ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ՇԵՆԳԱՎԻԹ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԻՆ ԱՏՅԱՆԻ ԴԱՏԱ ...

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

ՈՐՈՇՈՒՄ

N ԱԽ-12-Ո-20

2013 թ.

ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ՇԵՆԳԱՎԻԹ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԻՆ ԱՏՅԱՆԻ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ԻՇԽԱՆ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ`

    նախագահությամբ`                       Ա. Մկրտումյանի

    մասնակցությամբ` ԱԽ անդամներ           Վ. Աբելյանի, Կ. Բաղդասարյանի,

                                          Ռ. Բարսեղյանի, Գ. Խանդանյանի,

                                          Ա. Խաչատրյանի, Մ. Մարտիրոսյանի,

                                          Ա. Թումանյանի, Մ. Մակյանի,

                                          Ս. Օհանյանի

    մասնակցությամբ` դատավոր               Ի. Բարսեղյանի

    քարտուղարությամբ`                     Շ. Վարդանյանի

2013 թվականի ապրիլի 12-ին Երևան քաղաքում` դռնփակ նիստում, քննարկելով Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի (այսուհետ նաև` Կարգապահական հանձնաժողով) 25.02.2013թ. թիվ N-Կ-2-4/2013թ. որոշմամբ Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի (այսուհետ` Դատարան) դատավոր Ի. Բարսեղյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ են հանդիսացել փաստաբան Տիգրան Մուրադյանի, «Աֆին Լիզինգ ԷյՋԻ» ընկերության ներկայացուցիչ Ռոզա Ստեփանյանի և քաղաքացի Մանուշակ Սիմոնյանի դիմումները` հասցեագրված Արդարադատության խորհրդին:

2. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունը.

Ըստ եզրակացության`

«1. Թիվ ԵՇԴ/0865/02/11 քաղաքացիական գործով Դատարանի 24.09.2012 թ. վճռով մերժվել է Յուրի Հարությունյանի և ինքնուրույն պահանջ ներկայացնող երրորդ անձ Կարինա Հարությունյանի հայցն ընդդեմ Սուրեն Հարությունյանի (երրորդ անձինք` «Էրեբունի» նոտարական տարածքի նոտար Սամվել Մաժինյան, Էմմա Սենեքերիմյան)` որպես առաջին հերթի ժառանգ ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու, երկրորդ հերթի ժառանգին 04.02.2011 թ. տրված ըստ օրենքի ժառանգության վկայագիրն ու դրա հիման վրա ՀՀ ԿԱ ԱԳԿՊԿ-ի կողմից 09.02.2011 թ. գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական 01-011-005-003 մատյանի 012 համարի տակ Սուրեն Հարությունյանի անվամբ կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը, 16.07.2011 թ. Սուրեն Հարությունյանի և Էմմա Սենեքերիմյանի միջև կնքված Երևան քաղաքի Բագրատունյաց 24 շենքի թիվ 58 բնակարանի առուվաճառքի պայմանագիրը և դրա հիման վրա ՀՀ ԿԱ ԱԳԿՊԿ-ի կողմից 20.07.2011 թ. գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական 01-011-004-097 մատյանի 219 համարի տակ կատարված իրավունքի պետական գրանցումն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին:

Դատական ակտը հայցվոր կողմը ստացել է միայն 15.10.2012 թ., որից հետո 26.10.2012 թ. ներկայացրել է վերաքննիչ բողոք:

ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ հոդվածների համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք: Յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի համաձայն` գործին մասնակցող անձինք են կողմերը, երրորդ անձինք և դիմողները` սույն օրենսգրքի երրորդ բաժնով նախատեսված գործերով:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի համաձայն` դատարանի վճիռը հրապարակելիս նիստը նախագահողը պարզաբանում է վճիռը բողոքարկելու կարգը: Հրապարակվելուց անմիջապես հետո վճռի օրինակը հանձնվում է գործին մասնակցած անձանց: Գործի մասնակիցներից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկվում է նրան:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի համաձայն` գործին մասնակցող անձինք իրավունք ունեն` (...) բողոքարկել դատական ակտերը (...):

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 205-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` առաջին ատյանի դատարանների դատական ակտերի դեմ, բացառությամբ այն ակտերի, որոնց համար վերաքննություն օրենքով նախատեսված չէ, վերաքննիչ բողոք բերելու իրավունք ունեն` 1) գործին մասնակցող անձինք (...):

Օրենսդիրը, սահմանելով վերոշարադրյալ նորմերը, նպատակ է հետապնդում երաշխավորելու անձի` դատական ակտի բողոքարկման իրավունքի իրականացումը:

Մինչդեռ թիվ ԵՇԴ/0865/02/11 քաղաքացիական գործով Դատարանի կողմից չպահպանվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված դատական ակտերը սահմանված ժամկետում գործին մասնակցող անձանց ուղարկելու կոնկրետ պահանջը, պայմաններ են ստեղծվել հայցվոր կողմի դատական ակտի բողոքարկման իրավունքի խախտման համար:

2. Թիվ ԵՇԴ/1276/02/10 քաղաքացիական գործով Դատարանի 04.10.2012թ. վճռով մերժվել է Մանուշակ Սիմոնյանի հայցն ընդդեմ Գայանե Բաբայանի, Սուրեն Հարությունյանի և «Կենտրոն» նոտարական տարածքի նոտար Էմմա Շաբոյանի (երրորդ անձ` ԿԱ ԱԳԿՊԿ-ի «Շենգավիթ» տարածքային ստորաբաժանում)` գույքաթերթը, դրա հիման վրա տրված ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագրերն ու կադաստրային գործն անվավեր ճանաչելու և ապօրինի զբաղեցրած տարածքից վտարելու պահանջների մասին:

Դատարանի կողմից 04.10.2012 թ. կայացված վճռի պատճառաբանական մասը բաղկացած է 3 պարբերություններից, այն է`

«Լսելով գործին մասնակցող անձանց, ուսումնասիրելով գործի առկա փաստական տվյալները և գնահատելով գործի ապացույցները` դատարանը գտնում է, որ ներկայացված հայցային պահանջը հիմնավորված չէ և ենթակա է մերժման հետևյալ փաստարկմամբ.

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48 հոդվածի համաձայն` գործին մասնակցող յուրաքանչյուր անձ պետք է ապացուցի իր վկայակոչած փաստերը: Եթե բոլոր ապացույցների հետազոտումից հետո վիճելի է մնում փաստի առկայությունը կամ բացակայությունը, ապա դրա բացասական հետևանքները կրում է այդ փաստի ապացուցման պարտականությունը կրող կողմը:

Վիճահարույց պարագայում հայցվոր Մանուշակ Սիմոնյանն իր հայցապահանջը հիմնավորող որևէ ապացույց չի ներկայացրել, որևէ կերպ չի ապացուցել իր կողմից վկայակոչված փաստերը, դատարանն էլ գործի քննությամբ հայցապահանջը հիմնավորող որևէ ապացույց ձեռք չի բերել, որպիսի պարագայում հայցի բավարարման մասին խոսք լինել չի կարող»:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վճռի պատճառաբանական մասում պետք է նշվեն դատարանի կողմից պարզված գործի հանգամանքները, ապացույցները, որոնց վրա հիմնված են դատարանի հետևությունները, այս կամ այն ապացույցները մերժելու փաստարկները, ինչպես նաև այն օրենքները, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերը և այլ իրավական ակտերը, որոնցով դատարանը ղեկավարվել է վճիռ կայացնելիս:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր մի շարք որոշումներում անդրադարձել է դատական ակտերի իրավական հիմնավորվածության հարցին, որում մասնավորապես նշել է. «Յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ վճռի թե՛ փաստական և թե՛ իրավական հիմնավորումը:

Վճռի իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ նյութական իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին:

Վճռում ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլ պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը:

Վճռի իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա վճռի իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական վճռի օրինականությունը» (տես` 21.12.2006 թվականի ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական գույքի կառավարման վարչությունն ընդդեմ «Քնար-88» ՍՊԸ, թիվ 3-2504/ՏԴ որոշումը):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր մեկ այլ որոշմամբ արձանագրել է, որ «Դատարանը պետք է նշի ոչ միայն այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է վիճելի փաստերը հաստատելիս և արդյունքում վճիռ կայացնելիս, այլև պետք է պատճառաբանի, թե ինչու է կողմի ներկայացրած այս կամ այն ապացույցը մերժվում: Միայն նման հիմնավորումը կարող է վկայել գործի բազմակողմանի հետազոտության մասին» (տես` 27.03.2008 թվականի Ռազմիկ Մարությանն ընդդեմ Ստեփան և Անահիտ Մարությանների թիվ 3-54(ՎԴ) որոշումը):

ՈՒսումնասիրելով թիվ ԵՇԴ/1276/02/10 քաղաքացիական գործով Դատարանի կողմից 04.10.2012 թ. կայացված վճռի 3 պարբերություններից բաղկացած պատճառաբանական մասը` Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ այն չի համապատասխանում ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասում և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումներում ամրագրված չափանիշներին:

3. Դատարանի 11.09.2012 թ. որոշմամբ վարույթ է ընդունվել թիվ ԵՇԴ/0933/02/12 քաղաքացիական գործը ըստ հայցի «Սպայկա» ՍՊԸ-ի ընդդեմ «Աֆին Լիզինգ Էյ Ջի» ընկերության` «Աֆին Լիզինգ Էյ Ջի» ընկերության և «Սպայկա» ՍՊԸ-ի միջև 30.11.2006 թ. թիվ ALIV ARM/007/2006 լիզինգային պայմանագրի, 30.10.2007 թ. թիվ ALIV ARM/043/2007 և 19.12.2007 թ. թիվ ALIV ARM/066/2007 լիզինգային համաձայնագրերի` որպես առոչինչ կեղծ գործարքների անվավերության հետևանքներ կիրառելու պահանջի մասին:

Նշված քաղաքացիական գործով նշանակված առաջին դատական նիստին` 24.10.2012 թ., պատասխանողը ներկայացրել է միջնորդություն, որով խնդրել է վիճարկվող թիվ ALIV ARM/007/2006 Լիզինգի պայմանագրի մասով հայցը թողնել առանց քննության` վկայակոչելով այդ նույն պայմանագրի 17-րդ և 28-րդ հոդվածները, որոնք նախատեսում են տվյալ պայմանագրից ծագող վեճերի լուծումը Մոսկվա քաղաքի արբիտրաժային դատարանում` ՌԴ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ կետով, 13.11.2012 թ. որոշմամբ հայցն ամբողջությամբ թողել է առանց քննության:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` դատարանը հայցը կամ դիմումը թողնում է առանց քննության, եթե կողմերից մեկը հղում է կատարում տվյալ վեճն արբիտրաժային դատարանի քննությանը հանձնելու` կողմերի միջև առկա համաձայնությանը, և արբիտրաժային դատարան դիմելու հնարավորությունը չի վերացել:

«Առևտրային արբիտրաժի մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, որին հայց է ներկայացված այն վեճի վերաբերյալ, որի շուրջ առկա է արբիտրաժային համաձայնություն, պարտավոր է կողմերից մեկի միջնորդության հիման վրա, որը բերվել է ոչ ուշ, քան վեճի էության շուրջ այդ կողմի առաջին հայտարարության ներկայացումը, հայցը թողնել առանց քննության, բացառությամբ, եթե գտնում է, որ այդ համաձայնությունն առոչինչ է, ուժը կորցրել է կամ չի կարող կատարվել:

Վերոգրյալից հետևում է, որ Դատարանը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ կետի հիմքով պարտավոր է հայցն առանց քննության թողնել այն դեպքում, երբ կողմերից մեկը, ներկայացնելով միջնորդություն, հղում է կատարում տվյալ կոնկրետ վեճն արբիտրաժային դատարանի քննությանը հանձնելու` կողմերի միջև առկա համաձայնությանը և միայն այդ համաձայնության շրջանակներում առաջացող վեճի մասով:

Թիվ ԵՇԴ/0933/02/12 քաղաքացիական գործով «Աֆին Լիզինգ Էյ Ջի» ընկերությունը Դատարանին միջնորդել է հայցը թողնել առանց քննության թիվ ALIVARM/007/2006 լիզինգի պայմանագրի մասով, քանի որ թիվ ALIVARM/007/2006 լիզինգի պայմանագրի 17-րդ հոդվածի համաձայն` «Կողմերը սույնով համաձայնում են, որ սույն լիզինգի Պայմանագրի կապակցությամբ նրանց միջև ծագող բոլոր վեճերը ենթակա են Մոսկվա քաղաքի արբիտրաժային դատարանի լուծմանը»:

Դատարանը, բավարարելով պատասխանողի միջնորդությունը, 13.11.2012 թ. որոշմամբ հայցը թողել է առանց քննության, սակայն ոչ թե պայմանագրի մասով, ինչպես նշված էր միջնորդությամբ, այլ ամբողջությամբ:

Մինչդեռ երկու լիզինգի համաձայնագրերի (30.10.2007 թ. թիվ ALIVARM/043/2007 և 19.12.2007 թ. թիվ ALIVARM/066/2007) 16-րդ հոդվածների համաձայն` նշված համաձայնագրերի հետ կապված վեճերը ենթակա են Հայաստանի Հանրապետության ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի քննությանը:

Վերոշարադրվածից հետևում է, որ Դատարանը պարտավոր էր հայցը թողնել առանց քննության միայն թիվ ALIVARM/007/2006 լիզինգի պայմանագրի մասով, իսկ թիվ ALIVARM/043/2007 և թիվ ALIVARM/066/2007 լիզինգի համաձայնագրերի մասով Դատարանն իրավասու չի եղել հայցը թողնելու առանց քննության, ինչի արդյունքում վերջինիս կողմից խախտվել են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ կետի և «Առևտրային արբիտրաժի մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի դրույթները:

Այսպիսով, Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ արդարադատություն իրականացնելիս Դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանի կողմից թույլ են տրվել նյութական և դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք են հանդիսանում:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ դատական ակտը, որը պարունակում է նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի խախտում, չի կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ: Տվյալ պարագայում դատավորի մեղավորությունն առկա է, քանի որ նա չի դրսևորել բավարար ուշադրություն և շրջահայացություն, որի արդյունքում չեն պահպանվել արդարության և օրինականության սկզբունքները և թույլ են տրվել նյութական և դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ»:

3. Դատավորի բացատրությունում բերված փաստարկները Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

Դատավոր Ի. Բարսեղյանը Կարգապահական հանձնաժողովին ներկայացրել է բացատրություն, որում մասնավորապես նշել է.

«1. Թիվ ԵՇԴ/0865/02/11 գործի պարագայում վճիռը կայացվել է 24.09.2012 թ.: Հայցվոր կողմը վճիռն իրոք ստացել է 15.10.2012 թ.: Վճիռը գործին մասնակցող անձանց է հանձնվել վճռի կայացումից 19 օր հետո, սակայն հայցվոր կողմը սահմանված ժամկետում վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել և ըստ էության հայցվոր կողմի դատավարական ակտի բողոքարկման իրավունքը չի խախտվել:

Ընդունում եմ, որ տվյալ դեպքում թույլ է տրվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի պահանջի խախտում, այն է` վճիռը հրապարակվելուց հետո, գործի մասնակիցների ներկայացած չլինելու պարագայում, վճռի օրինակը հրապարակման հաջորդ օրը պատվիրված նամակով չի ուղարկվել կողմերին:

Կարգապահական հանձնաժողովին տեղեկացնում եմ, որ համաձայն Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավորի օգնականի դատական ծառայության պաշտոնի անձնագրի (# 164.1) 12-րդ կետի «դ» ենթակետի` դատավորի օգնականը գործին մասնակցող անձանց է ուղարկում դատական ծանուցագրերը ու դատական ակտերը, մինչդեռ կոնկրետ դեպքում իմ օգնականը չի կատարել իրեն վերապահված պարտականությունները, ինչի արդյունքում հայցվոր կողմը վճիռը ստացել է ուշացումով:

Գտնում եմ, որ թեև ԵՇԴ/0865/02/11 գործով կայացված վճիռը չնայած դատավորի օգնականի անփույթ և անբարեխիղճ աշխատանքի հետևանքով ուշացումով է հանձնվել գործին մասնակցող անձանց, և որ առկա է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի պահանջների խախտում, այնուհանդերձ կարծում եմ, որ Կարգապահական հանձնաժողովի 25.02.2013 թ. որոշմամբ արձանագրված այդ խախտումները ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի իմաստով (առումով) չպետք է դիտել քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի էական խախտում:

Միաժամանակ կարծում եմ, որ դատավորի օգնականի կողմից վերը նշված իր պարտականությունները ոչ պատշաճ կատարելը չպետք է դիտարկվի որպես դատարանի կողմից նյութական և դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

Կարգապահական հանձնաժողովի ուշադրությունն եմ հրավիրում նաև այն հանգամանքի վրա, որ ի վերջո ՀՀ արդարադատության խորհրդին դիմած կողմի իրավունքներն ու օրենքով պաշտպանվող շահերը չեն ոտնահարվել, քանի որ վերաքննիչ բողոք ներկայացնելուց հետո Դատարանի վճիռը մնացել է անփոփոխ:

Կարգապահական հանձնաժողովից խնդրում եմ հաշվի առնել, որ տվյալ ժամանակաշրջանում իմ օգնական և գործավար աշխատած անձինք (օգնական Հ. Ղազարյան, գործավար Ն. Զաքարյան) նմանատիպ գործելաոճի, մասնավորապես` դատական ակտերը օրենքով սահմանված ժամկետից ուշացումով գործին մասնակցող անձանց ուղարկելու համար ներկայումս չեն աշխատում և ազատված են աշխատանքից:

2. Թիվ ԵՇԴ/1276/02/10 գործի վերաբերյալ Կարգապահական հանձնաժողովին տեղեկացնում եմ, որ չնայած ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի որոշմամբ բեկանվել է 04.10.2012 թ. կայացված ԵՇԴ/1276/02/10 գործով վճիռը, սակայն ոչ թե դատական ակտը չպատճառաբանված լինելու հիմքով, այլ ուրիշ հիմնավորմամբ:

Ինչ վերաբերում է կոնկրետ այդ գործով կայացված վճռին, ապա Դատարանը հայցը մերժել է` նշելով, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի համաձայն` գործին մասնակցող յուրաքանչյուր անձ պետք է ապացուցի իր վկայակոչած փաստերը: Եթե բոլոր ապացույցների հետազոտումից հետո վիճելի է մնում փաստի առկայությունը կամ բացակայությունը, ապա դրա բացասական հետևանքները կրում է այդ փաստի ապացուցման պարտականությունը կրող կողմը:

Վիճահարույց պարագայում հայցվոր Մանուշակ Սիմոնյանն իր հայցապահանջը հիմնավորող որևէ ապացույց չի ներկայացրել, որևէ կերպ չի ապացուցել իր կողմից վկայակոչած փաստերը, Դատարանն էլ գործի քննությամբ հայցապահանջը հիմնավորող որևէ ապացույց ձեռք չի բերել, որպիսի պարագայում հայցի բավարարման մասին խոսք լինել չի կարող:

Թիվ ԵՇԴ/1276/02/10 գործով հայցվոր Մանուշակ Սիմոնյանը վիճարկել է 1959 թ. տրված գույքաթերթը և դրա հիման վրա տրված ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագրերն ու կադաստրային գործը: Ասեմ, որ հայցվորը ինչպես հայցային պահանջը ներկայացնելիս, այնպես էլ գործի քննության ընթացքում գեթ մեկ ապացույց չի ներկայացրել այն մասին, որ 1959 թ. Թամամ Գրիգորյանի անվամբ տրված գույքաթերթը կեղծ փաստաթուղթ է, կազմվել է տասնյակ տարիներ հետո, և որ նշված գույքաթերթում նշված շենք-շինությունները կառուցվել են ոչ թե մինչև 1959 թ., այլ 1980-1990-ական թվականներին:

Վերը նշված փաստարկները ստուգելու նպատակով հայցվորի միջնորդությամբ դատարանի կողմից 2 անգամ նշանակվել է դատաձեռագրաբանական և 2 անգամ շինարարատեխնիկական փորձաքննություններ: Բոլոր դեպքերում էլ փորձաքննություններ իրականացնող մարմինները օբյեկտիվորեն չեն կարողացել տալ եզրակացություն` 1959 թ. գույքաթերթի կազմման վաղեմության և նույն գույքաթերթում արտացոլվող շենք-շինության կառուցման վաղեմության վերաբերյալ:

Նման պայմաններում, այն է` հայցվորի կողմից իր հայցապահանջը հիմնավորող գոնե մեկ ապացույց չներկայացնելու, ինչպես նաև 1959 թ. գույքաթերթը կեղծված լինելու, կեղծ փաստաթուղթ կազմելու, այդ փաստաթղթում առկա շենք-շինությունները 1959 թ. հետո կառուցված լինելու վերաբերյալ գործի քննությամբ որևէ ապացույց ձեռք չբերելու պարագայում և հաշվի առնելով, որ Մանուշակ Սիմոնյանի կողմից ներկայացված հայցային պահանջն ակնհայտ անհիմն է, վճիռ կայացնելիս Դատարանը բնականաբար պետք է վճռի պատճառաբանական մասում նշեր, որ «վիճահարույց պարագայում հայցվոր Մանուշակ Սիմոնյանը իր հայցապահանջը հիմնավորող որևէ ապացույց չի ներկայացրել, որևէ կերպ չի ապացուցել իր կողմից վկայակոչված փաստերը, Դատարանը գործի քննությամբ հայցապահանջը հիմնավորող որևէ ապացույց ձեռք չի բերել, որպիսի պարագայում հայցի բավարարման մասին խոսք լինել չի կարող»:

Չնայած այն հանգամանքին, որ ՀՀ վերաքննիչ դատարանի կողմից բեկանվել է թիվ ԵՇԴ/1276/02/10 գործով վճիռը և գործն ուղարկվել նույն դատարան` նոր քննության, այդուհանդերձ վճիռը բեկանվել է այլ հիմքերով:

Գտնում եմ, որ տվյալ դեպքում ևս ակնհայտ է, որ վերը նշված դեպքում դատարանի կողմից դատական օրենսգրքով սահմանված նյութական և դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտման մասին խոսք լինել չի կարող:

3. Թիվ ԵՇԴ/0933/02/12 գործով հայցվոր «Սպայկա» ՍՊԸ-ի կողմից հայց է ներկայացվել Դատարան ընդդեմ «Աֆին Լիզինգ Էյ Ջի» ընկերության` կողմերի միջև 30.11.2004 թ. կնքված թիվ ALIVARM/007/2006 լիզինգային պայմանագրի, 30.10.2007 թ. թիվ ALIVARM/043/2007/ և 19.12.2007 թ. թիվ ALIVARM/066/2007/ լիզինգային համաձայնագրերի` որպես առոչինչ կեղծ գործարքների անվավերության հետևանքներ կիրառելու պահանջով:

Քաղաքացիական գործով նշանակված առաջին դատական նիստին` 24.10.2012 թ., պատասխանողի ներկայացուցիչը ներկայացրել է միջնորդություն` խնդրելով վիճարկվող ALIVARM/007/2006 լիզինգային պայմանագրի մասով հայցն առանց քննության թողնելու մասին` վկայակոչելով պայմանագրի 17 և 28 հոդվածները, որոնք նախատեսում են տվյալ պայմանագրից ծագող վեճերի լուծումը Մոսկվայի քաղաքային արբիտրաժային դատարանում` ՌԴ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ կետով, 13.11.2012 թ. որոշմամբ հայցն ամբողջությամբ թողել է առանց քննության: Նշված որոշման դեմ բողոք է բերվել պատասխանողի ներկայացուցչի կողմից: ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը 25.12.2012 թ. որոշմամբ վերաքննիչ բողոքը մասնակիորեն բավարարել է, որի արդյունքում թվով երկու համաձայնագրերի մասով գործն ուղարկվել է նոր քննության, իսկ մնացած մասով Դատարանի կողմից կայացված դատական ակտը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

Գտնում եմ, որ իրոք ոչ թե ամբողջ հայցը պետք է թողնվեր առանց քննության, այլ Դատարանը պետք է հայցի մասը` ALIVARM/007/2006 պայմանագրի մասով, թողներ առանց քննության:

Կոնկրետ դեպքում Դատարանի կողմից պատասխանողի միջնորդությամբ հայցի մասով առանց քննության թողնելու մասին որոշում կայացնելու փոխարեն հայցն ամբողջությամբ առանց քննության թողնելու մասին որոշում կայացնելը չպետք է դիտարկել որպես նյութական և դատավարական օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, մասնավորապես` այն վերջնական դատական ակտ չէ և Դատարանի որոշման արդյունքում որևէ կերպ չի խախտվել պատասխանող «Աֆին Լիզինգ Էյ Ջի» ընկերության իրավունքներն ու օրենքով պաշտպանվող շահերը, առավել ևս, պահանջատեր հանդիսացող ընկերությունն ըստ էության համաձայն է եղել կայացված որոշման հետ, և այն վերաքննության կարգով չի վիճարկվել:

Այսպիսով, հայտնում եմ, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 153 հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետի ուժով, այն է` արդարադատություն իրականացնելիս նյութական և դատավարական օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտում թույլ չեմ տվել: Ընդունում եմ, որ հիշատակված գործերով եղել են խախտումներ, սակայն ակնհայտ է, որ դրանք օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ չեն, մասնավորապես մեկ դեպքում խախտումը պայմանավորված է ոչ թե դատավորի կոնկրետ գործողություններով, այլ դատավորի օգնականի և գործավարի գործողություններով կամ անգործությամբ: Ի վերջո, 3 դեպքերով էլ Արդարադատության խորհրդին դիմած անձանց իրավունքներն ու օրենքով պաշտպանվող շահերը չեն խախտվել:

Հայցում եմ Կարգապահական հանձնաժողովի ներողամտությունը»:

4. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստերը.

1) Դատարանը թիվ ԵՇԴ/0865/02/11 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարակել է 24.09.2012 թ., սակայն դատական ակտը հայցվոր կողմը առձեռն ստացել է միայն 15.10.2012 թ.:

2) Դատարանի կողմից թիվ ԵՇԴ/1276/02/10 քաղաքացիական գործով կայացված վճռի պատճառաբանական մասը բաղկացած է 3 պարբերություններից, այն է`

«Լսելով գործին մասնակցող անձանց, ուսումնասիրելով գործի առկա փաստական տվյալները և գնահատելով գործի ապացույցները` դատարանը գտնում է, որ ներկայացված հայցային պահանջը հիմնավորված չէ և ենթակա է մերժման հետևյալ փաստարկմամբ.

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48 հոդվածի համաձայն` գործին մասնակցող յուրաքանչյուր անձ պետք է ապացուցի իր վկայակոչած փաստերը: Եթե բոլոր ապացույցների հետազոտումից հետո վիճելի է մնում փաստի առկայությունը կամ բացակայությունը, ապա դրա բացասական հետևանքները կրում է այդ փաստի ապացուցման պարտականությունը կրող կողմը:

Վիճահարույց պարագայում հայցվոր Մանուշակ Սիմոնյանն իր հայցապահանջը հիմնավորող որևէ ապացույց չի ներկայացրել, որևէ կերպ չի ապացուցել իր կողմից վկայակոչված փաստերը, դատարանն էլ գործի քննությամբ հայցապահանջը հիմնավորող որևէ ապացույց ձեռք չի բերել, որպիսի պարագայում հայցի բավարարման մասին խոսք լինել չի կարող»:

3) Դատարանի 11.09.2012 թ. որոշմամբ վարույթ է ընդունվել թիվ ԵՇԴ/0933/02/12 քաղաքացիական գործը ըստ հայցի «Սպայկա» ՍՊԸ-ի ընդդեմ «Աֆին Լիզինգ Էյ Ջի» ընկերության` «Աֆին Լիզինգ Էյ Ջի» ընկերության և «Սպայկա» ՍՊԸ-ի միջև 30.11.2006 թ. թիվ ALIV ARM/007/2006 լիզինգային պայմանագրի, 30.10.2007 թ. թիվ ALIV ARM/043/2007 և 19.12.2007 թ. թիվ ALIV ARM/066/2007 լիզինգային համաձայնագրերի` որպես առոչինչ կեղծ գործարքների անվավերության հետևանքներ կիրառելու պահանջի մասին:

Նշված քաղաքացիական գործով նշանակված առաջին դատական նիստին` 24.10.2012 թ., պատասխանողը ներկայացրել է միջնորդություն, որով խնդրել է վիճարկվող թիվ ALIV ARM/007/2006 Լիզինգի պայմանագրի մասով հայցը թողնել առանց քննության` վկայակոչելով այդ նույն պայմանագրի 17-րդ և 28-րդ հոդվածները, որոնք նախատեսում են տվյալ պայմանագրից ծագող վեճերի լուծումը Մոսկվա քաղաքի արբիտրաժային դատարանում` ՌԴ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Դատարանը, բավարարելով պատասխանողի միջնորդությունը, 13.11.2012 թ. որոշմամբ հայցը թողել է առանց քննության, սակայն ոչ թե պայմանագրի մասով, ինչպես նշված էր միջնորդությամբ, այլ ամբողջությամբ` ներառյալ լիզինգային համաձայնագրերը:

Մինչդեռ երկու լիզինգային համաձայնագրերի (30.10.2007 թ. թիվ ALIVARM/043/2007 և 19.12.2007 թ. թիվ ALIVARM/066/2007) 16-րդ հոդվածների համաձայն` նշված համաձայնագրերի հետ կապված վեճերը ենթակա են ՀՀ ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի քննությանը:

5. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննարկելով Դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով Կարգապահական հանձնաժողովի անդամի զեկույցը, դատավորի բացատրությունը, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները` Խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է բավարարման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

1) ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի համաձայն` դատարանի վճիռը հրապարակելիս նիստը նախագահողը պարզաբանում է վճիռը բողոքարկելու կարգը: Հրապարակվելուց անմիջապես հետո վճռի օրինակը հանձնվում է գործին մասնակցած անձանց: Գործի մասնակիցներից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկվում է նրան:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի համաձայն` գործին մասնակցող անձինք իրավունք ունեն` (...) բողոքարկել դատական ակտերը (...):

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 205-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` առաջին ատյանի դատարանների դատական ակտերի դեմ, բացառությամբ այն ակտերի, որոնց համար վերաքննություն օրենքով նախատեսված չէ, վերաքննիչ բողոք բերելու իրավունք ունեն` 1) գործին մասնակցող անձինք (...):

Վերոշարադրյալ նորմերը ինքնանպատակ չեն, այլ սահմանված են երաշխավորելու անձի` դատական ակտի բողոքարկման իրավունքի և դրանով իսկ դատարանի մատչելիության իրավունքի իրականացումը: Դատարանի վճիռը սահմանված ժամկետում գործին մասնակցող անձին չտրամադրելը վտանգ է ստեղծում զրկել վերջինիս վերադաս դատական ատյանի առջև իր փաստարկները բավարար չափով հիմնավորված ներկայացնելու հնարավորությունից:

ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ հոդվածների համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք: Յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին պարբերության համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի 1995 թվականի փետրվարի 7-ի թիվ R (95) 5 Հանձնարարականի 1-ին հոդվածի (a) կետով նախատեսված սկզբունքի համաձայն` ըստ էության պետք է առկա լինի վերադաս դատարանի (երկրորդ ատյանի դատարան) կողմից ստորադաս դատարանի (առաջին ատյանի դատարանի) ցանկացած որոշման վերանայման հնարավորություն:

Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի իմաստով դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման երաշխիքներից է նաև դատարանի մատչելիության իրավունքի ապահովումը: Թեև դատարանի մատչելիության իրավունքն ուղղակիորեն սահմանված չէ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածում, սակայն Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն (այսուհետ` ՄԻԵԴ) այդ իրավունքը ճանաչել է որպես 6-րդ հոդվածի անբաժանելի տարր` գտնելով, որ եթե անձը զրկված է դատարանի մատչելիության իրավունքից, ուրեմն իմաստազուրկ է նաև արդար դատաքննության իրավունքը: Այսպես` Գոլդերն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության գործով վճռում ՄԻԵԴ-ն իրավական դիրքորոշում է արտահայտել այն մասին, որ արդարադատության մատչելիության իրավունքը Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված իրավունքների անբաժանելի մասն է: Սա տարածական մեկնաբանություն չէ, որը կողմերի համար սահմանում է լրացուցիչ պարտականություններ: Այս եզրակացությունը հիմնված է 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի առաջին նախադասության տերմինաբանության վրա, որը մեկնաբանվել է այդ հոդվածի համատեքստում` հաշվի առնելով Կոնվենցիայի նպատակն ու առարկան, ինչպես նաև իրավունքի համընդհանուր սկզբունքները (տե՛ս Գոլդերն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, գանգատ թիվ 4451/70, ՄԻԵԴ 1975 թ. փետրվարի 21-ի վճիռը, կետ 36):

ՄԻԵԴ-ն իր որոշումներում բազմիցս նշել է, որ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը երաշխավորում է անձի քաղաքացիական իրավունքներին և պարտականություններին առնչվող հայցով դատարան դիմելու իրավունք: Այդ դրույթը մարմնավորում է «դատարանի իրավունքը», որում դատարան դիմելու իրավունքը, այն է` քաղաքացիական գործով դատարանում հայց հարուցելու իրավունքը, հանդիսանում է այդ իրավունքի մի մասը միայն: Այդ մասն է, որ հնարավորություն է տալիս օգտվել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի հիմքում ընկած մնացած երաշխիքներից: Դատական վարույթի արդար, հրապարակային և արագ բնութագրիչները, անշուշտ, արժեք չեն ունենա, եթե այդ գործընթացներին ընթացք չի տրվում: Դժվար է պատկերացնել իրավունքի գերակայություն քաղաքացիական գործերով արդարադատություն իրականացնելիս, եթե դատարան դիմելու իրավունքը չի ապահովվում (տե՛ս Կրեուզն ընդդեմ Լեհաստանի, գանգատ թիվ 28249/95, ՄԻԵԴ 2001 թ. հունիսի 19-ի որոշումը, կետ 52, Զ-ն և այլոք ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, գանգատ թիվ 29392/95, ՄԻԵԴ 2001 թ. մայիսի 10-ի որոշումը, 91-93-րդ կետեր):

Բացի այդ, Գեորգի Նիկոլաևիչ Միխայլովը ընդդեմ Ռուսաստանի գործով վճռում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը ընդգծել է, որ արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքը նշանակում է, որ քաղաքացիական դատավարության կողմերը իրավունք ունեն ներկայացնելու բողոք այն պահից սկսած, երբ նրանք իրապես տեղեկացված են դատարանի այն որոշման մասին, որը կարող է խախտել նրանց օրինական իրավունքները և շահերը (տե՛ս Գեորգի Նիկոլաևիչ Միխայլովը ընդդեմ Ռուսաստանի, գանգատ թիվ 4543/04, ՄԻԵԴ 2010 թ. ապրիլի 1-ի որոշումը, կետ 54):

Գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ Դատարանը թիվ ԵՇԴ/0865/02/11 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարակել է 24.09.2012 թ., սակայն դատական ակտը հայցվոր կողմին առձեռն հանձնվել է միայն 15.10.2012 թ.:

Վերոգրյալի արդյունքում Խորհուրդը գտնում է, որ Դատարանի դրսևորած անգործության արդյունքում, երբ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը նախատեսում է դատարանի` իր կողմից կայացված դատական ակտերը սահմանված ժամկետում` հրապարակման կամ հաջորդ օրը գործին մասնակցող անձանց ուղարկելու կոնկրետ պահանջ, թույլ է տրվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի վերը նշված պահանջների խախտում` դատական ակտը հայցվորին հանձնելով վճռի հրապարակումից հետո քսանմեկերորդ օրը, որի արդյունքում պայմաններ են ստեղծվել թիվ ԵՇԴ/0865/02/11 քաղաքացիական գործով հայցվոր կողմի ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով ամրագրված անձի արդար դատաքննության տարր հանդիսացող դատական ակտի բողոքարկման իրավունքի խախտման համար:

2) ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` դատարանի վճիռը պետք է լինի օրինական և հիմնավորված: Դատարանը վճիռը հիմնավորում է միայն դատական նիստում հետազոտված ապացույցներով:

Նույն օրենսգրքի 131 հոդվածի 1-ին մասի 1-3-րդ կետերի համաձայն` դատարանը վճիռ կայացնելիս գնահատում է ապացույցները, որոշում է, թե գործի համար նշանակություն ունեցող որ հանգամանքներն են պարզվել և որոնք չեն պարզվել, որոշում է տվյալ գործով կիրառման ենթակա օրենքները և այլ իրավական ակտերը:

Նույն օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վճռի պատճառաբանական մասում պետք է նշվեն դատարանի կողմից պարզված գործի հանգամանքները, ապացույցները, որոնց վրա հիմնված են դատարանի հետևությունները, այս կամ այն ապացույցները մերժելու փաստարկները, ինչպես նաև այն օրենքները, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերը և այլ իրավական ակտերը, որոնցով դատարանը ղեկավարվել է վճիռ կայացնելիս:

Վերոնշյալ հոդվածներից հետևում է, որ դատարանը, հետազոտելով գործում առկա յուրաքանչյուր ապացույց, գնահատում է այն` համադրելով գործում եղած մյուս ապացույցների հետ: Յուրաքանչյուր ապացույցի հետազոտման և գնահատման արդյունքում ձևավորված դատարանի դիրքորոշումը արտահայտվում է դատական ակտի պատճառաբանական մասում:

Այսինքն` դատարանը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի ուժով պարտավոր է եզրահանգումներ անել ներկայացված ապացույցն արժանահավատ կամ այդպիսին չհամարելու և համապատասխան փաստի առկայությունը կամ բացակայությունը հաստատելու վերաբերյալ: Դատական ակտում յուրաքանչյուր ապացույցի վերաբերյալ առկա եզրահանգումների առկայություն էլ վկայում է գործում առկա ապացույցների լրիվ և բազմակողմանի հետազոտության մասին:

Գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ թիվ ԵՇԴ/1276/02/10 քաղաքացիական գործով Դատարանի կողմից 04.10.2012 թ. կայացված վճռով, որը բաղկացած է երեք պարբերություններից, մերժվել է հայցապահանջն այն հիմքով, որ հայցվորի կողմից չեն ներկայացվել իր վկայակոչած հանգամանքները հիմնավորող ապացույցներ: Նման դիրքորոշումը Դատարանը փաստարկել է միայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության 48-րդ հոդվածի 1-ին և 6-րդ մասերում ամրագրված դրույթների շարադրմամբ:

Այնինչ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր մի շարք որոշումներում անդրադարձել է դատական ակտերի հիմնավորվածության հարցին, որոնցում մասնավորապես նշել է. «Յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ վճռի թե՛ փաստական և թե՛ իրավական հիմնավորումը:

Վճռի իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ նյութական իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին:

Վճռում ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլ պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը:

Վճռի իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա վճռի իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական վճռի օրինականությունը» (տե՛ս ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական գույքի կառավարման վարչությունն ընդդեմ «Քնար-88» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության թիվ 3-2504 (ՏԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 21.12.2006 թվականի որոշումը):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր մեկ այլ որոշմամբ արձանագրել է, որ «Դատարանը պետք է նշի ոչ միայն այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է վիճելի փաստերը հաստատելիս և արդյունքում վճիռ կայացնելիս, այլև պետք է պատճառաբանի, թե ինչու է կողմի ներկայացրած այս կամ այն ապացույցը մերժվում: Միայն նման հիմնավորումը կարող է վկայել գործի բազմակողմանի հետազոտության մասին» (տե՛ս Ռազմիկ Մարությանն ընդդեմ Ստեփան և Անահիտ Մարությանների թիվ 3-54(ՎԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.03.2008 թվականի որոշումը):

Միաժամանակ Խորհուրդը հարկ է համարում նշել, որ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը ՀՀ գլխավոր դատախազությունն ընդդեմ «Զարյա» արտադրական կոոպերատիվի գործով կայացրած որոշմամբ ընդգծել է, որ դատարանը յուրաքանչյուր ապացույց հետազոտում է նախ` գործին դրա վերաբերելիության, օրենքով նման ապացույցի թույլատրելիության, արժանահավատության, իսկ վերաբերելի բոլոր ապացույցները միասին` որոշակի փաստ (փաստեր) հաստատելու համար բավարարության տեսանկյունից: Դատարանը յուրաքանչյուր ապացույցի վերաբերելիությունը և թույլատրելիությունը ստուգելուց հետո պարտավոր է ստուգել նաև տվյալ ապացույցի արժանահավատությունը և ապացույցների միջև հակասության դեպքում մերժել իր կարծիքով ոչ արժանահավատ ապացույցը` հիմնավորելով տվյալ մերժումը, իսկ փաստը հաստատել արժանահավատ ապացույցի հիման վրա (տե՛ս ՀՀ գլխավոր դատախազությունն ընդդեմ «Զարյա» արտադրական կոոպերատիվի թիվ 3-81(ՏԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 29.02.2008 թվականի որոշումը):

Հիմք ընդունելով վերոշարադրված իրավական դիրքորոշումները` Խորհուրդը գտնում է, որ չպատճառաբանված դատական ակտերը չեն կարող ապահովել դատական իշխանության և դատարանների կողմից կայացված դատական ակտերի նկատմամբ հանրության վստահությունը, այլ ընդհակառակը` չպատճառաբանված, չհիմնավորված դատական ակտերը նսեմացնում են դատական իշխանության հեղինակությունը և խաթարում են արդարադատության բուն էությունը:

Խորհուրդն արձանագրում է, որ Դատարանը թիվ ԵՇԴ/1276/02/10 քաղաքացիական գործով նախ պետք է որոշեր այն իրավաբանական փաստերի շրջանակը, որոնք էական նշանակություն ունեն քաղաքացիական գործի լուծման համար և ենթակա են պարզման գործի քննության ընթացքում: Իրավաբանական նշանակություն ունեցող հենց այդ փաստերի համակցությունն էլ կկազմեր ապացուցման առարկան:

Ապացուցման առարկան որոշելուց հետո միայն Դատարանը, գնահատելով գործով ձեռք բերված ապացույցները, պետք է որոշեր ապացուցման առարկան կազմող իրավաբանական փաստերի հաստատվելը կամ ժխտվելը և դրանից հետո միայն որոշեր հայցը բավարարելու կամ մերժելու հարցը:

Տվյալ դեպքում Դատարանի վճռում արտացոլված չէ Դատարանի կողմից որևէ ապացույցի հետազոտում և պարզ չէ, թե Դատարանը որ ապացույցների հետազոտման արդյունքում է եկել եզրահանգման` հայցը մերժելու առումով: Դատարանը միայն հղում է կատարել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ հոդվածին:

Այսպիսով, Դատարանի կողմից թիվ ԵՇԴ/1276/02/10 քաղաքացիական գործով ոչ միայն չի որոշվել ապացուցման ենթակա փաստերի շրջանակը, այլ նաև հայցը մերժելիս ընդհանրապես չի պատճառաբանվել, թե հայցվորի կողմից ներկայացված որ ապացույցն է գնահատվել և համարվել թույլատրելի կամ ոչ թույլատրելի:

Վերոգրյալի արդյունքում Խորհուրդը գտնում է, որ Դատարանը, կայացնելով չպատճառաբանված դատական ակտ, թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի և 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

3) ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` դատարանը հայցը կամ դիմումը թողնում է առանց քննության, եթե կողմերից մեկը հղում է կատարում տվյալ վեճն արբիտրաժային դատարանի քննությանը հանձնելու` կողմերի միջև առկա համաձայնությանը, և արբիտրաժային դատարան դիմելու հնարավորությունը չի վերացել:

«Առևտրային արբիտրաժի մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, որին հայց է ներկայացված այն վեճի վերաբերյալ, որի շուրջ առկա է արբիտրաժային համաձայնություն, պարտավոր է կողմերից մեկի միջնորդության հիման վրա, որը բերվել է ոչ ուշ, քան վեճի էության շուրջ այդ կողմի առաջին հայտարարության ներկայացումը, հայցը թողնել առանց քննության, բացառությամբ, եթե գտնում է, որ այդ համաձայնությունն առոչինչ է, ուժը կորցրել է կամ չի կարող կատարվել:

Վերոգրյալից հետևում է, որ Դատարանը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ կետի հիմքով պարտավոր է հայցն առանց քննության թողնել այն դեպքում, երբ կողմերից մեկը, ներկայացնելով միջնորդություն, հղում է կատարում տվյալ կոնկրետ վեճն արբիտրաժային դատարանի քննությանը հանձնելու` կողմերի միջև առկա համաձայնությանը և միայն այդ համաձայնության շրջանակներում առաջացող վեճի մասով:

Գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ թիվ ԵՇԴ/0933/02/12 քաղաքացիական գործով պատասխանող ընկերությունը Դատարանին միջնորդել է հայցը թողնել առանց քննության միայն լիզինգի պայմանագրի մասով, քանի որ ըստ լիզինգի պայմանագրի կողմերը համաձայնել են իրենց միջև ծագող բոլոր վեճերը հանձնել արբիտրաժային դատարանի լուծմանը: Դատարանը, բավարարելով պատասխանողի միջնորդությունը, 13.11.2012 թ. որոշմամբ հայցը թողել է առանց քննության, սակայն ոչ թե պայմանագրի մասով, ինչպես նշված էր միջնորդությամբ, այլ ամբողջությամբ` ներառյալ երկու լիզինգային համաձայնագրերից բխող վեճը, որպիսի պահանջները սակայն, ենթակա էին ՀՀ ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի քննությանը:

Վերոշարադրյալի արդյունքում Խորհուրդը գտնում է, որ Դատարանը պարտավոր էր հայցը թողնել առանց քննության միայն լիզինգի պայմանագրից բխող վեճի մասով, իսկ թվով երկու լիզինգի համաձայնագրերից բխող վեճի մասով Դատարանն իրավասու չէր հայցը թողնել առանց քննության, ինչի արդյունքում Դատարանի կողմից խախտվել են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ կետի և «Առևտրային արբիտրաժի մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի դրույթները:

Այսպիսով, Խորհուրդը գտնում է, որ արդարադատություն իրականացնելիս Դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանը թույլ է տվել դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնք ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք են հանդիսանում:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ, 161-րդ հոդվածներով, 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով, 157-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով` Խորհուրդը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի միջնորդությունը բավարարել: Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Ի. Բարսեղյանին հայտարարել նկատողություն` զուգորդված 6 ամիս ժամկետով աշխատավարձի 25 տոկոսից զրկելով:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

    Արդարադատության խորհրդի անդամներ`        Վ. Աբելյան

                                             Ռ. Բարսեղյան

                                             Կ. Բաղդասարյան

                                             Ա. Թումանյան

                                             Ա. Խաչատրյան

                                             Գ. Խանդանյան

                                             Մ. Մարտիրոսյան