ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱԲԺՇԿԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎ ՍՏԵՂԾԵԼՈՒ, ԱՅԴ ...

326.0283.210416

ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ

                                      «21»        04            2016 Թ.

                                        ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 32616130

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐ ՀՐԱՄԱՆ

25 մարտի 2016 թվականի N 283-Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱԲԺՇԿԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎ ՍՏԵՂԾԵԼՈՒ, ԱՅԴ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ԼԻԱԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ, ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԳԸ ԵՎ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԸ, ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՎ ՓՐԿԱՐԱՐԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆԸ ԽՈՉԸՆԴՈՏՈՂ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ԹԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՑԱՆԿԻ ԿԻՐԱՐԿՄԱՆ ԿԱՐԳԸ ՍԱՀՄԱՆԵԼՈՒ ՈՒ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐԻ 2013 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 2-Ի N 782-Ն ՀՐԱՄԱՆՆ ՈՒԺԸ ԿՈՐՑՐԱԾ ՃԱՆԱՉԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

(2-րդ մաս)

Հավելված N 3

ՀՀ արտակարգ իրավիճակների

նախարարի

2016 թվականի մարտի 25-ի

N 283-Ն հրամանի

ԿԱՐԳ

ՓՐԿԱՐԱՐԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆԸ ԽՈՉԸՆԴՈՏՈՂ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ԹԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՑԱՆԿԻ ԿԻՐԱՐԿՄԱՆ

I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

1. Սույն կարգով կանոնակարգվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի հունվարի 26-ի N 55-Ն որոշման 1.1-րդ կետով հաստատված N 2 հավելվածով սահմանված բժշկական փորձաքննության ժամանակ փրկարարական ծառայությանը խոչընդոտող հիվանդությունների և ֆիզիկական թերությունների ցանկի /այսուհետ` ցանկ/ կիրարկման հետ կապված հարաբերությունները:

II. ՀՈԳԵԿԱՆ ԽԱՆԳԱՐՈՒՄՆԵՐ

2. Ցանկի 1-ին կետ` մտավոր հետամնացության (սակավամտության) խորը և ծանր արտահայտված բոլոր տեսակները: Ինտելեկտի (բանականության) բացահայտ արատների դեպքում, անկախ վարքի խանգարման առկայությունից, չափավոր և թեթև արտահայտված մտավոր հետամնացությունները, ինչպես նաև չճշտված մտավոր հետամնացությունները վարքի խանգարումներով, թեթև և չճշտված մտավոր հետամնացությունները, որոնք չեն ուղեկցվում վարքի խանգարումներով: Փորձաքննության ժամանակ նկատի են առնվում օրգանիզմի ֆիզիկական և հոգեկան զարգացման հնարավորությունները, մակարդակը, հարմարվողականությունը և հմտությունների ձեռքբերումը:

3. Ցանկի 2-րդ կետ` ներառում է օրգանական հոգեկան խանգարումները: Ախտորոշման համար չափանիշ են հանդիսանում գլխուղեղի օրգանական բնույթի ախտահարման նշանները` ըստ անամնեզի և օբյեկտիվ տվյալների, ինչպես նաև հոգեախտաբանական նշանները, նյարդաբանական ախտանշանները, հարկլինիկական (ԷԷԳ, Էխո-ԷԳ, գանգի ռենտգենգրաֆիա, ՄՌՏ, ակնահատակի զննում և այլն) տվյալները: Կլինիկական ախտորոշման համար նշանակություն ունեն նաև բժշկական փաստաթղթերի առկայությունը և անձնական գործի ուսումնասիրությունը:

Ցանկի 2-րդ կետի 1-ին ենթակետ` խիստ արտահայտված խանգարումներ, ձգձգվող փսիխոտիկ, կայուն ինտելեկտուալ-մնեստիկ անձի խանգարումները, փսիխոօրգանական բնույթի համախտանիշը.

Ցանկի 2-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` չափավոր արտահայտված ասթենիկ, աֆեկտիվ, դիսոցիատիվ ճանաչողական խանգարումները, ինչպես նաև սկսվող փսիխոօրգանական խանգարումը.

Ցանկի 2-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` անցողիկ, կարճատև փսիխոտիկ և ոչ փսիխոտիկ օրգանական բնույթի խանգարումները բարենպաստ ընթացքով, որոնք ավարտվում են թեթև ասթենիկ վիճակով` առանց մնացորդային օրգանական փոփոխությունների և կայուն կոմպենսացիայով:

Ծառայողներին ստացիոնար բուժումից հետո անհրաժեշտության դեպքում տրվում է արձակուրդ: Կարճատև, անցողիկ խանգարումներ տարած ծառայողների համար կայուն կոմպենսացիայի դեպքում, ծառայելու պիտանիությունը որոշվում է անհատապես` համաձայն Ցանկի 2-րդ կետի 3-րդ ենթակետի: Սույն կարգի հավելված 2-ի 44-րդ կետի համաձայն կատարվում է կրկնակի փորձաքննություն:

4. Ցանկի 3-րդ կետ` շիզոֆրենիան` անկախ ձևից, ընթացքից և ելքից, ինչպես նաև քրոնիկական զառանցանքային խանգարումները, շիզոաֆեկտիվ և շիզոտիպային խանգարումները: Այս կետով փորձաքննվողները պիտանի չեն:

5. Ցանկի 4-րդ կետ` աֆեկտիվ փսիխոզներ.

Ցանկի 4-րդ կետի 1-ին ենթակետ` հաճախակի կրկնվող, կարճատև ռեմիսիաներով ընթացող երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումները և հետադարձ դեպրեսիվ խանգարումները.

Ցանկի 4-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` երկարատև բուժում պահանջող աֆեկտիվ խանգարումները, ծանր մանիակալ և դեպրեսիվ էպիզոդները` փսիխոտիկ խանգարումներով, ձգձգվող ընթացքով տրամադրության քրոնիկական խանգարումները: Ախտորոշման չափանիշներն են օբյեկտիվ անամնեստիկ տվյալները, նախկին էպիզոդը հաստատող բժշկական փաստաթղթերի առկայությունը և կլինիկական պատկերը.

Ցանկի 4-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` չափավոր և թեթև արտահայտված մանիակալ և դեպրեսիվ էպիզոդները, որոնք ենթակա են բուժման մինչև կայուն ռեմիսիան:

Արգելվում է հոգեբանական և ֆիզիկական լարվածություն պահանջող ծառայությունում:

6. Ցանկի 5-րդ կետ` ներառում է պարանոիդ ռեակցիաները, փսիխոգեն պարանոիդ փսիխոզները, ռեակտիվ փսիխոզները, օնեյրոֆրենիաները, զառանցանքային բռնկումները և այլն.

Ցանկի 5-րդ կետի 1-ին ենթակետ` երկարատև բուժում պահանջող, ռեմիսիայի բացակայությամբ ընթացող վիճակները.

Ցանկի 5-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` 45 օր տևողությամբ բուժման արդյունքում ռեմիսիայի հասնելու դեպքերը.

Ցանկի 5-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` կարճատև ընթացքով և բարենպաստ ելքով դեպքերը:

7. Ցանկի 6-րդ կետ` ներառում է տարբեր ծագման (բացառությամբ փսիխոակտիվ նյութերի) ինֆեկցիաների, ինտոքսիկացիաների, ասթմատիկ հիվանդությունների, ՄԻԱՎ վարակի հետևանքով առաջացած հոգեկան խանգարումները, ինչպես նաև խանգարումներ` պայմանավորված ֆիզիոլոգիական վիճակներով: Ախտորոշման չափանիշներն են հանդիսանում օբյեկտիվ անամնեստիկ տվյալները սոմատիկ հիվանդությունների և խանգարումների վերաբերյալ, ինչպես նաև հարկլինիկական տվյալները, հոգեախտաբանական նշանների առկայությունը:

Ցանկի 6-րդ կետի 1-ին ենթակետ` արտահայտված երկարատև փսիխոտիկ խանգարումներով և անձի փոփոխություններով ընթացող վիճակները.

Ցանկի 6-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` չափավոր արտահայտված կամ կրկնվող փսիխոտիկ և ոչ փսիխոտիկ խանգարումները, որոնք կարող են առաջացնել անձի ախտաբանական փոփոխություններ կամ երկարատև ասթենիկ վիճակ.

Ցանկի 6-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` թեթև արտահայտված կարճատև փսիխոտիկ և ոչ փսիխոտիկ խանգարումները, որոնք ավարտվում են լավացումով կամ թեթև ասթենիզացիայով.

8. Ցանկի 7-րդ կետ` ներառում է նևրոտիկ, դիսոցիատիվ սոմատոֆորմ խանգարումները, հիստերիկ փսիխոզները, անձի նևրոտիկ զարգացումը, անձի քրոնիկական հետտրավմատիկ խանգարումները, հետվնասվածքային սթրեսային խանգարումները, սուր սթրեսային ռեակցիաները և վիճակները, հարմարվողականության խանգարումները.

Ցանկի 7-րդ կետի 1-ին ենթակետ` կայուն հիվանդագին արտահայտություններով հաճախակի դեկոմպենսացիաներով, բուժմանը դժվար ենթարկվող վիճակները.

Ցանկի 7-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` չափավոր արտահայտված հիվանդագին արտահայտություններով, սակայն բարենպաստ ելքով և կոմպենսացիայով ընթացող վիճակները բուժումից հետո.

Ցանկի 7-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` բուժմանը ենթարկվող և լավացումով ավարտվող թեթև և կարճատև արտահայտություններով հոգեկան խանգարումները (օբսեսիվ, կոմպուլսիվ, ֆոբիկ, հիստերիկ):

Ցանկի 7-րդ կետի 4-րդ ենթակետ` թեթև և կարճատև արտահայտություններով հոգեկան խանգարումները (էմոցիոնալ և վեգետատիվ բնույթի), որոնք ենթարկվում են բուժման և ավարտվում են առողջացումով:

9. Ցանկի 8-րդ կետ` ներառում է անձի և վարքի խանգարումները, ներառյալ անձի սպեցիֆիկ և խառը խանգարումները, սովորույթների և հակումների խանգարումները, սեռական նույնացման խանգարումները, սեռական նախընտրության խանգարումները, սեռական զարգացման և կողմնորոշման հետ կապված հոգեբանական և վարքային խանգարումները.

Ցանկի 8-րդ կետի 1-ին ենթակետ` արտահայտված և կոմպենսացիայի չենթարկվող ձևերը.

Ցանկի 8-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` հաճախակի դեկոմպենսացիաներով անձի խանգարումները, ինչպես նաև կրկնվող իրավիճակային և անձնային ռեակցիաները, որոնց հաճախականությունը 1 տարվա ընթացքում 3 և ավելի անգամ է:

Փսիխոպաթանման ռեակցիաները փորձաքննվում են ցանկի 8-րդ կետի 2-րդ ենթակետով:

10. Ցանկի 9-րդ կետ` ներառում է հոգեկան և վարքային խանգարումները հոգեակտիվ նյութերի գործածման հետևանքով, այդ թվում սուր թունավորում, գործածում վնասակար հետևանքով, դադարեցման վիճակ, դադարեցման վիճակ դելիրիումով, փսիխոտիկ խանգարումներով, ամնեստիկ համախտանիշ, մնացորդային փսիխոտիկ խանգարում, հոգեկան և վարքային այլ խանգարումներ.

Ցանկի 9-րդ կետի 1-ին ենթակետ` սուր, քրոնիկական փսիխոտիկ խանգարումները քրոնիկական ալկոհոլիզմի, նարկոմանիայի և տոքսիկոմանիայի ժամանակ` արտահայտված անձի փոփոխություններով և ինտելեկտուալ-մնեստիկ խանգարումներով.

Ցանկի 9-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` սուր փսիխոտիկ խանգարումները քրոնիկական ալկոհոլիզմի, նարկոմանիայի, տոքսիկոմանիայի ժամանակ` անձի չափավոր կամ թեթև փոփոխություններով, սոմատիկ կամ հոգեկան բարդություններով:

III. ՆՅԱՐԴԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ՎՆԱՍՎԱԾՔՆԵՐԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐ

11. Ցանկի 10-րդ կետ` նախատեսում է առաջնային և երկրորդային ընկնավորությունը (էպիլեպսիան)` մեծ և փոքր նոպաներով, հոգեկան համարժեքներով կամ անձի յուրահատուկ փոփոխություններով: Այն պետք է հաստատվի մինչև մեկ ամիս տևողությամբ ստացիոնար հետազոտմամբ, անհրաժեշտության դեպքում անցկացվում են պրովոկացիոն տեստեր: Ցնցումներով ուղեկցվող և առանց ցնցումների նոպաներն արձանագրվում են բժշկի և բուժքրոջ կողմից: Կատարվում է առնվազն 2 ԷԷԳ հետազոտություն, անցկացվում են հոգեբույժի և այլ մասնագետների խորհրդատվություններ:

Ախտանշանային (սիմպտոմատիկ) ընկնավորությունը և հանկարծակի առաջացող մոլուցքի այլ ձևերը (նարկոլեպսիա, կատալեպսիա (փայտացում) և այլն) այս հոդվածին չեն վերաբերում: Այդ դեպքերում փորձաքննությունն իրականացվում է հիմնական հիվանդությունն ախտորոշելու համար, օրինակ, համաձայն Ցանկի 9-րդ կամ 12-րդ կետերի, եթե ջղաձգության ախտանշանն առաջացել է ուղեղի ախտահարման հետևանքով: Վերջնական ախտորոշման համար իրականացվում է երկարատև ԷԷԳ-մոնիթորինգ, ինչպես նաև` գիշերային ԷԷԳ-գրանցում:

Ընկնավորության կլինիկական նկարագիրը վերլուծելիս անհրաժեշտ է անցկացնել ընկնավորության նոպաների տարբերակված ախտորոշում: Նոպայի առկայությունը պետք է հաստատվի բուժզննմամբ: Առանձին դեպքերում օգտակար կարող են լինել այնպիսի փաստաթղթեր, որոնք ստորագրել են ոչ բժշկական անձնակազմի պաշտոնատար անձինք, և հաստատել են համապատասխան հրամանատարները (պետերը), եթե դրանցում նկարագրված բռնկումը և հետբռնկումային վիճակը հիմք են տալիս այն որակել որպես ընկնավորություն: Կասկածահարույց դեպքերում հարկ է հարցում անել ըստ բնակության, ուսման, աշխատանքի, ծառայության վայրի: Եթե ստացիոնար հետազոտության ժամանակ ընկնավորության ախտորոշումը հաստատվում է, փորձաքննությունն անցկացվում է համաձայն Ցանկի 10-րդ կետի 1-ին կամ 2-րդ ենթակետերի:

Հաճախակի նոպաների (տարին ավելի, քան 3 անգամ) կամ ջղաձգային նոպաների հոգեկան համարժեքների, ինչպես նաև հոգեկան խանգարումների խորացման դեպքում փորձաքննությունն անցկացվում է ըստ Ցանկի 10-րդ կետի 1-ի ենթակետի:

Առանց անձի` ընկնավորությանը բնորոշ թեթև արտահայտված փոփոխությունների, հազվադեպ նոպաների (տարին ոչ ավելի, քան 2-3 անգամ) դեպքում ծառայության համար պիտանիությունը որոշվում է ըստ Ցանկի 10-րդ կետի 2-րդ ենթակետի:

12. Ցանկի 11-րդ կետ` կիրառվում է գլխուղեղի և ողնուղեղի անոթային հիվանդությունների բոլոր տեսակների դեպքում, վասկուլիտ, անոթային մալֆորմացիաներ, զարկերակային անևրիզմներ, անոթների ստենոզներ ու օկլյուզիաներ և այլն, որոնք ուղեկցվում են ուղեղի արյան շրջանառության սուր, կրկնվող և երկարատև խանգարումներով (իշեմիկ, արյունազեղումային և խառը տիպի կաթվածներ ու անցողիկ խանգարումներ, զարգացող դիսցիրկուլյատոր էնցեֆալոմիելոպաթիաներ, ինչպես նաև ողնուղեղի արյան շրջանառության խանգարումներ և այլն): Ըստ նշված հիվանդությունների ընթացքի, օջախների մեծության և տեղակայման առանձնահատկությունների` կարող են առաջանալ ֆունկցիոնալ խանգարումների տարբեր ծանրության զանազան համախտանիշներ:

Ցանկի 11-րդ կետի 1-ին ենթակետ` կրկնվող կաթվածները, նյարդային համակարգի ֆունկցիաների ծանր և կայուն խանգարումները, որոնք առաջանում են գլխուղեղի կամ ողնուղեղի արյան շրջանառության սուր խանգարումների, ինչպես նաև ուղեղի արյան շրջանառության III աստիճանի քրոնիկական անբավարարության (հեմիպլեգիա, խոր հեմիպարեզ, մոնոպարեզ, խոսքի, հիշողության, մտածողության խանգարումներ, պարկինսոնիզմ, կոնքի օրգանների ֆունկցիաների խանգարումներ և այլն) հետևանքով.

Ցանկի 11-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` անոթային հիվանդությունների` բարեհաջող ընթացք ունեցող և չափավոր օջախային ախտահարմամբ արտահայտված ձևերը: Այս կետին են վերաբերում նաև ուղեղի աթերոսկլերոզի ժամանակ ուղեղի անոթային II աստիճանի քրոնիկական անբավարարության երևույթները (հոգնածություն, գլխացավ, գլխապտույտ, քնի խանգարում, ուշագնացություն, աշխատունակության անկում, հուզակամային խանգարումներ, ԿՆՀ առանձին կայուն օրգանական նշանների առկայության դեպքում հստակ անիզոռեֆլեքսիա, լույսի նկատմամբ բբերի թույլ ռեակցիա, բրգաձև (պիրամիդալ) ախտանշաններ և այլն): Այս կետին են վերաբերում նաև II շրջանի զարկերակային հիպերտենզիայի ժամանակ ուղեղի արյան շրջանառության խանգարումները, ինչպես նաև ուղեղի արյան շրջանառության անցողիկ խանգարումները, գիտակցության կարճատև կորստով ուղեկցվող և սինկոպալ վիճակները, միգրենի բոլոր տեսակները, վեգետոանոթային պարոքսիզմները (սիմպատոադրենալինային և վագոինսուլյար կրիզներ) ոչ պակաս, քան ամիսը մեկ անգամ, որոնք ուղեկցվում են վեգետատիվ և սրտանոթային համակարգի խանգարումներով:

Առանձին դեպքերում, հաշվի առնելով զբաղեցրած պաշտոնը, թույլատրվում է որոշում ընդունել պիտանիության մասին, ովքեր մեծ փորձ ու գիտելիքներ ունեն, բայց չեն հասել ծառայության առավելագույն տարիքին: Այս դեպքերում առանձնահատուկ կարևորություն են ստանում ծառայողական և բժշկական բնութագրերը: Կարևոր են նաև դիսպանսեր հսկողության և ստացիոնար հետազոտության տվյալները:

Բացառիկ դեպքերում կենտրոնական ապարատում ծառայող սպաները, ՈՒՀ-երի պրոֆեսորադասախոսական կազմը չափավոր արտահայտված ձախակողմյան հեմիպարեզի (առանց տեսողության, խոսքի, հոգեկան խանգարումների, ընկնավորության բռնկումների, պարկինսոնիզմի երևույթների) առկայությամբ կարող են պիտանի համարվել ծառայության համար` հաշվի առնելով ունեցած փորձը, հրամանատարության կարծիքը:

Ցանկի 11-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` թեթև արտահայտված վեգետոանոթային դիստոնիան, ինչպես նաև միգրենի նոպաներն ըստ անամնեզի:

ՈՒղեղի արյան շրջանառության անցողիկ խանգարումներով տառապող ծառայողների վերաբերյալ փորձաքննական որոշումը կայացվում է` ելնելով հիվանդության բնույթից և ծանրության աստիճանից:

Կրկնվող սուբարախնոիդալ արյունազեղումների դեպքում (անկախ պատճառից) փորձաքննությունն իրականացվում է համաձայն Ցանկի 11-րդ կետի 1-ին ենթակետի:

Գլխուղեղի անոթների զարկերակային լայնացման (անևրիզմի) դեպքում, եթե այն ուղեղի արյան շրջանառության խանգարման կամ ընկնավորության նոպաների պատճառ է դառնում, փորձաքննվում են համաձայն Ցանկի 11-րդ կետի 1-ին ենթակետի:

Գլխուղեղի անոթների անևրիզմի պատճառով վիրահատված անձանց ծառայության համար պիտանիությունը գնահատելիս հաշվի են առնվում վիրահատության արմատականությունը, արդյունավետությունը, գանգի ոսկրային դեֆեկտի հետվիրահատական մեծությունը, խանգարված ֆունկցիաների վերականգնման ընթացքը, հրամանատարության և բժշկի կարծիքները, փորձաքննվողի տարիքը:

ՈՒղեղի արյան շրջանառության սուր խանգարում տարած փորձաքննվողներին, եթե կենտրոնական նյարդային համակարգի ֆունկցիաները լիովին վերականգնվել են, տրվում է արձակուրդ` 30-60 օր ժամկետով:

13. Ցանկի 12-րդ կետ` նախատեսում է գլխուղեղի, ողնուղեղի, ուղեղի թաղանթի ինչպես առաջնային (վարակիչ), այնպես էլ երկրորդային բնույթի, շփման կամ արյան միջոցով տարածվող բորբոքային հիվանդությունները (էնցեֆալիտներ, էնցեֆալոմիելիտներ, արախնոիդիտներ, մենինգիտներ), առաջնային (Գիյեն-Բարե) և երկրորդային պոլինևրիտները, պոլիոմիելիտը, միելիտը, տզից և մոծակից առաջացած տրանսմիսիոն էնցեֆալիտները և այլն, ինչպես նաև սիֆիլիսի, արյան հիվանդությունների, ինտոքսիկացիաների ժամանակ նյարդային համակարգի ախտահարումները.

Ցանկի 12-րդ կետի 1-ին ենթակետ` նյարդային համակարգի ֆունկցիաների խիստ արտահայտված խանգարումները, որոնք առաջացել են վերոհիշյալ հիվանդությունների հետևանքով.

Ցանկի 12-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` հիվանդությունների դանդաղ ընթացող քրոնիկական ձևերը, որոնք, կախված կենտրոնական նյարդային համակարգի ֆունկցիաների խանգարման աստիճանից, ծառայության սահմանափակման պատճառ են դառնում, բայց ամբողջովին չեն բացառում այն: Այս դեպքերում նկատվում են մնացորդային երևույթներ ԿՆՀ-ի ֆունկցիաների չափավոր արտահայտված խանգարումներով, ներգանգային ճնշման չափավոր բարձրացումով.

Ցանկի 12-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` նեյրովարակներից և նյարդային համակարգի ախտահարումով ուղեկցվող ինտոքսիկացիաներից հետո առաջացած վիճակները, որոնց ելքը բուժումն ավարտելուց հետո լիակատար առողջացումն է, կամ ԿՆՀ-ի ֆունկցիաների թեթև խանգարումը:

Տարած սուր ծանր ընթացքով նյարդավարակներից հետո փորձաքննվում են ըստ Ցանկի 12-րդ կետի 1-ին և 2-րդ ենթակետերի, իսկ թեթև և միջին ծանրության նեյրովարակներից հետո փորձաքննվում են ըստ ֆունկցիայի խանգարման աստիճանի:

14. Ցանկի 13-րդ կետ` նախատեսում է գլխուղեղի և ողնուղեղի վնասվածքների մոտակա (ուղեղանյութի վնասում, ներուղեղային սուբ- և էպիդուրալ հեմատոմա և այլն) և հեռավոր (արախնոիդիտներ, հիպերտենզիոնհիդրոցեֆալիկ համախտանիշ և զարգացող էնցեֆալոմիելոպաթիա) հետևանքները, ինչպես նաև պայթյունային ալիքի և արտաքին այլ ազդակների ներգործությունից առաջացած վնասվածքի հետևանքները.

Ցանկի 13-րդ կետի 1-ին ենթակետ` գլխուղեղի կամ ողնուղեղի ֆունկցիաների ծանր խանգարումներ առաջացնող վնասվածքների հետևանքները (ուղեղի վնասվածք, որը հանգեցրել է ծանր կաթվածի կամ պարեզի, սուբդուրալ հեմատոմա և այլն), ինչպես նաև այն վիճակները, որոնց դեպքում ուղեղանյութի ախտահարման արդյունքում առաջանում են կեղևի ֆունկցիաների (ուղեղի բարձրագույն ֆունկցիաներ) խանգարումներ (աֆազիա, ագնոզիա, ապրաքսիա և այլն):

Հեռավոր հետևանք են համարվում մնացորդային այն երևույթները կամ վիճակները, որոնք պահպանվում են վնասվածքն ստանալու պահից 1 և ավելի տարվա ընթացքում:

Այս ենթակետին են վերաբերում նաև վնասվածքի հետևանքով ուղեղի թաղանթի բորբոքումը (վնասվածքային արախնոիդիտ)` հիդրոցեֆալային զարգացումով, ինչպես նաև վնասվածքից հետո տարբեր ժամկետներում էպիլեպսիա հիշեցնող հաճախակի նոպաների դեպքերը:

Ցանկի 13-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` ԿՆՀ-ի վնասվածքների հետևանքները, որոնց ժամանակ ֆունկցիաների խանգարումներն ու օջախային նշանները չեն հասնում Ցանկի 13-րդ կետի 1-ին ենթակետով նախատեսված դեպքերի արտահայտվածության աստիճանին (պարեզ, որն էականորեն չի սահմանափակում վերջույթների ֆունկցիան, չափավոր արտահայտված ուղեղիկային խանգարումներ` քայլքի անկայունությամբ, վնասվածքային արախնոիդիտ` ներգանգային ճնշման չափավոր կամ աննշան բարձրացումով, էպիլեպսիա հիշեցնող հազվադեպ նոպաներով և այլն):

Առանձին դեպքերում, հաշվի առնելով հրամանատարության և բժշկի կարծիքը փորձաքննվողի աշխատանքի բնույթի, ծառայողական պարտականությունների կատարման ծավալի ու որակի և աշխատունակության մասին, այս կետով թույլատրվում է որոշում կայացնել ծառայության առավելագույն տարիքին չհասածների պիտանի լինելու մասին:

Սուր սուբարախնոիդալ արյունազեղումների դեպքում ծառայողների փորձաքննությունը կատարվում է ըստ Ցանկի 13-րդ կետի 2-րդ ենթակետի` անկախ ֆունկցիայի խանգարման աստիճանից:

Ցանկի 13-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` գլխուղեղի կամ ողնուղեղի վնասվածքների այնպիսի հետևանքները, որոնց բնորոշ են ցրված նյարդաբանական օրգանական ախտանշանները (քիթ-շրթունքային ծալքերում աննշան անհամաչափություն, անիզոռեֆլեքսիա, զգացողության թեթև խանգարումներ և այլն): Դրանք ուղեկցվում են թեթև վեգետատիվ-անոթային անկայունությամբ ու տարաբնույթ նյարդային երևույթներով: Այս ենթակետին են վերաբերում նաև գանգի հին կոտրվածքները` առանց օրգանական ախտահարումների և ֆունկցիաների խանգարումների:

Այս ենթակետին վերաբերում են վնասվածքների այնպիսի հեռավոր հետևանքները, որոնց ժամանակ նկատվում են միայն առանձին ցրված օրգանական նշաններ` առանց ԿՆՀ-ի ֆունկցիաների խանգարման և ասթենիզացիայի աննշան երևույթներով:

Ցանկի 13-րդ կետի 4-րդ ենթակետ` սուր վնասվածքից հետո առաջացած վիճակները, որոնք ուղեկցվում են շուտ հոգնելով, վեգետատիվ-անոթային անկայունությամբ, բարձր գրգռվողականությամբ և այլն:

Կլինիկական արտահայտված դրսևորումներով գլխուղեղի ցնցում կամ սալջարդ տարած անձանց համար, որպես կանոն, որոշում է ընդունվում հիվանդության պատճառով արձակուրդ տրամադրելու անհրաժեշտության մասին:

Արտաքին գործոնների (պայթյունային ալիք, ճառագայթում և այլն) ազդեցության հետևանքով առաջացած կենտրոնական նյարդային համակարգի ախտահարման դեպքերը փորձաքննվում են ըստ կենտրոնական նյարդային համակարգի ֆունկցիաների խանգարման աստիճանի: Գանգոսկրի կամ ողնաշարի վնասվածքների և արատների դեպքում անհրաժեշտ է կիրառել համապատասխան հոդվածների ենթակետերը:

Ծառայության ընթացքում ուղեղի ցնցում և սալջարդ ստացած ծառայողներին առողջանալուց հետո տրվում է արձակուրդ` ՌԲՀ-ում կրկնակի փորձաքննությամբ` պիտանիության հարցը որոշելու համար:

Վնասվածքի, ինչպես նաև դրա հետևանքների պատճառով անցկացված բուժումը պետք է հաստատված լինի բուժհիմնարկների կողմից, իսկ վնասվածքի հետևանքով անաշխատունակության կամ ծառայությանը պիտանիության հարցի որոշման համար անհրաժեշտ են բնութագրեր աշխատանքի, ուսման, ծառայության վայրերից:

15. Ցանկի 14-րդ կետ` նախատեսում է գանգոսկրերի, գլխուղեղի և ողնուղեղի ուռուցքները (բարորակ, չարորակ), այլ ծավալային գոյացություններ, ինչպիսիք են կիստաները (հետվնասվածքային, հետբորբոքային, պարազիտար և այլն), դրանց հեռացումից հետո մնացած հետևանքները, առաջնային և երկրորդային զարգացող մկանային ատրոֆիաները (միոպաթիա, ողնուղեղային և նյարդային ամիոտրոֆիա), նյարդային համակարգի համակարգային բնույթ կրող բազմաթիվ դեգեներատիվ հիվանդությունները (սիրինգոմիելիա, կողմնային ամիոտրոֆիկ սկլերոզ, Շտրյումպելի հիվանդություն, ցրված սկլերոզ և այլն), ինչպես նաև նյարդային համակարգի բոլոր ժառանգական հիվանդությունները և մանկական ցերեբրալ կաթվածը:

Ցանկի 4-րդ կետի 1-ին ենթակետ` ծանր բնույթի բնածին շեղումները և ԿՆՀ-ի հիվանդությունները, ինչպես նաև արագ զարգացող կամ ֆունկցիաների կտրուկ խանգարումներով զուգակցվող հիվանդությունները (գլխուղեղի և ողնուղեղի ուռուցքներ, սիրինգոմիելիա` սուր արտահայտված տրոֆիկ խանգարումներով, կողմնային ամիոտրոֆիկ սկլերոզ, միասթենիա, Ֆրիդրեյխի ողնուղեղային ատաքսիա և այլն).

Ցանկի 14-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` այն հիվանդությունները, որոնց ժամանակ ֆունկցիաների խանգարումն արտահայտված է չափավոր, ընթացքը դանդաղ է, երկարատև (1-2 տարի), ախտանշաններն ունեն հետագա զարգացման միտում (միոպաթիաների դանդաղ զարգացող ձևեր, սիրինգոմիելիայի դանդաղ ընթացքով մկանների աննշան ատրոֆիայով և զգացողության թույլ խանգարումով և այլն):

Առանձին դեպքերում, հաշվի առնելով հրամանատարության և բժշկի կարծիքը հիվանդի աշխատանքի բնույթի, ծառայողական պարտականությունների կատարման ծավալի, որակի և աշխատունակության մասին, ըստ այս կետի թույլատրվում է որոշում կայացնել ծառայության առավելագույն տարիքին չհասածների պիտանիության մասին:

Ցանկի 14-րդ կետի 2-րդ ենթակետին են վերաբերում նաև նյարդային համակարգի դանդաղ ընթացող հիվանդությունները, երբ օբյեկտիվ նշանները թույլ են արտահայտված:

16. Ցանկի 15-րդ կետ` նախատեսում է գանգուղեղային և ողնուղեղային նյարդերի վնասվածքների և վիրավորման հետևանքները:

Ցանկի 15-րդ կետի 1-ին ենթակետ` նյարդերի ծանր վնասվածքների կամ վիրավորման հետևանքները` շարժիչ, զգացողության կամ սնուցման խիստ արտահայտված և կայուն խանգարումներով (մկանների խիստ արտահայտված ապաճում (ատրոֆիա), բազուկը` ավելի, քան 4 սմ, նախաբազուկը` 3 սմ, ազդրերը` 8 սմ, սրունքները` 6 սմ, կոնտրակտուրաներ, քրոնիկական տրոֆիկ խոցեր, զգացողության խանգարումներ և այլն), ինչպես նաև վնասվածքների հետևանքները, որոնց ժամանակ պարեզի դեպքում խիստ խանգարվում է նաև վերջույթի հիմնական ֆունկցիան.

Ցանկի 15-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` ծայրամասային նյարդերի վնասվածքների հետևանքները` վերջույթի ֆունկցիայի չափավոր խանգարումով.

Ցանկի 15-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` նյարդերի ախտահարման այն հետևանքները, երբ դրանց ֆունկցիան գրեթե ամբողջությամբ վերականգնվում է, իսկ գոյություն ունեցող մնացորդային երևույթները, որպես զգացողության աննշան արտահայտված խանգարումներ և մկանների ուժի ոչ մեծ թուլություն, գործնականում չեն սահմանափակում վերջույթի ֆունկցիան:

Ծառայողների մոտ հյուսակների և ծայրամասային մագիստրալ նյարդերի (միջնակ, ծղիկային, ճաճանչային, մեծ ոլոքային և նրբոլոքային) լրիվ վնասման դեպքում (հաստատված ԷՆՄԳ-ով), փորձաքննությունը կատարվում է 30, իսկ ոչ լրիվ վնասման դեպքում` 90 օրվա ընթացքում` կախված ֆունկցիայի խանգարման աստիճանից (չափավորը խանգարումը Ցանկի 15-րդ կետի 2-րդ ենթակետի, իսկ աննշանը Ցանկի 15-րդ կետի 3-րդ ենթակետի):

Ցանկի 15-րդ կետի 4-րդ ենթակետ` այն վիճակները, երբ աշխատունակության լրիվ վերականգնման համար պահանջվում է առնվազն 1-2 ամիս: Արձակուրդից հետո շարային ծառայության կամ մասնագիտական ծառայության պիտանիության մասին որոշումն ընդունվում է` ելնելով ֆունկցիաների խանգարման արտահայտվածության աստիճանից, համաձայն այս կետի համապատասխան ենթակետերի:

17. Ցանկի 16-րդ կետ` նախատեսում է գանգուղեղի և ողնուղեղի նյարդերի բորբոքային հիվանդությունները, ինչպես նաև ողնաշարում, փափուկ հյուսվածքներում դրանց երկրորդային բնույթի ախտահարումները (ընթացող փոփոխությունների պատճառով, թունավորումների ժամանակ և այլն): Այս կետին են վերաբերում նաև միջողնային սկավառակների ճողվածքները, որոնք ուղեկցվում են ողնուղեղի և արմատիկի ճնշման նշաններով:

Ցանկի 16-րդ կետի 1-ին ենթակետ` նևրիտների և նեյրոպաթիաների բորբոքային և թունավոր ծագման պլեքսիտների հետևանքները, որոնք ուղեկցվում են շարժումների, զգացողության և սնուցման սուր արտահայտված խանգարումներով (համաձայն տես Ցանկի 15-րդ կետի 1 ենթակետի).

Ցանկի 16-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` ծայրամասային նյարդերի ու նյարդային խրձերի հիվանդությունները, երբ դրանց հիմնական ֆունկցիան կայուն չափավոր խանգարված է:

Վերաբերում նաև միջողնային սկավառակների 4 մմ և ավելի չափեր ունեցող ճողվածքները` անգամ ֆունկցիայի աննշան խանգարումով:

Ցանկի 16-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` ծայրամասային նյարդերի ու հյուսակների այն հիվանդությունները, որոնց դեպքում շարժումների, զգացողության և սնուցման խանգարումներն աննշան են և չեն սահմանափակում այս կամ այն վերջույթի ֆունկցիան.

Ցանկի 16-րդ կետի 4-րդ ենթակետ` ծայրամասային նյարդերի սուր հիվանդություններից հետո առաջացած այն վիճակները, երբ աշխատունակության լիակատար վերականգնման համար պահանջվում է առնվազն 1-2 ամիս:

Ոսկրամկանային համակարգի վնասվածքների հետևանքների և ողնաշարում դրա շարժունությանը խանգարող ու ծայրամասային նյարդային համակարգի կողմից երկրորդային խանգարումներ առաջացնող ոսկրային փոփոխությունների առկայության դեպքում, բացի Ցանկի 16-րդ կետից, կիրառվում են նաև Ցանկի 36-րդ, 37-րդ և 38-րդ կետերը:

Միջողնաշարային սկավառակի տեղաշարժման պատճառով կատարված վիրահատությունից հետո փորձաքննությունն անցկացվում է նաև Ցանկի 36-րդ կետի համաձայն:

IV. ՆԵՐՔԻՆ ՕՐԳԱՆՆԵՐԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

18. Ցանկի 17-րդ կետ` փորձաքննվողի ֆիզիկական զարգացման մակարդակի մասին եզրակացությունը տրվում է խիստ անհատական` ըստ մկանային համակարգի զարգացման աստիճանի, հասակի ու մարմնի քաշի, կրծքավանդակի շրջագծի չափերի:

Մկանային համակարգի զարգացվածությունը որոշելիս հաշվի են առնվում ենթամաշկային հյուսվածքի զարգացման չափը, ինչպես նաև թույլ արտահայտված մկաններով բարձրահասակ անձանց կմախքային մկանների առանձնահատկությունները: Թույլ զարգացած մկանային համակարգին բնորոշ է մկանների թուլությունը, ուռուցիկ ուրվագծերի բացակայությունը և մկանային զանգվածի անբավարարությունը, փորի կախընկածությունը (հատկապես ստորին մասի), թիակների, անրակների ու վերին ելուստի, ինչպես նաև` մկանները լարելիս` աճուկի մասում, որովայնի պատի ցցվածությունը, թիակների ստորին անկյունների բացվածությունը և կրծքավանդակից դրանց անջատվածությունը, մկանների կծկումների ժամանակ դրանց տրամագծի աննշան ավելացումը:

19. Ցանկի 18-րդ կետ` նախատեսում է սուր վարակիչ, մակաբույծ հիվանդություններից, թունավորումներից հետո առաջացած այն վիճակները, երբ առկա են ժամանակավոր ֆունկցիոնալ խանգարումներ և ստացիոնար բուժման ավարտից հետո հիվանդի մոտ պահպանվում են ընդհանուր ասթենիան, ուժերի անկումը, սնման խանգարումը:

Հիվանդության պատճառով արձակուրդի անհրաժեշտության մասին որոշում կարող է ընդունվել միայն հիվանդության ծանր ու բարդ ընթացքի առանձին դեպքերում, երբ փորձաքննվողի մոտ մնացորդային երևույթների կայունության գնահատականի և աշխատունակության լիակատար վերականգնման համար պահանջվում է առնվազն մեկ ամիս: Վարակիչ հիվանդություն (վիրուսային հեպատիտի A կամ B, C և այլ տեսակներ, որովայնային տիֆ և այլն) տարած ծառայողների վերականգնողական բուժումն ավարտվում է բուժկանխարգելիչ հիմնարկների վերականգնողական բաժանմունքներում, որտեղ կարող են անցկացվել համապատասխան միջոցառումներ:

Որովայնային տիֆի և պարատիֆերի սովորական ու աբորտիվ ձևերով (մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում դիտվում է 3 օրից ոչ ավելի) հիվանդացած ծառայողները վարակային բաժանմունքներ տեղափոխվելու կարիք չունեն և ապաքինվելուց հետո ենթակա են փորձաքննության: Թեթև վիրուսային հեպատիտով հիվանդացած անձանց համար առողջական վիճակի վերականգնման ժամկետը 21 օր է, միջին ծանրության հիվանդների համար` 30 օր: Ըստ բժշկական ցուցումների որովայնային տիֆ, պարատիֆ ու վիրուսային հեպատիտ տարած հիվանդների առողջական վիճակի վերականգնման ժամկետը կարող է երկարացվել` 10-45 օր արձակուրդ հատկացնելու միջոցով, հետագա վերափորձաքննությամբ:

Սուր վարակային հիվանդություններ տարած ծառայողների վերաբերյալ, ինչպես նաև հիվանդության բարդությունների զարգացման ժամանակ (անկախ սուր շրջանի արտահայտվածությունից), երբ ստացիոնար բուժման ավարտից հետո պահպանվում են ասթենիան, ուժերի անկումը, հոսպիտալային բուժումից հետո որոշում է ընդունվում հիվանդության պատճառով ևս լրացուցիչ 30 օր արձակուրդի անհրաժեշտության մասին:

20. Ցանկի 19-րդ կետ` նախատեսում է դժվար բուժելի վարակիչ հիվանդությունների քրոնիկական ձևերը:

Առանց բրուցելյոզի կլինիկական դրսևորումների դրական շիճուկաբանական (տիտրը 1:50` ըստ Ռայտ-Խեդելսոնի) կամ ալերգիկ ռեակցիաների առկայությունը չի կարող հիմք ծառայել ծառայության համար պիտանի չլինելու մասին որոշում ընդունելու համար:

Քրոնիկական դիզենտերիայով տառապող ծառայողները ենթակա են ստացիոնար բուժման: Բուժումից հետո ավելի, քան երեք ամսվա ընթացքում կայուն մանրէակրության դեպքում նրանք ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Որովայնային տիֆի ու պարատիֆերի հարուցիչների կայուն մանրէակրության ժամանակ (ավելի, քան 3 ամիս) ՈՒՀ-երի սպայական կոչում չունեցող կուրսանտները և ունկնդիրները ծառայության համար ճանաչվում են ոչ պիտանի: Տիֆ-պարատիֆային հիվանդությունների հարուցիչների քրոնիկական արտազատում ունեցող ծառայողների, ավարտական կուրսերի կուրսանտների ու ունկնդիրների պիտանիությունը ծառայության համար որոշվում է անհատապես:

Սուր և քրոնիկական վարակիչ ու մակաբույծներով պայմանավորված մյուս հիվանդությունների դեպքում ծառայության համար պիտանիությունը որոշվում է բուժման ավարտից հետո` կախված օրգանների ու համակարգերի ֆունկցիոնալ վիճակից:

21. Ցանկի 20-րդ կետ` փորձաքննությունն իրականացվում է միայն ստացիոնար հետազոտումից ու բուժումից հետո.

Ցանկի 20-րդ կետի 1-ին ենթակետ` կայուն, զգալիորեն արտահայտված խանգարումները, որոնք պայմանավորված են հանգուցավոր և դիֆուզ թունավոր խպիպի ծանր (կորցրել է սկզբնական քաշի մինչև 50%-ը, կա ադինամիա, խիստ արտահայտված էկզօֆթալմ, հևոց հանգիստ ժամանակ, զարկերակի հաճախությունը` 120 զարկ և ավելի 1 րոպեում, հորմոնների մակարդակը զգալիորեն ավելացած է, նկատվում են տարբեր վիսցերալ փոփոխություններ), ինչպես նաև շաքարախտի (սոված ժամանակ գլիկեմիան 13,7 մմոլ/լ է, ածխաջրատային փոխանակության կարգավորման համար պահանջվում է օրական 60 և ավելի միավոր ինսուլին, նկատվում է ացետոնուրիա, կետոզ, կայուն ռետինոպաթիա, անգիոպաթիա, գլոմերուլոսկլերոզ) ծանր ձևերով: Այս կետին են վերաբերում նաև ներզատիչ գեղձերի (հիպոֆիզ, մակերիկամներ, վահանագեղձ, հարվահանագեղձ և սեռական գեղձեր) բոլոր հիվանդությունները` օրգանների ու համակարգերի անվերադարձ փոփոխություններով, դրանց ֆունկցիայի խիստ արտահայտված խանգարումով և փոխարինող բուժման արդյունքի բացակայությամբ.

Ցանկի 20-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` կայուն, չափավոր արտահայտված խանգարումները, որոնք պայմանավորված են ներզատիչ գեղձերի միջին ծանրության հիվանդությամբ, երբ համապատասխան բուժման դեպքում աննշան չափով սահմանափակվում է փորձաքննվողի աշխատունակությունը: Միջին ծանրության թիրեոտոքսիկոզի դեպքում բնորոշ են մարմնի ելակետային քաշի 20%-ով նվազումը, մինչև 120 զարկ/րոպեում անոթազարկի հաճախությունը, հորմոնների մակարդակի միջին չափի բարձրացումը: Միջին ծանրության շաքարախտի համար բնորոշ են գլիկեմիան` ոչ ավելի, քան 13,7 մմոլ/լ (250 միլիգրամ-տոկոս), գլյուկոզուրիան` մինչև 30 գ (օրական), ածխաջրատային փոխանակության կարգավորումը կատարվում է արյան մեջ գլյուկոզան նվազեցնող պատրաստուկների ընդունման կամ օրական մինչև 60 միավոր ինսուլինի ներարկման միջոցով մշտական դիետոթերապիայի ֆոնի վրա: Ացետոնուրիա, կետոզ և դիաբետիկ կոմաներ չկան.

Ցանկի 20-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` դիֆուզ թունավոր խպիպի ապաքինվող (թույլ նևրոզանման համախտանիշ, ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության նկատմամբ դիմացկունության նվազում, անոթազարկը մինչև 100/1 րոպեում, հորմոնների մակարդակի աննշան ավելացում) ձևերը, ինչպես նաև շաքարախտի այն ձևերը, երբ գլիկեմիան օրվա ընթացքում չի անցնում 8,9 մմոլ/լից (160 միլիգրամ-տոկոսից) և հեշտությամբ կարգավորվում է դիետայով, աշխատունակությունը պահպանված է:

Սույն ենթակետով են փորձաքննվում նաև աուտոիմուն թիրեոիդիտը, հիպոթալամիկ սինդրոմով ծառայողները:

Սույն ենթակետին են վերաբերում երրորդ աստիճանի ալիմենտար ճարպակալումները, երկրորդ, երրորդ աստիճանի էնդոկրին խանգարման նշաններով ճարպակալում ունեցողները:

Կեղծ, բայց արտահայտված գինեկոմաստիաներով, կանացի տիպի մեծ, կախված կրծքագեղձերով հիվանդները և իսկական գինեկոմաստիաներով հիվանդները փորձաքննվում են ըստ Ցանկի 20-րդ կետի 2-րդ ենթակետի:

Արգելվում են միջին և մեծ ֆիզիկական ծանրաբեռնումները, ծառայության ժամանակ:

Ցանկի 20-րդ կետի 4-րդ ենթակետ` այն վիճակը, որն առկա է սուր թիրեոդիտներից, ինչպես նաև ներզատիչ գեղձերի վիրահատությունից հետո, երբ բուժումից հետո դրանց ֆունկցիաները նորմալանում են:

Հիվանդության պատճառով ստացած արձակուրդից հետո, փորձաքննվողների պիտանիությունը ծառայության և մասնագիտությամբ ծառայության համար որոշվում է անհատապես` կախված բուժման ելքից:

Փորձաքննվողները, ովքեր ունեն I (մարմնի ավել քաշը կազմում է 10-29%) և II (մարմնի ավել քաշը կազմում է 30-34,9%) աստիճանի սննդային ճարպակալում, պիտանի են շարային ծառայության համար: III աստիճանի ճարպակալման դեպքում (35-39,9%) պիտանի են սահմանափակումով: IV աստիճանի ճարպակալման դեպքում նրանք, համաձայն Ցանկի 20-րդ կետի 2-րդ ենթակետի, ծառայության համար ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Սնուցման վիճակի գնահատման համար օգտագործվում է ֆիզիկական զարգացման ինդեքսը (ՖԶԻ), որը որոշվում է ՖԶԻ=m:h բանաձևով, որտեղ m-ը մարմնի քաշն է (կգ), h-ը` մարդու հասակը` բարձրացված քառակուսի աստիճան (մ2):

Ֆիզիկական զարգացման ինդեքսը նորմալ և խանգարումների ժամանակ տրված սույն կարգի հավելված 3.1-ում և 3.2-ում:

22. Ցանկի 21-րդ կետ` նախատեսում է արյունաստեղծ համակարգի` ստացիոնար հետազոտությունից հետո հաստատված հիվանդություններ.

Ցանկի 21-րդ կետի 1-ին ենթակետ` սուր և քրոնիկական լեյկոզները, արյան և արյունաստեղծ օրգանների արագ զարգացող այլ հիվանդություններ, երբ փորձաքննվողի աշխատունակությունը խիստ նվազած է, իսկ ստացած բուժումից նկատելի արդյունք չկա: Հիվանդության դանդաղ ընթացք, ստացած բուժման լավ, բայց անկայուն արդյունք:

Գեներալիզացված լիմֆադենոպաթիաներով (ավշահանգույցների մեկ խմբից ավել) տառապողները պետք է հետազոտվեն վարակիչ, սեռավարակային, արյունաստեղծման համակարգի հիվանդությունների և տուբերկուլյոզի ժխտման նպատակով: Վերջնական փորձաքննությունը պետք է կատարվի ՌԲՀ-ի կողմից:

Չափավոր արտահայտված սակավարյունության (անեմիայի), լեյկոպենիայի և տարբեր պատճառներից առաջացած տրոմբոցիտոպենիայի դեպքում, որոնք արյան համակարգային հիվանդությամբ պայմանավորված չեն, բայց ուղեկցվում են սնուցման անկումով և աշխատունակության նվազմամբ, որոշումն ընդունվում է ըստ համապատասխան հիվանդության:

Հիվանդության պատճառով արձակուրդի անհրաժեշտության մասին որոշումն ընդունվում է միայն այն դեպքում, երբ աշխատունակության լիակատար վերականգնման և արյունաբանական ցուցանիշների նորմալացման համար պահանջվում է առնվազն մեկ ամիս: Նույն կետն է կիրառվում նաև ըստ փորձաքննվողների համար, որոնց առողջությունը ժամանակավորապես քայքայված է` պայմանավորված սկզբնական շրջանում արյան համակարգային հիվանդության դեմ ստացած ճառագայթային և ցիտոստատիկ բուժումով:

23. Ցանկի 22-րդ կետ` նախատեսում է թունավորումների, ԷՄԴ-ի սուր կամ քրոնիկական ներգործության հետևանքները, ճառագայթային հիվանդությունը, ինչպես նաև ալերգիկ հիվանդությունները (եղնջացան, Կվինկեի այտուց և այլն), որոնք հաստատվել են ստացիոնար պայմաններում: Փորձաքննությունն իրականացվում է հոսպիտալային բուժումից հետո: Ճառագայթային հիվանդություն տարած անձանց փորձաքննության ժամանակ հաշվի են առնվում ոչ միայն պերիֆերիկ արյան բաղադրության փոփոխությունները, այլև հիվանդության կլինիկական մյուս դրսևորումները: I աստիճանի ճառագայթային հիվանդություն տարած ծառայողների և II աստիճանի սուր ճառագայթային հիվանդություն տարած ծառայողների մոտ գոյություն ունեցող աննշան մնացորդային երևույթները վերաբերում են Ցանկի 22-րդ կետի 3-րդ ենթակետին:

Առանց որևէ հետևանքի սուր ճառագայթային հիվանդություն տարած անձինք Ցանկի 22-րդ կետի 4-րդ ենթակետի համաձայն պիտանի են ճանաչվում ծառայության համար, բայց ոչ պիտանի ռադիոակտիվ նյութերի (այսուհետ ՌՆ) և իոնացնող ճառագայթների (այսուհետ ԻՃ) աղբյուրներով աշխատելու համար:

ՌՆ, Իճ այլ աղբյուրների հետ աշխատող և տարեկան թույլատրելի չափը 5 անգամ գերազանցող ճառագայթային չափաքանակ ստացած ծառայողներն ուղարկվում են ստացիոնար հետազոտման:

Ճառագայթային հիվանդության նշանների բացակայության դեպքում ծառայողներն ըստ Ցանկի 22-րդ կետի 4-րդ ենթակետի ճանաչվում են ոչ պիտանի ՌՆ և Իճ այլ աղբյուրներով աշխատելու համար: Էլեկտրամագնիսական դաշտի II-III աստիճանի քրոնիկական ներգործության համախտանիշի կրկնության դեպքում (նույնիսկ հիվանդության բարենպաստ ելքի պայմաններում) ծառայողները ճանաչվում են ոչ պիտանի` էլեկտրամագնիսական դաշտեր ստեղծող աղբյուրների հետ աշխատելու համար:

Ցանկի 22-րդ կետի 3-րդ ենթակետի են վերաբերում նաև անաֆիլակտիկ շոկի ձևով թունավոր ալերգիկ բնույթի տարբեր նյութերի, շիճուկային հիվանդության և այլ դեղորայքային, քիմիական ալերգենների ներգործության հետևանքները, երբ բուժումից հետո լրիվ վերականգնվում են հիվանդների ախտահարված օրգանների ու համակարգերի ֆունկցիաները:

Հիվանդության պատճառով արձակուրդի անհրաժեշտության մասին որոշում է ընդունվում բացառիկ դեպքերում, երբ խանգարված օրգանների ֆունկցիաների և աշխատունակության լիակատար վերականգնման համար պահանջվում է առնվազն 1-2 ամիս: Հիվանդության պատճառով տրամադրված արձակուրդից հետո ծառայության համար պիտանիությունը որոշվում է Ցանկի 22-րդ կետի 4-րդ ենթակետի համաձայն անհատապես` կախված օրգանների ու համակարգերի ֆունկցիաների, մասնագիտական աշխատունակության վերականգնման աստիճանից:

Թունավոր և ալերգիկ ներգործություններից հետո անբարենպաստ ելքերի դեպքում պիտանիությունը ծառայության և մասնագիտությամբ ծառայության համար որոշվում է համաձայն Ցանկի համապատասխան կետերի` կախված ախտահարված օրգանի կամ համակարգի (սրտամկանի, հոդերի, անոթների, արյան և այլն) ֆունկցիաներից:

Ըստ Ցանկի 22-րդ կետի 4-րդ ենթակետի փորձաքննվում են հիվանդությունից հետո վերականգնողական բուժման ավարտից, արձակուրդից վերադարձած ծառայողները: Վիրուսային հեպատիտով, որովայնային տիֆով և պարատիֆերով հիվանդացած ծառայողները պիտանի չեն ՌՆ, Իճ այլ աղբյուրներով աշխատելու համար:

Սուր ալերգիկ վիճակ` ի հայտ է եկել առաջին անգամ, անցել է բուժումից հետո, փորձաքննվում է Ցանկի 22-րդ կետի 3-րդ ենթակետով.

1) տարվա ընթացքում 2-3 անգամ կրկնվող` անցնում է բուժման կուրսից հետո, առանց Կվինկեի այտուցի, փորձաքննվում է Ցանկի 22-րդ կետի 4-րդ ենթակետով.

2) հաճախակի` 1 ամսում 3 և ավելի անգամ կրկնվող կամ 1 անգամ Կվինկեի այտուցով ուղեկցվող, կամ բուժմանը դժվարությամբ ենթարկվող, կամ քրոնիկական վիճակի անցնող դեպքերը փորձաքննվում է Ցանկի 22-րդ կետի 2 ենթակետով:

Ծառայության համար պիտանիությունը որոշվում է Ցանկի 22-րդ կետի 2-րդ ենթակետով, եթե հայտնի է ալերգենը (սննդային, դեղորայքային և այլն), որոնք մշտապես կիրառվող նյութեր են և կարող են ծառայության ընթացքում բերել լուրջ բարդությունների: Սրանք հաստատված են լինում բժշկական փաստաթղթերով:

Եթե տվյալները անամնեստիկ են, դրանք պետք է հաստատված լինեն հանձնաժողովային կարգով կամ մասնագիտացված բաժանմունքներում:

Ավստրալիական անտիգենակիր լինելը հիմք չէ մասնագիտությամբ ծառայության համար պիտանի չճանաչելու համար: ՈՒՀ-եր ընդունվող անձինք պետք է մանրազնին հետազոտվեն` լյարդի գաղտնի ընթացող քրոնիկական հիվանդությունը բացառելու համար: ՈՒՀ-եր դիմած այն ծառայողները կամ քաղաքացիները, ովքեր հիվանդացել են վիրուսային հեպատիտով, որովայնային տիֆով, պարատիֆերով և բուժվելուց հետո չունեն լյարդի ու աղեստամոքսային համակարգի ֆունկցիայի խանգարումներ, ընդունվելու համար ճանաչվում են պիտանի, բայց ստացիոնար բուժման ավարտից ոչ շուտ, քան 6 ամիս հետո:

Ալերգիկ վիճակները, որոնք անցնում են բուժումից հետո, չեն ուղեկցվում Կվինկեի այտուցով, պիտանի են ծառայության:

Կվինկեի այտուցով ալերգիկ վիճակները փորձաքննվում են Ցանկի 22-րդ կետի 2-րդ ենթակետով:

24. Ցանկի 23-րդ կետ` նախատեսում է պերիֆերիկ, ներորովայնային ավշահանգույցների, որովայնամզի, աղիների, լյարդի, փայծաղի, երիկամների, սեռական օրգանների և մաշկի տուբերկուլյոզը (պալարախտ): Ախտորոշումը պետք է հաստատվի ախտահարված օրգանի բջջաբանական հետազոտությամբ, որովայնադիտումով (լապարասկոպիա), պունկցիոն բիոպսիայով և այլ մեթոդներով: Բուժումը պետք է լինի համալիր, անընդհատ, տևական (առնվազն 4-6 ամիս):

Երիկամների և միզատար ուղիների, սեռական օրգանների տուբերկուլյոզը պետք է հաստատված լինի համալիր կլինիկալաբորատոր և գործիքային հետազոտություններով, ներառյալ բիոպսիոն մեթոդները:

Ցանկի 23-րդ կետի 1-ին ենթակետ` թոքախտի բոլոր ձևերը և թարախակույտը` քայքայմամբ և անընդհատ մանրէարտադրությամբ, պլևրայի (թոքամզի) և թոքերի զարգացող սպիական փոփոխությունները` թոքերի ու միջնորմի տեղաշարժով, դրանց և արտաքին շնչառական ֆունկցիաների խանգարումներով, վիրահատության հետևանքներն արտաքին շնչառական ֆունկցիայի զգալի խանգարումով (II - III աստիճանի թոքային անբավարարություն), ինչպես նաև տուբերկուլյոզային (պալարախտային) բրոնխադենիտի խուղակային ձևն ու բրոնխների տուբերկուլյոզային ախտահարումները` մանրէների արտազատումով, վիրահատությունից հետո բրոնխաբանական կամ ռենտգենկոնտրաստային հետազոտություններով հաստատված բրոնխիալ, բրոնխաթոքամզային խուղակները: Ավշահանգույցների (քայքայումով, խուղակների առկայությամբ, տուբերկուլյոզային պերիտոնիտի զարգացումով) և ստամոքսի, աղիքների, լյարդի, փայծաղի զարգացող տուբերկուլյոզը, միզատար ուղիների բազում տեղակայումներով (երիկամներ, միզածորաններ, միզապարկ) տուբերկուլյոզը` քայքայումով կամ մանրէարտազատումով, երիկամային ավազանի, միզածորանի, միզապարկի սպիական փոփոխությունները, միզատար ուղիների օրգանների պլաստիկ վիրահատությունների հետևանքները: Շագանակագեղձի, հավելումների, երկկողմանի ամորձատումից հետո տարածված, զարգացող տուբերկուլյոզը` քայքայումով, խուղակներով կամ մանրէարտազատումով, ողնաշարի, խոշոր ոսկրերի ու հոդերի տուբերկուլյոզն ակտիվ զարգացող ընթացքով, բարդացած ծորուկային թարախակույտերով կամ խուղակներով, օստեոմիելիտը` սեկվեստրալ խոռոչներով, սեկվեստրներով, երկար ժամանակ չապաքինվող կամ հաճախ բացվող խուղակներով (տարին 1-2 անգամից ոչ պակաս), խոշոր հոդերի արտահայտված ձևախեղող օստեոարթրոզը` կայուն ցավային համախտանիշով, վերջույթների մկանների ապաճումով (ատրոֆիայով) և ֆունկցիայի զգալի խանգարումով.

Ցանկի 23-րդ կետի 2-րդ ենթակետ` ստացիոնարում հաստատված թոքախտի, պլևրայի (թոքամզի) ու ներկրծքային ավշահանգույցների ակտիվ տուբերկուլյոզի բոլոր ձևերը` առանց տուբերկուլյոզի մանրէների արտազատման ու քայքայման, չափավոր արտահայտված կլինիկական ախտանշաններով կամ առանց դրանց, ինչպես նաև արմատական վիրահատությունների հետևանքները` արտաքին շնչառական ֆունկցիայի չափավոր խանգարումով, աղիների, լյարդի, փայծաղի արմատական վիրահատությունից, էպիդիդիմէկտոմիայից հետո ավշահանգույցների (այդ օրգանների ֆունկցիաների չափավոր խանգարումով), շագանակագեղձի, ամորձիների և սերմնաբշտերի ակտիվ մարող տուբերկուլյոզը` առանց քայքայման ու խուղակների: Վերաբերում ողնաշարի, ոսկրերի և հոդերի ակտիվ սահմանափակ տուբերկուլյոզը, ինչպես նաև անցյալում տարած տուբերկուլյոզի հետևանքները` առանց մակածորուկների ու խուղակների, տուբերկուլյոզի պատճառով վիրահատությունից հետո առաջացած վիճակները` ֆունկցիայի զգալի խանգարումով, ազդրի գլխիկի օստեոխոնդրոպաթիան` ավարտուն դիստրոֆիկ պրոցեսով և ֆունկցիայի զգալի խանգարումով, խոշոր հոդերից մեկում արտահայտված ձևախեղող օստեոարթրոզը` ցավային համախտանիշով և ֆունկցիայի զգալի խանգարումով, առաջնային քրոնիկական և հեմատոգեն օստեոմիելիտը.

Ցանկի 23-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` թոքախտը, թոքամզի (պլևրայի), ներկրծքային ավշահանգույցների ակտիվ մարող տուբերկուլյոզը` ստացիոնար բուժումից հետո ակտիվության նշանների անհետացումով ու կլինիկառենտգենաբանական տվյալների կայունացումով, վիրահատության հետևանքները` կլինիկական լավ արդյունքով ու արտաքին շնչառական ֆունկցիայի աննշան խանգարումով կամ առանց խանգարման: Ըստ այս կետի փորձաքննվում են նաև երեք և ավելի սեգմենտների սահմաններում ոչ ակտիվ մնացորդային փոփոխություններ ունեցողները, ինչպես նաև մասնակի, համակցված կամ հատվածային մասնահատումից հետո արտաքին շնչառական ֆունկցիայի չափավոր խանգարում, ոսկրերի և հոդերի ակտիվ տուբերկուլյոզ ունեցողները (մարման շրջանում) և տուբերկուլյոզի պատճառով արմատական վիրահատություն տարածները:

Տուբերկուլոզային էքսուդատիվ պլևրիտի ախտորոշումը պետք է հաստատվի բջջակենսաքիմիական, իմունաբանական (կենսաբանական), պլևրալ պունկցիայի պունկտատի հետագա մանրէաբանական և բջջաբանական հետազոտության մեթոդներով և պունկցիոն բիոպսիայով: Բրոնխաբանական հետազոտությունը պարտադիր է:

Չոր պլևրիտների տուբերկուլյոզային բնույթը պետք է հաստատվի տուբերկուլինի կիրառմամբ, լաբորատոր հետազոտություններով, փորձնական բուժումով ու հիվանդության ընթացքով: Այն ժխտվում է, եթե հիվանդն ապաքինվում է կարճատև, ոչ հակատուբերկուլյոզային բուժման կուրսից հետո:

Տուբերկուլոզային չոր և արտածորական (էքսուդատիվ) պլևրիտներով հիվանդացածներն ստացիոնար բուժման հիմնական կուրսի ավարտից հետո փորձաքննվում են ոչ շուտ, քան հակատուբերկուլոզային բուժումն սկսելուց երեք ամիս հետո և ծառայության համար ճանաչվում են ոչ պիտանի` անկախ մնացորդային երևույթների արտահայտվածության աստիճանից:

Ցանկի 23-րդ կետի 4-րդ ենթակետ` թոքերի կայուն ռենտգենաբանական փոփոխություններով ոչ ակտիվ տուբերկուլյոզը, ինչպես նաև մնացորդային երևույթները հաջող հակամանրէական բուժումից հետո, եթե դիսպանսեր հաշվառումից հանելուց 3 տարի անց կլինիկական դրսևորումներ չեն եղել, բուժհիմնարկում հաստատված` ողնաշարի, ոսկրերի ու հոդերի կայուն բուժված տուբերկուլյոզը, անցյալում տարած տուբերկուլյոզի հետևանքներն ավելի, քան 5 տարվա ակտիվության բացակայությամբ, վիրահատությունից հետո ֆունկցիայի աննշան խանգարումը, խոշոր հոդերից մեկում ձևախեղող օստեոարթրոզի սկզբնական երևույթները` առանց ցավային համախտանիշի, ֆունկցիայի աննշան խանգարումով:

Թոքերում կամ ներկրծքային ավշահանգույցներում առանձին պետրիֆիկատների առկայությունը չի կարող խոչընդոտել ծառայությանը, ՈՒՀ-եր ընդունվելուն, ցանկացած վայրում ծառայելուն:

Ոսկրերի և հոդերի տուբերկուլյոզային ախտահարման ժամանակ ախտորոշումը պետք է հաստատվի արտազատուկի, մսամոլման (գրանուլյացիայի), ախտահարված հոդի, սառը թարախակույտերի բջջաբանական ու հյուսվածքաբանական հետազոտություններով, տրեպանոբիոպսիայով, կենսաբանական փորձով և այլ մեթոդներով:

25. Ցանկի 24-րդ կետի 1-ին ենթակետը վերաբերում թոքերի և բրոնխների (բրոնխաթոքային ապարատի) քրոնիկական հիվանդությունները, զարգացման արատներն արտաքին շնչառական ֆունկցիայի խիստ արտահայտված խանգարումով և աշխատունակության նկատելի կորստով.

Ցանկի 24-րդ կետի 2-րդ ենթակետը վերաբերում բրոնխաթոքային ապարատի քրոնիկական հիվանդությունները` արտաքին շնչառական ֆունկցիայի չափավոր խանգարումով: Քրոնիկական թոքաբորբերի, քրոնիկական դիֆուզ բրոնխիտի դեպքում փորձաքննվողի պիտանիությունը որոշվում է անհատապես.

Ցանկի 24-րդ կետի 3-րդ ենթակետը վերաբերում քրոնիկական թոքաբորբերը, քրոնիկական օբստրուկտիվ բրոնխիտները, քրոնիկական սեգմենտային կամ դիֆուզ բրոնխիտը, ինչպես նաև բրոնխների, թոքերի, ոչ տուբերկուլյոզային սուր պլևրիտների, վարակիչ հիվանդությունների մնացորդային երևույթներն արտաքին շնչառական ֆունկցիայի աննշան խանգարումով, առանց աշխատունակության կորստի:

Հիվանդության պատճառով ծառայողների արձակուրդի վերաբերյալ որոշումներն ընդունվում են ըստ Ցանկի 24-րդ կետի 4-րդ ենթակետի միայն սուր թոքաբորբի բարդ ընթացքի դեպքում: Ստացիոնար բուժում չպահանջող և առանց արտաքին շնչառական ֆունկցիայի խանգարման թոքերի սուր հիվանդությունների ոչ բարդ ընթացքի, քրոնիկական հիվանդությունների սրացման մնացորդային երևույթների ժամանակ ծառայողների համար որոշում է ընդունվում ծառայողական պարտականություններից ազատելու անհրաժեշտության մասին:

Սարկոիդոզով տառապող ծառայողները փորձաքննվում Ցանկի 24-րդ կետի 1-ին, 2-րդ կամ 3-րդ ենթակետերի կախված հիվանդության շրջանից, արտաքին շնչառական ֆունկցիայի խանգարման արտահայտվածության աստիճանից:

Թոքերի ախտահարման կամ քրոնիկական ոչ սպեցիֆիկ հիվանդությունների հազվադեպ հանդիպող այլ համախտանիշների դեպքում փորձաքննվողների պիտանիությունը որոշվում է Ցանկի 24-րդ կետի 1-ի կամ 2-րդ ենթակետով` կախված ԱՇՖ-ի և այլ օրգանների ֆունկցիայի խանգարման կայունությունից ու արտահայտվածությունից:

Շնչառական համակարգի գործունեության ցուցանիշները ներկայացված են սույն կարգի հավելված 3.3-ում:

26. Ցանկի 25-րդ կետ` բրոնխիալ ասթմայի ախտորոշումը պետք է կատարվի ստացիոնար համալիր հետազոտությունից հետո.

Ցանկի 25-րդ կետի 1-ին ենթակետը վերաբերում կրկնակի ստացիոնար բուժում պահանջող, շնչարգելության ծանր ու հաճախակի նոպաներով ուղեկցվող, II-III աստիճանի թոքային ու սրտային անբավարարությամբ բրոնխիալ ասթման.

Ցանկի 25-րդ կետի 2-րդ ենթակետը վերաբերում բրոնխիալ ասթմայի միջին ծանրության ձևը, որը բնորոշվում է ամիսը մեկ և ավելի անգամ կրկնվող և բրոնխալայնիչ տարբեր միջոցներով հեշտությամբ վերացվող շնչարգելության նոպաներով: Նոպաների միջև ընկած շրջանում պահպանվում է արտաքին շնչառական ֆունկցիայի I-II աստիճանի խանգարումը.

Ցանկի 25-րդ կետի 3-րդ ենթակետը վերաբերում հիվանդության թեթև ձևերը, որոնց ժամանակ շնչարգելության նոպաները տևական չեն, տարեկան լինում են 2-3 անգամից ոչ ավելի, հեշտությամբ վերացվում են բրոնխալայնիչ միջոցներով: Նոպայից դուրս կարող է լինել ԱՇՖ-ի աննշան խանգարում:

Եթե բրոնխոսպազմային համախտանիշն այլ հիվանդությունների ախտանշան է, ապա ծառայության համար պիտանիությունը որոշվում է Ցանկի համապատասխան կետերով` կախված հիմնական հիվանդության ընթացքից:

Ալերգիկ այլ հիվանդությունների դեպքում փորձաքննությունը կատարվում է համապատասխան կետերի` կախված ախտահարված օրգանի կամ համակարգի ֆունկցիոնալ վիճակից:

27. Ցանկի 26-րդ կետի 1-ին ենթակետ բացի պսակաձև անոթների շրջանառության և (կամ) ընդհանուր արյան շրջանառության III աստիճանի խանգարումով ուղեկցվող սրտանոթային համակարգի հիվանդությունների, վերաբերում է.

1) սրտի բնածին արատները,

2) սրտի համակցված ու զուգորդված ձեռքբերովի արատները` անկախ հեմոդինամիկայի խանգարման աստիճանից,

3) սրտապարկի համընդգրկուն խցանումը,

4) սրտի կամ աորտայի անևրիզմը,

5) սրտի ռիթմի կամ հաղորդականության խանգարման առանձին կայուն, դժվար բուժվող ձևերը,

6) հիվանդության զարգացած շրջանում համակարգային անոթային հիվանդությունները:

Ցանկի 26-րդ կետի 2-րդ ենթակետին վերաբերում պսակաձև անոթների և (կամ) ընդհանուր արյան շրջանառության II աստիճանի խանգարումով ուղեկցվող սրտանոթային համակարգի հիվանդությունները:

Առանձին դեպքերում ծառայության մեջ գտնվող սահմանային տարիքի չհասածները, ովքեր սրտի ռիթմի արհեստական կարգավորիչի իմպլանտացիայից (փոխպատվաստումից), աորտապսակաձև շունտավորումից, ինչպես նաև սրտի ռիթմի և հաղորդականության անցողիկ խանգարումով սրտամկանի սահմանափակ ինֆարկտից հետո պահպանել են աշխատունակությունը, կարող են ճանաչվել պիտանի ծառայությանը շարքից դուրս:

Սրտի բնածին արատներ ունեցողները, անկախ հեմոդինամիկայի խանգարման աստիճանից, փորձաքննվում են ըստ 26-րդ կետի 2-րդ ենթակետի:

Հեմոդինամիկայի չափավոր խանգարումներ ունեցողները փորձաքննվում են ըստ 26-րդ կետի 2-րդ ենթակետի, իսկ հեմոդինամիկայի աննշան խանգարումների կամ դրանց բացակայության դեպքում ըստ 26-րդ կետի 3 -րդ ենթակետի:

26-րդ կետի 3-րդ ենթակետ` ակտիվ սուր ռևմատիկ տենդը, որի ստացիոնար հետազոտումից ու բուժումից հետո առնվազն 45 օր պահպանվում են սրտի կամ այլ օրգանների ախտահարման օբյեկտիվ նշանները (սրտի արատ և այլն): Այս կետին է վերաբերում նաև սրտի միտրալ և եռփեղկ փականների առաջնային արտանկումը, որն ուղեկցվում է սրտի ռիթմի և հաղորդականության անցողիկ, կայուն և չափավոր հեմոդինամիկ խանգարումներով արյան ընդհանուր շրջանառության I աստիճանի անբավարարությամբ, ինչպես նաև սրտի միտրալ և այլ փականների առաջնային II աստիճանի արտանկումը սրտի ռիթմի կայուն խանգարումով: Վերաբերում նաև սրտի ռիթմավարի միգրացիան հեմոդինամիկայի 1-ին աստիճանի խանգարմամբ, հաճախակի փորոքային էքստրասիստոլաները (ըստ հոլթեր հետազոտության ժամում 30 և ավելի), պոլիտոպ էքստրասիստոլաները, ալլոռիթմիաները, սինուսային հանգույցի թուլության համախտանիշը, Հիսի խրձի աջ կամ ձախ ոտիկների մասնակի պաշարումները, եթե ուղեկցվում եմ հեմոդինամիկայի 1-ին աստիճանի խանգարումով, ատրիովենտրիկուլյար և սինոաուրիկուլյար պաշարումները:

Վերջին մեկ տարում սրտի ու անոթների որևէ հիվանդություն տարած ծառայողների արյան ընդհանուր շրջանառության I աստիճանի անբավարարությունը պետք է առարկայացվի չափորոշված (դոզավորված) ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությամբ բացահայտված ցուցանիշներով: Ընդ որում, պետք է հաշվի առնել, որ հնարավոր է առողջ անձանց մոտ բացահայտվի ընդհանուր արյան շրջանառության թաքնված անբավարարություն, որը պայմանավորված է ոչ թե սրտանոթային համակարգի հիվանդությամբ, այլ անբավարար ֆիզիկական մարզվածությամբ և դրա հետևանքով ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության նկատմամբ ցածր դիմացկունությամբ:

26-րդ կետի 4-րդ ենթակետ` սրտի փականների ոչ մեծ չափերի արտանկումները, սրտամկանի հիվանդության բարեհաջող ելք ունեցող և առանց հեմոդինամիկ խանգարումների դեպքերը: Առանց միոկարդիոսկլերոզի, սրտային անբավարարության և սրտի ռիթմի խանգարման միոկարդիտները ծառայության անցնելու և ԲՈՒՀ-եր ընդունվելու համար խոչընդոտ չեն: Սրտի ռիթմավարի միգրացիա ունեցողները պետք է հետազոտվեն պարտադիր հոլթեր մոնիթորինգի կատարումով:

Հաղորդականության բնածին անոմալիաների ժամանակ ռիթմի կայուն խանգարումով (WPW, CLC (ՎԻՓԻՎԻ, ՍԻԷԼՍԻ) համախտանիշներ) անձինք փորձաքննվում են 26-րդ կետի 3-րդ ենթակետով:

26-րդ կետի 5-րդ ենթակետ` ակտիվ հոդաբորբից (սուր ռևմատիկ տենդից), թունավարակիչ, վարակիչ սեպտիկ կամ վարակիչ ալերգիկ միոկարդիտից (սրտամկանի բորբոքումներից), սրտի իշեմիկ հիվանդության սուր ձևերից հետո նկատվող վիճակները: Ծառայողներին հիվանդության պատճառով մեկամսյա արձակուրդ տալու կամ պարտականությունից ազատելու մասին որոշումն ընդունվում է հաշվի առնելով հիվանդության ծանրության աստիճանը, երբ հոդաբորբի, ոչ ռևմատիկ բնույթի միոկարդիտների ստացիոնար բուժման ավարտից հետո առնվազն 45 օրում չեն առաջացել սրտի ախտահարման կայուն և օբյեկտիվ նշաններ: Հիվանդության պատճառով արձակուրդից հետո նրանց պիտանիությունն որոշվում է անհատապես ըստ Ցանկի համապատասխան կետերի:

Փորձաքննվողների համար հիվանդության պատճառով արձակուրդի անհրաժեշտության մասին որոշումն ընդունվում է ակտիվ հոդաբորբ, ոչ հոդաբորբային բնույթի միոկարդիտներ, ինչպես նաև սրտամկանի ինֆարկտ տանելուց հետո, երբ վերականգնողական բուժումն ավարտելու և աշխատունակությունը լրիվ վերականգնելու համար պահանջվում են մեկ ամիսը գերազանցող ժամկետներ: Սրտի իշեմիկ հիվանդությունը և զարկերակային հիպերտենզիան կարգավորելու, սրտի ռիթմի խանգարումները վերացնելու, աշխատունակությունը լիարժեքորեն վերականգնելու նպատակով էլեկտրաիմպուլսային բուժման անցկացումից հետո փորձաքննվողների վերաբերյալ որոշում է ընդունվում ծառայողական պարտականություններից ազատելու մասին:

Հիվանդության պատճառով արձակուրդի մասին որոշումն ընդունվում է այն դեպքում, երբ կան անվիճելի տվյալներ, որ արձակուրդից հետո ծառայողական պարտականությունները կատարելու ընդունակությունը կվերականգնվի:

Ծառայության սահմանային տարիքի հասած ծառայողներին սրտամկանի տարածուն ինֆարկտից հետո հիվանդության պատճառով արձակուրդ հատկացնելու մասին որոշում չի ընդունվում: Նրանց վերաբերյալ որոշում կայացվում է ըստ Ցանկի 26-րդ կետի 1-ին կամ 2-րդ ենթակետի:

--------------------------------------------------------------------

ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասերում