանդանյանի, Ա.Խաչատրյանի,

                                          Մ. Մակյանի, Մ. Մարտիրոսյանի,

                                          Հ. Փանոսյանի, Ս. Օհանյանի

    մասնակցությամբ` դատավորներ            Ա. Պետրոսյանի, Ա. Թումանյանի,

                                          Կ. Չիլինգարյանի

    քարտուղարությամբ`                     Շ. Վարդանյանի

2012 թվականի օգոստոսի 24-ին Երևան քաղաքում` դռնփակ նիստում, քննարկելով ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Ա. Պետրոսյանի, Ա. Թումանյանի և Կ. Չիլինգարյանի կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի (այսուհետ նաև` Կարգապահական հանձնաժողով) 04.07.2012 թ. թիվ N-Կ-2-3/2012 թ. որոշմամբ ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) դատավորներ Ա. Պետրոսյանի, Ա. Թումանյանի և Կ. Չիլինգարյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահի 04.07.2012 թ. թիվ Ե-4431 գրությունը` հասցեագրված Կարգապահական հանձնաժողովին:

2. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունը.

Ըստ եզրակացության`

«Երևան քաղաքի Ամիրյան 3 շենքի թիվ 1 և թիվ 6 բնակարանների սեփականատերեր (սեփականատեր լինելու փաստը հաստատված է դատական ակտերով) Իզաբելլա Թամանովան և Հեղինե Սիմոնյանը դիմել են Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան (նախագահող դատավոր` Ռ. Ափինյան) ընդդեմ նույն շենքի թիվ 7 և 8 բնակարանների սեփականատեր Արա Հովհաննիսյանի` պարտավորեցնելու տանիքի դռան փոփոխված փականի բանալին անհապաղ տրամադրելու և դրանից հետո առանց հայցվորների համատեղ համաձայնության տանիքի հատվածում որևէ փոփոխում (աշխատանքներ) չկատարելու պահանջներով:

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 06.07.2011 թ. վճռով թիվ ԵԿԴ/0389/02/11 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել է` վեճը դատարանում քննության ենթակա չլինելու հիմքով:

Դատարանի (դատավորներ Ա. Պետրոսյան, Ա. Թումանյան, Կ. Չիլինգարյան) 01.12.2011 թվականի որոշմամբ Իզաբելլա Թամանովայի և Հեղինե Սիմոնյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 06.07.2011 թվականի վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

Դատարանը վերաքննիչ բողոքի մերժման հիմքում դրել է այն հանգամանքը, որ սույն վեճը ենթակա չէ դատարանի քննությանը, քանի որ այն ենթակա է լուծման արտադատարանական կարգով, այսինքն` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 14-րդ հոդվածի 13-րդ կետով նախատեսված կարգով` իրավունքի պաշտպանության օրենքով նախատեսված այլ եղանակներով: Դատարանը պատճառաբանել է, որ տվյալ դեպքում վեճը ենթակա չէ դատարանի քննությանը, այլ ենթակա է լուծման ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բարձրագույն մարմնի կողմից, որպիսին հանդիսանում է շինությունների սեփականատերերի ժողովը:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.04.2012 թ. որոշմամբ Իզաբելլա Թամանովայի և Հեղինե Սիմոնյանի վճռաբեկ բողոքը բավարարվել է, որի արդյունքում բեկանվել է Դատարանի 01.12.2011 թվականի որոշումը, և գործն ուղարկվել Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան` նոր քննության:

ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք, իսկ ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի համաձայն` շահագրգիռ անձն իրավունք ունի սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմել դատարան` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կամ պայմանագրով նախատեսված իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանության համար:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունք:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը յուրաքանչյուր անձի համար սահմանում է արդար դատաքննության իրավունք, որի բաղկացուցիչ մասն է հանդիսանում անձի դատական պաշտպանության իրավունքը:

Վերոնշյալ իրավանորմերից հետևում է, որ քաղաքացիական հայցով դատարան դիմելու իրավունքն իրենից ներկայացնում է դատական պաշտպանության իրավունքի բաղկացուցիչ տարր: Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասը յուրաքանչյուրի համար ապահովում է իր քաղաքացիական իրավունքներին և պարտականություններին վերաբերող ցանկացած վեճ դատարան ներկայացնելու իրավունքը:

Հետևապես Դատարանի կողմից կայացված դատական ակտով համահայցվորներ Իզաբելլա Թամանովան և Հեղինե Սիմոնյանը զրկվել են ՀՀ Սահմանադրության 18, 19-րդ հոդվածներով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքից:

Սույն գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 27.04.2012 թ. որոշմամբ ՀՀ Սահմանադրության 18, 19-րդ հոդվածներով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքի խախտման վերաբերյալ արտահայտել է հետևյալ դիրքորոշումը.

«Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ դատական պաշտպանության իրավունքը կարող է սահմանափակվել, սակայն կիրառվող սահմանափակումները չպետք է լինեն այն աստիճան, որ խաթարեն այդ իրավունքի բուն էությունը: Սահմանափակումն անհամատեղելի կլինի Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի հետ, եթե այն իրավաչափ նպատակ չհետապնդի, և եթե չլինի ողջամիտ հավասարակշռված կապ գործադրվող միջոցների և հետապնդվող նպատակի միջև (տես` ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 14.04.2008 թվականի թիվ 3-365(ՎԴ) քաղաքացիական գործով որոշումը, «Պայքար և Հաղթանակ» ՍՊԸ-ն ընդդեմ Հայաստանի գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 20.12.2007 թվականի թիվ 21638/03 որոշումը, կետ 44):

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իր որոշումներում բազմիցս նշել է, որ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը երաշխավորում է անձի քաղաքացիական իրավունքներին և պարտականություններին առնչվող հայցով դատարան դիմելու իրավունք: Այդ դրույթը մարմնավորում է դատարան դիմելու, այն է` քաղաքացիական գործով դատարանում հայց հարուցելու իրավունքը: Այդուհանդերձ, դա է, որ հնարավորություն է տալիս օգտվել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի հիմքում ընկած մնացած երաշխիքներից: Դատական վարույթի արդար, հրապարակային և արագ բնութագրիչները, անշուշտ, արժեք չեն ունենա, եթե այդ գործընթացներին ընթացք չի տրվում: Դժվար է պատկերացնել իրավունքի գերակայություն քաղաքացիական գործերով արդարադատություն իրականացնելիս, եթե դատարան դիմելու իրավունքը չի ապահովվում (տես` Կրեուզն ընդդեմ Լեհաստանի, թիվ 28249/95, 2001 թվականի հունիսի 19, կետ 52, Զ-ն և այլոք ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, թիվ 29392/95, 91-93-րդ կետեր).....:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով Իզաբելլա Թամանովան և Հեղինե Սիմոնյանը Վերաքննիչ դատարանի կողմից կայացված որոշմամբ զրկվել են ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ, 19-րդ հոդվածներով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքից»:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասի և 7-րդ մասի «ժզ» և «ժէ» ենթակետերի համաձայն` ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բարձրագույն մարմինը շինությունների սեփականատերերի ժողովն է (այսուհետ` ժողով), որին պատկանում է բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բնագավառում ցանկացած հարցի լուծման իրավունքը, բացառությամբ այն հարցերի, որոնք սույն օրենքի համաձայն համարվում են կառավարման մարմնի բացառիկ լիազորությունը: Ժողովի լիազորություններն են` շինության սեփականատերերի և (կամ) շենքի բնակիչների կողմից ընդհանուր բաժնային սեփականությունից օգտվելու կարգի սահմանումը, շինության սեփականատերերի (կամ) շենքի բնակիչների ընդհանուր բաժնային սեփականությունն օգտագործելու կարգի սահմանումը:

Ղեկավարվելով վերը նշված իրավանորմերով` Դատարանն իր որոշմամբ պատճառաբանել է, որ բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության օգտագործման կարգը սահմանվում է սեփականատերերի ժողովի կողմից և պետք է լուծվի այդ մարմնի կողմից և չլուծվելու, ինչպես նաև վեճի առկայության դեպքում այդ հարցը կարող է լուծվել դատական կարգով:

Մինչդեռ, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացիները և իրավաբանական անձինք իրենց պատկանող քաղաքացիական իրավունքները` ներառյալ դրանց պաշտպանության իրավունքը, իրականացնում են իրենց հայեցողությամբ:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանությունը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված գործերի ենթակայությանը համապատասխան, իրականացնում է դատարանը:

Վերոնշյալ հոդվածներից հետևում է, որ իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունքը սահմանափակված չէ որևէ պայմանով: Անձն իր իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության ձևն ընտրում է իր հայեցողությամբ:

Այսինքն` Դատարանի կողմից թույլ են տրվել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 11-րդ և 13-րդ հոդվածների 1-ին մասերի խախտումներ:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, 26.12.2008 թ. թիվ 3-678 (ՎԴ) որոշմամբ անդրադառնալով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 11-րդ և 13-րդ հոդվածներին, արձանագրել է հետևյալը. «Վերոնշյալ հոդվածներից հետևում է, որ նույնիսկ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածով Ընկերությանն իր իրավունքների պաշտպանության լրացուցիչ եղանակ ընձեռելու պայմաններում վերջինս իր հայեցողությամբ է իրականացնում իր իրավունքների պաշտպանությունը: ՈՒստի նյութական իրավունքի որևէ նորմ (այդ թվում` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածը) չի կարող մեկնաբանվել որպես ՀՀ Սահմանադրությամբ, իրավական այլ ակտերով և միջազգային պայմանագրերով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը սահմանափակող դրույթ»:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 12-րդ կետի համաձայն` ..... Եթե բազմաբնակարան շենքի կառավարումն իրականացվում է համատիրության կողմից, ապա սույն հոդվածի 7-րդ կետի «զ», «ժգ», «ժդ», «ժե», «ժզ», «ժէ» և «ժը» ենթակետերով նախատեսված հարցերի վերաբերյալ որոշումներն ընդունվում են համատիրության ժողովի որոշմամբ` «Համատիրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով, եթե ժողովը գումարման կամ հարցման միջոցով տվյալ հարցի վերաբերյալ այլ որոշում չի ընդունել:

Սույն գործով ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բարձրագույն մարմնի` շինությունների սեփականատերերի ժողովի կողմից չկա սահմանված ընդհանուր բաժնային սեփականությունից օգտվելու և ընդհանուր բաժնային սեփականությունն օգտագործելու կարգ, իսկ վերը նշված հոդվածի համաձայն` նման կարգ սահմանված չլինելու պայմաններում «ժզ» և «ժէ» ենթակետերով նախատեսված հարցերի վերաբերյալ որոշումներն ընդունվում են համատիրության ժողովի որոշմամբ` «Համատիրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` Իզաբելլա Թամանովան և Հեղինե Սիմոնյանը Երևան քաղաքի Ամիրյան 3 շենքի թիվ 1 և թիվ 6 բնակարանների սեփականատերերն են, իսկ ընդհանուր բաժնային սեփականություն հանդիսացող գույքից օգտվելու և ընդհանուր բաժնային սեփականությունն օգտագործելու կարգը սահմանված չէ, ուստի սեփականատերերը օրենքով սահմանված կարգով իրենց իրավունքների պաշտպանության համար դիմել են համատիրություն: Երևան քաղաքի «Կենտրոն» վարչական շրջանի «Կենտրոն» համատիրության 05.11.2010 թ. Կ-72 գրության համաձայն` համատիրության կողմից տեղազննվել է տանիքի փակված լինելու հանգամանքը, և նախազգուշացվել է սեղմ ժամկետում հանել տանիքի դռան փականը:

Այսինքն` եթե նույնիսկ ընդունենք Դատարանի կողմից բերված հիմնավորումների օրինաչափությունը (բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության օգտագործման կարգը սահմանվում է սեփականատերերի ժողովի կողմից և պետք է լուծվի այդ մարմնի կողմից և չլուծվելու, ինչպես նաև վեճի առկայության դեպքում այդ հարցը կարող է լուծվել դատական կարգով), ապա ստացվում է, որ համահայցվորները իրենց իրավունքների պաշտպանության համար մինչև դատարան դիմելը սպառել են օրենքով նախատեսված մինչդատական հնարավորությունները:

Այսպիսով, Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ Դատարանը, վերաքննիչ բողոքը մերժելով, խախտել է անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր հանդիսացող դատական մատչելիության իրավունքը:

Վերոգրյալից հետևում է, որ Դատարանը, վերաքննիչ բողոքը մերժելով, թույլ է տվել նյութական և դատավարական օրենքների նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ դատական ակտը, որը պարունակում է նյութական և դատավարական օրենքների նորմերի խախտումներ, չի կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ: Տվյալ պարագայում դատավորների մեղավորությունն առկա է, քանի որ նրանք չեն դրսևորել բավարար ուշադրություն և շրջահայացություն, որի արդյունքում չեն պահպանվել արդարության և օրինականության սկզբունքները, և թույլ են տրվել նյութական և դատավարական օրենքների նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

3. Դատավորների բացատրություններում բերված փաստարկները Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

Դատավոր Ա. Պետրոսյանը Կարգապահական հանձնաժողովին ներկայացրել է բացատրություն, որում մասնավորապես նշել է.

«Կարգապահական հանձնաժողովը, 2012 թվականի հուլիսի 4-ին քննության առնելով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահի 04.07.2012 թվականի թիվ Ե-4431 գրությունը, գտել է, որ ԵԿԴ/0389/02/11 քաղաքացիական գործի քննության ընթացքում Վերաքննիչ դատարանի դատավորներ Ա. Պետրոսյանը, Կ. Չիլինգարյանը և Ա. Թումանյանը թույլ են տվել նյութական և դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով հիմք են կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:

ՀՀ արդարադատության խորհրդի աշխատակազմը 10.07.2012 թվականին ինձ հանձնել է կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշումը` այդ կապակցությամբ կարգապահական հանձնաժողովին բացատրություն ներկայացնելու համար:

Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշման մեջ նկարագրվում է դատավարության ընթացքը և կողմերի պահանջներն ու դիրքորոշումները, հետևաբար բացատրությունը չծանրաբեռնելու նպատակով զերծ կմնամ դրանք հիշատակելուց:

Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին որոշման մեջ նշված է, որ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 06.07.2011 թվականի վճռով ԵԿԴ/0389/02/11 քաղաքացիական գործի վարույթը` վեճը դատարանում քննության ենթակա չլինելու հիմքով, կարճելու և Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի վերը նշված դատավորների 01.12.2012 թվականի որոշմամբ Իզաբելլա Թամանովայի և Հեղինե Սիմոնյանի վերաքննիչ բողոքը մերժելու և վճիռը օրինական ուժի մեջ թողնելու հետևանքով համահայցվորները զրկվել են ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ, 19-րդ հոդվածներով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով սահմանված անձի արդար դատական քննության իրավունքի տարր հանդիսացող` դատական մատչելիության իրավունքը:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը 27.04.2012 թվականի որոշմամբ, քննելով Իզաբելլա Թամանովայի և Հեղինե Սիմոնյանի վճռաբեկ բողոքը, բավարարել է այն, բեկանել է ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 01.12.2011 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան` նոր քննության:

ՀՀ Վճռաբեկ դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 191-րդ հոդվածի 1-ին և «Բազմաբնակարան շենքերի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասերով, նույնպես եզրահանգել է, որ օրենսդիրը նախատեսել է բազմաբնակարան շենքերի կառավարման, այդ թվում նաև ընդհանուր բաժնային սեփականության օգտագործման և տնօրինման առանձին կարգ, համաձայն որի բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բնագավառում ցանկացած հարցի լուծման իրավունքը պատկանում է բարձրագույն մարմնին` սեփականատերերի ժողովին, սակայն միաժամանակ գտել է, որ այդպիսի կարգն ամենևին չի վերացնում բաժնային սեփականության մասնակիցների իրավունքները, այդ թվում դատական պաշտպանության իրավունքը:

Հետևաբար բազմաբնակարան շենքերի սեփականատերերի իրավունքների և դրանց իրականացման առանձնահատուկ կարգի միջև պետք է գտնվի ողջամիտ հավասարակշռվածություն: Այդ հավասարակշռվածությունը պետք է դրսևորվի հետևյալ կանոնի պահպանմամբ` քանի դեռ սեփականատերերի ընդհանուր ժողովի կողմից վերջինիս իրավասությանը վերապահված հարցը որոշմամբ լուծում չի ստացել, մյուս բաժնային սեփականության մասնակիցներն իրավունքն ունեն դատական կարգով պաշտպանելու իրենց իրավունքների ցանկացած խախտում:

Կարգապահական վարույթ հարուցելու որոշմամբ Կարգապահական հանձնաժողովը, հիշատակելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասը և 13-րդ հոդվածի 1-ին մասը, եզրահանգել է, որ իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունքը սահմանափակված չէ որևէ պայմանով, և անձն իր իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության ձևն ընտրում է իր հայեցողությամբ:

Որոշմամբ արձանագրվել է նաև, որ ըստ «Բազմաբնակարան շենքերի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 12-րդ կետի` ... եթե բազմաբնակարան շենքի կառավարումն իրականացվում է համատիրության կողմից, ապա սույն հոդվածի 7-րդ կետի «զ», «ժգ», «ժդ», «ժե», «ժզ», «ժէ» և «ժը» ենթակետերով նախատեսված հարցերի վերաբերյալ որոշումներն ընդունվում են համատիրության ժողովի որոշմամբ` «Համատիրության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով, եթե ժողովի որոշման կամ հարցման միջոցով տվյալ հարցի վերաբերյալ այլ որոշում չի ընդունվել: Նման կարգ սահմանված չլինելու պայմաններում «ժզ» և «ժէ» ենթակետերով նախատեսված հարցերի վերաբերյալ որոշումներն ընդունվում են համատիրության ժողովի որոշմամբ` «Համատիրության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով: Այնուհետև, արձանագրելով Երևան քաղաքի «Կենտրոն» վարչական շրջանի «Կենտրոն» համատիրության 05.11.2010 թվականի Կ-72 գրության առկայությունը` համաձայն որի համատիրության կողմից տեղազննվել է տանիքի փակված լինելու հանգամանքը և նախազգուշացվել սեղմ ժամկետում հանել տանիքի փականը, Կարգապահական հանձնաժողովը եզրակացրել է, որ համահայցվորներն իրենց իրավունքների պաշտպանության համար մինչև դատարան դիմելը սպառել են օրենքով նախատեսված մինչդատական հնարավորությունները:

ՀՀ Վերաքննիչ դատարանը (իմ նախագահությամբ), քննելով Իզաբելլա Թամանովայի և Հեղինե Սիմոնյանի վերաքննիչ բողոքը, դատարանի վճիռը թողել է անփոփոխ` հիմքում դնելով «Բազմաբնակարան շենքերի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ, 7-րդ, 11-րդ հոդվածների, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 13-րդ, 14-րդ, 224-րդ հոդվածների իր մեկնաբանությունները:

Մասնավորապես, Վերաքննիչ դատարանը իր որոշմամբ մեկնաբանելով վերը նշված հոդվածների պահանջները, եզրակացրել է, որ վեճը ենթակա չէ դատարանի քննությանը, այլ ենթակա է լուծման բաժնային սեփականության կառավարման բարձրագույն մարմնի կողմից, որպիսին հանդիսանում է շինությունների սեփականատերերի ժողովը: Ինչ վերաբերում է Կարգապահական հանձնաժողովի այն եզրահանգմանը, որ համատիրությանը դիմելու և նրանից գրություն ստանալու միջոցով հայցվորները սպառել են օրենքով նախատեսված մինչդատական հնարավորությունները, ապա իմ կարծիքով այդպիսի դիրքորոշումը չի բխում ՀՀ գործող օրենքների վերը հիշատակված իրավական նորմերի պահանջներից:

Այսպես, «Բազմաբնակարան շենքերի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 12-րդ կետի համաձայն, սույն վեճի շրջանակներում ներառված, հարաբերությունները կարգավորելու վերաբերյալ որոշումներն ընդունվում են համատիրության որոշմամբ` «Համատիրության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով, եթե բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերի կամ բնակիչների ընդհանուր ժողովը գումարման կամ հարցման միջոցով տվյալ հարցի վերաբերյալ այլ որոշում չի ընդունել: Այսինքն` մինչև համատիրության կողմից այդ հարցի կարգավորումը նախատեսվել է նաև այլ ընթացակարգ:

Համաձայն «Համատիրության մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 1-ին կետի` համատիրության կառավարման բարձրագույն մարմինն ընդհանուր ժողովն է, իսկ նույն կետի 5-րդ հոդվածի համաձայն` ընդհանուր ժողովը քննում և որոշումներ է կայացնում նաև «Բազմաբնակարան շենքերի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 7-րդ կետի «զ» և «ժգ-ժը» ենթակետերի վերաբերյալ հարցերով:

Սույն վեճի կարգավորմանը վերաբերելի են միայն «ժզ» և «ժէ» կետերը, որոնք սահմանում են, որ ժողովը լուծում է շենքերի, շինությունների սեփականատերերի և (կամ) բնակիչների կողմից ընդհանուր բաժնային սեփականությունից օգտվելու և օգտագործելու կարգը: Սակայն սույն գործում առկա չէ որևէ ապացույց, համատիրության (կամ շենքի սեփականատերերի) ընդհանուր ժողովը քննարկել է այդ հարցը և որոշում կայացրել, իսկ համատիրության աշխատակցի կողմից պատասխանողին նախազգուշացնելը ու դիմողին այդ մասին գրությամբ հայտնելն իմ կարծիքով չի կարող դիտվել քննարկվող հոդվածի իմաստով վեճի մինչդատական լուծում:

Ինչպես նշվեց, սույն կարգապահական վարույթը հարուցվել է ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի հիմքով` նյութական և դատավարական օրենքների նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումների հիմքով:

Ակնհայտ է, որ վեճը լուծելիս կիրառվող իրավական նորմերի և դրանց մեկնաբանությունների վերաբերյալ ընդհանուր իրավասության և վերաքննիչ դատարանների դատավորներն ունեն միատեսակ և Վճռաբեկ դատարանի կարծիքից տարբեր դիրքորոշում: Այսինքն` կիրառվող նորմերն ընկալել և դրանց վերաբերյալ տվել են իրենց մեկնաբանությունները, իսկ կիրառվող նորմի մեկնաբանությունը (թեկուզև սխալ) իմ կարծիքով չի կարող համարվել կոպիտ և ակնհայտ սխալ:

Նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմերի կոպիտ և ակնհայտ խախտման հասկացության վերաբերյալ իր իրավական դիրքորոշումն Արդարադատության խորհուրդն արտահայտել է նախկինում կայացրած բազմաթիվ որոշումներում, մասնավորապես 2007 թվականի հոկտեմբերի 12-ի Ախ-7-Ո-18, նույն թվի և օրվա ԱԽ-7-Ո-19, 2011 թվականի հոկտեմբերի 14-ի ԱԽ-20-Ո-27 որոշումներում, որոնցում հայտնել է այն կարծիքը, որ վարույթ իրականացնող դատարանի (դատավորի) կողմից արված մեկնաբանություններն ամեն դեպքում չի կարող դիտարկվել որպես արդարադատություն իրականացնելիս դատավորի կողմից թույլ տրված նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտում: Այլապես, դրանով կարող է կասկածի տակ դրվել դատական իշխանության հեղինակությունը և դատական անկախությունը:

Նշված հարցի վերաբերյալ իր հստակ իրավական դիրքորոշումն է արտահայտել Եվրոպական խորհրդի Նախարարների Կոմիտեն: Այսպես, Դատավորների անկախության, արդյունավետության և պատասխանատվության վերաբերյալ Եվրոպական խորհրդի Նախարարների Կոմիտեի թիվ CM/REC(2010) 12 հանձնարարականի 5-րդ կետի համաձայն` դատավորները պետք է անսահմանափակ հնարավորություն ունենան գործերը լուծելու անկողմնակալ ձևով` օրենքին և փաստերի իրենց մեկնաբանությանը համապատասխան:

Վերոգրյալի հիման վրա կարծում եմ` ինձ և գործը քննող մյուս դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու փաստարկները հիմնավորված չեն այնքանով, որքանով դատարանը վեճը լուծելիս կիրառվող նորմերը մեկնաբանել է իր ընկալմամբ և անկողմնակալ ձևով, հետևաբար խնդրում եմ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ հարուցված սույն կարգապահական վարույթը կարճել»:

Դատավոր Կ. Չիլինգարյանը Կարգապահական հանձնաժողովին ներկայացրել է բացատրություն, որում նշել է.

«Ստացել եմ ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Ամրահի Պետրոսյանի, Արմեն Թումանյանի և Կարեն Չիլինգարյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին Կարգապահական հանձնաժողովի 04.07.2012 թ. թիվ Կ-2-3/2012 որոշման օրինակը և, ի կատարումն ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված կանոնի, ներկայացնում եմ սույն բացատրությունը խնդրո առարկայի վերաբերյալ:

Հաշվի առնելով, որ թիվ ԵԿԴ/0389/02/11 քաղաքացիական գործով Դատարանի 01.12.2011 թ. որոշումը միասնական դիրքորոշմամբ կայացրած դատական կազմի դատավոր Ա. Պետրոսյանի կողմից Կարգապահական հանձնաժողովին արդեն իսկ ներկայացվել է մանրամասն բացատրություն, որին ամբողջությամբ սատարում եմ, քննարկման ենթակա նյութերի ծավալն անհարկի չմեծացնելու նկատառումներով ձեռնպահ եմ մնում դատավոր Ա. Պետրոսյանի բացատրության բովանդակությունը կազմող փաստարկները կրկնելուց և խնդրում եմ դրանց համահեղինակ համարել նաև ինձ: Ի լրումն այդ փաստարկների, ցանկանում եմ միայն շեշտել, որ խնդրահարույց որոշումը քննելիս կիրառված նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերը մեկնաբանվել են դատական կազմում օբյեկտիվորեն ձևավորված այն ներքին համոզմամբ, որ բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության օգտագործման կարգ սահմանելու պահանջն օրենքով ամրագրված և կարգի սահմանման լիազորությունն օրենքով որոշակի սուբյեկտի վերապահված լինելու պայմաններում դատարանում քննության ենթակա կարող է լինել ոչ թե նշված սեփականության օգտագործմանն առնչվող վեճը, այլ այդ օգտագործման կարգի խախտման հետ կապված վեճը: Ըստ այդմ էլ, բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության օգտագործման կարգն օրենքով լիազորված սուբյեկտի կողմից սահմանված չլինելու և այդ սեփականության օգտագործման առնչությամբ վեճ ծագելու պարագայում շահագրգիռ անձի գործողությունները պետք է ուղղված լինեն համապատասխան կարգի սահմանմանը, ինչն անելուց իրավասու սուբյեկտի հրաժարվելու դեպքում այդ սուբյեկտի և շահագրգիռ սուբյեկտի միջև ծագած վեճը ենթակա կլինի դատարանում քննության: Իսկ համապատասխան կարգն իրավասու մարմնի կողմից սահմանված չլինելու դեպքում բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության օգտագործման առնչությամբ ծագած վեճի դատական քննությունը կհանգեցնի իրավասու մարմնի լիազորությունները դատարանի կողմից իրականացվելուն, ինչը հակասում է ՀՀ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածով սահմանված կանոնների իմաստին:

Կարծում եմ, որ վերը նկարագրված համոզմունքը ևս զուրկ չէ իրավական բովանդակությունից ու տրամաբանությունից և ընդունելի չհամարվելու պարագայում անգամ ինքնին չպետք է ծառայեցվի դրա կողմերին պատասխանատվության ենթարկելու նպատակին, քանի դեռ ապացուցված չէ այդ համոզմունքը սուբյեկտիվ շարժառիթներով ձևավորված լինելու հանգամանքը:

Ակնկալում եմ, որ Կարգապահական հանձնաժողովը հավատարիմ կմնա դատավոր Ա. Պետրոսյանի բացատրության տեքստում հիշատակված` Արդարադատության խորհրդի մի շարք որոշումներում և Եվրոպայի խորհրդի նախարարների կոմիտեի հանձնարարականներում ամրագրված այն սկզբունքներին, որոնց համաձայն` վարույթ իրականացնող դատարանի կողմից արված մեկնաբանություններն ամեն դեպքում չեն կարող դիտարկվել արդարադատություն իրականացնելիս դատավորի կողմից թույլ տրված նյութական կամ դատավարական օրենքի կոպիտ խախտում, այլապես դրանով կարող է կասկածի տակ դրվել դատական իշխանության հեղինակությունն ու դատական անկախությունը:

Դատավորները պետք է անսահմանափակ հնարավորություն ունենան գործերը լուծելու անկողմնակալ ձևով` օրենքի և փաստերի իրենց մեկնաբանությանը համապատասխան»:

Դատավոր Ա. Թումանյանը Կարգապահական հանձնաժողովին ներկայացրել է բացատրություն, որում նշել է.

«Ընդունում եմ Կարգապահական հանձնաժողովի դիրքորոշումները, որոնք վերջինս արտահայտել է Կարգապահական վարույթ հարուցելու որոշմամբ: Առարկություններ չունեմ:

4. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստերը.

1) Քաղաքացիներ Իզաբելլա Թամանովան և Հեղինե Սիմոնյանը դիմել են Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան ընդդեմ Ամիրյան 3 շենքի թիվ 7 և 8 բնակարանների սեփականատեր Արա Հովհաննիսյանի` պարտավորեցնելու տանիքի դռան փոփոխված փականի բանալին անհապաղ տրամադրելու և դրանից հետո առանց հայցվորների համատեղ համաձայնության տանիքի հատվածում որևէ փոփոխում (աշխատանքներ) չկատարելու պահանջներով:

2) Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի «Կենտրոն» համատիրության 05.11.2010 թ. Կ-72 գրության համաձայն` համատիրության կողմից տեղազննվել է տանիքի փակված լինելու հանգամանքը, և նախազգուշացվել է Ա. Հովհաննիսյանին սեղմ ժամկետում հանել տանիքի դռան փականը:

3) Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 06.07.2011 թ. վճռով թիվ ԵԿԴ/0389/02/11 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել է` վեճը դատարանում քննության ենթակա չլինելու հիմքով:

4) Դատարանի 01.12.2011 թվականի որոշմամբ Իզաբելլա Թամանովայի և Հեղինե Սիմոնյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 06.07.2011 թվականի վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

5) ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.04.2012 թ. որոշմամբ Իզաբելլա Թամանովայի և Հեղինե Սիմոնյանի վճռաբեկ բողոքը բավարարվել է, որի արդյունքում բեկանվել է Դատարանի 01.12.2011 թվականի որոշումը, և գործն ուղարկվել Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան` նոր քննության:

5. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննարկելով Դատարանի դատավորներ Ա. Պետրոսյանին, Ա. Թումանյանին և Կ. Չիլինգարյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով Կարգապահական հանձնաժողովի անդամի զեկույցը, դատավորների բացատրությունները, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները` Խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է բավարարման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք, իսկ ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի համաձայն` շահագրգիռ անձն իրավունք ունի սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմել դատարան` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կամ պայմանագրով նախատեսված իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանության համար:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունք:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի իմաստով դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման երաշխիքներից է նաև դատարանի մատչելիության իրավունքի ապահովումը: Թեև դատարանի մատչելիության իրավունքն ուղղակիորեն սահմանված չէ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածում, սակայն Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն այդ իրավունքը ճանաչել է որպես 6-րդ հոդվածի անբաժանելի տարր` գտնելով, որ եթե անձը զրկված է դատարանի մատչելիության իրավունքից, ուրեմն իմաստազուրկ է նաև արդար դատաքննության իրավունքը: Այսպես` Գոլդերն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության գործով վճռում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իրավական դիրքորոշում է արտահայտել այն մասին, որ արդարադատության մատչելիության իրավունքը Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված իրավունքների անբաժանելի մասն է: Ընդ որում, այս եզրակացությունը հիմնված է 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի առաջին նախադասության տերմինաբանության վրա, որը մեկնաբանվել է այդ հոդվածի համատեքստում` հաշվի առնելով Կոնվենցիայի նպատակն ու առարկան, ինչպես նաև իրավունքի համընդհանուր սկզբունքները (տե՛ս Գոլդերն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, 1975 թ. փետրվարի 21, գանգատ թիվ 4451/70, կետ 36):

Էյրին ընդդեմ Իռլանդիայի գործով վճռում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նշել է, որ Կոնվենցիան ուղղված է ոչ թե նրան, որ երաշխավորի տեսական կամ պատրանքային իրավունքներ, այլ որ երաշխավորի կենսագործելի ու արդյունավետ իրավունքներ: Մասնավորապես, դա վերաբերում է դատարանի մատչելիության իրավունքին` հաշվի առնելով այն կարևոր տեղը, որը ժողովրդավարական հասարակությունում ունի արդար դատաքննության իրավունքը (տե՛ս Էյրին ընդդեմ Իռլանդիայի, 1979 թ. հոկտեմբերի 9, գանգատ թիվ 6289/73, կետ 24):

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իր որոշումներում բազմիցս նշել է, որ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը երաշխավորում է անձի քաղաքացիական իրավունքներին և պարտականություններին առնչվող հայցով դատարան դիմելու իրավունք: Այդ դրույթը մարմնավորում է դատարան դիմելու, այն է` քաղաքացիական գործով դատարանում հայց հարուցելու իրավունքը: Այդուհանդերձ, դա է, որ հնարավորություն է տալիս օգտվել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի հիմքում ընկած մնացած երաշխիքներից: Դատական վարույթի արդար, հրապարակային և արագ բնութագրիչները, անշուշտ, արժեք չեն ունենա, եթե այդ գործընթացներին ընթացք չի տրվում: Դժվար է պատկերացնել իրավունքի գերակայություն քաղաքացիական գործերով արդարադատություն իրականացնելիս, եթե դատարան դիմելու իրավունքը չի ապահովվում (տե՛ս Կրեուզն ընդդեմ Լեհաստանի, թիվ 28249/95, 2001 թ. հունիսի 19, կետ 52; Զ-ն և այլոք ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, թիվ 29392/95, 2001 թ. մայիսի 10, 91-93-րդ կետեր):

Քաղաքացիական հայցով դատարան դիմելու իրավունքն իրենից ներկայացնում է դատական պաշտպանության իրավունքի բաղկացուցիչ մասը (տե՛ս Աքսոյն ընդդեմ Թուրքիայի գործով Եվրոպական դատարանի 1996 թվականի դեկտեմբերի 18-ի վճիռը, կետ 92, «Սուրբ եկեղեցիներն» ընդդեմ Հունաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 1994 թ. դեկտեմբերի 9-ի վճիռը, կետ 80):

Հիրշհորն ընդդեմ Ռումինիայի գործով վճռում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նշել է, որ դատարան դիմելու իրավունքը բացարձակ չէ և կարող է որոշակի սահմանափակումների ենթարկվել. դրանք թույլատրված են այն կանխադրույթի հիման վրա, որ դիմելու իրավունքն իր բնույթով պահանջում է Պետության կողմից սահմանված կարգավորման առկայություն: Այս առումով Պայմանավորվող պետություններն ունեն հայեցողության որոշակի սահման, թեև Կոնվենցիայի պահանջների պահպանման կապակցությամբ վերջնական որոշումը կայացնում է Եվրոպական Դատարանը: Անհրաժեշտ է հիմնավորել, որ կիրառված սահմանափակումներն անձին վերապահված դիմելու իրավունքն այնպես չեն սահմանափակում կամ նվազեցնում, որ խաթարվի իրավունքի բուն էությունը: Բացի դրանից, սահմանափակումը չի համապատասխանի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասին, եթե այն օրինական նպատակ չի հետապնդում, և եթե գործադրված միջոցի և հետապնդված նպատակի միջև առկա չէ համաչափության ողջամիտ հարաբերակցություն (տե՛ս Հիրշհորն ընդդեմ Ռումինիայի, 2007 թ. հուլիսի 26, գանգատ թիվ 29294/02, կետ 50):

Այսպիսով, Խորհուրդը արձանագրում է, որ վերոնշյալ սահմանադրական, օրենսդրական և կոնվենցիոն դրույթների, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի իրավական դիրքորոշումների վերլուծությունից հետևում է, որ դատական պաշտպանության իրավունքը (որի բաղկացուցիչ մասն է դատարան դիմելու իրավունքը) ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով երաշխավորված հիմնարար իրավունք է:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նշել է, որ այն դեպքերում, երբ բողոքարկման ընթացակարգեր են նախատեսված, Բարձր պայմանավորվող կողմերը պարտավոր են ապահովել իրենց իրավասության տակ գտնվող ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց կողմից Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով սահմանված այն նույն երաշխիքներից օգտվելը վերաքննիչ դատարաններում, ինչպիսիք նրանք ունեն առաջին ատյանի դատարանում (տե՛ս Բրուալլա Գոմեզ դե լա Տորրեն ընդդեմ Իսպանիայի, թիվ 26737/95, 1997 թ. դեկտեմբերի 19, կետ 33, Թինելի էնդ Սանզ ՍՊԸ-ն ու այլոք և ՄաքԷլդաֆն ու այլոք ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, թիվ 20390/92, 21322/92, 1998 թ. հուլիսի 10, կետ 72 և Խալֆաուին ընդդեմ Ֆրանսիայի, թիվ 34791/97, 37):

Այսինքն` ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը (որի բաղկացուցիչ մասն է` դատարան դիմելու իրավունքը) գործում է վերադաս դատարաններում այնպես, ինչպես առաջին ատյանի դատարանում:

Գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ Դատարանը հայցվորների կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքը մերժել է այն հիմքով, որ սույն վեճը ենթակա չէ դատարանի քննությանը, քանի որ այն ենթակա է լուծման արտադատարանական կարգով, այսինքն` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 14-րդ հոդվածի 13-րդ կետով նախատեսված կարգով` իրավունքի պաշտպանության օրենքով նախատեսված այլ եղանակներով: Միաժամանակ, Դատարանը նշել է, որ բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության օգտագործման կարգը սահմանվում է սեփականատերերի ժողովի (1) կողմից և պետք է լուծվի այդ մարմնի կողմից և չլուծվելու, ինչպես նաև վեճի առկայության դեպքում այդ հարցը կարող է լուծվել դատական կարգով:

_____________________

1) «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասի և 7-րդ մասի «ժզ» և «ժէ» ենթակետերի համաձայն` ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բարձրագույն մարմինը շինությունների սեփականատերերի ժողովն է, որին պատկանում է բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բնագավառում ցանկացած հարցի լուծման իրավունքը, բացառությամբ այն հարցերի, որոնք սույն օրենքի համաձայն համարվում են կառավարման մարմնի բացառիկ լիազորությունը: Ժողովի լիազորություններն են` շինության սեփականատերերի և (կամ) շենքի բնակիչների կողմից ընդհանուր բաժնային սեփականությունից օգտվելու կարգի սահմանումը, շինության սեփականատերերի (կամ) շենքի բնակիչների ընդհանուր բաժնային սեփականությունն օգտագործելու կարգի սահմանումը:

Մինչդեռ, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացիները և իրավաբանական անձինք իրենց պատկանող քաղաքացիական իրավունքները` ներառյալ դրանց պաշտպանության իրավունքը, իրականացնում են իրենց հայեցողությամբ:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանությունը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված գործերի ենթակայությանը համապատասխան, իրականացնում է դատարանը:

Վերոնշյալ հոդվածներից հետևում է, որ իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունքը սահմանափակված չէ որևէ պայմանով: Անձն իր իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության ձևն ընտրում է իր հայեցողությամբ:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, 26.12.2008 թ. թիվ 3-678 (ՎԴ) որոշմամբ անդրադառնալով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 11-րդ և 13-րդ հոդվածներին, արձանագրել է հետևյալը. «Վերոնշյալ հոդվածներից հետևում է, որ նույնիսկ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածով Ընկերությանն իր իրավունքների պաշտպանության լրացուցիչ եղանակ ընձեռելու պայմաններում վերջինս իր հայեցողությամբ է իրականացնում իր իրավունքների պաշտպանությունը: ՈՒստի նյութական իրավունքի որևէ նորմ (այդ թվում` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածը (2)) չի կարող մեկնաբանվել որպես ՀՀ Սահմանադրությամբ, իրավական այլ ակտերով և միջազգային պայմանագրերով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը սահմանափակող դրույթ»:

__________________

2) ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` գրավառուն իր պահանջի բավարարման նպատակով իրավունք ունի առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու և իրացնելու այն, այդ թվում` գրավ դրված գույքը հիմնական պարտավորության համապատասխան չափի դիմաց գրավատուին կամ գրավառուի նշած երրորդ անձին ի սեփականություն հանձնելու, եթե դա նախատեսված է գրավի պայմանագրով:

Վերոնշյալի հիման վրա Խորհուրդն արձանագրում է, որ «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածով սահմանված բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերի (սույն գործով հայցվորների) իրավունքների իրականացման առանձնահատուկ կարգը (ընդհանուր ժողովի կողմից կառավարման հարցերի լուծում) չի վերացնում նշված անձանց դատական պաշտպանության իրավունքը:

Վերոնշյալ փաստերի համադրության արդյունքում Խորհուրդը հարկ է համարում նշել, որ համամիտ է սույն գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.04.2012 թ. թիվ ԵԿԴ/0389/02/11 որոշմամբ արձանագրված այն դիրքորոշմանը, որ «Բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերի իրավունքների և դրանց իրականացման առանձնահատուկ կարգի (ընդհանուր ժողովի կողմից կառավարման հարցերի լուծում) միջև պետք է գտնվի ողջամիտ հավասարակշռվածություն` օրենսդրության տրամաբանությունը չխախտելու համար:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այդ հավասարակշռվածությունը դրսևորվում է հետևյալ կանոնի պահպանմամբ` քանի դեռ սեփականատերերի ընդհանուր ժողովի կողմից վերջինիս իրավասությանը վերապահված հարցը որոշմամբ լուծում չի ստացել, մյուս բաժնային սեփականության մասնակիցներն իրավունք ունեն պաշտպանելու ընդհանուր բաժնային սեփականության` իրենց իրավունքի ցանկացած խախտում»:

Վերոգրյալի հիման վրա Խորհուրդը գտնում է, որ Դատարանը, վերաքննիչ բողոքը մերժելով, խախտել է հայցվորների` ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը:

Այսպիսով, Խորհուրդը գտնում է, որ արդարադատություն իրականացնելիս Դատարանի դատավորներ Ա. Պետրոսյանը, Ա. Թումանյանը և Կ. Չիլինգարյանը, վերաքննիչ բողոքը մերժելով, թույլ են տվել նյութական և դատավարական օրենքների նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք են հանդիսանում:

Խորհուրդը, Դատարանի դատավոր Կ. Չիլինգարյանի համար կարգապահական պատասխանատվության տեսակի ընտրության հարցում հաշվի է առնում նաև այն հանգամանքը, որ նրան մեկ այլ գործով` Արդարադատության խորհրդի 2011 թվականի հունիսի 3-ի թիվ ԱԽ-11-Ո-14 որոշմամբ, հայտարարվել է նկատողություն` զուգորդված վեց ամիս ժամկետով աշխատավարձի քսանհինգ տոկոսից զրկելով:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ, 161-րդ հոդվածներով, 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով, 157-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերով` Խորհուրդը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի միջնորդությունը բավարարել: ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Ա. Պետրոսյանին և Ա. Թումանյանին հայտարարել նախազգուշացում, իսկ Կ. Չիլինգարյանին նկատողություն` զուգորդված 6 ամիս ժամկետով աշխատավարձի 25 տոկոսից զրկելով:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

    Արդարադատության խորհրդի անդամներ`        Վ. Աբելյան

                                             Ռ. Բարսեղյան

                                             Գ. Բադիրյան

                                             Կ. Բաղդասարյան

                                             Ա. Խաչատրյան

                                             Գ. Խանդանյան

                                             Մ. Մարտիրոսյան