040.0038.300115
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
15 հունվարի 2015 թվականի N 38-Ն
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶԻ 2015-2018 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.
1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզի 2015-2018 թվականների սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագիրը (այսուհետ` ծրագիր)` համաձայն հավելվածի:
2. Հայաստանի Հանրապետության համապատասխան հանրապետական գործադիր իշխանությունների մարմիններին, Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզպետին` հաշվի առնելով առկա տնտեսական միտումները և, ելնելով մակրոտնտեսական ցուցանիշների փոփոխություններից, անհրաժեշտության դեպքում, Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն ներկայացնել առաջարկություն սույն որոշման հավելվածում համապատասխան ճշտումներ կատարելու վերաբերյալ:
3. Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզպետին`
1) յուրաքանչյուր տարվա մինչև փետրվարի 10-ը մշակել Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրի իրականացման տարեկան աշխատանքային պլանը և ներկայացնել Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարին` հաստատման.
2) սույն որոշման 1-ին կետով հաստատված ծրագրի իրականացման ամբողջ ընթացքում ապահովել համայնքների, հասարակական կազմակերպությունների և անկախ փորձագետների ակտիվ մասնակցությունը:
4. Սույն որոշման կատարման նկատմամբ վերահսկողությունը դնել Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարի վրա:
5. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ
2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆՎԱՐԻ 30-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2015 թվականի հունվարի 15-ի
N 38-Ն որոշման
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶԻ 2015-2018 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐ
ԵՂԵԳՆԱՁՈՐ - 2014 թ.
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶՊԵՏԻ ՈՒՂԵՐՁԸ
ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶԻ 2015-2018 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ՀԱՊԱՎՈՒՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿ 1. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ 2. ՀՀ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ 3. ԱՂՔԱՏՈՒԹՅԱՆ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄԸ ՀՀ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶՈՒՄ 4. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅԱՆ, ՄԱՍՆԱՎՈՐ ՀԱՏՎԱԾԻ ԵՎ ՓՄՁ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
4.1. Արդյունաբերության ներկա իրավիճակի վերլուծություն
4.1.1. Արդյունաբերություն
4.1.2. ՓՄՁ ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
4.2. Ծրագրի արդյունքները և հետագա խնդիրները
4.3. Մասնավոր հատվածի զարգացման հիմնախնդիրները
4.4. Մասնավոր հատվածի զարգացման 2015-2018 թթ. առաջնահերթությունները
4.5. Մասնավոր հատվածի և ՓՄՁ զարգացման ծրագրի տրամաբանական հենքը
5. ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐ
5.1. Կրթություն
5.1.1. Կրթության ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
5.1.2. Կրթության ոլորտի զարգացման նպատակները և ռազմավարությունը
5.1.3. Կրթության ոլորտի ֆինանսավորումը
5.1.4. Կրթության ոլորտի տրամաբանական հենքը
5.2. ՄՇԱԿՈՒՅԹ
5.3. ՍՊՈՐՏ
5.4. Առողջապահություն
5.4.1. Առողջապահական ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
5.4.2. Առողջապահական համակարգի ներկայիս հիմնախնդիրները
5.4.3. Առողջապահության ոլորտի զարգացման նպատակները և ռազմավարությունը
5.4.4. Առողջապահության ոլորտի ֆինանսավորումը
5.4.5. Առողջապահության ոլորտի տրամաբանական հենքը
5.5. Սոցիալական պաշտպանություն
5 5.1. Ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
5.5.2. Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի զարգացման նպատակները և ռազմավարությունը
5.5.3. Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի տրամաբանական հենքը
6. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
6.1. Իրավիճակը գյուղատնտեսության ոլորտում 2010-2013 թթ.
6.1.1. Բուսաբուծություն
6.1.2. Անասնաբուծություն
6.1.3.. Գյուղատնտեսության տեխնիկական ապահովվածությունը
6.1.4. Ոռոգման համակարգեր
6.1.5. Գյուղատնտեսության վարկավորումը
6.2. Մարզի գյուղատնտեսության ոլորտի նպատակները և ռազմավարական ուղղությունները
6.3. Գյուղատնտեսության ոլորտի տրամաբանական հենքը
7. ԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
7.1. Բնապահպանական ոլորտի հիմնախնդիրները
7.2. Բնապահպանական ոլորտի զարգացման ուղղությունները 2015-2018թթ.
7.3. Բնապահպանական ոլորտի տրամաբանական հենքը
8. ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ
8.1. Զբոսաշրջության ոլորտի իրավիճակի վերլուծությունը
8.2. Զբոսաշրջության ոլորտի զարգացման ռազմավարությունը
9. ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ
9.1. Քաղաքաշինություն
9.1.1. Հեռանկարային զարգացման հայեցակարգ
9.1.2 Ռեկրեացիայի քաղաքաշինական հեռանկարային կազմակերպումը
9.1.3 Բնակավայրերի քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթերի մշակում
9.1.4. Հանրակրթական դպրոցների շինարարություն և հիմնանորոգում.
9.1.5 Մշակութային օբյեկտների հիմնանորոգում
9.1.6. Առողջապահական օբյեկտներ
9.1.7. Մարզական օբյեկտների հիմնանորոգում
9.1.8. Բնակարանաշինություն և քաղաքաշինական այլ խնդիրներ
9.2. Քաղաքաշինության ոլորտի տրամաբանական հենքը
10. ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻՑ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
10.1. Քարաթափերի կանխարգելում
10.2. Վտանգավոր բնական երևույթներ
10.3. Սահմանամերձ գոտի
10.4. Բնական աղետների ռիսկի նվազեցում
10.5. Տեխնածին վթարների կանխարգելում
10.6. Քաղաքացիական պաշտպանություն
11. ՄԱՐԶԱՅԻՆ ԵՎ ՀԱՄԱՅՆՔԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ
11.1. Ջրամատակարարում և ջրահեռացում
11.2. Գազամատակարարում
11.3. Ճանապարհաշինություն
11.4. Էներգետիկա
11.4.1. Բնական պաշարներ
11.5. Ենթակառուցվածքների ոլորտի տրամաբանական հենքը
12. ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ, ՏԵՂԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
12.1. Տարածքային կառավարում
12.1.1. Վարչատարածքային բաժանում
12.1.2. Գերակայություններ և հիմնախնդիրներ
12.1.3. Մարզպետարանի կառավարման կազմակերպական կառուցվածք
12.1.4. Քաղաքացիական ծառայություն
12.1.5. Էլեկտրոնային կառավարում
12.2. Տեղական ինքնակառավարում ու ապակենտրոնացում
12.2.1. Վարչատարածքային բաժանում և համայնքային կարողություններ
12.2.2. Համայնքային խնդիրներ
12.2.3. Համայնքային ծառայություն
12.2.4. Տեխնիկական ապահովվածություն
12.2.5. Համայնքային զարգացման ծրագրեր
12.3. Քաղաքացիական հասարակություն
12.4. Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման ոլորտի տրամաբանական հենքը
13. Մոնիտորինգի և գնահատման համակարգ
13.1. Տարեկան աշխատանքային պլան
13.2. ՄԶԾ ՄԳ համակարգի կառուցվածքը
13.3. ՄԶԾ-ի մոնիտորինգի ցիկլը
13.4. ՄԳ հաշվետվությունները
13.5. ՄԶԾ մոնիտորինգի և գնահատման ընթացակարգը
14. ՀՀ Վայոց Ձորի մարզի զարգացման ծրագրի ֆինանսավորումը
ՀԱՎԵԼՎԱԾՆԵՐ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶՊԵՏԻ ՈՒՂԵՐՁԸ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶԻ 2015-2018 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ
Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորը եղել և այժմ էլ հանդիսանում է Հայաստանի Հանրապետության ռազմավարական կարևոր նշանակություն ունեցող տարածաշրջաններից մեկը: Այս առումով մարզի տնտեսական զարգացման հեռանկարներն ու հիմնախնդիրների լուծման գործընթացը մշտապես գտնվում է Հանրապետության Նախագահի և ՀՀ կառավարության տեսադաշտում: Մարզի զարգացման ծրագիրն իր կառուցվածքով համահունչ է Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ռազմավարությանը, աղքատության հաղթահարման ռազմավարությանը և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2014 թվականի մարտի 27-ի N 442-Ն որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության 2014-2025 թվականների հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրին: Մարզային զարգացման ծրագրի մշակման ընթացքում օգտագործվել է ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանում կուտակված փորձն ու հարուստ տեղեկատվական շտեմարանը:
Մարզային զարգացման ծրագիրը կազմվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2008 թվականի սեպտեմբերի 18-ի N 38 արձանագրային որոշմամբ հաստատված հայեցակարգի համաձայն: 2015-2018 թթ. մարզի զարգացման ծրագրի մշակման ընթացքում օգտագործվել է նաև ՀՀ կառավարության կողմից 2010 թվականի հուլիսի 22-ի թիվ 1060-Ն ՀՀ Վայոց ձորի մարզի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագիրը: Կարծում ենք` այն կնպաստի Վայոց ձորի 44 համայնքների կողմից ներկայացված առաջնահերթությունների ու մարտահրավերների արդյունավետ լուծմանը և նմանատիպ ծրագրերի իրականացման շնորհիվ ՀՀ Վայոց ձորի մարզն աստիճանաբար կդառնա Հայաստանի զարգացած տարածքներից մեկը: Մարզային զարգացման հանձնաժողովում և ոլորտային աշխատանքային խմբերում ընդգրկվել են հմուտ և փորձառու մասնագետներ, որոնց ջանադիր աշխատանքի արդյունքում էլ կազմվեց մարզի համար կարևոր նշանակություն ունեցող այս փաստաթուղթը:
Մարզային զարգացման ծրագիրը կազմման աշխատանքների համակարգման գործում զգալի է եղել Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարության դերը: Ոլորտային խնդիրների ճիշտ ձևակերպումներին ու մարզի զարգացման ծրագրում դրանց ընդգրկմանը նպաստել է համագործակցությունը ճյուղային նախարարությունների, հանրապետական գործադիր և պետական կառավարման այլ մարմինների հետ: Մարզային զարգացման ծրագրի մշակման գործընթացում հանրության մասնակցությունն ապահովելու նպատակով հաշվի են առնվել բնակչության տարբեր սոցիալական խմբերի, գործարարների, հասարակական և այլ կազմակերպությունների առաջարկություններն ու դիտողությունները: Մարզի զարգացման ծրագիրը նաև ներդրումներ կատարելու առաջարկ է` ուղղված միջազգային, դոնոր և այլ կազմակերպություններին, գործարարներին, շահագրգիռ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց: Վայոց Ձորի մարզպետարանն ակնկալում է, որ ծրագրում ընդգրկված խնդիրներն ու առաջարկությունները հետաքրքրություն կներկայացնեն նշված շահագրգիռ անձանց ու կազմակերպությունների համար և պատրաստ է բոլոր ներդրողների հետ փոխշահավետ համագործակցության` հանուն Վայոց Ձորի մարզի կայուն զարգացման: Մարզի զարգացման ծրագրի մշակմանն աջակցած պետական կառավարման մարմիններին, Վայոց ձորի մարզի խորհրդի անդամներին, Մարզային զարգացման հանձնաժողովին, ստեղծված աշխատանքային խմբերին և աշխատանքների հաջող իրականացման գործում կարևոր ներդրում ունեցած բոլոր անձանց Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզպետարանի անունից հայտնում եմ իմ խորին շնորհակալությունը:
ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետ` Հ. Սարգսյան
ՀԱՊԱՎՈՒՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԱՀՀՀ Առավել աղքատ համայնքների համալիր հետազոտություն
ԱԽ Աշխատանքային խումբ
ԱՀՌԾ Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագիր
ԱՄԳ Աղքատության մասնակցային գնահատում
ԱՍՀՆ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություն
ԱՎԾ Ազգային վիճակագրական ծառայություն
ԲՊԿՉՆ Բնական պաշարների կառավարում և չքավորության նվազեցում
ԳԶՄՀ Գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամ
ԳԷՖ Գլոբալ էկոլոգիական ֆոնդ
ԵՄ Եվրամիություն
ԿԶԾ Կայուն զարգացման ծրագիր
ԿՈՀ Կրթության որակ և համապատասխանություն
ՀԿ Հասարակական կազմակերպություն
ՀՀՈԲԾ Հայաստանի հանրային ոլորտի բարեփոխումների ծրագիր
ՀՊԾ Համաշխարհային պարենի ծրագիր
ՀՏԶԾ Հայաստանի տարածքային զարգացման ծրագիր
ՀՕՖ Հայ օգնության ֆոնդ
ՄԱԿ ԶԾ ՄԱԿ-ի զարգացման ծրագիր
ՄԱՄՀ Մարդկային աղքատության մոդիֆիկացված համաթիվ
ՄԳ Մոնիտորինգ և գնահատում
ՄԶԱՀ Մարդկային զարգացման ազգային հետազոտություն
ՄԶԾ Մարզի զարգացման ծրագիր
ՄԶՀ Մարզային զարգացման հանձնաժողով
ՄԶՄԿ Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոն
ՄԶՆ Միջազգային զարգացման նախարարություն
ՄԺԾԾ Միջին ժամկետ ծախսային ծրագիր
ՄՄՈՒՀ Միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատություն
ՆԴՀ Նախադպրոցական հաստատություն
ՊՈԱԿ Պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն
ՍԾՏԳ Սոցիալական ծառայությունների տարածքային գործակալություն
ՍՄՎ Սոցիալական մոնիտորինգ և վերլուծություն
ՏԻ Տեղական ինքնակառավարում
ՏԻՄ Տեղական ինքնակառավարման մարմին
ՏԶՊ Տարածքային զարգացման պլան
ՏՀԶԿ Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն
ՏՀԻ Տնտեսագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ
ՏՀՏ Տարածքային հարկային տեսչություն
ՈՒԹՀՎ ՈՒժեղ և թույլ կողմեր, հնարավորություններ, վտանգներ
ՓՄՁ Փոքր և միջին ձեռնարկատիրություն
ՓՄՁ ԶԱԿ ՓՄՁ զարգացման ազգային կենտրոն
ՓՄՁ ԶՄԽ ՓՄՁ զարգացման մարզային խորհուրդ
ՕԿՋ Օրվա կարգավորիչ ջրամբար
ՕՔԿ Օքսֆորդի քաղաքական կառավարում
1. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
1. Վայոց ձորի մարզի զարգացման ծրագրի գործընթացը սկսվել է 2003 թ.-ից Եվրոմիության` Տեխնիկական աջակցություն ԱՊՀ երկրներին ֆինանսավորմամբ` Հայաստանի տարածքային զարգացման ծրագրի շրջանակներում:
2. Առաջին մարզի զարգացման ծրագրի նախապատրաստական փուլը սկսվել է 2003 թ. սեպտեմբերին` համայնքային թիրախային խմբերի ձևավորմամբ և աղքատության հիմնախնդիրների ու կարիքների մասին համայնքի տեսակետների հավաքագրմամբ: 2003 թ.-ի վերջին մարզում իրականացվել է աղքատության մասնակցային գնահատում` աղքատության մասին բնակչության (հատկապես աղքատների) տեսակետները հավաքագրելու նպատակով:
3. Մարզի զարգացման ծրագրի սկզբնական շրջանում ՏԶՊ-ի աշխատակազմն այցելություններ է կազմակերպել մարզի համայնքներ, տեղերում հանդիպել հասարակական կազմակերպությունների և համայնքային միավորումների հետ: Այս հանդիպումների ու քննարկումների նպատակն էր ուսումնասիրել ՀԿ հատվածի կարողությունները և մշակել դրանց բացթողումները լրացնելուն ուղղված միջոցառումներ: Միևնույն ժամանակ ձեռնարկվել է մարզային զարգացման գործընթացներում հնարավոր մասնակիցների միջև փոխհարաբերությունների հաստատմանն ու զարգացմանը, ինչպես նաև առկա ներուժի ու գործընթացներին մասնակցելու ցանկության իրական աստիճանի գնահատմանն ուղղված առաջին քայլերը:
4. 2004 թ.-ից սկսվել են ՄԶԾ ընդգրկված ոլորտների մշակման աշխատանքները, որոնք իրականացվում էին մարզպետարանում ձևավորված ոլորտային աշխատանքային խմբերի կողմից` մարզպետարանի համապատասխան վարչությունների պետերի ղեկավարությամբ: Այս աշխատանքի ընթացքում օգտագործվել են Աղքատության մասնակցային գնահատման և թիրախային խմբերի քննարկումների արդյունքները: Աշխատանքային խմբերը գործել են մինչև 2004 թ.: Այս գործընթացի համար բավական երկար ժամանակ է պահանջվել, քանի որ աշխատանքային խմբերի համար անհրաժեշտ էր ներդնել պլանավորման նոր մոտեցումներ, կազմակերպել համապատասխան դասընթացներ այդ մոտեցումները կիրառելու համար, ինչպես նաև հաշվի առնել ռազմավարության պլանավորման ընթացքում առկա շահերը և կարիքները:
5. Այդ նույն ժամանակահատվածում ձևավորվել է նաև Մարզային զարգացման հանձնաժողովը` Վայոց ձորի մարզպետի նախագահությամբ, որի կազմում ընդգրկված էին մարզպետարանի, տեղական ինքնակառավարման մարմինների, համայնքների և ՀԿ-ների ընդհանուր առմամբ 30 ներկայացուցիչ: Մարզային զարգացման հանձնաժողովի նպատակն էր ուսումնասիրել և քննարկել աշխատանքային խմբերի կողմից մշակած փաստաթուղթը, լուծել վիճահարույց հարցերը և հաստատել փաստաթուղթը մարզային մակարդակում:
6. Այնուհետև ճյուղային նախարարությունները և դոնոր կազմակերպությունները քննարկել են ՄԶԾ-ն` կարծիքներ և առաջարկություններ ներկայացնելու, ինչպես նաև ԱԱԾ-ին և ազգային այլ ռազմավարությունների հետ նրա համապատասխանությունը ստուգելու նպատակով: ՄԶԾ-ի վերջնական տարբերակի շնորհանդեսը տեղի է ունեցել 2005 թ. դեկտեմբերին Երևանում:
7. ՄԶԾ-ն 2005 թ. դեկտեմբերի 22-ին հաստատվել է ՀՀ կառավարության կողմից (ՀՀ կառավարության N 52-Ա), ինչով և ամրագրեց մի նոր մոտեցում առկա հիմնախնդիրները ՀՀ կառավարության և քաղաքացիական հասարակության հետ համատեղ բացահայտելու և դրանց հաղթահարմանն ուղղված միջոցառումները մշակելու հարցում: ՄԶԾ-ն համահունչ է Աղքատության հաղթահարման ռազմավարությանը, Միջնաժամկետ ծախսերի և Հազարամյակի մարտահրավերներ ծրագրերի սկզբունքներին ու տարբեր ոլորտներում պետության կողմից իրականացվող քաղաքականությանը:
8. Առաջին ՄԶԾ-ի իրականացման գործընթացը` ՏԶՊ-ի հաստատումից հետո մշակվել և սահմանվել են մարզի համար գերակա ոլորտներում միջոցառումներ իրականացնելու համար անհրաժեշտ ֆինանսական կարիքները: Մասնավորապես մշակվել են ենթածրագրեր զբոսաշրջության զարգացման (տուրիստական կենտրոնի կառուցում Եղեգնաձոր քաղաքում), խաղողագործության և գինեգործության զարգացում (գինեգործական լաբորատորիայի հիմնում):
9. Այդ ծրագրերը չիրագործվեցին, սակայն 2007 թ ԵՄ-ի կողմից մարզում հիմնադրվեց ոչ պետական Մարզային զարգացման կենտրոն, որը ներկայումս ԵՄ-ի ֆինանսավորմամբ իրականացնում է զբոսաշրջության զարգացման ծրագիր, որը ներառում է տուրիստական կենտրոնի կառուցում Եղեգնաձոր քաղաքում` 480 հազ եվրո արժողությամբ:
10. Երկրորդ ՄԶԾ-ի մոտեցումները և մեթոդաբանությունը` ղեկավարվելով ՀՀ Կառավարության 18.09.2008 թ. N 38 նիստի` «Հայաստանի Հանրապետության մարզերի զարգացման ծրագրերի կազմման ու իրականացման հայեցակարգին հավանություն տալու մասին» որոշմամբ, 2008 թ. հոկտեմբերից սկսվել են Վայոց ձորի ՄԶԾ-ի կազմակերպչական աշխատանքները: 2008 թ. նոյեմբերի 7-ին Վայոց ձորի մարզպետարանում կազմակերպվել է մարզային զարգացման ծրագրի շնորհանդես` ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարության և Հայաստանի տարածքային զարգացման ծրագրի աշխատակազմի կողմից:
11. 2008 թ հոկտեմբերի 31-ի Վայոց ձորի մարզպետի N 88 որոշմամբ մարզում ստեղծվեց 6 աշխատանքային խումբ.
1) արդյունաբերության, մասնավոր հատվածի և ՓՄՁ զարգացման,
2) գյուղատնտեսության և բնապահպանության,
3) կրթության, մշակույթի և սպորտի,
4) առողջապահության, սոցիալական ապահովության
5) քաղաքաշինության, մարզային ենթակառուցվածքների զարգացման,
6) տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների զարգացման:
12. Յուրաքանչյուր աշխատանքային խումբ բաղկացած էր մոտավորապես 15 հոգուց, որոնք ներկայացնում էին մարզպետարանը, տեղական ինքնակառավարման մարմինները, մասնագիտացված գործակալությունները, հասարակական կազմակերպությունները, համայնքի ղեկավարներ: Աշխատանքային խմբերը ղեկավարվում էին մարզպետարանի համապատասխան վարչության պետի կողմից: Ստեղծվեց ՓՄՁ մարզային զարգացման խորհուրդ և մարզային մոնիտորինգի ու գնահատման խումբ:
13. 2014 թվականի հունիսի 25-ի Վայոց ձորի մարզպետի N 58 որոշմամբ ստեղծվեց մարզային զարգացման հանձնաժողով, ոլորտային աշխատանքային խմբեր, մոնիտորինգի խումբ, Հայաստանի Հանրապետության մարզերի զարգացման ծրագրերի կազմման ու իրականացման հայեցակարգին հավանություն տալու մասին Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2008 թվականի սեպտեմբերի 18-ի նիստի N 38 արձանագրային որոշման 3-րդ կետը, Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզի 2015-2018 թվականների սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրի մշակման, կազմման և իրականացման աշխատանքներն ապահովելու, ինչպես նաև իրագործման արդյունավետությունը գնահատելու և ընթացքի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնելու նպատակով:
14. Վայոց ձորի ՄԶԾ-ի կազմման գործընթացն ուղղորդվել է հետևյալ սկզբունքներով.
1) Պետական քաղաքականության հետ համահունչ լինելը` ՄԶԾ-ն համահունչ է պետական ռազմավարություններին ու քաղաքականություններին (օրինակ` ԿԶԾ, ՄԺԾԾ, ոլորտային ռազմավարություններ և այլն): Ոլորտային աշխատանքների ընթացքում աշխատանքային խմբերը հանդիպումներ ու քննարկումներ են ունեցել ճյուղային նախարարությունների հետ, որպեսզի առաջարկվող գործողություններն ու միջոցառումները համահունչ լինեն նախարարության կողմից վարվող քաղաքականությանը:
2) Մասնակցային` ՄԶԾ-ի գործընթացը խորհրդակցական էր, մարզային մակարդակում բոլոր շահառուները հավասար հնարավորություն են ունեցել ներգրավվելու նշյալ գործընթացում: ՄԶԾ-ի մշակման համար հիմք են հանդիսացել համայնքների քառամյա զարգացման ծրագրերի պլանները, ինչպես նաև բնակչության տարբեր խավերի կարիքները:
3) Ծրագիրը մարզինն է` Ծրագրի այս տարբերակը մշակվել է Վայոց ձորի մարզի իշխանությունների, տեղական ինքնակառավարման մարմինների, քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների, փորձագետների և այլ շահագրգիռ կազմակերպությունների մասնակցությամբ, իսկ աշխատանքների ընդհանուր համակարգումն իրականացվել է ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարության կողմից: Այսպիսով, Վայոց ձորի մարզի զարգացման ծրագիրը, դրա մշակման ու իրականացման համար անհրաժեշտ գործընթացները, ինստիտուցիոնալ կառույցներն ու մեխանիզմները, ծրագրի շնորհիվ ձևավորված հասարակական ու պետական հատվածների սերտ համագործակցությունը, ինչպես նաև այս համակարգի արմատավորումը և հետագա զարգացումը այլևս մարզի սեփականությունն է, որի հետագա հաջողության համար պատասխանատու են մարզի իշխանություններն ու հասարակությունը:
4) Հիմնավորված` ՄԶԾ-ում արձանագրվող առաջնահերթություններն ու միջոցառումները հիմնված են առկա տվյալների և դրանց վերլուծությունների վրա, այդ թվում`
ա. ԿԶԾ-ի դրույթներն ու մոտեցումները և դրանցով նախատեսված առաջնահերթություններն ու ռազմավարությունները,
բ. 2003 թվականին անցկացված Աղքատության մասնակցային գնահատում,
գ. Տնտեսագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի կողմից պատրաստած տվյալների բազաները,
դ. ԱՎԾ-ի, դոնոր և այլ միջազգային կազմակերպությունների հաշվետվությունները և ուսումնասիրությունները:
5) Գնահատելի` ՄԶԾ-ում առաջարկվող միջոցառումները չափելի են, ունեն ցուցանիշներ և թիրախներ: Բոլոր բաժիններն ունեն ոլորտային տրամաբանական հենք:
6) Իրականանալի` ՄԶԾ-ում առաջարկված միջոցառումներն իրատեսական են: Ծրագրում արտացոլված են և այն միջոցառումները, որոնց համար արդեն իսկ գոյություն ունեն ֆինանսական միջոցներ և այն, որոնց համար ֆինանսավորման աղբյուրները դեռ պարզ չեն:
15. ՄԶԾ-ի մեթոդաբանությունը հիմնված է այն պարզ սկզբունքի վրա, որ ՄԶԾ-ն պետք է արձանագրի մարզի տնտեսական ու սոցիալական վիճակը, ըստ ոլորտների կարևորագույն հիմնախնդիրները, ինչպես նաև ռազմավարական առաջնահերթությունները: ՄԶԾ-ն նպատակ չունի արձանագրել առանձին ծրագրեր ու միջոցառումներ: Վերջիններս արտացոլվելու են տարեկան աշխատանքային պլաններում:
16. Աշխատանքային խմբերն իրենց գործունեությունը սկսել են հիմնարար փաստաթղթերի, հաշվետվությունների և սոցիալ-տնտեսական տվյալների, եզրակացությունների քննարկումով, ինչպես նաև առաջնահերթությունների վերաբերյալ իրենց կարծիքների ձևավորումով:
17. Ոլորտային աշխատանքային խմբերի գործունեության երկրորդ փուլում համաձայնություն է ձեռք բերվել ոլորտի խնդիրների և առաջնահերթությունների վերաբերյալ, քննարկվել է ընթացիկ վիճակն ու հիմնախնդիրները:
18. Ոլորտի խնդիրներն ու ռազմավարությունները ամրագրվել են տրամաբանական հենքի ձևաչափով: Տրամաբանական հենքը կառավարման մի գործիք է, որտեղ հստակ ներկայացվում են միջոցառումների, խնդիրների ու նպատակների միջև առկա կապերը: Սա կարող է դառնալ միջոցառումների պլանավորման, մոնիտորինգի ու գնահատման արդյունավետ ու ճկուն մեթոդ: ՄԶԾ-ների վերանայման համար կիրառվել է տրամաբանական հենքի պարզեցված տարբերակը, որը`
1) նկարագրում է ոլորտի հիմնական խնդիրը, որը պետք է լուծել: Սա քաղաքական ու ռազմավարական մակարդակի նպատակ է, որն ամրագրված է ընդհանուր ձևակերպումներով և պարտադիր չէ, որ այն լիարժեքորեն իրականացվի ՄԶԾ-ի գործողության քառամյա ժամկետում:
2) Նկարագրում է առաջնահերթ ծրագրերը, որոնք ուղղված են ոլորտի խնդրի իրականացմանը:
3) Սահմանում է այն ցուցանիշները, որոնց միջոցով կատարվելու է ծրագրի իրականացման և ոլորտային խնդիրների լուծման մոնիտորինգ:
4) Նկարագրում են բոլոր այն հնարավոր ռիսկերը, որոնք կարող են ազդեցություն ունենալ ծրագրերի մշակման ու կատարման կամ ոլորտի ավելի լայն խնդիրների լուծման վրա:
19. Տրամաբանական հենքի նպատակն է ապահովել առանձին միջոցառումների մակարդակում ավելի մանրամասն պլանավորման հիմքեր, և այս աշխատանքները պետք է կատարվեն տարեկան կտրվածքով` ՄԶԾ-ի իրականացման ամբողջ ընթացքում: Այս ավելի մանրամասն պլանավորման ընթացքում բացահայտվում են միջոցառումների արդյունքների ու անելիքների մանրամասները, ինչպես նաև դրանց իրականացման համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցները:
20. Վայոց ձորի մարզի զարգացման ծրագրի կառուցվածքը. Ծրագրի սկզբում ներկայացվում է մարզի ընդհանուր համառոտ բնութագիրը, 3-րդ գլխում տրվում է աղքատության գնահատականը, վերլուծվում են դրա հիմնական պատճառները, վերջին տարիների միտումները և նախանշվում են այն ոլորտները, որտեղ ինստիտուցիոնալ բարեփոխումները որոշ ներդրումային ծրագրերի հետ համատեղ, հնարավորություն կտան առավել նպատակային և արդյունավետ ձևով կրճատել աղքատության մակարդակը: Այդ ոլորտներն են` գործարար և ներդրումային միջավայրի զարգացումը, փոքր ու միջին ձեռնարկատիրությանն աջակցումը, արդյունաբերությունը, էներգետիկան, գյուղատնտեսությունը, զբոսաշրջությունը, սոցիալական ոլորտները (կրթություն, մշակույթ, սպորտ և երիտասարդություն, առողջապահություն, սոցիալական պաշտպանություն), համայնքների զարգացումը (կառավարման ապակենտրոնացում, տեղական ինքնակառավարման ուժեղացում, մասնակցային գործընթացի ակտիվացում, մարզային և համայնքային ենթակառուցվածքներ) և բնապահպանությունը:
21. Մարզի տնտեսական զարգացման և աղքատության հաղթահարման կարևորագույն ուղղությունը գործարար ակտիվության բարձրացումն է, մասնավորապես` արդյունաբերության, փոքր և միջին ձեռնարկատիրության և մասնավոր հատվածի աջակցության միջոցով (Գլուխ 4): Այս գլխում վերլուծվում է մարզի տնտեսության իրավիճակը, զարգացման հնարավորություններն ու խոչընդոտները: Մանրամասն ներկայացվում են արդյունաբերության ոլորտի վերլուծությունը, ՓՄՁ-ների զարգացման խոչընդոտները, դոնորների կողմից աջակցմանն ուղղված միջոցառումները, ոլորտների զարգացման հեռանկարներն ու ռազմավարությունը:
22. Մարզի սոցիալական ոլորտներում իրավիճակի վերլուծությունը, հիմնախնդիրները և զարգացման համար առաջարկվող միջոցառումները (Գլուխ 5) նպատակաուղղված են այդ ծառայությունների որակի և մատչելիության բարձրացմանը: Այս ուղղությամբ վերջին տարիներին բավականաչափ ծրագրեր են իրագործվել, սակայն ՄԶԾ-ով նախատեսված միջոցառումներն ամբողջությամբ իրագործելու համար զգացվում է լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների ներգրավման և կառավարության ու դոնորների առավել համակարգված գործունեության անհրաժեշտությունը:
23. Մարզի գյուղատնտեսության իրավիճակը և ոլորտի ռազմավարությունը վերլուծված է Գլուխ 6-ում: Այս ոլորտում կարևոր նպատակ է ֆերմերների եկամուտների ավելացումը և որպես արդյունք` գյուղական աղքատության կրճատումը, կենդանիների հիվանդությունների կանխարգելումը, գյուղական ենթակառուցվածքների զարգացումը, ֆերմերներին մատուցվող ուսուցողական-խորհրդատվական ծառայությունների բարելավումը, գյուղատնտեսական արտադրանքի ապրանքայնության աճի ապահովումը:
24.7-րդ գլխում ներկայացված է բնապահպանությունն ու ընդերքի օգտագործումը, որտեղ առաջնային խնդիր է համարվում Վայոց ձորի մարզում արդյունաբերական և բնապահպանական ռազմավարությունների այլընտրանքային վերլուծությունը, դրանց համադրումը, միասնական արդյունաբերաբնապահպանական համալիր ծրագրի ընդունումը և իրականացումը, որը կնպաստի մարզի սոցիալ-տնտեսական զարգացմանը: Այստեղ ներկայացված են բնապահպանական իրավիճակը, ոլորտի խնդիրների լուծմանն ուղղված միջոցառումները:
25.8-րդ գլխում ներկայացված է Վայոց Ձորի մարզում դեռևս չզարգացած, սակայն զարգացման ներուժ և հեռանկար ունեցող զբոսաշրջության ոլորտը: Այստեղ կարևորվել է մարզի համար զբոսաշրջության զարգացման համալիր ծրագրի մշակումը, որն իր մեջ կընդգրկի առկա ներուժի ամբողջական ուսումնասիրությունը, իրավիճակի գնահատականը և զարգացման ուղղությունների նախանշումը: Նշված է, որ արդյունավետ գործելու դեպքում մարզի տնտեսության մեջ զբոսաշրջության մասնաբաժինը կարելի է հասցնել ցանկալի արդյունքի և ոլորտը կարող է դառնալ առաջնային:
26. 9-րդ գլխում ներկայացված է քաղաքաշինության ոլորտը, որտեղ ընդգրկված են մարզի բնակավայրերի քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթերի մշակման, բնակֆոնդի և վարչական շենքերի հիմնանորոգման, բնակարանաշինության, բարեկարգման, քաղաքային համայնքներում բազմաբնակարան շենքերի կառավարման գործի բարելավման և այլ քաղաքաշինական խնդիրներ: Այն նվիրված է նաև մարզային և համայնքային ենթակառուցվածքներին: Այստեղ կարևորվել են մարզի և համայնքների ճանապարհային, տրանսպորտային ապահովման, ջրամատակարարման, գազամատակարարման և էներգամատակարարման ցանցերի զարգացումը, մարզի համայնքների գազաֆիկացման գործընթացի շարունակումը:
27. 10-րդ գլուխը նվիրված է մարզի արտակարգ իրավիճակներից բնակչության և տարածքների պաշտպանության հարցերին` պոտենցիալ վտանգ ներկայացնող երևույթների կանխարգելիչ միջոցառումներին:
28. Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման արդյունավետության բարձրացմանն ու քաղաքացիական հասարակության զարգացմանն ուղղված խնդիրները ներկայացված են 11-րդ գլխում: Այստեղ կարևորվել է տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման բնագավառի օրենսդրության կատարելագործումը, համայնքների, ինչպես նաև մարզպետարանի կարողությունների հզորացումը, քաղաքացիական հասարակության հետ հարաբերություններում մասնակցային գործընթացի ապահովումը` մարզային և համայնքային մակարդակի որոշումների ընդունման, ծրագրերի կազմման և իրագործման գործընթացներում:
29. 13-րդ գլուխը նվիրված է ՄԶԾ իրագործման ընթացքի մոնիտորինգին և գնահատմանը: Այստեղ հիմնավորված է այս գործառույթների անհրաժեշտությունը` ծրագրի արդյունավետ կառավարման, հետագայում նրանում անհրաժեշտ շտկումներ և փոփոխություններ անելու առումով: Ծրագրի արդյունավետ իրագործման երաշխիքը այս գործառույթների գծով մարզպետարանի կարողությունների բարձրացումն է, որի ուղղությամբ նախատեսված են որոշակի միջոցառումներ:
30. Համաձայնեցնելով ոլորտային խնդիրներն ու գերակայությունները, ՈԱԽ-ները պատրաստեցին ոլորտային ռազմավարությունների նախագծերը: Սրանց հիմքում ընկած են համապատասխան ոլորտների տրամաբանական հենքերը և կազմված են համաձայն հետևյալ կառուցվածքի.
1) ոլորտում իրավիճակի վերլուծություն,
2) ոլորտի ռազմավարությունը,
3) ոլորտի ֆինանսավորումը:
31. Վերջին բաժնում ներկայացված են ոլորտային ռազմավարությունների իրականացման ֆինանսավորման մանրամասները, ինչպես նաև տեղեկատվություն է տրված առկա ֆինանսական աղբյուրների ու միջոցների մասին` միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի համաձայն:
32. Ծրագրի բոլոր հիմնական բաժինները շարադրված են հետևյալ տրամաբանական կառուցվածքով.
1) Ոլորտի ներկա իրավիճակի վերլուծություն
2) Ոլորտի զարգացման հիմնախնդիրների բացահայտում
3) Ծրագրի նպատակները և ռազմավարություն
4) Ծրագրի իրագործման համար անհրաժեշտ միջոցառումներ:
33. Վայոց ձորի մարզի զարգացման ծրագրի գաղափարախոսությունը, ռազմավարությունը համահունչ են ԱԱՌ-ին, ԿԶԾ-ին, Հազարամյակի զարգացման նպատակներին և թիրախներին: Ծրագրի նպատակը մարզի սոցիալ-տնտեսական զարգացմանն ուղղված տևական և կայուն քաղաքականության իրականացման ապահովման շնորհիվ մարզի կայուն զարգացումն է:
34. Ծրագրի իրագործման ընթացքում ակնկալվում է ստանալ հետևյալ հիմնական արդյունքները.
1) Մարզի տնտեսության աճի տեմպերի արագացում և դրա հիման վրա շոշափելի արդյունքների արձանագրում
2) Բնակչության եկամուտների աճ և մարդկային աղքատության կրճատում
3) Բնակչության զբաղվածության աճ և գործազրկության մակարդակի նվազում
4) Արդյունաբերության զարգացում
5) Գյուղատնտեսական արտադրանքի իրացման ծավալների և ապրանքայնության մակարդակի բարձրացում
6) Մարզի բնապահպանական իրավիճակի բարելավում
7) Բնակչությանը տրամադրվող սոցիալական ծառայությունների որակի և մատչելիության աստիճանի էական բարձրացում
8) Մարզային և համայնքային ենթակառուցվածքների զարգացում
9) Տարածքային կառավարման արդյունավետության բարձրացում
10) Մարզպետարանի կարողությունների ուժեղացում
11) Կառավարման արդյունավետության բարձրացում` օպտիմալ ապակենտրոնացում
12) Տեղական ինքնակառավարման մարմինների հնարավորությունների և լիազորությունների հիմնավորված ընդարձակում
13) Հանրային կառավարման համակարգում հրապարակայնության, թափանցիկության և հաշվետվողականության սկզբունքների արմատավորում
14) Քաղաքացիական հասարակության մասնակցային գործընթացի ակտիվացում, մարզային և համայնքային գործընթացներին բնակչության իրազեկվածության աստիճանի բարձրացում
15) Տեղեկատվության ազատության աստիճանի բարձրացում:
2. ՀՀ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ
35. ՀՀ Վայոց ձորի մարզը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության հարավ արևելքում: Այն կազմավորվել է 1995 թվականի նոյեմբերի 7-ին` ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունած «Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանման մասին» օրենքով, միավորելով Եղեգնաձորի և Վայքի նախկին վարչական շրջանները երեք քաղաքներով և 51 գյուղական բնակավայրերով:
36. ՀՀ Վայոց ձորի մարզկենտրոնը Եղեգնաձոր քաղաքն Է (8.3 հազար բնակիչ), գտնվում է Երևանից 124 կմ հեռավորության վրա:
37. Մարզի տարածքը 2308 քմ է (հանրապետության տարածքի 12%), բնակչությունը 55.8 հազար (հանրապետության ազգաբնակչության 0.7%), քաղաքային բնակչությունը 19,4 հազար, գյուղականը` 36.4, բնակչության խտությունը 1 ք կմ վրա կազմում է 24 մարդ:
38. Մարզն ունի 44 համայնք, որից քաղաքային` 3-ը, գյուղական` 41-ը, մարզի համայնքներից սահմանամերձ են 12-ը, բարձր լեռնային` 7-ը, լեռնային` 13-ը:
39. ՀՀ Վայոց ձորի տարածքը համապատասխանում է պատմական Սյունիք նահանգի Վայոց ձոր գավառի վարչական տարածքներին, էական փոփոխություն չի կրել, քանի որ այլ գավառներից անջրպետվել է բնական սահմաններով` ջրբաժան լեռնաշղթաներով, բարձր լեռներով, անդնդախոր ձորերով և ամբողջությամբ ամփոփվել է Արփա գետի (2630 քմ) ավազանում` խիստ արտահայտված գոգավորության մեջ:
40. Մարզը սահմանակից է Գեղարքունիքի, Սյունիքի, Արարատի մարզերին և Նախիջևանի Հանրապետությանը:
41. Մարզի հյուսիսով ձգվում են Վարդենիսի, արևելքով` Զանգեզուրի լեռնաշղթաները, իսկ հարավում` Վայոց ձորի լեռներն են: Արևմուտքից նրա մակերևույթը ցածրանալով մոտենում է Շարուրի դաշտավայրին:
42. Մարզի ամենաբարձր կետը Վարդենիս լեռն է 3522 մ բարձրությամբ, իսկ ամենացածր կետը Արփայի հովտում է` 920 մ: Տարածքի մակերևույթի միջին բարձրությունը կազմում է 2220 մ:
43. Մարզը երիզող լեռնաշղթաների վրա վեր են խոյանում մի քանի բարձր գագաթներ` Ճաղատասարը` 3333 մ, Մուրադասարը` 3214 մ, Գոգի լեռը` 3120 մ, Գնդասարը 2946 մ, Թեք սարը` 2898 մ, Հարսնասարը` 2773 մ:
44. Մարզի տարածքը գտնվում է մշտական գործող սեյսմիկ գոտում, հաճախակի են ռելիեֆային տատանումները և ստորգետնյա ցնցումները: Դեռևս միջնադարի հայ պատմիչ Կիրակոս Գանձակեցին (13-դար) հանգամանորեն նկարագրել է Վայոց ձորում տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժի հետևանքները: Ըստ նրա, միայն Մոզ քաղաքի կործանման ժամանակ, զոհվել է ավելի քան 10 հազար բնակիչ, քաղաքն ամբողջությամբ ծածկվել է քարաբեկորներով և քաղաքից հյուսիս գտնվող Դալիկ լեռան (Վայոց սար 2586 մ) խառնարանից արտավիժած լավայի և խարամի շերտով:
45. Մարզը Հայաստանի բնաշխարհի եզակի անկյուններից է` հարուստ կենսաբազմազանությամբ, բուսական և կենդանական աշխարհների յուրօրինակությամբ, երկրաբանական և լանդշաֆտային օբյեկտների գիտաճանաչողական բարձր արժեքներով, առողջապահական ռեկրեսային ակնառու նախադրյալներով: Մարզի ցածրադիր գոտում, մինչև 1400 մ բարձրությունը, կլիման չոր է` ջերմաստիճանի մեծ տատանումներով` մինչև 400 մմ տեղումներով:
46. Միջին գոտուն, որն ընդգրկում է 1400-2800 մ բարձրությունները, բնորոշ են լեռնատափաստանային և լեռնաանտառային լանդշաֆտները: Լեռնատափաստանն աչքի է ընկնում երկարատև բարեխառը ձմեռով և 500-600 մմ տեղումներով: Անտառային լանդշաֆտը ներկայացված է (տարածքը 5.7% կամ 13240 հա) կղզյակների ձևով, կլիման չափավոր է, չոր, մեղմ ձմեռներով, տարեկան 700-800 մմ տեղումներով:
47. Բարձրադիր գոտուն բնորոշ են ալպյան մարգագետինները, որոնք հիմնականում հանդես են գալիս բարձր լեռների զառիթափ լանջերին, ալիքավոր և նեղ լեռնակատարներին: Կլիման ցուրտ է, տեղումները` 800-900 մմ:
48. Վայոց ձորի կլիման ցամաքային է` ցուրտ կամ չափավոր ցուրտ ձմեռներով և շոգ կամ տաք ամառներով: Օդի առավելագույն ջերմաստիճանն ամռանը մարզի ցածրադիր վայրերում հասնում է + 40 C, իսկ ձմռանը` - 35 C:
49. Մարզի լեռնաշխարհը հարուստ է վայրի կենդանիներով և թռչուններով. հանդիպում են վայրի խոզեր, գայլեր, արջեր, աղվեսներ, նապաստակներ, քարայծ և եղնիկ, կաքավ և լոր:
50. ՀՀ Վայոց ձորը բնակավայր է եղել ամենավաղ քարեդարյա ժամանակներից սկսած և կյանքը հարատևել է առանց ընդհատումների: Լինելով Սյունիք նահանգի ամենամեծ գավառներից մեկը, որոշ ժամանակահատված եղել է նրա վարչական կենտրոնը:
51. Վայոց ձորը մեծ դեր է խաղացել միջնադարյան հայ մշակույթի զարգացման գործում: Այստեղ է գործել Գլաձորի հռչակավոր համալսարանը (13-րդ դար, որի 700 ամյակը մեծ շուքով նշվեց 1984 թ.): Վայոց ձորում են գտնվում հայկական մշակույթի հոյակապ հուշարձաններ Նորավանքը, Գնդեվանքը, Շադիվանքը, Թանահատի, Եղեգիսի, Հերմոնի վանքերը, Սուլեմա (Սելիմի քարավանատունը 2410 մ), բազմաթիվ հուշարձաններ, խաչքարեր, հնագույն բնակավայրեր, կիկլոպյան կառույցներ:
52. Մարզի գեղատեսիլ վայրերում տեղակայված են առողջարաններ, հյուրանոցներ, հանգստյան տներ: Բնության յուրատեսակ հրաշք է Ջերմուկի առողջարանային համալիրը` իր հանգստյան գոտիներով, տաք ջրերով, 60 մ բարձրությունից թափվող ջրվեժով:
53. Մարզի տարածքով է անցնում Հայաստանն Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ կապող միակ ճանապարհը, որն էական դերն ունի մարզի տնտեսության հեռանկարային զարգացման գործում:
54. Վայոց ձորը գյուղատնտեսական մարզ է: Գյուղատնտեսության գլխավոր ուղղությունը անասնապահությունն ու այգեգործությունն է: Մշակում են նաև հացահատիկ, ծխախոտ, բանջար-բոստանային և կերային կուլտուրաներ:
55. Մարզի տարածքը հարուստ է հանքային ջրերի, ապակու հումքի (կվարցային ավազ), ներկերի, պիգմենտների, ոսկու, կապարի, կրաքարի, բազալտի, գրանիտի, ֆելզիտի, մարմարի պաշարներով: Մարզը շատ հարուստ է նաև դեղաբույսերով:
3. ԱՂՔԱՏՈՒԹՅԱՆ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄԸ ՀՀ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶՈՒՄ
56. Աղքատության դեմ ուղղված պայքարը եղել և մնում է ՀՀ կառավարության և երկրի քաղաքացիական հասարակության կարևորագույն և հրատապ խնդիրը: 2003 թվականի օգոստոսի 8-ին ՀՀ Կառավարությունը N 994-Ն որոշմամբ ընդունեց «Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագիրը» դրանով իսկ աղքատության հաղթահարումն ընդունեց որպես երկրի զարգացման ռազմավարական նպատակ:
57. ԱՀՌԾ-ն կատարելով իր առաջ դրած խնդիրները, այլևս չէր համապատասխանում այն իրականությանը, որը ստեղծվել էր 2003-2006 թթ. և անհրաժեշտություն առաջացավ վերանայել այն և նոր մարտահրավերներին համահունչ ՀՀ կառավարությունը 2008 թվականի հոկտեմբերի 30-ի թիվ 1207-Ն որոշմամբ ընդունեց «Կայուն զարգացման ծրագիրը»:
58. 2014 թվականին վերանայվեց «Կայուն զարգացման ծրագիրը» (ԿԶԾ)` հաշվի առնելով համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամով պայմանավորված զարգացումներն ու նոր իրողությունները:
59. ՀՀ կառավարության 2014 թվականի մարտի 27-ի N 442-Ն որոշմամբ ընդունվեց «Հայաստանի Հանրապետության 2014-2025 թթ հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագիրը»:
60. «Հայաստանի Հանրապետության 2014-2025 թթ հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագիրը» հնարավորություն է ընձեռելու միավորելու ազգային կարողությունները երկրի երկարաժամկետ զարգացման տեսլականի ձևավորման շուրջ` հաշվի առնելով կուտակված փորձը, առկա պայմաններում գլոբալ զարգացման մարտահրավերները: Ծրագրի գերակայություններն են`
1) Զբաղվածության ընդլայնումը,
2) Մարդկային կապիտալի զարգացումը,
3) Սոցիալական պաշտպանության համակարգի բարելավումը,
4) Կառավարման համակարգի ինստիտուցիոնալ արդիականացումը:
61. Ծրագրում նախանշված են նաև երկրի սոցիալ-տնտեսական զարգացման նպատակները, զարգացման հիմնական խոչընդոտները և սահմանափակումները, գերակա նպատակներին հասնելու համար անհրաժեշտ առանցքային բարեփոխումներն ու քաղաքականության գործիքները, ինչպես նաև հիմնական ռիսկերը:
62. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի զարգացման ծրագիրը, հիմք ընդունելով «Հայաստանի Հանրապետության 2014-2025 թթ. հեռանկարային զարգացման ռազմավարական ծրագրի» սկզբունքներն ու ռազմավարությունը, նպատակ է հետապնդում բացահայտել մարզում աղքատությունը պայմանավորող հիմնական գործոնները, մարզի սոցիալ-տնտեսական զարգացման խոչընդոտները և դրանց հիման վրա նախանշել աղքատության հաղթահարման ռազմավարությունն ու համապատասխան միջոցառումները:
63. Նախ և առաջ անհրաժեշտ է գնահատել մարզում աղքատության մակարդակը, վերլուծել աղքատությունը ծնող ինչպես համընդհանուր «հայաստանյան», այնպես էլ Վայոց ձորի մարզին բնորոշ առանձնահատուկ պատճառները:
64. Մարզում աղքատության գնահատման համար անհրաժեշտ տեղեկատվության աղբյուրներ են հանդիսանում.
1) ՀՀ ԱՎԾ կողմից իրականացվող տնային տնտեսությունների հետազոտությունների արդյունքները,
2) ՀՀ ԱՎԾ հրապարակումները,
3) ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետի գործունեության տարեկան հաշվետվությունները:
65. Հայաստանի Հանրապետությունում 2004-2008 թթ. տնտեսական աճով պայմանավորված աղքատության կրճատում էր: Սակայն, սկսած 2008 թ-ից համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի հետևանքով և տնտեսական անկման պատճառով տեղի ունեցավ աղքատության մակարդակի աճ:
66. 2009 թ-ին Հայաստանում աղքատության մակարդակը` 34.1%: 2010 թ. այն շարունակեց աճել` կազմելով 35.8%, իսկ 2011 թ. և 2012 թ. պայմանավորված տնտեսության վերականգնման միտումներով, նվազեց` կազմելով համապատասխանաբար 35.0% և 32.4%, սակայն դեռևս չվերադառնալով 2008 թ. մակարդակին: Նույն միտումներն արձանագրվեցին նաև ծայրահեղ աղքատության մակարդակի առումով` աղքատության պարենային գծից ցած գտնվող բնակչության մասնաբաժինը, որը 2004-2008 թթ. ընթացքում կրճատվել էր 2.8 անգամ և 2008 թ.-ին կազմել 1.6%, 2009 թ.-ին աճեց, կազմելով 3.6%, իսկ այնուհետև` սկսեց նվազել և 2012 թ.-ին կազմեց 2.8%: Այսպիսով, 2012 թ.-ի դրությամբ, ՀՀ բնակչության մեկ երրորդից քիչ ավելին` 32.4%-ն աղքատ էր, իսկ շուրջ 3%-ը` ծայրահեղ աղքատ:
Աղյուսակ 3.1. Հայաստան. Աղքատության հիմնական ցուցանիշներն ըստ մարզերի
և ք. Երևանի, 2008 և 2012թթ. {95% վստահության միջակայք
ձևավոր փակագծերով}
(տոկոսներով)
.____________________________________________________________________.
| |2008 |2012 |
| |______________________|_________________________________|
| |Ծայրահեղ |Աղքատ |Ծայրահեղ |Աղքատ |%-ն |%-ն |
| |աղքատ | |աղքատ | |աղ- |Ընդ-|
| | | | | |քատ-|հա- |
| | | | | |ների|նուր|
| | | | | |մեջ |առկա|
| | | | | | |բնակ|
| | | | | | |չու-|
| | | | | | |թյան|
| | | | | | |մեջ |
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|ք. Երևան |1.1 |20.1 |2.2 |25.6 | | |
| |{0.3;1.9} |{17.3;22.9}|{0.1;4.3} |{22.4;28.7}|26.8|33.9|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Արագածոտն |0.5 |20.3 |0.9 |21.2 | | |
| |{-0.3;1.3}|{13.9;26.7}|{-0.4;2.1} |{14.4;28.0}| 2.2| 3.4|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Արարատ |1.6 |31.3 |2.1 |34.6 | | |
| |{0.2;3.0} |{25.5;37.1}|{-0.2;4.3} |{28.5;40.7 | 8.8| 8.2|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Արմավիր |0.7 |24.5 |3.4 |34.3 | | |
| |{0.1;1.3} |{19.7;29.3}|{0.4;6.3} |{29.1;39.5}| 9.4| 8.9|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Գեղարքունիք|0.4 |32 |1.4 |35.5 | | |
| |{0.2;0.6} |{25.8;38.2}|{-0.8;3.5} |{31.0;40.1}| 7.8| 7.1|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Լոռի |2.8 |34.2 |3.4 |38.7 | | |
| |{1.2;4.4} |{29.2;39.2}|{1.9;4.9} |{33.0;44.5}|11.6| 9.7|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Կոտայք |2.1 |39.5 | 5.7 |42.5 | | |
| |{0.7;3.5} |{34.7;44.3}|{1.1;10.4} |{35.9;49.0}|13.1|10.0|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Շիրակ |4.6 |42.4 |5.5 |46.0 | | |
| |{2.0;7.2} |{37.2;47.6}|{2.6; 8.4} |{42.7;49.3}|12.2| 8.5|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Սյունիք |1.3 |20.3 |0.7 |25.6 | | |
| |{0.5;2.1} |{14.3;26.3}|{-0.4;1.7} |{20.8;30.3}| 3.2| 4.1|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Վայոց Ձոր |1.9 |21.1 |0.5 |20.7 | | |
| |{0.1;3.7} |{14.9;27.3}|{-0.3; 1.3}|{13.3;28.1}| 1.2| 1.8|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Տավուշ |1.7 |23.2 |1.9 |27.5 | | |
| |{0.3;3.1} |{18.0;28.4}|{-0.5;4.2} |{21.4;33.6}| 3.7| 4.4|
|___________|__________|___________|___________|___________|____|____|
|Ընդամենը |1.6 |27.6 |2.8 |32.4 | 100|100 |
| |{1.2;2.0} |{26.0;29.2}|{1.6;4.1} |{30.3;34.4}| | |
.____________________________________________________________________.
67. Աղյուսակից 3.1 երևում է, որ 2008-2012 թթ. աղքատության և ծայրահեղ աղքատության մակարդակի ցուցանիշներն աճել են Երևանում և բոլոր մարզերում, բացի Վայոց Ձոր մարզից:
68. Դիտարկենք այն գործոնները որոնք նպաստեցին ճգնաժամային տարիներին աղքատության կրճատմանը և այն ռիսկերը որոնք մարզը դարձնում են աղքատ:
69. Ըստ ԱՎԾ տվյալների 2008-2012 թթ.-ին Հայաստանում աղքատության մակարդակի աճը քաղաքային բնակավայրերում մի փոքր ավելի արագ էր ընթանում, քան գյուղական բնակավայրերում` աղքատների մեծ մասը (64.6%) և ծայրահեղ աղքատների մեծ մասը (73%) քաղաքաբնակներ են: Նման ցուցանիշները ցույց են տալիս, որ բնամթերային գյուղատնտեսությունը կարևոր դեր ունի մարդկանց ծայրահեղ աղքատությունից դուրս բերելու գործում: Քանի որ Վայոց ձորի մարզի 44 համայնքներից 41 գյուղական է և մարզը գյուղատնտեսական ուղղվածություն ունի աղքատությունը և ծայրահեղ աղքատությունը 2008-2012 թթ. կրճատվեցին:
70. Աղյուսակում 3.2. ներկայացված է մարզի հիմնական բնակչության բաշխվածությունը գյուղ քաղաք կտրվածքով: Քաղաքային բնակչությունը կազմում է 18500, իսկ գյուղականը 33800:
Աղյուսակ 3.2. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի մշտական բնակչությունը (հունվարի 1-ի
դրությամբ)
._________________________________________________________________________.
| |ՀՀ |2012 թ.|այդ թվում` |2013 թ.|այդ թվում` |2014 թ.|այդ թվում` |
| |Վայոց ձոր| |___________| |___________|_______|___________|
| | | |քաղա-|գյու-| |քաղա-|գյու-| |քաղա-|Գյու-|
| | | |քային|ղական| |քային|ղական| |քային|ղական|
| |_________|_______|_____|_____|_______|_____|_____|_______|_____|_____|
| |Ընդամենը | 52.4| 18.5| 33.9| 52.2| 18.4| 33.8| 51.7| 18.2| 33.5|
| |մարզում | | | | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ՀՀ ԱՎԾ «Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը» 2012, 2013, 2014:
71. Վայոց ձորի մարզի տնտեսությունը ՀՀ տնտեսության թույլ օղակներից է: Առաջատարը գյուղատնտեսության ճյուղն է, իսկ արդյունաբերությունը հիմնականում ներկայացված է գյուղմթերքների վերամշակմամբ:
Աղյուսակ 3.3. Մարզի արդյունաբերական և գյուղատնտեսական արտադրանքի
բաժինը հանրապետության համախառն արտադրանքի ծավալներում
(2011-2013 թթ.)
.__________________________________________.
|Մարզի տեսակարար կշիռը, %-ով|2011|2012|2013|
|___________________________|____|____|____|
|ՀՀ արդյունաբերական համախառն|0.9 |0.8 |0.8 |
|արտադրանքի ծավալում | | | |
|___________________________|____|____|____|
|ՀՀ գյուղատնտեսական համախառն|2.2 |2.2 |2.1 |
|արտադրանքի ծավալում | | | |
.__________________________________________.
Աղբյուրը` «Հայաստանի Հանրապետության մարզերը թվերով»
72. Գյուղատնտեսության մեջ առաջատար է անասնապահությունը հետևյալ ենթաճյուղերով` խոշոր եղջերավոր, բրդատու ոչխարաբուծություն, այծաբուծություն, մեղվապահություն, թռչնաբուծություն: Բուսաբուծության մեջ աչքի են ընկնում խաղողագործությունն ու պտղաբուծությունը: Արփայի հովտի ցածրադիր մասերում զբաղվում են բանջարաբոստանային կուլտուրաների մշակությամբ, իսկ մարզի նախալեռնային գոտին համարվում է ՀՀ խաղողագործության 4 շրջաններից մեկը, որոնք հումք են հանդիսանում գինեգործության համար: Հայտնի է հատկապես «Արենի» տեսակի էնդեմիկ խաղողը, որից արտադրվում է «Արենի» գինին:
73. Չնայած աղքատության կրճատման ցուցանիշներին մարզի համար աղքատության հաղթահարումը դեռևս մնում է կարևորագույն խնդիր:
74. Վայոց ձորի մարզի գյուղական համայնքների մեջ մեծ տարբերակվածություն չկա ըստ տնտեսական, սոցիալական և հոգևոր-մշակութային զարգացվածության մակարդակի: Համայնքների մեծամասնությունն ունի եթե ոչ նույնատիպ, ապա գոնե իրենց անբարենպաստ ազդեցությամբ հավասարազոր առանձնահատկություններ:
75. Գյուղացիական տնտեսությունների փոքր չափերը և մասնատված հողաբաժինները, որոնք ձևավորվել են հողի սեփականաշնորհման գործընթացի արդյունքում, սահմանափակում են գյուղատնտեսության կայուն զարգացումը և խոչընդոտում ինտենսիվ տեխնոլոգիաների ներդրմանը ու արդյունաբերականացմանը:
76. Մարզի գյուղատնտեսական նշանակության հողերը չեն մշակվում հիմնականում ոռոգման հնարավորությունների բացակայության, արոտազանգվածները սպասարկող ճանապարհների անմխիթար վիճակի, բնակավայրերից հեռու գտնվելու, անհրաժեշտ տեխնիկայի պակասի, հողերի մասնատվածության, սահմանամերձ լինելու պատճառներով և աշխատուժի բացակայության պատճառով (տարեցներից կազմված ընտանիքներ):
77. ՈՒսումնասիրության արդյունքում մարզի գյուղատնտեսության ոլորտում առանձնացվել են հետևյալ հիմնախնդիրները.
1) մարզի լեռնային կտրտված ռելիեֆը մեծ դժվարություններ է առաջացնում գյուղատնտեսական գործունեության համար: Մարզում գերակշռում են 4-րդ և 5-րդ կարգի գյուղատնտեսական նշանակության հողերը: Վարելահողերի մեծ մասը` 72 տոկոսը չի մշակվում:
2) մարզում ոռոգելի հողատարածքների սահմանափակ լինելը:
3) վերջին տարիներին պարբերաբար դարձած ցրտահարությունները, բնական աղետները ավելացնում են գյուղացիների աղքատության վտանգվածությունը:
4) գյուղատնտեսական գործունեության ֆինանսավորման և ապահովագրման համակարգի բացակայությունը նույնպես խոչընդոտում է գյուղատնտեսության զարգացմանը:
5) մարզում ծառացած է ժամանակակից և մասնավոր հողագործության ներկայիս պայմաններին համապատասխանող գյուղատնտեսական տեխնիկայի հիմնախնդիրը:
6) գյուղատնտեսական մթերքների իրացման հետ կապված դժվարությունները, շուկաների հեռավորությունը, ներհամայնքային և հանդամիջյան ճանապարհների անմխիթար վիճակը դասվում են հայկական գյուղերի ամենամտահոգիչ հիմնահարցերի շարքին:
7) գյուղատնտեսության ինտենսիվ զարգացման խնդիրներն անմիջականորեն կախված են գյուղատնտեսական հումքի արդյունաբերական վերամշակման հնարավորությունների հետ:
8) գյուղացիական տնտեսությունների համար շուկայում ապրանքը վաճառելը դարձել է անհասանելի: Վերջին տարիներին այնքան է ընդլայնվել վերավաճառողների ցանցը, որ գյուղացին հաճախ ստիպված է իր բերքը հանձնել շուկաներում մշտապես կանգնած վերավաճառողներին` անընդունելի ցածր, այսպես կոչված «դիսկրիմինացիոն» գներով:
78. Աղքատությունն առավել տարածված է սահմանամերձ, աղետի և բարձր լեռնային (ավելի քան 1700 մ բարձրության վրա գտնվող) գոտիներում: Վայոց ձորի մարզի 44 համայնքներից 24-ը ունեն լեռնային, բարձր լեռնային, իսկ դրանցից 12-ը նաև սահմանամերձ են, ի սկզբանե ավելացնում է մարզի աղքատության հակվածության աստիճանը:
79. Համայնքների աղքատության վրա ազդում է նաև վերջիններիս մեծությունը: Որքան փոքրաթիվ է համայնքի բնակչությունը, այնքան մեծ է աղքատության հակվածությունն ու գրեթե «անտեսանելի» համայնքային զարգացման հեռանկարները: Այն փաստը, որ Վայոց ձորի մարզի համայնքների 40.9%-ը (18 համայնք) ունեն մինչև 500 բնակիչ, իսկ ևս 20.5%-ը (9 համայնք)` 501-ից 1000 բնակիչ, արդեն իսկ վկայում է մարզի համայնքների գրեթե կեսի համար համայնքային զարգացման ծրագրերի իրագործման հարցում օբյեկտիվորեն առկա խոչընդոտների մասին:
80. Վայոց ձորի մարզի գյուղական համայնքների զարգացման հիմնական ուղղություններն են`
1) Վարելահողերի նպատակային օգտագործման մակարդակի բարձրացումը
2) Տոհմային անասնաբուծության զարգացումը
3) Համայնքների խոշորացումը
4) Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվության և կենդանիների մթերատվության բարձրացման միջոցառումներ
5) Գյուղատնտեսական կոոպերատիվների և շուկայական ենթակառուցվածքների հետ ինտեգրված ընտանեկան գյուղացիական տնտեսությունների զարգացումը
6) Գյուղական բնակավայրերում ոչ գյուղատնտեսական զբաղվածության խթանումը` արհեստների, գյուղմթերքների վերամշակման, գյուղատնտեսության սպասարկման կարողությունների զարգացումը
7) Ագրոտուրիզմի զարգացումը
81. Ինչպես նշվեց վերևում աղքատությունը և ծայրահեղ աղքատությունը առավել տարածված է փոքր ու միջին քաղաքային բնակավայրերում: Մարզի 3 քաղաքները դասվում են այդ շարքին:
82. Եղեգնաձոր քաղաքը Վայոց ձորի մարզի վարչատնտեսական կենտրոնն է: Խորհրդային ժամանակներում քաղաքում գործում էին արդյունաբերական գործարաններ, պահածոների գործարան, որը մթերում էր քաղաքի և շրջակա գյուղերի գյուղմթերքները: Քաղաքն ունի 1310 հա գյուղատնտեսական հող և տ/տ-ների 50.5%-ը օգտվել է սեփականաշնորհումից: Համայնքում մշակվող հողահանդակները կազմում են 598 հա, որից 427 հա վարելահողերն են, ուր մշակում են հացահատիկ, բանջարաբոստանային կուլտուրաներ, կերային բույսեր: Մեծ տարածում ունեն խաղողի և պտղատու այգիները` 105 հա: Վերջին տարիներին ստեղծվել են այծաբուծական ֆերմաներ, քանի որ արտադրվող այծի պանիրը գնալով ավելի մեծ պահանջարկ է ձեռք բերում և արտահանվում է մարզի սահմաններից: Ներկայումս քաղաքում զարգանում է վերամշակող արդյունաբերությունը, գործում են կահույքի, քարերի և շինանյութերի, գինե տակառների արտադրամասեր, տրիկոտաժի և կարի արտադրություն: Գործում է սարքաշինական գործարան, որտեղ արտադրվում են չափիչ սարքեր: Զարգանում է ագրոարդյունաբերությունը` արտադրվում են գինիներ, կաթնամթերք: Քաղաքում գործում է ալրաղաց:
83. Եղեգնաձոր քաղաքում աղքատածին վճռորոշ գործոն է հանդիսանում գործազրկությունը: Համայնքի գլխավոր հիմնախնդիրը աշխատանքային ռեսուրսների պոտենցիալի օգտագործումն է, արդյունաբերական կազմակերպությունների վերագործարկումը. նոր աշխատատեղերի ստեղծումը, խմելու և ոռոգման ջրերի ջրագծերի անցկացումը, քաղաքային նշանակության ճանապարհների վերակառուցումը նաև գյուղատնտեսության զարգացումը:
84. Վայք քաղաքը (1939-1990 թթ Ազիզբեկով) գտնվում է Երևանից 135 կմ հեռավորության վրա: Քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1995 թվականից: Քաղաքը գտնվում է Ազատեկ գյուղի վարչական տարածքում և գյուղատնտեսական նշանակության հող չունի, բացառությամբ տնամերձերի, որը կազմում է 32 հա: Խորհրդային ժամանակներում Վայք քաղաքը արդյունաբերական ուղղվածություն ուներ` գործում էին «Հայ գորգ», պլաստմասսայե իրերի, շինանյութերի գործարանները, հանքային ջրերի արտադրամասերը: Քանի որ գյուղատնտեսության զարգացման հեռանկար քաղաքը չունի, ուստի անհրաժեշտ է նոր աշխատատեղերի ստեղծում, որը կկանխի արտագաղթը: Ներկայումս Վայք քաղաքի տնտեսության մեջ գերակշռում է հանքային ջրերի և ոչ ալկոհոլային խմիչքների, շինանյութերի, ձեռագործ գորգերի արտադրությունները: Եթե Եղեգնաձորում զարգացման միտումներ նկատվում են ի հաշիվ մարզկենտրոն լինելուն, իսկ Ջերմուկը բավարար չափով զարգանում է ի հաշիվ իր առողջարանների ապա նույնը չի կարելի ասել Վայք քաղաքի մասին: Քաղաքն ունի հարմարավետ հյուրանոցներ, սրճարաններ, ռեստորան, հասարակական սննդի և կենցաղ սպասարկման օբյեկտներ, որը նպաստավոր պայմաններ է ստեղծում տուրիզմի տարբեր ձևերի զարգացման համար:
85. Վայք քաղաքի զարգացման համար անհրաժեշտ է խթանել տուրիզմը, փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացումը:
86. Ջերմուկը գտնվում է 2070 մետր բարձրությամբ լավային սարավանդի վրա: Քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1961 թվականից: Քաղաքի անվանումը կապված է հանքային տաք աղբյուրների` ջերմուկների հետ: Ջերմուկն իր տաք հանքային ջրերով (կազմությամբ և բուժիչ հատկություններով) չափազանց մոտ է չեխական հեղինակավոր Կառլովի Վարի առողջարանային քաղաքին: Ջերմուկը այսօր հանգստացողներին ու զբոսաշրջիկներին է առաջարկում առողջարանների, հյուրանոցների, ըմպելասրահի, լողավազանների, մարզահրապարակների, հասարակական սննդի օբյեկտների, բարերի ու սրճարանների բարձր չափանիշներով ծառայություններ: 2007 թվականին կառուցվել է Ջերմուկի ճոպանուղին: 2006 թվականից սկսած Ջերմուկում են անցկացվում շախմատի միջազգային պատանեկան մրցաշարերը, ինչպես նաև մի շարք միջազգային մրցաշարեր և առաջնություններ: Նախատեսվում է կառուցել նոր օդանավակայան:
87. Շվեյցարական «Թայգեր Դեվ Սվիսս» կազմակերպության փորձագետների և Ջերմուկի քաղաքապետարանի մասնակցությամբ կազմվեց և ՀՀ կառավարության կողմից 18.09.2008 թ. N 1064-Ն որոշմամբ ընդունվեց Ջերմուկ քաղաքի զարգացման ռազմավարությունը, որով Ջերմուկ քաղաքը հռչակվել է որպես տուրիզմի կենտրոն: Ջերմուկ քաղաքի զարգացման ծրագրի հայեցակարգային նպատակներն են
1) Ջերմուկ քաղաքը միջազգային չափանիշներին համապատասխանող, տարվա չորս եղանակի զբոսաշրջային կենտրոն դարձնելը` այն զարգացնելով որպես`
ա. առողջարանային և ձմեռային զբոսաշրջային կենտրոն,
բ. շախմատի միջազգային մրցաշարերի կազմակերպման կենտրոն,
գ. համահայկական, ինչպես նաև միջազգային մանկապատանեկան և երիտասարդական ճամբարատեղի,
դ. մշակութային զբոսաշրջության կենտրոն.
88. Աղքատության բոլոր ուսումնասիրությունները միանշանակ եզրահանգում են, որ աղքատությունը պայմանավորված է նաև բնակչության անբարենպաստ սոցիալ-ժողովրդագրական կազմով` տարեցների, բազմազավակ ընտանիքների, հաշմանդամների և այլ խոցելի խմբերի բարձր ներկայացվածությամբ, որն այս կամ այն չափով կանխորոշում է բնակչության և համայնքների աղքատության նկատմամբ խոցելիությունը:
89. Ըստ ԱՎԾ չափորոշիչների առանձնացվել է հետևյալ խոցելի խմբերը.
1) Գործազուրկի գլխավորությամբ տնային տնտեսություններ
2) Բազմանդամ (6 և ավելի) տնային տնտեսություններ
3) Թոշակառուներով տնային տնտեսություններ 11%
4) Երեք և ավելի երեխաներ (0-14տ) ունեցող տնային տնտեսություններ
5) Կնոջ գլխավորությամբ տնային տնտեսություններ
6) 6 տարեկան երեխաներ ունեցող տնային տնտեսություններ
90. ժողովրդագրության տեսակետից մարզում ամենացավոտ հարցերից է բնակչության «ծերացումը»: Մարզի բնակչության 19.8%-ը կենսաթոշակառուներ են:
Աղյուսակ 3.4. Կենսաթոշակառուների թիվը ՀՀ Վայոց ձորի մարզում
.______________________________________________.
|Հ/Հ|Տարածաշրջան |2011 թ.|2012 թ.|2013 թ.|
|___|__________________|_______|_______|_______|
|1 |Վայոց ձորի մարզ | 10241 |10306 |10371 |
|___|__________________|_______|_______|_______|
| |1000 բնակչի հաշվով| 182.5 |197.4 |200.6 |
.______________________________________________.
Աղբյուրը` «Հայաստանի Հանրապետության մարզերը թվերով» 2012 թ. էջ 101
91. Աղքատության մակարդակն աճել է նաև կենսաթոշակառուների շրջանում: Երևանաբնակ կենսաթոշակառուներն ունեն աղքատության ավելի ցածր ռիսկ, քան գյուղաբնակ (1.5 անգամ) և այլ քաղաքներում բնակվող կենսաթոշակառուները (1.7 անգամ): Ծայրահեղ աղքատության ամենաբարձր մակարդակը գրանցվել է գյուղաբնակ կենսաթոշակառուների մոտ:
92. Աղքատության վրա ազդող կարևորագույն գործոններից է մասնակցությունն աշխատանքի շուկայում: Հատկապես աշխատանքի բացակայության պարագայում է մեծանում աղքատ կամ ծայրահեղ աղքատ լինելու հավանականությունը: Դրա վկայությունն է այն, որ Հանրապետությունում աշխատող անդամ չունեցող տնային տնտեսություններում, աղքատության մակարդակը 2012 թ.-ին կազմել է 44.5%, որը 42%-ով բարձր է եղել միջին հանրապետական մակարդակից): Նույն ժամանակաշրջանում աշխատող անդամ չունեցող տնային տնտեսություններում ծայրահեղ աղքատության մակարդակը կազմել է 4.8%` միջին հանրապետական մակարդակին գերազանցելով 1.8 անգամ:
93. Զբաղված բնակչությունը մարզի տարածքում ընդգրկված են հիմնականում գյուղատնտեսության /սեփականաշնորհումից օգտվածներ/, կրթության, շինարարության, առևտրի և սննդի արդյունաբերության մեջ: Ըստ ԱՎԾ տվյալների Վայոց ձորի մարզում աշխատունակ բնակչության 62.2% /26700 մարդ/ զբաղված են եղել տնտեսության տարբեր ճյուղերում, որից 12.4% պետական, իսկ 87.6% ոչ պետական հատվածում:
94. Մարզում զբաղվածության ոլորտի հիմնախնդիրները`
1) Զբաղված բնակչության կեսից ավելին ունեն սեզոնային կամ ժամանակավոր զբաղվածություն
2) Առկա է ներմարզային և մարզից դուրս աշխատուժի սեզոնային տեղաշարժ
3) Աճում է չզբաղված բնակչության տեսակարար կշիռը, հատկապես գյուղական բնակավայրերում` ի հաշիվ հողի սեփականաշնորհումից չօգտված անձանց
95. Վայոց ձորի մարզի աղքատության հաղթահարման և զարգացման գերակա խնդիրները 2015-2018 թթ. համար հանդիսանում են.
1) Տուրիզմի զարգացումը: ՀՀ Վայոց ձորի բոլոր գյուղերն ու քաղաքները հրապուրիչ են ագրոտուրիզմի, էկոտուրիզմի, արկածային, գինու, խոհանոցային և տուրիզմի այլընտրանքային այլ ձևերի զարգացման համար:
2) Նոր աշխատատեղերի ստեղծում հատկապես քաղաքային համայնքներում, չգործող արդյունաբերական կազմակերպությունների վերագործարկմանն աջակցություն:
3) Փոքր և միջին ձեռներեցության զարգացման` փոքր արտադրական ու սպասարկման ոլորտի կազմակերպությունների բացման միջոցով քաղաքային համայնքներում զբաղվածության խնդրի լուծում
4) Գյուղմթերքների իրացման խոչընդոտների վերացում, գյուղմթերքների վերամշակման հնարավորությունների ստեղծում:
5) Գյուղատնտեսական նշանակության հողերի պիտանելիության, արդյունավետության բարձրացմանն ուղղված աշխատանքների իրականացում, ոռոգման համակարգերի վերակառուցում:
6) Մարզի գյուղական համայնքներում (հատկապես փոքր գյուղերում) ենթակառուցվածքների զարգացմանն ուղղված համալիր ծրագրերի իրականացում:
4. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅԱՆ, ՄԱՍՆԱՎՈՐ ՀԱՏՎԱԾԻ ԵՎ ՓՄՁ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
4.1 Արդյունաբերության ներկա իրավիճակի վերլուծություն
4.1.1. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆ
96. Խորհրդային Միության փլուզումը մարզի տնտեսական ներուժին չափազանց մեծ վնաս հասցրեց, նախկինում բազմաթիվ աշխատատեղեր ապահովող խոշոր ձեռնարկությունների քայքայումը` սեփականաշնորհման, հումքի և իրացման շուկաների բացակայության և բարոյաֆիզիկական մաշվածության պատճառներով: Մարզի արդյունաբերական ձեռնարկությունները փակվեցին կամ էլ աշխատում էին փոքր հզորությամբ:
97. Վերջին տարիներին համագործակցված աշխատանքներ են տարվել ՀՀ կառավարության, հանրապետական գործադիր մարմինների ղեկավարների, հանրապետական և միջազգային կազմակերպությունների հետ` մարզի արդյունաբերական ձեռնարկությունների գործունեության աշխուժացման, նոր աշխատատեղերի ստեղծման ուղղությամբ:
98. Մարզի արդյունաբերական կազմակերպությունների ընդհանուր քանակում գերակշռում են գերփոքր և փոքր կազմակերպությունները, որոնց տեսակարար կշիռները համապատասխանաբար կազմում են 22.5% և 60.0%, որոնք թողարկում են արդյունաբերական արտադրանքի ընդհանուր ծավալի 43.8%-ը: Մարզի խոշոր և միջին կազմակերպություններին, որոնք կազմում են ընդհանուր թվաքանակում 12.5%, բաժին է ընկնում արդյունաբերական արտադրանքի ամբողջ ծավալի 57.9%-ը: Մարզի արդյունաբերության տեսակարար կշիռը հանրապետության արդյունաբերության ընդհանուր ծավալում կազմում է 0.8%: Արդյունաբերության ոլորտում հիմնականում զարգացած են ոչ ոգելից ըմպելիքի` «Ջերմուկ» հանքային ջրերի և խաղողի գինու արտադրությունները, որոնց տեսակարար կշիռները հանրապետության հանքային ջրերի և խաղողի գինու արտադրությունների ընդհանուր ծավալում համապատասխանաբար կազմում են` 60% և 20%: Վայոց ձորի մարզում, ըստ 40 արդյունաբերական կազմակերպություններից ստացված հաշվետվությունների տվյալների, ինչպես նաև վիճակագրական մոնիթորինգում չընդգրկված տնտեսավարող փոքր ձեռնարկատիրության սուբյեկտների գործունեության գնահատման (ընթացիկ գներով) վերջին տարիներին թողարկվում է շուրջ 7.5-9.5 մլրդ. դրամի տարեկան արդյունաբերական արտադրանք, նույնքան էլ իրացվում է, որից` ԱՊՀ երկրներում` մոտավորապես 28 տոկոս: Ստորև ներկայացվում է ՀՀ Վայոց ձորի մարզի մակրոտնտեսական ցուցանիշները վերջին երեք տարիներին:
Աղյուսակ 4.1. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԸ
Ընթացիկ գներով, մլն. դրամ
.___________________________________________________________________.
| | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ|669 398.9|824 430.0|998 963.7|1 121 906.7|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |302 657.9|354 502.7|423 435.9| 450 104.9|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 12 197.8| 14 469.8| 21 637.9| 19 554.4|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ԱՐԱՐԱՏ | 57 538.8| 72 303.1| 80 864.9| 104 759.2|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 34 008.8| 37 461.3| 41 841.8| 44 471.3|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ | 12 155.8| 11 949.9| 17 959.5| 21 657.7|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ԼՈՌԻ | 44 755.2| 60 044.9| 73 496.8| 80 041.7|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ԿՈՏԱՅՔ | 82 334.2| 85 084.3|104 496.5| 144 948.9|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ՇԻՐԱԿ | 17 888.2| 25 159.2| 42 766.8| 40 723.4|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 94 420.1|150 606.1|178 366.5| 198 723.7|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 6 253.3| 7 238.4| 7 765.0| 9 099.9|
|_________________________|_________|_________|_________|___________|
|ՏԱՎՈՒՇ | 5 188.8| 5 610.3| 6 332.1| 7 821.6|
.___________________________________________________________________.
Աղյուսակ 4.2. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ
._______________________________________________________________________.
| |Թողարկված արտադրանքի |Պատրաստի արտադրանքի |Արդյունա- |
| |ծավալը, ընթացիկ |իրացումը, ընթացիկ |բերական |
| |գներով 3, մլն. դրամ |գներով 3, մլն. դրամ |արտադրանքի |
| | | |ֆիզիկական |
| | | |ծավալի |
| | | |ինդեքսը, % |
|_______________|_____________________|_____________________|___________|
| | 2011 | 2012 | 2011 | 2012 |2011 |2012 |
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ |998 963.7|1 121 906.7|969 322.5|1 117 801.2|113.9|108.8|
|ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ| | | | | | |
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |423 435.9| 450 104.9|412 048.8| 450 947.9|111.4|105.0|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 21 637.9| 19 554.4| 22 354.3| 19 119.9|137.5| 83.3|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 80 864.9| 104 759.2| 86 805.4| 118 622.0| 98.3|117.3|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 41 841.8| 44 471.3| 43 197.3| 45 545.9|107.6| 99.7|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ | 17 959.5| 21 657.7| 11 402.0| 13 167.8|144.6|118.2|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ԼՈՌԻ | 73 496.8| 80 041.7| 74 516.6| 78 781.9|115.2|113.9|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ |104 496.5| 144 948.9|103 596.0| 144 952.2|121.0|125.0|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ՇԻՐԱԿ | 42 766.8| 40 723.4| 31 581.0| 37 135.0|158.7| 88.4|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |178 366.5| 198 723.7|169 419.1| 192 340.3|113.4|110.6|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 7 765.0| 9 099.9| 8 167.4| 9 330.5|101.5|113.5|
|_______________|_________|___________|_________|___________|_____|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 6 332.1| 7 821.6| 6 234.6| 7 857.8|106.6|113.2|
._______________________________________________________________________.
Աղյուսակ 4.3. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԸ
%
._____________________________________________.
| |2009|2010|2011|2012|
|_________________________|____|____|____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ| 100| 100| 100| 100|
|_________________________|____|____|____|____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |45.2|43.0|42.4|40.2|
|_________________________|____|____|____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 1.8| 1.8| 2.2| 1.7|
|_________________________|____|____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 8.6| 8.8| 8.1| 9.3|
|_________________________|____|____|____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 5.1| 4.5| 4.2| 4.0|
|_________________________|____|____|____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ | 1.8| 1.4| 1.8| 1.9|
|_________________________|____|____|____|____|
|ԼՈՌԻ | 6.7| 7.3| 7.3| 7.2|
|_________________________|____|____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ |12.3|10.3|10.5|12.9|
|_________________________|____|____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ | 2.7| 3.1| 4.3| 3.6|
|_________________________|____|____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |14.1|18.3|17.8|17.7|
|_________________________|____|____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 0.9| 0.8| 0.8| 0.8|
|_________________________|____|____|____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 0.8| 0.7| 0.6| 0.7|
._____________________________________________.
Աղյուսակ 4.4. Արդյունաբերական արտադրանքի արտադրությունն ըստ ՀՀ մարզերի
և ք. Երևանի, 2013 թ. հունվար-դեկտեմբեր
._____________________________________________________________________.
| |Թողարկված արտադրանքի|Պատրաստի արտադրանքի |Արդյունաբերական|
| |ծավալը, ընթացիկ |իրացումը, ընթացիկ |արտադրանքի |
| |գներով, մլն. դրամ |գներով, մլն. դրամ |ինդեքսը, % |
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Ընդամենը ՀՀ| 1 240 578.7| 1 214 412.7| 106.8|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|այդ թվում` | | | |
|___________|____________________|____________________|_______________|
|ք. Երևան | 506 816.1| 493 589.5| 106.1|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Արագածոտն | 25 112.7| 21 217.6| 117.1|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Արարատ | 123 593.8| 137 513.0| 114.3|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Արմավիր | 50 225.6| 50 891.2| 104.8|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Գեղարքունիք| 23 665.5| 14 737.8| 105.6|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Լոռի | 75 260.7| 74 580.5| 102.9|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Կոտայք | 166 063.7| 164 966.6| 104.7|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Շիրակ | 42 628.5| 41 633.8| 96.6|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Սյունիք | 204 911.3| 192 825.4| 108.1|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Վայոց ձոր | 12 002.8| 12 400.9| 122.7|
|___________|____________________|____________________|_______________|
|Տավուշ | 10 298.0| 10 056.4| 122.1|
._____________________________________________________________________.
Գծապատկեր 1. Արդյունաբերական արտադրանքի կառուցվածքն ըստ ՀՀ մարզերի և
ք. Երևանի, 2013 թ. հունվար-դեկտեմբեր
----------------------------
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
Աղյուսակ 4.5. Արդյունաբերական արտադրանքի արտադրությունն ըստ ՀՀ
մարզերի և ք. Երևանի, 2014 թ. հունվար-հունիս
.____________________________________________________________________.
| |Թողարկված արտադրանքի|Պատրաստի արտադրանքի|Արդյունաբերական|
| |ծավալը, ընթացիկ |իրացումը, ընթացիկ |արտադրանքի |
| |գներով, մլն. դրամ |գներով, մլն. դրամ |ինդեքսը, % |
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Ընդամենը ՀՀ| 579 335.1| 572 403.4| 100.0|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|այդ թվում` | | | |
|___________|____________________|___________________|_______________|
|ք. Երևան | 237 329.5| 237 971.4| 100.2|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Արագածոտն | 11 998.9| 10 955.8| 110.1|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Արարատ | 58 518.2| 63 142.1| 115.5|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Արմավիր | 26 262.0| 26 035.6| 98.3|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Գեղարքունիք| 10 742.6| 7 076.0| 88.5|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Լոռի | 34 066.5| 33 444.0| 92.9|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Կոտայք | 68 276.4| 68 279.4| 93.2|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Շիրակ | 21 472.7| 17 703.2| 118.9|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Սյունիք | 97 880.4| 95 216.2| 93.7|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Վայոց ձոր | 8 220.3| 8 127.4| 153.3|
|___________|____________________|___________________|_______________|
|Տավուշ | 4 567.6| 4 452.3| 104.2|
.____________________________________________________________________.
Գծապատկեր 2. Արդյունաբերական արտադրանքի կառուցվածքն ըստ ՀՀ մարզերի և
ք. Երևանի, 2014 թ. հունվար-հունիս
----------------------------
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
99. Չնայած արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը վերջին տարիներին անշեղորեն աճում է, սակայն սոցիալական վիճակը մնում է լարված: Դա հնարավոր է միայն մարզային արդյունաբերական համալիրի ձևավորման, վերամշակող արդյունաբերության տարբեր ճյուղերի զարգացման, մարզի ներսում ներճյուղային ու միջճյուղային արտադրական կապերի ստեղծման դեպքում: Ընդ որում, կարևոր խնդիր է արդյունաբերության ճյուղային կառուցվածքի բարեփոխումը` հնարավորին չափով այն համապատասխանեցնելով մարզի աշխարհագրական դիրքի, բնական ու աշխատանքային ռեսուրսների առանձնահատկություններին:
100. Ոլորտում մարզի առկա հիմնախնդիրները պայմանավորված են հիմնականում հետևյալ գործոններով.
1) մայրաքաղաքից ունեցած մեծ հեռավորությունը
2) տրանսպորտային հաղորդակցության այլընտրանքային միջոցների բացակայությունը
3) աշխատատեղերի անբավարար թիվը /գործազրկության մակարդակը մարզում բարձր է` կազմել է 14.8% (տնային տնտեսությունների կենսամակարդակի (կենսապայմանների) ամբողջացված հետազոտության նախնական տվյալներով)
4) պատերազմական գործողությունների հետևանքով կրած զգալի վնասները
5) վերը նշված և առանձին գործոններով պայմանավորված` կապիտալ ներդրումների դեռևս ոչ բավարար մակարդակը և այլն:
101. Մարզում արդյունաբերության ոլորտի զարգացմանն ուղղված անհրաժեշտ միջոցառումներն են.
1) արդյունաբերական ներուժի ճիշտ գնահատում և միջազգային փորձի ուսումնասիրություն
2) ոչ արդիական տեխնոլոգիաները նորերով փոխարինելու գործընթաց
3) աջակցություն գործող ձեռներեցության կենտրոնների կայացմանը և նորերի ստեղծմանը
4) տնտեսության այլ ճյուղերում ոլորտի արտադրանքի և ծառայությունների ներդրում:
102. Մարզն ունի անհրաժեշտ բոլոր նախապայմանները արդյունաբերության ոլորտի առկա հիմնախնդիրները լուծելու, սոցիալ-տնտեսական վիճակը լրջորեն բարելավելու համար: Նշված խնդիրների լուծմանը մեծապես կնպաստեն երկարաժամկետ ներդրումները և վարկավորման ծրագրերի իրականացումը մարզի տարածքում:
Աղյուսակ 4.6. 2015-2018 թթ արդյունաբերական արտադրանքի ծավալների
կանխատեսումները ՀՀ Վայոց ձորի մարզում /մլրդ. դրամ/
.___________________________________________________.
| |2015 թ|2016 թ|2017 թ|2018 թ|
|_______________________|______|______|______|______|
|Թողարկված արտադրանքի | 13500| 14800| 16300| 18000|
|ծավալը, ընթացիկ գներով,| | | | |
|մլն. դրամ | | | | |
.___________________________________________________.
4.1.2. ՓՄՁ ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
103. Ըստ ՓՄՁ ԶԱԿ հիմնադրամի կողմից հրատարակված 2012 թ. «Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության ոլորտը Հայաստանում» տեղեկագրի, գրանցված ՓՄՁ սուբյեկտների մարզային բաշխվածքն ըստ անհատ ձեռնարկատերերի և տնտեսական գործունեության իրավունք ունեցող առևտրային իրավաբանական անձանց ներկայացված է Աղյուսակ 4.7-ում:
Աղյուսակ 4.7. Գրանցված ՓՄՁ սուբյեկտների մարզային բաշխվածքն` ըստ անհատ
ձեռնարկատերերի և տնտեսական գործունեության իրավունք
ունեցող առևտրային իրավաբանական անձանց
._______________________________________________.
|Մարզ |ՓՄՁ սուբյեկտներ |
| |______________________________|
| |ԱՁ |ԻԱ |Ընդամենը |
| |_________|_________|__________|
| |քանակ| % |քանակ| % |քանակ | % |
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Երևան |26149| 41|35698| 53|61847 | 48|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Ընդամենը` մարզեր|37640| 59|31113| 47|68753 | 52|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Արագածոտն |2553 | 4| 1858| 3| 4411 | 3|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Արարատ |4669 | 7| 3117| 5| 7786 | 6|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Արմավիր |5356 | 8| 2929| 4| 8285 | 6|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Գեղարքունիք |2916 | 5| 3760| 6| 6677 | 5|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Լոռի |5111 | 8| 4792| 7| 9903 | 8|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Կոտայք |5387 | 8| 5100| 8|10487 | 8|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Շիրակ |3503 | 6| 3239| 5| 6742 | 5|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Սյունիք |3352 | 5| 3270| 5| 6622 | 5|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Վայոց ձոր |1593 | 3| 897| 1| 2490 | 2|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|Տավուշ |3201 | 5| 2150| 3| 5350 | 4|
|________________|_____|___|_____|___|______|___|
|ԸՆԴԱՄԵՆԸ, ՀՀ |63789|100|66811|100|130600|100|
._______________________________________________.
104. ՓՄՁ-ները պետական քաղաքականության տնտեսական նպատակների անկյունաքարն է հանդիսանում ՀՀ մարզերի տնտեսական զարգացման անհամամասնությունների հաղթահարումը` օգտագործելով յուրաքանչյուր տարածաշրջանի տնտեսական զարգացման առանձնահատկություններն ու ներուժը և խթանելով տնտեսվարող սուբյեկտների միջև ներմարզային և միջմարզային համագործակցության զարգացումը: Վերջին տարիների ընթացքում Վայոց ձորի մարզի ՓՄՁ ոլորտում զգալի առաջընթաց է նկատվում: 2012 թ. ՓՄՁ տեսակարար կշիռը ՀՀ Վայոց ձորի մարզի ՀՆԱ-ում կազմել է շուրջ 54.8%: Միայն 2013 թ. ընթացքում ՀՀ Վայոց ձորի մարզում գրանցվել է 673 ՓՄՁ սուբյեկտ` ապահովելով շուրջ 751 նոր աշխատատեղ:
105. Մարզի զարգացման ծրագրով ՓՄՁ աջակցության միջոցառումները նախատեսված էր իրականացնել «Հայաստանի փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման ազգային կենտրոն» հիմնադրամի (Հայաստանի ՓՄՁ ԶԱԿ) գործունեության շրջանակներում: Մարզում ՓՄՁ ԶԱԿ-ի միջոցով իրականացվել է.
1) Սկսնակ գործարարների ձեռներեցությանն աջակցության
2) ՓՄՁ սուբյեկտներին վարկային երաշխավորության տրամադրման
3) Սկսնակ գործարարների ֆինանսական աջակցության
4) ՓՄՁ սուբյեկտների թողարկվող արտադրանքի, մատուցվող ծառայությունների շուկաներ առաջ մղման աջակցության
5) ՓՄՁ սուբյեկտներին գործարար տեղեկատվական և խորհրդատվական աջակցություն
6) ՈՒսուցողական աջակցություն ՓՄՁ սուբյեկտների
106. Նշված ենթակառուցվածքների ստեղծումը և ամրապնդումը ծրագրի ռազմավարական նպատակների իրականացման կարևոր նախադրյալ հանդիսացավ, այն է ՓՄՁ-ներից ստացվող աջակցման հայտերի վերաբերյալ որոշումները ընդունվում են մարզում` ՓՄՁ զարգացման մարզային խորհրդի կողմից: ՓՄՁ-ներին ցուցաբերված աջակցությունը իրականացվել է հետևյալ մեխանիզմներով`
Աղյուսակ 4.8. ՓՄՁ աջակցման մեխանիզմները
._____________________________________________________________________.
|Աջակցության |Աջակցության մեխանիզմները ըստ ՓՄՁ սուբյեկտների |
|ուղղություններ|______________________________________________________|
| |Գործող ՓՄՁ-ներ |Սկսնակ գործարարներ |
|______________|______________________________|_______________________|
|Ֆինանսական |Երաշխավորվում է վարկի |Մինչև 2.0 մլն դրամ |
|աջակցություն |հիմնական գումարի ոչ ավելի, |վարկի ստացման համար |
| |քան 70%-ը, երաշխավորության |տրամադրվում է վարկային |
| |առավելագույն չափը մինչև |երաշխիք վարկի գումարի |
| |10.0 մլն դրամ: |մինչև 130% չափով: |
| |Վարկային տոկոսի մասնակի | |
| |սուբսիդավորում: | |
| |Սեփական կապիտալի ֆինանսավորում| |
|______________|______________________________|_______________________|
|Տեղեկատվական, |Տեղեկատվական և խորհրդատվական |Դասընթացներ և |
|խորհրդատվական |աջակցություն, |անհատական |
|և |Նեղ մասնագիտական խորհրդատվական|խորհրդատվություն |
|ուսուցողական |աջակցություն, |գործարար ծրագրի |
|ծրագրեր |ՈՒսուցողական դասընթացներ |մշակման համար |
|______________|______________________________|_______________________|
|Իրացման |Գովազդային վահանակների | |
|աջակցություն |պատրաստում | |
| |Պիտակների տպագրություն | |
| |Ինտերնետային կայքի պատրաստում | |
| |Մասնակցություն | |
| |ցուցահանդեսներին: | |
._____________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ՓՄՁ ՀՀ Վայոց ձորի մարզային կենտրոն
107. 2012 թվականի ընթացքում ՓՄՁ սուբյեկտներին վարկային երաշխավորությունների տրամադրման ծրագրի շրջանակներում ՀՀ Վայոց Ձորի մարզում տրամադրվել է 4.5 մլն ՀՀ դրամ գումարի երաշխավորություն 6 ՓՄՁ սուբյեկտի` ապահովելով 6.3 մլն ՀՀ դրամի վարկային փաթեթ: Վարկային երաշխավորությունները տրամադրվել են Հայաստանի ՓՄՁ ԶԱԿ-ի գործընկեր ՎՏԲ-Հայաստան բանկի միջոցով: Սկսնակ գործարարների ձեռներեցությանն աջակցության ծրագրի շրջանակներում աջակցություն է ցուցաբերվել 12 սկսնակ գործարարի: 230 ՓՄՁ սուբյեկտներին խորհրդատվական աջակցություն է տրամադրվել օրենքներում կատարվող փոփոխությունների, արտաքին տնտեսական գործունեության իրականացման, հոսքագծերի և սարքավորումների ձեռքբերման, նորարարությունների և նոր տեխնոլոգիաների ներդրման, գործընկերների որոնման, ֆինանսական միջոցների ներգրավման և կառավարման, լիցենզավորման, ստանդարտացման, գործարար և ներդրումային ծրագրերի մշակման, հաշվապահական հաշվառման և այլ հարցերով: 20 ՓՄՁ սուբյեկտ ուսուցողական աջակցություն են ստացել, մասնակցելով «ՀՀ հարկային օրենսդրության պարզաբանումներ» թեմայով դասընթացներին: Ձեռնարկությունների եվրոպական ցանցի հաղորդակցման կենտրոնի գործունեության շրջանակներում աջակցություն է ստացել 35 ՓՄՁ սուբյեկտ: Շուկաներ առաջմղմանն աջակցության ծրագրի շրջանակներում մարզից 5 ՓՄՁ սուբյեկտներ ստացել են գովազդային վահանակների պատրաստման, ինտերնետային կայքի պատրաստման, ցուցահանդեսին մասնակցության և այլ աջակցություն: Այսպիսով, ՄԶԾ ՓՄՁ աջակցության բաղադրիչը ամբողջությամբ իրագործվում:
4.2. Ծրագրի արդյունքները և հետագա խնդիրները
108. Աջակցություն ստացածների տարածքային բաշխվածության մեջ առայժմ գերակշռում են քաղաքային համայնքներում գործող ՓՄՁ-ները: Ծրագրի սկզբնական փուլում այս հանգամանքը թերևս հասկանալի է, սակայն հետագայում պետք է տարածաշրջանների ավելի համամասնական ընդգրկում ապահովել: Դա միաժամանակ հնարավորություն կստեղծի ծրագրի աջակցման մեխանիզմները ավելի հասանելի դարձնել գյուղական համայնքների համար, որտեղ գործող ՓՄՁ-ների քանակը դեռևս չնչին է: Անհրաժեշտ է հետևողականորեն մեծացնել գյուղական համայնքներից շահառուների տեսակարար կշիռը ՓՄՁ աջակցության հաջորդ տարիների պլաններում: Ծրագրի շահառուների շրջանակները ընդլայնելու գործում կարևոր դեր ունեն կատարելու տեղական ինքնակառավարման մարմինները, որոնց մասնակցությունը ՓՄՁ աջակցման ծրագրերի պլանավորման և իրագործման գործընթացներում նախատեսված է, սակայն դեռևս թույլ է դրսևորվում:
4.3. Մասնավոր հատվածի զարգացման հիմնախնդիրները
109. 2010-2013 թթ. ՄԶԾ ՓՄՁ աջակցման ծրագիրը զգալիորեն բարելավեց վարկային ռեսուրսների հասանելիությունը մարզի գործող և սկսնակ այն ՓՄՁ-ների համար, որոնք գրավային ռեսուրսների անբավարարության պատճառով չէին կարողանում օգտվել վարկավորման առկա հնարավորություններից: Ծրագրի առաջին տարվա արդյունքում ըստ փորձագիտական գնահատումների մարզում մոտ 10%-ով աճեց մեկ տարի և ավելի ժամկետով ՓՄՁ-ներին տրամադրված վարկային միջոցները և 25%-ով ավելացավ վարկառու ՓՄՁ-ների թվաքանակը: Ծրագրով իրականացված նախաձեռնությունները աջակցելով հանդերձ շահառու ՓՄՁ-ների գործունեության բարելավմանը դեռևս բավարար չեն էականորեն նպաստելու համար մարզի մասնավոր հատվածի կայուն և մրցունակ զարգացմանը: Մարզի մասնավոր հատվածի զարգացման կարիքների և հիմնախնդիրների հետազոտությունը փորձառու գործարարների, ինչպես նաև համայնքների ղեկավարների հետ ցույց է տալիս, որ փորձառու գործարարների ճնշող մեծամասնությունը իրենց բիզնեսի աճի կարևոր խոչընդոտ է համարում ներդրումային ծրագրերի ֆինանսավորման դժվարությունները: Այսպես, մեծամասնությունը նշում է, որ առկա ֆինանսավորման ռեսուրսները (սեփական միջոցները, վարկերը և այլն) ծառայում են հիմնականում շրջանառու կապիտալի աղբյուր: Նախկինում վարկ ստացածների 20%-ին է միայն հաջողվել վարկային միջոցներով կատարել կապիտալ ներդրումներ (շենքային պայմանների բարելավում, նոր սարքավորումների ձեռք բերում և այլն): Փորձառու գործարարները գտնում են, որ բանկերից վարկ ստանալը դժվար չէ, սակայն առաջարկվող վարկերի պայմանները թույլ չեն տալիս լուրջ կապիտալ ներդրումներ կատարել, քանի որ վարկի վերադարձի ժամկետները կարճ են (մինչև 3 տարի): Նրանց կարծիքով այդ պայմաններով վարկերը նպաստավոր են միայն առևտրի և ծառայությունների ոլորտներում, իսկ շինարարության և արտադրության ոլորտներում նոր սարքավորումների ձեռք բերման և այլ կապիտալ ներդրումներ կատարելու համար անհրաժեշտ են ավելի երկարաժամկետ վարկեր (4-6 տարի):
110. Ներդրումային ռեսուրսների սահմանափակ հնարավորություններից բացի որպես զարգացման խոչընդոտներ են նշվում նոր շուկաներ մուտք գործելու դժվարությունները: Մասնավոր սեկտորի զարգացման խոչընդոտ է նաև ձեռներեցների կառավարման գիտելիքների և փորձի պակասը, մասնավորապես ֆինանսական կառավարման և շուկայավարման հարցերում: Փորձառու գործարարները իրենց հերթին զարգացման կարևոր խոչընդոտ են համարում մասնագետների` հատկապես միջին օղակի կառավարիչների պակասը: Ըստ փորձառու գործարարների, մասնավոր ներդրումները ավելի գրավիչ դարձնելու համար անհրաժեշտ է նաև բարելավել տարածաշրջաններում ենթակառուցվածքների վիճակը` տեղական ճանապարհներ, ջրամատակարարում և այլն: Համայնքի ղեկավարների մեծամասնության կարծիքով գործարարությունը դեռևս լուրջ ազդեցություն չի ունեցել համայնքի սոցիալ-տնտեսական հիմնախնդիրների լուծման վրա, քանի որ այն դրսևորվել է հիմնականում փոքր և գերփոքր ձեռնարկատիրությամբ:
111. Մարզի համայնքներում մասնավոր հատվածը ձևավորված է հիմնականում.
1) Առևտրի ոլորտում` մանրածախ առևտրի կետեր և խանութներ,
2) Ծառայությունների ոլորտում` կենցաղային ծառայություններ, իսկ Ջերմուկի տարածաշրջանում` նաև զբոսաշրջություն,
3) Արտադրության ոլորտում` տեղական գյուղմթերքների վերամշակում և տեղական հումքից շինանյութերի արտադրություն,
4) Շինարարության ոլորտում` փոքրածավալ շինարարություն և վերանորոգման աշխատանքներ, որոնք համեմատաբար կայացած են մարզի քաղաքային համայնքներում:
112. Մարզում ձեռնարկատիրության հետագա զարգացման հնարավորությունները համայնքի ղեկավարները համարում են.
1) բնակչության ձեռներեցությունը` համայնքում բարձրագույն և մասնագիտական կրթություն ունեցող անձանց սեփական գործ սկսելու ցանկությունը (ընտանիքների 10-15%),
2) տեղական գյուղմթերքների հումքային բազայի հիման վրա վերամշակման և իրացման արդյունավետ կազմակերպումը,
3) զբոսաշրջության զարգացումը` հաշվի առնելով համայնքների մի մասի բարենպաստ աշխարհագրական դիրքը և բնակլիմայական պայմանները,
4) համայնքում ներդրումներ կատարելու տեղացի արտագնա ձեռներեցների պատրաստակամությունը:
113. Համայնքների ղեկավարները ցանկանում են մասնակցել համայնքի մասնավոր հատվածի զարգացման ծրագրերի մշակմանը, իսկ ծրագրերի իրագործման գործում պատրաստ են հատկացնել հողատարածքներ կամ` հնարավորության դեպքում նաև շենքային պայմաններ: Նման ծրագրերի մշակման և իրականացման համար համայնքի ղեկավարներն աջակցություն են ակնկալում դոնոր կազմակերպություններից, ՓՄՁ ԶԱԿ հիմնադրամից, ինչպես նաև օտարերկրյա և տեղացի մասնավոր ներդրողներից:
114. Համայնքի ղեկավարների կարծիքով մասնավոր ներդրումների ներհոսքը սահմանափակող հիմնական գործոնները հետևյալն են.
1) Համայնքի ղեկավարները կարևորելով մասնավոր ներդրումների ներգրավման անհրաժեշտությունը, դեռևս չունեն հստակ պատկերացում ներդրումների խրախուսման իրենց դերի վերաբերյալ,
2) Մասնավոր ներդրումների համար տեղական ռեսուրսների, մասնավորապես հողի և արտադրական տարածքների հատկացման հնարավորությունների վերաբերյալ տեղեկատվության բացակայությունը,
3) Գործարար նախաձեռնությունների իրականացման համար անհրաժեշտ որակյալ աշխատուժի և մասնագետների պակասը:
4.4 Մասնավոր հատվածի զարգացման 2015-2018 թթ. առաջնահերթությունները
115. Մասնավոր հատվածի զարգացման հիմնախնդիրների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ մարզի տնտեսության հետագա զարգացման համար կարևոր է, շարունակելով առանձին ՓՄՁ-ների մակարդակով ցուցաբերվող աջակցությունը, անցում կատարել առանձին ոլորտների և տարածաշրջանների մակարդակով մասնավոր հատվածի զարգացման հետևյալ ծրագրային միջոցառումների իրականացմանը:
1) ՓՄՁ աջակցման և մասնավոր հատվածի զարգացման տարածաշրջանային ծրագրերի մշակում:
ա. Ծրագրերի մշակման առաջին փուլում պետք է հստակեցվեն գործարարության զարգացման այն ռեսուրսները, որոնք տարածաշրջանի համայնքները պատրաստ են տրամադրել մասնավոր ներդրումների խրախուսման համար:
2) Գերակա ոլորտներում մասնավոր հատվածի զարգացման մարզային հայեցակարգերի ընդունում:
ա. Մասնավոր ներդրումների ներհոսքին նպաստող մեկ այլ կարևոր գործոն է մարզի համար գերակա ոլորտների զարգացման հայեցակարգերի ընդունումը: Հայտնի է, որ մարզի բոլոր տարածաշրջանների համար գերակա ոլորտներ են գյուղմթերքների վերամշակումը և իրացումը, ինչպես նաև զբոսաշրջությունը և հարակից ծառայությունները: Սակայն, որպեսզի ներդրումները արդարացված լինեն և նվազի նրանց ռիսկայնությունը անհրաժեշտ է հստակեցնել այդ ապրանքների և ծառայությունների պահանջարկի ծավալները և իրացման շուկաները:
116. Մասնավոր ներդրումների ներհոսքին նպաստող մեկ այլ կարևոր գործոն է մարզի համար, որպես տնտեսության ճյուղերի զարգացման ուղղված միջոցառումները, նախատեսել ներդրումային փաթեթների կիրառման մոտեցումները, մասնավորապես էլեկտրաէներգիայի արտադրության /փոքր ՀԷԿ-երի կառուցման, քամու և արեգակնային էներգիայի օգտագործման/ և զբոսաշրջության զարգացման ռազմավարության մեջ:
117. Մարզի համար գերակա ոլորտներ են`
1) Պտուղ բանջարեղենի վերամշակում
ա. Մարզում չեն գործում պտուղ բանջարեղենի վերամշակման արտադրամասեր, վերջին տարիներին մարզում ներդրվել է ինքնահոս ոռոգման համակարգ, հիմնվել են նոր պտղատու այգիներ, որոնք բերքատվության մեջ կմտնեն 2015-2014 թթ, պտղի արտադրության ծավալները կհասնեն 10-ից-12 հազար տոննայի, բանջարեղենի մթերման դեպքում 8-9 հազար տոննայի:
2) Գինեգործություն
ա. Այս ոլորտում մարզում գործում են մեկ տասնյակից ավելի արտադրամասեր, որոնք հիմնականում արտադրում են արենի տեսակի սեղանի կարմիր գինիներ: Կազմակերպությունները հումքի մթերման ժամանակ ունենում են ֆինանսական ռեսուրսների պակաս, ունեն նաև սարքավորումների արդիականացման, շուկայավարման խնդիրներ, «Արենի» ապրանքանիշի պահպանության խնդիր:
3) Կաթի վերամշակում
ա. Այս ոլորտում մարզում գործում են վեց արտադրամասեր հիմնականում արտադրում են այծի պանիր: Առկա է հումքի մթերումների խնդիրը, սուր մրցակցություն արտաքին շուկաներում, փոքր պահանջարկ ներքին շուկայում: Կազմակերպություններին հումքի մթերման համար անհրաժեշտ են` կաթի մթերման համապատասխան մեքենաներ և անասնապահությամբ զբաղվող համայնքներում ունենալ մթերման ժամանակակից կետեր:
4) Մարզի համար գերակա ոլորտներ են նաև խմելու և «Ջերմուկ» հանքային ջրի, ինչպես նաև բնական քարերի վերամշակումը և զբոսաշրջությունը:
ա. Այս ոլորտում մարզում գործում են երկու տասնյակից ավելի արտադրամասեր, որոնց մեծ մասը Ջերմուկ քաղաքում, արտաքին շուկա դուրս են գալիս միայն երկուսը:
5) Քարերի վերամշակում
ա. Մարզում բնական քարերի հարուստ պաշարը կա, այս ոլորտի կազմակերպությունները հիմնականում ունեն վերամշակման ժամանակակից տեխնոլոգիաների, սարքավորումների արդիականացման, շուկայավարման խնդիրներ:
6) Զբոսաշրջություն
118. Զբոսաշրջությունը Հայաստանի տնտեսության առավել դինամիկ զարգացող ոլորտներից մեկն է և հայտարարված է տնտեսության գերակա ճյուղ: Մասնավոր ներդրումների խթանման միջոցառումների կազմակերպում:
119. Տարածաշրջաններում մասնավոր հատվածի զարգացման ծրագրերի, ինչպես նաև մարզում գերակա ոլորտների զարգացման հայեցակարգերի հենքի վրա կձևավորվեն մասնավոր ներդրումների ներգրավման առաջարկներ, ինչը էապես կբարելավի գործարար միջավայրը և հատկապես մասնավոր ներդրումների մրցակցային պայմանները: Հետազոտությունները վկայում են, որ ներդրումներ կատարելու ցանկություն և մտադրություններ ունեն ինչպես տեղացի արտագնա, այնպես էլ այլ արտաքին ներդրողներ, սակայն այդ գործընթացները հաճախ դանդաղում և չեն իրագործվում տեղերում պատշաճ շահագրգռվածության և համագործակցության բացակայության պայմաններում: Այս առումով, մասնավոր հատվածի զարգացման ծրագրերի արդյունավետ իրականացման համար անհրաժեշտ է կազմել տարածաշրջանային և մարզային ներդրումային առաջարկների փաթեթներ և պարբերաբար կազմակերպել իրազեկման միջոցառումներ տեղացի արտագնա և այլ արտաքին ներդրողների համար:
120. Այստեղ որոշիչ է մարզպետարանի, Մարզային խորհրդի, ինչպես նաև ՓՄՁ ԶՄԽ-ի դերը, ընդ որում` ինչպես տարածքաշրջանային ծրագրերի մշակման, այնպես էլ տարեկան աշխատանքային պլանների շրջանակներում մասնավոր ներդրողներին խրախուսելու գործում: ՓՄՁ աջակցման և մասնավոր հատվածի զարգացման միջոցառումների իրագործման փուլային սխեման ներկայացված է գծապատկեր 1-ում:
121. Վայոց ձորի մարզի ՓՄՁ աջակցման և մասնավոր հատվածի 2015-2018 թվականների ռազմավարության ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 4-ում:
Գծապատկեր 3. ՓՄՁ աջակցման և մասնավոր հատվածի զարգացման միջոցառումների
իրագործման փուլային սխեման
-----------------------
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
4.5. Մասնավոր հատվածի և ՓՄՁ զարգացման ծրագրի տրամաբանական հենքը
._____________________________________________________________________.
|Ռազմավարական նպատակներ և |Ցուցանիշներ |Ռիսկեր/ |
|առաջնահերթ ծրագրեր | |Նախադրյալներ |
|__________________________|________________________|_________________|
|Ռազմավարական նպատակ 1. |- ՓՄՁ և մասնավոր |ՏԻՄ ղեկավարների |
|Մշակել ՓՄՁ աջակցության և |հատվածի զարգացումը |աջակցությունը և |
|մասնավոր հատվածի զարգացման|պլանավորվում և |մասնակցությունը |
|տարածաշրջանային ծրագրեր` |կառավարվում է |ծրագրերի մշակման |
|ներգրավելով այդ |տարածաշրջանի մակարդակով:|գործընթացում |
|գործընթացներում ՏԻՄ և |- Քաղաքապետարաններում | |
|գործարար համայնքի |մասնավոր հատվածի | |
|ներկայացուցիչներին: |զարգացման ծրագրերի | |
| |պատասխանատուներ են | |
| |նշանակվել | |
|__________________________|________________________|_________________|
|Ծրագիր 1. |- Մշակվել և |Մրցույթների |
|ՓՄՁ աջակցման և մասնավոր |կառավարության հաստատմանն|կազմակերպման |
|հատվածի զարգացման |է արժանացել Ջերմուկը |համար անհրաժեշտ |
|տարածաշրջանային ծրագրերի |որպես զբոսաշրջության |ֆինանսական |
|մշակում: |կենտրոն ծրագիրը |միջոցների |
|Առաջնահերթ միջոցառումներ. |- Խորհրդատվական |անբավարարությունը|
|. Ծրագրերի մշակման |ծառայությունների | |
|խորհրդատվական աջակցում |մատուցման մրցույթները | |
|. Տարածաշրջանային և |կազմակերպված և | |
|համայնքային ծրագրերի |ֆինանսավորված են | |
|ընդունում |- ՏԻՄ և մասնավոր | |
| |հատվածի | |
| |ներկայացուցիչները | |
| |ներգրավված են ծրագրերի | |
| |մշակման գործընթացում | |
| |- Հստակեցված են գործարար| |
| |ծրագրերի իրագործման | |
| |համար տեղական | |
| |ռեսուրսների օգտագործման | |
| |հնարավորությունները | |
|__________________________|________________________|_________________|
|Ռազմավարական նպատակ 2. |- Գերակա ոլորտների |Գյուղմթերքների |
|Աջակցել գերակա ճյուղերի, |կազմակերպությունների |իրացման և |
|մասնավորապես |եկամուտների աճ: |զբոսաշրջության |
|զբոսաշրջության, |- Գյուղատնտեսական |շուկայում |
|գյուղմթերքների վերամշակման|արտադրանքի արտահանման |մրցակցային |
|և իրացման |ծավալների աճ: |միջավայրի |
|կազմակերպությունների |- Մարզային |անբարենպաստ |
|մրցունակության |զբոսաշրջության կենտրոնի |պայմանները մարզի |
|բարձրացմանը: |կառուցում |համար |
| |- Մարզային գինեգործական | |
| |լաբորատորիայի հիմնում | |
| |- Հյուրընկալության և | |
| |հարակից ծառայությունների| |
| |որակի բարելավում: | |
| |- Զբոսաշրջիկների և | |
| |այցելուների թվաքանակի | |
| |աճ: | |
|__________________________|________________________|_________________|
|Ծրագիր 2. |- Տարածաշրջանային |Աջակցություն |
|Գերակա ոլորտներում |մակարդակում |զբոսաշրջության |
|մասնավոր հատվածի զարգացման|զբոսաշրջության |զարգացմանը, որպես|
|մարզային հայեցակարգերի |ծառայությունների |կառավարության |
|ընդունում: |բարելավված որակը և |սոցիալ-տնտեսական |
|Առաջնահերթ միջոցառումներ. |քանակը |քաղաքականության |
|. Աջակցել զբոսաշրջությանը,|- Մարզում ֆինանսավորված |գլխավոր |
|որպես արդյունաբերության |և իրականացված ծրագրերի |ուղղություն |
|ոլորտի զարգացմանը, մարզի |թիվը | |
|տնտեսական զարգացման |- Զբոսաշրջային |Շուկաների |
|ռազմավարական պլաններում |կենտրոնների զարգացման |հետազոտման |
|. Մարզի զբոսաշրջության |միջոցառումների պլանի |գործընթացում |
|ոլորտի երթուղիների |ընդունում |որակյալ |
|վերաբերյալ ներդրումային |- Զբոսաշրջային |մասնագիտական |
|փաթեթների պատրաստում |երթուղիների փաթեթների |կադրերի |
|. Մասնավոր հատվածում |իրացում և ներդրումների |ներգրավում: |
|ստեղծել այնպիսի |ներգրավում | |
|ներդրումային կլիմա, որը |- Տեղական ապրանքների և |Մարզի գերակա |
|ակտիվորեն կզարգացնի կայուն|ծառայությունների իրացման|ոլորտների |
|զբոսաշրջության ոլորտ |շուկաները և պահանջարկի |զարգացման |
|մարզում |ծավալները հստակեցված են |միջոցառումների |
|. Մարզում զբոսաշրջային |- Հետազոտության |պլանը համահունչ է|
|կենտրոնների ձևավորման |արդյունքները ներկայացված|ճյուղային նախարա-|
|հայեցակարգի մշակում |և ընդունված են գործարար|րությունների |
|. Զբոսաշրջության և |համայնքի |քաղաքականությանը:|
|գյուղմթերքների շուկաների |ներկայացուցիչների կողմից| |
|հետազոտում |- Գյուղմթերքների |Օտարերկրյա և |
|. Գյուղմթերքների |վերամշակման և իրացման |միջազգային կազմա-|
|վերամշակման և իրացման |համակարգի զարգացման |կերպությունները |
|մարզային հայեցակարգի |միջոցառումների պլանի |պատրաստ են |
|մշակում |ընդունում |համաֆինանսավորել |
|. Զարգացնել |- Գինեգործության |վերապատրաստման |
|գինեգործությունը մարզում, |արդյունքը աճում է |ծրագրերը: |
|բարելավել համապատասխան |բացարձակ և համեմատական | |
|գինեգործական առաջավոր |թվերով մարզային | |
|տեխնոլոգիաների |արդյունաբերական | |
|մատչելիությունը մարզի |արդյունքի դիմաց | |
|գինեգործական |- Գինեգործական | |
|կազմակերպությունների համար|ընկերությունները | |
|ժամանակակից տեխնոլոգիաների|թարմացնում են | |
|և ոլորտի ստանդարտների |օգտագործվող հատուկ | |
|մասին |սարքավորումներն ու | |
|. Գերակա ոլորտներում |մեքենաները | |
|գործող |- Աշխատուժի պահանջարկը | |
|կազմակերպությունների |ըստ մասնագիտությունների | |
|աշխատուժի պահանջարկի |և տարածաշրջանների | |
|ուսումնասիրում |գնահատված է | |
|. Գերակա ոլորտներում |- ՓՄՁ աջակցման տարեկան | |
|մասնագետների և |ֆինանսական պլաններում | |
|կառավարիչների |նախատեսված են գումարներ | |
|վերապատրաստման |գերակա ոլորտների | |
|կոորդինացում |մասնագետների և | |
| |կառավարիչների | |
| |վերապատրաստման համար | |
|__________________________|________________________|_________________|
|Ռազմավարական նպատակ 3. |Տարածաշրջաններում և |Գործարարության |
|Նպաստել տեղացի արտագնա, |առանձին համայնքներում |զարգացման տեղական|
|ինչպես նաև այլ արտաքին |մասնավոր ներդրումների |ռեսուրսների և |
|ներդրողների ներգրավմանը |ծավալների աճ: |ենթակառույցների |
|մարզում մասնավոր հատվածի | |անբավարար վիճակը |
|զարգացման ներդրումային | | |
|ծրագրերում: | | |
|__________________________|________________________|_________________|
|Ծրագիր 3. |- Տարածաշրջանային և/կամ |Ներդրումային |
|Մասնավոր ներդրումների |ոլորտային ներդրումային |առաջարկների և |
|խթանման միջոցառումների |առաջարկների վերաբերյալ |դրանց իրագործման |
|կազմակերպում: |տեղեկատվական նյութերը |պայմանները |
|Առաջնահերթ միջոցառումներ. |հրապարակված են |համապատասխանում |
|. Ներդրումային առաջարկների|- Տեղացի արտագնա և այլ |են պոտենցիալ |
|վերաբերյալ տեղեկատվական |արտաքին ներդրողների |ներդրողներին |
|նյութերի մշակում |իրազեկման նպատակային |ակնկալիքներին: |
|. Ներդրումային |միջոցառումները | |
|հնարավորությունների |իրագործված են | |
|ներկայացման միջոցառումների| | |
|կազմակերպում | | |
._____________________________________________________________________.
5. ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐ
5.1. Կրթություն
5.1.1. Կրթության ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
122. Համաձայն ԿԶԾ-ի կրթության բնագավառը դիտվում է որպես տնտեսության առաջընթացն ապահովող առաջնային գործոն: Կրթության որակի և մատչելիության բարձրացումը միջնաժամկետ և երկարաժամկետ հատվածում պետության և հասարակության առաջընթաց զարգացման, ինչպես նաև աղքատության և անհավասարության հաղթահարման կարևորագույն գործոններից է:
123. Նախադպրոցական կրթություն - Նախադպրոցական կրթությունը Հայաստանի Հանրապետությունում շարունակական կրթության համակարգի սկզբնական բաղկացուցիչ մասն է: Ըստ նախադպրոցական կրթության հայեցակարգի և ռազմավարության` պետք է ապահովվի բազմաֆունկցիոնալ նախադպրոցական կրթական հաստատությունների գործարկումը տարբերակված ծրագրերով (այլընտրանքային ծառայություններով), ինչպես նաև խթանվի տարաբնույթ նախադպրոցական ծախսարդյունավետ կրթական ծառայությունների ներդրումը քաղաքային և գյուղական համայնքներում: Նախադպրոցական կրթության որակը բարելավելու նպատակով կառավարությունը ապահովել է նաև նախադպրոցական կրթության չափորոշիչների մշակումն ու ներդրումը: Հաստատվել է «Նախադպրոցական կրթության բարեփոխումների 2008-2015 թվականների ռազմավարական ծրագիրը», որով սահմանվել են նախադպրոցական կրթության զարգացման ռազմավարական ուղղությունները: Նախադպրոցական հաստատությունները հիմնականում գործում են համայնքային ենթակայությամբ, և նշված ոլորտում մինչև 2011 թվականը ՀՀ պետական բյուջեի հաշվին ծառայություններ չեն մատուցվել, այլ դրանք իրականացվել են համայնքային հատկացումներից, ծնողական վճարներից, երբեմն նաև` միջազգային կազմակերպությունների կողմից հատկացված աջակցություններից:
124. Նախադպրոցական կրթական ծառայությունների մատչելիությունն ապահովելու նպատակով ՀՀ տարբեր մարզերին հատկացվել են միջոցներ` ծախսարդյունավետ մոդելների կիրառմամբ փորձնական ծրագիր իրականացնելու համար: Վայոց Ձորի մարզում նախադպրոցական կրթության կազմակերպման այլընտրանքային մոդելներ ներդրվել են 2011 թվականին: Միաժամանակ նախադպրոցական ծրագրերի իրականացման շարունակականության ապահովման նպատակով 2011 թվականին ՀՀ պետական բյուջեում նախատեսվել են միջոցներ ավագ նախադպրոցական տարիքի երեխաների մեկամյա կրթության կազմակերպման ընթացիկ ծախսերի մասով` ելնելով ըստ աշակերտների թվի ֆինանսավորման բանաձևով մեկ սովորողին ընկնող տարեկան գումարի չափից: Սկսած 2012 թվականից այդ նպատակով ՀՀ պետական բյուջեից համապատասխան հատկացումներ տրվում են նաև Վայոց Ձորի մարզին:
125. Ինչպես ցույց է տալիս վիճակագրությունը, Վայոց ձորի մարզում մանկապարտեզների, հետևաբար նաև երեխաների թիվը մանկապարտեզներում նվազում էր անկախության առաջին տարիներին: Հետագա տարիներին հանրապետության տնտեսական վիճակը կայունացմանը զուգահեռ, նախադպրոցական հաստատությունների թվի նվազումը կանխվեց:
Աղյուսակ 5.1. Պետական նախադպրոցական հաստատություններ գործունեությունը
._________________________________________________________________________.
| |Մանկապարտեզների թիվը |Հաճախող երեխաների թիվը |
| |__________________________________|__________________________________|
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ.|2014թ.|2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ.|2014թ.|
|___|______|______|______|______|______|______|______|______|______|______|
|ՎԱ-| 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 667 | 665 | 670 | 691 | 793 |
|ՅՈՑ| | | | | | | | | | |
|ՁՈՐ| | | | | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
126. Վայոց ձորի մարզպետարանի տվյալների համաձայն 2014 թ. դրությամբ մարզում գործող նախադպրոցական հաստատությունների թիվը 17-ն է: Մանկապարտեզ հաճախող երեխաների թվաքանակը 793: Այնուամենայնիվ, ֆինանսական սակավ կարողությունների պատճառով գործող մանկապարտեզները ևս կանոնավոր չեն աշխատում: Ըստ մարզպետարանի հաշվարկների մարզի 3-6 տարեկան բնակչության գրեթե 75%-ը ընդգրկված չէ նախադպրոցական համակարգում: Ընդ որում, անմատչելիությունը որպես չընդգրկվածության պատճառ առավել սուր է արտահայտված գյուղական բնակչության շրջանում: Նախադպրոցական կրթության անմատչելիության պատճառների մեջ գյուղական բնակավայրերում հատկապես կարևորվում է նախադպրոցական հաստատության բացակայությունը, իսկ քաղաքային բնակավայրերում` ֆինանսական միջոցների սղությունը, որի արդյունքում կրճատվում է խմբերի թիվը:
127. Մանկապարտեզների առջև այսօր ծառացած են մի շարք խնդիրներ, որոնք հրատապ լուծման կարիք ունեն: Մասնավորապես.
1) Կապիտալ վերանորոգում: Նախադպրոցական հաստատությունների գերակշռող մեծամասնության շենքային պայմանները գտնվում են ոչ բարվոք վիճակում:
2) Անբավարար ջեռուցում: Կենտրոնական ջեռուցման համակարգ չի գործում և մանկապարտեզները հիմնականում ջեռուցվում են էլեկտրական սարքերի օգնությամբ, ինչը մեծ տարածքի պայմաններում այդքան էլ արդյունավետ չէ:
3) Սնունդ: Չնայած, որ նախադպրոցական հաստատությունների գերակշռող մասում, որոնք աշխատում են 8-ժամյա ռեժիմով, երեխաների համար կազմակերպվում է որոշ սննդի մատուցում, այնուամենայնիվ, երեխաները թերսնվում են, իսկ սահմանված նորմատիվներն ապահովվում են նախատեսվածի 1/4 մասով: Բացի այդ սննդի կալորիականությունը և սննդարարությունը չի համապատասխանում նորմերին: Սննդի տեսականին ևս միատարր է:
4) Գույք: Մանկապարտեզների գույքը և պարագաները թե բարոյապես և թե ֆիզիկապես մաշված են: Գրեթե բոլոր նախադպրոցական հաստատությունները ունեն փափուկ և կոշտ գույքի, պարագաների, խմբասենյակների և դահլիճների կահավորման կարիք:
5) ՈՒսուցողական նյութեր: Նախադպրոցական հաստատությունների կրթական միջավայրը չափազանց աղքատիկ է և չի համապատասխանում կրթության ժամանակակից պահանջներին: Մանկապարտեզներն ունեն խաղալիքների և ուսուցողական դիդակտիկ պարագաների կարիք:
6) Մասնագիտական կադրեր: Եթե հանրակրթության բնագավառում վերջին տարիներին իրականացվում են լայնածավալ միջոցառումներ մանկավարժների վերապատրաստման ուղղությամբ, ապա նախադպրոցական ոլորտում կադրերի վերապատրաստման խնդիրը չափազանց հրատապ է: Չնայած, որ ՀՀ ԿԳՆ Կրթության ազգային ինստիտուտի միջոցով իրականացում են վերապատրաստման որոշ միջոցառումներ, այնուամենայնիվ դրանք սահմանափակ բնույթ են կրում: Բացի այդ կարևոր է նաև համարժեք մասնագիտությամբ մասնագետ կադրերով ապահովման խնդիրը:
128. Հանրակրթություն - Վերջին տարիներին կառավարության կողմից հանրակրթության ոլորտում իրականացված միջոցառումները (հանրակրթության կառավարման ապակենտրոնացում, հաստատությունների ինքնավարության աճ, անցում ըստ աշակերտների թվի ֆինանսավորման համակարգի) ուղղված են համակարգի կառավարման բարեփոխմանը, արդյունավետության բարձրացմանն ու հանրակրթության որակի բարելավմանը: Բարելավվել է նաև հատկացվող պետական ֆինանսական միջոցների օգտագործման արդյունավետությունը` ի հաշիվ դպրոցների օպտիմալացման և ուսուցիչների շաբաթական ծանրաբեռնվածության բարձրացման:
129. Վերջին տարիներին ներդրվել է մանկավարժական կադրերի շարունակական վերապատրաստման համակարգը, որը հնարավորություն է տալիս ապահովել ուսուցչական համակազմի վերապատրաստման 5-ամյա պարբերաշրջանը և տարեկան վերապատրաստել նրանց շուրջ 20%-ը: Միաժամանակ, «Հանրակրթության մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն, հանրակրթական դպրոցների ուսուցիչների թափուր տեղերը համալրվում են մրցույթով: Ներդրվել է ուսուցիչների ատեստավորման կարգը:
130. «Հանրակրթության մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն, հանրակրթական դպրոցների տնօրենները անցել են համապատասխան վերապատրաստում և հավաստագրում: Այսուհետ հանրակրթական դպրոցների տնօրենների թափուր տեղերը կարող են համալրվել միայն մրցութային կարգով` սահմանված կարգով վերապատրաստում անցած և ուսումնական հաստատության ղեկավարման իրավունք` հավաստագիր ունեցող անձանց կողմից:
131. Վայոց Ձորի մարզում իրականացվում է «Կայուն դպրոցական սնունդ» ծրագիրը, որի շրջանակներում անվճար սնունդ են ստանում մարզի հանրակրթական դպրոցների տարրական դասարանների սովորողները»:
132. Ներկայումս Վայոց ձորի մարզում գործում են 50 հանրակրթական դպրոցներ: 2014-2015 թթ. ուսումնական տարում մարզի հանրակրթական հաստատություններում սովորում է 6420 աշակերտ, որն անցած ուսումնական տարվա (2013-2014 թթ.) համեմատ պակաս է 171 աշակերտով: Դասարանների թիվը նույն ժամանակահատվածում պակասել է 15-ով` կազմելով 509:
133. Նման իրավիճակը պայմանավորված է մի կողմից վերջին տարիներին ծնելիության ցածր մակարդակով, արտագաղթով, ինչպես նաև ՄԺԾԾ-ի համաձայն թերհամալրված դասարանների միավորմամբ:
134. Մարզի աշակերտների թիվը 2014-2015 թթ. ուստարում ըստ կրթական մակարդակների`
._________________________.
| Տարրական | Միջին | Ավագ |
|__________|_______|______|
| 2294 | 2443 | 1683 |
._________________________.
135. Վերջին տարիների ընթացքում շարունակում է նվազել առաջին դասարան ընդունվողների թիվը` կրկին ծնելիության ցածր մակարդակի և արտագաղթի պատճառներով:
136. Հանրակրթությունից դուրս մնացած երեխաներ չկան: Ինչ վերաբերում է ուսուցիչ-աշակերտ թվաքանակի հարաբերակցությանը, ապա այն Վայոց ձորի մարզում կազմում է 1:7` աղյուսակ 5.2
Աղյուսակ 5.2. Աշակերտ ուսուցիչ հարաբերակցությունը մարզում
._______________________________________.
|Մարզ | 2013-2014 ուս. տարի |
| |_____________________________|
| |Աշակերտներ|ՈՒսուցիչներ|Հարաբ.|
|_________|__________|___________|______|
|Վայոց ձոր| 6420 | 957 | 7:1 |
._______________________________________.
137. Մարզի դպրոցական շենքերը և շինությունները, հատկապես հեռավոր համայնքներում գտնվում են կառավարության և մարզպետարանի ուշադրության կենտրոնում և յուրաքանչյուր տարի ներդրումների ծավալն ավելացվում է: Համաշխարհային բանկի, Հայաստանի վերականգնող էներգետիկայի և էներգախնայողության հիմնադրամի, կողմից ուսումնասիրվել իրականացվել է քաղաքային և գյուղական 17 դպրոցներ` լոկալ ջեռուցման համակարգերի տեղադրման աշխատանքները: 2014 թ. դպրոցները համալրվել են որոշ քանակությամբ աշակերտական սեղան-նստարաններով, գրատախտակներով, զգեստապահարաններով, խաղալիքների սեղաններով: Չնայած, իրականացվող միջոցառումների, կրթական հաստատություններում ներկայումս դպրոցների մի զգալի մասում համարյա թե բացակայում են ժամանակակից լաբորատոր սարքավորումներն ու նյութերը, դպրոցների մեծ մասը դեռևս աշակերտական, ուսուցողական սեղան-նստարանների, գրատախտակների, փափուկ գույքի խիստ կարիք ունեն, հրատապ է նաև լոկալ ջեռուցում ունենալու խնդիրը:
138. Մարզպետարանի կողմից կատարված կարիքի գնահատման արդյունքների համաձայն, այսօր մարզի դպրոցների համար պահանջվում է.
1) 1900 աշակերտական սեղան-նստարան
2) 500 ուսուցչական սեղան, աթոռ
3) 700 գրատախտակ
4) 500 գրապահարան:
139. Մարզի դպրոցական գրադարանային ֆոնդում գույքագրված գեղարվեստական և մեթոդամանկավարժական գրականության գրեթե կեսը հնամաշ է, իսկ 20%-ը օգտագործման պիտանի չէ` կապված հանրակրթական ծրագրերի փոփոխման հետ: Ակնհայտ է, որ կրթական գործընթացի որակը կախված է ոչ միայն համապատասխան նյութատեխնիկական բազայի առկայությունից, այլև մանկավարժների պատրաստվածությամբ: Նրանց համար արդիական խնդիր է գիտելիքների և հմտությունների համապատասխանեցումը ժամանակակից պայմաններին: Այս առումով կարևորվում է մասնագիտական և մանկավարժական վերապատրաստումը, ինչը վերջին տարիներին ակտիվ ընթացքի մեջ է: 2010-2014 թ.թ. ընթացքում վերապատրաստում են անցել բոլոր առարկաների ուսուցիչները և դասվարները (ընդամենը` 1020)` համագործակցային ուսուցման մեթոդով: Վերապատրաստումներն իրականացվել են Համաշխարհային բանկի կրթական որակ և համապատասխանություն ծրագրի շրջանակում:
140. Արդիական է նաև դպրոցի կառավարման խնդիրը: Չնայած դպրոցի կառավարման ապակենտրոնացման քաղաքականությանը, շատ դպրոցներում կառավարման խորհուրդները ձևական բնույթ են կրում: Անհրաժեշտ է վերապատրաստել խորհուրդների անդամներին և իրականացնել խորհրդի գործունեության կազմակերպման իրավական փաթեթի լրամշակում: Խորհուրդների նոր անդամները տեղյակ չեն այդ կառույցի կանոնադրական և գործառնական խնդիրներին: Դպրոցը դեռ չի կայացել որպես ինքնուրույն և ինքնակառավարվող կրթական օղակ: Այսպես, դպրոցի կառավարման գործում աշակերտների, ծնողների մասնակցությունը դեռևս ցածր է կամ ձևական: Համայնքը, տեղական իշխանությունները չեն շտապում աջակցություն ցուցաբերել դպրոցին, համարելով, որ դա պետության խնդիրն է:
141. Մարզի բոլոր դպրոցներն ունեն համակարգչային դասասենյակներ, ինտերնետային կապով: 1997 թ. հիմնադրված դասագրքերի շրջանառու հիմնադրամի շրջանակում դասագրքերի ապահովվածության խնդիրը հիմնականում լուծված է: Սակայն խնդիր է դասագիրքը մարզկենտրոնից դպրոց հասցնելը, որովհետև հրատարակիչը դասագրքերը հասցնում է մարզկենտրոն, իսկ մարզկենտրոնից դպրոցներին հասցնելը դրված է մարզպետարանների վրա, որոնք այդ նպատակով օգտագործելու համապատասխան ֆինանսական միջոցներ չունեն:
142. Հատուկ ընդհանուր կրթության բնագավառում պետական ռազմավարությունն ուղղված է` մի կողմից հատուկ հաստատություններում երեխաների կրթության և խնամքի որակի բարելավմանը, մյուս կողմից` այլընտրանքային ծառայությունների ձևավորմանը:
143. Կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների` հանրակրթական դպրոցում կրթության կազմակերպման նպատակով Վայոց ձորի մարզպետի հանձնարարությամբ քաղաքաշինության վարչությունը այսուհետ դպրոցների վերանորոգման ժամանակ հետևելու է, որպեսզի նախահաշիվներում նախատեսվեն նաև թեքահարթակների կառուցման ծախսեր: Բացի այդ Եղեգնաձորի թիվ 2 հիմնական, Վայքի հիմնական, Ջերմուկի ավագ, Շատինի միջնակարգ և Ջերմուկի թիվ 1 և թիվ 3 հիմնական դպրոցներին իրավունք է վերապահված իրականացնելու ներառական կրթություն: Դրանով մասնակիորեն կլուծվի կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների խնդիրը մարզում:
144. Արտադպրոցական դաստիարակության ոլորտում պետության ռազմավարությունն ուղղված է համակարգի արդիականացմանը և զարգացման նախադրյալների ստեղծմանը: Մասնավորապես, գործունեության առաջնային ուղղություններն են օրենսդրական դաշտի և կառավարման համակարգի կատարելագործումը, կադրերի մասնագիտական կարողությունների զարգացումը, նյութատեխնիկական և ուսումնանյութական հիմքի բարելավումը, ծառայությունների մատչելիության և ընդգրկվածության մեծացումը:
145. Մարզում 44 համայնքներից 4-ում գործում է 7 արտադպրոցական հաստատություն, որտեղ սովորում է 920 երեխա: Արտադպրոցական հաստատությունները ևս ունեն մի շարք խնդիրներ, որոնք հիմնականում ներառում են.
1) շենքային պայմանները,
2) նյութատեխնիկական բազան,
3) ոչ ավանդական արհեստագործական խմբակների բացակայությունը, աշակերտի ընտրության սահմանափակությունը,
4) համայնքների բյուջեի սղությունը:
146. Արտադպրոցական կրթության որոշ ուղղություններ գտնվում են կառավարության ուշադրության կենտրոնում: Այսպես, ազգային երգարվեստի զարգացման նպատակով` կառավարությունը մարզպետարանի միջոցով երաժշտական և արվեստի դպրոցներին հատկացվում է որոշակի գումար (5539 դրամ) յուրաքանչյուր ամիս մեկ աշակերտի հաշվով (ժողգործիքների բաժնում ընդունված երեխայի համար): Մարզում կազմակերպվում են մարզամշակութային, գեղարվեստական միջոցառումներ և առարկայական օլիմպիադաներ, փառատոներ, որոնց սակայն հեռավոր համայնքների աշակերտները դժվարանում են մասնակցել:
147. Մասնագիտական կրթություն - Ներկայումս Վայոց ձորի մարզում գործում է 1 միջին-մասնագիտական հաստատություն` Վայոց ձորի պետական տարածաշրջանային քոլեջը, որը իրականացնում է նաև նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) կրթություն:
148. Վերջին տարիներին իրավիճակն այս բնագավառում էականորեն բարելավվել է: Քոլեջում ստեղծված են բոլոր պայմանները (վերանորոգված մասնաշենք, ժամանակակից գույք և այլն) պատրաստելու ժամանակակից աշխատանքային շուկայի պահանջարկին համապատասխան մասնագետներ: Ցավոք քիչ են քոլեջում մասնագիտություն ձեռք բերելու ցանկություն ունեցող դիմորդների թիվը:
149. Եվրոպական Միության կողմից Հայաստանի մասնագիտական կրթության և ուսուցման ոլորտում բարեփոխումների իրականացման համար տրամադրվող բյուջետային աջակցության ծրագրի շրջանակներում մրցութային կարգով ընտրված 12 մասնագիտական ուսումնական հաստատություններից է Վայոց Ձորի տարածաշրջանային պետական քոլեջը: Վերոհիշյալ ծրագրի շրջանակներում քոլեջը վերանորոգվել է, հարստացվել է նյութատեխնիկական բազան: Քոլեջին տրամադրվել են դասասենյակային գույք, համակարգչային տեխնիկա, գրասենյակային և սպորտային գույք, մաթեմատիկայի, քիմիայի, ֆիզիկայի կաբինետներ ու լաբորատոր սարքավորումներ:
150. 2015-2018 թթ. ընթացքում նախատեսվում է վերանայել այս ուսումնական հաստատությունում ուսուցանվող մասնագիտությունները և անհրաժեշտության դեպքում ներդնել նոր մասնագիտություններ, հաշվի առնելով աշխատաշուկայի պահանջարկը, միաժամանակ դադարեցնելով ուսուցումն այն մասնագիտություններով, որոնք աշխատաշուկայում պահանջարկ չունեն:
Գծապատկեր 4. Կրթության ոլորտի խնդիրների «ծառը»
-----------------------
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
5.1.2. Կրթության ոլորտի զարգացման նպատակները և ռազմավարությունը
151. Կրթության ոլորտի իրավիճակի բարելավման նպատակով, ԿԶԾ-ի սույն ոլորտի ռազմավարական մոտեցումները կիրառվում են նաև ՀՀ Վայոց ձորի մարզում: Մասնավորապես, ՀՀ կառավարության կողմից առաջնահերթ են համարվում նախադպրոցական կրթության և մատչելիության ապահովման, հանրակրթական համակարգի արդյունավետության բարձրացման, դպրոցների նյութատեխնիկական բազայի, ուսումնածրագրային և ուսումնամեթոդական նյութերի բարելավման, մասնագիտական կրթության բովանդակության արդիականացման և որակի բարձրացման ռազմավարական ուղղությունները և ավագ դպրոցների կարողությունների հզորացմանը միտվող համապատասխան միջոցառումները: Այդ միջոցառումների արդյունավետությունը բարձրացնելու նպատակով անհրաժեշտ է հաշվի առնել մարզային առանձնահատկությունները:
152. Ելնելով Վայոց ձորի մարզում կրթության ոլորտի ներկա իրավիճակից, կրթության որակի և մատչելիության բարձրացումը դիտվում է որպես այս ոլորտի զարգացման գերակա նպատակ: Հատկապես ուշադրություն է դարձվելու հանրակրթության համակարգում տեղի ունեցող բարեփոխումներին, որոնք ուղղված են դպրոցների ապակենտրոնացմանը և ժողովրդավարացմանը, կառավարման մեխանիզմների կատարելագործմանն ու թափանցիկության ապահովմանը, միջազգայնորեն ընդունված չափանիշներին հասնելու համար ուսումնական գործընթացը տեղեկատվական տեխնոլոգիաներով հագեցմանը, ինչպես նաև 12-ամյա կրթության, ուսումնական ծրագրերի և գնահատման նոր համակարգի ներդրմանը Անհրաժեշտ է նաև կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաների հանրակրթական համակարգում ինտեգրելուն ուղղված համապատասխան միջոցառումներ իրականացնել:
153. Կարևոր պայման է դպրոցներում հեռահաղորդակցման կենտրոնների ստեղծումը: Դրա միջոցով ակնկալվում է դպրոցը վերափոխել ինտերնետային կապով ապահովված համակարգչային, հեռահաղորդակցման, կրթական համայնքային կենտրոնի` ամրագրելով տեղեկատվություն ստացող և փոխանակող, մշակութային և կրթական բազմապիսի ծառայություններ, ինչպես նաև համայնք-դպրոց շարունակական կապի հնարավորությունները: Մարզի կրթության ոլորտի զարգացման տեսանկյունից չափազանց կարևորվում է նաև նախադպրոցական կրթության համակարգի կատարելագործումը, այլընտրանքային ծառայությունների մշակումը և մատուցումը: Կարևոր է նաև կրթական հաստատությունների ուսումնական շենքերով ապահովվածության, դրանց հիմնանորոգման, կաթսայատների միջոցով ջեռուցման կազմակերպման աշխատանքների շարունակական իրականացումը: Առաջնահերթ են նաև նախնական և մասնագիտական կրթության մասնագիտությունների առաջնահերթությունների սահմանումը` ելնելով Վայոց Ձորի մարզի տնտեսության գերակայություններից, աշխատաշուկայում առկա մասնագետների պահանջարկից: Ինչպես նաև կարևոր է մարզի մասնագիտական կրթության և ուսուցման հաստատության նյութատեխնիկական բազայի բարելավումը:
154. Ստորև ներկայացվում են կրթության ոլորտի զարգացման ռազմավարական ուղղությունները (տես Գծապատկեր 3):
Գծապատկեր 5. Կրթության ոլորտի զարգացման նպատակներն ու ուղղությունները
-----------------------
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
5.1.3. Կրթության ոլորտի ֆինանսավորումը
155. Վերջին տարիներին կրթությանն ուղղվող պետական ծախսերի դինամիկայում արձանագրվել են դրական տեղաշարժեր: Տարեցտարի ավելանում են կրթության ոլորտին հատկացվող ծախսերը:
Աղյուսակ 5.3. Մեկ աշակերտի հաշվով պետական ծախսերը հանրակրթության
ոլորտում
.______________________________________________________________.
| |2011 |2012 |2013 |2014 |
|______________________________|_______|_______|_______|_______|
|Ինդեքս | | | | |
|______________________________|_______|_______|_______|_______|
|Հուշագրային հոդվածներ | | | | |
|______________________________|_______|_______|_______|_______|
|Պետական ծախսերը հանրակրթության|262,211|265,311|266,141|267,415|
|ոլորտում (1 աշակերտի հաշվով | | | | |
|հազ. դրամ) | | | | |
.______________________________________________________________.
Պետական ծախսերը հանրակրթության
156. Միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրերով կրթության բնագավառի հիմնական գերակայությունը հանրակրթության ոլորտն է: Հետևաբար 2014-2018թթ. ծրագրային ժամանակահատվածում կրթության ոլորտի պետական ծախսերի ավելացումները գրեթե ամբողջությամբ ուղղվելու են հանրակրթության ոլորտ: Հանրակրթության զարգացման համար նախատեսված են նաև Համաշխարհային բանկի վարկային ծրագրի միջոցները: Թեև տարեցտարի այդ հատկացումները պակասում են, այնուամենայնիվ դա զգալի ներդրում կլինի Վայոց ձորի մարզի հանրակրթական համակարգի իրավիճակի բարելավման գործում: Մարզի հանրակրթական համակարգի 2015-2018 թթ. զարգացման ռազմավարական ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 5.1-ում:
Աղյուսակ 5.4. Հանրակրթության ոլորտում 2015-2018 թթ. անհրաժեշտ գույքի
ցանկը
._______________________________________________________________________.
|N|Գույքի |2015թ.|Գու- |2016թ.|Գու- |2017թ.|Գու- |2018թ.|Գու- |
| |անվանումը | |մարը | |մարը | |մարը | |մարը |
|_|_____________|______|______|______|______|______|______|______|______|
|1|Աշակերտական | 500| 12500| 500| 12500| 500| 12500| 100| 10000|
| |սեղան-նստարան| | | | | | | | |
|_|_____________|______|______|______|______|______|______|______|______|
|2|ՈՒսուցչական | 150| 3000| 150| 3000| 150| 3000| 150| 3000|
| |սեղան | | | | | | | | |
|_|_____________|______|______|______|______|______|______|______|______|
|3|Գրատախտակ | 200| 4400| 200| 4400| 200| 4400| 100| 2200|
|_|_____________|______|______|______|______|______|______|______|______|
|3|Պահարան | 100| 4800| 100| 4800| 100| 4800| 100| 4800|
|_|_____________|______|______|______|______|______|______|______|______|
|4|Համակարգիչ | 50| 12500| 50| 12500| 50| 12500| 50| 12500|
|_|_____________|______|______|______|______|______|______|______|______|
|5|Լաբորատորիա | 10|150000| 10|150000| 10|150000| 10|150000|
| |(կոմպլեկտ) | | | | | | | | |
._______________________________________________________________________.
5.1.4. Կրթության ոլորտի տրամաբանական հենքը
._____________________________________________________________________.
|Ամփոփ նկարագիր |Արդյունքային ցուցանիշներ |Նախադրյալներ |
|_______________________|_________________________|___________________|
|Ոլորտային նպատակ |1. Համախառն |Կրթության համար ՀՀ |
|Բարձրացնել կրթական |ընդգրկվածությունը |պետական բյուջեի |
|ծառայությունների |հիմնական դպրոցում, 99% |ծախսերը |
|մատչելիությունը և |2. Աշակերտ - ուսուցիչ |շարունակելու են |
|որակը Վայոց ձորի |հարաբերակցությունը` |աճել համաձայն ՀՀ |
|մարզում |հանրակրթության |կառավարության |
| |բնագավառում 1:6 |ծրագրային |
| |3. Ջեռուցման լոկալ |ցուցանիշների: |
| |համակարգ ունեցող | |
| |դպրոցների թիվը 17 |Ֆինանսական |
| |4. 3-5 տարեկան երեխաների |միջոցները բաշխված |
| |նախադպրոցական |են և ժամանակին |
| |հաստատություններում |հատկացված: |
| |ընդգրկվածության տեսակարար| |
| |կշիռը այդ տարիքի | |
| |երեխաների ընդհանուր | |
| |թվում 25% | |
| |5. Համախառն | |
| |ընդգրկվածությունը | |
| |տարրական, ավագ և | |
| |միջնակարգ դպրոցներում | |
| |100% | |
| |6. Աշակերտների թվաքանակը | |
| |մեկ համակարգչի հաշվով, | |
| |7. Աշխատանքի տեղավորված | |
| |նախնական | |
| |(արհեստագործական) և | |
| |միջին մասնագիտական | |
| |ուսումնական | |
| |հաստատությունների | |
| |շրջանավարտների տեսակարար | |
| |կշիռը տվյալ տարվա | |
| |շրջանավարտների ընդհանուր | |
| |թվաքանակի մեջ, | |
| |8. Ավագ դպրոցների թիվը 3 | |
| |9. Ներառական կրթություն | |
| |իրականացնող դպրոցների | |
| |թիվը 6 | |
| |10. Գործող նախադպրոցական | |
| |հաստատությունների թիվը 17| |
|_____________________________________________________________________|
|1. Դպրոցների շենքային պայմանների բարելավում և նյութատեխնիկական |
|բազայի արդիականացում: |
|_____________________________________________________________________|
|1.1 Դպրոցական շենքերի |1. Վերանորոգված դպրոցների|ՀՀ կառավարության |
|կառուցում և |թիվը 45 |կողմից դպրոցական |
|վերանորոգում |2. Նոր կառուցված |շենքերի |
| |դպրոցների թիվը |վերանորոգման և |
|_______________________|_________________________|նյութատեխնիկական |
|1.2 Դպրոցների |Բարեկարգված |բազային համալրման |
|մարզադահլիճների և |մարզադահլիճներ և |նպատակով հատկացվող |
|խաղահրապարակների |խաղահրապարակներ ունեցող |ֆինանսական |
|վերանորոգում, |դպրոցների տեսակարար |միջոցները տարեցտարի|
|մարզագույքով և |կշիռը, 30% |ավելանում են: |
|տեխնիկական պարագաներով | | |
|հագեցում | | |
|_______________________|_________________________| |
|1.3 Ջեռուցման լոկալ |Ջեռուցման լոկալ համակարգ | |
|համակարգի ներդրում |ունեցող դպրոցների | |
| |տեսակարար կշիռ, 34% | |
| | | |
| |Ջեռուցման լոկալ համակարգ | |
| |ունեցող դպրոցներում | |
| |սովորող աշակերտների թիվը,| |
| |35% | |
|_______________________|_________________________| |
|1.4 Դպրոցական գույքի |Նորացված գույք ունեցող | |
|տրամադրում (ներառյալ |դպրոցների թիվը 13 | |
|12-ամյա կրթությանը | | |
|համապատասխան) | | |
|_______________________|_________________________|___________________|
|1.5 Լաբորատոր |Նորացված գրադարաններ | |
|սարքավորումների և |ունեցող դպրոցների թիվ 4 | |
|նյութերի, դիդակտիկ | | |
|պարագաների ձեռքբերում, | | |
|գրադարանային ֆոնդի | | |
|համալրում և թարմացում | | |
|_______________________|_________________________|___________________|
|1.6 Համակարգչային |Համակարգչային | |
|դասասենյակների |դասասենյակներ ունեցող | |
|ստեղծում, համալրում և |դպրոցների թիվը 50 | |
|ինտերնետ կապով | | |
|ապահովում |Աշակերտների թվաքանակը 1 | |
| |համակարգչի հաշվով | |
| | | |
| |Ինտերնետային կապով | |
| |ապահովված դպրոցների թիվը | |
| |50 | |
|_______________________|_________________________|___________________|
|1.7 Դպրոցական |Վերազինված արհեստանոց | |
|արհեստանոցների |ունեցող դպրոցների թիվ | |
|վերազինում (հաստոցներ, | | |
|գործիքներ և նյութեր) | | |
|_______________________|_________________________|___________________|
|1.8 Դպրոցական |Դպրոցական սննդի ծրագիր | |
|բուֆետ-ճաշարանների |իրականացնող դպրոցների | |
|ստեղծում և |թիվ 42 | |
|համապատասխան գույքով | | |
|ապահովում | | |
|_____________________________________________________________________|
|2. ՈՒսուցչական անձնակազմի որակավորման բարձրացում |
|_____________________________________________________________________|
|2.1 ՈՒսուցիչների |Որակավորման բարձրացման և |ՈՒսուցիչների |
|մասնագիտական |վերապատրաստման |վերապատրաստումը ՀՀ |
|վերապատրաստման |դասընթացների մասնակցած |կառավարության |
|դասընթացների պարբերաբար|ուսուցիչների թիվը 1020 |ուշադրության |
|կազմակերպում, կրթության| |կենտրոնում է, և |
|օրենսդրության մասին |Համակարգչին տիրապետող |այդ գործընթացին |
|իրազեկում |ուսուցիչների թիվ 1020 |աջակցում է նաև ՀԲ |
|_______________________| |«Կրթության |
|2.2 ՈՒսուցիչների համար | |բարելավում» |
|համակարգչային դասընթացի| |վարկային ծրագիրը: |
|կազմակերպում` | | |
|դասապրոցեսում | | |
|համակարգչային | | |
|տեխնոլոգիաների կիրառման| | |
|նպատակով | | |
|_______________________|_________________________| |
|2.3 ՈՒսուցիչների |1. Ատեստավորված | |
|պարտադիր ատեստավորման |ուսուցիչների թիվը 1020 | |
|կազմակերպում |2. Տարակարգ ստացած | |
| |ուսուցիչների տեսակարար | |
| |կշիռը ատեստավորված | |
| |ուսուցիչների ընդհանուր | |
| |թվաքանակի մեջ 10% | |
|_____________________________________________________________________|
|3. Դպրոցների ինքնակառավարման կարողությունների բարձրացում |
|_____________________________________________________________________|
|3.1 Հանրակրթական |Որակավորման բարձրացման և |Դպրոցների ղեկավար |
|դպրոցների ղեկավարների |վերապատրաստման |կադրերի |
|կառավարման |դասընթացների մասնակցած |վերապատրաստումը ՀՀ |
|հմտությունների |ղեկավարների թիվը 50 |կառավարության |
|զարգացում, այդ թվում | |ուշադրության |
|արտաբյուջետային |Արտաբյուջետային միջոցների|կենտրոնում է, իսկ |
|աղբյուրների ներգրավման |տեսակարար կշիռը դպրոցների|տնօրենների |
|կարողությունների: |ընդհանուր բյուջեում 0.2 |վերապատրաստումն |
| | |իրականացվում է |
| | |հավաստագրման |
| | |նպատակով` մրցույթով|
| | |անցած |
| | |վերապատրաստում |
| | |իրականացնող կազմա- |
| | |կերպությունների |
| | |կողմից: |
|_______________________|_________________________|___________________|
|3.2 Սովորողների |1. Դպրոցական | |
|նախաձեռնողականության |խորհուրդներում | |
|ակտիվության բարձրացում`|աշակերտական խորհրդի | |
|ուսումնական աշխատանքի |ներկայացուցիչների թիվը | |
|գծով տնօրենի տեղակալի, |20, | |
|դաստիարակչական |2. Աշակերտական | |
|աշխատանքների |խորհուրդների կողմից | |
|կազմակերպչի, |իրականացված | |
|մասնագիտացված կրթական |նախաձեռնությունների թիվը | |
|աջակցությունների գծով |200, | |
|տնօրենի տեղակալի |3. Վերապատրաստման | |
|վերապատրաստման միջոցով:|դասընթացների մասնակցած | |
| |տնօրենի տեղակալների և | |
| |կազմակերպիչների թիվը | |
|_____________________________________________________________________|
|4. Ներառական կրթության համակարգի զարգացում |
|_____________________________________________________________________|
|Կրթության և |1. Կրթական | |
|առանձնահատուկ |հաստատություններում | |
|պայմանների կարիք |սովորող կրթության | |
|ունեցող երեխաների |առանձնահատուկ պայմանների | |
|ուսուցման նպաստավոր |կարիք ունեցող երեխաների/ | |
|պայմանների ստեղծում |աշակերտների թիվը 79 | |
| |2. Հանրակրթական | |
| |դպրոցներում կառուցված | |
| |թեքահարթակների թիվը 14 | |
|_____________________________________________________________________|
|5. Մարզական, մշակութային և արտադպրոցական հաստատությունների |
|ենթակառուցվածքների բարելավում և նյութատեխնիկական բազայի |
|արդիականացում: |
|_____________________________________________________________________|
|5.1 Մարզական, |Վերանորոգված և նոր | |
|մշակութային և |գործող մարզական, | |
|արտադպրոցական |մշակութային և | |
|հաստատությունների |արտադպրոցական | |
|շենքերի կառուցում, |հաստատությունների թիվը 4 | |
|վերանորոգում և | | |
|նյութատեխնիկական բազայի| | |
|բարելավում | | |
|_______________________|_________________________|___________________|
|5.2 Մարզական և |Մարզային/համայնքային | |
|մշակութային |մարզամշակութային | |
|միջոցառումների |միջոցառումների թիվը 34 | |
|կազմակերպում | | |
| |Հանրապետական և | |
| |միջազգային մրցույթներում | |
| |հաղթող սաների տեսակարար | |
| |կշիռը ընդհանուրի մեջ 10 | |
| | | |
| |Ցուցահանդեսների | |
| |այցելուների քանակ տարեկան| |
| |կտրվածքով 2000 | |
| | | |
| |Թատերական ներկայացումների| |
| |քանակ 1-2 | |
| | | |
| |Թատերական միջոցառումների | |
| |մասնակիցների քանակ 1000 | |
|_____________________________________________________________________|
|6. Նախադպրոցական կրթության համակարգի զարգացում` հատկապես գյուղական |
|համայնքներում |
|_____________________________________________________________________|
|6.1 Նախադպրոցական |Վերանորոգված |Պետությունը |
|հաստատությունների |մանկապարտեզների թիվը 5 |հետևողական է |
|շենքային պայմանների | |«Նախադպրոցական |
|բարելավում | |կրթության մասին» ՀՀ|
|_______________________|_________________________|օրենքի կիրարկման, |
|6.2 Նախադպրոցական |Թարմացված ուսումնական և |նախադպրոցական |
|հաստատությունների |նյութատեխնիկական բազա |կրթության ոլորտի |
|նյութատեխնիկական բազայի|ունեցող մանկապարտեզների |բարեփոխումների |
|թարմացում և կրթական |թիվ 5 |ծրագրի իրականացման |
|միջավայրի բարելավում | |հարցում: |
|_______________________|_________________________| |
|6.3 Նախադպրոցական |Վերապատրաստված | |
|հաստատությունների |դաստիարակների թիվ 13 | |
|կադրերի շարունակական | | |
|վերապատրաստում | | |
|_______________________|_________________________| |
|6.4 Նախադպրոցական |1. 3-6 տարեկան երեխաների | |
|կրթության մատչելիության|նախադպրոցական | |
|բարձրացում |հաստատություններում | |
| |(հատկապես` հեռավոր և | |
| |սահմանամերձ գյուղերի) | |
| |ընդգրկվածության 25% | |
| |2. Նախադպրոցական | |
| |կրթությունում 5 | |
| |տարեկանների զուտ | |
| |ընդգրկվածության գործակիցը| |
| |40%, | |
| |3. Նախադպրոցական | |
| |այլընտրանքային | |
| |ծառայություններում | |
| |ընդգրկված երեխաների թիվը,| |
| |4. Գործող նախադպրոցական | |
| |հաստատությունների թիվը | |
| |17, | |
| |5. Նոր ներդրված | |
| |նախադպրոցական | |
| |հաստատությունների թիվը; | |
._____________________________________________________________________.
5.2. Մշակույթ
157. Կրթության ոլորտի հետ սերտորեն կապված է նաև մշակույթի ոլորտը: Ինչպես ողջ հանրապետությունում, այնպես էլ Վայոց ձորի մարզում մշակույթի ոլորտի հիմնախնդիրները կապված են հիմնականում գրադարանների, թանգարանների, պատմամշակութային հուշարձանների և ոչ նյութական մշակութային արժեքների, արվեստի ճյուղերի պահպանման և զարգացման հետ: Ոլորտում առկա է նաև մասնագետ կադրերի սակավության և կադրերի վերապատրաստման խնդիր: 2014 թ. ՀՀ ԱՎԾ տվյալների համաձայն մարզում գործում է 45 գրադարան, որոնցից 1-ը մարզային կենտրոնական, 4-ը քաղաքային, 41-ը գյուղական: Ինչ վերաբերում է թանգարանների գործունեությանը, ապա նույն ժամանակահատվածում մարզում գործում 4 թանգարան, որից 3-ը (Եղեգնաձորի պատկերասրահ, Ջերմուկի պատկերասրահ, «Գլաձորի համալսարան» պատմամշակութային արգելոց-թանգարան) ՀՀ մշակույթի նախարարության և 1-ը (Եղեգնաձորի երկրագիտական թանգարան) ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի ենթակայությամբ:
158. Գրադարաններ: Խորհրդային տարիներից ի վեր մշակութային օջախների շենքերը չեն վերանորոգվել: Գրադարանների շենքային պայմաններն անբարենպաստ են, ինչը խիստ վտանգում է հավաքածուների պահպանությունը և լիակատար օգտագործումը: Մարզում գրադարանային ֆոնդը մեծ մասամբ աղքատիկ է և հնամաշ: Գրադարաններից օգտվողների ընթերցողական պահանջը բավարարելու համար գրադարանային հավաքածուների համալրման նպատակով անհրաժեշտ է ձեռք բերել նոր գրականություն: Գրադարանների վիճակի բարելավումը կնպաստի բնակչությանը մատուցվող գրադարանային-տեղեկատվական սպասարկման աշխատանքների արդյունավետության բարձրացմանը, գրադարան հաճախելու ֆիզիկական սահմանափակում ունեցող անձանց գրադարանային ծառայությունների մեջ ներգրավմանը, ինչպես նաև գրադարանային հավաքածուների պահպանությանը: «Վայոց ձորի մարզային գրադարան» ՊՈԱԿ-ը 2011 թ. վերանորոգումից հետո վերազինվել է տեխնիկապես, գործում է օդափոխման, ջեռուցման և անվտանգության համակարգերը: ՀՀ մշակույթի նախարարության շնորհիվ այսօր գրադարանի ֆոնդերի պահպանության և աշխատողների համար ստեղծված է նորմալ պայմաններ, որի համար հայտնում ենք մեր շնորհակալությունը: Գրադարանը հիմնանորոգումից հետո դարձել է հաճելի այցելության վայր, իսկ աշխատողները ավելի հաճույքով են կատարում իրենց աշխատանքները: Այսօր գրադարանը դարձել է տեղեկատվական կարևորագույն կենտրոն, սակայն գրադարանի խնդիրը մնում է գրքային ֆոնդի համալրման, պահպանման և օգտագործման կազմակերպումը: Գրադարանը իր ծառայությունները մատուցում է անվճար: Նրա գործունեությունը կանոնավորվում է համաձայն կանոնադրության և ֆինանսավորվում է նախարարության կողմից: 2012-2013 թթ. ընթացքում ՀՀ մշակույթի նախարարության կողմից ստացվել է 5767.0 հազ. ՀՀ դրամ արժողությամբ համակարգչային, կենցաղային սարքավորումներ և 3921.4 հազ. ՀՀ դրամ արժողությամբ մասնագիտացված կահույք:
159. 2015-2017 թթ. նախատեսված են բազմաթիվ միջոցառումներ
1) Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումներ
2) Ավետիք Իսահակյանի ծննդյան 140 ամյակ
3) Վահան Տերյանի ծննդյան 130 ամյակ
4) Անդրանիկ Օզանյանի ծննդյան 150 ամյակ
5) Վախթանգ Անանյանի ծննդյան 110 ամյակ
6) Հրանտ Մաթևոսյանի և Զորի Բալայանի ծննդյան 80 ամյակ:
160. Սակայն այդ միջոցառումները իրականացնելու համար չկան համապատասխան ֆինանսական միջոցներ:
161. «Վայքի քաղաքային գրադարանը 2013 թվականին ստացել է հանրային կարգավիճակ և «Նյութատեխնիկական բազայի զարգացման ծրագրով» վերազինվել է համապատասխան կահույքով (գրապահարաններ, սեղաններ, աթոռներ, գրադարակներ, համակարգչային և սպասարկման սեղաններ, ցուցափեղկեր), ինչպես նաև համալրվել է նոր գրականությամբ և ապահովել ինտերնետային կապով»:
162. Թանգարաններ: Թանգարանների աշխատանքի արդյունավետության բարձրացման համար կարևոր է նախ և առաջ թանգարանների հավաքածուների անվտանգության ապահովումը, ֆոնդապահոցներում և ցուցասրահներում կայուն ջերմախոնավային պայմանների ստեղծումը: Պետական թանգարաններում ցուցահանդեսների, մշակութային միջոցառումների կազմակերպմանը, հավաքածուների համալրմանը նպատակաուղղված ֆինանսական միջոցները մեծապես կնպաստեն մարզի մշակութային կյանքի աշխուժացմանը: ՀՀ Վայոց ձորի մարզում գործում է 4 թանգարան, որից 3-ը (Եղեգնաձորի պատկերասրահ, Ջերմուկի պատկերասրահ, «Գլաձորի համալսարան» պատմամշակութային արգելոց թանգարան) ՀՀ մշակույթի նախարարության և 1-ը «Եղեգնաձորի երկրագիտական թանգարան» ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի ենթակայությամբ: Մարզի բոլոր թանգարաններում առկա են շենքերի վերանորոգման, օդափոխության համակարգի անցկացման, ջեռուցման համակարգի տեղադրման,գազատարի անցկացման խնդիրներ, որոնք լուրջ վնաս են հասցնում թանգարանային ցուցանմուշների անվտանգությանը: Նոր շենքի ձեռք բերման խնդիր ունի «Գլաձորի համալսարան» պատմամշակութային արգելոց-թանգարանը, իսկ Եղեգնաձորի երկրագիտական թանգարանը 1984 թ. չունի մշտական ցուցադրության, օդափոխության և ազդանշանային անհրաժեշտ համակարգեր, ֆոնդային ցուցանմուշների պահպանման համար համապատասխան կահույք: Թանգարանն ունի հարուստ ֆոնդեր,սակայն ցուցանմուշների պահպանման համար չկան անհրաժեշտ պայմաններ, բակի և շենքի շրջակայքը կարիք ունի բարեկարգման, ցանկապատման, ինչպես նաև` շենքի ջրահեռացման մասնակի վերանորոգման: Մարզում թանգարանների դերի բարձրացման և զբոսաշրջության զարգացման համար թանգարաններ տանող ճանապարհներին անհրաժեշտ է տեղադրել տեղեկատվական և գովազդային վահանակներ:
163. Պատմամշակութային հուշարձանների պահպանում: Պատմամշակութային հուշարձանների ուսումնասիրման, հաշվառման, պեղումների, պահպանության, վերականգնման և օգտագործման գործընթացների համակարգման նպատակով պետական աջակցությունը ընդլայնվում է` յուրաքանչյուր տարի 15-ից 20% ներդրումների ավելացմամբ:
164. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակում ընդգրկված է 1373 հուշարձան` 340 պահպանական միավորով, որից 1202-ը` ՀՀ պետական սեփականություն համարվող և օտարման ոչ ենթակա պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձան:
165. Վայոց ձորի մարզում 2007-2009 թթ. վերականգնման աշխատանքներ է իրականացվել Եղեգիսի հրեական գերեզմանոցում և այժմ աշխատանքներ են իրականացվում Քարկոփի վանքում, Սմբատաբերդում, Ցախաց քարում, Առաջաձոր համայնքի «Զույգ կամուրջներում»: «2009-2014 թվականներին Հերմոնի վանքում, Շատիվանքում, Գնդեվազի գյուղամիջյան բազիլիկ, Եղեգիսի Սբ. Աստվածածին (12-րդ դար), Գնիշիկի (10 դար), Մարտիրոսի վիմափոր (Մարտիրոսված վանք, 1286 թ) եկեղեցիներում, Արատեսի (10-13-րդ դար), Աղնջաձորի, Գնդեվանքի (10-17 դդ), Հերմոնի (936 թ 10-17 դդ), Հերհերի ՍԲ Սիոն (10-13 դդ) վանական համալիրներում, Արատեսի (17-րդ դար), Արտավանի (19-րդ դար), կամուրջներում, Սելիմի քարավանատանը (1332 թ) իրականացվել է հուշարձանների տեխնիկական մոնիտորինգ:
166. Ոչ նյութական մշակութային արժեքների պահպանում: Այս ոլորտի պետական մշակութային քաղաքականությունն ուղղված է մշակութային ոչ նյութական ժառանգության պահպանությանն ու պաշտպանությանը, ՀՀ ազգային ավանդական ոչ նյութական ժառանգության (բանավոր ստեղծագործություններ և հմտություններ) պահպանմանը, տարածմանը և զարգացմանը` գործընթացին ՀՀ մարզերի ընդգրկվածության ապահովմամբ:
167. «Մարզի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանման նպատակով ոչ նյութական մշակութային ժառանգության կրողների վերաբերյալ տեղեկատվական շտեմարանի ստեղծում, ազգագրական երգի ու պարի վարպետության դասընթացների և ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ծեսերի ու տոնակատարությունների կազմակերպում»:
168. Արվեստ (թատերարվեստ, երաժշտարվեստ, պարարվեստ, կերպարվեստ): Այս ենթաոլորտի ռազմավարական նպատակն է թատերարվեստի, երաժշտարվեստի, պարարվեստի, կերպարվեստի պահպանումը, զարգացումը և տարածումը, թատերահամերգային կազմակերպությունների գործունեության ապահովումը, ժողովրդական ստեղծագործության և արհեստների պահպանությունը, ուսումնասիրումը, տարածումը, հասարակության ստեղծագործական ներուժի օգտագործման, վերարտադրման և զարգացման համար պայմանների ստեղծումը և խթանումը, տարածքային (ՀՀ մարզեր) մշակութային համագործակցությունը և մշակութային կյանքի զարգացումը: Շենքային անբավարար պայմանների, ջեռուցման, օդափոխման համակարգերի բացակայության պատճառով վերջին տասնամյակում ընդհանուր առմամբ խաթարված է թատրոնի բնականոն գործունեությունը, և այն համարյա չի գործում: Տարիներ շարունակ փորձեր կատարվեցին թատրոնի ստեղծման համար: Մարզում կան համապատասխան մասնագետներ, որոնք այսօր էլ պատրաստ են այն վերականգնելու: Վերջին տարիներին մարզպետների աջակցությամբ կազմակերպվեցին մի շարք ներկայացումներ,սակայն նրանց կյանքը շատ կարճ տևեց: Մարզում կան բոլոր պայմանները թատրոն ունենալու համար, սակայն չկա անհրաժեշտ ֆինանսական օգնություն: Հույս ունենք որ մինչև 2017 թ կունենանք պետական ֆինանսավորում և մարզը կունենա իր սեփական թատրոնը:
169. Մարզի 14 համայնքներում գործում են շուրջ 20 պարային համույթներ, որոնք ապահովված են պարային հագուստներով (տարազներով), և իրենց ելույթներով հանդես են գալիս մարզի համայնքներում և հանրապետությունում կազմակերպվող փառատոններին: Կերպարվեստի ոլորտում կյանքը շատ ակտիվ է: Մարզի նկարիչները մասնակցում են մարզում կազմակերպվող մի շարք ցուցահանդեսների,իրենց աշխատանքներով մասնակցում են Գյումրիում կազմակերպվող նկարչական ամենամյա պլեներներին, Երևանում կազմակերպվող ցուցահանդեսներին (Կամսար, Ս. Հովհաննիսյան, Վ. Ավետյան), համատեղ ցուցահանդեսներ են կազմակերպվել Իրանի իսլամական հանրապետության նկարիչների հետ Եղեգնաձոր և Խոյ քաղաքներում:
170. Մարզում կրթական և մարզամշակութային միջոցառումների համատեքստում կարևորվում է երիտասարդական քաղաքականության զարգացումը և նրա արդյունավետության բարձրացումը: Պետության քաղաքականությունն այս ոլորտում սոցիալ-տնտեսական, իրավաքաղաքական, հոգևոր-մշակութային, կազմակերպական պայմանների ու երաշխիքների ապահովումն է` երիտասարդների սոցիալական կայացման, նրանց ստեղծագործ ներուժը հասարակության շահերին առավել լիարժեք ծառայեցնելու համար:
171. Այս ուղղությամբ կարևորագույն միջոցառումներից մեկը Վայոց ձորի մարզում երիտասարդական կենտրոնի գործունեությունն է, որն ունի հետևյալ նպատակները:
1) Հայաստանում պետական երիտասարդական քաղաքականության մշակմանն ու իրականացմանը մասնակից դարձնել առավել մեծ թվով երիտասարդական կազմակերպություններ:
2) Նպաստել մարզային երիտասարդական կառույցների, ինչպես նաև երիտասարդական քաղաքականության սուբյեկտների խնդիրների մասին եղած տեղեկատվության հավաքմանը, համակարգման և հրապարակման կազմակերպմանը:
3) Երիտասարդությանը մատուցել սոցիալական իրավաբանական, կազմակերպչական ծառայություններ:
4) Աջակցել երիտասարդության շահերն ու իրավունքները ամրագրող օրենսդրական դաշտի ստեղծմանը և այդ գործընթացում երիտասարդական կազմակերպությունների ներգրավմանը:
5) Իրականացնել երիտասարդության հիմնախնդիրներին նվիրված գիտահետազոտական աշխատանքներ (ուսումնասիրություններ, հոդվածներ, այս բնագավառում միջազգային փորձի ուսումնասիրություն):
6) Մարզի երիտասարդության համար հաստատել և ամրապնդել արտաքին կապեր, կատարել փորձի փոխանակում:
172. Այսպիսով` Վայոց ձորի մարզում մշակույթի ոլորտի զարգացման հիմնական գերակայություններն են.
1) Մարզի մշակութային կյանքի զարգացում` պետական աջակցության ընդլայնմամբ:
2) Ոլորտի կադրերի պատրաստում, վերապատրաստում և վերաորակավորում:
3) Նյութական և ոչ նյութական մշակութային արժեքների հավաքածուների համալրում, պահպանություն, պաշտպանություն և հանրահռչակում:
4) Մշակութային կազմակերպությունների շենքերի ու շինությունների հիմնանորոգում:
5) Պատմական հուշարձանների պահպանություն, ամրակայում, նորոգում, վերականգնում, բարեկարգում և օգտագործում:
6) Սոցիալ-տնտեսական, իրավաքաղաքական, հոգևոր-մշակութային, կազմակերպական պայմանների ու երաշխիքների ապահովում երիտասարդների սոցիալական կայացման, նրանց ստեղծագործ ներուժն ի շահ հասարակության առավել լիարժեք օգտագործելու համար:
173. Մշակութային կրթություն - ՀՀ Վայոց ձորի մարզում գործում է 6 մասնագիտական գեղարվեստական կրթական հաստատություն, այդ թվում 1 երաժշտական, 4 արվեստի, 1 գեղարվեստի դպրոց (795 աշակերտ, 94 մանկավարժ): ՀՀ Վայոց ձորի մարզի երաժշտական, արվեստի, գեղարվեստի դպրոցներում դասավանդում են հետևյալ առարկաները` դաշնամուր, ազգային, լարային, փողային նվագարաններ, երգեցողություն, կիթառ, կերպարվեստ, դեկորատիվ-կիրառական արվեստ, պարարվեստ: Մարզում գործում են 3 հենակետային դպրոց` ք. Եղեգնաձորի երաժշտական և գեղարվեստի, ք. Վայքի Խ. Ներսիսյանի անվան արվեստի դպրոցները:
174. ՀՀ մշակույթի նախարարության կողմից 2012-2014 թվականներին իրականացվել են մի շարք կրթական ծրագրեր, որոնց մասնակցել են մարզի գեղարվեստական կրթությունն իրականացնող ուսումնական հաստատությունները: 2012-2014 թթ. ուսումնամեթոդական օժանդակություն, վարպետության դասեր է ստացել 1543 աշակերտ և 227 մանկավարժ, վերապատրաստման դասալսումների է մասնակցել 93 մանկավարժ:
175. «ՀՀ շնորհալի երեխաների տեղեկատվական բանկում» ՀՀ Վայոց ձորի մարզից ընդգրկված են առավելապես գեղարվեստի դպրոցի սաները: «Երաժշտական, արվեստի և գեղարվեստի դպրոցների համար ուսումնական նոր ծրագրերի, դասագրքերի, մեթոդական ձեռնարկների մշակում և հրատարակում» ծրագրով մարզում գործող բոլոր ուսումնական հաստատություններին 2011-2013 թվականներին անվճար բաշխվել է համապատասխանաբար` 75, 113, 46 գիրք (գործընթացը շարունակական է): Մարզի դպրոցներում հետևյալ երաժշտական գործիքների պահանջարկ կա` ռոյալ, դաշնամուր, ջութակ, քանոն, սրինգ: «Հանրապետության երաժշտական և արվեստի դպրոցների համար երաժշտական գործիքների շրջանառու հիմնադրամի» ծրագրի միջոցով 2013 թ. Եղեգնաձորի երաժշտական, ք. Ջերմուկի թիվ 1 և ք. Վայքի Խ. Ներսիսյանի անվան արվեստի դպրոցներին տրամադրվել է քանոն, թառ, քամանչա և շեփոր գործիքները (գործընթացը շարունակական է):
176. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի Խնձորուտ, Նոր Ազնվաբերդ և Փոռ սահմանամերձ համայնքներում նախատեսվում է մշակութային տների կառուցում, ինչը կնպաստի ազատ ժամանցի կազմակերպմանը և մշակութային ծառայությունների մատուցմանը: Մարզի մշակույթի ոլորտի 2015-2018 թթ. զարգացման ռազմավարական ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 5.2-ում:
5.3. Սպորտ
177. Մարզում ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի, ֆիզիկական ակտիվության, առողջության և ակտիվ կենսակերպի ամրապնդման, անհատի ներդաշնակ զարգացման երաշխիքը պետական քաղաքականության իրականացումն է: Այն իր մեջ ներառում է տարիքային և սոցիալական տարբեր խմբերի անձանց համար ֆիզիկական դաստիարակության անընդհատությունը և ֆիզիկական կուլտուրայով ու սպորտով զբաղվելու մատչելիության ապահովումը: Ֆիզիկական դաստիարակության իրականացման նպատակով անհրաժեշտ է ապահովել մանուկների և պատանիների մասնակցությունը տեղական, հանրապետական և միջազգային մրցաշարերին, սպորտային միջոցառումներին, հուշամրցաշարերին: Անհրաժեշտ է հատուկ ուշադրություն դարձնել հաշմանդամություն ունեցող անձանց ֆիզիկական պատրաստվածության բարձրացմանը, նրանց առողջության ամրապնդմանը, առողջ ապրելակերպի արմատավորմանը, հաշմանդամային սպորտի զարգացմանը: Ստեղծել անհրաժեշտ պայմաններ մարզական կառույցներից օգտվելու, ձեռք բերել անհրաժեշտ մարզական գույք, որոնք կնպաստեն հաշմանդամների տարբեր խմբերին հասարակական կյանքին առավելագույնս և համակողմանի ինտեգրման գործընթացին: Բնակչության ֆիզիկական ակտիվությունը խթանելու նպատակով կառուցել պարզ տիպի խաղահրապարակներ, հրաձգարաններ և լողավազաններ: Պետության քաղաքականությունն այս ոլորտում սոցիալ-տնտեսական, իրավաքաղաքական, հոգևոր-մշակութային, կազմակերպական պայմանների ու երաշխիքների ապահովումն է` երիտասարդների սոցիալական կայացման, առողջ ապրելակերպի, նրանց ստեղծագործ ներուժը հասարակության շահերին առավել լիարժեք ծառայեցնելու համար:
178. Վայոց ձորի մարզում համայնքային ենթակայությամբ գործում է 4 մարզադպրոց, որոնցում պարապում են 1200 երեխաներ: Գյուղական բնակավայրերում երիտասարդության սպորտային միջոցառումներն անցկացվում են դպրոցների մարզադահլիճներում: Չնայած առկա դժվարություններին, մարզի սպորտային կոլեկտիվները կարողանում են մասնակցել մարզային և հանրապետական մարզական միջոցառումներին և գրանցել հաջողություններ: Այս ոլորտում լուրջ հաջողություններ կարող են արձանագրվել, եթե մասնագիտացված մարզադպրոցները անցնեն մարզային ենթակայության, քանի որ համայնքային բյուջեների սահմանափակ լինելու պատճառով մարզադպրոցները ընդամենը կարողանում են գոյատևել: Այս կարգավիճակում մարզադպրոցներից բարձր արդյունքներ ակնկալել հնարավոր չէ: Մարզում պետական մարզական ծրագրերի իրագործման ուղղությամբ մարզպետի կողմից տրվում են հանձնարարականներ և կատարվում են ուսումնասիրություններ մարզային ենթակայության հանրակրթական դպրոցներում «Ֆիզիկական կուլտուրա» և «Նախնական զինվորական պատրաստականություն» առարկաների դասավանդման դրվածքի վերաբերյալ:
179. ՀՀ սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարություն է ներկայացվել մարզում գործող մարզադպրոցների և մարզական կառույցների տեխնիկական վիճակի մասին, ինչպես նաև կատարած աշխատանքների վերաբերյալ տրվել է հաշվետվություններ: Նախարարության տարբեր վարչությունների հետ քննարկվել է մարզադպրոցների կատարած աշխատանքների մասին, և ուղիներ է փնտրվել այն բարելավելու համար: Մարզում սպորտի զարգացման նպատակով համագործակցված աշխատանքներ են տարվում հանրապետական, մարզային, մարզական ֆեդերացիաների հետ: Մարզի բնակչությունը ակտիվ մասնակցություն է ունենում նախարարության կողմից կազմակերպվող ՀՀ Նախագահի մրցանակի համար «Լավագույն մարզական ընտանիք» մրցույթին, «Մարզական փառատոնին», «Նախազորակոչային և զորակոչային տարիքի երիտասարդության» առաջնությանը, սակայն ֆինանսական սղության պատճառով, մարզում չենք կարողանում կազմակերպել տարբեր մարզաձևերից մարզային մրցույթներ կամ առաջնություններ: Մարզը ապահովված չէ մարզական գույքով, այդ առումով ակնկալում ենք պետական հոգածություն: Սպորտային կառույցների սղության պատճառով մարզի երեք քաղաքներում էլ ազգաբնակչությունը չի կարողանում լիարժեք զբաղվել սպորտով կամ առողջ ապրելակերպով: Ջերմուկ քաղաքում մարզադպրոցը տեղակայված է բնակելի շենքի նկուղային հարկում, որտեղ զբաղվում են միայն քիք բոքսինգով: Անհրաժեշտություն կա քաղաքում կառուցել նոր մարզադպրոց, որտեղ կզբաղվեն և ամառային և ձմեռային մարզաձևերով: Մարզադպրոցի չլինելու պարագայում ճոպանուղին վերածվել է միայն զբոսաշրջության կենտրոնի:
180. Վայք քաղաքում անմխիթար վիճակում է գտնվում «Արևիկ» մարզադաշտի տրիբունաները, որը վերանորոգման խիստ կարիք ունի:
181. Եղեգնաձոր քաղաքը չունի տիպային մարզադպրոց,այն տեղակայված է խորհրդային ժամանակաշրջանի կաթսայատներից մեկում: Քաղաքային մարզադաշտը անմխիթար վիճակում է, բացակայում են տրիբունաները, չկան հանդերձարաններ, լոգարաններ, վազքուղիներ և այլն:
182. Այդ բոլոր խնդիրների լուծման դեպքում հնարավոր կլինի ազգաբնակչությանը ուղղել դեպի մարզակառույցներ, որտեղ կզբաղվեն թե առողջ ապրելակերպով,թե մասսայական սպորտով և թե պրոֆեսիոնալ սպորտով, կբարձրանա պարապմունքների նկատմամբ հետաքրքրությունը, կբարելավվեն ֆիզկուլտուրային-առողջարարական աշխատանքները, բնակչության համար կապահովվի մարզական պարապմունքների հասանելիությունը, կապահովվի մարզական ծառայությունների բարձր որակ:
183. Երիտասարդական քաղաքականության ոլորտ - Վայոց ձորի մարզում պարբերաբար իրականացվում են միջոցառումներ և ծրագրեր, որոնք ուղղված են երիտասարդության խնդիրների և հիմնահարցերի լուծմանը:
184. Իրականացվել են սոցիալական ուղղվածության ծրագրեր: Երեք ամիս տևողությամբ իրականացվել է բատիկայի անվճար դասընթացներ սոցիալապես անապահով երիտասարդների համար, մասնակիցներին անվճար տրամադրվել է բոլոր անհրաժեշտ նյութերը դասընթացին մասնակցելու համար:
185. Ամեն տարի հոկտեմբերին իրականացվում է երիտասարդական հավաք-փառատոն, որին մասնակցում են մարզի համայնքներից ավելի քան 120 երիտասարդներ, հիմնականում անապահով ընտանիքներից: Փառատոնի ժամանակ անց է կացվում մարզային, մշակութային և ինտելեկտուալ մրցույթներ, որոնց արդյունքում ընտրվում են լավագույները և համալրելով մարզի պատվիրակությունների շարքերը մասնակցում են հանրապետական տարբեր միջոցառումների և փառատոնների:
186. Յուրաքանչյուր ամիս Վայոց ձորի մարզային երիտասարդական կենտրոնում երիտասարդների նախաձեռնությամբ իրականացվում են ինտելեկտուալ մրցույթներ, որոնք նպաստում են երիտասարդության ինտելեկտուալ մակարդակի բարձրացմանը:
187. Ամեն տարի Եղեգնաձոր քաղաքում իրականացվում է երիտասարդ արվեստագետների բացօթյա ցուցահանդես-համերգներ: Տաղանդավոր երիտասարդները հնարավորություն են ունենում ցուցադրելու իրենց աշխատանքները հանրությանը, ավելի ճանաչելի դառնալու և կիսելու իրենց փորձը ավելի փորձառու արվեստագետների հետ:
188. Կան բազմաթիվ խնդիրներ, որոնց լուծման դեպքում հնարավոր կլինի որոշ չափով կանխել արտագաղթը և երիտասարդի կյանքը դարձնել ավելի հետաքրքիր: Հիմնական խնդիրները երկուսն են` բնակարան և աշխատանք:
189. «ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետի որոշմամբ 2014 թվականին ստեղծվել է ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետին առընթեր երիտասարդական խորհուրդ և հաստատվել են խորհրդի անհատական կազմն ու կանոնադրությունը: Մարզպետին առընթեր երիտասարդական խորհրդի նպատակը մարզում երիտասարդական քաղաքականության համակարգված ու նպատակային իրականացմանն աջակցելն է, հանրային կյանքի տարբեր բնագավառներում երիտասարդների մասնակցությունը խթանելն ու երիտասարդական կազմակերպությունների գործունեության նպաստելը:
190. ՀՀ սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարությունը յուրաքանչյուր տարի հայտարարում է «Հայաստանի Հանրապետության տարվա երիտասարդական մայրաքաղաք» մրցույթը, որին մասնակցել կարող են Հայաստանի Հանրապետության մարզերի բոլոր քաղաքները: Եթե 2015-2018 թվականների ընթացքում ՀՀ Վայոց ձորի որևէ քաղաք հռչակվի տվյալ տարվա Հայաստանի Հանրապետության երիտասարդական մայրաքաղաք, ապա ՀՀ սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարության կողմից ծրագրված երիտասարդական միջոցառումներն ու ծրագրերը այդ տարի կիրականացվեն տվյալ քաղաքում»:
191. Մարզի սպորտի ոլորտի 2015-2018 թթ. զարգացման ռազմավարական ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 5.3-ում:
5.4. Առողջապահություն
5.4.1. Առողջապահական ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
192. Մարզի բնակչության բուժսպասարկումը լիարժեք մատչելի և որակյալ կազմակերպելու համար իրականացվել են մի շարք միջոցառումներ, գերակա է համարվել առաջնային բժշկական օգնություն և սպասարկման ոլորտը, մոր և մանկան առողջության պահպանումը, վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման խնդիրները:
193. Բնակչության առողջական վիճակն ու առողջապահության մատչելիությունը Վայոց ձորի մարզի հանրային առողջության վիճակի մասին պատկերացում առաջին հերթին կարելի է կազմել` հիմնվելով այնպիսի ցուցանիշների վրա, ինչպիսիք են ծնելիությունը, մահացությունը և բնակչության բնական աճը:
194. Վերջին 2011-2013 թթ. տարիների վիճակագրությունը վկայում է, որ մահվան դեպքերի և ծնունդների թիվը Վայոց ձորի մարզում նախորդ տարիների համեմատ նվազել է (տես. աղյուսակ 5.5):
Աղյուսակ 5.5. Առողջության վիճակը բնութագրող հիմնական ցուցանիշների
դինամիկան Վայոց ձորի մարզում
բացարձակ թվեր
._____________________________________________________________________.
|Տարածա- |Ծնվածների |Մահացածների |Բնական աճ |Մինչև 1 |
|շրջան, |թվաքանակը |թվաքանակը | |տարեկան մահացած|
|մարզ | | | |երեխաների |
| | | | |թվաքանակ |
|________|______________|______________|______________|_______________|
| |2011|2012|2013|2011|2012|2013|2011|2012|2013|2011|2012| 2013|
|________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|_____|
|Եղեգնա- | 431| 424| 446| 296| 312| 329| 135| 112| 117| 2| -| 2|
|ձորի | | | | | | | | | | | | |
|________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|_____|
|Վայքի | 160| 154| 158| 107| 111| 100| 53| 43| 58| 2| 1| -|
|________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|_____|
|Ջերմուկի| 57| 54| 46| 56| 56| 35| 1| -2| 1| -| -| -|
|________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|_____|
|Ընդամենը| 648| 632| 650| 459| 479| 464| 189| 153| 186| 4| 1| 2|
|մարզ | | | | | | | | | | | | |
._____________________________________________________________________.
Աղբյուրը` Վայոց ձորի մարզպետարանի տվյալներ
195. Մարզում մանկական մահացության նվազեցումը պայմանավորված է ընտանեկան բժշկության ներդրման ԱԱՊԿ-ների աշխատանքի արդյունավետության շնորհիվ:
196. Մանկական մահացության կառուցվածքում գերիշխում է պերինատալ մահացությունը: Մանկամահացության դեպքերը պայմանավորված են մի շարք գործոններով.
1) գյուղական համայնքներում նախածննդյան և հետծննդյան բժշկական ծառայությունների ցածր մատչելիությամբ,
2) նախածննդյան և հետծննդյան խնամքի վերաբերյալ բնակչության ոչ բավարար իրազեկությամբ,
3) գործազրկության բարձր աստիճանով, ընտանիքների և երիտասարդների եկամուտների ցածր մակարդակով և այլն:
197. Բացի դրանից, մարզի համար լրջագույն խնդիր են սոցիալական հիվանդությունները` տուբերկուլյոզը, սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունները, հոգեկան խանգարումները, ինչպես նաև մինչև 1 տարեկան երեխաների հիվանդացությունը:
198. Ոչ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման համար անհրաժեշտ է բնակչության շրջանում առողջ ապրելակերպի միջոցառումները կազմակերպել բոլոր ուղղություններով` ծխախոտի վնասակարություն, ալկոհոլի չարաշահում, ճարպակալում, ֆիզիկական թեր ծանրաբեռնվածություն:
Աղյուսակ 5.6. Հիվանդությունների դինամիկան Վայոց ձորի մարզում
.________________________________________________.
|Հիվանդություն |2011 թ.|2012 թ.|2013 թ.|
|________________________|_______|_______|_______|
|Շաքարային դիաբետ | 787| 903| 997|
|________________________|_______|_______|_______|
|Հոգեկան հիվանդություններ| 631| 641| 699|
|________________________|_______|_______|_______|
|Նորագոյացություններ | 416| 458| 477|
|________________________|_______|_______|_______|
|Պարբերական հիվանդություն| 74| 86| 93|
.________________________________________________.
Աղբյուրը` Վայոց ձորի մարզպետարանի տվյալներ
199. Տարածված վարակիչ հիվանդությունների շարքում առանձնանում է աղիքային վարակիչ հիվանդությունները և տուբերկուլոզը (տես. աղյուսակ 5.7)
Աղյուսակ 5.7. Համաճարակային իրավիճակը և տուբերկուլոզով հաշվառված
հիվանդները Վայոց ձորի մարզում
.___________________________________________.
|Հ/Հ|Վարակիչ հիվանդություններ|2011|2012|2013|
|___|________________________|____|____|____|
| |Եղեգնաձորի ԲԿ | | | |
|___|________________________|____|____|____|
|1. |Աղիքային վարակներ | 15| 6| 13|
|___|________________________|____|____|____|
|2. |Վիրուսային հեպատիտ | -| -| 1 |
|___|________________________|____|____|____|
|3. |Տուբերկուլոզ | 12| 10| 13|
|___|________________________|____|____|____|
| |Վայքի ԲՄ | | | |
|___|________________________|____|____|____|
|1. |Աղիքային վարակներ | 3| 5| 2 |
|___|________________________|____|____|____|
|2. |Վիրուսային հեպատիտ | -| -| 0 |
|___|________________________|____|____|____|
|3. |Տուբերկուլոզ | 9| 7| 6 |
|___|________________________|____|____|____|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՄԱՐԶՈՒՄ | | | |
|___|________________________|____|____|____|
|1. |Աղիքային վարակներ | 18| 11| 17|
|___|________________________|____|____|____|
|2. |Վիրուսային հեպատիտ | | -| 1 |
|___|________________________|____|____|____|
|3. |Տուբերկուլոզ | 21| 17| 19|
.___________________________________________.
Աղբյուրը` Վայոց ձորի մարզպետարանի տվյալներ
200. Մարզում ինֆեկցիոն բաժանմունքները մինչև 2014 թ. առաջին կիսամյակի վերջը գործում էին միայն Եղեգնաձորում և Վայքում, քանի որ Ջերմուկում ինֆեկցիոն բաժանմունք չի գործում` նշված հիվանդների հաշվառումը տարվում էր այդ քաղաքների բժշկական հաստատություններում: 2014 թ. օգոստոսից ինֆեկցիոն բաժանմունքը կգործի միայն «Վայքի ԲՄ» ՓԲԸ-ում:
201. Տուբերկուլոզի դեմ պայքարի կաբինետները նույնպես տարածաշրջանային են և գործում են նույն երկու բժշկական հաստատություններում:
202. Մարզի համար պոտենցիալ վտանգ է ներկայացնում այն փաստը, որ բնակչության մեծ զանգված են կազմում աշխատանքային միգրանտները, որոնք մեկնում են ՁԻԱՀ-ի սեռավարակների բարձր ցուցանիշ ունեցող երկրներ: Այս առումով վարակիչ հիվանդությունների վերաբերյալ բնակչության լայն շերտերի իրազեկման անհրաժեշտությունն ակնհայտ է: Վայոց ձորի մարզում (2011-2013 թթ.) գրանցվել են ՄԻԱՎ-ի և ՁԻԱՀ-ի սեռավարակի 23 դեպք:
203. Այդ ուղղությամբ մեծ աշխատանքներ ունեն ինչպես բժշկական հաստատությունները, այնպես էլ հասարակական կազմակերպությունները և կրթական գիտական հիմնարկները:
204. Առողջապահության բնագավառում հիմնական գերակայություն է շարունակում համարվել առաջնային (ամբուլատոր-պոլիկլինիկական) բժշկական օգնությունը և սպասարկումը: 2006-2013 թթ. ընթացքում ամբուլատոր-պոլիկլինիկական անվճար բժշկական օգնության և սպասարկման ծրագրերում ընդգրկվել է մարզի բնակչությունն ամբողջությամբ` անկախ տարիքից և սոցիալական կարգավիճակից (բացառությամբ ստոմատոլոգիական բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայությունների, որն անվճար է միայն բնակչության սոցիալապես անապահով խմբերում ընդգրկվածների և մինչև 8 տարեկան երեխաների համար):
205. Լիովին գործում է ՀՀ առողջապահության նախարարության և առողջության առաջնային պահպանման բարեփոխումների ծրագրի օժանդակությամբ ԱԱՊ բժշկի մոտ բնակչության գրանցման ավտոմատացված համակարգը:
206. Ընտանեկան բժշկության համակարգի ներդրումը մեծապես նպաստեց գյուղական համայնքների բժշկական օգնության և սպասարկման մատչելիության բարձրացմանը:
207. 2011-2013 թթ. ընկած ժամանակահատվածում աճել են հաճախումներն առաջնային բժշկական օգնության և սպասարկման բուժկանխարգելիչ հաստատություններ (տես. Աղյուսակ 5.8):
Աղյուսակ 5.8. Հաճախումների թիվը ամբուլատոր-պոլիկլինիկական
հաստատություններում (2011-2013 թթ.)
.______________________________________.
| | 2011 | 2012 | 2013 |
|_________________|______|______|______|
|Եղեգնաձորի ԲԿ | 69928| 67712| 64654|
|_________________|______|______|______|
|Վայքի ԲՄ | 58301| 43415| 59832|
|_________________|______|______|______|
|Ջերմուկի ԱԿ | 10841| 12755| 15859|
|_________________|______|______|______|
|Հռիփսիմե ԱԿ | 12616| 12827| 13995|
|_________________|______|______|______|
|Արենի ԱԱՊԿ | 7800| 6945| 7102|
|_________________|______|______|______|
|Մալիշկայի ԱԱՊԿ | 9329| 9418| 9731|
|_________________|______|______|______|
|Զառիթափի ԱԱՊԿ | 2825| 2562| 3289|
|_________________|______|______|______|
|Աղավնաձորի ԱԱՊԿ | 8342| 8750| 8975|
|_________________|______|______|______|
|Ընդամենը մարզ |179982|164384|183437|
.______________________________________.
Աղբյուրը` Վայոց ձորի մարզպետարանի տվյալներ
208. Բերված թվերից երևում է, որ մարզում հաճախումներն աճել են: Ակնհայտ է առողջության առաջնային պահպանման կենտրոնների աշխատանքը, որի արդյունքում ակնկալվում է հիվանդությունների վաղ հայտնաբերում:
209. Ինչ վերաբերում է մարզի գյուղական համայնքներին` ապա «Ապավեն համայնքներին» ԲՀԿ-ի և «ՕՔՍՖԱՄ» հայաստանյան գրասենյակի աջակցությամբ ցուցաբերվել է որոշակի ֆինանսական և նյութական օժանդակություն մարզի համայնքային բուժակ-մանկաբարձական կետերին, մասնակի կամ ամբողջությամբ վերանորոգվել են բուժակ-մանկաբարձական կետերը: Էական արդյունք է տվել «Հայկական ակնաբուժական նախագիծ» ԲՀ-ի շարժական բժշկական խմբի կողմից այցելություններ տարածաշրջանի տարբեր համայնքներ:
Աղյուսակ 5.9. Վայոց ձորի մարզում մեկ բնակչին ընկնող միջին ամբուլատոր
հաճախումների թիվը (2011-2013 թթ)
._________________________________.
| |2011|2012|2013|
|__________________|____|____|____|
|ՀՀ Վայոց ձորի մարզ| 3.2| 3.0| 3.3|
._________________________________.
Աղբյուրը` Վայոց ձորի մարզպետարանի տվյալներ
210. Առողջապահական համակարգի կառուցվածքային փոփոխությունները - Նախկինում առողջապահական համակարգը գերկենտրոնացված էր: Ամբողջ բնակչության համար երաշխավորված էր անվճար բժշկական օգնությունը և սպասարկումը անկախ սոցիալական կարգավիճակից:
211. Մարզում գործում էին 3 կենտրոնական շրջանային հիվանդանոցներ (մարզի յուրաքանչյուր քաղաքում` մեկական), որոնց կազմում ընդգրկված էին բոլոր բժշկական հաստատությունները` պոլիկլինիկաներ, ամբուլատորիաներ, բուժակ-մանկաբարձական կետեր և այլն: Համակարգն ամբողջովին ֆինանսավորվում էր բյուջեի միջոցներից` ելնելով սահմանված նորմատիվներից:
212. Անցումային շրջանում և շուկայական մեխանիզմների ներդրման գործընթացի ներքո պարզ դարձավ, որ առողջապահության առկա համակարգի (հագեցած մեծաքանակ և ուռճացված հզորություններով) պահպանումը բյուջետային ֆինանսավորմամբ անարդյունավետ է և անհնար: Համակարգի ֆինանսական ծախսերի օպտիմալացման և ինքնաֆինանսավորման բաղադրիչի զարգացման նպատակով, սկիզբ դրվեց առողջապահության համակարգի կառուցվածքային բարեփոխումներին:
213. Առողջապահական համակարգի ապակենտրոնացման արդյունքում 1996թ. Վայոց ձորի մարզի առողջապահական հաստատությունների կառավարման իրավասությունները փոխանցվեցին մարզպետարանին: Կենտրոնական շրջանային հիվանդանոցները բաժանվեցին առանձին հիմնարկների, որոնց տրվեց ինքնուրույն տնտեսվարող սուբյեկտների կարգավիճակ:
Աղյուսակ 5.10. Վայոց ձորի մարզի բժշկական հաստատությունների քանակը,
(2011-2013 թթ.)
._______________________________________________________.
|Բժշկական հաստատություններ |2011 թ.|2012 թ.|2013 թ.|
|_______________________________|_______|_______|_______|
|Հիվանդանոցներ | 3 | 3 | 3 |
|_______________________________|_______|_______|_______|
|Բժշկական կենտրոն | - | - | - |
|_______________________________|_______|_______|_______|
|Բուժական միավորում | - | - | - |
|_______________________________|_______|_______|_______|
|Պոլիկլինիկաներ | - | - | - |
|_______________________________|_______|_______|_______|
|Առողջության կենտրոններ | - | - | - |
|_______________________________|_______|_______|_______|
|Գյուղական բուժ. ամբուլատորիաներ| - | - | - |
|_______________________________|_______|_______|_______|
|Առողջության առաջնային պահպանման| 5 | 5 | 5 |
|կենտրոններ | | | |
._______________________________________________________.
Աղբյուրը` Վայոց ձորի մարզպետարան
5.4.2 Առողջապահական համակարգի ներկայիս հիմնախնդիրները
214. Հարկ է նշել, որ բժշկական հաստատությունների միավորման և օգտագործվող ռեսուրսների օպտիմալացման արդյունքում զգալիորեն բարելավվել է նրանց ֆինանսական վիճակը: Սակայն վերոհիշյալ ինստիտուցիոնալ բնույթի փոփոխությունները բավարար չէին համակարգի լիարժեք վերագործարկման համար:
215. Տարիների ընթացքում մարզի առողջապահական համակարգի առջև կուտակվել են նաև այլ կարևոր խնդիրներ, որոնց լուծումից է այսօր կախված ինչպես առաջնային, այնպես էլ հիվանդանոցային բժշկական օգնության և սպասարկման որակի ու մատչելիության բարձրացումը: Ստորև ներկայացվում են այդ խնդիրները.
Աղյուսակ 5.11. Բուժանձնակազմի քանակը ըստ տարեթվերի
.________________________________________________.
| |2011|2012|2013|
|_________________________________|____|____|____|
|Եղեգնաձորի ԲԿ, - բժիշկներ | 47| 43| 40|
| - բուժքույրեր | 122| 112| 103|
| - ընդամենը | 169| 155| 143|
| բուժանձնակազմ| | | |
|_________________________________|____|____|____|
|Վայքի ԲՄ, - բժիշկներ | 36| 37| 38|
| - բուժքույրեր | 67| 67| 62|
| - ընդամենը | 103| 104| 100|
| բուժանձնակազմ| | | |
|_________________________________|____|____|____|
|Ջերմուկի ԱԿ, - բժիշկներ | 6| 6| 6|
| - բուժքույրեր | 14| 14| 14|
| - ընդամենը | 20| 20| 20|
| բուժանձնակազմ| | | |
|_________________________________|____|____|____|
|Հռիփսիմե ԱԿ, - բժիշկներ | 2| 2| 2|
| - բուժքույրեր | 15| 14| 14|
| - ընդամենը | 17| 16| 16|
| բուժանձնակազմ| | | |
|_________________________________|____|____|____|
|Արենի ԱԱՊԿ, - բժիշկներ | 3| 3| 3|
| - բուժքույրեր | 11| 11| 10|
| - ընդամենը | 14| 14| 13|
| բուժանձնակազմ| | | |
|_________________________________|____|____|____|
|Մալիշկայի ԱԱՊԿ, - բժիշկներ | 2| 2| 1|
| - բուժքույրեր | 8| 8| 8|
| - ընդամենը | 10| 10| 9|
| բուժանձնակազմ| | | |
|_________________________________|____|____|____|
|Աղավնաձորի ԱԱՊԿ, - բժիշկներ | 1| 2| 1|
| - բուժքույրեր | 5| 8| 5|
| - ընդամենը | 6| 10| 6|
| բուժանձնակազմ| | | |
|_________________________________|____|____|____|
|Զառիթափի ԱԱՊԿ, - բժիշկներ | 2| 2| 2|
| - բուժքույրեր | 6| 6| 6|
| - ընդամենը | 8| 8| 8|
| բուժանձնակազմ| | | |
|_________________________________|____|____|____|
|Եղեգնաձորի - բժիշկներ | 2| 2| -|
|ատամնապրոթեզարան, - բուժքույրեր | 2| 2| -|
| - ընդամենը | 4| 4| -|
| բուժանձնակազմ| | | |
|_________________________________|____|____|____|
|ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՄԱՐԶՈՒՄ | | | |
|_________________________________|____|____|____|
|բժիշկներ | 101| 99| 93|
|_________________________________|____|____|____|
|բուժքույրեր | 250| 242| 222|
|_________________________________|____|____|____|
|ընդամենը բուժանձնակազմ | 351| 341| 315|
.________________________________________________.
216. Նախ և առաջ պետք է նշել, որ օպտիմալացման հետևանքով բուժանձնակազմի թվաքանակը թե ամբուլատոր-պոլիկլինիկական և թե հիվանդանոցային համակարգում նվազել է: Բժիշկների թվաքանակն նվազել է 8-ով, իսկ միջին բուժանձնակազմինը` 28-ով (տես Աղյուսակ 5.11):
217. Միևնույն ժամանակ բուժմասնագետ/սպասարկվող բնակչություն հարաբերակցությունը պահպանվել և նույնիսկ որոշ չափով աճել է, սակայն ազգաբնակչության թվակազմում էական աճ տեղի չի ունեցել: (տես. աղյուսակ 5.12)
218. Մարզի առողջապահության ոլորտի խնդիրներից է նաև բժշկական կադրերով ապահովման և բուժաշխատողների վերապատրաստման գործընթացը:
Աղյուսակ 5.12. Բժշկական կադրերը և նրանցով ապահովվածությունը
.____________________________________________________________________
| | Բոլոր մասնագիտությունների գծով բժիշկներ |
| |_____________________________________________________|
| | 2011 | 2012 | 2013 |
| |_________________|_________________|_________________|
| |Սպասարկվող|10000 |Սպասարկվող|10000 |Սպասարկվող|10000 |
| |բնակիչների|բնակչի|բնակիչների|բնակչի|բնակիչների|բնակչի|
| |թիվը |հաշվով|թիվը |հաշվով|թիվը |հաշվով|
|_____________|__________|______|__________|______|__________|______|
|Եղեգնաձորի | 36183| 15.7| 36262| 14.8| 36195| 13.0|
|տարածաշրջան | | | | | | |
|_____________|__________|______|__________|______|__________|______|
|Վայքի | 13286| 54.9| 13326| 51.7| 13304| 48.1|
|տարածաշրջան | | | | | | |
|_____________|__________|______|__________|______|__________|______|
|Ջերմուկի | 6392| 9.3| 6400| 9.4| 6602| 9.0|
|տարածաշրջան | | | | | | |
|_____________|__________|______|__________|______|__________|______|
|ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՄԱՐԶ| 55861| 18.0| 55988| 17.7| 56101| 16.6|
.____________________________________________________________________
.______________ ______________________________________________________.
| | | Միջին բուժանձնակազմ |
| | |_____________________________________________________|
| | | 2011 | 2012 | 2013 |
| | |_________________|_________________|_________________|
| | |Սպասարկվող|10000 |Սպասարկվող|10000 |Սպասարկվող|10000 |
| | |բնակիչների|բնակչի|բնակիչների|բնակչի|բնակիչների|բնակչի|
| | |թիվը |հաշվով|թիվը |հաշվով|թիվը |հաշվով|
|_____________| |__________|______|__________|______|__________|______|
|Եղեգնաձորի | | 36183| 45.0| 36262| 42.7| 36195| 38.7|
|տարածաշրջան | | | | | | | |
|_____________| |__________|______|__________|______|__________|______|
|Վայքի | | 13286| 54.9| 13326| 54.7| 13304| 51.1|
|տարածաշրջան | | | | | | | |
|_____________| |__________|______|__________|______|__________|______|
|Ջերմուկի | | 6392| 21.9| 6400| 21.9| 6602| 21.2|
|տարածաշրջան | | | | | | | |
|_____________| |__________|______|__________|______|__________|______|
|ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՄԱՐԶ| | 55861| 44.7| 55988| 43.2| 56101| 39.6|
.______________ ______________________________________________________.
Աղբյուրը` Վայոց ձորի մարզպետարան
219. Աղյուսակ 5.12-ից երևում է, որ առողջապահության բնագավառի օպտիմալացումից հետո նվազել է և ավագ և միջին բուժաշխատողների թիվը: Չնայած մարզը հիմնականում ապահովված է բժշկական կադրերով այնուամենայնիվ հրատապ անհրաժեշտություն է առաջացել անեսթեզիոլոգ-ռեանիմատոլոգ մասնագետի և բժիշկ ախտաբանաանատոմի կարիք:
220. Նյութատեխնիկական բազան-2011-2013 թթ. ընթացքում Վայոց ձորի մարզի բժշկական հաստատություններին տվել է 4 շտապօգնության մեքենաներ, որոնք էապես բարելավել են բնակչության անհետաձգելի դեպքերի բժշկական օգնությանը և սպասարկմանը:
221. Սակայն մարզի բժշկական հաստատություններն ունեն ժամանակակից բժշկական սարքավորումների կարիք` թվային և շարժական ռենտգեն սարքավորումներ, հեմոդիալիզի ապարատ, 2 հատ ՇՕ մեքենաներ: Անհրաժեշտ է նաև «Եղեգնաձորի ԲԿ» ՓԲԸ-ի ռենտգեն և «Վայքի ԲՄ» ՓԲԸ-ի ինֆեկցիոն կաբինետների վերանորոգում:
222. Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող «Առողջապահության համակարգի արդիականացում» թիվ 3920 վարկային ծրագրով 2008 թ. կառուցվել է Վայոց ձորի Արենիի առողջության առաջնային պահպանման կենտրոնի նոր շենքը: Մարզի «Արենի առողջության առաջնային պահպանման» և Շատինի «Հռիփսիմե» առողջության կենտրոններին տրամադրվել են համակարգչային սարքավորումների հավաքածուներ:
223. Ծառայությունների որակի բարելավման ֆինանսական խթանների բացակայությունը - 2011-2013 թթ. ընթացքում գրեթե 30%-ով ավելացել է բուժանձնակազմի նվազագույն աշխատավարձը:
224. Սակայն հիվանդանոցային համակարգը նույնպես վերափոխման կարիք ունի: Բյուջետային ֆինանսավորմամբ նմանատիպ հիվանդանոցային համակարգ պահելը դժվար է: Փաստորեն, հատկացվող բյուջետային միջոցները ուղղված են ոչ թե բժշկական օգնության և սպասարկման ապահովմանը, այլ համակարգի պահպանմանը: Տվյալները վկայում են, որ մահճակալային ֆոնդը շարունակում է գործել զգալի թերծանրաբեռնված, որի հիմնական պատճառը բնակչության ցածր դիմելիությունն է:
225. Միայն հիվանդանոցներին ժամանակակից ախտորոշիչ և բուժական սարքավորումների ներդրման շնորհիվ մարզային հիվանդանոցներում հնարավոր է բարձրացնել բնակչության դիմելիության աճը և դրանից ելնելով բարելավել բժշկական հաստատությունների ֆինանսական վիճակը:
226. Բժշկական հաստատությունների բյուջեները ձևավորելու համար, վերադասից (ՀՀ առողջապահության նախարարություն, ՀՀ ԱՆ պետական առողջապահական գործակալություն) ստացված թվերը դեռևս 2011 թ. մարդահամարի տվյալներ են, որոնք չեն համապատասխանում կցագրված բնակչության թվին և դրա հիման վրա բյուջեները արդարացի չեն ձևավորվում` նվազում է բժշկական հաստատությունների ֆինանսավորումը: Ստեղծված իրավիճակում բժշկական հաստատությունները չեն կարող ձեռք բերել ժամանակակից սարքավորումներ և միակ տարբերակը մնում է այն ձեռք բերել ՀՀ առողջապահության նախարարության կամ բարեգործական կազմակերպությունների միջոցով:
227. Ինչպես առաջնային բժշկական օգնության և սպասարկման, այնպես էլ հիվանդանոցային ցանցի համար արդիական են նյութատեխնիկական բազայի բարելավման խնդիրները: Վերջին տասը տարիների ընթացքում ուշադրության կենտրոնում է եղել ամբուլատոր համակարգը, իսկ հիվանդանոցային համակարգը` մղվելով երկրորդ պլան, հետ է մնացել թե՛ սարքավորումների, և թե՛ կադրերի վերապատրաստումների առումով:
228. 2011-2013 թթ. ընթացքում մարզի առողջապահական հաստատություններում չեն իրականացվել վերանորոգման աշխատանքներ և տեխնիկական վերազինմանն ուղղված միջոցառումներ (տես. աղյուսակ 5.13)
Աղյուսակ 5.13. Վայոց ձոր մարզի առողջապահական հաստատությունների համար
ձեռք բերված սարքավորումների ցանկ (2011-2013 թթ.).
(հազ. դրամ)
.__________________________________________________________________.
| |Անհատույց օգտագործման հանձնված |
| |սարքավորումներ |
| |_______________________________________|
| |Անվանում |Քանակ|Գին |Գումար |
|__________________________|_________________|_____|_______|_______|
|«Վայքի բուժական միավորում»|Սառնարան-սառցարան| 1 | 354300| 354300|
|ՓԲԸ | | | | |
|__________________________|_________________|_____|_______|_______|
|«Եղեգնաձորի ԲԿ» ՓԲԸ |Սառնարան-սառցարան| 1 | 354300| 354300|
|__________________________|_________________|_____|_______|_______|
|«Մալիշկայի ԱԱՊԿ» ՓԲԸ |Սառնարան-սառցարան| 1 | 354300| 354300|
|__________________________|_________________|_____|_______|_______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՄԱՐԶՈՒՄ | 3 |1062900|1062900|
.__________________________________________________________________.
Աղբյուրը` Վայոց ձորի մարզպետարան
5.4.3 Առողջապահական ոլորտի զարգացման նպատակները և ռազմավարությունը
229. ՀՀ կառավարության կողմից հաստատված ԿԶԾ-ի առողջապահության ոլորտի հանրապետական միջոցառումները կունենան անմիջական ազդեցություն Վայոց ձորի մարզի վրա: Մասնավորապես կարևորվում են ընտանեկան բժշկության արագացման, համակարգի ֆինանսավորման մեխանիզմների բարելավման, գյուղական բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման բարելավման, հիվանդանոցային համակարգում պետական միջոցների արդյունավետ օգտագործման, մոր և մանկան առողջության պահպանման, վերարտադրողական առողջության բարելավման, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի սեռավարակի, վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելման ուղղություններն ու նրանց համապատասխան մշակված միջոցառումները:
230. Այդ միջոցառումները տարածքային մակարդակով լրացնելու և հետևաբար ուժեղացնելու համար նպատակահարմար է մշակել առողջապահության համակարգի զարգացման միջոցառումները` ուշադրություն դարձնելով մարզային յուրահատկություններին:
231. 2014 թ.-ին տեղի է ունեցել Համաշխարհային բանկի կողմից ֆինանսավորվող «Հիվանդությունների կանխարգելում և վերահսկում» թիվ 5222-ԱՄ վարկային ծրագրի շրջանակներում ԱԱՊ օղակում աշխատող տեղամասային թերապևտների, մանկաբարձ-գինեկոլոգների և բջջաբանների մասնագիտական վերապատրաստման գործընթացը, որի նպատակն է 2014-2017 թթ. բնակչության ռիսկային խմբերում նախատեսվող առավել տարածված ոչ վարակիչ հիվանդությունների (հիպերտոնիա, շաքարային դիաբետ, արգանդի պարանոցի քաղցկեղ) զանգվածային սքրինինգների իրականացումը, որոնք ուղղված են առավել տարածված ոչ վարակիչ հիվանդությունների վաղ հայտնաբերմանը և վերահսկմանը:
232. Նախատեսվում է «Վայքի ԲՄ» ՓԲԸ-ում ստեղծել ժամանակակից սարքավորումներով հագեցած լաբորատորիա` 3 տարիների ընթացքում մինչև 5000 ցիտոլոգիական հետազոտություն անցկացնելու համար, որը հնարավորություն կտա արգանդի պարանոցի քաղցկեղի վաղ հայտնաբերմանը:
233. Տուբերկուլոզի դեմ պայքարի ազգային ծրագրերի շրջանակներում նախատեսվում է 2015 թ. մարզի բժշկական հաստատություններում տեղադրել նոր թվային ռենտգեն կամ ֆլյուրոգրաֆիկ սարքավորումներ, տուբերկուլոզի կաբինետներում հաշվետվական առանցք-համակարգի ներդրում, լաբորատոր ախտորոշման նաև արագ տեստավորման մեթոդի կիրառում, համապատասխան բժշկական անձնակազմի վերապատրաստում, տուբերկուլոզով հիվանդների համար նոր գերդեղակայուն դեղերի կիրառում, տնային պայմաններում բուժման կազմակերպում, ակտիվացնել ԱԱՊ օղակի և տուբերկուլոզի կաբինետի փոխհամագործակցությունը, կոնտակտավոր երեխաների պարտադիր ուղեգրումը առողջարաններ` նվազեցնելով վարակվելու հնարավորությունը:
234. Տուբերկուլոզի և միակ համավարակի կառավարման նպատակով 2014-2017 թթ. տարիների ընթացքում նախատեսվում է տանել լայնածավալ գիտաբժշկական սանլուսավորչական աշխատանքներ` ընդգրկելով ինչպես առողջության առաջնային պահպանման օղակները, այնպես էլ ուսումնական հաստատությունները և հասարակական կազմակերպությունները:
235. Եղեգնաձոր քաղաքում գործում է մարզային արյան կաբինետ որտեղ անցկացվում է թեստավորում Վայոց ձորի ազգաբնակչության համար: Տուբերկուլյոզով հիվանդներին սպասարկում են Եղեգնաձորի և Վայքի տուբերկուլոզային կաբինետները:
236. Վայոց ձորի մարզը հատուկ վտանգավոր վարակիչ հիվանդությունների առումով համարվում է անապահով բնակավայր, հատկապես տուլարեմիայի, ժանտախտի տեսակետից` պետք է հատուկ ուշադրություն դարձնել կրծողների դեմ պայքարի միջոցառումներին:
--------------------
ԻՐՏԵԿ - սխեման չի բերվում
ՀԱՅՏ-ՊԱՀԱՆՋԱՐԿ
2015-2018 թթ. նորագույն բժշկական սարքավորումների և գործիքների
ձեռքբերման համար
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Սարքավորումների անվանումը |Քանակը|
|___|__________________________________________________________|______|
| 1.|Թվային ռենտգեն սարքավորում | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
| 2.|Շարժական ռենտգեն սարքավորում | 3 |
|___|__________________________________________________________|______|
| 4.|Սառնարան դիակների պահպանման համար | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
| 5.|Ցենտրիֆուգա ռեֆրեժատորով «արյան փոխներարկման» | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
| 6.|Սոնոգրաֆ ապարատ | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
| 7.|լապարոսկոպ-վիրահատական համալիր | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
| 8.|վիրահատական սեղան | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
| 9.|վիրահատական մեծ հավաքածու | 2 |
|___|__________________________________________________________|______|
|10.|ուլտրասոնիկ հարմոնիկ սկալպել /դանակ/ | 2 |
|___|__________________________________________________________|______|
|11.|կոլոնոսկոպ | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
|12.|ֆունկցիոնալ մահճակալներ | 10 |
|___|__________________________________________________________|______|
|13.|անեսթեզիոլոգիական սարքավորումներ` մոնիտոր, ն/ե կենտրոնական| 2 |
| |կատետրներ, էպիդուրալ հավաքածուներ, սպինալ ասեղներ, | |
| |ոչ յուղային կոոմպրեսոր | |
|___|__________________________________________________________|______|
|14 |ատսոս | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
|15 |լաբորատոր սարքավորումներ | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
|16 |Բիոքիմիական անալիզատոր | 4 |
|___|__________________________________________________________|______|
|17 |Ցենտրիֆուգ | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
|18 |Սառնարան վակցինաների համար | 4 |
|___|__________________________________________________________|______|
|19 |ԷՍԳ սարքավորում | 2 |
|___|__________________________________________________________|______|
|20 |Գեներատոր հոսանքի կարգավորման համար | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
|21 |ԷԽՈ ապարատ | 1 |
|___|__________________________________________________________|______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 41 |
._____________________________________________________________________.
Գծապատկեր 6. Առողջապահության ոլորտի հիմնախնդիրների «ծառը»
-------------------------------
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
Աղյուսակ 5.14. Հազարամյակի զարգացման նպատակներն առողջապահության
ոլորտում
._____________________________________________________________________.
|Նպատակ և |Ցուցանիշ | 2003|2004|2006|2010|2013|2015|
|խնդիրներ | | | | | | | |
|______________________________________|______________________________|
|Նպատակ 4. Կրճատել մանկական | |
|մահացությունը | |
|______________________________________|______________________________|
| |13. Մինչև 5 տարեկանների | 15.6|15.3|14.4|13.0|11.5| 5.0|
| |մահացության մակարդակը | | | | | | |
| |____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |Վայոց ձորի մարզ | | | | | | |
| |____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |14. Մինչև 1 տարեկանների | 13.2|13.0|12.2|11.0| 9.8| 8.5|
| |մահացությունը (ԿԶԾ) | | | | | | |
| |____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |Վայոց ձորի մարզ |12.47| | | | | |
| |____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |15. Կարմրուկի դեմ | | | | 95%| | 98%|
| |պատվաստումներում մինչև 2 | | | | | | |
| |տարեկան երեխաների/23 ամսական| | | | | | |
| |29 օրական/ երեխաների | | | | | | |
| |ընդգրկվածություն կշիռը, | | | | | | |
| |(ԿԶԾ) (%) | | | | | | |
|_________|____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |Վայոց ձորի մարզ | | | | | | |
|______________________________________|______________________________|
|Նպատակ 5. Մոր առողջության բարելավում | |
|______________________________________|______________________________|
| |16. Մայրական մահացության | | | | | | |
| |մակարդակ (ԿԶԾ) | | | | | | |
| |____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |Վայոց ձորի մարզ | | | | | | |
| |____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |17. Բժշկական որակյալ | | | | 98| | 98|
| |անձնակազմի կողմից ընդունված | | | | | | |
| |ծնունդների տեսակարար կշիռը, | | | | | | |
| |(ԿԶԾ), (%-ով) | | | | | | |
|_________|____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |Վայոց ձորի մարզ | 94.7| | | 97| | 98|
|______________________________________|______________________________|
|Նպատակ 6: Պայքարել ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի, | |
|մալարիայի և այլ վարակիչ | |
|հիվանդությունների դեմ | |
|______________________________________|______________________________|
| |19. պահպանակների օգտագործման| | | | 33%| | 44%|
| |աստիճանը (ԿԶԾ) | | | | | | |
| |____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |24. Պալարախտի դեպքերի | | | |<600| |<300|
| |հայտնաբերում և բուժում | | | | | | |
| | | | | |100%| |100%|
|_________|____________________________|_____|____|____|____|____|____|
| |Վայոց ձորի մարզ | 25| 22| 20| 22| 22| 20|
._____________________________________________________________________.
5.4.4. Առողջապահության ոլորտի ֆինանսավորումը
237. 2013 թվականին` 2011 թվականի համեմատ, առողջապահությանը պետական բյուջեից հատկացումները նվազել են 27.6 մլն դրամով, որը պայմանավորված է տնտեսական ճգնաժամով: Ելնելով ոլորտում վարվող պետական քաղաքականությունից և հիմնական գերակայություններից` սահմանափակ բյուջեի 40.6 տոկոսը կուղղվի բնակչության առողջության առաջնային պահպանման ապահովմանը:
238. Ինչ վերաբերում է մարզի գյուղական համայնքներին` հատկապես հեռավոր և սահմանամերձ համայնքներին, ապա միջազգային բարեգործական կազմակերպությունների աջակցությամբ տարվում են հիմնարար աշխատանքներ համայնքային բժշկական հաստատությունների արդիականացման ուղղությամբ: Սակայն, կազմակերպության աշխատանքների ավարտից հետո խնդիրը մնում է չլուծված: Հետևաբար կառավարությունը պետք է պատասխանատվություն ստանձնի` շարունակելու գյուղական համայնքների բնակչության բուժսպասարկման ապահովման գործը:
239. Վայոց ձորի մարզի առողջապահության ոլորտի 2011-2014 թվականների ռազմավարության ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 5.4-ում:
5.4.5. Առողջապահության ոլորտի տրամաբանական հենքը
._____________________________________________________________________.
|Ամփոփ նկարագիր |Արդյունքային ցուցանիշ |Ռիսկեր |
|_________________________|_______________________|___________________|
|Ոլորտային նպատակ` |1. Մինչև 1 տարեկան |Առողջապահության |
| |երեխաների |համար պետական |
|Բարելավել բուժսպասարկման |մահացություն, 1000 |բյուջեի ծախսերը |
|մատչելիությունը և որակը |կենդանածինների հաշվով |շարունակելու են |
|Վայոց ձորի մարզում |2. Մինչև 5 տարեկան |աճել համաձայն ՀՀ |
| |երեխաների մահացություն,|կառավարության |
| |1000 կենդանածինների |ծրագրային |
| |հաշվով |ցուցանիշների: |
| |3. Մայրական | |
| |մահացություն, 100000 |Ֆինանսական |
| |կենդանածինների հաշվով |միջոցները բաշխված |
| |4. Հաճախումների քանակն |են և ժամանակին |
| |ամբուլատոր- |հատկացված: |
| |պոլիկլինիկական | |
| |հիմնարկներում, | |
| |հազ. մարդ | |
| |5. Հաճախումների քանակն | |
| |ամբուլատոր- | |
| |պոլիկլինիկական | |
| |հիմնարկներում մեկ | |
| |բնակչի հաշվով | |
| |6. Որակյալ բժշկական | |
| |միջամտությամբ ընթացած | |
| |ծնունդները | |
| |7. Բնակչության | |
| |հիվանդացությունը | |
| |սեռական ճանապարհով | |
| |փոխանցվող | |
| |հիվանդություններով, | |
| |դեպքերի թիվը 100000 | |
| |բնակչի հաշվով | |
| |8. ՄԻԱՎ տարածվածության | |
| |աստիճանը, վարակակիրների| |
| |թիվը` 100000 բնակչի | |
| |հաշվով | |
| |9. Բնակչության | |
| |հիվանդացությունը ակտիվ | |
| |տուբերկուլյոզով` | |
| |դեպքերի թիվը 100000 | |
| |բնակչի հաշվով | |
|_____________________________________________________________________|
|1. Մարզում առողջության պահպանման առաջնային բժշկական օգնության և |
|սպասարկման ծառայությունների բարելավում, ինչը կնպաստի բժշկական |
|օգնության և սպասարկման որակի բարելավմանը, մայրական և մանկական |
|հիվանդացությունների և մահացության նվազմանը, ծնելիության և |
|բնակչության բնական աճի բարձրացմանը: |
|_____________________________________________________________________|
|1.1 Բժշկական անձնակազմի |Վերապատրաստված |Առողջության |
|վերապատրաստում` |բժիշկների և |պահպանման առաջնային|
|առավելագույնս |բուժքույրերի թիվը |օղակի անձնակազմը |
|ուշադրություն դարձնելով |ամբուլատոր- |կանոնավոր կերպով |
|գյուղական |պոլիկլինիկական |մասնակցում է |
|բուժամբուլատորիաների |մակարդակի անձնակազմի |դասընթացների և |
|աշխատակազմին |ընդհանուր թվում, % |կիրառում է |
| | |վերապատրաստումից |
| | |ստացած գիտելիքները:|
| | | |
| | |Մասնագետների |
| | |արտահոսքը ցածր է: |
|_________________________|_______________________|___________________|
|1.2 Մոր և մանկան |Մինչև 1 տարեկան |Երեխաներ ունեցող |
|առողջության վերաբերյալ |երեխաների մահացություն,|կանայք և հղի |
|կանանց համար դասընթացների|1000 կենդանածինների |կանայք ցանկանում են|
|կազմակերպում |հաշվով |մասնակցել |
| | |դասընթացների և |
| |Մինչև 5 տարեկան |օգտվել խնամքի |
| |երեխաների մահացություն,|ծառայություններից: |
| |1000 կենդանածինների | |
| |հաշվով |Բուժանձնակազմը և |
| | |ծնողները |
| |Մայրական մահացություն, |համագործակցում են |
| |100000 կենդանածինների |միմյանց հետ: |
| |հաշվով | |
|_________________________|_______________________| |
|1.3 Հղի կանանց համար |Որակյալ բժշկական | |
|նախածննդյան խնամքի |միջամտությամբ ընթացած | |
|կազմակերպում |ծնունդների տեսակարար | |
| |կշիռը, % | |
| | | |
| |Մայրական մահացություն, | |
| |100000 կենդանածինների | |
| |հաշվով | |
|_________________________|_______________________| |
|Պատվաստումներում |Երեխաների քրոնիկ | |
|բնակչության նպատակային |թերսնուցման և | |
|խմբերի ժամանակին և |սակավարյունության | |
|ամբողջական |դեպքերի քանակ | |
|ընդգրկվածություն, % | | |
| |Պատվաստվածների | |
| |տեսակարար կշիռը | |
| |բնակչության ընդհանուր | |
| |թվում, % | |
|_____________________________________________________________________|
|2. Գյուղական բնակավայրերում առողջության պահպանման առաջնային |
|ծառայությունների մատչելիության բարձրացում, որի արդյունքում մարզի |
|բնակչության գերակշռող մեծամասնությունը հնարավորություն կունենա |
|օգտվելու որակյալ առաջնային բժշկական օգնության և սպասարկման |
|ծառայություններից: |
|_____________________________________________________________________|
|Գյուղական համայնքներում |Գյուղական համայնքների |Կառավարության |
|(հատկապես հեռավոր և |բնակչության %, որը |կողմից հաստատված |
|սահմանամերձ) շրջիկ |օգտվել է շրջիկ բժշկական|առողջապահական |
|բժշկական խմբերի կանոնավոր|խմբերի |ծրագրերը |
|այցելությունների |ծառայություններից |իրագործվում են |
|կազմակերպում | |գյուղական |
| |Շրջիկ բժշկական խմբերի |վայրերում: |
| |ծառայությունների որակից| |
| |գյուղական բնակչության |Շրջիկ |
| |բավարարվածության |բուժսպասարկման |
| |աստիճան |ծառայություն |
| | |իրականացնող |
| | |անձնակազմն առկա է: |
|_____________________________________________________________________|
|3. Բուժսպասարկման ենթակառուցվածքի (առաջնային և երկրորդային) և |
|նյութատեխնիկական բազայի բարելավում, ինչը կնպաստի ծառայությունների |
|արդյունավետության և որակի բարձրացմանը: |
|_____________________________________________________________________|
|3.1 Բժշկական |Վերանորոգված բժշկական |Շենքերի, |
|հաստատությունների |հաստատությունների |սարքավորումների, |
|(հատկապես գյուղական) |տեսակարար կշիռը, % |շրջիկ |
|շենքային պայմանների | |բուժսպասարկման |
|բարելավում | |պարագաների |
|_________________________|_______________________|պահպանման և |
|3.2 Պոլիկլինիկաների |Ախտորոշիչ |կառավարման |
|հագեցում ախտորոշիչ |սարքավորումներով |կարողությունները |
|սարքավորումներով |ապահովված հիմնարկների |մարզում առկա են: |
| |(պոլիկլինիկական- | |
| |ամբուլատոր, | |
| |հիվանդանոցային) | |
| |տեսակարար կշիռը,% | |
|_________________________|_______________________| |
|3.3 Գյուղական համայնքների|Առաջին օգնության | |
|(հատկապես` հեռավոր և |պարագաներով ապահովված | |
|սահմանամերձ) |պոլիկլինիկական- | |
|ամբուլատորիաների, |ամբուլատոր հիմնարկների | |
|բուժակ-մանկաբարձական |տեսակարար կշիռը, % | |
|կետերի առաջին օգնության | | |
|պարագաներով ապահովում | | |
|_________________________|_______________________|___________________|
|3.4 Հիվանդանոցների |Հիմնանորոգված | |
|հիմնանորոգում և |հիվանդանոցների թիվ | |
|ժամանակակից | | |
|սարքավորումներով |Ժամանակակից | |
|ապահովում |սարքավորումներով | |
| |ապահովված | |
| |հիվանդանոցների | |
| |տեսակարար կշիռ, % | |
| | | |
| |Երևան ուղեգրված | |
| |հիվանդների տեսակարար | |
| |կշիռը բժշկական | |
| |օգնություն և | |
| |սպասարկում ստացածների | |
| |ընդհանուր թվում, % | |
|_____________________________________________________________________|
|4. Բժշկական հաստատություններ կառավարման բարելավում, կառավարման |
|արդյունավետության բարձրացում: |
|_____________________________________________________________________|
|4.1 Բժշկական |Վերապատրաստումների |Բժշկական |
|հաստատությունների ղեկավար|մասնակցած ղեկավար |հաստատությունների |
|անձնակազմի ուսուցում |անձնակազմի տեսակարար |ղեկավար անձնակազմը |
|ժամանակակից կառավարման |կշիռը, % |կիրառում է նոր |
|մեթոդների և | |գիտելիքներ: |
|այլընտրանքային/ |Բժշկական հաստատության | |
|արտաբյուջետային |կողմից մատուցվող | |
|ֆինանսական աղբյուրների |մասնավոր | |
|ներգրավման |ծառայություններից | |
|հմտությունների վերաբերյալ|գոյացող միջոցների | |
| |տեսակարար կշիռը | |
|4.2 Առողջապահական |ընդհանուր բյուջեում, % | |
|հաստատությունների | | |
|օպտիմալացման ծրագրի |Վերամիավորված բժշկական | |
|շարունակում: |հաստատությունների թիվ | |
|Հիվանդանոցային համակարգի | | |
|օպտիմալացման արդյունքում |Վերամիավորված | |
|համակարգի ներքին աուդիտի |բաժանմունքների թիվ | |
|կազմակերպում` | | |
|նյութատեխնիկական բազայի | | |
|ուսումնասիրման և | | |
|գույքագրման նպատակով: | | |
|_____________________________________________________________________|
|5. Վարակիչ հիվանդությունների, սննդային թունավորումների, սննդի միջոցով|
|փոխանցվող հիվանդությունների և ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի սեռավարակի կանխարգելման |
|պայքարի ուժեղացում, ինչը կնպաստի սեռավարակակիրների թվի կրճատմանը և |
|մահացության դեպքերի նվազմանը |
|_____________________________________________________________________|
|Անվտանգ սեռական վարքագծի |Սեռական ճանապարհով |Տեղական |
|վերաբերյալ դպրոցներում |փոխանցվող |իշխանությունները, |
|դասընթացների կազմակերպում|հիվանդություններով |դպրոցները, |
| |վարակված հիվանդների |բուժհիմնարկները |
| |թիվը` 100000 բնակչի |շահագրգռված են |
| |հաշվով |կանխարգելման |
| | |միջոցառումների |
| |Դասընթացներին |շարունակելիության |
| |ներգրավված դպրոցների |մեջ: |
| |տեսակարար կշիռը, % | |
|_________________________|_______________________|___________________|
|ԶԼՄ-ների միջոցով վարակիչ |ՄԻԱՎ-ի գրանցված |Մշակութային |
|հիվանդությունների |դեպքերի թիվը` 100000 |արժեքները չեն |
|վերաբերյալ բնակչության |բնակչի հաշվով |խոչընդոտում անվտանգ|
|լայն շերտերի |Տարափոխիկ |սեռական |
|բժշկահիգիենիկ գիտելիքների|հիվանդությունների և |հարաբերությունների,|
|ուսուցում և առողջ |ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի վերաբերյալ |բեղմնականխիչ |
|ապրելակերպի |իրազեկված բնակչության |միջոցների, ՁԻԱՀ-ի |
|քարոզչություն: |տեսակարար կշիռը, % |վերաբերյալ |
| | |տեղեկատվության |
| | |տարածմանը: |
._____________________________________________________________________.
5.5 Սոցիալական պաշտպանություն
5.5.1. Ոլորտի իրավիճակի վերլուծություն
240. Սոցիալական պաշտպանությունը ՀՀ պետական քաղաքականության գերակա ուղղություններից է: Սոցիալական պետական քաղաքականության առանցքում դրվել է մարդկային կապիտալը: Ոլորտում կարևորվելու է կենսաթոշակային բարեփոխումները, պետական նպաստների հասցեականության մեծացումը, հաշմանդամություն ունեցող անձանց, տարեցների, գործազուրկների, ընտանիքի, կանանց և երեխաների, ինչպես նաև սոցիալական պաշտպանության կարիք ունեցող այլ խմբերի սոցիալական պաշտպանության իրավունքի լիարժեք իրացման պայմանների ստեղծումը, բնակչության արդյունավետ զբաղվածության և արժանապատիվ վաստակի, աշխատանքային հարաբերությունների կատարելագործման և աշխատանքի վարձատրության պետական երաշխիքների ապահովումը:
241. Նախատեսվում է սոցիալական պաշտպանության ոլորտում անցում կատարել ակտիվ, նախաձեռնողական քաղաքականության իրականացմանը: Դրա շրջանակներում հետևանքները վերացնելուն միտված պասիվ ծրագրերի հաշվին ընդլայնվում են սոցիալական անբավարարվածություն ծնող պատճառները վերացնելուն և կանխարգելելուն միտված ծրագրերը` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ կանխարգելումը շատ ավելի արդյունավետ է և նվազ ծախսատար:
242. Արդյունքում` սոցիալական պաշտպանության ոլորտը, զուտ վերաբաշխման գործառույթ կատարելու փոխարեն, նպաստելու է մարդկային կապիտալի զարգացման միջոցով տնտեսական աճի ապահովմանը:
243. Վայոց ձորի մարզում ներկայումս գործում են մարզպետարանի աշխատակազմի Եղեգնաձորի և Վայքի սոցիալական ծառայությունների տարածքային գործակալությունները, Ջերմուկի քաղաքապետարանի ենթակայության տակ Ջերմուկի սոցիալական ծառայությունների տարածքային գործակալությունը, ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության Սոցիալական ապահովության պետական ծառայության (ՍԱՊԾ) տարածքային 3 բաժիններ, «ՀՀ բժշկասոցիալական փորձաքննության» գործակալության Վայոց ձորի մարզային 1 հանձնաժողով (ԲՍՓՀ), «Զբաղվածության պետական գործակալության» տարածքային 3 կենտրոններ:
244. Նախատեսվում է մարզում Համալիր սոցիալական ծառայությունների տարածքային 3 կենտրոններ (ՀՍԾՏԿ) ստեղծել, որի նպատակն է լինելու կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված անձանց ըստ կարիքի` դրան համարժեք սոցիալական համալիր ծառայությունների տրամադրումը «Մեկ պատուհան» սկզբունքի միջոցով` համապատասխան տեղեկատվական տեխնոլոգիաներով և համակարգչային տեխնիկայով զինված շենքերում:
245. ՀՍԾՏԿ-ում տեղակայվելու են ՍԾՏԳ-ները, սոցիալական ապահովության պետական ծառայության տարածքային բաժինները, զբաղվածության տարածքային կենտրոնները և բժշկասոցիալական փորձաքննության բաժինը: ՀՍԾՏԿ-ն դիմումներն ընդունելու են մեկ միասնական ընդունարանում, պետք է ունենան փաստաթղթաշրջանառության միասնական համակարգ:
246. Սոցիալական աջակցություն և սոցիալական ապահովություն - Սոցիալական աջակցության ոլորտի հիմնական նպատակն է նպաստել երկրի բնակչության աղքատության նվազեցմանն ու հաղթահարմանը, մեծացնել ֆինանսական միջոցների օգտագործման արդյունավետությունը ծրագրերի հասցեականության մեծացման և նպատակային ծրագրերի իրականացման միջոցով:
247. 2014 թ. հունվարի 1-ից անցում է կատարել պետական նպաստների նոր համակարգին: 2013 թ. դեկտեմբերի 12-ին ընդունված «Պետական նպաստների մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված են և ներկայումս երկրում իրականացվում են հետևյալ նպաստների նշանակման և վճարման աշխատանքները.
1) ընտանեկան նպաստ,
2) սոցիալական նպաստ.
3) հրատապ օգնություն,
4) երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստ.
5) մինչև երկու տարեկան երեխայի խնամքի նպաստ.
6) ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստը.
7) ծերության նպաստը. ը) հաշմանդամության նպաստը.
8) կերակրողին կորցնելու դեպքում նպաստը.
9) թաղման նպաստը:
248. Ընտանեկան նպաստի հիմնականում ուղղված է երեխա ունեցող ընտանիքներին, մասնավորապես բազմազավակ ընտանիքներին, հաշվի առնելով նաև ընտանիքի բնակության վայրը` բարձր լեռնային կամ սահմանամերձ բնակավայրեր:
249. Ընտանեկան նպաստի չափը որոշվում է նպաստի բազային մասին ավելացնելով ընտանիքի մինչև 18 տարեկան յուրաքանչյուր երեխայի համար տրվող հավելումը, որի չափը տարբերակվում է ելնելով տվյալ ընտանիքի անապահովության միավորից, ընտանիքի բնակության վայրից, ինչպես նաև ընտանիքում երեխաների թվից:
250. Ըստ անապահովության միավորի` հավելման չափերը տարբերակվում են երեք մակարդակով` առաջինը` 30.01-35.00 անապահովության միավորների տիրույթ, երկրորդ մակարդակը` 35.01-39.00, և երրորդը` 39.01 և ավելի:
251. Որքան բարձր է անապահովության միավորը, այնքան բարձր է հավելման չափը: Անապահովության միավորների յուրաքանչյուր տիրույթում հավելման չափը նույնպես տարբերակվում է. սահմանամերձ, ինչպես նաև բարձր լեռնային բնակավայրերում բնակվող ընտանիքի երեխայի համար:
252. Սոցիալական նպաստը տրվում է երեխա չունեցող անապահովության սահմանային միավորից բարձր միավոր ունեցող ընտանիքներին:
253. Սոցիալական աջակցության ոլորտում, հաշվի առնելով երկրի աղքատության աճը և ժողովրդագրական իրավիճակը, կարևորում են նաև երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստի և մինչև երկու տարեկան երեխայի խնամքի նպաստի ծրագրերը:
254. Երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստի չափը 2009 թ.-ից տարբերակվել է պայմանավորված ընտանիքում ծնված երեխայի թվով: Ընտանիքում ծնված առաջին և երկրորդ երեխաների համար այն սահմանվել է 50 հազար դրամ, իսկ երրորդ և հաջորդող յուրաքանչյուր երեխայի համար` 430 հազար դրամ:
255. 2014 թ. հունվարի 1-ից ներդրվել է երրորդ և յուրաքանչյուր հաջորդ երեխայի ծննդյան համար ընտանիքներին պետական աջակցության տրամադրման նոր մոտեցումներ, որի նպատակն է Հայաստանի Հանրապետությունում ծնելիության խթանումը և բազմազավակ ընտանիքների կյանքի պայմանների բարելավումը:
256. Ընտանիքում ծնված երրորդ և յուրաքանչյուր հաջորդ երեխայի համար տրամադրվող երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստի (2014 թ. հունվարի 1-ից` 3-րդ և 4-րդ երեխաների համար` 1 մլն դրամ, 5-րդ և յուրաքանչյուր հաջորդ երեխայի համար` 1.5 մլն դրամ) մի մասը` 500 հազար դրամը ծնողներին վճարվում է երեխայի ծննդից հետո, իսկ մյուս մասը փոխանցվում է բանկում բացված պետական աջակցության հաշվին` ձևավորելով ընտանեկան դրամագլուխը (3-րդ և 4-րդ երեխաների համար 500 հազար դրամ, 5-րդ և յուրաքանչյուր հաջորդ երեխայի համար` 1 մլն դրամ): Մինչև երեխայի 18 տարին լրանալը ընտանեկան դրամագլուխը անկանխիկ եղանակով տնօրինում է ծնողը` օրենսդրությամբ սահմանված ուղղություններով:
257. Մինչև 2 տարեկան երեխայի խնամքի նպաստի իրավունք ունի ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված կարգով մինչև 3 տարեկան երեխայի խնամքի արձակուրդում գտնվող ծնողը: Տարիներ շարունակ նպաստի այս տեսակի չափը շատ ցածր էր` 3000 դրամ, որը 2009 թ. հունվարի 1-ից բարձրացվեց 6 անգամ`այն հավասարեցնելով 18000 դրամի:
258. Հրատապ օգնության տեսակներն են`
1) միանվագ հրատապ օգնությունը.
2) եռամսյակային հրատապ օգնությունը:
3) Միանվագ հրատապ օգնությունը տրամադրվում է`
ա. ընտանիքում երեխայի ծննդյան դեպքում.
բ. ընտանիքում երեխայի առաջին դասարան ընդունվելու դեպքում.
գ. ընտանիքի անդամի մահվան դեպքում:
259. Եռամսյակային հրատապ օգնությունը տրամադրվում է անհետաձգելի լուծում պահանջող կյանքի դժվարին իրավիճակում:
260. Ընտանեկան նպաստի համակարգում հաշվառված, սակայն ընտանեկան նպաստի իրավունք չունեցող` կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված ընտանիքներին ՍԾՏՄ-ները սոցիալական աջակցության խորհրդի առաջարկությամբ նշանակում են հրատապ եռամսյակային օգնություն:
261. Վայոց ձորի մարզի Սոցիալական ծառայությունների տարածքային 3 գործակալությունների վիճակագրական տվյալները.
Աղյուսակ 5.15 Ընտանեկան նպաստի համակարգը մարզում 2011-2013 թթ.
.______________________________________________________________________
| | 2011 թ | 2012 թ |
|_____________________|_______________________|_______________________|
| |Եղեգ.|Վայք |Ջեր- |Մարզ |Եղեգ.|Վայք |Ջեր- |Մարզ |
| | | |մուկ | | | |մուկ | |
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Նպաստառու ընտանիքներ/| 75.6| 85.0| 70.5| 77| 78.0| 90.0| 74.2| 80.7|
|% հաշվառված | | | | | | | | |
|ընտանիքների թվից/ | | | | | | | | |
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Երեխա ունեցող | 75.0| 75.0| 68.5| 72.8| 75.0| 80.0| 67.3| 74.1|
|ընտանիքներ/ | | | | | | | | |
|% նպաստառու | | | | | | | | |
|ընտանիքներից/ | | | | | | | | |
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Նպաստի միջին չափը |25000|36100|24575|28558|27000|34500|30305|30601|
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Ընտանեկան նպաստ | 1308| 386| 186| 1880| 1390| 422| 224| 2036|
|ստացող ընտանիքների | | | | | | | | |
|թիվը | | | | | | | | |
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|որից` քաղաքաբնակ | 293| 160| 186| 639| 334| 180| 224| 738|
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|գյուղաբնակ | 1015| 226| 0| 1241| 1056| 242| 0| 1298|
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Նպաստառու ընտանիքում | 63| 14| 9| 86| 70| 27| 6| 103|
|ծնված երեխաներ | | | | | | | | |
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|«Փարոս» համակարգում | 12| 7| 7| 26| 14| 19| 1| 34|
|հաշվառված | | | | | | | | |
|ընտանիքներում երրորդ | | | | | | | | |
|և ավելի ծնված | | | | | | | | |
|երեխաների միանվագ | | | | | | | | |
|օգնություն | | | | | | | | |
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Հրատապ դրամական | 145| 45| 77| 267| 138| 39| 78| 255|
|օգնություն | | | | | | | | |
|/միջին ամսական թիվ/ | | | | | | | | |
|_____________________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|մինչև 2 տարեկան | 126| 86| 24| 236| 123| 73| 27| 223|
|երեխաների խնամքի | | | | | | | | |
|նպաստ | | | | | | | | |
|/միջին ամսական թիվ/ | | | | | | | | |
.______________________________________________________________________
.______________________ ________________________.
| | | 2013 թ |
|_____________________| |_______________________|
| | |Եղեգ.|Վայք |Ջեր- |Մարզ |
| | | | |մուկ | |
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|Նպաստառու ընտանիքներ/| | 81.0| 90.0| 72.9| 81.3|
|% հաշվառված | | | | | |
|ընտանիքների թվից/ | | | | | |
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|Երեխա ունեցող | | 78.0| 80.0| 69| 75.7|
|ընտանիքներ/ | | | | | |
|% նպաստառու | | | | | |
|ընտանիքներից/ | | | | | |
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|Նպաստի միջին չափը | |26700|38100|32024|32274|
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|Ընտանեկան նպաստ | | 1446| 431| 212| 2089|
|ստացող ընտանիքների | | | | | |
|թիվը | | | | | |
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|որից` քաղաքաբնակ | | 363| 182| 212| 757|
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|գյուղաբնակ | | 1083| 249| 0| 1332|
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|Նպաստառու ընտանիքում | | 74| 12| 3| 89|
|ծնված երեխաներ | | | | | |
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|«Փարոս» համակարգում | | 17| 8| 1| 26|
|հաշվառված | | | | | |
|ընտանիքներում երրորդ | | | | | |
|և ավելի ծնված | | | | | |
|երեխաների միանվագ | | | | | |
|օգնություն | | | | | |
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|Հրատապ դրամական | | 131| 41| 74| 246|
|օգնություն | | | | | |
|/միջին ամսական թիվ/ | | | | | |
|_____________________| |_____|_____|_____|_____|
|մինչև 2 տարեկան | | 126| 68| 23| 217|
|երեխաների խնամքի | | | | | |
|նպաստ | | | | | |
|/միջին ամսական թիվ/ | | | | | |
.______________________ ________________________.
Աղբյուրը` ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի աշխատակազմի առողջապահության և սոցիալական ապահովության վարչություն
262. Ընտանեկան նպաստի ծրագրի հասցեականության մեծացման հարցը մշտապես դիտարկվել է որպես սոցիալական աջակցության ոլորտի մարտահրավեր և դրան հասնելու նպատակով իրականացվել են` ընտանիքների անապահովության գնահատման կարգի փոփոխություններ, վարչարարության բարելավում, տարածքային մարմինների աշխատողների վերապատրաստում և բնակչության իրազեկում:
263. Այսպիսով ընտանիքների անապահովության գնահատման կարգի փոփոխությունների և վարչարարության բարելավման արդյունքում` եթե 2011 թվականին փաստագրված ընտանիքների 77% է դարձել նպաստառու, ապա 2013 թվականին 80.1%-ը: Կրճատվել է նպաստ համակարգի վերաբերյալ դիմում բողոքների թիվը:
264. Ընտանեկան նպաստը ուղղված է բարձր լեռնային կամ սահմանամերձ բնակավայրերի ընտանիքներին և դրանով պայմանավորված նպաստառուների 63% գյուղական ընտանիքներ են:Տարեցտարի ընտանեկան նպաստի իրավունք ձեռք բերած ընտանիքների թվում ավելացել է նաև երեխա ունեցող ընտանիքների թիվը: Աղյուսակից երևում է որ նպաստառու ընտանիքների թվում երեխա ունեցող ընտանիքները աճել են 2011 թ. 72.8% 2012 թ. 74.1%, 2013 թ. 75.7%:
265. Կատարելագործվել է տվյալների ձեռքբերման եղանակը` ՀՀ կառավարության 23.12.2010 թ. թիվ 1763-Ն որոշմամբ 01.01.2011 թ.-ից առցանց եղանակով ՀՀ ոստիկանության բնակչության պետական ռեգիստրի տեղական ստորաբաժանումներից է ստացվում բնակության և ընտանիքի կազմի մասին տվյալները: 2012 թ. առցանց եղանակով ստացվում են նաև ՀՀ ԿԱ անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեից` ընտանիքի ունեցած հողատարածքի մակերեսի, տեսակի և դրա կադաստրային զուտ եկամտի մասին տվյալները:
266. Առցանց են ստացվում նաև տվյալներ ՀՀ տրանսպորտի և կապի նախարարությունից, ՀՀ ԿԱ ոստիկանության ՀՀ ճանապարհային ոստիկանությունից և ՀՀ արդարադատության նախարարության աշխատակազմի քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման և իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրի գործակալություններից ամսական պարբերականությամբ, «Նորք» ՓԲԸ-ի կողմից, ուր իրականացվում են տարբեր տեղեկատվական բազաների տվյալների կենտրոնացված համադրումներ, դրանց արդյունքներով ձևավորված ցուցակները տրամադրվում են ՍԾՏՄ-ներին, որոնք աշխատում են այդ ընտանիքների հետ` կրկին ուսումնասիրում նրանց սոցիալ-տնտեսական պայմաններն ու առաջարկություն ներկայացնում ընտանեկան նպաստի իրավունքի կապակցությամբ:
267. Սակայն այս բնագավառում քաղաքականության նպատակը սոցիալապես անապահով ու խոցելի խավերին տրամադրվող սոցիալական նպաստների դրամական ձևերից աստիճանական անցումն է սոցիալական աջակցության համալիր փաթեթների տրամադրմանը,որը ենթադրում է սոցիալական ծառայությունների մատուցման նոր ձևեր, կրթական, առողջապահական, բնակարանային ու այլ կարիքների բավարարմանն ու աշխատանքի շուկայում տեղ գտնելուն աջակցելու միջոցով, ինչն էլ կնպաստի նրանց բարեկեցության բարձրացմանը:
268. Կենսաթոշակային ապահովություն - Կենսաթոշակային ապահովության քաղաքականության նպատակն է իրականացնել շարունակական ծրագիր` կենսաթոշակառուների շրջանում աղքատությունը նվազեցնելու ուղղությամբ:
269. Կենսաթոշակի լիարժեք գործարկումը պետության, գործատուների և աշխատող քաղաքացիների մասնակցությամբ, աստիճանաբար ապահովելու է կենսաթոշակի իրավունք ձեռք բերած յուրաքանչյուր անձի համար` աղքատության գծից բարձր կենսաթոշակ:
270. Գործող` բաշխողական կենսաթոշակային համակարգը աշխատում է սերունդների համերաշխության սկզբունքի հիման վրա: Գործատուներն ու աշխատողները պարտադիր սոցիալական վճարներ են մուծում ՀՀ պետական բյուջե, որոնց հաշվին վճարվում են քաղաքացիների կենսաթոշակները:
Աղյուսակ 5.16. «2011-2013 թթ. մարզում կենսաթոշակառուների թիվը` ըստ
կենսաթոշակի տեսակների» ՀՀ Վայոց ձորի մարզ`
.____________________________________________________.
|Կենսաթոշակի տեսակը |Կենսաթոշակառուների թիվը|
|____________________________|_______________________|
| |2011 թ.|2012 թ.|2013 թ.|
|____________________________|_______|_______|_______|
|Ապահովագրական (աշխատանքային)| 9244| 9267| 9259|
|____________________________|_______|_______|_______|
|Սոցիալական | 891| 942| 1022|
|____________________________|_______|_______|_______|
|Զինծառայության հետ կապված | 247| 206| 164|
|____________________________|_______|_______|_______|
|Նրանցից` երկրորդ կենսաթոշակ | 100| 86| 74|
|ստացողներ | | | |
|____________________________|_______|_______|_______|
|Ընդամենը | 10241| 10306| 10371|
.____________________________________________________.
Աղբյուրը ՀՀ ԱՎԾ «Հայաստանի սոցիալական պատկերը և աղքատությունը - 2012», Ե., 2012 թ, «ՀՀ սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2014 թ. հունվարին» - 2014 թ.
Աղյուսակ 5.17 ՀՀ Վայոց ձորի մարզում կենսաթոշակի միջին չափը ըստ ՀՀ ԱՎԾ
վերը նշված հրապարակումների
դրամ
._____________________________________.
| |2011թ.|2012թ.|2013թ.|
|________________|______|______|______|
|Միջին կենսաթոշակ|27383 |29742 |29209 |
._____________________________________.
271. Նվազագույն սպառողական զամբյուղի չափով միջին աշխատանքային կենսաթոշակ վճարելու համար, ըստ ուսումնասիրությունների, կենսաթոշակային ծախսերը պետք է ավելացվեն գրեթե 2 անգամ: Այսպիսով պարզ է դառնում, թե կենսաթոշակների հետագա բարձրացումը ինչպիսի ծանր բեռ է դառնալու պետական բյուջեի համար:
272. Խնդիրը հատկապես բարդանում է ժողովրդագրական ոչ բարենպաստ գործոնների պատճառով` վերջին 20 տարիներին շարունակվում է բնակչության ծերացումը, ընկել է ծնելիության մակարդակը, արտագաղթը երկրից դուրս է տանում ակտիվ` աշխատունակ տարիքի բնակչությանը:
273. Կենսաթոշակառուների թվաքանակով 1000 բնակչի հաշվով Վայոց ձորի մարզը գրավում է 2-րդ տեղը Լոռու մարզից հետո: Ցուցանիշը աճման միտում ունի` 2011 թվականին 1000 բնակչի հաշվով այն կազմել է 182.5, 2012 թ. 197.4, 2013 թ` 200 կենսաթոշակառու:
Աղյուսակ 5.18 «Կենսաթոշակառուների թիվը` 1000 բնակչի հաշվով»
.___________________________________________.
| |2011 |2012 |2013 |
.___________________________________________.
.___________________________________________.
|Մարզի (նաև ք. Երևանի) 1 000 բնակչի հաշվով|
|___________________________________________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ|155.5|167.9|170.8|
|_________________________|_____|_____|_____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |156.5|165.8|168.2|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ |148.8|157.5|160.6|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ |144.7|156.4|159.7|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |132.3|141.2|144.3|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ |148.4|152.2|154.9|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ԼՈՌԻ |180.9|215.5|221.6|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ |134.0|150.0|153.8|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ՇԻՐԱԿ |168.4|187.1|189.5|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |165.6|179.1|181.7|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ |182.5|197.4|200.6|
|_________________________|_____|_____|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ |182.7|189.5|191.6|
.___________________________________________.
Աղբյուրը` ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայություն, Հայաստանի Հանրապետության մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով 2013 թ., Հայաստանի Հանրապետության սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2014 թ. հունվարին:
274. Կանխատեսվում է իրավիճակի էլ ավելի վատթարացում: Առաջիկա տարիներին կենսաթոշակային տարիքի է հասնում այն բազմաքանակ սերունդը, որը ծնվել է 50-ականներին, երբ ծնելիության ցուցանիշը եղել է բավականին բարձր: Փոխարենը, աշխատաշուկա է մուտք գործում 90-ականներին ծնված սերունդը, երբ ծնելիության ցուցանիշը եղել է շատ ցածր: Այսինքն, առաջիկա տարիներին մեծաթիվ կենսաթոշակառուների կենսաթոշակների մակարդակը կախված կլինի սակավաթիվ աշխատողների սոցվճարումներից:
275. Կենսաթոշակային արմատական բարեփոխումներն անխուսափելի են և ՀՀ կառավարությունը ձեռնարկել և սկսել է կենսաթոշակային բարեփոխումները: Համակարգում բարեփոխումները շարունակվելու են երկու հիմնական ուղղություններով`
1) գործող բաշխողական համակարգի բարեփոխումներ և արդյունավետության բարձրացում,
2) կենսաթոշակային բազմաստիճան համակարգի ներդրմանն ուղղված գործողություններ:
276. ՀՀ Վայոց ձորի մարզում գործում են ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության աշխատակազմի սոցիալական ապահովության պետական ծառայության Եղեգնաձորի,Վայքի և Ջերմուկի տարածքային բաժինները: Կատարվել են կենսաթոշակային համակարգի տեղեկատվական ենթակառուցվածքը զարգացնելու աշխատանքներ` մեկ միասնական համակարգչային ցանցում ընդգրկվել են կենսաթոշակ նշանակող և ՔԿԱԳ-ի տարածքային մարմինները, ներդրվել է բնակչության պետական ռեգիստրից անձնագրային և բնակության վայրի մասին տվյալներն ինքնաշխատ եղանակով ստանալն ու կիրառելն ապահովող համակարգչային ծրագիր, գործում է կենսաթոշակային համակարգի կենտրոնացված տեղեկատվական շտեմարանը:
278. Կենսաթոշակառուներին մատուցվող ծառայությունների որակը բարձրացնելու նպատակով գործարկվել և կիրառվում է կենսաթոշակների վճարման անկանխիկ համակարգը:
279. Հաշմանդամություն ունեցող անձինք և տարեցներ - Հաշմանդամության ոլորտում իրականացվող պետական ծրագրերը ուղղված են հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանությանն ու հավասար պայմանների և հավասար հնարավորությունների ապահովմանը, նրանց սոցիալական ներառմանը:
280. Պետական քաղաքականության նշված ուղղություններն ամրագրված են ՀՀ կառավարության 2005 թվականին ընդունած հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական պաշտպանության 2006-2015 թվականների ռազմավարության մեջ, որը նորովի է մեկնաբանում հաշմանդամություն ունեցող անձանց ինտեգրման և ներառման խնդիրները և նպատակ է դնում հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական պաշտպանության բժշկական մոդելից անցում կատարել սոցիալական մոդելին:
281. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց հիմնահարցերի ոլորտում որդեգրած քաղաքականությունն ուղղված է`
1) Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության, հասարակական կյանքի բոլոր բնագավառներում հավասար պայմանների և հավասար հնարավորությունների ապահովում:
2) Հաշմանդամություն ունեցող երեխաների կրթության ապահովում
3) Հաշմանդամություն ունեցող անձանց զբաղվածության խթանում:
4) Հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար վերականգնողական ծառայությունների մատչելիության բարձրացում
5) Համայնքային ծառայությունների ստեղծում և ընդլայնում:
6) Հաշմանդամություն ունեցող անձանց հիմնահարցերի լուծմանն ուղղված պետական և ոչ պետական մարմինների միջև սոցիալական գործընկերություն:
7) Ոլորտի հիմնախնդիրների վերաբերյալ իրազեկության բարձրացում:
282. Վայոց ձորի մարզում հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական պաշտպանության ոլորտում կարևորագույն խնդիրը հաշմանդամների համար մատչելի միջավայրի ապահովումն է: Կառուցված և նոր կառուցվող շենքերն ու շինությունները հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար մատչելի դարձնելու համար կառուցվում են թեքահարթակներ: Մարզի քաղաքային համայնքներում 2012 թվականին կառուցվել է 14, իսկ 2013 թվականին 10 թեքահարթակ: Չնայած կատարված աշխատանքներին, այնուամենայնիվ այսօր հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հարմարեցված ենթակառուցվածքների թիվը փոքր է:
283. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական ներառման հիմնարար գործոններից մեկը կրթությունն է: 2014 թ. կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող 118 երեխաների կրթությունը իրականացվում է մարզի 6 դպրոցներում:
284. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց հավասար հնարավորությունների ապահովման գործընթացում կարևոր տեղ ունի զբաղվածության խնդրի կարգավորումը: Մարզի զբաղվածության 3 կենտրոններում ամեն տարի աշխատանք փնտրող, չզբաղված հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար պետական ծրագրերով նախատեսվում են համապատասխան ծառայություններ:
285. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց աջակցության կարևորագույն ձևերից մեկը նրանց տրամադրվող բժշկական օգնությունն է: Բոլոր հաշմանդամություն ունեցող անձինք ունեն պետական պատվերով բուժվելու արտոնություն, իսկ 1-ին և 2-րդ խմբերի հաշմանդամություն ունեցող անձինք օգտվում են անվճար դեղորայք ստանալու արտոնությունից, իսկ 3-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձինք` 50 տոկոս զեղչով:
286. Կարևորագույն խնդիրներից է բժշկասոցիալական փորձաքննության համակարգի կատարելագործումը: Առաջնորդվելով ՀՀ վարչապետի 2008 թ փետրվարի 25-ի «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց հարցերով զբաղվող ազգային հանձնաժողով ստեղծելու, ազգային հանձնաժողովի աշխատակարգն ու անհատական կազմը հաստատելու մասին» N 98-Ն որոշման 4-րդ կետի պահանջներով ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետի 2008 թ մարտի 27-ի N 27-Ա որոշմամբ ստեղծվել է հաշմանդամություն ունեցող անձանց հարցերով մարզային հանձնաժողով: Մարզային հանձնաժողովի կողմից ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություն է ներկայացվել հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական պաշտպանության վերաբերյալ ծրագրային առաջարկներ տարեկան ծրագրերում ընդգրկելու համար:
287. Հաշմանդամության ոլորտում ևս նախատեսվում են օրենսդրական փոփոխություններ: Մշակման փուլում է «Անձի պահպանված աշխատունակության աստիճանի որոշման հիման վրա հաշմանդամության սահմանման մոդելի» հայեցակարգը: Նոր մոդելի նպատակն է ստեղծել մի համակարգ, որի հիմքում դրված լինի հաշմանդամություն ունեցող անձի պահպանված աշխատանքային կարողությունների գնահատումը և ըստ այդմ` վերականգնողական գործընթացի կազմակերպումը, կենսաթոշակի նշանակումը, ինչպես նաև սոցիալական աջակցության այլ տեսակների որոշումն ու հաշմանդամություն ունեցող անձին ներառումը հասարակություն:
288. Ստորև ներկայացվում է Վայոց ձորի մարզում բնակվող հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերաբերյալ վիճակագրությունը (տես Աղյուսակ 5.19)
Աղյուսակ 5.19. Վայոց ձորի մարզում հաշմանդամություն ունեցող անձանց
թվաքանակը, 2013 թ-ին: Հաշվառված հաշմանդամություն
ունեցող անձանց թվաքանակն ըստ ՀՀ մարզերի, Երևան քաղաքի
և ըստ հաշմանդամության խմբերի` 2013 թ. տարեվերջ.
մարդ
._________________________________________________________________________.
| |Հաշմանդամների|այդ թվում` ըստ հաշմանդամության խմբերի |
| |թվաքանակը |_______________________________________________|
| | | I | II | III |հաշմանդամ |
| | | | | |երեխա |
| |_____________|___________|___________|___________|___________|
| |ընդա- |նրան-|ընդա-|նրան-|ընդա-|նրան-|ընդա-|նրան-|ընդա-|նրան-|
| |մենը |ցից` |մենը |ցից` |մենը |ցից` |մենը |ցից` |մենը |ցից` |
| | |կա- | |կա- | |կա- | |կա- | |աղջիկ|
| | |նայք | |նայք | |նայք | |նայք | |ներ |
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ք. Երևան | 61116|29377| 4390| 1920|28062|13009|26336|13685| 2328| 763|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Արագածոտն | 8214| 3636| 388| 166| 3834| 1629| 3564| 1714| 428| 127|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Արարատ | 18411| 8901| 1026| 424| 7561| 3286| 8946| 4924| 878| 267|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Արմավիր | 13051| 5543| 690| 279| 5824| 2379| 5844| 2654| 693| 231|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Գեղարքունիք| 16535| 7557| 905| 329| 7256| 3213| 7677| 3820| 697| 195|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Լոռի | 19862| 9790| 971| 422| 9462| 4622| 8634| 4501| 795| 245|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Կոտայք | 13886| 6166| 659| 255| 5751| 2381| 6812| 3317| 664| 213|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Շիրակ | 18476| 8995| 828| 347| 8404| 3735| 8521| 4680| 723| 233|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Սյունիք | 11437| 5526| 575| 246| 4904| 2162| 5497| 2954| 461| 164|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Վայոց ձոր | 4448| 2299| 175| 72| 1823| 849| 2314| 1340| 136| 38|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Տավուշ | 8400| 4052| 446| 178| 4005| 1929| 3581| 1830| 368| 115|
|___________|_______|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Ընդամենը ՀՀ| 193836|91842|11053| 4638|86886|39194|87726|45419| 8171| 291|
._________________________________________________________________________.
289. 2014 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ Վայոց ձորի հաշվառված է 4448 հաշմանդամություն ունեցող անձ, այդ թվում 2299 կին, որը կազմում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց ընդհանուր թվի 51.7%-ը:Հաշմանդամություն ունեցող անձանց ընդհանուր թվից 1-ին խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձանց թիվը կազմում է 175, որից 72-ը` կանայք, 2-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձանց թիվը` 1823, որից 849-ը` կանայք, 3-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձանց թիվը` 2314, որից 1340-ը` կանայք են:
290. Տոկոսային հարաբերությամբ հաշմանդամություն ունեցող անձանց ընդհանուր թվի ամենամեծ տոկոսը կազմում է 3-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձինք` 52%: Հաշմանդամություն ունեցող անձանց ընդհանուր թվի 136 կամ 3.1%-ը կազմում են մինչև 18 տարեկան հաշմանդամություն ունեցող երեխաները, այդ թվում` 115 աղջիկ:
291. Մարզում ակտիվ գործունեություն է ծավալում հաշմանդամություն ունեցող անձանց խնդիրներով զբաղվող ՀԿ-ները: ՈՒշադրության կենտրոնում են Հայրենական պատերազմի մասնակիցները, Արցախյան պատերազմի զոհվածների ընտանիքները և հաշմանդամություն ունեցող անձինք: Կազմակերպվում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերականգնման և պրոթեզաօրթոպեդիկ օգնության ու ծառայությունների մատուցման կազմակերպման բարելավմանը ուղղված աշխատանքներ, որը կնպաստի հասարակության մեջ նրանց ինտեգրմանը: Պարբերաբար հաշմանդամություն ունեցող անձանց մարզպետարանի կողմից դրամական օգնություն է տրամադրվում:
292. Բնակչության սոցիալական պաշտպանության քաղաքականության կարևորագույն բաղադրիչներից է տարեցների կյանքի որակի բարելավումը: Չնայած իրականացվող բազմաթիվ ծրագրերին, տարեցների համար լիարժեք և արժանապատիվ կյանք ապահովելու համար անհրաժեշտ են մի շարք գործոններ` հասարակական կյանքին ակտիվ մասնակցություն, անհրաժեշտ սոցիալական և առողջապահական ծառայություններ, նյութական և բնակարանային ապահովություն, հարմարավետ տրանսպորտ և սոցիալական շփումներ:
293. Տարեցներին մատուցվող ծառայությունները ուղղված են նրանց սոցիալական պաշտպանության ապահովմանը` սոցիալական սպասարկման և խնամքի ծառայությունների տրամադրման միջոցով: Ինչպես հանրապետությունում, այնպես էլ մարզում նկատվում է բնակչության ծերացման միտում` բնակչության ընդհանուր թվաքանակում տարեցների թվաքանակի ավելացում: 2013 թ. ԱՎԾ ուսումնասիրությունների արդյունքում Վայոց ձորի մարզում 1000 բնակչի հաշվով 200.6 կենսաթոշակառու է արձանագրվում, որը բարձր ցուցանիշ է հանրապետության մասշտաբով:
294. Երիտասարդ ընտանիքների արտագաղթը, ծնելիության կտրուկ անկումը հանգեցրեց տարեց բնակչության չափաբաժնի ավելացմանը, որի արդյունքում, սոցիալական և տնտեսական դժվարության հետ մեկտեղ, տեղի ունեցավ երիտասարդությունից անցում դեպի տարեց հասարակություն:
295. Պետության կողմից իրականացվող ծրագրերին զուգահեռ` մարզում գործող մի շարք հասարակական կազմակերպություններ ևս իրականացնում են ծերերի խնամքի և աջակցության, սոցիալական և առողջապահական ծրագրեր, իրենց հնարավորությունների սահմաններում, որը սակայն ժամանակավոր բնույթ է կրում: Հարկ է նշել, որ մասնավորապես, «Տարեցներին մատուցվող ծառայություններ» ծրագրի շրջանակներում ՀՀ մարզերում միայնակ տարեցներին, հաշմանդամներին` տնային պայմաններում և տարեցներին` ցերեկային խնամքի կենտրոններում սոցիալական սպասարկման նպատակով պետական բյուջեից աջակցություն իրականացնող «Առաքելություն Հայաստան» ԲՀԿ-ն միայն Վայոց ձորի մարզում չունի մասնաճյուղ:
296. Միայնակ տարեցների սոցիալական սպասարկման և խնամքի ծառայությունների բարելավման համար պետականորեն անհրաժեշտ է մարզում ստեղծել տարեցների խնամքի ցերեկային կենտրոն (սննդի ապահովում, հանգստի սենյակ, խաղասենյակ, լվացքատուն-բաղնիք): Ցանկալի է, որ նման կառույցը լինի տարեցներին հասանելի տարածքներում:
297. Մարզում տարեցների ոլորտի հիմնախնդիրներն են`
1) տարեցների սոցիալական սպասարկման և խնամքի ծառայությունների որակի բարելավումը, ծառայությունների տեսականու ընդլայնումը և նոր ծառայությունների ներդնումը, այդ թվում` խնամքի ցերեկային կենտրոնի ստեղծում, տնային պայմաններում խնամքի կազմակերպում
2) տարեցներին տրամադրվող առողջապահական ծառայությունների որակի բարելավումը և ծառայությունների մատչելիության և հասանելիության աստիճանի բարձրացումը,
3) Հայրենական մեծ պատերազմի վետերանների, զինծառայության հետ կապված հաշմանդամություն ունեցող անձանց և զոհված զինծառայողների ընտանիքների սոցիալական պաշտպանության բարելավումը:
298. Աշխատանքի շուկա և զբաղվածություն - Աշխատանքային ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործումը և զբաղվածության մակարդակի բարձրացումը ՀՀ կառավարության ռազմավարական զարգացման ծրագրի գերակայություններն են: Զբաղվածության խթանման համար սահմանված են պետական ծրագրեր, որոնց նպատակը`
1) բնակչության կայուն զբաղվածության ապահովման համար պայմանների ստեղծմանն ուղղված միջոցառումների իրականացումն է.
2) աշխատաշուկայի պահանջներին համապատասխան նոր աշխատատեղերի ստեղծմանն ու համալրմանն ուղղված միջոցառումների իրականացումը, աշխատաշուկայի կարիքներին արագ արձագանքումը.
3) ըստ նախապես սահմանված առաջնահերթությունների` աշխատաշուկայում անմրցունակ անձանց կայուն զբաղվածության ապահովումը:
299. Վայոց ձորի մարզում 2013 թվականին զբաղված է եղել 14185 մարդ` 2051 մարդ պետական հատվածում և 12134 ոչ պետական հատվածում: Զբաղված բնակչությունը մարզի տարածքում ընդգրկված է գյուղատնտեսության (սեփականաշնորհումից օգտվածներ), շինարարության, առևտուր և սննդի արդյունաբերության ոլորտներում:
300. Չնայած իրականացվող ծրագրերին գործազրկությունը մարզում մնում է ամենամեծ հիմնախնդիրը:
Աղյուսակ 5.20 Գործազրկության մակարդակ` ըստ մարզերի և Երևան քաղաքի
%-ով
.___________________________________________________________.
| | 2011 | 2012 | 2013 |
| |_______________|_______________|_______________|
| |Ընդա|այդ թվում`|Ընդա|այդ թվում`|Ընդա|այդ թվում`|
| |մենը|__________|մենը|__________|մենը|__________|
| | |տղա-|կին | |տղա-|կին | |տղա-|կին |
| | |մարդ| | |մարդ| | |մարդ| |
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Ընդամենը ՀՀ|18.4|17.3| 19.6|17.3|16.5| 18.2|16.2|14.4| 18.1|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|ք. Երևան |30.2|26.3| 34.4|25.8|22.8| 28.8|24.6|20.1| 29.7|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Արագածոտն | 5.7| 5.3| 6.1| 4.1| 1.2| 6.3|3.3 |2.0 | 4.3|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Արարատ | 8.1| 5.9| 10.4| 5.0| 4.0| 6.2|8.1 |7.3 | 9.1|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Արմավիր | 5.8| 4.7| 7.2| 6.7| 7.6| 5.6|5.5 |5.8 | 5.2|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Գեղարքունիք| 9.5|10.9| 8.3|11.6|16.0| 7.4|2.8 |2.9 | 2.8|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Լոռի |18.4|21.6| 15.7|19.8|20.0| 19.7|19.2|17.1| 21.0|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Կոտայք |19.3|20.6| 17.6|20.4|22.6| 17.2|20.4|20.4| 20.3|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Շիրակ |19.3|22.4| 16.0|22.4|24.7| 20.1|21.6|23.5| 19.6|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Սյունիք |13.6| 8.6| 19.1|14.9| 7.5| 23.8|12.0| 5.5| 18.7|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Վայոց ձոր |10.6|10.9| 10.4| 8.7| 9.6| 7.9|11.0| 9.8| 12.2|
|___________|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|
|Տավուշ |11.9|10.4| 13.3|11.0| 8.8| 12.9|11.3| 9.5| 12.9|
.___________________________________________________________.
Աղբյուրը` ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայություն, Հայաստանի Հանրապետության մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով 2014 թ.,
301. Աղյուսակ 5.20-ից երևում է, որ գործազրկության մակարդակը ՀՀ Վայոց ձորի մարզում 2011 թվականին կազմել է 10.6%, 2012 թ.` 8.7%, իսկ 2013` թվականին աճելով դարձել է 11%:
302. Վայոց ձոր մարզում զբաղվածության տարածքային կենտրոններում հաշվառված գործազուրկների սեռատարիքային և տարածքային ցուցանիշները ներկայացված են աղյուսակ 5.21-ում.
Աղյուսակ 5.21 Վայոց ձորի մարզի տարածաշրջաններում գործազուրկների
սեռատարիքային և տարածքային ցուցանիշները
._____________________________________________________________________.
| | 2011 թ | 2012 թ | 2013 թ |
|_________|___________________|___________________|___________________|
| |Եղեգ|Վայք|Ջեր-|Մարզ|Եղեգ|Վայք|Ջեր-|Մարզ|Եղեգ|Վայք|Ջեր-|Մարզ|
| |նա- | |մուկ| |նա- | |մուկ| |նա- | |մուկ| |
| |ձոր | | | |ձոր | | | |ձոր | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Գործա- | 231| 234| 344| 809| 272| 173| 298| 743| 287| 147| 302| 736|
|զուրկների| | | | | | | | | | | | |
|թիվը | | | | | | | | | | | | |
|(հաշվառ- | | | | | | | | | | | | |
|ված) | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ըստ սեռի | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|կին | 173| 168| 248| 589| 207| 138| 221| 566| 229| 123| 214| 566|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|տղամարդ | 58| 66| 96| 220| 65| 35| 77| 177| 58| 24| 88| 170|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ըստ | | | | | | | | | | | | |
|տարիքի | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|16-18 | 2| 1| 1| 4| 2| 0| 3| 5| 3| 0| 3| 6|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|19-24 | 34| 28| 33| 92| 34| 32| 38| 101| 46| 19| 26| 91|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|25-30 | 34| 45| 52| 131| 53| 37| 59| 152| 52| 19| 62| 133|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|31-34 | 28| 35| 37| 100| 24| 30| 32| 86| 24| 19| 34| 77|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|35-45 | 58| 45| 83| 186| 76| 29| 59| 164| 71| 32| 70| 173|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|46-54 | 48| 48| 90| 186| 55| 25| 73| 143| 58| 38| 63| 159|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|55-և | 30| 32| 48| 110| 28| 20| 44| 92| 33| 20| 44| 97|
|ավելի | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ըստ բնա- | | | | | | | | | | | | |
|կության | | | | | | | | | | | | |
|վայրի | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|քաղաքային| 145| 205| 341| 691| 184| 145| 291| 620| 199| 127| 296| 622|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|գյուղական| 86| 29| 3| 118| 88| 28| 7| 123| 88| 20| 6| 114|
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ըստ | | | | | | | | | | | | |
|կրթության| | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Հետբուհա-| 28| 30| 27| 85| 35| 21| 19| 75| 56| 22| 29| 107|
|կան և | | | | | | | | | | | | |
|բարձրա- | | | | | | | | | | | | |
|գույն | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|թերի | 23| 39| 75| 137| 27| 29| 73| 129| 28| 30| 80| 138|
|բարձրա- | | | | | | | | | | | | |
|գույն և | | | | | | | | | | | | |
|միջին. | | | | | | | | | | | | |
|մասնա- | | | | | | | | | | | | |
|գիտական | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|նախ. | 9| 10| 48| 67| 8| 8| 48| 64| 6| 5| 32| 43|
|արհեստա- | | | | | | | | | | | | |
|գործական | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ընդհանուր| 171| 155| 194| 520| 202| 115| 158| 475| 197| 90| 161| 448|
|միջնա- | | | | | | | | | | | | |
|կարգ, | | | | | | | | | | | | |
|հատուկ | | | | | | | | | | | | |
|ընդհանուր| | | | | | | | | | | | |
|և | | | | | | | | | | | | |
|տարրական | | | | | | | | | | | | |
._____________________________________________________________________.
Աղբյուրը` Վայոց ձորի մարզի զբաղվածության տարածքային կենտրոններ
303. Աղյուսակ 5.21-ի վերլուծությունից պարզ է դառնում, որ կանանց տեսակարար կշիռը գործազուրկների թվաքանակում կազմում է 71-75%, 30-50 տարեկանները` 35-40% և 51 և ավելի տարիք ունեցողները 30%:
304. Տվյալների վերլուծությունը վկայում է.
1) մեծ է միջին տարիքի գործազուրկների մասնաբաժինը,
2) կանայք կազմում են գործազուրկների թվի գրեթե կեսը կամ ավելին,
3) աշխատաշուկայի պահանջներին չհամապատասխանող կրթությամբ և որակավորմամբ մարդիկ գերիշխում են գործազուրկների կազմում:
305. Ակնառու տնտեսական հետևանքներից բացի, գործազրկությունն ունի մի շարք սոցիալական հետևանքներ, հատկապես եթե խոսքը գնում է երկարատև գործազրկության մասին: Այսպես.
1) մեկից ավելի տարով աշխատանքային գործունեության դադարեցումը հանգեցնում է մասնագիտական հմտությունների կորստի,
2) եկամուտների, գոյության միջոցների բացակայությունը հասարակության մեջ սոցիալական դիրքի նվազման, ցածր ինքնագնահատականի ձևավորման, մեկուսացման և բարոյազրկման պատճառ է դառնում,
3) աշխատանք փնտրելու անհաջող փորձերը սթրեսների, վարքագծի շեղումների և շեղվող վարքի տարբեր ձևերի դրսևորման պատճառ են դառնում:
306. Ինչպես ցույց են տալիս հետազոտությունները, երեք գործազուրկներից մոտավորապես երկուսը ենթակա են աղքատության ռիսկի: Հետևաբար, գործազուրկների մրցունակությունը բարձրացնելու նպատակով` վերջին տարիներին ավելացվել են նաև մասնագիտական ուսուցման ծրագրերի քանակը:
307. 2011-2013 թթ. մարզի զբաղվածության կենտրոնների աջակցությամբ աշխատանքի տեղավորվածների թիվը ներկայացված է աղյուսակ 5.22-ում:
Աղյուսակ 5.22. 2011-2013 թթ. Աշխատանքի տեղավորվածների թիվը.
.________________________________________.
|Տարածաշրջան |2011 թ.|2012 թ.|2013 թ.|
|________________|_______|_______|_______|
|Եղեգնաձոր | 112 | 124 | 156 |
|________________|_______|_______|_______|
|Վայք | 124 | 125 | 127 |
|________________|_______|_______|_______|
|Ջերմուկ | 139 | 141 | 117 |
|________________|_______|_______|_______|
|Ընդամենը մարզում| 375 | 390 | 400 |
.________________________________________.
308. Մարզում զբաղվածության հիմնահարցի լուծումը կապված է աշխատատեղերի ստեղծման, փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման և ամենակարևորը` տուրիզմի զարգացման հետ:
309. ՓԱԽՍՏԱԿԱՆՆԵՐ - Փախստականների հոսքը Հայաստան սկսվեց 1988 թվականից և ըստ 1997 թ.-ի պաշտոնական տվյալների, Վայոց ձորի մարզում հաշվառվել են 3917 փախստականներ, որոնց հիմնական մասը տեղավորվել են գյուղական բնակավայրերում, մեծամասամբ նախկին ադրբեջանաբնակ:
310. 2013 թ. տվյալներով մարզում ապրում են 1300 փախստականներ: Մարզի 8 համայնքներում փախստականները կազմում են բնակչության կեսից ավելին: 2009 թ-ի դրությամբ, փախստականների մոտ 99%-ը արդեն ստացել են ՀՀ քաղաքացիություն:
311. 1996-1997 թթ. ընթացքում մարզում փախստական ընտանիքների համար ՄԱԿ-ի գերագույն հանձնակատարի հայաստանյան գրասենյակի միջոցներով կառուցվել է 20 քոթեջներ 40 ընտանիքի համար` Եղեգնաձորում և 40 բնակարանոց շենք Ջերմուկում, իսկ պետբյուջեով բնակարանների գնման վկայագրեր են ստացել 13 ընտանիք, որից 3-ը հրաժարվել են: Դեռևս բնակարանի կարիք ունեն 6 ընտանիքներ:
312. Այսօր փախստականների առաջ ծառացած են խոցելի խմբերին բնորոշ խնդիրներ` աշխատատեղերի բացակայություն. գործազրկության բարձր մակարդակ, ինչի պատճառով նրանցից շատերը ծայրաստիճան կարիքի մեջ են և մեկնում են արտագնա աշխատանքի:
313. Զոհված և հաշմանդամ զինծառայողների բնակարանային հիմնահարցեր - ՀՀ կառավարության ծրագրային ուղղություններից է զոհված ազատամարտիկների ընտանիքների բնակարանային ապահովմանն ուղղված շարունակական աշխատանքը: 27.10.98 թ. ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից «Զինծառայողների և նրանց ընտանիքների անդամների սոցիալական ապահովության մասին» ՀՀ օրենքի և ՀՀ կառավարության 09.06.2005 թ. «Անհատույց պետական ֆինանսական աջակցություն տրամադրելու մասին» թիվ 947-Ն որոշման պահանջներով է կանոնակարգվում զոհված (մահացած) կամ հաշմանդամ դարձած զինծառայողների (ազատամարտիկների) ընտանիքների բնակարանային խնդիրները:
314. Վայոց ձորի մարզի համայնքներից ամեն տարի հավաքագրվել է բնակարանային հիմնախնդիր ունեցող զոհված (մահացած) կամ հաշմանդամ (վիրավոր) զինծառայողների (ազատամարտիկների) ընտանիքների փաստաթղթերը: ՀՀ պաշտպանության նախարարության զինծառայողների սոցիալական պաշտպանության վարչության հանձնախմբի հետ համատեղ ուսումնասիրվել են հիշյալ բնակարանի կարիքավոր ընտանիքների փաստաթղթերը, կատարվել են տնայցեր: Տասնյակ ընտանիքների տրվել են պարզաբանումներ և խորհրդատվություն: Վայոց ձորի մարզում բնակարանի կարիքավոր են 40 (7 զոհվածի և 33 հաշմանդամություն ունեցողի) ընտանիք:
315. Նախորդ տարիներին մարզից բնակարան ձեռք բերելու համար ֆինանսական աջակցություն են ստացել 50 ընտանիքներ:
---------------------
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
5.5.2. Վայոց ձորի մարզի սոցիալական պաշտպանության ոլորտի զարգացման
նպատակները և ռազմավարությունը
316. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի սոցիալական ապահովության բնագավառի հիմնական գերակայություններն են`
1) Սոցիալական աջակցության համակարգի կատարելագործում, համալիր սոցիալական ծառայությունների կենտրոնների ստեղծում
2) Կենսաթոշակային նոր համակարգի գործունեության կիրարկման ապահովում մարզում
3) Տուրիզմի և ՓՄՁ զարգացում, նոր աշխատատեղերի ստեղծում, բնակչության զբաղվածության ապահովվածություն և գործազրկության կրճատում,
4) հաշմանդամություն ունեցող անձանց և տարեցների սոցիալական ապահովության և պաշտպանության կատարելագործում
5) Ընտանիքի, կանանց և երեխաների իրավունքների պաշտպանություն,
6) Սոցիալական աջակցության ծրագրերի վերաբերյալ բնակչության իրազեկության բարձրացումը
317. Բնագավառի գերակա խնդիրները իրականացնելու նպատակով մշակվել են հետևյալ 2 ծրագրերը`
1) Վայոց ձորի մարզի զոհված կամ հաշմանդամ դարձած զինծառայողների ընտանիքների բնակարանային ապահովում
2) Փախստականների ընտանիքների բնակարանային ապահովում,
318. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի սոցիալական ոլորտի ռազմավարության ֆինանսավորումը 2015-2018 թթ. ներկայացված է հավելված 5.5-ում:
319. Երեխաների սոցիալական զարգացման պաշտպանությունը - Ընտանիքի, կանանց և երեխաների իրավունքների պաշտպանության ոլորտում պետական քաղաքականությունն իրականացվում է «Երեխաների իրավունքների մասին», «Առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների սոցիալական պաշտպանության մասին», «Սոցիալական աջակցության մասին», «Կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող անձանց կրթության մասին», «Կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հավասար հնարավորությունների ապահովման մասին» ՀՀ օրենքների, ՀՀ Ընտանեկան օրենսգրքի, 2010 թ. մարտի 18-ի «Երեխայի որդեգրման կարգը հաստատելու մասին» N 269-Ն, 2003 թ. օգոստոսի 8-ի «Մոր և մանկան առողջության պահպանման 2003-2015 թթ. ռազմավարությունը հաստատելու մասին» N 1000-Ն որոշումների, 2012 թ. դեկտեմբերի 27-ի «Հայաստանի Հանրապետության երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2013-2016 թվականների ռազմավարական ծրագիրը և երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2013-2016 թվականների ռազմավարական ծրագրի միջոցառումների ժամանակացույցը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2003 թվականի դեկտեմբերի 18-ի N 1745-Ն որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 1694-Ն ՀՀ կառավարության որոշումների և այլ իրավական ակտերի համաձայն:
320. Համաձայն այդ որոշումների սոցիալական պաշտպանության ոլորտում նախատեսվում են կյանքի դժվարին իրավիճակում գտնվող երեխաների սոցիալական երաշխիքների ապահովում, այլընտրանքային ծառայությունների ցանցի զարգացում, երեխաների խնամքի և պաշտպանության հաստատությունների որակական բարելավում, բեռնաթափում, նշված հաստատություններում երեխաների կյանքի որակի բարելավում, հասարակությանը նրանց ինտեգրում:
1) Սոցիալական քաղաքականության համակարգում երեխայի հիմնահարցերի լուծման հիմնական ուղղություններն են`
2) Երեխայի խնամքի և պաշտպանության միասնական մեկ համակարգի ստեղծում
3) Երեխայի խնամքի և պաշտպանության հաստատություններում երեխաների թվի նվազեցում և այդ հաստատություններում երեխաների մուտքի կանխարգելում
4) Երեխաների խնամք և պաշտպանություն իրականացնող հաստատությունների վիճակի բարելավում
5) Առանց ծնողական խնամքի մնացած /ԱԾԽՄ/ երեխաների հիմնախնդիրներ
6) Հաշմանդամ երեխաների հիմնախնդիրներ
7) Բազմազավակ և բազմանդամ ընտանիքների հիմնախնդիրներ
8) Մուրացիկ, թափառաշրջիկ և իրավախախտ երեխաների հիմնախնդիրներ
9) Սոցիալապես ծայրահեղ անապահով երեխաների հիմնախնդիրներ
10) Մարզում առ 01.02.2014 թ. գրանցված է առանց ծնողական խնամքի մնացած 40 երեխա, որոնց նկատմամբ սահմանվել է խնամակալություն և հոգաբարձություն, 2011-13 թթ. խնամակալություն և հոգաբարձություն է սահմանվել 21 երեխայի նկատմամբ: Նույն ժամանակահատվածում մանկատներում տեղավորվել է 9 երեխա, գիշերօթիկ հաստատությունում` 2-ը, կենսաբանական ընտանիք է վերադարձել 5 երեխա: 2011-2013 թթ. ոստիկանության տարածքային բաժինների անչափահասների գործերով (ԱԳ) խմբերի կողմից հաշվառվել է 17 երեխա, որից 8-ը 2013 թվականին: Մարզում թափառաշրջիկ, մուրացիկ և հանրակրթությունից դուրս մնացած և հակասոցիալական վարքագծով երեխաներ չկան:
Աղյուսակ 5.23 Վայոց Ձորի մարզի միակողմանի և երկկողմանի ծնողազուրկ և
ֆիզիկական արատներով ծնված (մանկուց հաշմանդամ), իրավախախտ
երեխաներ առ 01.02.2014
.____________________________________________________________.
|Տարածաշրջանը|Միակողմանի|Երկկողմանի|ֆիզիկական |իրավախախտ|
| |ծնողազուրկ|ծնողազուրկ|արատներով |երեխաների|
| |երեխաների |երեխաների |ծնված երեխաների|թիվը |
| |թիվը |թիվը |թիվը | |
|____________|__________|__________|_______________|_________|
|Եղեգնաձոր | 227 | 4 | 96 | 2 |
|____________|__________|__________|_______________|_________|
|Վայք | 87 | 1 | 34 | 2 |
|____________|__________|__________|_______________|_________|
|Ջերմուկ | 13 | 1 | 13 | 4 |
|____________|__________|__________|_______________|_________|
|Ընդամենը | 327 | 6 | 143 | 8 |
.____________________________________________________________.
Աղյուսակ 5.24 Երեխաների թիվը հանրապետության խնամքի և պաշտպանության
հաստատություններում
._____________________________________________.
| |Տարածաշրջանը |2011|2012|2013|Կենսաբանական |
| |և ենթաշրջանը| | | |ընտանիք |
| | | | | |վերադարձածներ|
|__|_____________|____|____|____|_____________|
|1 |Եղեգնաձոր | 4 | 1 | 5 | 4 |
|__|_____________|____|____|____|_____________|
|2 |Վայք | 1 | - | - | 1 |
|__|_____________|____|____|____|_____________|
|3 |Ջերմուկ | - | - | - | - |
|__|_____________|____|____|____|_____________|
| |Ընդամենը | 5 | 1 | 5 | 5 |
._____________________________________________.
321. Մարզպետարանը երեխաների սոցիալական պաշտպանության ոլորտում աջակցություն է ստացել ինչպես միջազգային, այնպես էլ տեղական բարեգործական կազմակերպությունների կողմից (ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամ, «Վոռլդ Վիժն»-ի հայաստանյան գրասենյակ «Մարդը կարիքի մեջ», «Հայ Օգնության Ֆոնդ» երեխաների աջակցության կենտրոն, Վայոց ձորի թեմի):
322. 2014-2017 թվականներին մարզում սոցիալական աջակցության հիմնական ուղղություններն են`
1) բավարարել կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների պահանջմունքները
2) օժանդակել նրանց սոցիալական կարիքների բավարարմանը: Դրանք պետք է լուծվեն սոցիալական ծրագրերի ներդրման, բնակչության իրազեկման, սոցիալապես խոցելի խմբերի, մասնավորապես բազմազավակ և բազմանդամ ընտանիքների սոցիալական աջակցության միջոցառումների ընդլայնման, այդ կապակցությամբ սոցիալական ծառայություններ մատուցող պետական և ոչ պետական կառույցների հետ համագործակցության, ինչպես նաև սոցիալական ծառայություններ մատուցող կադրերի շարունակական վերապատրաստման, սոցիալական ծառայությունների համակարգի կառավարման բարելավման միջոցով:
3) Երեխաների սոցիալական պաշտպանության երաշխիք կարող է հանդիսանալ մարզում ցերեկային խնամքի հաստատության ստեղծումը:
323. Մարզում իրականացվում են նաև կանանց հիմնախնդիրներին վերաբերող նպատակային ծրագրեր, մասնավորապես` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2011 թ. մայիսի 20-ի նիստում հավանության է արժանացել «Գենդերային քաղաքականության 2011-2015 թվականների ռազմավարական ծրագիրը հաստատելու մասին» N 19 արձանագրային որոշումը, իսկ 2011 թ. հունիսի 17-ի նիստում` «Ընդդեմ գենդերային բռնության ազգային ծրագիրը, 2011-2015 թթ. ռազմավարական ծրագիրը հաստատելու մասին» N 23 արձանագրային որոշումը, որոնց շրջանակներում յուրաքանչյուր տարի հաստատվող տարեկան ծրագրերում ներառվում են նաև մարզի ծրագրերը: Վերջիններս նպաստում են մարզում կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների ու հնարավորությունների ապահովմանը, օժանդակում կանանց սոցիալ-տնտեսական հարցերի կարգավորմանը, ընտանեկան բռնության կանխարգելմանը»:
5.5.3. Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի տրամաբանական հենքը
.______________________________________________________________________.
|Ամփոփ նկարագիր |Արդյունքային ցուցանիշներ |Նախադրյալներ |
|___________________|______________________________|___________________|
|Ոլորտային նպատակ |1. Սոցիալական ծառայությունների|Սոցիալական |
| |հասցեականությունից սոցիալապես |պաշտպանության |
|Բարձրացնել |խոցելի բնակչության |ոլորտը ՀՀ |
|սոցիալական |բավարարվածության աստիճանը |կառավարության |
|ծառայությունների |2. Ծառայության որակից |ուշադրության |
|մատչելիությունը և |սոցիալապես խոցելի խմբերի |կենտրոնում է: |
|որակը Վայոց ձորի |բավարարվածության աստիճանը |Ֆինանսական |
|մարզում |3. Աշխատանքի տեղավորված |միջոցները բաշխված |
| |գործազուրկների տեսակարար |են և ժամանակին |
| |կշիռը, % |հատկացված: |
| |4. Ոչ նյութական աջակցություն | |
| |ստացած հաշմանդամների, ծերերի | |
| |տեսակարար կշիռը, % | |
| |5. Սոցիալական պաշտպանության | |
| |ծրագրերում ընդգրկված խոցելի | |
| |խմբերի ներկայացուցիչների | |
| |տեսակարար կշիռը, % | |
|______________________________________________________________________|
|1. Մարզում սոցիալական ծրագրերի վերաբերյալ բնակչության իրազեկության |
|բարձրացումը, ինչը կնպաստի սոցիալական ծառայությունների գործունեության |
|հրապարակայնության, նրանց հաշվետվողականության աճին և հետևաբար |
|աշխատանքի նպատակայնության բարձրացմանը |
|______________________________________________________________________|
|1.1 Մարզում |Հրապարակային ներկայացումների |Մարզում գործող |
|սոցիալական |թիվը |սոցիալական |
|ծառայություններ |Սոցիալական ծրագրերի և |ծառայություններ |
|մատուցող կազմա- |ծառայություն մատուցողների |մատուցողները |
|կերպությունների/ |մասին իրազեկված խոցելի խմբերի |շահագրգռված են |
|պետական, |տեսակարար կշիռը, % |տրամադրել |
|հասարակական, |Հասարակական կարծիքի |տեղեկատվություն |
|միջազգային/ և |հարցումների ժամանակ սոցիալական|իրենց ծրագրերի |
|նրանց կողմից |ծառայությունների |մասին: |
|իրականացվող |նպատակայնությունից և | |
|ծրագրերի վերաբերյալ|հասցեականությունից բավարարված | |
|տեղեկատվության |հարցվողների տեսակարար կշիռը | |
|հրատարակում և |հարցվողների ընդհանուր թվում, %| |
|տարածում | | |
|բնակչության լայն | | |
|շերտերում: | | |
|___________________|______________________________|___________________|
|1.2 մարզպետարանի | | |
|Առողջապահության և | | |
|սոցիալական | | |
|ապահովության | | |
|վարչության | | |
|ՍԾՏԳ-ների կանոնավոր| | |
|հաշվետվությունների | | |
|հրապարակային | | |
|ներկայացում | | |
|բնակչությանը | | |
|սոցիալական | | |
|աջակցության | | |
|բնագավառում ընթացող| | |
|ծրագրերի, նրանց մեջ| | |
|ընդգրկման | | |
|չափանիշների | | |
|վերաբերյալ | | |
|______________________________________________________________________|
|2. Սոցիալական ծառայությունների բնագավառի մասնագետների շարունակական |
|վերապատրաստում |
|______________________________________________________________________|
|2.1 Սոցիալական |Մատուցվող ոչ նյութական | |
|ծառայություններ |ծառայությունների թիվը | |
|մատուցող կազմա- |Դոնորների և մասնավոր | |
|կերպությունների |բարերարների կողմից | |
|համար դոնորներ և |ֆինանսավորվող կարիքավոր | |
|հովանավորներ |խմբերին ուղղված աջակցության | |
|որոնելու |ծառայությունների թիվը | |
|հմտությունների | | |
|զարգացում | | |
|/դասընթացներ, | | |
|միջազգային փորձ/ | | |
|___________________|______________________________|___________________|
|2.2 Սոցիալական |Կարիքի գնահատման դասընթացների | |
|ծառայություններ |մասնակիցների թիվը | |
|մատուցող կազմա- |/մարզպետարան, ՍԾՏԳ, ՏԻՄ, | |
|կերպությունների |ՀԿ-ներ/ | |
|/պետական և ոչ | | |
|պետական/ կադրերի | | |
|վերապատրաստում | | |
|կարիքների գնահատման| | |
|հմտությունների | | |
|զարգացման | | |
|վերաբերյալ | | |
|______________________________________________________________________|
|3. Սոցիալական սպասարկման համակարգի կառավարման բարելավում, ինչի |
|արդյունքում կավելանան խոցելի բնակչության սպասարկման համատեղ |
|իրականացվող ծրագրերը |
|______________________________________________________________________|
|3.1 ՀԿ-ների, |ՀԿ-ների և ՏԻՄ-երի համատեղ |Միջոցառումներն |
|ՏԻՄ-երի, ՍԾՏԳ-ների |ծրագրերի թիվը |իրականացնելու համար|
|միջև | |ակնկալվում է |
|տեղեկատվության | |ֆինանսավորում դոնոր|
|փոխանակման, մարզի | |կազմակերպություննե-|
|մակարդակով | |րից |
|իրականացվող | | |
|սոցիալական ծրագրերի| | |
|համակարգման | | |
|մեխանիզմների | | |
|մշակում և ներդրում| | |
|___________________|______________________________|___________________|
|3.2 Պետական և ոչ | | |
|պետական կառույցների| | |
|համատեղ ջանքերով | | |
|խոցելի խմբերի | | |
|կարիքների գնահատման| | |
|միջոցառումների | | |
|կանոնավոր | | |
|իրագործում | | |
|___________________|______________________________|___________________|
|3.3 Մարզի խոցելի |խոցելի խմբերի վերաբերյալ | |
|խմբերի |տվյալների բազայի առկայություն | |
|քարտեզագրում, |խոցելի խմբերի համար | |
|տվյալների բազայի |իրականացված ծրագրերի և | |
|ստեղծում` նրանց |միջոցառումների թիվը | |
|սոցիալական | | |
|պաշտպանությանն | | |
|ուղղված | | |
|միջոցառումների | | |
|ընդլայնման և | | |
|հասցեականության | | |
|բարձրացման նպատակով| | |
|___________________|______________________________|___________________|
|3.4 Կամավորների |Սոցիալական աջակցության |Երիտասարդությունը |
|շարժման /կենտրոնի/ |ծրագրերում ընդգրկված |ցանկանում է |
|զարգացում, |կամավորների թիվը |հասարակական |
|երիտասարդների | |հիմունքներով |
|շրջանում | |ծառայություն |
|կամավորական շարժման| |մատուցել խոցելի |
|խթանում | |խմբերին |
|______________________________________________________________________|
|4. Երեխաների խնամքի կենտրոնների ստեղծում` ապահովելով |
|սոցիալ-հոգեբանական, մանկավարժական ծառայություններ կյանքի դժվարին |
|իրավիճակներում գտնվող երեխաների և նրանց ընտանիքների համար |
|______________________________________________________________________|
|4.1 Դժվարին |Մարզում դժվարին իրավիճակում |Կյանքի դժվարին |
|իրավիճակում |հայտնված երեխաների թիվը |իրավիճակում |
|հայտնված երեխաների |Խնամքի և սոցիալ-հոգեբանական |հայտնված երեխաների |
|վերաբերյալ |վերականգնողական աջակցության |պաշտպանությունը |
|տվյալների բազայի |ծառայություններից օգտված |գտնվում է ՀՀ |
|ստեղծում |երեխաների թիվը |կառավարության |
|4.2 Ժամանակավոր | |ուշադրության |
|խնամքի կարիք | |կենտրոնում: |
|ունեցող երեխաների | | |
|ցերեկային | | |
|կենտրոնների | | |
|ստեղծում | | |
|______________________________________________________________________|
|5. Մարզում սոցիալական ծառայություններ մատուցող կառույցների |
|նյութատեխնիկական պայմանների բարելավում` համակարգի գործունեության |
|արդյունավետության և որակի բարձրացման նպատակով |
|______________________________________________________________________|
|5.1 Սոցիալական |Սոցիալական ծառայություններում | |
|ծառայություններ |նոր համակարգիչների տեսակարար | |
|մատուցող |կշիռը, % | |
|կառույցների |Կայուն ինտերնետ կապ ունեցող | |
|/պետական և ոչ |սոցիալական ծառայությունների | |
|պետական/ |թիվը | |
|համակարգչային | | |
|տեխնիկայով հագեցում| | |
|և ինտերնետ կապով | | |
|ապահովում | | |
|______________________________________________________________________|
|6 Բնակչության սոցիալական ծառայությունների ընդլայնում, որը կնպաստի |
|խոցելի խմբերին մատուցվող ծառայությունների բազմազանությանը |
|______________________________________________________________________|
|6.1 Խնամողների |Մարզում խնամողների |Միջոցառումների |
|վերապատրաստում, |մասնագիտական վերապատրաստում |իրականացման համար |
|հաշմանդամների և |անցած կամավորների թիվը |ակնկալվում է |
|ծերերի խնամք, այդ | |ֆինանսավորում դոնոր|
|թվում տնային խնամք | |կազմակերպություն- |
|իրականացնելու համար| |ներից |
|___________________|______________________________|Անհրաժեշտ փորձ և |
|6.2 Սոցիալապես |Հումանիտար ճաշարանների |հմտություններ |
|անապահով |կողմից սպասարկվող |ունեցող պետական և |
|ընտանիքների |բնակչության թվաքանակը % |ոչ պետական |
|սննդապահովում | |սոցիալական |
| | |ծառայություններ |
|___________________|______________________________|մատուցողների |
|6.3 Ծերերի խնամքի |Բացի պետական տրանսֆերտներից |առկայություն: |
|ծառայությունների |խնամքի ծառայություններից |Պետական և ոչ |
|իրականացում |օգտվող ծերերի թիվը |պետական կազմա- |
|___________________|______________________________|կերպությունների |
|6.4 Հաշմանդամների |Վերականգնողական և տեխնիկական |միջև |
|/հատկապես հաշմանդամ|անհրաժեշտ այլ միջոցներ ստացած |համագործակցության |
|երեխաների և նրանց |հաշմանդամների թիվը |բարձր աստիճան |
|ծնողների/ ապահովում|Կենտրոնի ծառայություններից | |
|վերականգնողական և |օգտվող հաշմանդամ երեխաների | |
|տեխնիկական այլ |թիվը | |
|միջոցներով | | |
|Հաշմանդամ երեխաների| | |
|առողջա- | | |
|վերականգնողական | | |
|ցերեկային կենտրոնի | | |
|ստեղծում | | |
|___________________|______________________________|___________________|
|6.5 Խնամատար |Հաշվառված խնամատար ընտանիքների|ՀՀ կառավարությունն |
|ընտանիքի ինստիտուտի|թիվը |աջակցում է խնամատար|
|զարգացումը |Խնամատար ընտանիքներում |ընտանիքի ինստիտուտի|
| |տեղավորված ծնողազուրկ |կայացմանը |
| |երեխաների թիվը |հանրապետությունում |
|___________________|______________________________|___________________|
|6.6 Գործազուրկների |Վերապատրաստված գործազուրկների |Միջոցառումների |
|համար մասնագիտական |թիվը աշխատանքի տեղավորված |իրականացման համար |
|վերապատրաստման |վերապատրաստված գործազուրկների |ակնկալվում է |
|միջոցառումների |տեսակարար կշիռը % |ֆինանսավորում դոնոր|
|կազմակերպում | |կազմակերպություննե-|
| | |րից |
| | |Նոր աշխատատեղերի |
| | |ստեղծման |
| | |հնարավորությունները|
| | |մարզում |
| | |ընդլայնվում են |
| | |Աջակցության |
| | |ցուցաբերում միայն |
| | |կարիքավորության |
| | |չափանիշներին |
| | |համապատասխանող |
| | |բնակչությանը |
.______________________________________________________________________.
6. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
324. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆ - Վայոց ձորի մարզը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության հարավարևելյան վերջույթում: ՀՀ մարզերի շարքում տարածքի մեծությամբ գրավում է միջին տեղ, իսկ բնակչության թվով ամենափոքր մարզն է: Մարզը զբաղեցնում է 2308 քառ. կմ մակերես, հյուսիսից սահմանակից է Գեղարքունիքի մարզին, հյուսիս արևելքից` ԼՂՀ-ին, հարավ արևելքից` Սյունիքին, հարավից` Նախիջևանի Հանրապետությանը (Ադրբեջան), արևմուտքից` Արարատի մարզին:
6.1. Իրավիճակը գյուղատնտեսության ոլորտում 2010-2013 թթ.
325. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի բնակչության զբաղվածության ամենամեծ տոկոսը բաժին է ընկնում գյուղատնտեսությանը: Ազգաբնակչության 65,0%-ը կազմում է գյուղական բնակչությունը: Մարզում գյուղատնտեսական արտադրությունը հիմնականում կազմակերպվում է գյուղացիական տնտեսությունների և այլ տնտեսվարող սուբյեկտների միջոցով: 2013 թ.-ի դրությամբ մարզում գործում են 11439 գյուղացիական տնտեսություններ և գյուղատնտեսությամբ զբաղվող 11 տնտեսվարող այլ սուբյեկտներ:
326. Գյուղատնտեսական հողատեսքերը ընդգրկում են մարզի ընդհանուր տարածքի 83,0%-ը (190340.8 հա): Աղյուսակ 1-ում ներկայացված են մարզի գյուղատնտեսական հողատեսքերը: Վայոց ձորի մարզի գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքը կազմել է` 2010 թ.` 13.9 մլրդ դրամ, 2011 թ. 15.7 մլրդ դրամ, 2012 թ.` 18.2.0 մլրդ դրամ և 2013 թ.` 20 մլրդ դրամ: Մարզի բնակլիմայական պայմանները ցածրադիր և միջին գոտում նպաստավոր են բանջարաբուծության, խաղողագործության և պտղաբուծության համար, իսկ բարձրադիր գոտին` հացահատիկի, կերային մշակաբույսերի ու անասնապահության համար:
327. ՀՀ կառավարության կողմից մարզի հողօգտագործողներին աջակցելու նպատակով մարզին տրամադրվում է աշնանացան ցորենի առաջին վերարտադրության, գարնան գարու, առվույտի, կորնգանի և եգիպտացորենի բարձրորակ սերմացուներ, որի արդյունքում 2014 թ. նախորդ տարվա համեմատ ընդհանուր ցանվող տարածքները ավելացել են 180 հա-ով:
Աղյուսակ 6.1. Վայոց ձորի մարզի գյուղատնտեսական հողատեսքերի
ցուցանիշները` ըստ 2009 թ. և 2013 թ. հաշվեկշռի տվյալների
._____________________________________________________________________.
|Վայոց |Գյուղատնտ.| Այդ թվում |
|ձորի մարզ|հողատեսքեր|________________________________________________|
| |(հա) |վարելահողեր|բազմամյա |խոտհարքներ|արոտա- |այլ |
| | |(հա) |տնկարկներ|(հա) |վայրեր |հողա- |
| | | |(հա) | |(հա) |տեսքեր |
| | | | | | |(հա) |
|_________|__________|___________|_________|__________|_______|_______|
| 2009 | 209258 | 16186 | 1297 | 4931 |109052 | 77790 |
|_________|__________|___________|_________|__________|_______|_______|
| 2013 | 190340.8 | 16199.5 | 1361.6 | 5014.4 |92326.9|75438.4|
._____________________________________________________________________.
6.1.1 Բուսաբուծություն
328. Բուսաբուծությունը ընդհանուր գյուղատնտեսական համախառն արտադրանքի մեջ կազմում է 33.9% նախկինում և այժմ բուսաբուծության առաջատար ճյուղեր են համարվում պտղաբուծությունը, խաղողագործությունը, բանջարաբուծությունը և հացահատիկի արտադրությունը: Աղյուսակ 6.2-ում ներկայացված են մարզում հիմնական մշակվող մշակաբույսերի ցանքատարածությունների, բերքատվության և համախառն բերքի ծավալները 2010-2013 թթ-ին:
Աղյուսակ 6.2 ՀՀ Վայոց ձորի մարզի գյուղատնտեսական հիմնական
մշակաբույսերի և բազմամյա տնկարկների տարածությունները,
բերքատվությունը և համախառն բերքը 2010-2013 թթ.
._____________________________________________________________________.
| |2010թ.|2011թ.|2012թ.|2013թ.|
|_____________________________________________________________________|
| Ցանքային տարածությունը, /հա/ |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Հացահատիկային և հատիկաընդեղենային | 2608| 2577| 2634| 2495|
| |մշակաբույսեր | | | | |
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|2 |Ծխախոտ | 31| 29| 18| 8|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|3 |Կարտոֆիլ | 179| 182| 187| 178|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|4 |Բանջարանոցային մշակաբույսեր | 432| 438| 454| 396|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|5 |Բոստանային մշակաբույսեր | 18| 19| 19| 14|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|6 |Խաղող | 895| 889| 928| 935|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|7 |Պտուղ և հատապտուղ | 2124| 2141| 2143| 2148|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|8 |Ընդամենը գյուղատնտեսական մշակաբույսեր | 4477| 4513| 4603| 4505|
|_____________________________________________________________________|
| Համախառն բերքը, /հազ. տոննա/ |
|_____________________________________________________________________|
|13|Հացահատիկային և հատիկաընդեղենային | 4.1| 6.1| 6.1| 6.2|
| |մշակաբույսեր | | | | |
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|14|Ծխախոտ | 0.1| 0.1| 0.1| 0.04|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|15|Կարտոֆիլ | 3.0| 3.1| 3.2| 3.2|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|16|Բանջարանոցային մշակաբույսեր | 6.5| 6.6| 6.7| 6.7|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|17|Բոստանային մշակաբույսեր | 0.3| 0.3| 0.3| 0.3|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|18|Խաղող | 3.8| 4.2| 4.4| 5.3|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|19|Պտուղ և հատապտուղ | 2.6| 3.3| 5.0| 5.7|
|_____________________________________________________________________|
| Միջին բերքատվությունը, /ց/հա/ |
|_____________________________________________________________________|
|20|հացահատիկային և հատիկաընդեղենային | 15.9| 23.5| 23.1| 24.9|
| |մշակաբույսեր | | | | |
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|21|Ծխախոտ | 27.4| 35.5| 46.1| 53.5|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|22|Կարտոֆիլ | 165.2| 169.9| 172.1| 181.9|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|23|Բանջարանոցային մշակաբույսեր | 149.3| 152.5| 147.3| 168.8|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|24|Բոստանային մշակաբույսեր | 149.0| 159.5| 160.5| 218.8|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|25|Խաղող | 47.1| 50.9| 49.8| 58.4|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|26|Պտուղ և հատապտուղ | 14.1| 17.6| 26.3| 29.4|
|__|______________________________________|______|______|______|______|
|27|ՀՀ Վայոց ձորի մարզի գյուղատնտեսության | 13.9| 15.7| 18.2| 20|
| |համախառն արտադրանքը, ընթացիկ գներով | | | | |
._____________________________________________________________________.
329. Աղյուսակ 6.2-ից երևում է, որ մարզում հացահատիկի և հատիկաընդեղենային մշակաբույսերի ցանքատարածությունները վերջի տարիներին նվազել են, որովհետև հիմնականում մշակվում են անջրդի վարելահողերի վրա /70%/, որտեղ չի կիրառվում ցանքաշրջանառություն ու լիարժեք պարարտացում, ցածր է հողի բնական բերրիությունը, որի արդյունքում բերքատվությունը լինում է ցածր և տնտեսապես ոչ շահավետ:
330. Բուսաբուծության ճյուղի արդյունավետ վարման հիմքը և կարևորագույն նախապայմանը սերմնաբուծությունն է: Սորտաթարմացման նպատակով 2010-2013 թթ.-ին մարզի հողօգտագործողներին ՀՀ կառավարության կողմից մատչելի գներով տրվել է 226.3 տ աշնանացան ցորենի, 104 տ գարնանացան գարու և 1225 կգ եգիպտացորենի, 150 կգ առվույտի և 1000 կգ կորնգանի բարձրորակ սերմացուներ, միաժամանակ մատչելի գներով տրվել է 1726 տ ամոնիակային սելիտրա և 1223881 լ դիզելային վառելանյութ:
331. Նպատակահարմար ենք համարում յուրաքանչյուր տարածաշրջանում հացահատիկ արտադրող մեծ համայնքներում /Խաչիկ, Գնդեվազ/ ունենալ կազմակերպված սերմնաբուծական տնտեսություններ, որպեսզի գյուղացիական տնտեսությունները ձեռք բերեն որակյալ սերմացու, որի արդյունքում կավելանա հացահատիկի արտադրությունը:
332. Մարզում տարեկան կուտակվում է մոտ 30 հազար տոննա խոտ հիմնականում բնական խոտհարքներից, որը բավարար է եղած անասնագլխաքանակը մսուրային շրջանում պահելու համար: Սակայն միայն կոշտ կերերով կերակրելն անարդյունավետ է, որովհետև կերաբաժնում բացակայում են համակցված և հյութալի կերերը, որի պատճառով իջնում է կենդանիների մթերատվությունը: Կենդանիներին լիարժեք կերակրելու /կերաբաժնում նախատեսելով հյութալի և համակցված կերեր/ նպատակով մեծ հնարավորություն կա համայնքներում /Ելփին, Արփի, Եղեգնաձոր, Մալիշկա, Արին, Հեր-հեր, Գնդևազ և Մարտիրոս/ կազմակերպելու հյութալի կերերի արտադրություն:
333. Ցածրադիր և միջին գոտում կարևորագույն և հեռանկարային նշանակություն ունի պտղաբուծությունը և խաղողագործությունը, ներկայումս մարզում գործում են փոքր ու միջին մեծության ինը գինու գործարաններ: «Արենի» սորտի խաղողից պատրաստված «Արենի» և «Վերնաշեն» տեսակի գինիները մեծ ճանաչում ունեն: Ավելացնենք նաև, որ խաղողագործությունը մարզում հեռանկարային ճյուղ է դրա զարգացման գործում էական դժվարություններ չկան:
334. Սեփականաշնորհումից հետո բազմամյա տնկարկների /խաղող, պտուղ/ տարածությունները մի շարք պատճառներով /էլեկտրաէներգիայի հովհարային անջատումներ, ջրհան կայանների ընդհատումներով աշխատանք/ մարզում կրճատվեցին: Սակայն 2006-2007 թթ. երկու խոշոր ինքնահոս / Կեչուտ-Ազատեկ-Զեդեա, Եղեգիս-Աղավնաձոր-Ելփին/ ջրատարների շահագործումից հետո բարելավեց ոռոգման ջրի մատակարարումը և աստիճանաբար չորացած տարածքներում սկսեցին հիմնել պտղի և խաղողի այգիներ:
335. Ծրագրավորվել է 2013-18 թթ.-ին մարզում հիմնել 230 հա պտղի և 180 հա խաղողի նոր այգիներ: «Հայկական միրգ» ԲԲԸ-ի կողմից իրականացվում է «Աջակցություն պտղի ու ընկուզենու արտադրությանը» ծրագիրը և մարզի երկու համայնքներում հիմնվել է մոտ 27 հա նոր պտղատու այգիներ:
336. Այս պայմաններում տարեկան կարտադրվի մոտավորապես 8-9 հազար տոննա պտուղ և 6-8 հազար տոննա խաղող: ՈՒստի առաջիկայում պահածոների գործարանի և պտղի վերամշակման փոքր կազմակերպությունների կառուցումը հրատապ խնդիր է:
337. Մարզում տարեկան մշակվում է շուրջ 420 հա բանջարային մշակաբույսեր և 180 հա կարտոֆիլ, որը հիմնականում օգտագործվում է ազգաբնակչության կողմից սեփական կարիքների համար, վերամշակող արտադրամասերի առկայության դեպքում կավելանան նաև արտադրության ծավալները:
338. Բազմամյա խոտաբույսերի ցանքատարածությունները կազմում են 1442 հա, հիմնականում առվույտ և կորնգան: Չի մշակվում եգիպտացորեն սիլոսի համար, կերի ճակնդեղ ու միամյա խոտ կանաչ կերի պահածոյացման համար:
339. Հնարավոր է մարզի Հորս, Գնիշիկ, Խաչիկ, Կարմրաշեն, Արտավան, Գոմք և Սարավան համայնքներում անջրդի հողատարածքների մի մասի վրա կազմակերպել առվույտի ու կորնգանի մշակություն, սերմերի և խոտի արտադրության համար:
340. Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ վերջին տարիներին մարզում շահագործման հանձնվեցին երկու խոշոր ինքնահոս ջրատարներ, ուստի առաջիկա տարիներին նախատեսվում է ավելացնել բազմամյա խոտերի, եգիպտացորենի, հլածուկի ցանքատարածություններն ու արտադրությունը, որն էլ կխթանի անասնաբուծության ճյուղերի զարգացմանը:
341. Այսպիսով մարզի գյուղատնտեսության ոլորտի ռազմավարական ուղղություններն են` պտղաբուծությունը, խաղողագործությունը և անասնապահությունը:
342. Մարզի գյուղատնտեսությունը բնակլիմայական պայմանների առումով գտնվում է ռիսկային գոտում և տարերային աղետների /ցրտահարություն, ջրհեղեղներ, կարկտահարություն, երաշտ/ պատճառով մեծ վնաս են կրում գյուղացիական տնտեսությունները և գյուղատնտեսությամբ զբաղվող տնտեսվարող սուբյեկտները:
343. Հետևաբար շատ կարևոր է ապահովագրական համակարգի ստեղծումը, որը ունի կարևոր ռազմավարական նշանակություն: Մարզում ապահովագրական համակարգի ներդրման դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել գյուղատնտեսության առանձնահատկությունները և գյուղատնտեսությունում տնտեսվարողների շահերը: Ստորև ներկայացվում են ապահովագրական համակարգի ձևավորման անհրաժեշտությունը փաստող որոշ տվյալներ 2010-2013 թթ.-ի ժամանակաշրջանում:
344. 2010-13 թթ. տեղի ունեցած ցրտահարության և կարկտահարության հետևանքով մարզի գյուղացիական տնտեսություններին պատճառվել է շուրջ 873 մլն դրամի վնաս:
345. Մարզի համայնքներում մկնանման կրծողների դեմ պայքարի համար ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության կողմից հատկացվում է ցինկի ֆոսֆիդ մկնասպան պատրաստուկը, սակայն տարեց տարի հատկացվող պատվաստուկի քանակները նվազում են: Մկնանման կրծողների դեմ պայքարի արդյունավետությունը բարձրացնելու համար անհրաժեշտ է կատարել համատարած պայքար:
346. Հայաստանի Հանրապետության հողերի ագրոքիմիական հետազոտության և բերրիության բարձրացման միջոցառումների ծրագրի շրջանակներում «Ագրոքիմիական ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի կողմից պետական միջոցների շնորհիվ նախատեսվում է իրականացնել գյուղատնտեսական հողերի ագրոքիմիական հետազոտություններ` 2015 թվականին` 14, 2016 թ.` 15, 2017 և 2018 թթ.` 14-ական համայնքում:
6.1.2 Անասնաբուծություն
347. Մարզի գյուղատնտեսական արտադրության մեջ գերակշռող ճյուղը անասնաբուծությունն է, որի տեսակարար կշիռը համախառն արտադրանքի մեջ կազմում է 66.1%: Միջին և բարձր գոտիներում գյուղացիական տնտեսությունների զբաղվածության հիմնական մասը բաժին է ընկնում անասնապահությանը: Ստորև ներկայացվում է անասնագլխաքանակի և անասնապահական մթերքների արտադրության ցուցանիշները 2010-2013 թթ. ընկած ժամանակահատվածում:
Աղյուսակ 6.3 ՀՀ Վայոց ձորի մարզի գյուղատնտեսական կենդանիների
գլխաքանակը /տարեվերջի դրությամբ/ և անասնապահական մթերքի
արտադրության ծավալները 2010-2013 թթ.
/գլուխ/
.____________________________________________.
|Տարիներ|Ընդամենը |այդ թվում`|Ոչխարներ|Խոզեր|
| |խոշոր |կովեր |և այծեր| |
| |եղջերավոր | | | |
| |անասուններ| | | |
|_______|__________|__________|________|_____|
| 2010 | 16305 | 7863 | 17107 | 1940|
|_______|__________|__________|________|_____|
| 2011 | 18527 | 8326 | 19530 | 1404|
|_______|__________|__________|________|_____|
| 2012 | 22738 | 9576 | 21377 | 1921|
|_______|__________|__________|________|_____|
| 2013 | 22749 | 9676 | 23097 | 356 |
.____________________________________________.
.____________________________________________.
|Տարիներ|Իրացվել է միս|Կաթ |Ձու |
| |կենդանի քաշով|/հազ. տոննա/|/մլն հատ/|
| |/հազ. տոննա/ | | |
|_______|_____________|____________|_________|
| 2010 | 4.7 | 19.9 | 17.6 |
|_______|_____________|____________|_________|
| 2011 | 4.8 | 20 | 17.5 |
|_______|_____________|____________|_________|
| 2012 | 5.0 | 21.1 | 18.2 |
|_______|_____________|____________|_________|
| 2013 | 5.6 | 24.8 | 17.4 |
.____________________________________________.
348. Վերը նշված աղյուսակի տվյալներից երևում է, որ անասնագլխաքանակը և անասնապահական մթերքների արտադրությունը տարեցտարի ավելացել է: Եթե կաթի և մսի իրացման գործում գործում դժվարություններ չկան, ապա բրդի, կաշեհումքի և մորթու իրացումը կատարվում է դժվարությամբ տարերայնորեն:
349. Մարզում առկա է 23349 մեղվաընտանիք և նպաստավոր տարիներին արտադրվում է մոտավորապես 200-250 տոննա բարձրորակ մեղր, սակայն իրացման գործում կան դժվարություններ:
350. Մարզում գործում են կաթի վերամշակման 3 փոքր կազմակերպություններ, որտեղ հիմնականում արտադրում են այծի պանիր:
351. Գյուղատնտեսական կենդանիների սեփականաշնորհումից հետո դադարել է տոհմային, հատկապես արհեստական սերմնավորման աշխատանքների կատարումը, կենդանիների զուգավորումը կատարվում է տեղական ցուլերով, որի արդյունքում աստիճանաբար նվազում է տարիների ընթացքում ձեռքբերված բարձրարժեք գենոֆոնդը: Ցեղի բարելավման նպատակով մարզ է ներկրվել հոլանդական ցեղի բարձրակիրթ 40 գլուխ երինջներ:
352. Անասնագլխաքանակի նվազեցումը կանխելու, այն ավելացնելու, ինտենսիվ տոհմային անասնաբուծություն զարգացնելու նպատակով անհրաժեշտ է նոր ձևավորվող ֆերմերային տնտեսություններին տրամադրել երկարաժամկետ ցածր տոկոսադրույքներով վարկեր և երկու տարածաշրջաններում ստեղծել գյուղատնտեսական կենդանիների արհեստական սերմնավորման կայաններ:
353. Անասնաբուժություն - Մարզի գյուղատնտեսական կենդանիների անասնահամաճարակային վիճակը կայուն պահպանելու, ինչպես նաև կենդանիների ու մարդկանց ընդհանուր ինֆեկցիոն հիվանդությունները կանխելու նպատակով, յուրաքանչյուր տարի պետպատվերի շրջանակներում իրականացվում են հակաանասնահամաճարակային կանխարգելիչ միջոցառումներ:
354. Այդ նպատակով պետբյուջեից հատկացվում են ֆինանսական միջոցներ համապատասխան պատվաստանյութեր և ախտորոշիչ նյութեր ձեռք բերելու համար: Պետական պատվերը իրականացվում է երկկողմ պայմանագրի հիման վրա, որի կողմերն են հանդիսանում ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարությունը և անասնաբույժ մասնագետը:
355. 2010 թ. իրականացվել է 190467 գլուխ կանխարգելիչ պատվաստումներ, և դիագնոստիկ ստուգումներ, 2011 թ. իրականացվել է 255871 գլուխ կանխարգելիչ պատվաստումներ և դիագնոստիկ ստուգումներ, 2012 թ. իրականացվել է շուրջ 231975 գլուխ կանխարգելիչ պատվաստումներ և դիագնոստիկ ստուգումներ և 2013 թ. իրականացվել է շուրջ 315015 գլուխ կանխարգելիչ պատվաստումներ և դիագնոստիկ ստուգումներ:
356. Մարզի համայնքներում աշխատում են 36 անասնաբույժ մասնագետներ: 2010-2013 թթ. ընթացքում բոլոր մասնագետներն ապահովվել են կենսապատվաստուկների պահպանման համար սառնարաններով:
357. Ստեղծված իրավիճակում Վայոց ձորի մարզում առաջնահերթ խնդիր է դառնում անասնաբուժական պարտադիր միջոցառումների մեջ ներառվող հիվանդությունների ցանկի աստիճանական ընդլայնումը, անասնաբույժների աշխատանքի արդյունավետության բարձրացումը և նրանց մասնագիտական ու տեխնիկական կարողությունների ուժեղացումը:
358. Բացի պետպատվերով նախատեսված հիվանդությունների պատվաստումներից ակտիվորեն իրականացվում են նաև պատվաստումներ այլ հիվանդությունների նկատմամբ:
359. Մարզի անասնաբուժական ծառայության աշխատանքները բարելավելու նպատակով ՀՀ Վայոց ձորի մարզային անասնաբուժական տեսչությունը վերակազմավորվել և դարձել է ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության սննդամթերքի անվտանգության և անասնաբուժական պետական տեսչության Վայոց ձորի մարզային կենտրոն:
360. Կենտրոնի կողմից 2010-2013 թթ ընթացքում իրականացվել է սննդամթերքի արտադրության, մշակման, փաթեթավորման, մակնշման, փոխադրման, պահպանման, իրացման ժամանակ անվտանգությանը ներկայացվող պահանջների ապահովման, կենդանական ծագման մթերքների և հումքի արտադրության, պահպանման և իրացման ժամանակ անասնաբուժասանիտարական պահանջների ապահովման նկատմամբ վերահսկողություն:
6.1.3 Գյուղատնտեսության տեխնիկական ապահովվածությունը
361. Մարզի բուսաբուծության զարգացման համար շատ կարևոր է նաև գյուղատնտեսական մեքենաների և գործիքների թարմացումը: Գյուղտեխնիկայի հավաքակազմը մարզում բավականին հնացած է:
362. Համայնքները ունեն գյուղատնտեսական մեքենաների և գործիքների ապահովվածության միջին մակարդակ: Թեև տարեկան միջին հաշվով մարզ է ներկրվում 4-5 միավոր տեխնիկա, սակայն համայնքների գերակշռող մասը հացահատիկահավաք կոմբայնների, անիվավոր ու թրթուրավոր տրակտորների, խոտհնձիչների և հակավորող մեխանիզմների խիստ կարիք ունեն:
363. Մարզում գյուղատնտեսական տեխնիկայի առ 01.01.2010 և 01.01.2013 թթ. առկայության և սարքինության վերաբերյալ համեմատական տվյալները ներկայացված են աղյուսակ 6.4-ում:
Աղյուսակ 6.4 ՀՀ Վայոց ձորի մարզի գյուղատնտեսական տեխնիկայի
առկայությունը և սարքինության մակարդակը
._____________________________________________________________________.
| |2010 թ.-ի հունվարի 1-ի |2013 թ.-ի հունվարի|
| |դրությամբ |1-ի դրությամբ |
| |_______________________|__________________|
| |առկա |սարքի-|100 |առկա |սարքի|100 |
| |քանակը,|նու- |տնտեսու-|քա- |նու- |տնտե- |
| |միավոր |թյան |թյան |նակը,|թյան |սու- |
| | |մակար-|հաշվով |միա- |մակար|թյան |
| | |դակը %|սարքին |վոր |դակը |հաշվով|
| | | |տեխնի- | |% |սարքին|
| | | |կայով | | |տեխնի-|
| | | |ապահով- | | |կայով |
| | | |վածու- | | |ապա- |
| | | |թյունը,%| | |հովվա-|
| | | | | | |ծու- |
| | | | | | |թյու- |
| | | | | | |նը, % |
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Տրակտորներ | 797| 81.3| 5.7| 610| 91.0| 4.9|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Բեռնատար ավտոմեքենաներ | 822| 69.3| 5.0| 810| 70.4| 5.0|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Հացահատիկահավաք կոմբայններ| 40| 80.8| 0.3| 35| 68.6| 0.2|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Կերհավաք կոմբայններ | 0| 0| 0| 2| 100| 0.02|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Տրակտորային կցասայլեր | 238| 89.9| 1.9| 233| 91.4| 1.9|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Տրակտորային խոտհնձիչներ | 113| 88.5| 0.9| 120| 87.5| 0.9|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Հատիկազտիչ մեքենաներ | 11| 100.0| 0.1| 11|100.0| 0.1|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Տրակտորային շարքացաններ | 14| 92.9| 0.1| 10| 90.0| 0.1|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Տրակտորային գութաններ | 123| 81.3| 0.9| 109| 90.8| 0.9|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Կուլտիվատորներ | 16| 100.0| 0.1| 66| 90.9| 0.5|
|__________________________|_______|______|________|_____|_____|______|
|Հավաքիչ-մամլիչներ | 73| 93.2| 0.6| 65| 92.3| 0.5|
._____________________________________________________________________.
364. Ընդհանուր առմամբ, տեխնիկական հավաքակազմը մարզում ֆիզիկապես և բարոյապես մաշված է, ծառայության ժամկետը հիմնականում գերազանցում է 25 տարվա սահմանը, առկա տեխնիկան իր հզորություններով չի համապատասխանում ներկայիս հողօգտագործման պայմաններին: Տարբեր տեսակի գյուղատնտեսական տեխնիկաներ տեղաբաշխված են մարզի տարբեր համայնքներում, որը իր հերթին դժվարացնում է դրանց արդյունավետ շահագործումը:
365. Գյուղատնտեսական տեխնիկայի շահագործման արդյունավետությունը բարձրացնելու և դրանց պարապուրդը նվազեցնելու նպատակով առաջարկվում է մարզի երկու տարածաշրջաններում ստեղծել միջհամայնքային մեքենատրակտորային միավորումներ: Վերջին տարիներին ՀՀ կառավարության և գյուղատնտեսության նախարարության կողմից գործնական օգնություն է ցուցաբերվում մարզին գյուղտեխնիկայի ձեռքբերման ուղղությամբ: Այս գործընթացն իրականացվում է մի շարք միջազգային դոնոր կազմակերպությունների դրամաշնորհների հաշվին:
366. 2010-2013 թթ. ընթացքում մարզ է ներկրվել 22 միավոր տարբեր հզորության անիվավոր տրակտորներ իրենց գյուղ. գործիքներով:
6.1.4 Ոռոգման համակարգեր
367. Մարզի գյուղատնտեսության զարգացման համար առանցքային նշանակություն ունի հողաբարելավման համալիր միջոցառումների իրականացումը, որոնց կարևոր բաղադրիչներից է ոռոգման համակարգերի բարելավումը, քանի որ առանց արհեստական ոռոգման անհնար է կազմակերպել գյուղմթերքների ինտենսիվ արտադրություն:
368. Ոռոգվող հողատարածությունները կազմում են 6378 հա, որից մեխանիկական եղանակով ոռոգվում են 360 հա: 2006-2009 թթ. զգալի աշխատանքներ են կատարվել մեխանիկական ոռոգումից ինքնահոսի անցնելու ուղղությամբ: «Կեչուտ-Ազատեկ-Զեդեա» և «Եղեգիս-Աղավնաձոր-Ելփին» ինքնահոս ջրատարների շահագործումից հետո ոռոգելի հողերը ավելացել են 400 հա:
369. Մարզի ոռոգման համակարգերի բարելավման և զարգացման համար անհրաժեշտ են.
1) ոռոգման համակարգերի կառավարման կառուցվածքի կատարելագործում և տեխնիկական վիճակի բարելավում
2) ոռոգման ջրի տնօրինման, տրման ժամանակացույցերի և հաշվառման հատուկ մեխանիզմների կիրառում
3) ջրամատակարար և ջրօգտագործող սուբյեկտների փոխհարաբերությունների իրավական մակարդակի բարձրացում
4) միջտնտեսային և ներտնտեսային ջրանցքների հիմնանորոգում, որը զգալի չափով կիջեցնի ջրի հոսակորուստները
5) մեխանիկական ոռոգումից ինքնահոսի անցում, որը կնվազեցնի շահագործման ծախսերը, ջրի գինը և կտնտեսվի մեծ քանակությամբ էլեկտրաէներգիա
6) ոռոգման ներքին ցանցերի վերակառուցում և համապատասխանեցում ներկա պահանջներին
370. Այս ամենը հնարավոր է իրականացնել փուլ առ փուլ` դոնոր կազմակերպությունների, ոռոգման համակարգերի զարգացման վարկային և ներդրումային ծրագրերի միջոցով:
Աղյուսակ 6.5. 2010-2013 թթ. ոռոգման համակարգերում կատարված
աշխատանքները
._____________________________________________________________________.
|հհ|համայնքի |կատարված աշխատանքի անվանումը |չափի|կատարված |նախա- |
| |անվանումը | |միա-|աշխատանքի|հաշվային |
| | | |վորը|ծավալը |արժեքը |
| | | | | |հազ. դրամ|
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|1 |Ռինդ |ոռոգման ջրագծի կառուցում | մ | 1400 | 11842 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|2 |Արենի |մայր առվի վերանորոգում | մ | 8000 | 86990 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|3 |Արենի |ջրագծի կառուցում | մ | 3500 | 34974 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|4 |Արենի |Ջրատարի կառուցում | մ | 680 | 10000 |
| | |կիսախողովակներով | | | |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|5 |Աղավնաձոր |ջրագծի կառուցում | մ | 6000 | 66000 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|6 |Աղավնաձոր |ջրագծի կառուցում | մ | 4000 | 24987 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|7 |Աղավնաձոր |Ռինդի բետոնյա ջրանցքի նորոգում| մ | 980 | 10000 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|8 |Արփի |բետոնյա ջրանցքի նորոգում | մ | 700 | 7000 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|9 |Գետափ |կիսախողովակների նորոգում | մ | 400 | 8000 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|10|Եղեգնաձոր |ջրագծի կառուցում | մ | 700 | 15300 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|11|Զառիթափ |ջրագծի կառուցում | մ | 4300 | 42000 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|12|Փոռ |ջրագծի կառուցում | մ | 3400 | 30000 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|13|Ազատեկ |ջրագծի կառուցում | մ | 4800 | 45000 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
|14|Արտաբույնք|մայր առվի վերանորոգում | մ | 1600 | 42300 |
|__|__________|______________________________|____|_________|_________|
| |Ընդամենը | | | | 434393 |
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ 6.6. 2015-2018 թթ ոռոգման համակարգերում նախատեսվում է կատարել
հետևյալ աշխատանքները
._____________________________________________________________________.
|հհ|համայնքի |կատարվող |կատարվող |նախահաշ-|Ֆինանսավորման|կատարման|
| |անվանումը |աշխատանքի |աշխատանքի|վային |աղբյուրը |ժամկետը |
| | |անվանումը |ծավալը մ |արժեքը | | |
| | | | |հազ. | | |
| | | | |դրամ | | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|1 |Աղնջաձոր |ջրագծի | 6000 | 18000 |հազ. |2015 թ. |
| | |կառուցում | | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
| | |____________|_________|________|_____________|________|
| | |ջրագծի | 4500 | 15000 |հազ. |2015 թ. |
| | |կառուցում | | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|2 |Վարդահովիտ |ոռոգման | 4000 | 14000 |հազ. |2016թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|3 |Հորբատեղ |մայր առվի | 5000 | 60000 |հազ. |2017 թ. |
| | |վերանորոգում| | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|4 |Կարմրաշեն |ջրագծի | 3500 | 31000 |հազ. |2018 թ. |
| | |կառուցում | | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|5 |Քարագլուխ |ջրագծի | 5000 | 51000 |հազ. |2017 թ. |
| | |կառուցում | | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|6 |Սալլի |ջրագծի | 3000 | 44000 |հազ. |2016 թ. |
| | |կառուցում | | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|7 |Գնիշիկ |ջրագծի | 3000 | 2000 |հազ. |2016 թ. |
| | |կառուցում | | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|8 |Մարտիրոս |ջրագծի | 820 | 4000 |հազ. |2015 թ. |
| | |կառուցում | | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|9 |Մարտիրոս |ոռոգման | 3500 | 15700 |հազ. |2016 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|10|Նոր |ջրագծի | 2500 | 11250 |Այլ |2016 թ. |
| |Ազնաբերդ |կառուցում | | |աղբյուրներ | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|11|Ելփին |ներքին ցանցի| 5000 | 53000 |հազ. |2017 թ. |
| | |նորոգում | | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|12|Խաչիկ |ոռոգման | 11000 | 125000 |հազ. |2018 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|13|Չիվա |ոռոգման | 2500 | 27000 |հազ. |2015 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|14|Արփի |ոռոգման | 4000 | 40000 |հազ. |2016 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|15|Մալիշկա |ոռոգման | 3000 | 32000 |հազ. |2017 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|16|Եղեգնաձոր |ոռոգման | 5800 | 60000 |հազ. |2018 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
| | |____________|_________|________|_____________|________|
| | |ոռոգման | 3000 | 32000 |հազ. |2018 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|17|Ագարակաձոր |ոռոգման | 1000 | 11000 |հազ. |2017 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|18|Ռինդ |ոռոգման | 3000 | 31000 |հազ. |2018 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր |2017 թ. |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|20|Թառաթումբ |ոռոգման | 2000 | 22000 |հազ. |2018 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|21|Գլաձոր |ոռոգման | 5000 | 62000 |հազ. |2016 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|22|Վերնաշեն |ոռոգման | 5000 | 53000 |հազ. |2016 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|23|Գետափ |ոռոգման | 6000 | 63000 |հազ. |2017 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|24|Աղավնաձոր |ոռոգման | 13000 | 136000 |հազ. |2016 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|25|Եղեգիս |ոռոգման | 1000 | 12000 |հազ. |2015 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|26|ք. Վայք |ոռոգման | 3000 | 35000 |հազ. |2016 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|27|Արին |ոռոգման | 4000 | 45000 |հազ. |2017 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|28|Հերհեր |ոռոգման | 3000 | 36000 |հազ. |2018 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|29|Զեդա |ոռոգման | 10000 | 110000 |հազ. |2018 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|30|Ելփին |ոռոգման | 4500 | 42000 |հազ. |2016 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|31|Գնդեվազ |Արխաշանի | 10000 | 143000 |հազ. |2015 թ. |
| | |ջրանցքի | | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|32|Արտավան |ոռոգման | 5000 | 58000 |հազ. |2018 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
| | | | |________|_____________|________|
| | | | 1000 | 10000 |հազ. |2017 թ. |
| | | | | |մարտահրավեր | |
| | | | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|33|Գողթանիկ |ոռոգման | 4000 | 40000 |հազ. |2015թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |նորոգում | | |ծրագիր | |
| | |____________|_________|________|_____________|________|
| | |ոռոգման | 7000 | 110000 |հազ. |2016 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
|34|Շատին |ոռոգման | 4000 | 38000 |հազ. |2018 թ. |
| | |ներքին ցանցի| | |մարտահրավեր | |
| | |կառուցում | | |ծրագիր | |
|__|___________|____________|_________|________|_____________|________|
| |Ընդամենը | | | 1691950| | |
._____________________________________________________________________.
371. Համայնքներում մինչև 2018 թ. կառուցվող և վերանորոգվող ոռոգման ներքին ցանցերը հնարավորություն կտան կրճատելու ոռոգման ջրի կորուստները և ջրօգտագործողները կունենան կայուն ջրամատակարարում, որի արդյունքում կավելանա գյուղատնտեսական մթերքների արտադրությունը:
372. Մարզում չի լուծվել Արփա և Եղեգիս գետերի ափամերձ հողերի պաշտպանության հարցը, տարիներ շարունակ հեղեղներից մեծ նյութական վնաս են կրում գյուղացիական տնտեսությունները, որը կազմում է շուրջ 300 մլն դրամ: Այդ նպատակի համար քիչ դրամական միջոցներ են տրամադրվում առավել վտանգավոր հատվածներում ափապաշտպան կառույցներ ստեղծելու համար, որի պատճառով 300 հա բերրի հողերը գտնվում են մշտական վտանգի տակ:
373. ՈՒսումնասիրվել է գետերի, սելավատարների սելավավտանգ հատվածները և կազմվել են համապատասխան ծրագրեր: 2015 թվականին առաջնահերթության կարգով նախատեսվում է ընդգրկել Գետափ համայնքի տարածքում Եղեգիս գետի հունի մաքրման և ափերի ամրացման միջոցառումը:
Աղյուսակ 6.7. Ջրամբարների կառուցում
._____________________________________________________________________.
|հհ|համայնքի |կատարվող |տարողու-|նախա- |ոռոգվող|ֆինանսա- |կատարման|
| |անվանումը|աշխատանքի|թյունը |հաշվային |տարածքը|վորման |ժամկետը |
| | |անվանումը| |արժեքը |հա |աղբյուրը | |
| | | |հազար |հազ. դրամ| | | |
| | | |մ3 | | | | |
|__|_________|_________|________|_________|_______|__________|________|
|1 |Աղնջաձոր |Ջրամբարի | 250 | 450000 | 75 |Այլ |2011 թ. |
| | |կառուցում| | | |աղբյուրներ|2013 թ. |
|__|_________|_________|________|_________|_______|__________|________|
|2 |Մարտիրոս |Ջրամբարի | 200 | 360000 | 60 |Այլ |2011 թ. |
| | |կառուցում| | | |աղբյուրներ|2012 թ. |
|__|_________|_________|________|_________|_______|__________|________|
|3 |Խնձորուտ |Ջրամբարի | 250 | 450000 | 75 |Այլ |2011 թ. |
| | |կառուցում| | | |աղբյուրներ|2013 թ. |
|__|_________|_________|________|_________|_______|__________|________|
|4 |Սերս |Ջրամբարի | 250 | 450000 | 75 |Այլ |2012 թ. |
| | |կառուցում| | | |աղբյուրներ| |
|__|_________|_________|________|_________|_______|__________|________|
|5 |Վենաշեն |Ջրամբարի | 500 | 900000 | 150 |Այլ |2014 թ. |
| |Գլաձոր |կառուցում| | | |աղբյուրներ|2013 թ. |
|__|_________|_________|________|_________|_______|__________|________|
|6 |Բարձրունի|Ջրամբարի | 500 | 900000 | 150 |Այլ |2014 թ. |
| | |կառուցում| | | |աղբյուրներ|2013 թ. |
|__|_________|_________|________|_________|_______|__________|________|
|7 |Խաչիկ |Ջրամբարի | 500 | 900000 | 150 |Այլ |2012 թ. |
| | |կառուցում| | | |աղբյուրներ| |
|__|_________|_________|________|_________|_______|__________|________|
|8 |Ելփին |Ջրամբարի | 1500 | 270000 | 450 |Այլ |2011- |
| | |կառուցում| | | |աղբյուրներ|2014 թթ.|
|__|_________|_________|________|_________|_______|__________|________|
| |Ընդամենը | | 3950 | 4680000| 1185 | | |
._____________________________________________________________________.
374. Ջրամբարների կառուցումը կարևորվում է այն հանգամանքով, որ մարզի երկու տարածաշրջաններում կառուցված երկու խոշոր ինքնահոս ջրատարներով հնարավոր է ոռոգել 24 համայնքների մոտավորապես 7000 հա հողեր, շուրջ 8000 հա վարելահողեր անջրդի են և չեն մշակվում, այս միջոցառմամբ ոռոգելի կդառնա լրացուցիչ 1185 հա, որի արդյունքում հողերի վրա կմշակվեն հացահատիկային և կերային մշակաբույսեր, կհիմնվեն նաև պտղատու նոր այգիներ:
375. Մասնագիտական գիտելիքների և խորհրդատվության տրամադրում - Մարզի գյուղատնտեսության զարգացման գործում շատ կարևոր է գյուղատնտեսության բնագավառի մասնագետների մասնագիտական կարողությունների բարելավումը, ֆերմերների շրջանում խորհրդատվական ծառայությունների ընդլայնումը: Այդ ծրագրի ռազմավարությունը ենթադրում է հետևյալ կարևոր միջոցառումների իրականացումը.
1) Մարզային ուսուցողախորհրդատվական ծառայության կողմից կազմակերպել դասընթացներ գյուղմթերքների արտադրության և վերամշակման առաջավոր տեխնոլոգիաների վերաբերյալ:
2) Անցկացնել սեմինար դասընթացներ տնտեսավարման արդյունավետ ձևերի, մասնավորապես կոոպերացիայի, արմատավորման ուղղությամբ:
3) Ֆերմերներին տրամադրել խորհրդատվություն նոր ներդրվող թունաքիմիկատների, պարարտանյութերի օգտագործման կանոնների վերաբերյալ:
4) Մշակել տեղեկատվական թերթիկներ, բուկլետներ, գյուղատնտեսությանը վերաբերվող մասնագիտական աշխատանքների մասին:
376. Այս ուղղությամբ մարզին զգալի օգնություն է ցուցաբերում գյուղատնտեսության աջակցության մարզային կենտրոնը (ԳԱՄԿ):
377. 2015-2017 թվականների միջնաժամկետ ծախսային ծրագրի հայտի համաձայն նախատեսվում է իրականացնել «Գյուղական խորհրդատվական ծառայություններ» ծրագիրը: Ծրագրի շրջանակներում յուրաքանչյուր տարվա ընթացքում նախատեսվում է անցկացնել շուրջ 96 սեմինար, 1440 խորհրդատվական միջոցառում, թողարկել 84 (8400 տպաքանակով) թեմատիկ թերթիկ և բուկլետ, 12 համար մարզային թերթ (14400 տպաքանակով), իրականացնել շուրջ 24 դաշտային ուսուցում, 8 փորձացուցադրական աշխատանք:
378. «Ջրից դեպի շուկա» ծրագրով մարզի 9 համայնքներում գյուղացիական տնտեսություններ վարողների համար կազմակերպվել է տեսական և գործնական սեմինար-պարապմունքներ:
6.1.5 Գյուղատնտեսության վարկավորումը
379. Գյուղատնտեսության ճյուղերի առանձնահատկություններով պայմանավորված գյուղացիական տնտեսությունները արտադրական գործընթացում ունեն շրջանառու միջոցների համալրման անհրաժեշտություն: Բացի այդ, գյուղատնտեսությամբ զբաղվող տնտեսվարողները հաճախ ունեն խոշոր ներդրումների անհրաժեշտություն: Վերջիններիս ապահովման հիմնական ձևը վարկավորումն է, որն իրականացվում է առևտրային բանկերի, միկրովարկավորման կազմակերպությունների միջոցով:
380. Մարզի գյուղատնտեսության ոլորտում վարկավորումն իրականացվել է բանկերի միջոցով: Այս ծրագրերի շրջանակներում մարզի գյուղատնտեսության ոլորտին, շրջանառու ֆոնդի հետ միասին, 2010-2013 թթ տրամադրվել է 2549 մլն դրամ վարկեր:
381. Մարզում գործող վարկատու կազմակերպությունները - Գյուղատնտեսության զարգացման նպատակով 2010-2013 թթ մարզի գյուղացիական տնտեսություններին և գյուղատնտեսության արտադրությամբ զբաղվող տնտեսվարող այլ սուբյեկտներին վարկավորումը իրականացվել է ներքոհիշյալ բանկերի կողմից`
1) Ակբա-Կրեդիտ Ագրիկոլ Բանկ,
2) «Արեգակ» ՈՒՎԿ ՓԲԸ
3) «Արդշին-ինվեստ» բանկ
4) «Յունի» բանկ
5) «ՎՏԲ» բանկ
382. Մարզի գյուղատնտեսության զարգացման հիմնական խնդիրները - Գյուղատնտեսության առջև ծառացած խնդիրներին լուծում տալու համար անհրաժեշտ է`
1) տեղադրել հակակարկտային կայաններ:
2) ստեղծել կաթի, պտղի ու բանջարեղենի վերամշակման փոքր ու միջին արտադրամասեր:
3) հացահատիկի որակյալ սերմացուներով գյուղացիական տնտեսություններին ապահովվելու նպատակով Խաչիկ և Գնդեվազ համայնքներում ստեղծել փոքր սերմնաբուծական տնտեսություններ:
4) Տեխնիկայի արդյունավետ օգտագործման նպատակով Եղեգնաձորի և Վայքի տարածաշրջաններում ստեղծել մեքենատրակտորային կայաններ:
5) Ոռոգման ջրի արդյունավետ օգտագործման նպատակով ընդլայնել կաթիլային ոռոգման համակարգերը:
6.2 Մարզի գյուղատնտեսության ոլորտի նպատակը և ռազմավարական ուղղությունները
383. Մարզի գյուղատնտեսության զարգացման գլխավոր նպատակն է բուսաբուծության և անասնաբուծության ճյուղերի հետևողական ինտենսիվացումը, որի շնորհիվ կավելանա գյուղատնտեսական մթերքների արտադրությունը և կնպաստի գյուղացիական տնտեսությունների եկամուտների աճի ու աղքատության կրճատմանը:
384. Նպատակին հասնելու համար անհրաժեշտ է.
1) Հետևողական և արդյունավետ կերպով օգտագործել մարզի հողային և մարդկային ռեսուրսները` ինտենսիվ տեխնոլոգիաների կիրառման, ոռոգելի հողատարածքների ընդարձակման, անմշակ հողերը ցանքաշրջանառության մեջ ներառելու միջոցով:
2) Բուսաբուծական մթերքների արտադրության ծավալների ավելացում, ապրանքայնության մակարդակի բարձրացում, մշակաբույսերի բարձրարժեք սերմերի ներկրման, ինչպես նաև ոռոգման ջրի, հանքային և օրգանական պարարտանյութերի արդյունավետ օգտագործման միջոցով:
3) Բարելավել ոռոգման համակարգը, մասնավորապես` կառուցել նոր և վերանորոգել առկա ջրամբարները, ջրանցքները, բարելավել ոռոգման ներտնտեսային համակարգը և վերացնել ջրօգտագործման ասպարեզում առկա թերություններն ու բացթողումները:
4) Անասնաբուժական ծառայությունների և տոհմային աշխատանքների բարելավման միջոցով բարձրացնել գյուղատնտեսական կենդանիների մթերատվությունը, անասնապահական մթերքի որակը, արտադրության արդյունավետությունը և ապրանքայնության մակարդակը:
5) Արհեստական սերմնավորման աշխատանքների ընդլայնման միջոցով պահպանել և կատարելագործել կենդանիների տոհմային հատկանիշները:
6) Պատշաճ ուշադրություն դարձնել գյուղատնտեսության արտադրական ենթակառուցվածքների բարելավմանը, աջակցելով տարածաշրջաններում մասնավոր սերմնաբուծական կայուն տնտեսությունների ստեղծմանը:
7) Օժանդակություն ցուցաբերել մարզի տարածքում գործող ագրովերամշակող ընկերությունների կողմից գյուղատնտեսական հումքի մթերման կազմակերպման և ագրովերամշակող կազմակերպությունների ու գյուղատնտեսական հումք արտադրողների միջև հումքի գնման պայմանագրային փոխհարաբերությունների ձևավորման գործընթացներին:
8) Ստեղծել և զարգացնել գյուղատնտեսության ապահովագրական համակարգը:
9) Բարելավել միջհամայնքային և ներհամայնքային ճանապարհների վիճակը:
10) Նպատակային օգտագործել մարզում առկա գյուղատնտեսության բնագավառի մասնագետների գիտական ներուժը:
11) Բարձրացնել գյուղտեխնիկայով ապահովվածության մակարդակը և տեխնիկայի օգտագործման արդյունավետությունը:
12) Մարզում խրախուսել հողերի խոշորացումը և գյուղացիական տնտեսությունների միավորումը:
13) Ապահովել գյուղատնտեսության ոլորտում իրականացվող միջոցառումների մասին բնակչության իրազեկումը:
385. Մարզի գյուղատնտեսության հետագա զարգացումը նախատեսվում է ցածրադիր և միջին գոտում խաղողի ու պտղատու այգիների հիմնում` նոր տեխնոլոգիաներով: բարձրադիր գոտում նախատեսվում է զարգացնել խոշոր և մանր եղջերավոր անասնապահությունը:
Աղյուսակ 6.8. 2015-2018 թթ կանխատեսվող ցանքային տարածությունները և
գյուղատնտեսական մթերքների ցուցանիշները
.________________________________________________________________.
| |2015թ.|2016թ.|2017թ.|2018թ.|
|________________________________________________________________|
| Ցանքային տարածությունը, /հա/ |
|________________________________________________________________|
|1|Հացահատիկային և հատիկաընդեղենային| 3530| 3540| 3550| 3560|
| |մշակաբույսեր | | | | |
|_|__________________________________|______|______|______|______|
|2|Ծխախոտ | 10| 15| 18| 20|
|_|__________________________________|______|______|______|______|
|3|Կարտոֆիլ | 184| 185| 187| 190|
|_|__________________________________|______|______|______|______|
|4|Բանջարանոցային մշակաբույսեր | 414| 420| 425| 430|
|_|__________________________________|______|______|______|______|
|5|Բոստանային մշակաբույսեր | 20| 22| 25| 30|
|_|__________________________________|______|______|______|______|
|6|Խաղող | 935| 940| 945| 950|
|_|__________________________________|______|______|______|______|
|7|Պտուղ և հատապտուղ | 2150| 2155| 2160| 2165|
.________________________________________________________________.
.___________________________________________________.
|Հ/Հ|Մթերքների|Չափի |2015 թ|2016 թ|2017 թ|2018 թ|
| |անվանումը|միավորը | | | | |
|___|_________|_________|______|______|______|______|
|1 |Հացահատիկ| տոննա | 6700| 6800| 6850| 6900|
|___|_________|_________|______|______|______|______|
|2 |Կարտոֆիլ | տոննա | 3300| 3400| 3450| 3500|
|___|_________|_________|______|______|______|______|
|3 |Բանջար | տոննա | 7600| 7650| 7700| 7750|
|___|_________|_________|______|______|______|______|
|4 |Պտուղ | տոննա | 5700| 5800| 5850| 5900|
|___|_________|_________|______|______|______|______|
|5 |Խաղող | տոննա | 5300| 5250| 5300| 5350|
|___|_________|_________|______|______|______|______|
|6 |Կաթ | տոննա | 24900| 25000| 25200| 25500|
|___|_________|_________|______|______|______|______|
|7 |Միս | տոննա | 5620| 5630| 5650| 5660|
|___|_________|_________|______|______|______|______|
|8 |Ձու | մլն. հատ| 17.5| 17.6| 17.7| 17.8|
.___________________________________________________.
386. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի գյուղատնտեսության ոլորտի ռազմավարության ֆինանսավորումը 2015-2018 թթ ներկայացված է հավելված 6.1-ում:
6.3 Գյուղատնտեսության ոլորտի տրամաբանական հենքը
._____________________________________________________________________.
|Ոլորտային նպատակը|Արդյունքային ցուցանիշներ, թիրախներ|Նախապայմաններ |
|_________________|__________________________________|________________|
|Ավելացնել |1. Գյուղատնտեսության համախառն |Առկա |
|գյուղատնտեսության|արտադրանքը, մլն դրամ |նյութատեխնիկական|
|համախառն |2. Գյուղատնտեսության համախառն |և ֆինանսական |
|արտադրությունը, |արտադրանքի տեսակարար կշիռը |ռեսուրսների |
|նվազեցնել |հանրապետության ծավալում, % |արդյունավետ |
|ազգաբնակչության |3. Գյուղացիական տնտեսությունների |օգտագործում |
|աղքատությունը: |աղքատության մակարդակը, % | |
| | |Բնակլիմայական |
| | |գործոնի |
| | |ազդեցություն |
|_________________|__________________________________|________________|
|Արդյունք 1. |1.1 Օգտագործվող վարելահողերի, |Ֆինանսական, |
|Մարզի հողային և |խոտհարքների և արոտավայրերի |մարդկային և |
|մարդկային |մակերեսը, հա |տեխնիկական |
|ռեսուրսների |1.2 Չօգտագործվող վարելահողերի |ռեսուրսների |
|արդյունավետ |տարածքը, հա |առկայություն |
|օգտագործում: |1.3 Ոռոգելի մշակաբույսերի | |
| |ցանքատարածությունների մակերեսը, հա| |
| |1.4 Գյուղատնտեսության ոլորտում | |
| |զբաղված աշխատուժի տեսակարար կշիռը,| |
| |% | |
|_________________|__________________________________|________________|
|Գյուղատնտեսական |Թիրախ. 2015-2018 թթ. համախառն |Ֆինանսական |
|մշակաբույսերի |բերքը ավելացնել 15%-ով |ռեսուրսների |
|բերքատվության և |2.2 Պտղի և խաղողի |առկայություն |
|համախառն |բերքատվությունը, ց/հա | |
|արտադրանքի |2.3 Հացահատիկի համախառն |Որակյալ սերմերի,|
|ծավալների |արտադրությունը, հազ. տոննա |տնկանյութի |
|բարձրացում |2.4 Հացահատիկի միջին |առկայություն |
| |բերքատվությունը, ց/հա | |
| |2.5 Կոշտ կերերի արտադրությունը, |Բնակլիմայական |
| |տոննա |գործոնի |
| |2.6 Բանջարանոցային մշակաբույսերի |ազդեցություն |
| |ցանքատարածությունները, հա | |
|_________________|__________________________________|________________|
|Արդյունք 3. |3.1 Ոռոգվող գյուղատնտեսական |ֆինանսական և |
|Ոռոգման համակարգի|նշանակության հողերի մակերեսը, հա |տեխնիկական |
|բարելավում |Թիրախ. 2015-2018 թթ. ոռոգելի |ռեսուրսների |
| |հողերը մարզում ընդարձակել 1185 |առկայություն: |
| |հեկտարով: | |
| |3.2 Մարզում վերականգնված ոռոգման | |
| |ցանցերի ընդհանուր երկարությունը, | |
| |կմ | |
| |Ներդրում. 2015-2018 թթ-ին | |
| |1,691.5 մլն դրամ (ՀՄՀ) | |
| |3.3 Էլեկտրաէներգիայի ծախսի | |
| |տեսակարար կշիռը, % | |
| |3.4 Ոռոգման ջրի կորուստների | |
| |տեսակարար կշիռը, % | |
| |3.5 ՋՕԸ-երին ոռոգման աշխատանքների | |
| |կազմակերպման համար ՀՀ պետ. | |
| |բյուջեից հատկացումների չափը, | |
| |մլն դրամ | |
|_________________|__________________________________|________________|
|Արդյունք 4. |4.1 Կաթի արտադրության ծավալները, |Անասնաբուժական |
|Գյուղատնտեսական |հազ. տոննա |կանոնների ճիշտ |
|կենդանիների |4.2 Մսի արտադրության ծավալները, |և ժամանակին |
|մթերատվության |հազ. տոննա |կիրառում |
|ավելացում, որակի |4.3 Կաթի իրացման ծավալները, | |
|բարելավում և |հազ.տոննա |Գյուղկենդանիների|
|հիվանդությունների|4.4 Մսի իրացման ծավալները, |հիվանդություննե-|
|կանխում |հազ. տոննա |րի բռնկման |
| |4.5. Բրդի իրացման ծավալները, |կանխարգելում |
| |հազ. տոննա | |
| |4.6 Ձվի իրացման ծավալները, մլն հատ| |
| |4.7 Արհեստականորեն սերմնավորված | |
| |խոշոր և մանր եղջերավոր | |
| |անասունների գլխաքանակը, հազ. գլուխ| |
| |4.8 Համաճարակների դեմ պատվաստված | |
| |անասնագլխաքանակը, հազ. գլուխ | |
|_________________|__________________________________|________________|
|Արդյունք 5. |5.1 Մարզում գյուղատնտեսական |ֆինանսական |
|Գյուղատնտեսության|արտադրանքի շուկաների թիվը |և տեխնիկական |
|արտադրական ենթա- |5.2 Մարզում առևտրային |միջոցների |
|կառուցվածքների |կազմակերպությունների թիվը |առկայություն |
|բարելավում |5.3 Մարզում գյուղացիական | |
| |տնտեսությունների թիվը | |
| |5.4 Սառնարանային տնտեսությունների | |
| |թիվը | |
| |5.5 Սպանդանոցների թիվը | |
| |5.6 Կաթի ընդունման և նախնական | |
| |վերամշակման կետերի թիվը | |
| |5.7 Մսի և մսամթերքների | |
| |վերամշակման կետերի թիվը | |
|_________________|__________________________________|________________|
|Արդյունք 6. |6.1 Առևտրային բանկերից և |Վարկերի |
|Գյուղատնտեսության|միկրոֆինանսավորման կառույցներից |հասանելիություն |
|վարկավորման |վարկային միջոցներ ստացած |գյուղացիական |
|մատչելիության |գյուղացիական տնտեսությունների/ |տնտեսություննե- |
|բարձրացում |կազմակերպությունների թիվը |րի, կազմա- |
| | |կերպությունների |
| | |համար |
._____________________________________________________________________.
7 ԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
7.1 Բնապահպանական ոլորտի հիմնախնդիրները
387. Մարզային բնապահպանական հիմնախնդիրները եղել են և մնում են ՀՀ կառավարության ուշադրության կենտրոնում: 2003 թ.-ին մշակված ՀՀ ԿԶԾ-ում շրջակա միջավայրի և բնական ռեսուրսների պահպանության ու կառավարման խնդիրները կարևորվել են որպես աղքատության նվազեցման քաղաքականության իրականացման երաշխիք:
388. Մարզում ծրագրի իրականացման քաղաքականության գերակայություն են համարվում.
1) անտառների վերականգնում, վերարտադրություն, անտառային ռեսուրսների պահպանությունը և կայուն օգտագործումը:
2) հողերի դեգրադացիայի կանխում, անապատացմանը նպաստող անտրոպոգեն գործոնների նվազեցում, բնական կերահանդակների կայուն կառավարում և կենսաբազմազանության պահպանումը:
3) ջրային ռեսուրսների արդյունավետ կառավարում և օգտագործումը.
4) արդյունաբերական թափոնների և կենցաղային աղբի հեռացումը
389. Վերը նշված բնապահպանական հիմնախնդիրները ունենալով համակարգային բնույթ չեն կարող դիտարկվել և լուծվել միայն մարզային մակարդակով իրականացվող և կոնկրետ բնապահպանական ուղղվածության առանձին ծրագրերի միջոցով: Փոխկապակցված լինելով տնտեսության զարգացման մակարդակի, տնտեսության այլ ճյուղերի գործունեության, քաղաքացիական հասարակության կայացման հետ: Մարզի զարգացման ծրագիրը բնապահպանության ոլորտում 2015-2018 թթ. մշակվել է ուղղորդվելով ԿԶԾ-ի, Շրջակա միջավայրի պահպանության գործողությունների ազգային ծրագրի, ՀՀ վավերացրած միջազգային համաձայնագրերով և գերակայություններին համահունչ, նպատակ է հետապնդում լուծելու բնապահպանական խնդիրները մարզի տարածքում, ապահովելով նաև հանրային իրազեկումը:
390. Մարզի գրեթե բոլոր էկոհամակարգերը ենթարկվում են մարդածին ազդեցության, որի արդյունքում անհետացման եզրին են հայտնվել տասնյակ բուսական և կենդանական տեսակներ, որը և առավել նկատելի է անտառային և ջրային էկոհամակարգերի վրա:
391. Անտառներում արձանագրվել են վնասատուներով և հիվանդություններով վարակման զանգվածային դեպքեր և հրդեհներ, որոնք կապված են նաև կլիմայի փոփոխության հետ:
392. Նախորդ տարիներին մարզի անտառծածկույթը զգալի կորուստ է կրել նաև էներգետիկ ճգնաժամի և 2001 թ. բռնկված հրդեհի պատճառով:
393. Մարզի տարածքում անտառային ռեսուրսների պահպանության և կայուն օգտագործման, անտառային տարածքների վերականգնման, անտառային կենսաբազմազանության պահպանման, անտառապատման - անտառվերականգնման աշխատանքների խթանմանը նպաստող մի շարք օրենսդրական փաստաթղթեր են ընդունվել ՀՀ կառավարության կողմից մասնավորապես «ՀՀ Անտառի ազգային քաղաքականություն և ռազմավարություն», «Հայաստանի անտառների ազգային ծրագիր», «Ապօրինի անտառհատումների հետ կապված խնդիրների լուծմանն աջակցող միջոցառումների գործողությունների ծրագիր», փաստաթղթեր, որոնք պարունակում են միջոցառումներ` ուղղված անտառային տարածքների վերականգնմանն ու անտառների կայուն ձևերի զարգացմանը, անտառային կենսաբազմազանության պահպանմանը:
394. Անհրաժեշտ է իրականացնել`
1) լայնածավալ աշխատանքներ անտառների պահպանության, պաշտպանության, վերարտադրության և վերականգնման բնագավառներում:
2) տնկարկների հիմնումը չի կարող սահմանափակվել միայն տնկման աշխատանքներով, նոր տնկիների կպչողականության ապահովման համար անհրաժեշտ է ապահովել ոռոգում, խնամք և պահպանություն: Այսինքն այդ աշխատանքները պետք է լիարժեք պլանավորվեն, ֆինանսավորվեն և ապահովվի արդյունավետության բարձրացումը ի հաշիվ հետևողականության և վերահսկողության:
395. Վերոհիշյալ աշխատանքները 2015-2018 թվականներին իրականացնելու համար անհրաժեշտ է մոտ 200 մլն դրամ:
396. Ըստ 2013 թ. հողային հաշվեկշռի մարզում գյուղատնտեսական նշանակության հողերը կազմում են 190340.6 հա, որից վարելահողեր 16200 հա, արոտավայրեր 92326.9 հա, անտառային հողեր 13687.8 հա, 1999 թ հողային հաշվեկշռի համեմատությամբ գյուղատնտեսական հողերը
397. Այդ մասին է վկայում վերջին տարիների ընթացքում համայնքային սեփականության տասնյակ հեկտարներով հողերի օտարման գործընթացը, որը սակայն չի ուղեկցվում անհրաժեշտ նախապատրաստական աշխատանքներով և շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատականով, որոնք ենթակա են ինչպես բնապահպանական այնպես էլ քաղաքաշինական համալիր փորձաքննության: Այսպիսով հողերի կառավարման ապակենտրոնացման գործընթացը մարզում հասել է մի վիճակի, որը պահանջում է լրացուցիչ գնահատել ստեղծված իրավիճակում հողերի կայուն կառավարման գործող մեխանիզմները:
398. Վայոց ձորի մարզում գոյություն ունեցող հատուկ պահպանվող տարածքները 2013 թվականի հողային հաշվեկշռով կազմել է 18169.5 հա: Մարզում առկա են` «Ջերմուկի ջրաբանական», «Ջերմուկի անտառային», «Հերհերի նոսրանտառային» և «Եղեգնաձորի» պետական արգելավայրերի» և 54 բնության հուշարձանների, ինչպես նաև «Գնիշիկ» բնության հատուկ պահպանվող տարածքի ստեղծումը ապահովելու է հանքային ջրերի տաք աղբյուրների սնման ավազանների, ռելիկտային գիհու և խոշոր առէջ կաղնու լեռնային անտառների, ինչպես նաև կենդանական աշխարհի /առաջավոր ասիական հովազ, հայկական մուֆլոն, բեզոարյան այծ, գորշ արջ, վարազ և այլն/ նշված տարածքներում կենսաբազմազանության և այլ արժեքավոր համակարգերի առավել արդյունավետ պահպանությունը:
399. Մարզի Գողթանիկ, Հերմոն և Մարտիրոս համայնքների վարչական տարածքներին կից ստեղծել որսահանդակներ վճարովի որս կատարելու և էկոտուրիզմի զարգացման նպատակով:
400. Օդային ավազանի պահպանության նպատակով անհրաժեշտ է`
1) իրականացնել մարզի օդային ավազան վնասակար նյութեր արտանետող տնտեսվարող սուբյեկտների հաշվառման աշխատանքները:
2) Բոլոր նմանատիպ տնտեսվարող սուբյեկտներից պահանջել լիազոր մարմնի կողմից տրված թույլտվությունները:
3) Ձեռք բերել շրջիկ լաբորատորիա օդային և ջրային ավազան արտանետվող վնասակար նյութերի չափաքանակների ստուգման և անալիզի նպատակով:
7.2 Բնապահպանական ոլորտի զարգացման ուղղությունները 2015-2018 թթ.
401. Մարզում մշակվող հողատարածքների սակավության պատճառով յուրացվում է նաև մեծ թեքության լանջեր, կտրտված ռելիեֆով, սելավավտանգ, ողողվող, ջրածածկման ենթակա հողամասեր, որի հետևանքով ուժեղանում է հողերի դեգրադացիան և ինտենսիվանում են սողանքային երևույթները:
402. Ճանապարհների և դրանց բարելավման միջոցառումների բացակայությունը արոտավայրերի գերծանրաբեռնվածությունը` կապված վաղ գարնանը անասունների լեռնային արոտները բարձրացնելու հետ, անկանոն արածեցումը բերում է լանջերի խիստ թեքության պայմաններում բուսածածկույթի նվազմանը և հողերի աստիճանական քայքայմանը, որի դեմ պայքարելու հարցը մարզում համարվում է առաջնակարգ խնդիր:
403. Առկա հիմնախնդիրներով պայմանավորված մարզում հողային ռեսուրսների կառավարման ոլորտում որպես գերակա ուղղություններ են դիտարկվում`
1) ուժեղացնել հողերի օգտագործման և պահպանության նկատմամբ վերահսկողությունը /համայնք, մարզ/
2) իրականացնելով մարզային և համայնքային ծրագրեր, ուղղված հողերի օգտագործմանը և պահպանությանը:
3) դեգրադացիայի նվազեցումը և կանխարգելումը,
4) հակաէռոզիոն, հակասողանքային և մելիորատիվ միջոցառումների կազմակերպումը խախտված հողերի վերականգնման /ռեկուլտիվացիա/ միջոցառումների իրականացումը սեփականաշնորհված գյուղատնտեսական նշանակության հողամասերի միավորման /խոշորացման/ խնդիրների իրականացումը:
5) Աղտոտված, դեգրադացված հողերի վերականգնման ու մոնիթորինգի ծրագրի իրականացման միջոցառումներ: Որոնք հիմք կհանդիսանան մարզում դեգրադացիայի ենթարկված հողատարածքների ուսումնասիրության, կենսաբանական վերակուլտիվացման ուղղությունների մշակման և մոնիթորինգային ցանցի ստեղծման համար:
404. Մարզում կառուցվող հիդրոէլեկտրակայանների նկատմամբ պետք է ուժեղացնել տեսչական վերահսկողությունը` ձկների ձվադրման պայմանների ապահովման և մանրաձկների կորուստները կանխելու նպատակով:
405. Հաշվի առնելով, որ մարզում ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից տրված լիցենզիաների համաձայն կառուցվում են ևս 18 փոքր ՀԷԿ-եր` նպատակահարմար է ՀԷԿ-երի շահագործման արդյունքում արտադրված էլեկտրաէներգիայից ստացված շահույթներից փոխհատուցման մեխանիզմ` ձկնաբուծության զարգացմանն ուղղված և կեղտաջրերի մաքրման կայանների կառուցման հիմնախնդիրների լուծման համար:
406. Մարզի տարածքով հոսող գետերի հիմնական աղտոտման աղբյուրները հանդիսանում են չմաքրված, կամ ոչ բավարար չափով մաքրված կեղտաջրերը, խնդիրը սրանում է նաև նրանով, որ մարզի 3 քաղաքներից և ոչ մեկը չունի կեղտաջրերի մաքրման կայաններ, որոնց կառուցման համար անհրաժեշտ է մոտ 2.0 մլրդ դրամ գումար:
407. Ջրային ռեսուրսների կառավարման ոլորտում հիմնախնդիրների լուծմանն ուղղված միջոցառումների ծրագիր կարող է հանդիսանալ ջրամատակարարման և ջրահեռացման ծառայությունների բարելավումը հոսքակորուստների նվազեցումը, կեղտաջրերի մաքրման կայանների վերականգնումը և նորերի կառուցումը, ոռոգման ցանցերի զարգացումը, համայնքներում թափոնների կազմակերպված հեռացման մասնագիտացված պոլիգոնների և աղբավայրերի ստեղծումը, ընդերք օգտագործման հետևանքով շրջակա միջավայրի վրա ունեցած վնասակար ազդեցությունների վերացմանն ուղղված բնապահպանական ծրագրերի կազմումը և համալիր միջոցառումների իրականացումը /թափոնների օգտագործում, հավաքում և պահեստավորում, փոխադրում և մշակում, օգտահանում, հեռացում, վնասազերծում և թաղում, մշակված հանքավայրերի տարածությունների խախտված հողերի վերականգնում ու բարելավում/ կնպաստի ընդերքօգտագործման հետևանքով շրջակա միջավայրի վրա բացասական հետևանքների վերացմանը:
408. Վայոց ձորի մարզի բնապահպանության ոլորտի 2014-2018 թվականների ռազմավարության ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 7-ում:
7.3 Բնապահպանական ոլորտի տրամաբանական հենքը
._____________________________________________________________________.
|Ոլորտի նպատակները, |Արդյունքային ցուցանիշներ |Ռիսկեր |
|արդյունքներն ու | | |
|միջոցառումները | | |
|__________________________|__________________________|_______________|
|Արդյունք 1. |Մարզի երեք քաղաքներում |Մեղմում` |
|Գետերի ջրերի նպատակային |կառուցել կեղտաջրերի |Վարկային |
|օգտագործման և աղտոտման |մաքրման կայաններ և |ծրագրերի |
|կանխարգելմանն ուղղված |վերանորոգվել ցանցերը: |իրականացում: |
|գործընթացների կազմակերպում| | |
| |Ափամերձ տարածքներում |Աշխատանքները |
|Միջոցառումներ |շահագործվող կառույցները |նախատեսված են |
| |կահավորել սեպտիկ հորերով, |Ջրի ազգային |
|. Վայք և Եղեգնաձոր |կանխել կեղտաջրերի |ծրագրով, |
|քաղաքներում մաքրման |արտանետումները և | |
|կայանների կառուցում |մեխանիկական աղտոտումը |Կենսաբազմազա- |
|. Ջերմուկ, Վայք և |գետերում: |նության |
|Եղեգնաձոր քաղաքներում | |պահպանության |
|խմելու ջրի ներքին ցանցի |Գետերի հուների մաքրման |ծրագրով |
|վերանորոգման աշխատանքներ |աշխատանքների կատարման | |
|. Եղեգնաձոր, Վայք, Գետափ |ժամանակացույցը | |
|և Արփի համայնքներում |համաձայնեցնել ՀՀ | |
|ոռոգման ներքին ցանցի |բնապահպանության | |
|կառուցում և վերանորոգում |նախարարության և | |
| |մարզպետարանի | |
| |գյուղատնտեսության և | |
| |բնապահպանության վարչության| |
| |հետ | |
| | | |
| |Գետերից ջրառն իրականացնել | |
| |ապահովելով էկոլոգիական | |
| |թողքը | |
|__________________________|__________________________|_______________|
|Արդյունք 2. |Մարզի բոլոր համայնքներում |Ռիսկերը` |
|Արտադրական և կենցաղային |թափոնների կազմակերպված |Ֆինանսական |
|թափոնների տեղադրման |հեռացման մասնագիտացված |միջոցների |
|համակարգի կատարելագործում |պոլիգոնների և աղբավայրերի|բացակայություն |
|Միջոցառումներ |ստեղծում: | |
|. Խոշոր բնակավայրերի | |Միջհամայնքային |
|աղբավայրերի կառավարման | |աղբավայրերի |
|պլանների կազմում | |համար |
|. Միջհամայնքային | |հողհատկացման |
|աղբավայրերի նախագծում | |տարածքների |
|. Տեղական ինքնակառավարման | |ընտրության մեջ |
|մարմիններին աջակցություն | |առկա է շահերի |
|աղբահանության | |բախում |
|պայմանագրային | | |
|հարաբերությունների | |Մեղմում |
|ձևավորման համար | |Թափոնների |
| | |կառավարման |
|Արդյունք 3. | |հիմնախնդիրը |
| | |կառավարության |
|Կենսաբազմազանության | |գերակայություն-|
|պահպանություն, | |ների շարքում է:|
|վերարտադրություն և կայուն| | |
|օգտագործում | | |
| | | |
|Միջոցառումներ | | |
| | | |
|«Գնիշիկ» պահպանվող |Կենսաբազմազանության նոր |Ֆինանսական |
|լանդշաֆտի աջակցող |տարրերի հայտնաբերում և |միջոցների |
|տնտեսական գոտու |պահպանում |բացակայություն |
|ընդլայնում, | | |
|կենսաբազմազանության | | |
|հաշվառում և մոնիթորինգի | | |
|կատարելագործում | | |
._____________________________________________________________________.
8. ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ
8.1. Զբոսաշրջության ոլորտի իրավիճակի վերլուծությունը
409. Զբոսաշրջությունը համաշխարհային տնտեսության զարգացման հիմնական շարժիչ ուժերից մեկն է, որի զարգացումը նպաստում է կայուն տնտեսական առաջընթացին, շրջակա միջավայրի պահպանությանը, համաչափ տարածքային տնտեսական զարգացմանը, աղքատության հաղթահարմանը, պատմամշակութային ժառանգության և ավանդույթների պահպանությանն ու զարգացմանը, ինչպես նաև մշակութային արժեքների փոխադարձ արժևորմանը:
410. Զբոսաշրջությունը Հայաստանի տնտեսության առավել դինամիկ զարգացող ոլորտներից մեկն է և հայտարարված է տնտեսության գերակա ճյուղ: Շնորհիվ Հայաստանի Հանրապետությունում վարվող պետական քաղաքականության, զբոսաշրջության բնագավառում վերջին տարիներին արձանագրվել է քանակական և որակական աճ: Զգալիորեն զարգացել են ենթակառուցվածքները` ճանապարհները, նոր միջազգային չափանիշներին համապատասխանող օդանավակայանը, հյուրանոցային տնտեսությունը, սննդի ու զվարճանքի օբյեկտները, բարձրացել է մատուցվող ծառայությունների որակը:
411. Զբոսաշրջությունը երկրում արձանագրել է այցելուների թվի կայուն և դինամիկ աճ: 2001 թվականից ի վեր Հայաստան կատարված միջազգային զբոսաշրջային այցելությունների միջին տարեկան աճը կազմում է 25%: Վերջին տարիներին զբոսաշրջության ոլորտի մարքեթինգային քաղաքականության շրջանակներում ծրագրային միջոցառումները հիմնականում ուղղված են եղել համաշխարհային շուկայում Հայաստանի, որպես զբոսաշրջության համար բարենպաստ և գրավիչ երկրի, նկարագրի ձևավորման շարունակական կատարելագործմանը: 2007 թ. մարտ ամսին Համաշխարհային տնտեսական Ֆորումի կողմից առաջին անգամ հրապարակված «Շրջագայությունների և զբոսաշրջության մրցունակություն» համաթվով Հայաստանը դասակարգված 124 երկրների շարքում զբաղեցնում էր 74-րդ տեղը: Համաձայն կատարված զբոսաշրջային այցելությունների վիճակագրական հետազոտության արդյունքների Հայաստանում միջազգային զբոսաշրջիկների կատարած ծախսերը նույնպես դինամիկ աճում են:
412. Այս ամենին զուգահեռ Վայոց ձորի մարզում ոլորտի դինամիկան դեռևս համահունչ չէ Հայաստանի զարգացումներին և երկրում ոլորտի զարգացմանը զուգընթաց կարևորվում է Վայոց ձորի մարզում առկա զբոսաշրջային ներուժի հիման վրա զբոսաշրջության զարգացման ապահովումը, որը մարզի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի բարելավման հարցում զգալի դեր կխաղա:
413. Վայոց ձորի մարզը բնակավայր է հանդիսացել դեռևս քարե դարի ժամանակներից: Այս տարածքով է անցել «Մետաքսի մեծ ճանապարհը»: Մարզում հաշվառված են ավելի քան 1300 պատմամշակութային հուշարձաններ` տարածված 44 համայնքներում: Ժամանակագրական առումով դրանք ներկայացնում են մեր թվարկությունից առաջ 7-րդ հազարամյակից մինչև 20-րդ դարն ընկած հատվածը:
414. Մարզի տարածքում հաշվառված են դամբարանադաշտեր, գյուղատեղիներ, կամուրջներ, ջրաղացներ, ձիթհաններ, վանքեր, եկեղեցիներ, բերդ-ամրոցներ, խաչքարեր: Պատմաճարտարապետական հուշարձանների նման առատությունը բարձրացնում է մարզի արժեքը` տուրիստական գրավչության տեսանկյունից, սակայն անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ առանց համապատասխան գովազդի, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթակառուցվածքների և ժամանցի հարակից հնարավորությունների առկայության, դրանց արդյունավետությունը բավականին ցածր է:
415. Վայոց ձորի մարզն ունի գիտական և ճանաչողական մեծ հետաքրքրություն ներկայացնող հարուստ պատմամշակութային ժառանգություն և բնական տեսարժան վայրեր: Դիտարկելով դրանք որպես տնտեսական, գեղագիտական և ռեկրեացիոն ռեսուրսներ, և մշակելով զբոսաշրջության ոլորտում դրանց կայուն օգտագործման հայեցակարգը, կարելի է հասնել զգալի ձեռքբերումների:
416. Բազմաթիվ պատմամշակութային և ճարտարապետական հուշարձանների, բնական տեսարժան վայրերի առկայությունը, բուսական և կենդանական աշխարհի բազմազանությունը, էկոլոգիապես մաքուր գյուղատնտեսական մթերքների արտադրությունը, Ջերմուկի առողջարանի և հանգստյան գոտու ճանաչվածությունը և ձմեռային զբոսաշրջության համար նրա կարողությունները մարզը դարձրել են զբոսաշրջության համար գրավիչ և նպաստավոր տարվա չորս եղանակների համար:
417. Հայաստանը Իրանին կապող միջպետական տարանցիկ մայրուղին անցնում է մարզի տարածքով: Վերը նշված միջպետական մայրուղու միջոցով Վայոց ձորի մարզը անմիջականորեն կապվում է Հայաստանի Արարատի և Սյունիքի մարզերի հետ: Տուրիզմի առումով կարևոր նշանակություն ունեցող մեկ այլ ճանապարհով Վայոց ձորի մարզը միանում է Գեղարքունիքի մարզին: Այդ ճանապարհն անցնում է Վարդենիսի լեռներում գտնվող Սելիմի լեռնանցքով: Դիտարկելով Վայոց ձորի աշխարհագրական դիրքը կարելի է ասել, որ այն նպաստավոր է միջպետական և միջմարզային զբոսաշրջության զարգացման համար:
418. Վայոց ձորի մարզի աշխարհագրական դիրքն օգտագործելով և այն որպես կենտրոն ընդունելով, կարելի է մշակել Արարատի, Գեղարքունիքի և Սյունիքի մարզերով անցնող երթուղիներ և արտաքին տուրիստական շուկային առաջարկել երկարաժամկետ տուրիստական փաթեթներ: «Մետաքսի ճանապարհ» տուրիստական երթուղին, զբոսաշրջության համաշխարհային կազմակերպության կողմից առաջադրված հեռանկարային նոր երթուղի է: Ամեն տարի այս երթուղին ներկայացնող տուր-փաթեթների վաճառքի քանակն ավելանում է: Այս ճանապարհի վրա գտնվող երկրների համար սա մեծ առավելություն է: Պատմական «Մետաքսի ճանապարհը» անցել է Հայաստանով, նաև ներկայիս Վայոց ձորի տարածքով:
419. Մարզում զբոսաշրջության զարգացման խոչընդոտներն են`
1) զբոսաշրջային տնտեսության բացակայությունը
2) գործող զբոսաշրջային կազմակերպությունների բացակայությունը
3) զբոսաշրջության կտրվածքով մարզի վերաբերյալ գովազդային նյութերի սակավությունը
4) մասնավոր հատվածի շահագրգռման մեխանիզմների բացակայությունը:
5) հստակ վիճակագրական տվյալների բազայի բացակայությունը,
6) ֆինանսական միջոցների սղության պատճառով պատմամշակութային հուշարձանների և այլ գրավչությունների ոչ պատշաճ պահպանությունը
7) միջհամայնքային և ներհամայնքային ճանապարհների, զբոսաշրջային ենթակառուցվածքային օբյեկտների ֆիզիկական և որակական վիճակների անբավարար լինելը
8) զբոսաշրջության բնագավառում ներդրումային ծրագրերի սակավությունը:
8.2. Զբոսաշրջության ոլորտի զարգացման ռազմավարությունը
420. Ներկայումս զբոսաշրջության ձևերի մեջ տեղի են ունենում որակական փոփոխություններ: Պասիվ հանգստի ձևերից անցում է կատարվում դեպի ավելի ակտիվ ձևերը: Վայոց ձորի մարզում առկա տուրիստական ռեսուրսների հիման վրա կարելի է առաջադրել զբոսաշրջության հետևյալ հնարավոր ուղղությունները` էկոտուրիզմ, գիտական տուրիզմ, բնական տուրիզմ, արկածային տուրիզմ (ժայռամագլցումներ. անձավագիտական տուրեր, լեռնային և հետիոտն երթեր, ձիավորություն լեռնային տարածքներով, ձկնորսություն), պատմամշակութային տուրիզմ, գյուղական տուրիզմ, առողջարանային - ռեկրեացիոն տուրիզմ, ձմեռային տուրիզմ:
421. Առևտրի Համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) կանխատեսումների համաձայն, ներկայացված ձևերը համարվում են 2000-2020 թթ. զբոսաշրջության կարևորագույն սեգմենտները: Անհրաժեշտ է ձևավորել տուրիստական պահանջարկ մարզի նկատմամբ: Մշակել և արտաքին տուրիստական շուկային ներկայացնել համապատասխան տուր-փաթեթներ:
422. Վայոց ձորի մարզում զբոսաշրջության զարգացումը որոշակի ներուժ ունի, որը սակայն մեծապես խոչընդոտվում է անբավարար ենթակառուցվածքների պատճառով: Մեկ այլ խոչընդոտ է հանդիսանում նաև տարածքի տուրիստական ռեսուրսների վատ ուսումնասիրվածությունը և գովազդի բացակայությունը:
423. Զբոսաշրջության զարգացումը Վայոց ձորի մարզում կնպաստի`
1) հյուրընկալական համակարգի, հասարակական սննդի կազմակերպման և տրանսպորտային ծառայությունների մատուցման ոլորտների զարգացմանը,
2) գյուղատնտեսության և սննդի արտադրության զարգացմանը` պահանջարկի մեծացման շնորհիվ,
3) տեղական պատմամշակութային արժեքների և բնական տեսարժան վայրերի պահպանությանը,
4) հանգստյան (վերականգնողական) համակարգի զարգացմանը,
5) հուշանվերների արտադրության և ժողովրդական արհեստների աշխուժացմանը:
424. Մարզի մասնակցությամբ կանոնավոր շահագործվող երթուղին մեկն է` Երևան-Խոր Վիրապ-Նորավանք-Երևան: Այսպիսով, մարզի տուրիստական հնարավորությունների աննշան մասն է օգտագործվում: Մարզում փաստորեն չի ձևավորվում տուրիստական արդյունք, հետևաբար և այն չի առաջադրվում ներքին և արտաքին շուկաներում:
425. Այս խոչընդոտի հաղթահարման ուղղությամբ առաջարկվում է իրականացնել հետևյալ հիմնական միջոցառումները.
1) Ստեղծել մարզի զբոսաշրջության ինտերնետային կայք և ընդգրկել իրադարձությունների օրացույցը:
2) Առանձնացնել առաջնային տուրիստական տարածքներ` զբոսաշրջության և միջհամայնքային զարգացման նպատակով, կազմել զարգացման ծրագրեր առանձին առաջնային տուրիստական տարածքների համար:
3) Զբոսաշրջության ուղիների և հոսքերի բոլոր հնարավոր տարբերակների ու պարամետրերի որոշում, տարածքի ռեկրեացիոն ծանրաբեռնվածության նորմերի սահմանում
4) Ճանապարհների եզրերին տեղադրել ցուցանակներ, որոնց վրա կնշվեն տեսարժան վայրերը և նրանց հեռավորությունը հիմնական տուրիստական կենտրոններից և հյուրանոցներից:
5) Ամեն տարի անցկացնել գինու և պանրի փառատոն, ինչպես նաև սահմանել մրցանակներ լավագույն պանրի և լավագույն գինու համար: Կազմակերպել տոնավաճառներ:
6) Համակարգել մասնավոր հատվածի կողմից զբոսաշրջային ենթակառուցվածքային օբյեկտների տեղադրման, կառուցման աշխատանքները
7) Կազմակերպել համապատասխան կադրերի պատրաստումը և վերապատրաստումը
8) Առանձնացնել որոշակի տարածքներ քեմփինգների համար: Նման նախաձեռնության առավելությունն այն է, որ չեն պահանջվում նախնական մեծ ներդրումներ, իսկ օգուտները ստացվում են արդեն սկզբնական շրջանում
426. Զբոսաշրջության զարգացման գործընթացում կարևորվում է հուշանվերների շուկայի առկայությունը և զարգացումը: Մարզում կան շնորհալի վարպետներ, որոնք այսօրվա դրությամբ կատարում են սակավաթիվ պատվերներ և իրենց արտադրանքը իրացնում են մայրաքաղաքում և հանրապետության սահմաններից դուրս: Պահանջարկի առկայության դեպքում հուշանվերների շուկան մարզում կարող է զարգանալ:
427. Մարզում զբոսաշրջության զարգացման, մասնավոր ներդրումների ներգրավման խթանման լավագույն օրինակ էր 2008 թ. սեպտեմբերի 18-ին ՀՀ կառավարության կողմից ընդունված «Ջերմուկ քաղաքը զբոսաշրջային կենտրոն հայտարարելու մասին» N 1064-Ն և 2009 թ հուլիսի 16-ի «Ջերմուկ քաղաքի զարգացման 2009-2012 թվականների ռազմավարությանը հավանություն տալու մասին» N 29-Ա որոշումներով, որոնցով սահմանվեցին Ջերմուկ քաղաքի զարգացման ծրագրի հայեցակարգային նպատակները և գերակա խնդիրները, Ջերմուկ քաղաքը հայտարարվեց զբոսաշրջային կենտրոն: Ջերմուկում կառուցվել է ձմեռային զբոսաշրջության ակտիվ հանգստի գոտի ճոպանուղի, դահուկուղի, կկառուցվի օդանավակայան: Այդ ռազմավարական ծրագրի երկրորդ բաժնի խմբագրված տարբերակը նոր ժամանակացույցով կներառվի մարզի սոցիալտնտեսական զարգացման 2015-2018 թթ ծրագրում, որպես առանձին հավելված:
428. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի Ջերմուկ քաղաքի 2015-2017 թթ զարգացման ռազմավարությունը ներկայացված է հավելված 8-ում:
429. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի զբոսաշրջության ոլորտի զարգացման ծրագրի ֆինանսավորումը 2015-2018 թվականներին ներկայացված է հավելված 8.1-ում:
9. ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ
9.1 ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅՈՒՆ
430. Ծրագրում ընդգրկված քաղաքաշինության բնագավառի հիմնախնդիրները կապված են մարզի և դրանում ընդգրկված բնակավայրերի քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթերի մշակման, հանրակրթական դպրոցների մանկապարտեզների, մշակութային, առողջապահական, մարզական օբյեկտների, շինարարության և հիմնանորոգման, բնակֆոնդի հիմնանորոգման, բնակարանաշինության, բարեկարգման, քաղաքաշինական այլ խնդիրների և ենթակառուցվածքների ոլորտի իրավիճակի վերլուծության հետ:
9.1.1 Հեռանկարային զարգացման հայեցակարգ
431. Վայոց ձորի մարզում, ինչպես Հայաստանի Հանրապետության բոլոր համայնքների, տարածքների կարգավորման և տնտեսական զարգացման հիմնախնդիրներն իրենցից ներկայացնում են քաղաքաշինական գործունեության ներկա փուլի` որպես անցումային էտապի առավել սուր և բարդ պրոբլեմներ:
432. Այս կապակցությամբ հատուկ ուշադրություն է դարձվում բնակավայրերի գրաված դիրքին և դերին ՀՀ տարաբնակեցման համակարգում, բնակչության աճի դինամիկային, տարածքային և բնական ռեսուրսների օգտագործման արդյունավետությանը, սոցիալ-տնտեսական ոլորտի տարբեր ճյուղերի զարգացման փոխադարձ կապերին, տրանսպորտային և ինժեներական ենթակառուցվածքների զարգացման հնարավորություններին:
433. Անհրաժեշտ է դիտարկել մշակութային, լանդշաֆտային, բնակլիմակայական բաղադրիչների ընդգրկմամբ` համայնքների տարածքի հատակագծային կառուցվածքի կատարելագործման, տարածական կայուն միջավայրի համալիրի ստեղծման նպատակով:
434. Բնակչության հեռանկարային կանխատեսումային մեթոդի («աշխատանքային հաշվեկշիռ», «նպատակային» և այլն) կիրառման անհնարինության պատճառով բնակչության հեռանկարային աճը որոշված է ըստ բնական աճի մեթոդի:
435. «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթներում տրված են միայն քաղաքների հեռանկարային աճը, որը ելնում է հեռանկարային տարածքային զարգացման հնարավորություններից (քաղաքապատկան` տարածքների ժողովրդագրական տարողունակության որոշման մեթոդ):
436. Բնակչության աճի տեմպերի համար ժամկետներ չեն կանխատեսվում, քանի որ այն կախված է հանրապետության ընդհանուր զարգացման տեմպերից, քաղաքական իրավիճակից, բնակչությանը աշխատատեղերով ապահովելու մակարդակից: Աշխատատեղի մեծ քանակ կարելի է ակնկալել բնական ռեսուրսների (հումքային, ռեկրեացիոն, գյուղատնտեսական) տարածքային պոտենցիալ հնարավորությունների ռացիոնալ օգտագործումից և ներդրումային ճկուն քաղաքականությունից:
437. Այսպիսով, համայնքների հեռանկարային տնտեսական զարգացման հիմնական ուղղություններն են.
1) ագրոարդյունաբերական համալիրի ձևավորում, գյուղմթերքների վերամշակում,
2) ռեկրեացիոն ոլորտի զարգացում (զբոսաշրջություն):
438. Զարգացման հիմնական ուղղությունների իրականացման գործընթացում խիստ կարևորվում է տեղական իշխանությունների և գործարարության համատեղ գործունեությունը և ներդրողների համար հատակագծակառուցվածքային հարմարավետ ու գրավիչ միջավայր ստեղծելը:
439. Ըստ «ՀՀ Տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» որոշված է բոլոր մարզերի հանքահումքային ներուժը:
440. Վայոց ձորի մարզի հումքային պաշարների մետաղական (ոսկի, բազմամետաղ) ու ոչ մետաղային հանքավայրերի ուսումնասիրության բավականին բարձր մակարդակը նախադրյալներ է ստեղծում ապրանքափոխանակության (գյուղատնտեսական, շինարարական, բուժական) միջմարզային կոոպերացիայի համար:
441. Այդ տեսակետից սկզբունքային նշանակություն ունի Գեղարքունիքի մարզի հարավ-արևելյան շրջանի սերտ հարաճումը մի կողմից` Վայոց ձորի (Մարտունի-Եղեգնաձոր մայրուղով), մյուս կողմից` Լեռնային Ղարաբաղի Մարտակերտի շրջանի հետ Վարդենիս Մարտակերտ նախատեսվող ավտոմայրուղու միջոցով:
442. Վայոց ձորի մարզի գյուղական համայնքներում հիմնականում զարգացում է վերապրում գյուղ մթերքների վերամշակման կազմակերպությունները, գինեգործությունը, պտուղ-բանջարեղենի, պահածոների արտադրության, անասնապահական ոլորտը, ինչպես նաև գիտաճանաչողական տուրիզմը:
9.1.2 Ռեկրեացիայի քաղաքաշինական հեռանկարային կազմակերպումը
443. Վայոց ձորի մարզի գյուղական համայնքների տնտեսական զարգացման ճյուղերից մեկը կարող է լինել ռեկրեացիոն ոլորտը:
444. Ռեկրեացիոն ենթագոտիների քաղաքաշինական զարգացման գերադասելի ռեժիմը նախատեսում է ռեկրեացիայի տարբեր ձևերի առաջնահերթ զարգացում թույլ յուրացված գոտում` հիմնական ռեկրեացիոն կենտրոնների, պոտենցիալ տուրիստական ենթակենտրոնների ստեղծումով և փոքր բնակավայրերի զարգացումով:
445. Հաշվի առնելով ռեկրեացիոն ենթագոտիների տարածքային բաշխվածությունը, գյուղական համայնքների դիրքն ու դերը տարաբնակեցման համակարգում, բնակավայրերի դերի մեծացման հնարավորությունները, այն կարող է վերածվել տարածաշրջանի ռեկրեացիոն բազմաֆունկցիոնալ ենթակենտրոնների:
446. Ռեկրեացիայի կազմակերպումը կնպաստի`
1) ՀՀ տուրիստական քաղաքականության ռազմավարական ուղղությունների իրականացմանը
2) Նոր տիպի առողջարանների ստեղծմանը:
3) Տրանսպորտային և սոցիալական ենթակառուցվածքների (հիմնականում սպասարկման) օբյեկտների կազմակերպմանը:
4) Նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը:
5) Կրթական մակարդակի բարձրացմանը:
6) Բժշկական սպասարկման կատարելագործմանը:
7) Տեղեկատվության տարածման նոր ձևերի ներկայացմանը:
8) Տարածաշրջանում տարաբնակեցման նոր ձևերի (ուսումնասիրվող բնակավայրերի) ձևավորմանը, փոքր գյուղական բնակավայրերի խոշորացմանը:
447. Վայոց ձորի մարզը հարուստ է ռեկրեացիոն ռեսուրսներով (բալնեոլոգիա, կլիմայաբուժություն, տուրիզմ):
448. Հատակագծային կառուցվածք - Վայոց ձորի մարզն ընդհանուր առմամբ ապահովված է տրանսպորտային ծածկով, սակայն, և միջհամայնքային և համայնքային ճանապարհատրանսպորտային ենթակառուցվածքները արմատական վերակառուցման և զարգացման կարիք ունեն:
449. Բնակավայրերի տարածքը անհարթ է` հարուստ ոլորաններով, ընդ որում, բնակավայրերի հին թաղամասում փողոցները հիմնականում կազմակերպված են անկանոն` առանց հատակագծային հենքի: Ոչ կանոնավոր ներքին փողոցային ցանցի ձևավորման պատճառ է հանդիսացել նաև սոցիալ-տնտեսական տարբեր փուլերով տնամերձ հողամասերի տարբեր չափաբաժիններով և առանձնատներով կառուցապատումը:
450. Արփա և Ելփին գետերի ափամերձ բնակավայրերի տարածքում անհրաժեշտ է տարածքների բարեկարգում և ապօրինի կամ ոչ օրինական այլ ձևերով օգտագործվող տարածքների կանոնակարգում` համաձայն բնագավառի օրենսդրությամբ սահմանված ակտերի:
451. Անհրաժեշտ է բնակավայրերի բնակելի կառուցապատման և ճանապարհի միջև սանիտարական գոտու կառուցապատման խիստ սահմանափակում:
452. Գոտիավորման նախագծի հիմնորոշ սկզբունքներն են`
1) Գոյություն ունեցող ճարտարապետաքաղաքաշինական ավանդույթների պահպանումը,
2) պատմաճարտարապետական արժեք չունեցող և միջավայրի գեղագիտական ամբողջական կերպարը խաթարող կառույցների աստիճանական վերացումը,
3) պատմամշակութային հուշարձանների պահպանման և դրանց առավել շահեկան օգտագործման ապահովումը,
4) կազմակերպված միջավայրին անհարիր խոշոր արդյունաբերական կազմակերպությունների վերաբաշխումը,
5) տրանսպորտային-հետիոտն ակտիվության կանոնակարգումը և կարգավորումը,
6) բնական այգեպուրակային լանդշաֆտի վերականգնման, պահպանման և հետագա օգտագործման միջոցառումների իրականացումը,
7) թանգարանային գործի, հուշարձանների գիտական ցուցադրման, ավանդական արհեստների ցուցադրման արտադրության, զբոսաշրջիկների սպասարկման ու գովազդի հետ կապված հնարավորությունների խրախուսումը:
9.1.3 Բնակավայրերի քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթերի մշակում
453. 2004-2009 թվականներին ՀՀ պետական բյուջեի միջոցներով, ՀՀ Կառավարության համապատասխան որոշումներով հաստատվել են` ՀՀ Վայոց ձորի մարզի Ջերմուկ, Եղեգնաձոր, Վայք և Արենի համայնքների (բնակավայրերի) գլխավոր հատակագծերը, ՀՀ Վայոց ձորի մարզի տարածքային հատակագծման նախագիծը (Ջերմուկի նոր օդանավակայանի տարածքի նկատմամբ), ինչպես նաև Ջերմուկ քաղաքի չգործող օդանավակայանի տարածքում առաջնահերթ կառուցապատման սխեմաների նախագծային փաստաթղթերը (որոնք սահմանված կարգին համապատասխան հաստատվել են պատվիրատուի` ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության կողմից):
Աղյուսակ 9.1 ՀՀ Վայոց ձորի մարզի համայնքային բնակավայրերի գլխավոր
հատակագծերի մշակման 2004-2014 թթ. ծրագրերի ֆինանսավորումը
._____________________________________________________________________.
| |Համայնքները |ՀՀ Կառավարության համապատասխան որոշումը |
|__|__________________|_______________________________________________|
|1 |Եղեգնաձոր |ՀՀ կառավարության 30.11.2006 թ. N 1730-Ն որոշում|
|__|__________________|_______________________________________________|
|4 |Արենի |ՀՀ կառավարության 19.01.2006 թ. N 40-Ն որոշում |
|__|__________________|_______________________________________________|
|2 |Վայք |ՀՀ կառավարության 09.08.2007 թ. N 1037-Ն որոշում|
|__|__________________|_______________________________________________|
|3 |Ջերմուկ |ՀՀ կառավարության 27.12.2007 թ. N 1595-Ն որոշում|
|__|__________________|_______________________________________________|
|3 |Ջերմուկ |Ջերմուկ համայնքի ավագանու 16.01.2014 թ. N 8-Ն |
| | |որոշում փոփոխության նախագիծ |
|__|__________________|_______________________________________________|
|5 |ՀՀ Վայոց ձորի |ՀՀ կառավարության 11.02.2010 թ. N 103-Ն որոշում |
| |մարզի տարածքային | |
| |հատակագծման | |
| |նախագիծը | |
| |(Ջերմուկի նոր | |
| |օդանավակայանի | |
| |տարածքի նկատմամբ),| |
._____________________________________________________________________.
454. Մարզի բնակավայրերում քաղաքաշինական գործունեությունը կանոնակարգելու, ներդաշնակ և անվտանգ կենսամիջավայրի ստեղծման ու անօրինական շինարարությունը կանխելու նպատակով նախատեսվում է կազմել քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթեր չունեցող Վայոց ձորի մարզի 40 գյուղական համայնքների գլխավոր հատակագծերը, ինչպես նաև ՀՀ Վայոց ձորի մարզի տարածքային հատակագծման նախագիծը, որի համար ըստ նախնական հաշվարկների պահանջվող գումարները ներկայացված են`
Աղյուսակ 9.2. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի գյուղական համայնքների /բնակավայրերի/
տարածական պլանավորման փաստաթղթերի /գլխավոր հատակագծերի
և գոտիավորման նախագծերի/ մշակման համար անհրաժեշտ
ֆինանսական ծախսեր
._____________________________________________________________________.
| |Համայնքները |քանակը|միավորի |ընդհանուրը |ծանոթու-|
| | | |միջինացված |/հազ. դրամ/|թյուն |
| | | |արժեքը | | |
| | | |/հազ. դրամ/| | |
|__|__________________________|______|___________|___________|________|
|1 |Մինչև 2000 բնակիչ ունեցող| 35| 3 919.3| 137175.5| |
| |բնակավայրերի պարզեցված | | | | |
| |տարածական պլանավորման | | | | |
| |փաստաթղթերի /գլխավոր | | | | |
| |հատակագծերի և գոտիավորման| | | | |
| |նախագծերի/ մշակում | | | | |
|__|__________________________|______|___________|___________|________|
|2.|2001-3000 բնակիչ ունեցող | 5| 7411.1| 37055.5| |
| |բնակավայրերի տարածական | | | | |
| |պլանավորման փաստաթղթերի | | | | |
| |/գլխավոր հատակագծերի և | | | | |
| |գոտիավորման նախագծերի/ | | | | |
| |մշակում | | | | |
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ 9.3. Վայոց ձորի մարզի համայնքների գլխավոր հատակագծերի մշակում
._____________________________________________________________________.
| |Համայնքը |Բնակա- |Գլխ. հատակագծի մշակման համար |
| | |վայրի |անհրաժեշտ գումարը ըստ տարիների |
| | |տարածքը |մլն. դրամ |
| | |հա |_____________________________________|
| | | |2015 թ.|2016 թ.|2017 թ.|2018 թ.|ընդա-|
| | | | | | | |մենը |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|1 |գ. Աղնջաձոր | 3279.54 | 7,0 | | | | 7.0 |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|2 |գ. Աղավնաձոր | 5045.0 | 10,0 | | | |10.0 |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|3 |գ. Արփի | 1358.63 | 7,0 | | | | 7.0 |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|4 |գ. Արտաբույնք | 3255.87 | | | 10,0 | |10.0 |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|5 |գ. Ագարակաձոր | 5878.54 | | 8,0 | | | 8.0 |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|6 |գ. Ազատեկ | 6685.91 | | | 8,0 | | 8.0 |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|7 |գ. Բարձրունի | 2981.9 | | | 6,0 | | 6.0 |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|8 |գ. Զառիթափ | 5330.07 | 10,0 | | | |10.0 |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|9 |գ. Գնդեվազ | 6152.44 | | | 10,0 | |10.0 |
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|10|գ. Գնիշիկ | 6748.03 | | 5,0| | | 5.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|11|գ. Գետափ | 2161.58 | 10,0| | | | 10.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|12|գ. Գլաձոր | 4242.64 | | | 7,0| | 7.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|13|գ. Ելփին | 5587.10 | 7,0| | | | 7.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|14|գ. Մալիշկա | 8564.37 | 10,0| | | | 10.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|15|գ. Խաչիկ | 7192.81 | | | 6,0| | 6.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|16|գ. Խնձորուտ | 6647.64 | | 6,0| | | 6.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|17|գ. Չիվա | 3115.99 | | 7,0| | | 7.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|18|գ. Ռինդ | 4500.07 | | 7,0| | | 7.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|19|գ. Շատին | 4619.29 | | 10,0| | | 10.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|20|գ. Վերնաշեն | 6729.32 | | | 7,0| | 7.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|21|Գ. Արին | 6056.31 | | | | 10.0| 10.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|22|Գ. Հերմոն | 5643.63 | | | | 7.0| 7.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|23|Գ. Գողթանիկ | 4989.57 | | | | 8.0| 8.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|24|Գ. Մարտիրոս | 5707.86 | | | | 10.0| 10.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|25|գ. Սարավան | 7785.62 | | 7,0| | | 7.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
|26|գ. Քարագլուխ | 2752.41 | | 6,0| | | 6.0|
|__|__________________|_________|_______|_______|_______|_______|_____|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ` |133012.14| 61,0| 56,0| 54,0| 35.0| 206|
._____________________________________________________________________.
455. Գերեզմանատների շահագործում - Նախատեսվում է ապահովել «Հուղարկավորությունների կազմակերպման և գերեզմանատների ու դիակիզարանների շահագործման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թ. նոյեմբերի 23-ի N 1910-Ն որոշմամբ և այլ իրավական ակտերով գերեզմանատների տարածքների նկատմամբ սահմանված պահանջների կատարման ուղղությամբ ուսումնասիրությունների իրականացումը և արդյունքում ստացված տեղեկության վերլուծությունը, ամփոփումը և վարչական վիճակագրական ռեգիստրում զետեղումը, ինչպես նաև բացահայտված խախտումների և ի հայտ եկած խնդիրների կարգավորման ուղղությամբ անհրաժեշտ միջոցառումների իրականացման վերաբերյալ առաջարկությունների մշակում:
Աղյուսակ 9.4. Վայոց ձորի մարզի համայնքների գերեզմանատների վերաբերյալ
._____________________________________________________________________.
|հ/հ|Համայնքի |Առկա |Տեղեկություն գերեզմանատների վերաբերյալ |
| |անվանումը |գերեզմա|/ըստ առանձին գերեզմանատների/ |
| | |նատների|_____________________________________________|
| | |քանակը |զբաղեցրած|հողատարածքի|կարգա- |այլ |
| | | |հողա- |պատկանե- |վիճակը |տեղեկություններ|
| | | |տարածքի |լիությունը |(բաց, |(ըստ |
| | | |չափը |(համայնքա- |փակ, |անհրաժեշտության|
| | | |/հեկտար/ |յին, |մասնակի|նշել առկա |
| | | | |պետական) |փակ) |խնդիրները) |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|1 |Եղեգնաձոր |3 |5.28 |քաղաքային |բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | | 0,4 | |բաց |զինվորական |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|2 |Վայք |1 |4.48 |քաղաքային |բաց |մասնակի |
| | | | | | |ցանկապատված |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|3 |Ջերմուկ |3 |1,80 |քաղաքային |բաց |ցանկապատված |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |1,65 | |բաց |ցանկապատված |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,30 | |նոր | |
| | | | | |տարածք | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
| |Ագարակաձոր |2 |1.19 |համայնքային|բաց |մասնակի |
| | | | | | |ցանկապատված |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,31 | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|5 |Ազատեկ |1 |0.26 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|6 |Աղավնաձոր |2 |3,78 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |2,18 | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|7 |Աղնջաձոր |2 |0,54 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,30 | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|8 |Արենի |2 |2,18 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|9 |Արին |1 |0.18 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|10 |Արտաբույնք |2 |0,91 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,47 | |մասնակի| |
| | | | | |բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|11 |Արտավան |1 |0,6 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|12 |Արփի |1 |1.72 |համայնքային|բաց |մասնակի |
| | | | | | |ցանկապատված |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|13 |Բարձրունի |1 |1.20 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|14 |Գետափ |2 |1,08 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,93 | |մասնակի| |
| | | | | |բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|15 |Գլաձոր |2 |1.34 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |1.39 | |բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|16 |Գնդևազ |2 |0,73 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,14 | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|17 |Գնիշիկ |1 |0.45 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|18 |Գողթանիկ |1 |0.26 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|19 |Գոմք |2 |0.10 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0.48 | |բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|20 |Ելփին |2 |0.62 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________|___________|_______|_______________|
| | | |0.62 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|21 |Եղեգիս |1 |1,48 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|22 |Զառիթափ |2 |2,0 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |1,12 | |մասնակի| |
| | | | | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|23 |Զեդեա |1 |0.24 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|24 |Թառաթումբ |2 |1,7 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |1,59 |մասնակի |մասնակի| |
| | | | | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|25 |Խաչիկ |2 |2,17 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,09 | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|26 |Խնձորուտ |2 |0.11 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,53 | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|27 |Կարմրաշեն |1 |0.28 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|28 |Հեր-Հեր |2 |1.72 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,17 | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|29 |Հերմոն |1 |1.57 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|30 |Հորբատեղ |1 |0.54 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|31 |Հորս |2 |1.16 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,53 | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|32 |Մալիշկա |3 |2,91 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |1,59 | |բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,12 | |մասնակի| |
| | | | | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|33 |Մարտիրոս |2 |1,28 |համայնքային|փակ |հին գյուղ |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |1,68 | |բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|34 |Ն. Ազնաբերդ|1 |1.51 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|35 |Շատին |1 |5.53 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|36 |Չիվա |1 |2,06 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|37 |Ռինդ |1 |2,0 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|38 |Սալլի |1 |0,2 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|39 |Սարավան |1 |0.43 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|40 |Սերս |1 |1,3 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|41 |Վարդահովիտ |1 |0.35 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|42 |Վերնաշեն |2 |1.14 |համայնքային|բաց | |
| | | |_________| |_______|_______________|
| | | |0,12 | |փակ | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|43 |Փոռ |1 |2.03 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
|44 |Քարագլուխ |1 |1,63 |համայնքային|բաց | |
|___|___________|_______|_________|___________|_______|_______________|
| |Ընդամենը` |68 |1424.18 | | | |
| | | |հա | | | |
._____________________________________________________________________.
9.1.4. Հանրակրթական դպրոցների շինարարություն և հիմնանորոգում
456. 2011 թվականին մարզի թվով 10 կրթական 556.17 մլն. դրամ (այդ թվում ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի պատվիրատվությամբ 174.144 մլն. դրամ, ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության պատվիրատվությամբ 170.526 մլն. դրամ, ՀՀ կրթության նախարարության պատվիրատվությամբ 81.5 մլն. դրամ, ՀՀ սոցիալական ներդրումների հիմնադրամի պատվիրատվությամբ 130.0 մլն. դրամ):
457. 2012 թվականին մարզի թվով 8 կրթական օբյեկտների հիմնանորոգման համար ՀՀ պետական բյուջեից հատկացվել է 295,75 մլն. դրամ (այդ թվում ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի պատվիրատվությամբ 54,15 մլն. դրամ, ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության պատվիրատվությամբ 2/41,6 մլն. դրամ):
458. 2013 թվականին մարզի 7 կրթական օբյեկտների հիմնանորոգման համար ՀՀ պետական բյուջեից հատկացվել է 115,47 մլն. դրամ/ այդ թվում ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի պատվիրատվությամբ 69,93 մլն. դրամ, ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության պատվիրատվությամբ 45,55 մլն. դրամ/:
Աղյուսակ 9.5 2015-2018 թթ. նախատեսվող դպրոցների հիմնանորոգում
._____________________________________________________________________.
| |դպրոցների անվանումները |Հիմնանորոգման համար անհրաժեշտ |
| | |գումարը ըստ տարիների մլն. դրամ |
| | |____________________________________|
| | |2015թ.|2016թ.|2017թ.|2018թ.|ընդամենը|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|1 |Աղնջաձորի միջն. դպրոց | | 80,0| | | 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|2 |Արենիի միջն դպրոց | 160,0| | | | 160.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|3 |Արինի միջն դպրոց | | 80,0| | | 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|4 |Արտաբույնք միջն դպրոց | 150,0| | | | 150.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|5 |Արփիի միջն դպրոց | | | 80,0| | 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|6 |Ազատեկի միջն դպրոց | | | | 80,0| 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|7 |Գետափի միջն դպրոց | | 150,0| | | 150.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|8 |Գլաձորի միջն դպրոց | | | | 120,0| 120.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|9 |Գոմքի հիմնական դպրոց | | | 90,0| | 90.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|10|Գողթանիկի հիմնական դպրոց | | 90,0| | | 90.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|11|Եղեգնաձորի թիվ 2 միջն դպրոց | | 60,0| | | 60.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|12|Եղեգնաձորի քաղաքային վարժարան| | | 30,0| | 30.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|13|Եղեգիսի միջն դպրոց | | | 70,0| | 70.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|14|Ջերմուկի թիվ 1 միջն դպրոց | | | | 70,0| 70.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|15|Թառաթումբի միջն դպրոց | | | 80,0| | 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|16|Խնձորուտի միջն դպրոց | 90,0| | | | 90.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|17|Հորբատեղի հիմնական դպրոց | | | 60,0| | 60.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|18|Հերմոնի միջն դպրոց | | 60,0| | | 60.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|19|Հորսի հիմնական դպրոց | 100,0| | | | 100.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|20|Մալիշկայի թիվ 1 միջն դպրոց | | 80,0| | | 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|21|Մարտիրոսի միջն դպրոց | 100,0| | | | 100.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|22|Սալլիի հիմնական դպրոց | | | 30,0| | 30.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|23|Սերսի հիմնական դպրոց | | | | 50,0| 50.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|24|Վարդահովիտի հիմնական դպրոց | | | 20,0| | 20.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|25|Վայքի քաղաքային վարժարան | | | 50.0| | 50.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|26|Չիվայի միջն դպրոց | | 80.0| | | 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 600,0| 680,0| 510,0| 320.0| 2110.0|
._____________________________________________________________________.
459. Նոր Ազնաբերդում նոր դպրոցի կառուցումը անհրաժեշտություն չէ, քանի որ գյուղում կան 21 դպրոցահասակ երեխաներ որոնք հաճախում են գյուղից 2 կմ հեռավորության վրա գտնվող Խնձորուտի դպրոց:
460. Զեդեայում 2003 թվականին կառուցվել է համայնքային կենտրոն, որտեղ տեղակայված է և դպրոցը և մշակույթի տունը: Հետևաբար նոր դպրոցի շենքի և նոր մշակույթի տան կառուցման անհրաժեշտությունը չկա:
461. Եղեգնաձորի Երաժշտական դպրոցը ամբողջությամբ հիմնանորոգված է:
462. Մինչև օրս մարզում ֆինանսական տարբեր աղբյուրներով (ՀՀ պետական բյուջե, Հայաստան Համահայկական Հիմնադրամ, Հայաստանի Սոցիալական Ներդրումների Հիմնադրամ, Հայ կրթական հիմնադրամ, Փրկեցեք երեխաներին և այլ բարեգործական հիմնադրամներ և անհատ բարերարներ) հիմնանորոգվել և մասնակի վերանորոգվել են մանկապարտեզի շենքեր: Առկա են մանկապարտեզների, խաղահրապարակների կառուցման, մանկապարտեզի շենքերի ջեռուցման խնդիրներ`
Աղյուսակ 9.6 Մանկապարտեզների շինարարություն և հիմնանորոգում
.____________________________________________________________________.
| |Մանկապարտեզի անվանումները |Հիմնանորոգման համար անհրաժեշտ |
| | |գումարը ըստ տարիների մլն. դրամ |
| | |____________________________________|
| | |2015թ.|2016թ.|2017թ.|2018թ.|ընդամենը|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|1 |Եղեգնաձորի թիվ 1 մանկապարտեզ| | | 60.0| 20.0| 80.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|2 |Եղեգնաձորի թիվ 2 մանկապարտեզ| | 55.0| | | 55.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|3 |Եղեգնաձորի թիվ 3 մանկապարտեզ| 65.0| | | | 65.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|4 |Հերհերի մանկապարտեզ | | | 50.0| 30.0| 80.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|5 |Ռինդի մանկապարտեզ | |60.0 | | | 60.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|6 |Արփիի մանկապարտեզ | 65.0| | | | 65.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|7 |Ագարակաձորի մանկապարտեզ | | 65.0| | | 65.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|8 |Մալիշկայի թիվ 1 մանկապարտեզ | 75.0| | | | 75.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|9 |Մալիշկայի թիվ 2 մանկապարտեզ | | | 40.0| 40.0| 80.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|10|Գետափի մանկապարտեզ | 65.0| | | | 65.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|12|Վերնաշենի մանկապարտեզ | | | 30.0| 40.0| 70.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|13|Զառիթափի մանկապարտեզ | 50.0| | | | 50.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|14|Ազատեկի մանկապարտեզ | | | 35.0| 20.0| 55.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|15|Եղեգիսի մանկապարտեզ | | | 45.0| | 45.0|
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
|15|Արենիի նոր մանկապարտեզի | 100,0| | | | |
| |կառուցում | | | | | |
|__|____________________________|______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 420.0| 180.0| 300.0| 190.0| 1090.0|
.____________________________________________________________________.
9.1.5. Մշակութային օբյեկտների հիմնանորոգում
463. 2010-2013 թթ. թվականից մինչև օրս վերանորոգվել, հիմնանորոգվել և վերակառուցվել են` Ամաղուի ակումբը - 95,3 մլն. դրամ, Մալիշկայի մշակույթի տան մարզադահլիճը - 32,4 մլն. դրամ, Հորբատեղ համայնքի մշակույթի տունը - 7,306 մլն. դրամ, Արտաբույնքի մշակույթի տան տանիքը - 22,650 մլն. դրամ, Սալլի մշակույթի տան տանիքը - 4,950 մլն. դրամ, Խաչիկի Քարակոպ վանքը - 14,56 մլն. դրամ:
464. 31 մշակույթի օջախներ վերջին տարիների ընթացքում չեն վերանորոգվել և հիմնանորոգման /շենքապահպան աշխատանքների իրականացման/ խիստ կարիք ունեն: Նախատեսվում է Արփի, Փոռ, Զառիթափ, Նոր Ազնաբերդ, Զեդեա, Խնձորուտ, Գնիշիկ գյուղական համայնքներում կառուցել նոր մշակութային օջախներ և Ջերմուկ քաղաքում կառուցել մարզամշակութային համալիր:
Աղյուսակ 9.7. 2015-2018 թթ. մշակութային օջախների հիմնանորոգում և
կառուցում
._____________________________________________________________________.
| |Մշակույթի տների անվանումները |Հիմնանորոգման համար անհրաժեշտ |
| | |գումարը ըստ տարիների մլն. դրամ |
| | |____________________________________|
| | |2015թ.|2016թ.|2017թ.|2018թ.|ընդամենը|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|1 |Ագարակաձորի մշակույթի տուն | | 150.0| | | 150|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|2 |Ազատեկի մշակույթի տուն | | 150.0| | | 150|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|3 |Աղավնաձորի մշակույթի տուն | | | 130.0| 70.0| 200.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|4 |Արտավանի մշակույթի տան | | 80.0 | | | 80.0|
| |ուժեղացում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|5 |Արինի մշակույթի տուն | | | 80.0| | 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|6 |Արտաբույնքի մշակույթի տուն | | 40.0| | | 40.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|7 |Գետափի մշակույթի տուն | | 40.0| | | 40.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|8 |Գլաձորի մշակույթի տուն | | 180.0| | | 180.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|9 |Գողթանիկի մշակույթի տուն | | | 70.0| | 70.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|10|Գնդեվազի մշակույթի տուն | | | 70.0| 80.0| 150.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|11|Գոմքի մշակույթի տուն | | 70.0| | 70.0| 140.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|12|Եղեգնաձորի մշակույթի տուն | | 250.0| | | 250.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|13|Եղեգնաձորի երկրագիտական | 7.0| | | | 7.0|
| |թանգարանի օդափոխության | | | | | |
| |համակարգի կառուցում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|14|Ելփինի մշակույթի տուն | | 120.0| | | 120.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|15|Եղեգիսի մշակույթի տուն | | | 80.0| | 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|16|Խաչիկի մշակույթի տան | 120.0| | | | 120.0|
| |ուժեղացում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|17|Կարմրաշեն գյուղի բ/շենքի | | 60.0| | | 60.0|
| |վերակառուցում մշակույթի տան | | | | | |
| |և հիմնանորոգում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|18|Հերմոնի մշակույթի տուն | | | 50.0| | 50.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|19|Հորսի մշակույթի տուն | 90.0| | | | 90.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|20|Հերհերի մշակույթի տուն | 160.0| | | | 160.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|21|Հորբատեղի մշակույթի տուն | 50.0| | | | 50.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|22|Մալիշկայի մշակույթի տուն | 200.0| 200.0| | | 400.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|23|Մարտիրոս գյուղի մշակույթի | | 300.0| | | 300.0|
| |տան ամրացում և հիմնանորոգում| | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|24|Չիվայի մշակույթի տուն | | 120.0| | | 120.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|25|Ջերմուկ քաղաքի Կեչուտ | 300.0| | | | 300.0|
| |թաղամասի մշակույթի տուն | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|26|Սարավանի մշակույթի տուն | | | 100.0| | 100.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|27|Սերսի մշակույթի տուն | | | 75.0| 40.0| 115.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|28|Ռինդի մշակույթի տուն | | 300.0| | | 300.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|29|Վայքի մշակույթի տուն | | 300.0| | | 300.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|30|Վերնաշենի մշակույթի տուն | | | 180.0| | 180.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|31|Վարդահովիտի մշակույթի տուն | | | | 50,0| 50.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|32|Քարագլխի մշակույթի տուն | | | 100.0| | 100.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 927.0|2360.0| 935.0| 310,0| 4532.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
| |Նոր մշակույթի տների կառուցում| | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
| |Կապիտալ շինարարություն | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|1 |Արփիի նոր մշակույթի տան | 250.0| 300.0| | | 550.0|
| |կառուցում 300 տեղ. | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|2 |Շատինի նոր մշակույթի տան | | | 550.0| | 550.0|
| |կառուցում 300 տեղ. | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|3 |Զառիթափի նոր մշակույթի տան | | 250.0| 300.0| | 550.0|
| |կառուցում 300 տեղ. | | | | | |
| |/կիսակառույց/ | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|4 |Խնձորուտի նոր մշակույթի տան | | 100.0| | | 100.0|
| |կառուցում 100 տեղ. | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|5 |Ջերմուկ քաղաքում | 570.0| 400.0| | | 970.0|
| |մարզամշակութային համալիրի | | | | | |
| |կառուցում 500 տեղանոց | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 820.0|1050.0| 850.0| | 2720.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ |1747.0|3410.0|1785.0| 310,0| 7250.0|
._____________________________________________________________________.
465. Արենի, Սալլի և Աղնջաձորի մշակույթի տները ամբողջությամբ հիմնանորոգված են:
9.1.6. Առողջապահական օբյեկտներ
466. Առողջապահական օբյեկտների պահպանությունն ու երկարակեցությունը ապահովելու նպատակով անհրաժեշտ է հիմնանորոգել 2 հիվանդանոց և 6 առողջապահական օբյեկտ:
Աղյուսակ 9.8
._________________________________________________________________.
| |Առողջապահական օբյեկտների |Հիմնանորոգման համար անհրաժեշտ |
| |անվանումները |գումարը ըստ տարիների մլն. դրամ |
| | |____________________________________|
| | |2015թ.|2016թ.|2017թ.|2018թ.|ընդամենը|
|__|_________________________|______|______|______|______|________|
|1 |Աղավնաձորի առողջության | | 15,0| | | 15.0|
| |կենտրոն | | | | | |
|__|_________________________|______|______|______|______|________|
|2 |Գնդեվազ համայնքի բուժական| | 10,0| | | 10.0|
| |հիմնարկի նորոգում | | | | | |
|__|_________________________|______|______|______|______|________|
|3 |Մալիշկա համայնքի բուժական| | 13.5| | | 13.5|
| |հիմնարկի նորոգում | | | | | |
|__|_________________________|______|______|______|______|________|
|4 |Շատին համայնքի բուժական | | | 30.0| | 30.0|
| |հիմնարկի նորոգում | | | | | |
|__|_________________________|______|______|______|______|________|
|5 |Չիվա համայնքի բուժական | | | 10,0| | 10.0|
| |հիմնարկի նորոգում | | | | | |
|__|_________________________|______|______|______|______|________|
|6 |Ջերմուկ քաղաքի բուժական | 30,0| | 30,0| | 60.0|
| |հիմնարկի նորոգում | | | | | |
|__|_________________________|______|______|______|______|________|
|7 |Վայքի հիվանդանոց | 100.0| | | | 100.0|
|__|_________________________|______|______|______|______|________|
|8 |Եղեգնաձորի հիվանդանոց | | | | 100.0| 100.0|
|__|_________________________|______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 130,0| 38.5| 70.0| 100,0| 338,5|
._________________________________________________________________.
9.1.7. Մարզական օբյեկտների հիմնանորոգում
467. Սպորտի զարգացման համար անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծելու նպատակով նախատեսվում է 2015-2018 թվականներին մարզական օբյեկտներում կատարել հետևյալ շինարարական աշխատանքներ`
Աղյուսակ 9.9.
._____________________________________________________________________.
| |մարզական օբյեկտների |Հիմնանորոգման համար անհրաժեշտ |
| |անվանումները |գումարը ըստ տարիների մլն. դրամ |
| | |____________________________________|
| | |2015թ.|2016թ.|2017թ.|2018թ.|ընդամենը|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|1 |Աղավնաձորի լողավազանի | | | 140.0| | 140.0|
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|2 |Աղավնաձորի մարզադաշտի | | | | 170.0| 170.0|
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|3 |Եղեգնաձորի մարզադպրոցի | 90.0| | | | 90.0|
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|4 |Եղեգնաձորի մարզադաշտի | 70.0| 90.0| | | 160.0|
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|5 |Վայքի «Արևիկ» մարզադաշտի | | 160.0| | | 160.0|
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|6 |Ջերմուկի քաղաքային զբոսայգու | | | 100.0| 200.0| 300.0|
| |վերանորոգում և բարեկարգում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|7 |Ջերմուկի ձմեռային մարզաձևերի | | | 220.0| 300.0| 520.0|
| |պետական մարզադպրոցի կառուցում| | | | | |
| |վերանորոգում և բարեկարգում | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
| |ընդամենը, | 160.0| 250.0| 460.0| 670.0| 1540.0|
._____________________________________________________________________.
468. Ջերմուկ քաղաքի քիքբոքսինգի մարզադահլիճը և Ջերմուկի քաղաքապետարանի մանկապատանեկան մարզադպրոցը տեղակայված են Ջերմուկի ձմեռային մարզաձևերի պետական մարզադպրոցի շենքում որի կառուցումը վերանորոգումը և բարեկարգումը ընդգրկվել է 2017-2018 թվականների ծրագրում (Աղյուսակ 9.9, կետ 7);
9.1.8. Բնակարանաշինություն և քաղաքաշինական այլ խնդիրներ
469. Միայն բնակարանների գնման վկայագրերի տրամադրման ծրագիրը` մասնավորապես անցած տարիների ծավալներով, չի կարող լուծել խնդիրն առաջիկա հինգ տարիներին, պետք է նաև նկատի ունենալ, որ նվազել է շուկայում վաճառվող առկա բնակարանների քանակը:
470. Այդ նպատակով առաջարկվում է բնակարանների գնման վկայագրերի տրամադրման ծրագրին զուգահեռ իրականացնել նաև բնակարանային շինարարություն:
471. Բնակարանային շինարարությանը զուգահեռ հնարավոր է իրականացնել նաև մարզի երեք քաղաքներում առկա կիսակառույց բազմաբնակարան բնակելի շենքերի շինարարություն:
472. Մարզում առկա է 145 բազմաբնակարան շենք` որից 42-Վայք, 28-Եղեգնաձոր և 75 Ջերմուկ քաղաքներում: Եղեգնաձոր քաղաքում առկա է մեկ (Միկոյան-16) ամրացման-վերականգնման կարիք ունեցող բազմաբնակարան բնակելի շենք, որը ունի 3-4 աստիճանի վթարայնություն: Շենքերի ամրացման-վերականգնման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է շենքերի վթարավտանգ վիճակով, մինչև 2014 թվականը վերանորոգված բազմաբնակարան շենքերի տանիքներից բացի անհրաժեշտություն է նաև մուտքերի և բակային հատվածների բարեկարգումը որի համար միջին հաշվարկով 12,0 մլն դրամ:
473. Հաշվի առնելով մարզի բնակչության կյանքի ու առողջության պահպանման և տնտեսության կայուն զարգացման գործում 3 քաղաքային համայնքներում տեղակայված հրշեջ-փրկարարական ջոկատների դերը:
474. Մարզի գյուղական համայնքներում առկա են թվով 438 ամրացման-վերականգնման կարիք ունեցող բնակելի տներ, որոնք ունեն 3-4 աստիճանի վթարայնություն, վթարայնությունը հիմնականում պայմանավորված է կոնստրուկտիվ կառուցվածքի հետ:
Աղյուսակ 9.10.
._____________________________________________________________________.
| |Համայնքի անվանումը, |Նախատեսված գումարը /մլն. դրամ/ |
| |հասցեն |____________________________________________|
| | |2015թ.|2016թ.|2017թ. |2018թ. |ընդա- |
| | | | | | |մենը |
|__|_____________________|___________________________|_________|______|
| |Բազմաբնակարան շենքեր |տանիքների |մուտքերի | |
| | |հիմնանորոգում |հիմնա- | |
| | | |նորոգում,| |
| | | |բակերի | |
| | | |բարե- | |
| | | |կարգում | |
|__|_____________________|___________________________|_________|______|
| |Եղեգնաձոր քաղաք | | | | | |
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|2 |Շահումյան 16 | 12.4| | | 12.0| 24.4|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|4 |Միկոյան 9Ա | | 8.0| | 10.0| 18.0|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|5 |Միկոյան 14 | 14.2| | | 15.0| 29.2|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|10|Միկոյան 22 | | 12.75| | 12.0| 24.75|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|11|Արսենյան 2 | 6.3| | | 10.0| 16.3|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|12|Արսենյան 4 | | 6.3| | 10.0| 16.3|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|13|Արսենյան 9 | | | 16.3| 15.0| 31.3|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|15|Անդրանիկի 3 | | 12.75| | 12.0| 24.75|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|16|Կամոյի 2Ա | | | 14.2| 15.0| 29.2|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|17|Երևանյան խճուղի 7 | | 6.8| | 10.0| 16.8|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 32.9| 46.6| 30.5| 121.0| 231.0|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
| |Վայք քաղաքի | | | | | |
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|1 |Ջերմուկի խճ. 7 | 3.8| | | 10.0| 13.8|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|2 |Ջերմուկի խճ. 36 | 12.6| | | 12.0| 22.6|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|3 |Շահումյան 20 | | | 7.0| 10.0| 17.0|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|4 |Շահումյան 99 | 6.9| | | 10.0| 16.9|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 23.3| - | 7.0| 42.0| 72.3|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
| |Ջերմուկ քաղաքի | | | | | |
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|1 |Ձախափնյակ 2 | 19.0| | | 15.0| 34.0|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|2 |Ձախափնյակ 3 | 19.0| | | 15.0| 34.0|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|3 |Ձախափնյակ 4 | | | 21.6| 15.0| 36.6|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|4 |Ձախափնյակ 5 | 16.7| | | 15.0| 31.7|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|5 |Ձախափնյակ 6 | 16.5| | | 15.0| 31.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|6 |Ձախափնյակ 7 | | | 15.4| 12.0| 27.4|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|7 |Ձախափնյակ 8 | 16.5| | | 15.0| 31.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|8 |Ձախափնյակ 9 | | | 16.5| 15.0| 31.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|9 |Ձախափնյակ 10 | | | 18.7| 15.0| 33.7|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|10|Ձախափնյակ 12 | | 12.5| | 12.0| 24.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|11|Ձախափնյակ 13 | | | 13.5| 12.0| 25.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|12|Ձախափնյակ 16 | | 16.5| | 15.0| 31.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|13|Ձախափնյակ 17 | | | 14.75| 12.0| 26.75|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|14|Ձախափնյակ 18 | | 12.5| | 12.0| 24.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|15|Ձախափնյակ 19 | | | 12.5| 12.0| 24.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|16|Ձախափնյակ 20 | | 12.5| | 12.0| 24.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|17|Ձախափնյակ 21 | | 12.3| | 12.0| 24.3|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|18|Ձախափնյակ 22 | | | 13.0| 12.0| 25.0|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|19|Ձախափնյակ 24 | | | 11.9| 12.0| 23.9|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|20|Ձախափնյակ 25 | | | 14.3| 15.0| 29.3|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|21|Ձախափնյակ 26ա | | | 9.0| 12.0| 21.0|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|22|Ձախափնյակ 28 | | | 12.5| 12.0| 24.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|23|Ձախափնյակ 39 | | | 12.75| 12.0| 24.75|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|24|Ձախափնյակ 40 | | | 12.1| 12.0| 24.1|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|25|Ձախափնյակ 42 | | | 12.1| 12.0| 24.1|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
|26|Ձախափնյակ 43 | | | 12.5| 12.0| 24.5|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 87.7| 66.3| 223.1| 342.0| 719.1|
|__|_____________________|______|______|_____________|_________|______|
| |Ընդամենը | 143.9| 112,9| 260,6| 505.0|1022.4|
| |բազմաբնակարան շենքեր | | | | | |
|__|_____________________|_____________________________________|______|
| |Մարզի բնակավայրերի |Կառուցման կամ վերակառուցման համար |Ընդա- |
| |IV կարգի - 223 և |անհրաժեշտ փոխհատուցումը |մենը |
| |III կարգի -215 |/մլն. դրամ/ |/մլն. |
| |վթարային բնակելի տներ|_____________________________________|դրամ/ |
| |ներառյալ Մարտիրոս | IV կարգ | III կարգ| |
| |գյուղի 53/35- - III |___________________________|_________|______|
| |/բնակելի տունը, որը |2015թ.|2016թ.|2017թ.|Ընդա- |2018թ. | |
| |ընդգրկված է | | | |մենը/ | | |
| |տարահանում բաժնում | | | |մլն. | | |
| | | | | |դրամ | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
| |այդ թվում` | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
| |սողանքային գոտում | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|1 |Ագարակաձոր -2-IV, | 7.5| 7.5| | 15.0| 5.5| 20.5|
| |1-III | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|3 |Չիվա -5 - IV, 4-III | 14.0| 7,00| 14,00| 35.0| 22.0| 57.5|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|4 |Խաչիկ -58- IV, 86-III| 90,00|120,00|138,00| 348.0| 473.0| 821.0|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|5 |Հորբատեղ -1-IV, | | 6,00| | 6.0 | | 6.0|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 111.5| 140.5| 152.0| 404.0| 500.5| 904,5|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
| |քարաթափման գոտում | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|6 |Արենի -2-IV, 1-III | 7.5| | 7.5| 15.0| 5.5| 20,5|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|7 |Արտաբույնք -6-IV, | 14.0| 14.0| 14.0| 42.0| 132.0| 174,0|
| |24-III | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|8 |Գետափ -3-IV, 1-III | 7.5| 7.5| 7.5| 22.5| 5.5| 28,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|9 |Ելփին -5-IV, | 14.0| 14.0| 7.0| 35.0| | 35,0|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|10|Հերմոն -5-IV, 2-III | 12.0| 12.0| 6.0| 30.0| 11.0| 41,0|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|11|Քարագլուխ -2-IV, | 6.0| 6.0| | 12.0| 11.0| 23,0|
| |2-III | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|12|Շատին -14-IV, 11-III | 35.0| 28.0| 35.0| 98.0| 60.5| 158,5|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 96.0| 81.5| 77.0| 254.5| 225,5| 480,0|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
| |այլ | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|13|Աղավնաձոր -4-IV, | 15.0| 7.5| 7.5| 30.0| 11.0 | 41,00|
| |2-III | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|14|Աղնջաձոր -1-IV, | 6.0| | | 6.0| | 6,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|15|Արփի -1-III | | | | | 5.5| 6,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|16|Ազատեկ -1-IV, | 6.0| | | 6.0| | 5,50|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|17|Գլաձոր -1-IV, 4-III | | | 7.5| 7.5| 22.0| 29,50|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|18|Գողթանիկ -6-IV, 1-III| 11.0| 11.0| 11.0| 33.0| 5.5| 38,50|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|19|Եղեգնաձոր -8-IV, | 24.0| 24.0| 16.0| 64.0| 49.5|113,50|
| |9-III | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|20|Եղեգիս -12-IV, 20-III| 32.5| 32.5| 13.0| 78.0| 110.0|188,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|21|Զառիթափ -1-IV, | | | 7.0| 7.0| | 7,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|22|Զեդեա-24-IV, | 48.0| 48.0| 48.0| 144.0| |144,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|23|Թառաթումբ -1-IV, | 6.0| | | 6.0| | 6,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|24|Սերս -1-IV, | | 5.5| | 5.5| | 5,50|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|25|Մալիշկա -1-IV, 3-III | 7.5| | | 7.5| 16.5| 24,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|26|Հորս -2-IV, | | 6.0| 6.0| 12.0| | 12,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|27|Փոռ -1-IV, | | 6.0| | 6.0| | 6,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|28|Վայք -1-IV, | | | 8.0| 8.0| | 8,00|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|29|Վարդահովիտ -2-IV, | 5.5| 5.5| | 11.0| 22.0| 33,00|
| |4-III | | | | | | |
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
|30|Վերնաշեն -4-III | | | | | 5.5| 5,50|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 161.5| 146.0| 124.0| 411.5| 247,5| 679.0|
|__|_____________________|______|______|______|______|_________|______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ` բնակելի | 369.0|362,50| 353.0|1084.5| 973.5|2058.5|
| |տուն | | | | | | |
._____________________________________________________________________.
475. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի Եղեգնաձոր քաղաքի Միկոյան թիվ 16 շենքի տեխնիկական վիճակի հետազննության արդյունքում` 2011 թվականի սեպտեմբերի 23-ին տրված եզրակացության համաձայն շենքի վերականգնումն ու ուժեղացումը գտնվել է ոչ նպատակահարմար և առաջարկվել է շենքը կազմաքանդել ու դիտարկել նորի իրականացման հնարավորությունը համաձայն նախօրոք մշակված և սահմանված կարգով համաձայնեցված նախագծի:
476. Բացի այդ, նշված շենքն ընդգրկված է նաև ՀՀ կառավարության 2013 թվականի մարտի 7-ի N 9 արձանագրային որոշմամբ հավանության արժանացած` Հայաստանի Հանրապետության տարածքում քանդման ենթակա վթարային` 4-րդ աստիճանի վնասվածություն ունեցող բնակարանային ֆոնդի բնակիչներին անվտանգ բնակելի տարածքով ապահովման հայեցակարգի (այսուհետ` հայեցակարգ) կիրարկումն ապահովող միջոցառումների ժամանակացույցի 1-ին կետի համաձայն պետական աջակցության առաջնահերթ ծրագրի մշակման նպատակով ՀՀ Վայոց Ձորի մարզպետի 2013 թվականի հուլիսի 2-ի N 01/04.3/3398-13 գրությամբ ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն ներկայացված` մարզում առկա քանդման ենթակա վթարային 4-րդ աստիճանի վնասվածություն ունեցող շենքերի ցանկում:
477. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի բազմաբնակարան շենքերի տանիքների և մուտքերի հիմնանորոգման 2015-2018 թթ. ծրագրերի ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 9.1-ում:
478. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի բնակավայրերի IV կարգի և III կարգի վթարային բնակելի տների կառուցման, վերակառուցման 2015-2018 թթ. ծրագրերի ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 9.2-ում:
9.2 Քաղաքաշինության ոլորտի տրամաբանական հենքը
._____________________________________________________________________.
|Ոլորտի նպատակները, |Արդյունքային ցուցանիշներ |Ռիսկեր |
|արդյունքներն ու | | |
|միջոցառումները | | |
|_____________________|___________________________|___________________|
|Արդյունք 1 |3.1 Հիմնանորոգման և |Անհրաժեշտ է |
|Բնակարանաշինությունը |ամրացման կարիք ունեցող |Կառավարության |
|մարզում բարելավվել |բազմաբնակարան շենքերի թիվը |հետևողական |
| |47 |ապակենտրոնացված |
| |Թիրախ` Եղեգնաձոր քաղաքի |քաղաքականություն |
| |Միկոյան 16 բազմաբնակարան |ծրագիրը |
| |շենքի ամրացում կամ |իրականացնելու |
| |տարահանում |հարցում |
|_____________________|___________________________|___________________|
|Միջոցառումներ |Ֆինանսավորման կարիքը` |Եղանակային |
|1.1 Առավել վտանգավոր |10 22.4 մլն. դրամ |բարենպաստ պայմաններ|
|վթարայնություն |Ֆինանսավորման կարիքը` | |
|ունեցող բազմաբնակարան|անհատական | |
|շենքեր |ուսումնասիրություն | |
|1.2 Ջրահեռացման | | |
|համակարգերի նորոգում | | |
|/կառուցում | | |
|_____________________|___________________________|___________________|
|Արդյունք 2 |3.1 Հիմնանորոգման և |Անհրաժեշտ է |
|Անհատական |ամրացման կարիք ունեցող |Կառավարության |
|բնակարանաշինությունը |անհատական բնակարանների թիվը|հետևողական |
|մարզում բարելավվել է |223 IV և 215 III կարգի |ապակենտրոնացված |
| |վթարային բնակարաններ |քաղաքականություն |
| |Թիրախ` մարզի բնակավայրերի |ծրագիրը |
| |IV կարգի վթարային 223 |իրականացնելու |
| |բնակելի տների կառուցման |հարցում |
| |աջակցություն | |
|_____________________|___________________________|___________________|
|Միջոցառումներ |Ֆինանսավորման կարիքը` | |
|2.1 Առավել վտանգավոր |2058.5 մլն. դրամ | |
|վթարայնություն |Ֆինանսավորման կարիքը` | |
|ունեցող անհատական |անհատական | |
|բնակարաններ |ուսումնասիրություն | |
|2.2 Անհատական | | |
|բնակարաններին կից | | |
|ոռոգման համակարգերի | | |
|նորոգում/կառուցում | | |
|_____________________|___________________________|___________________|
|Արդյունք 3 |3.1 Տարահանման ենթակա |Անհրաժեշտ է |
|Բնակչության |անհատական բնակարանների թիվը|Կառավարության |
|պաշտպանությանն ու |156, քարափլուզման 7 և |հետևողական |
|արտակարգ իրավիճակների|սողանքավտանգ գոտում 18 |ապակենտրոնացված |
|կանխարգելում |համայնք |քաղաքականություն |
| |Թիրախ` մարզի Շատին, |ծրագիրը |
| |Արտաբույնք, Եղեգիս, Գետափ, |իրականացնելու |
| |Արենի, Ագարակաձոր, Հերմոն |հարցում |
| |համայնքներում | |
| |/քարափլուզում/ Մարտիրոս, | |
| |Չիվա Ագարակաձոր, Գլաձոր, | |
| |Խաչիկ, Գնիշիկ, Ազատեկ, | |
| |Բարձրունի, Կապույտ, | |
| |Զառիթափ, Գոմք, Ախտա, Ռինդ, | |
| |Վերնաշեն, Գետափ, Հորս, | |
| |Հորբատեղ, Գողթանիկ | |
| |համայնքներում /սողանք/ | |
| |Մալիշկա - /ջրակալում/ | |
|_____________________|___________________________|___________________|
|Միջոցառումներ |Ֆինանսավորման կարիքը` | |
|3.1 Առավել վտանգավոր |1 023.762 մլն. դրամ | |
|քարաթափման և | | |
|սողանքավտանգ | | |
|տարածքների | | |
|ուսումնասիրություն և | | |
|բնակչության | | |
|տարահանում | | |
._____________________________________________________________________.
10. ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻՑ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
10.1 Քարաթափերի կանխարգելում
479. Մարզի տարածքի բարդ երկրաբանական կառուցվածքը, ռելիեֆային առանձնահատկությունները, լեռնային ապարների որոշակի կազմավորումների տարածվածությունը, կլիմայական պայմանները և սեյսմիկ ռիսկի առկայությունը նպաստավոր պայմաններ է ստեղծում քարաթափերի առաջացման համար: Քարաթափերի առաջացման և զարգացման գործոններն են` լեռնային ապարների հողմահարումը, ինտենսիվ ճեղքավորությունը, մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի ներգործությունը, սեյսմիկ ցնցումները, ինչպես նաև պայթեցման աշխատանքները:
480. ՀՀ Վայոց Ձորի մարզի թվով 9 համայնքներում առկա են շենքերին և շինություններին վտանգ սպառնացող քարաթափերի տեղամասեր, որտեղ ՀՀ կառավարության 2010 թվականի հուլիսի 29-ի «Հայաստանի Հանրապետությունում շենքերին և շինություններին վտանգ սպառնացող քարաթափերի տեղամասերի գույքագրման աշխատանքների ծրագիրը հաստատելու մասին» N 957-Ն որոշմամբ նախատեսված է իրականացնել գույքագրման, ինժեներա-երկրաբանական և տեղաչափագրական հետազննությունների համալիր աշխատանքներ, որոնց արդյունքում տրված եզրակացությունների հիման վրա կհստակեցվեն բնակչության անվտանգության ապահովման և շենքերի ու շինությունների պաշտպանության նպատակով ցուցաբերվելիք մոտեցումները, և կմշակվեն ու կիրականացվեն տեխնիկատնտեսապես հիմնավորված միջոցառումներ:
481. Մարզի տարածքում քարաթափերի խնդրի կարգավորումն ունի ռազմավարական նշանակություն, ուստի դրա հիմնովին լուծումը պահանջում է ՀՀ կառավարության և մարզային իշխանությունների լուրջ միջամտությունը և վերահսկողությունը` ապահովելու համար մարզի քարաթափերի գոտիներում գտնվող բնակավայրերի կայուն զարգացումը, ենթակառուցվածքների, բնակելի, հասարակական, արտադրական շենքերի և շինությունների շահագործումը:
482. ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի գործառույթները քարաթափերի կանխարգելման հիմնախնդիրների լուծման հարցում մարզպետարանը`
1) համայնքի ղեկավարի ներկայացմամբ բնագավառի համապատասխան ոլորտի պատասխանատու լիազոր մարմնին է ներկայացնում տեղեկատվություն քարաթափերի, դրա հետ կապված արտակարգ իրավիճակի կամ վտանգի մասին
2) կազմակերպում է անվտանգության ապահովմանն ուղղված առաջնահերթ միջոցառումներ
3) կազմակերպում է տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների ղեկավար աշխատողների, մասնագետների և բնակչության ուսուցումը
4) կազմակերպում է գույքագրում ու միջոցառումների ծրագրերի մշակում և ներկայացնում համապատասխան ոլորտի պատասխանատու լիազոր մարմնին
5) կազմակերպում է ՀՀ կառավարության կողմից ֆինանսավորվող աշխատանքների իրականացումը:
Աղյուսակ 10.1. Վայոց ձորի մարզի բնակավայրերում քարաթափերի վտանգավոր
գոտում գտնվող շենքեր և շինություններ
._____________________________________________________________________.
|հ/հ|Բնակավայրի անվանումը|Շենքերի|Շենքերի և |Ընդա-|Ծանոթություն |
| | |և |շինություն-|մենը | |
| | |շինու- |ների |/մլն.| |
| | |թյուն- |շուկայական |դրամ/| |
| | |ների |մոտավոր | | |
| | |քանակը |արժեքը | | |
| | | |/մլն. դրամ/| | |
|___|____________________|_______|___________|_____|__________________|
|1 |Շատին | 37 | 7.2 |266.4|26-ը հին |
| | | | | |գյուղատեղում և |
| | | | | |Արփա գետի աջ ափին,|
| | | | | |11-ը ձախ ափին |
|___|____________________|_______|___________|_____|__________________|
|2 |Արտաբույնք | 28 | 7.2 |201.6| |
|___|____________________|_______|___________|_____|__________________|
|3 |Ագարակաձոր | 7 | 7.5 | 52.5| |
|___|____________________|_______|___________|_____|__________________|
|4 |Արենի | 7 | 7.5 | 52.5| |
|___|____________________|_______|___________|_____|__________________|
|5 |Գետափ | 12 | 7.5 | 90.0|4-առանձնատուն, |
| | | | | |4-երկբնակարան |
| | | | | |/8 տնտեսություն/ |
| | |_______|___________|_____|__________________|
| | |/գերեզ-| - | 35.0|5000 մ2 |
| | |մանոցի | | | |
| | |տարածք/| | | |
|___|____________________|_______|___________|_____|__________________|
|6 |Հերմոն | 9 | 5.5 | 49.5|3-ը Արփա գետի աջ |
| | | | | |ափին, |
| | | | | |6-ը ձախ ափին |
|___|____________________|_______|___________|_____|__________________|
|7 |Եղեգիս | 15 | 5.5 | 82.5| |
|___|____________________|_______|___________|_____|__________________|
| |Ընդամենը | 115 | |830.0| |
._____________________________________________________________________.
483. Անհրաժեշտ է ֆինանսական միջոցներ տրամադրել տարածքների լրացուցիչ ուսումնասիրության և բնակարանային պայմանները բարելավելու համար:
484. Հայաստանի Հանրապետության Վայոց Ձորի մարզպետարանը կազմակերպում և իրականացնում է հետևյալ աշխատանքները`
1) մարզպետի պահեստային կառավարման կետի նորոգում և պահանջվող տեխնիկական միջոցներով և սարքերով հագեցում,
2) աջակցություն համայնքներում պահեստային կառավարման կետերի ստեղծմանը,
3) մարզի տարածքում նախատեսվող շինարարության նախագծերում պաշտպանական կառույցների նախատեսում,
4) մարզի տարածքում տեղակայված ապաստարանի և հակաճառագայթային թաքստոցների վերանորոգում, համապատասխանեցում պահանջվող նորմերին,
5) արագ կառուցվող պարզագույն թաքստոցների կառուցման համար պահանջվող շինանյութերի ձեռքբերում և պահեստավորում` բնակչության ամբողջ թվաքանակի պատսպարումն ապահովելու նպատակով,
6) քաղաքացիական պաշտպանության տեսակետից ճանապարհների անցանելիությունն ապահովող նախապատրաստական միջոցառումների իրականացման ապահովում` ժամանակավոր կամուրջների և գետանցումների կառուցման համար շինանյութի ձեռքբերում և պահեստավորում,
7) քաղաքացիական պաշտպանության կազմավորումները տեխնիկական և անհատական պաշտպանական միջոցներով ապահովում,
8) մարզում բնակչության կենտրոնացված ազդարարման համակարգի հիմնում,
9) ռազմական դրության ժամանակ գործունեությունը շարունակող կազմակերպությունների շենքերի, շինությունների և արտադրական միջոցների կայունությանն ուղղված միջոցառումների իրականացում` արտադրական շենքերի կոնստրուկցիաների ուժեղացում, արտադրական տեղամասերի պաշտպանության ապահովման համար լրացուցիչ պաշտպանիչ շինարարական կոնստրուկցիաների մոնտաժում, արտադրական միջոցների տեղակայման համար պահեստային տեղամասերի կառուցում` հիմնական արտադրական տեղամասերի պաշտպանվածության նվազեցման դեպքում հաստոցների և այլ տեխնիկական միջոցների տեղադրման համար,
10) «ՀՀ Վայոց Ձորի տարահանված բնակչության կենսաապահովման պլանով նախատեսված պաշարների ստեղծում»:
485. 2015-2018 թվականների սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրի մշակման կապակցությամբ մարզին վերաբերվող ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարության կողմից նախատեսվող աշխատանքներն են`
1) Փրկարար ծառայություն`
ա. Մարզային փրկարարական վարչության կազմում ճգնաժամային կառավարման կենտրոնի և «911» ծառայության տարածքային ահազանգման կենտրոնի ստեղծում, 2015-2018 թվականների սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրի մշակման կապակցությամբ մարզին վերաբերվող սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման աշխատանքները ֆինանսավորվում են մարզային զարգացման ծրագրերի ֆինանսավորման համար նախատեսվող միջոցներից, որի համար անհրաժեշտ է 12 միլիոն դրամ:
բ. բնակչության վարվելակարգի ուսուցում` քաղաքացիական պաշտպանության ազդանշանների տրման ժամանակ,
գ. մարզի արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության և քաղաքացիական պաշտպանության համակարգերի ղեկավար կազմի հետ դասընթացների, ուսումնավարժությունների և վարժանքների անցկացում,
դ. մարզային փրկարարական վարչության 3 հրշեջ փրկարարական ջոկատների վարչական շենքերի և տարածքների վերանորոգում,
ե. իրավասու մարմինների կողմից մարզի սողանքային և քարաթափման գոտիների հետազոտություն և անձնագրավորում,
զ. մարզի համայնքներում հրդեհաշիջման համար անհրաժեշտ ջրածորանների տեղադրում և ջրավազանների կառուցում:
է. մարզի համայնքներում հակակարկտային պաշտպանության համակարգի հիմնում:
2) Սեյսմիկ պաշտպանության ծառայություն`
ա. ՀՀ կառավարության 2012 թվականի հոկտեմբերի 25-ի «Հայաստանի Հանրապետության մարզերի և բնակավայրերի զարգացման ծրագրերում սեյսմիկ ռիսկի գնահատման քարտեզների ներառման, արտակարգ իրավիճակների կանխարգելմանն ուղղված սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման միջոցառումների նախատեսման և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2012 թվականի մարտի 7-ի թիվ 261-Ն որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 1351-Ն որոշմամբ սահմանվեցին սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման միջոցառումներ` համաձայն ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարի 2012 թվականի նոյեմբերի 9-ի «ՀՀ մարզի, բնակավայրի (համայնքի) զարգացման ծրագրերում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման միջոցառումների իրականացման հայտի ձևը և սեյսմիկ ռիսկի գնահատման քարտեզի կազմման տեխնիկական առաջադրանքի օրինակելի ձևը հաստատելու մասին» թիվ 550-Ն հրամանով հաստատված տեխնիկական առաջադրանքի օրինակելի ձևի,
բ. ՀՀ կառավարության 2012 թվականի փետրվարի 9-ի «ՀՀ կառավարության 1999 թվականի հունիսի 10-ի թիվ 429 որոշման մեջ փոփոխություն կատարելու մասին» N 138-Ն որոշման 1-ին հավելվածի` «ՀՀ տարածքում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման համալիր ծրագրի» 14-րդ կետով, 2-րդ հավելվածի` «ՀՀ տարածքում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման միջոցառումների համալիր ծրագրի ժամանակացույցի» 3-րդ կետով նախատեսված միջոցառումներ, այդ թվում ՀՀ Վայոց ձորի մարզի հատուկ և կարևոր նշանակության օբյեկտների սեյսմիկ խոցելիության գնահատման, սեյսմիկ պաշտպանության վարքականոնների ուսուցման, «Չիվա» և «Ջերմուկ» դիտակայանների տարածքների բարեկարգման` ձմռան շրջանում կայանների կենսագործունեության հարցերը:
486. «Հայաստանի հիդրոօդերևութաբանության և մոնիտորինգի պետական ծառայություն» պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն` շարունակելու է իրականացնել աշխատանքներ համաձայն իր կանոնադրական խնդիրների` հիմք ընդունելով ՀՀ կառավարության կողմից հաստատման ենթակա նշված ժամանակաշրջանի ընթացքում իրականացվելիք պետական նշանակության հիդրոօդերևութաբանական աշխատանքների ծրագիրը:
10.2 Վտանգավոր բնական երևույթներ
487. ՀՀ Վայոց ձորի մարզում վտանգավոր բնական երևույթներից առավել վտանգ են ներկայացնում ուժեղ երկրաշարժերը, սողանքները, սելավները, գարնանային հեղեղումները, ուժեղ քամիները, ուժեղ կարկուտը, ձնահոսքերն ու ջրակալումները: ՀՀ Վայոց ձորի մարզում բնական աղետներից առավել վտանգ են ներկայացնում սողանքները, սելավներն ու ջրակալումները: Վայոց ձորի մարզի տարածքում վտանգավոր արտածին երկրաբանական պրոցեսներից իրենց տարածվածությամբ ու ազդեցությամբ առավել աղետալի են սողանքները, որոնք հանդիսանում են անընդհատ զարգացող ու իրենց ծավալներով մշտապես աճող վտանգի աղբյուր: Սողանքները մեծ վնաս են հասցրել և շարունակվում են հասցնել մարզի սողանքային գոտիներում գտնվող բնակելի տներին, ենթակառուցվածքներին, կենսապահովման օբյեկտներին, արտադրական կարողություններին, շրջակա միջավայրին, սպառնում են բնակիչների առողջությանը և հաղորդակցության ուղիների անխափան շահագործմանը: Պատճառ են դառնում բնակավայրերի ամայացմանը, պատմամշակութային արժեքների ավերմանը, բնակչության աղքատացմանը և տարահանմանը, խոչընդոտում են համայնքների զարգացմանը և բնակչության աճին: Այդ իսկ պատճառով տարածքների պահպանման և ռացիոնալ օգտագործման, բնակչության անվտանգության ապահովման և շրջակա միջավայրի պահպանման համար առանձնահատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել սողանքների ուսումնասիրության և կանխարգելման միջոցառումների ուղղությամբ պահանջվող աշխատանքների իրականացմանը: ՀՀ Վայոց ձորի մարզի 38 համայնքների տարածքներում առկա են թվով 48 սողանքային տեղամասեր, ՀՀ Վայոց ձորի մարզի 38 համայնքներում առկա են սողանքային տեղամասեր, որից առավել ռիսկային 20 տեղամասերում (տես. աղյուսակ 10.2) անհրաժեշտ են համապատասխան միջոցառումներ (ինժեներաերկրաբանական հետազննություններ, մոնիթորինգ, նախագծահետազոտական աշխատանքներ, ինժեներապաշտպան միջոցառումներ) իրականացում:
Աղյուսակ 10.2. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի բնակավայրերում սողանքավտանգ
գոտիները
.__________________________________________________________________.
| |Համայնքի անվանումը|Ծանոթություն |
|___|__________________|___________________________________________|
|1. |Խաչիկ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|2. |Գնիշիկ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|3. |Ազատեկ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|4. |Բարձրունի |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|5. |Մարտիրոս |մոնիթորինգ, բնակիչների տարահանում |
|___|__________________|___________________________________________|
|6. |Կապույտ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|7. |Արտավան |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|8. |Զառիթափ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|9. |Գոմք |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|10.|Ախտա |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|11.|Չիվա |մոնիթորինգ, նախագծահետազոտական աշխատանքներ,|
| | |ինժեներապաշտպան միջոցառումներ |
|___|__________________|___________________________________________|
|12.|Ագարակաձոր |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|13.|Ռինդ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|14.|Վերնաշեն |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|15.|Գետափ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|16.|Հորս |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|17.|Հորբատեղ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|18.|Գողթանիկ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|19.|Սարավան |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
|___|__________________|___________________________________________|
|20.|ՈՒղեձոր-Քոչբեկ |անհրաժեշտ է ուսումնասիրել |
.__________________________________________________________________.
488. Մարտիրոս գյուղի սողանքավտանգ գոտուց առաջիկայում լուծում է պահանջում գյուղի 53 բնակարանների տարահանման խնդիրը:
489. Մարզի տարածքում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման նպատակով անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները`
1) Մարզի համայնքների գլխավոր հատակագծերի և տնտեսական զարգացման ծրագրերի մշակման ժամանակ հիմնվել սեյսմիկ ռիսկի քարտեզների վրա:
2) Տեղական ինքնակառավարման մարմինների և կազմակերպությունների նախապատրաստումը սեյսմիկ ռիսկի կառավարմանը:
3) Բնակչության իրազեկության և պատրաստվածության բարձրացումը:
4) Արագ արձագանքման ուժերի նախապատրաստումը:
Աղյուսակ 10.3. Արտակարգ իրավիճակների վարչության վարչական կառույցների
վերանորոգում
._____________________________________________________________________.
|հ/հ|Տարածքի անվանումը |Հիմնանորոգման համար անհրաժեշտ |
| | |գումարը ըստ տարիների մլն. դրամ |
| | |_________________________________|
| | |2015թ.|2016թ.|2017թ.|2018թ.|ընդա-|
| | | | | | |մենը |
|___|_______________________________|______|______|______|______|_____|
|1 |Վայոց ձորի մարզի պահեստային | 60.0| | | | 60.0|
| |կառավարման կետ | | | | | |
|___|_______________________________|______|______|______|______|_____|
|2 |Եղեգնաձոր քաղաք` վարչական շենք,| 50.0| 60.0| | |110.0|
| |փրկարարական ջոկատի տեղակայման | | | | | |
| |շենք, պահեստներ | | | | | |
|___|_______________________________|______|______|______|______|_____|
|3 |Վայք քաղաք` հրշեջ փրկարարական | | | 50.0| | 50.0|
| |ջոկատի շենք | | | | | |
|___|_______________________________|______|______|______|______|_____|
|4 |Ջերմուկ քաղաք` հրշեջ տիպային | | | | 40.0| 40.0|
| |շենք | | | | | |
|___|_______________________________|______|______|______|______|_____|
| |ընդամենը, | 110.0| 60.0| 50.0| 40.0|260.0|
._____________________________________________________________________.
10.3. Սահմանամերձ գոտի
490. Վայոց ձորի մարզում խիստ կարևոր խնդիր է նաև սահմանամերձ գոտում գտնվող բնակավայրերի բնակչության անվտանգությունն ու իմիգրացիայի վտանգը որն ունի ռազմավարական նշանակություն, ուստի դրա հիմնովին լուծումը պահանջում է ՀՀ կառավարության և մարզային իշխանությունների լուրջ միջամտությունը և վերահսկողությունը:
491. Բնակչության բնակարանային պայմանները բարելավելու ինչպես նաև նոր բնակարաններ կառուցելու նպատակով սահմանամերձ Խաչիկ գյուղի 12 տնտեսության հատկացվել է 50 մլն դրամ (ՀՀ կառավարության 27.09.2012 թ «Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզպետարանին հատկացված գումարների բաշխման մասին» թիվ 1272-Ա և 07.02.2013 թ «Հայաստանի Հանրապետության 2013 թվականի պետական բյուջեից գումար հատկացնելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2012 թվականի դեկտեմբերի 20-ի N 1616-Ն, 2012 թվականի մայիսի 24-ի N 711-Ն և 2012 թվականի հոկտեմբերի 4-ի N 1392-Ն որոշումներում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» N 130-Ա որոշումներով):
10.4 Բնական աղետների ռիսկի նվազեցում
492. Բնական աղետների ժամանակ բնակչության պաշտպանվածության խնդիրը պետք է միշտ լինի բարձր մակարդակի վրա:
493. Առաջին և ամենակարևոր պայմանը ռիսկերի նվազեցման գործընթացում հասարակության պատրաստվածությունն է բնական աղետներին:
494. Լավ տեղեկացված բնակչությունը մեծ պատասխանատվությամբ է արձագանքում անվտանգության աստիճանի բարձրացման նպատակով իրականացվող ամեն մի գործողության:
495. Ռիսկերի նվազեցման գործընթացում կարևորվում է աղետների վերաբերյալ տեղեկատվական, վերլուծական, ինչպես նաև ազդարարման, իրազեկման աշխատանքների կազմակերպման և իրագործման դերը, ինչպես նաև բնակչության ընդգրկվածությունը աղետների կանխման, կանխարգելման և հետևանքների վերացման գործում:
496. Մարզի տարածքում վտանգավոր հիդրոօդերևութաբանական երևույթների հետևանքների մեղմման նպատակով անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները. հակակարկտային կայանների կառուցում, գետերի, սելավատարների հուների ուղղում, խորացում և ափերի ամրացում, կանխատեսել կլիմայափոփոխությանը հարմարվողականության համապատասխան միջոցառումներ մարզի տարածքի գյուղատնտեսության, ջրային ռեսուրսների, էներգետիկայի, քաղաքաշինության և այլ ոլորտների տնտեսվարող սուբյեկտների համար` հաշվի առնելով վերջիններիս խոցելիության աստիճանը: Նախատեսվում է մարզի զարգացման ծրագրում պատվիրել համայնքների գլխավոր հատակագծերը, որտեղ կնախատեսվի համայնքների տարածքում ռիսկի նվազեցման ուղղությամբ գործառույթներ:
497. Կայուն զարգացման ծրագրի իրականացումն ապահովող միջոցառումներ - ՀՀ Վայոց ձորի մարզի համայնքներում տարբեր աստիճանի վնասվածություն ունեցող 223 IV և 215 III անհատական տներ և տարբեր շինություններ հիմնականում գտնվում են մարզում առկա բազմաթիվ սողանքային գոտիներում:
498. Հետագայում անկանխատեսելի իրավիճակներից զերծ մնալու նպատակով անհրաժեշտ է իրականացնել մարզի առավել վտանգավոր սողանքային տեղամասերի հիմնովին ուսումնասիրություններ, որոնց արդյունքում միայն հնարավոր կլինի գնահատել սողանքային ռիսկը և վտանգը, բացահայտել սողանքների առաջացման և ակտիվացման գործոնները, ահազանգել սողանքային աղետի մասին` բնակչության անվտանգությունն ապահովելու, վտանգը կանխելու, վնասի չափերը նվազեցնելու ու բացառելու համար, հիմնավորել սողանքային տեղամասերում տեխնիկատնտեսապես առավել նպատակահարմար միջոցառումների իրականացումը, գնահատել սողանքային գոտիներում գտնվող բնակելի տների տեխնիկական վիճակը և ստեղծել մարզի սողանքային տեղամասերի տեղեկատվական բանկ: Այդ նպատակով ստորև բերվող աղյուսակ 10.4-ում ներկայացվում է 2015-2018 թթ. մարզում արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման միջոցառումները:
Աղյուսակ 10.4 2015-2018 թթ. բնակչության պաշտպանությանն ու արտակարգ
իրավիճակների կանխարգելմանն ուղղված միջոցառումներ
._____________________________________________________________________.
| |Միջոցառման անվանումը | Նախատեսված գումարը ըստ տարիների |
| | | /մլն. դրամ/ |
| | |_____________________________________|
| | |2015թ. |2016թ.|2017թ.|2018թ.|ընդամենը|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |Տարահանում | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|1 |Շատին գյուղի քարաթափման | 60.0| 70.0| 50.4| 20.0| 200.4|
| |գոտուց բնակիչների տարահանման| | | | | |
| |փոխհատուցում | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|2 |Չիվա գյուղի սողանքային | 30.0| 30.0| 15.0| 5.0| 80.0|
| |գոտուց բնակիչների տարահանման| | | | | |
| |փոխհատուցում | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|3 |Մարտիրոս գյուղի սողանքային | 105.0| 161.0| 100.0| 12.0| 378.0|
| |գոտուց բնակիչների տարահանման| | | | | |
| |փոխհատուցում | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ` | 195.0| 261.0| 165.4| 37.0| 658.4|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |Սողանքային աղետի դեմ պայքար | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |նախնական հետազննություններ | | | | | |
| |և ռեժիմային դիտարկումների | | | | | |
| |(մոնիթորինգ) ցանցի ստեղծում,| | | | | |
| |որից | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|1 |Խաչիկ գյուղի սողանքային | | 1.0| | | 1.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|2 |Հորս գյուղի սողանքային | | | 40.86| 9.0| 49.86|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|3 |Հորբատեղ գյուղի սողանքային | 13.296| | | | 13.296|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|4 |Գետափ գյուղի սողանքային | 13.296| | | | 13.296|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|5 |Գոմք գյուղի սողանքային | | 16.62| | | 16.62|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|6 |Ախտա գյուղի սողանքային | | | 11.08| | 11.08|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|7 |Ագարակաձոր գյուղի սողանքային| 5.54| | | | 5.54|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|8 |Վերնաշեն գյուղի սողանքային | | | 11.08| | 11.08|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|9 |Սարավան գյուղի սողանքային | | 2.77| | | 2.77|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|10|Գնիշիկ գյուղի սողանքային | | 24.93| | | 24.93|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|11|Ազատեկ գյուղի սողանքային | | | 10.62| 6.0| 16.62|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|12|Զառիթափ գյուղի սողանքային | | 2.77| | | 2.77|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ` | 32.132| 48.09| 73.64| 15.0| 168.862|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |Բնակելի տների տեխնիկական | 7.0| 7.0| 6.0| | 20.0|
| |վիճակի հետազննում, որից | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|1 |Մարզի սողանքային տարածքների | 7.0| 7.0| 6.0| | 20.0|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |ռեժիմային դիտարկումների | | | | | |
| |(մոնիթորինգ) ցանցի ստեղծում,| | | | | |
| |որից | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|1 |Խաչիկ գյուղի սողանքային | | 1.0| 1.0| | 2.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|2 |Հորբատեղ գյուղի սողանքային | | 1.0| 1.0| | 2.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|3 |Մարտիրոս գյուղի սողանքային | 1.0| 1.0| | 1.0| 3.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|4 |Գոմք գյուղի սողանքային | | | 1.0| | 1.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|5 |Չիվա գյուղի սողանքային | 1.0| 1.0| 1.0| | 3.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|6 |Ագարակաձոր գյուղի սողանքային| | 1.0| 1.0| | 2.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|7 |Գետափ գյուղի սողանքային | | 1.0| 1.0| | 2.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|8 |Սարավան գյուղի սողանքային | | | 1.0| | 1.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|9 |Զառիթափ գյուղի սողանքային | | | 1.0| | 1.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|10|Գնիշիկ գյուղի սողանքային | | | 1.0| | 1.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ` | 2.0| 6.0| 9.0| 1.0| 19.0|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |Նախագծահետազոտական | | | | | |
| |աշխատանքներ, որից | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|1 |Չիվա գյուղի սողանքային | | 18.0| | | 18.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | | 18.0| | | 18.0|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |Հակասողանքային | | | | | |
| |միջոցառումներ, որից | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|1 |Չիվա գյուղի սողանքային | | | 130.0| | 130.0|
| |տեղամաս | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | | | 130.0| | 130.0|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |Քարաթափերի տեղամասերի | | | | | |
| |գույքագրում, | | | | | |
| |ինժեներաերկրաբանական և | | | | | |
| |տեղաչափագրական | | | | | |
| |հետազննություններ, որից | | | | | |
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|1 |գ. Ագարակաձոր | 5.5| | | | 5.5|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|2 |գ. Հորբատեղ | | 6.0| | | 6.0|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|3 |գ. Ելփին | | | 6.0| | 6.0|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|4 |գ. Գետափ | 2.0| | | | 2.0|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|5 |գ. Շատին | 2.4| | | | 2.4|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|6 |գ. Արտաբույնք | 2.5| | | | 2.5|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|7 |գ. Քարագլուխ | | | | 6.1| 6.1|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|8 |գ. Արենի | 6.6| | | | 6.6|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
|9 |գ. Հերմոն | | 2.2| | | 2.2|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ` | 19.0| 8.2| 6.0| 6.1| 28.5|
|__|____________________________|_______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ` մարզում |255.132|348.29|390.04| 59.1|1041.762|
._____________________________________________________________________.
10.5 Տեխնածին վթարների կանխարգելում
499. Մարզում հնարավոր տեխնածին վթարներից են արտադրական վտանգավոր օբյեկտներում տեղի ունեցող վթարները և պատահարները: Տեխնածին վթարների պատճառ կարող են հանդիսանալ արտադրական վտանգավոր օբյեկտներ շահագործող անձանց կողմից տեխնիկական անվտանգության մասին ՀՀ օրենսդրության պահանջների խախտումը:
500. Տեխնածին վթարներից խուսափելու և հնարավոր հետևանքները նվազագույնի հասցնելու համար կարևորվում է արտադրական վտանգավոր օբյեկտներ շահագործող անձանց մոտ տեխնիկական անվտանգության ապահովման դերի, նշանակության և կարևորության բարձրացման հարցը: Այս ուղղությամբ իշխանության մարզային մարմինները պետք է իրականացնեն համապատասխան միջոցառումներ` արտադրական վտանգավոր օբյեկտների նկատմամբ դրանց շահագործողների կողմից տեխնիկական անվտանգության մասին ՀՀ օրենսդրության պահանջների պահպանումն ապահովելու նպատակով, մասնավորապես` արտադրական վտանգավոր օբյեկտների ռեեստրում դրանց գրանցման և պարբերաբար տեխնիկական անվտանգության փորձաքննությունների անցկացման ապահովման նպատակով:
10.6 Քաղաքացիական պաշտպանություն
501. Հնարավոր պատերազմական իրավիճակներում մարզի քաղաքացիական պաշտպանության համակարգի կառավարումը և բնակչության պաշտպանությունն արդյունավետ իրականացնելու նպատակով անհրաժեշտ է հետևյալ խնդիրների լուծման ուղղությամբ.
1) մարզի պահեստային ղեկավարման կետի վերանորոգում և ապահովում անհրաժեշտ տեխնիկական միջոցներով ու գույքով
2) մարզի ազդարարման համակարգի արդիականացում և վերազինում
3) բնակչության պատսպարման համար նախատեսված խոշոր պաշտպանական կառույցների` այդ թվում հակաճառագայթային թաքստոցների, կազմակերպությունների ու բնակելի շենքերի նկուղների վերանորոգում
4) ռազմական դրության ժամանակաշրջանում անհրաժեշտ քանակությամբ պարզագույն թաքստոցների պատրաստման համար նախապատրաստական աշխատանքների իրականացում
5) սահմանամերձ բնակավայրերի բնակչությանն անհատական պաշտպանության միջոցներով ապահովումը:
502. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի համայնքների պաշտպանությանն ու արտակարգ իրավիճակների կանխարգելմանն ուղղված 2015-2018 թթ. ծրագրերի ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 10-ում:
11. ՄԱՐԶԱՅԻՆ ԵՎ ՀԱՄԱՅՆՔԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ
11.1 ՋՐԱՄԱՏԱԿԱՐԱՐՈՒՄ ԵՎ ՋՐԱՀԵՌԱՑՈՒՄ
503. Մարզում ենթակառուցվածքների զարգացման հիմնական խնդիրները կապված են խմելու ջրի մատակարարման (ներառյալ ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրման և որակի բարելավման), կոյուղիների (ներառյալ մաքրման կայանների կառուցման) ինչպես նաև գազամատակարարման խնդիրների հետ: Այս խնդիրը հատկապես գերակա են այն համայնքների համար, որոնք սահմանամերձ են (Խաչիկ, Արենի Ելփին, Չիվա, Բարձրունի, Գոմք, Նոր Ազնաբերդ, Խնձորուտ, Սերս, Մարտիրոս, Գնիշիկ): Անվտանգ խմելու ջրի աղբյուրների մատչելիությունը ոչ միայն «Հազարամյակների զարգացման» ծրագրի նպատակների և ԿԶԾ-ի կարևոր թիրախներից մեկն է այլ մարդկային աղքատությունը պայմանավորող գործոններից է:
504. Ջրամատակարարում և ջրհեռացումը մարզում իրականացվում է «Հայջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ ՋՋՀՇ «Հարավային» տարածքային կազմակերպության և տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից /լոկալ ջրաղբյուրներ/:
505. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի ենթակառուցվածքների ոլորտի իրավիճակի վերլուծությունից ներկայացված ցանկից «Հայջրմուղկոյուղի» ՓԲ ընկերության կողմից սպասարկվում են մարզի Եղեգնաձոր, Վայք, Ջերմուկ քաղաքները և Գետափ, Շատին, Մալիշկա, Արտաբույնք գյուղերը:
506. Վերը թվարկված բնակավայրերի ջրամատակարարման և ջրահեռացման համակարգերի բարելավման նպատակով նախատեսվում է իրականացնել հետևյալ աշխատանքները` ք. Ջերմուկ, ք. Վայք, գ. Զառիթափ համայնքներում Եվրոպական զարգացման բանկի ֆինանսավորմամբ նախատեսվում է իրականացնել շուրջ 2.4 մլն. եվրոյին համարժեք դրամի աշխատանքներ, այդ թվում`
1) Ջերմուկ քաղաքի մաքրման կայանի կառուցում,
2) Ջերմուկ քաղաքի կոլեկտորի կառուցում L=2.6 կմ d=400 մմ
3) Ջերմուկ քաղաքի խմելու ջրի արտաքին ցանցի կառուցում L=1.7 կմ d=225 մմ
4) Վայք քաղաքի ներքին ցանցի հիմնանորոգում և ներտնային միացումների իրականացում L=8 կմ d=(300:20) մմ
5) Վայք քաղաքի օրվա կարգավորիչ ջրամբարի (ՕԿՋ)-ի կառուցում W=1x500 մ3
6) Զառիթափ գյուղի ջրամատակարարման համակարգի բարելավում և ներտնային միացումների իրականացում L=10 կմ d=(160:20) մմ
7) Զառիթափ գյուղի ՕԿՋ-ի կառուցում W=1x300 մ
419. Աշխատանքները ընթացքի մեջ են.
507. Բացի վերը նշված աշխատանքներից Եղեգնաձոր քաղաքի լիարժեք ջրամատակարարման և ջրահեռացման համակարգերի բարելավման համար անհրաժեշտ է.
1) վերանորոգել 1-ին գոտու ՕԿՋ` 1x1000 մ3, 2-րդ գոտու ՕԿՋ` 2x500 մ3, 3-րդ գոտու ՕԿՋ` 2x500 մ3,
2) վերակառուցել դեպի աղբյուրներ սպասարկման ճանապարհները` մոտ 15 կմ երկարությամբ,
3) հիմնանորոգել «40 աղբյուր» կապտաժները և կառուցել սանիտարական գոտին,
4) կառուցել կոյուղու մաքրման կայան,
5) հիմնանորոգել կոյուղու բակային ցանցը:
508. Նշված աշխատանքները ներկայումս որևէ ծրագրում ընդգրկված չեն:
509. ք. Վայք - Վայք քաղաքի ջրամատակարարման և ջրահեռացման համակարգերի բարելավման համար անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ աշխատանքները`
1) «Բազմաղբյուրի» գլխամասային կառույցների հիմնանորոգում - 2 հատ կապտաժ,
2) 200 մմ տրամագծի 8.0 կմ երկարության ջրատարի կառուցում (քաղաքի տարածքով անցնող վթարային հատված),
3) 250 մմ տրամագծի 0.6 կմ երկարության և 500 մմ տրամագծի 0.4 կմ երկարության ջրատարի կառուցում (գերեզմանոցի տարածքով անցնող ջրատարների շրջանցում),
4) ՕԿՋ-ի կառուցում 2x1000 մ3 և միացում բաշխիչ ցանցին,
5) տնային միացումների իրականացում,
6) կոյուղու մաքրման կայանի կառուցում,
7) կոյուղու բակային ցանցի հիմնանորոգում:
510. ք. Ջերմուկ - 2014 թ-ին Ջերմուկ քաղաքի կոյուղու համակարգի բարելավման աշխատանքները ընդգրկվել են Եվրոպական վերակառուցման և զարգացման բանկի ֆինանսավորվող վարկային ծրագրում:
511. Ծրագրով նախատեսվում է իրականացնել հետևյալ աշխատանքները`
1) կառուցել նոր կոլեկտոր
2) մաքրման կայան
3) արտաքին ջրագծի կառուցում L=1.7 կմ
512. Նշված միջոցառումները հնարավորություն կտան աղտոտումից պաշտպանել «Կեչուտի» ջրամբարը, ինչպես նաև Սևանա լիճը, որը «Արփա-Սևան» ջրանցքով կապված է «Կեչուտի» ջրամբարի հետ:
513. Սակայն, նշված միջոցառումների իրականացումով ամբողջությամբ չի լուծվում այս տարածքի կոյուղու մաքրման խնդիրը: Կոյուղու կոլեկտորը, շրջանցելով Կեչուտի ջրամբարը, առանց մաքրման լցվում է Արփա գետը: Նման իրավիճակից խուսափելու, ինչպես նաև քաղաքի ջրհեռացման հիմնախնդիրները լուծելու նպատակով անհրաժեշտ է կառուցել կոյուղու մաքրման կայան;
514. Այս հարցի լուծման նպատակով 2014 թ-ին Եվրոպական վերակառուցման և զարգացման բանկի հետ ձեռք է բերվել փոխհամաձայնություն` ծրագրի ֆինանսավորման համար: Համաձայն ներկայացված ծրագրի, նախատեսվում է կառուցել մեխանիկական կոյուղու մաքրման կայան շուրջ 2.0 մլն եվրոյին համարժեք դրամ արժեքով: Աշխատանքների ծավալներն ու ժամկետները կհստակեցվեն նախագծանախահաշվային փաստաթղթերի մշակման ժամանակ:
515. Խմելու ջուրը ռազմավարական ռեսուրս է: Չնայած որ մարզի մի շարք բնակավայրերում գոյություն ունեն խմելու ջրի բնական պաշարներ, սակայն համայնքները լիարժեք ապահոված չեն խմելու ջրով:
516. Այսպիսով` ջրամատակարարման ոլորտի խնդիրները կապված է ոչ թե ջրի պակասի, այլ`
1) Ջրամատակարարման համակարգերի հնամաշության և քայքայվածության, պահպանման և վերանորոգման համար անհրաժեշտ ռեսուրսների բացակայությամբ
2) Արտահոսքի և կորուստների առկայությամբ
3) Համայնքների կողմից ուշադրության պակասի
4) Մատակարարված ջրի դիմաց գանձումների ոչ լիարժեք մակարդակի
5) Ջրի որակի խնդիրների
6) Ջրաչափերի բացակայության հետ:
517. Կարիքների արդյունավետության և ընթացիկ վիճակի վերլուծության համար հաշվի են առնվել հետևյալ ցուցանիշները`
1) Տեխնիկական և տնտեսական տվյալներ
2) Հիդրոտեխնիկական կառույցների վերաբերյալ տվյալներ /ծավալ, հզորություն և այլն/:
3) Ջրագծերի վերաբերյալ տվյալներ (երկարություն, ինժեներական պարամետրեր):
4) Կարիքներ (խմելու ջրի օրական ծավալներ)
5) Սակագներ
6) Որակ
7) Ջրահեռացման ծավալներ
518. Մատակարար-սպառող և ներդրող-շահառու փոխհարաբերությունները ճիշտ գնահատել փոքր համայնքների կարիքները և դրանցում ներդրումների տնտեսական նպատակահարմարությունը: Այստեղ պարզ «ծախսերի և օգուտների» վերլուծությունը բավարար չի կարող լինել ներդրման կենսունակությունը գնահատելու համար:
519. Ոլորտի քաղաքականությունը հիմնականում ուղղված է բնակչությանը հասանելի, մատչելի և որակյալ խմելու ջուր մատակարարելու խնդրին, որը ուղղակիորեն կնպաստի աղքատության կրճատմանը մարզում:
520. Հետևաբար, ոլորտում անհրաժեշտ են զգալի ներդրումներ, ներառյալ ջրամատակարարման առկա համակարգերի պահպանման և վերականգնման, ոլորտում գործող ընկերությունների կառավարման արդյունավետության բարձրացման, ինչպես նաև ջրամատակարարման համակարգերի բարելավման և արդիականացման համար անհրաժեշտ ֆինանսավորումը:
521. Այնուամենայնիվ, սակագնային քաղաքականություն մշակելիս պետք է խուսափել սակագների և սպառողական վարձերի չափազանց բարձրացման միջոցով կապիտալ ներդրումների ծախսածածկումից: Կապիտալ ծախսերը պետք է իրականացվեն պետության կողմից պետական ներդրումային ծրագրերի միջոցով:
522. Ջրամատակարարող ընկերությունների կառավարման համակարգի բարելավումը նույնպես կնպաստի մատուցվող ծառայությունների բարձրացմանը: Այդ ընկերությունների ֆինանսական կենսունակությունը պայմանավորված է շահագործման ծախսերի արդյունավետությամբ և վճարների հավաքագրման մակարդակի բարելավմամբ:
523. Բացի այդ գերակա խնդիր է ջրի կորստի մակարդակի նվազեցումը, որը հիմնականում ջրամատակարարման ցանցերի անմխիթար վիճակի հետևանք է: Ջրի հաշվառման անկատար համակարգի բարելավումը նույնպես հանդիսանում է ոլորտի քաղաքականության կարևոր ուղղություններից մեկը:
524. Համայնքների ղեկավարները շինությունների համար նոր հողհատկացումների ժամանակ խիստ ուշադրություն են դարձնում /հատկապես նոր մշակված 3 քաղաքային համայնքների գլխավոր հատակագծեր` մշակված և հաստատված կառավարության կողմից/ համայնքների գլխավոր հատակագծերի ծրագրային փաստաթղթերին, որտեղ մշակված է նաև Եղեգնաձոր, Վայք, Ջերմուկ քաղաքային բնակավայրերի ջրամատակարարման ցանցի գոտիավորումը:
525. Մարզի Եղեգնաձոր, Վայք, Ջերմուկ քաղաքային Մալիշկա և Գետափ, Շատին, Արտաբույնք գյուղական համայնքներում/ վերջին երկուսը մասնակի/, որոնք սպասարկվում են «Հայջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ «Հարավային» տարածքային մասնաճյուղի կողմից, ջրի վարակազերծումը կատարվում է հեղուկ քլորով, իսկ այն համայնքները, որոնք սնվում են լոկալ ջրաղբյուրներից պայմանագրեր են կնքվել մարզային հակահամաճարակային կենտրոնի հետ, որոնք ջրի վարակազերծումը կատարվում են փոշի քլորով կերամիկական պարկուճների միջոցով:
526. Հակահամաճարակային կենտրոնը պարբերաբար վերահսկում է խմելու ջրի որակական ցուցանիշները և մինչև օրս բռնկումներ և վարակներ չեն արձանագրվել:
527. «Հայջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ-ի կողմից շահագործվող ջրմուղների գլխամասային կառույցները և ՕԿՋ-ների սանիտարական պահպանման գոտիները ցանկապատված են և կազմակերպության կողմից անհրաժեշտության դեպքում վերանորոգվում են:
528. Գյուղական ջրմուղների գլխամասային կառույցները հիմնականում ցանկապատված չեն և գտնվում են ռելիեֆային բարդ տեղանքում:
529. Համայնքային բյուջեներով հնարավոր չէ վերակառուցել սանիտարական պահպանման գոտիները և գլխամասային կառույցները, որի համար անհրաժեշտ է պետական աջակցություն: 2011-2013 թթ. իրականացված աշխատանքները խմելու ջրի ջրամատակարարման և ջրհեռացման ոլորտում ներկայացված են ստորև բերված աղյուսակներում:
Աղյուսակ 11.1 Ջրամատակարարում ջրահեռացում
Մլն. դրամ
.______________________________________________________________________
| |Համայնքների | 2011 թ. | 2012 թ. |
| |անվանումը |__________________________|__________________________|
| | |Բյուջե|փաս- |այլ |փաս- |Բյուջե|փաս- |այլ |փաս- |
| | | |տացի |կազմա-|տացի | |տացի |կազմա-|տացի |
| | | | |կերպ. | | | |կերպ. | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|1 |Ագարակաձոր | | | 5.1| 5.1| | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|2 |Աղավնաձոր | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|3 |Աղնջաձոր | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|4 |Արենի | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|5 |Արփի | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|6 |Արտաբույնք | | | 6.29| 6.29| | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|7 |Գլաձոր | | | 7.0| 7.0| | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|8 |Գնիշիկ | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|9 |Գողթանիկ | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|10|Ելփին | | | | | 3.61| 3.61| | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|11|Եղեգիս | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|12|Թառաթումբ | | | | | 15.0| 15.0| | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|13|Խաչիկ | | | 5.5| 5.5| | | 39.5| 39.5|
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|14|Հերմոն | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|15|Հորբատեղ | | | 1.2| 1.2| | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|16|Հորս | | | 6.0| 6.0| | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|17|Մալիշկա | | | 111.0|111.0| | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|19|Չիվա | | | | | 1.9| 1.9| | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|20|Ռինդ | 25.0| 12.18| | | 22.17| 22.17| 120.0|120.0|
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|21|Սալլի | | | | | 11.4| 11.4| | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|22|Վարդահովիտ | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|23|Գետափ | | | 50.0| 50.0| | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|24|Շատին | | | 10.0| 10.0| | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|25|Վերնաշեն | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|26|Քարագլուխ | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|27|Ազատեկ | | | | | 20.0| 20.0| | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|28|Արին | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|29|Արտավան | 13.2| 13.2| | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|30|Բարձրունի | | | | | 12.0| 12.0| | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|31|Գնդեվազ | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|32|Գոմք | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|33|Զառիթափ | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|34|Զեդեա | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|35|Խնձորուտ | | | | | 23.0|18.812| 4.5| 4.5|
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|36|Կարմրաշեն | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|37|Հեր-հեր | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|38|Մարտիրոս | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|39|Նոր-Ազնաբերդ| | | 5.0| 5.0| | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|40|Սարավան | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|41|Սերս | | | | | 12.0| 12.0| | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
|42|Փոռ | | | | | | | | |
|__|____________|______|______|______|_____|______|______|______|_____|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 38.2 | 25.38| 207.0|207.0|121.08|116.82| 159.5|159.5|
.______________________________________________________________________
.________________ ______________________________.
| |Համայնքների | | 2013 թ. |
| |անվանումը | |_____________________________|
| | | |Բյուջե|փաստացի|այլ |փաստացի|
| | | | | |կազմա-| |
| | | | | |կերպ. | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|1 |Ագարակաձոր | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|2 |Աղավնաձոր | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|3 |Աղնջաձոր | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|4 |Արենի | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|5 |Արփի | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|6 |Արտաբույնք | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|7 |Գլաձոր | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|8 |Գնիշիկ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|9 |Գողթանիկ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|10|Ելփին | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|11|Եղեգիս | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|12|Թառաթումբ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|13|Խաչիկ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|14|Հերմոն | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|15|Հորբատեղ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|16|Հորս | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|17|Մալիշկա | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|19|Չիվա | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|20|Ռինդ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|21|Սալլի | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|22|Վարդահովիտ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|23|Գետափ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|24|Շատին | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|25|Վերնաշեն | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|26|Քարագլուխ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|27|Ազատեկ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|28|Արին | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|29|Արտավան | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|30|Բարձրունի | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|31|Գնդեվազ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|32|Գոմք | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|33|Զառիթափ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|34|Զեդեա | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|35|Խնձորուտ | | 4.5| 4.5| | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|36|Կարմրաշեն | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|37|Հեր-հեր | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|38|Մարտիրոս | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|39|Նոր-Ազնաբերդ| | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|40|Սարավան | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|41|Սերս | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
|42|Փոռ | | | | | |
|__|____________| |______|_______|______|_______|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | | 4.5| 4.5| | |
.________________ ______________________________.
528. Ջրհեռացման բնագավառում առաջնահերթ խնդիր է հանդիսանում Եղեգնաձոր և Վայք քաղաքներում մաքրման կայանների կառուցումը: Անհրաժեշտ ներդրումների քանակը` Եղեգնաձոր - 750.0 մլն. դրամ, Վայք - 500.0 մլն. դրամ:
529. Ամենացավոտ հարցը բնակավայրերում կոյուղու ցանցի քայքայված և վտանգված վիճակն է: Հաշվի առնելով, որ մարզի ջրային ավազանների աղտոտվածության հիմնական աղբյուրը դա կենցաղային կեղտաջրերն են, որոնք թափվում են Արփա գետի և նրա վտակների մեջ ակնհայտ բացասական վնաս հասցնելով էկոհամակարգին:
530. ՈՒսումնասիրվում են գոյություն ունեցող կեղտաջրերի ոչ ծախսատար տեխնոլոգիաների կիրառման հնարավորությունները:
531. Ջրամատակարարման և ջրհեռացման ոլորտի առաջնահերթություններից են`
1) 3 քաղաքային և 38 գյուղական համայնքների ջրմուղների գլխամասային կառույցների ՕԿՋ-ի, ներքին ցանցերի հիմնանորոգումը, կոյուղագծերի և դիտահորերի վերանորոգումը և նոր մաքրման կայանների կառուցումը:
2) Ջրային ցանցի կառավարման համակարգի բարեփոխումներ այդ թվում ջրի և ջրհեռացման համակարգերի մաքրման կայանների /Եղեգնաձոր, Վայք քաղաքներ - առավել հրատապ/ հիմնում.
3) Բազմաբնակարան շենքերը, որոնք հիմնականում գտնվում են քաղաքային համայնքներում խմելու ջրի մատակարարման և ջրհեռացման հետ կապված խնդիրները լուծվում են համատիրության միջոցներով, իսկ որտեղ չկան նմանատիպ աշխատանքները կատարվում են բնակիչների համատեղ ուժերով: Անհրաժեշտ է բազմաբնակարան շենքերում խմելու ջրի մատակարարման և ջրհեռացման համակարգերի վերականգնման հիմնախնդիրները ընդգրկել համայնքային բյուջեներում:
4) Խմելու ջրի շուրջ 151.45 կմ երկարությամբ խողովակաշար վերանորոգման կարիք ունի, այդ թվում 30.9 կմ սահմանամերձ համայնքներում:
5) գործող և նոր կառուցվող ջրագծերի վրա հրշեջ հիդրանտների տեղադրումը:
Աղյուսակ 11.2 2015-2018 թթ. համայնքների ջրամատակարարման բարելավման
համար նախատեսվող ներդրումները
._____________________________________________________________________.
| |Համայնքի անվանումը |Նախատեսված գումարը ըստ տարիների |
| | | /մլն. դրամ/ |
|__|__________________________|_______________________________________|
| |Խմելու ջրատարների | 2015թ. | 2016թ. | 2017թ. | 2018թ. |
| |հիմնանորոգում | | | | |
|__|__________________________|_________|_________|_________|_________|
|1 |Ագարակաձոր |47.0 |ն/ց|40.0 |ն/ց| | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|2 |Ազատեկ | | | | | 40.0|ա/ց| 28.0|ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|3 |Աղնջաձոր | | | | | | | 10.0|ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|4 |Արենի | | | 16.0|ա/ց| 20.0|ն/ց| | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|5 |Արին | 20.0|ն/ց| | | | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|6 |Արտավան | | | | | | | 27.0|ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|7 |Բարձրունի | | | | | | | 20.0|ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|8 |Գլաձոր | 20.0|ա/ց| 32.0|ն/ց| | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|9 |Գնիշիկ | | | | | 27.0|ն/ց| | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|10|Գոմք | | | | | | | 15.0|ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|11|Գողթանիկ | 24.0|ա/ց| 29.0| | | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|12|Ելփին | | | 50.0|ա/ց| 40.0|ն/ց| | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|13|Եղեգիս | | | 24.0| | | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|14|Խնձորուտ | | | | | 20.0|ա/ց| 20.0|ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|15|Հորբատեղ | | | 15.0| | | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|16|Հորս | 15.0|ա/ց| 14.0| | | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|17|Հերմոն | | | | | 36.0|ն/ց| | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|18|Մարտիրոս | | | | | 45.0|ն/ց| 12.0|ա/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|19|Նոր-Ազնաբերդ | | | | | | | 10.0|ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|20|Չիվա | 40.0|ա/ց| 40.0| | | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|21|Կարմրաշեն | | | | | | | 34.0|ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|22|Սարավան | 21.0|ն/ց| | | | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|23|Սերս | | | 16.0|ա/ց| | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|24|Վարդահովիտ | | | | | 21.0|ն/ց| | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|25|Վերնաշեն | 56.0|ն/ց| 40.0|ա/ց| | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|26|Զեդեա | | | | | | |30.0 |ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|27|Հեր-Հեր | | | | |130.0|ա/ց| 70.0|ն/ց|
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|28|Արտաբույնք | 15.0|ն/ց| | | | | | |
|__|__________________________|_____|___|_____|___|_____|___|_____|___|
|29|Քարագլուխ | | | 25.0|ն/ց| | | | |
|__|__________________________|_________|_________|_________|_________|
| |Ընդամենը |258.0 |341.0 |379.0 |276.0 |
._____________________________________________________________________.
* ն/ց - ներքին ցանցի հիմնանորոգում
* ա/ց - արտաքին ցանցի հիմնանորոգում
532. Կենցաղային և արտադրական թափոնների կառավարման բարելավում - Բավականին հրատապ է դարձել կոշտ կենցաղային և արտադրական թափոնների հավաքման, տեղադրման և աղբավայրերի կառավարման խնդիրը, որը բացասական ազդեցություն է թողնում ինչպես բնակավայրերի էկոլոգիական վիճակի, այնպես էլ մարզի որպես ռեկրեացիոն գոտու գրավչության վրա: Այն պահանջում է աշխատանքների իրականացում մի քանի ուղղություններով` խոշոր բնակավայրերի հատակագծերով նախատեսված աղբավայրերի կառավարման պլանների մշակում, առաջնահերթ նվազագույն ներդրումներ պահանջող բարելավման և ցանկապատման աշխատանքների իրականացում, միջհամայնքային աղբավայրերի նախագծում և դրանց շահագործման համար տեխնիկական միջոցների տրամադրում, ՏԻՄ-երին անհրաժեշտ խորհրդատվության տրամադրում կազմակերպելու համար աղբահանության աշխատանքները: Միաժամանակ անհրաժեշտ է ուժեղացնել վերահսկողությունը համայնքների սանիտարական վիճակի նկատմամբ:
533. Ամենացավոտ հարցը բնակավայրերում կոյուղու ցանցի քայքայված և վտանգված վիճակն է: Հաշվի առնելով, որ մարզի ջրային ավազանների աղտոտվածության հիմնական աղբյուրը դա կենցաղային կեղտաջրերն են, որոնք թափվում են Արփա գետի և նրա վտակների մեջ ակնհայտ բացասական վնաս հասցնելով էկոհամակարգին:
534. Անհրաժեշտ է ուսումնասիրել գոյություն ունեցող կեղտաջրերի ոչ ծախսատար տեխնոլոգիաների կիրառման հնարավորությունները:
535. Վայոց ձորի մարզի խմելու ջրի մատակարարման և ջրահեռացման ոլորտի զարգացման ծրագրի ֆինանսավորումը 2015-2018 թվականներին ներկայացված է հավելված 11.1-ում:
Աղյուսակ 11.3. ՀՀ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՏԱՐԱԾՔՈՒՄ ԱՂԲԱՎԱՅՐԵՐԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ
ԱՌ. 01.01.2009 Թ. (ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՎԻՃԱԿԸ)
._____________________________________________________________________.
|հ/հ|ԱՆՎԱՆՈՒՄԸ, ՀԱՍՑԵ |ԶԲԱՂԵՑՐԱԾ|ԾԱՆՈԹՈՒԹՅՈՒՆ |
| | |ՏԱՐԱԾՔ ՀԱ| |
|___|___________________________|_________|___________________________|
|1 |ք. Եղեգնաձոր | 1.7 |բնակավայրից հեռավորությունը|
| |Եղեգնաձոր-Մալիշկա մայրուղու| |4 կմ, ցանկապատված չէ, |
| |հարակից աղբավայր | |ախտահանվում է քլորով և |
| | | |քլորամինով |
|___|___________________________|_________|___________________________|
|2 |ք. Վայք | 1.5 |ցանկապատված չէ և չի |
| |«Մոզ» կոչվող թաղամասի | |ախտահանվում, բնակավայրից |
| |աղբավայր | |հեռավորությունը 3 կմ |
|___|___________________________|_________|___________________________|
|3 |ք. Ջերմուկ | 0.5 |ցանկապատված չէ և չի |
| |«Զիրակ» կոչվող աղբավայր | |ախտահանվում, բնակավայրից |
| | | |հեռավորությունը 7 կմ |
._____________________________________________________________________.
11.2 Գազամատակարարում
536. Այլընտրանքային էներգիայի աղբյուրների բացակայությունը ընդգծում է բնական գազի մատակարարման հրատապությունը համայնքների համար:Հետևաբար, համայնքներում գերակայություն է համարվում գազամատակարարման ցանցերի կառուցումը: «ՀայՌուսԳազԱրդ»-ի ներդրումները բավարար չէին ապահովելու համար գազամատակարարումը նույնիսկ հիմնական գազատարին կից համայնքներում (Իրան - Հայաստան գազատար), քանի որ նման միացումները փոքր համայնքներին տնտեսապես ձեռնտու չեն:
537. Բացի այդ, գազի առկայությունը յուրաքանչյուր տնային տնտեսությունում նշանակում է շուրջ 7-8 խմ վառելափայտի խնայողություն, որն իր հերթին, նշանակում է էկոհամակարգի բարելավում:
538. Այսօր բնական գազ է մատակարարվում մարզի 3 քաղաքային և 14 գյուղական համայնքների:
Աղյուսակ 11.4. 2011-2013 թթ. մարզում նախատեսվել և կատարվել են
գազաֆիկացման շինմոնտաժային աշխատանքներ (մլն. դրամ)
.__________________________________________________________.
|հ/հ|Համայնքի | 2011 թ. | 2012 թ. | 2013 թ. |
| |անվանումը|______________|______________|______________|
| | |Առաջա-|փաստացի|Առաջա-|փաստացի|փաստացի|Առաջա-|
| | |դրանք | |դրանք | | |դրանք |
|___|_________|______|_______|______|_______|_______|______|
|1 |Վերնաշեն | | | 8.82 | 8.82 | | |
|___|_________|______|_______|______|_______|_______|______|
|2 |Արփի | 43.54| 43.54| | | | |
|___|_________|______|_______|______|_______|_______|______|
|3 |Աղավնաձոր| 69.56| 69.56| | | | |
|___|_________|______|_______|______|_______|_______|______|
|4 |Գետափ | | | 4.32| 4.32| | |
|___|_________|______|_______|______|_______|_______|______|
|5 |Զառիթափ | | | | | 6.86| 6.86|
|___|_________|______|_______|______|_______|_______|______|
| |ընդամենը | 113.1| 113.1| 13.14| 13.14| 6.86| 6.86|
.__________________________________________________________.
539. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի բնակավայրերի գազաֆիկացման վերաբերյալ _ Իրականացվել է Իրան-Հայաստան գազամուղի շինարարությունը: Ներկայումս գազամուղը պատրաստ է Իրանից գազի ընդունմանը: Իրան-Հայաստան մայրուղային գազատարի կառուցման արդյունքում հնարավորություն ստեղծվում հետագայում կատարել ուղեգծին հարակից մարզի համայնքների գազաֆիկացման աշխատանքներ:
540. Վայոց ձորի մարզի բնակավայրերի մոտ 75% գազաֆիկացված չեն և գտնվում են նոր կառուցված Իրան - Հայաստան գազատարի հարևանությամբ: 30 գյուղերի /տնտեսությունների թիվը 7190 է/ գազաֆիկացման համար գազատարի վրա կառուցելով 3 բաշխիչ կայան, որի դեպքում միջհամայնքային սնող գազատարերի երկարությունները զգալիորեն կկրճատվեն:
541. Մարզի համայնքների գազաֆիկացումը կնպաստի ազգաբնակչության կենցաղային պայմանների բարելավմանը:
Աղյուսակ 11.5.
.___________________________________________.
| |Չգազաֆիկացված |Տնտեսու- |Առկա |
| |համայնքի անվանումը|թյունների|բնակիչների|
| | |թիվը |քանակը |
| | | |/մարդ/ |
|___|__________________|_________|__________|
| |Եղեգնաձորի ՏՏ | | |
|___|__________________|_________|__________|
|1. |Արենի | 628 | 1920 |
|___|__________________|_________|__________|
|2. |Ռինդ | 380 | 1588 |
|___|__________________|_________|__________|
|3. |Չիվա | 280 | 990 |
|___|__________________|_________|__________|
|4. |Ելփին | 580 | 1395 |
|___|__________________|_________|__________|
|5. |Շատին | 490 | 2009 |
|___|__________________|_________|__________|
|6. |Արտաբույնք | 370 | 1153 |
|___|__________________|_________|__________|
|7. |Հորբատեղ | 100 | 264 |
|___|__________________|_________|__________|
|8. |Եղեգիս | 114 | 508 |
|___|__________________|_________|__________|
|9. |Հերմոն | 97 | 173 |
|___|__________________|_________|__________|
|10.|Գողթանիկ | 121 | 124 |
|___|__________________|_________|__________|
|11.|Վարդահովիտ | 70 | 236 |
|___|__________________|_________|__________|
|12.|Սալլի | 80 | 245 |
|___|__________________|_________|__________|
|13.|Հորս | 125 | 298 |
|___|__________________|_________|__________|
|14.|Քարագլուխ | 220 | 908 |
|___|__________________|_________|__________|
|15.|Աղնջաձոր | 199 | 481 |
|___|__________________|_________|__________|
|16.|Թառաթումբ | 173 | 651 |
|___|__________________|_________|__________|
|17.|Խաչիկ | 316 | 1041 |
|___|__________________|_________|__________|
| |Ընդամենը | 4343.0 | 13290.0 |
|___|__________________|_________|__________|
| |Վայքի ՏՏ | | |
|___|__________________|_________|__________|
|18.|Մարտիրոս | 210 | 655 |
|___|__________________|_________|__________|
|19.|Սերս | 80 | 232 |
|___|__________________|_________|__________|
|20.|Բարձրունի | 102 | 408 |
|___|__________________|_________|__________|
|21.|Խնձորուտ | 166 | 461 |
|___|__________________|_________|__________|
|22.|Նոր-Ազնաբերդ | 64 | 144 |
|___|__________________|_________|__________|
|23.|Գոմք | 83 | 235 |
|___|__________________|_________|__________|
|24.|Արտավան | 140 | 330 |
|___|__________________|_________|__________|
|25.|Սարավան | 75 | 242 |
|___|__________________|_________|__________|
|26.|Կարմրաշեն | 80 | 212 |
|___|__________________|_________|__________|
|27.|Սարալանջ | 25 | 96 |
|___|__________________|_________|__________|
|28.|Զեդեա | 65 | 122 |
|___|__________________|_________|__________|
|29.|Փոռ | 57 | 145 |
|___|__________________|_________|__________|
| |Ընդամենը | 1602 | 5057 |
|___|__________________|_________|__________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 5945 | 18347 |
.___________________________________________.
Աղյուսակ 11.6. 2015-2018 թթ. մարզում նախատեսվող գազաֆիկացման
շինմոնտաժային աշխատանքներ (մլն. դրամ)
.___________________________________________________________.
| |Օբյեկտի անվանումը |2015 թ.|2016 թ.|2017 թ.|2018 թ.|
| | |ծրագրի |ծրագրի |ծրագրի |ծրագրի |
| | |նախագիծ|նախագիծ|նախագիծ|նախագիծ|
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 1 | 2 | 8 | 12 | 12 | 12 |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
|1 /ա/|Ներքին ցանց | | | | |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 1 |Աղավնաձոր | 45.0 | | | |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 2 |Արփի | 40.0 | | | |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 3 |Գետափ | 30.0 | | | |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 4 |Գլաձոր | | | | |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 5 |Վերնաշեն | 8.0 | | | |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 6 |Մալիշկա | 100.0 | 100.0 | 50.0 | |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| |գազատար | | | | |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 7 |Ռինդ | 20.0 | 30.0 | 30.0 | 100.0 |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 8 |Չիվա | 30.0 | 20.0 | 50.0 | 80.0 |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 9 |Ելփին | 60.0 | 30.0 | | 110.0|
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 10 |Արենի | 60.0 | 20.0 | 60.0 | 50.0 |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 11 |Շատին | 50.0 | 75.0 | 75.0 | |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| 12 |Խաչիկ | 60.0 | 100.0 | 100.0 | 90.0 |
|_____|_____________________|_______|_______|_______|_______|
| |Գազիֆիկացում ընդամենը| 503.0 | 375.0 | 365.0 | 430.0 |
.___________________________________________________________.
ծրագրերի ֆինանսավորումը ներկայացված է աղյուսակ 11.2-ում:
11.3. Ճանապարհաշինություն
543. Մարզի ճանապարհային ցանցը կազմում է 617.1 կմ., որից միջպետական նշանակության ավտոճանապարհներ 109.0 կմ. հանրապետական նշանակության 203.5 կմ. և մարզային /տեղական/ նշանակության ավտոճանապարհներ 304.6 կմ: Միջպետական նշանակության ավտոճանապարհները համեմատաբար գտնվում են բարվոք վիճակում, իսկ հանրապետական, մարզային և համայնքային /տեղական/ նշանակության ավտոճանապարհները գտնվում են անմխիթար վիճակում: Հեղեղումների և երկար տարիներ չվերանորոգվելու պատճառով, ոչ բարվոք վիճակում են գտնվում նաև մարզի ճանապարհային ցանցում գտնվող կամուրջները և երկաթբետոնե սելավատար խողովակները: Մարզի ճանապարհային ցանցի տարեկան պահպանման և վերանորոգման համար անհրաժեշտ է շուրջ 1800.0 մլն. դրամ:
544. 2011 թ. ՀՀ պետական բյուջեի միջոցների հաշվին կատարվել են հանրապետական, մարզային և համայնքային նշանակության ավտոճանապարհների հիմնանորոգման և բարեկարգման աշխատանքներ:
545. Մ-10-Շատին-Գողթանիկ ավտոճանապարհի 1-ին կմ-ում սողանքային հատվածի վերանորոգում կմ1+000-կմ1+060 118.4 մլն. դրամ, Մ-10-Հորս ավտոճանապարհի հիմնանորոգում կմ2+500-կմ5+300 420.5 մլն դրամ, Մ-10-Քարագլուխ ավտոճանապարհի հիմնանորոգում կմ0+000-կմ1+000 145.2 մլն դրամ Եղեգնաձոր քաղաքի Նարեկացու փողոցի բարեկարգում կմ0+000-կմ0+245 35.5 մլն դրամ Եղեգնաձոր քաղաքի Գևորգյան փողոցի վերանորոգում, ասֆալտապատում կմ0+000-կմ0+341 49.8 մլն դրամ Վայք քաղաքի Իսրայել Օրու փողոցի բարեկարգում կմ0+000-կմ0+200 14.5 մլն դրամ:
546. Միջպետական, հանրապետական և մարզային նշանակության ավտոճանապարհների ձմեռային պահպանում, ընթացիկ պահպանում և շահագործում ծրագրով իրականացվել են 362.4 մլն. դրամի աշխատանքներ:
547. 2011 թ. մարզում կատարվել են ընդամենը 1146.3 մլն. դրամի ճանապարհների հիմնանորոգման, վերանորոգման, բարեկարգման, ճանապարհների ձմեռային պահպանման, ընթացիկ պահպանման և շահագործման աշխատանքներ:
548. 2012 թ. պետական բյուջեի միջոցների հաշվին կատարվել է մարզային և համայնքային նշանակության ավտոճանապարհների հիմնանորոգման, բարեկարգման և հենապատի կառուցման աշխատանքներ.
1) Երևան - Գորիս - Մեղրի - Իրանի սահման միջպետական նշանակության ավտոճանապարհի կմ. 139+900-կմ140+000 հենապատի կառուցում - 138.0 մլն. դրամ
2) Վայք քաղաքի Երիտասարդական փողոցի բարեկարգում կմ0+000-կմ0+780 - 131.5 մլն դրամ
3) Եղեգնաձոր քաղաքի Սպանդարյան փողոցի բարեկարգում կմ0+000-կմ0+500 35.5 մլն դրամ
549. 2012 թ. մարզում միջպետական, հանրապետական և մարզային նշանակության ավտոճանապարհների ընթացիկ, պահպանման, ձմեռային պահպանման և շահագործման համար կատարվել է 369.6 մլն. դրամի աշխատանքներ:
550. 2012 թ. մարզում պետական բյուջեի միջոցների հաշվին կատարվել է ճանապարհաշինարարական, ընթացիկ պահպանման, ձմեռային պահպանման աշխատանքներ ընդամենը` 711.2 մլն. դրամի չափով:
551. 2013 թ. պետական բյուջեի միջոցների հաշվին կատարվել է միջպետական, հանրապետական, մարզային և համայնքային նշանակության ավտոճանապարհների հիմնանորոգման, բարեկարգման և հենապատի կառուցման աշխատանքներ.
1) Եղեգնաձոր քաղաքի Մոմիկի փողոցի բարեկարգում և ասֆալտապատում կմ0+000-կմ0+402 - 35.5 մլն դրամ
2) Եղեգնաձոր քաղաքի Սպանդարյան, Նարեկացի և Արսենյան փողոցների հիմնանորոգում - 230.0 մլն դրամ
3) Սևան - Մարտունի - Գետափ ավտոճանապարհի կմ. 112+560-կմ.113+148 հատվածի տեղամասի վերականգնում - 33.0 մլն դրամ
4) Գնդևազ գյուղի 2.0 կմ երկարության ներհամայնքային փողոցների հիմնանորոգում 157.6 մլն դրամ
5) Երևան - Գորիս - Մեղրի - Իրանի սահման միջպետական նշանակության ավտոճանապարհի կմ. 149+750-կմ149+775 ճանապարհահատվածի փլուզված հենապատի կառուցում - 39.0 մլն. դրամ
552. 2013 թ. մարզում միջպետական, հանրապետական և մարզային նշանակության ավտոճանապարհների ընթացիկ, պահպանման, ձմեռային պահպանման և շահագործման համար կատարվել է 376.2 մլն. դրամի աշխատանքներ:
553. 2013 թ. մարզում պետական բյուջեի միջոցների հաշվին կատարվել է ճանապարհաշինարարական, ընթացիկ պահպանման, ձմեռային պահպանման աշխատանքներ ընդամենը` 896.8 մլն. դրամի չափով:
554. Չնայած մարզում պետության կողմից ճանապարհաշինության բնագավառում կատարվել են ֆինանսական ներդրումներ, սակայն դեռևս կան շատ ավտոճանապարհներ, հատկապես հանրապետական, մարզային և համայնքային նշանակության, որոնք հիմնանորոգման և վերանորոգման խիստ կարիք ունեն:
Աղյուսակ 11.7 2015-2018 թթ. նախատեսվում վերանորոգել հետևյալ
ճանապարհները.
._____________________________________________________________________.
| |Անվանումը |Նախատեսված գումարը ըստ տարիների |
| | |/մլն. դրամ/ |
| | |____________________________________|
| | |2015թ.|2016թ.|2017թ.|2018թ.|ընդամենը|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|1 |Հ-86-Հորբատեղ | 625.1| | | | 625.1|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|2 |Մ-2-Ելփին | 111.7| | | | 111.7|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|3 |Մ-2-Չիվա-Ռինդ | 168.8| | | | 168.8|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|4 |Մ-2-Գետափ | 199.7| | | | 199.7|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|5 |Մ-2-Կարմրաշեն |1173.2| | | | 1173.2|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|6 |Մ-2-Արին | 750.0| | | | 750.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|7 |Եղեգնաձոր քաղաքի Կամոյի փողոց| 130.0| | | | 130.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|8 |Զառիթափ-Մարտիրոս-Բարձրունի | 491.6| | | | 491.6|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
| |Մալիշկայի գյուղամիջյան | 400.0| | | | 400.0|
| |ճանապարհներ | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|9 |Զառիթափի գյուղամիջյան | 90.0| | | | 90.0|
| |ճանապարհ | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|10|Եղեգնաձոր քաղաքի Գլաձորյան | | 160.0| | | 160.0|
| |փողոց | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|11|Հերմոն-Գողթանիկ | | 350.0| | | 350.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|12|Մարտիրոս/հին գյուղ/ - | | 200.0| | | 200.0|
| |Մարտիրոս/նոր գյուղ/ | | | | | |
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|13|Հերմոն-Վարդահովիտ | | 650.0| | | 650.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|14|Ազատեկ-Փոռ | | 420.0| | | 420.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|15|Մ-2-Զեդեա | | 620.0| | | 620.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|16|Մ-10-Թառաթումբ | | | 100.0| | 100.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|17|Մ-10-Սալլի | | | 100.0| | 100.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|18|Արփի-Մոզրով | | | 550.0| | 550.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|19|Մ-2-Արտավան | | | 800.0| | 800.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|20|Զառիթափ-Գոմք-Կապույտ | | | 700.0| | 700.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|21|Մ-2-Կարմրաշեն | | | | 700.0| 700.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|22|Տ-9-24-Սևաժայռ | | | | 80.0| 80.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
|23|Հ-43-Գնդեվանք | | | | 50.0| 50.0|
|__|_____________________________|______|______|______|______|________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ |4140.1|2400.0|2250.0| 830.0| 9620.1|
._____________________________________________________________________.
555. Վերը նշված ճանապարհների վերանորոգումը իրականացնելուց հետո կավելանա տրանսպորտային միջոցների երթևեկության ինտենսիվությունը և լիովին կվերականգնվի տրանսպորտային կապը համայնքների և մարզկենտրոնի միջև, որը կնպաստի մարզում աղքատության կրճատմանը:
Աղյուսակ 11.8. 2015-2018թթ. նախատեսվում է ՀՀ պետ. բյուջեի
ֆինանսավորմամբ մարզային նշանակության ավտոճանապարհների
ձմեռային պահպանում, ընթացիկ պահպանում և շահագործում
._____________________________________________________________________.
| |Անվանումը |Նախատեսված գումարը ըստ տարիների |
| | |____________________________________________|
| | |2015թ. |2016թ. |2017թ. |2018թ.|ընդամենը |
|_|______________________|________|________|_________|______|_________|
|1|Մարզային նշանակության |68,700.0|94,474.6|102,143.9| 0 |265,318.5|
| |ավտոճանապարհների | | | | | |
| |ձմեռային պահպանում, | | | | | |
| |ընթացիկ պահպանում և | | | | | |
| |շահագործում | | | | | |
._____________________________________________________________________.
556. Ավտոմոբիլային ճանապարհների պահպանության խնդիրն այն է, որ մշտապես ապահովվի ճանապարհի և կառույցների պահպանվածությունը` այնպիսի վիճակում, որը համապատասխանում է տարվա ցանկացած ժամանակ երթևեկության ապահովման պահանջներին:
557. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի ճանապարհաշինության ոլորտի զարգացման ծրագրի 2015-2018 թվականների ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 11.3-ում:
11.4. Էներգետիկա
558. Տնտեսության տարբեր ճյուղերի հետագա զարգացումը նոր պահանջներ է առաջադրում մարզի տարածքում նոր էներգետիկ հզորությունների ստեղծման համար: Վայոց ձորը Հայաստանի այն մարզերից է, որտեղ կարելի է զարգացնել ջրային պաշարների վրա էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը: Ներկայումս, ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից տրված արտադրության լիցենզիաների համաձայն, մարզում 24 փոքր հիդրոէլեկտրակայաններ մոտ 50693.2 կՎտ ընդհանուր հզորությամբ տարեկան արտադրում են 150.5 մլն. կՎտժ էլեկտրական էներգիա:
2014 ԹՎԱԿԱՆԻ ԱՊՐԻԼԻ 1-Ի ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ ՀՀ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՂ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ԿՈՂՄԻՑ ՏՐՎԱԾ ԼԻՑԵՆԶԻԱՆԵՐԻ ՀԱՄԱՁԱՅՆ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐՈՒՄ ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ԷՆԵՐԳԻԱ ԱՐՏԱԴՐՈՂ ՓՈՔՐ ՀԻԴՐՈԷԼԵԿՏՐԱԿԱՅԱՆՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ ԸՍՏ ՇԱՀԱԳՈՐԾՈՂ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
Աղյուսակ 11.9
._____________________________________________________________________
| |Շահագործող |Լիցեն-|Լիցենզիայի|Լիցենզիայի|ՓՀԷԿ-ի անվանում |
| |ընկերության |զիայի |տրամադրման|գործողու- | |
| |անվանումը |համարը|ամսաթիվը |թյան | |
| | | | |ժամկետի | |
| | | | |ավարտը | |
| | | | | | |
| | | | | | |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|1 |«ԱՐԵՆԻ ՀԷԿ» ՓԲԸ | 20 | 6/25/1999| 6/25/2014|ԱՐԵՆԻ ՀԷԿ |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|2 |«Մուշեղ ՀԷԿ» ՍՊԸ | 18 | 6/25/1999| 6/25/2014|Ջերմուկ |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|3 |«Էլեգիս ՀԷԿ» ՍՊԸ | 107 | 6/12/2003| 6/12/2018|Եղեգիս |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|4 |«Բազենք» ՓԲԸ | 133 | 6/1/2004| 6/1/2019|Եղեգիս-1 |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|5 |«Էլեգիս ՀԷԿ» ՍՊԸ | 221 |10/27/2006|10/27/2021|Հերմոն |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|6 |«ՀԱԿ ՀԷԿ» ՍՊԸ | 300 |10/8/2008 | 10/8/2023|Կարակայա |
| | | | | | |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|7 |«Հերմոն ՄԱԴ» ՍՊԸ | 314 | 3/25/2009| 3/25/2024|Քարագլուխ |
| | | | | | |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|8 |«ՍՈՒՐԲ ԱՂԲՅՈՒՐ» ՍՊԸ| 323 | 7/22/2009| 7/22/2024|ՍՈՒՐԲ ԱՂԲՅՈՒՐ |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|9 |«ՖԻՐՄԱ Գ.Ա.Խ.» ՍՊԸ | 338 |02/12/2009| 12/2/2024|Հեր-Հեր-1 |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|10|«ՍԱՆՌԱՅԶ ԷԼԵԿՏՐԻԿ» | 342 |29/12/2009|12/29/2024|ՍԱՆՌԱՅԶ |
| |ՓԲԸ | | | | |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|11|«ՄԻՆԱ-ՄԱՅԱ» ՍՊԸ | 352 |28/04/2010| 4/28/2025|Եղեգնաձոր |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|12|«ՎԳ և որդիներ» ՍՊԸ| 353 |28.04.2010| 4/28/2025|Հեր-Հեր-1 |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|13|«ԱԶԱՏԵԿ ՀԷԿ» ՓԲԸ | 376 |20.10.2010|10/20/2025|Ազատեկ |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|14|«Ջահուկ» ՍՊԸ | 377 |20.10.2010|10/20/2025|Արտավան-1 |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|15|«ՖԻՐՄԱ Գ.Ա.Խ.» ՍՊԸ | 414 |06.07.2011| 7/6/2026|Սարավան |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|16|«Ջերմուկի հիդրոտեխ»| 423 |24.08.2011| 8/24/2026|Ջերմուկ ՀԷԿ-2 |
| |ՍՊԸ | | | | |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|17|«ՄԻՆԱ-ՄԱՅԱ» ՍՊԸ | 432 |28.09.2011| 9/28/2026|Եղեգնաձոր ՓՀԷԿ-1|
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|18|«ՎԱՐԴԱՀՈՎԻՏ» ՍՊԸ | 467 |20.06.2012| 6/20/2027|Վարդահովիտ (3) |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|19|«ՎՈՒ ԴԻՆ» ՍՊԸ | 469 |27.06.2012| 6/27/2027|Կեչուտ (3) |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|20|«Հ.Հ.Ն.Մ.Ս.» ՍՊԸ | 485 |30.01.2013| 1/30/2028|Գողթանիկ (3) |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|21|«ԲԻԷՍԲԻ» ՍՊԸ | 487 | 2/20/2013| 2/20/2028|ԽԱՉԻ ՔԱՐ (3) |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|22|«ՍՅՈՒՆՅԱՑ ՎՈԹԸ» ՍՊԸ| 491 | 4/17/2013| 4/17/2028|ԵՂԵԳԻՍ-(3(3)) |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|23|«ՌԱԵԼ ԳէՍ» ՍՊԸ | 496 | 5/15/2013| 5/15/2028|Եղեգիս-(2(3)) |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
|24|«ԱՐՓԱ-ԷՆԵՐԳԻԱ» ՍՊԸ | 500 | 6/12/2013| 6/12/2028|Արփա (3) |
|__|___________________|______|__________|__________|________________|
| |Ընդամենը | | | | |
._____________________________________________________________________
._______________________ ____________________________________________.
| |Շահագործող | |Հզորու- |Էլեկտրական|ՓՀԷԿ-ի տիպը |հաշվար-|
| |ընկերության | |թյունը |էներգիայի | |կային |
| |անվանումը | | |փաստացի | |ելքը |
| | | | |օգտակար | | |
| | | | |առաքումը | | |
| | | |________|__________| |_______|
| | | | կՎտ |մլն. կվտժ | |մ3/վրկ |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|1 | 2 | | 7 | 8 | 9 | 10 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|1 |«ԱՐԵՆԻ ՀԷԿ» ՓԲԸ | | 930 | 1.1 |բնական ջրահոսք | 10.00 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|2 |«Մուշեղ ՀԷԿ» ՍՊԸ | | 442 | 2.6 |ոռոգման համալիր|0,3-0,5|
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|3 |«Էլեգիս ՀԷԿ» ՍՊԸ | | 800 | 4.4 |հաշվարկային | 2.2 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|4 |«Բազենք» ՓԲԸ | | 9,950 | 25.0 |բնական ջրահոսք | 5.0 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|5 |«Էլեգիս ՀԷԿ» ՍՊԸ | | 1,200 | 4.4 |բնական ջրահոսք | 0.8 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|6 |«ՀԱԿ ՀԷԿ» ՍՊԸ | | 3,018 | 4.1 |բնական ջրահոսք | 1,1 |
| | | | | | | 0,55 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|7 |«Հերմոն ՄԱԴ» ՍՊԸ | | 1,570 | 2.2 |բնական ջրահոսք | 0,6 |
| | | | | | | 0,3 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|8 |«ՍՈՒՐԲ ԱՂԲՅՈՒՐ» ՍՊԸ| | 737 | 3.0 |բնական ջրահոսք | 0.7 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|9 |«ՖԻՐՄԱ Գ.Ա.Խ.» ՍՊԸ | | 1,022 | 4.8 |բնական ջրահոսք | 2.4 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|10|«ՍԱՆՌԱՅԶ ԷԼԵԿՏՐԻԿ» | | 959 | 1.8 |բնական ջրահոսք | 1.5 |
| |ՓԲԸ | | | | | |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|11|«ՄԻՆԱ-ՄԱՅԱ» ՍՊԸ | | 1,620 | 4.8 |բնական ջրահոսք | 4.0 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|12|«ՎԳ և որդիներ» ՍՊԸ| | 1,608 | 3.7 |բնական ջրահոսք | 1.0 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|13|«ԱԶԱՏԵԿ ՀԷԿ» ՓԲԸ | | 528 | 2.1 |ոռոգման համալիր| 1.7 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|14|«Ջահուկ» ՍՊԸ | | 2,870 | 6.1 |բնական ջրահոսք | 1.3 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|15|«ՖԻՐՄԱ Գ.Ա.Խ.» ՍՊԸ | | 2,470 | 3.4 |բնական ջրահոսք | 1.0 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|16|«Ջերմուկի հիդրոտեխ»| | 2,350 | 9.4 |բնական ջրահոսք | 4.8 |
| |ՍՊԸ | | | | | |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|17|«ՄԻՆԱ-ՄԱՅԱ» ՍՊԸ | | 1,060 | 6.0 |բնական ջրահոսք | 1.2 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|18|«ՎԱՐԴԱՀՈՎԻՏ» ՍՊԸ | | 4,250 | 7.4 |բնական ջրահոսք | 2.5 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|19|«ՎՈՒ ԴԻՆ» ՍՊԸ | | 4,738 | 22.2 |ոռոգման համալիր| 1.2 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|20|«Հ.Հ.Ն.Մ.Ս.» ՍՊԸ | | 1,202 | 4.3 |բնական ջրահոսք | 4.0 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|21|«ԲԻԷՍԲԻ» ՍՊԸ | | 1,000 | 4.2 |բնական ջրահոսք | 3.00 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|22|«ՍՅՈՒՆՅԱՑ ՎՈԹԸ» ՍՊԸ| | 2,377.2| 7.5 |բնական ջրահոսք | 4.0 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|23|«ՌԱԵԼ ԳէՍ» ՍՊԸ | | 2,110 | 7.1 |բնական ջրահոսք | 3.98 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
|24|«ԱՐՓԱ-ԷՆԵՐԳԻԱ» ՍՊԸ | | 1,882 | 8.9 |բնական ջրահոսք | 8.00 |
|__|___________________| |________|__________|_______________|_______|
| |Ընդամենը | |50,693,2| 150.5 | | |
._______________________ ____________________________________________.
559. Մարզում ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից տրված լիցենզիաների համաձայն կառուցվում են ևս 18 փոքր ՀԷԿ-եր` 44812 Վտ հզորությամբ: Ներդրումների ընդհանուր ծավալը կկազմի 15997.1 մլն. դրամ:
Աղյուսակ 11.10
2014 ԹՎԱԿԱՆԻ ԱՊՐԻԼԻ 1-Ի ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ ՀՀ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՂ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ԿՈՂՄԻՑ ՏՐՎԱԾ ԼԻՑԵՆԶԻԱՆԵՐԻ ՀԱՄԱՁԱՅՆ ԿԱՌՈՒՑՎՈՂ ՓՈՔՐ ՀԻԴՐՈԷԼԵԿՏՐԱԿԱՅԱՆՆԵՐԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ ԸՍՏ ՇԱՀԱԳՈՐԾՈՂ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
._________________________________________________________________________.
| |Շահագործող|Լիցենզիայի |ՓՀԷԿ-ի |Հզորու-|Տարեկան |Ներդրում|
| |ընկերու- |գործողության ժամկետը |անվանումը |թյունը |արտա- |ների |
| |թյան | | | |դրանք |ծավալը |
| |անվանումը | | | | |(առանց |
| | | | | | |ԱԱՀ) |
| | |_____________________| |_______|________|________|
| | |սկիզբ |ավարտ | | կՎտ |մլն կվտժ|մլն դրամ|
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|1 |«ԱԼՆԱՐՍ» | 4/19/2006| 4/27/2014|Ալնարս (1) | 1,230| 5.6| 445.1 |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|2 |«Ջերմուկ |20.04.2007| 4/20/2014|ՋԵՐՄՈՒԿ- | 1,906| 10.2| 726.7 |
| |Տուրբոշին»| | |1 (2) | | | |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|3 |«ԷՐԻԷՄ |20.07.2007| 7/25/2014|ՌԻՆԴ (2) | 2,032| 5.2| 422.3 |
| |ԷՆԵՐՋԻ» | | | | | | |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|4 |«ԵՂԵԳՀԷԿ» | 8/13/2008| 5/13/2014|Եղեգ (2) | 1,900| 9.1| 794.6 |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|5 |«ԲԻԷՍԲԻ» | 9/1/2010| 1/1/2016|Խաչքար (1) | 1,220| 4.6| 495.1 |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|6 |«ԷԼԻՍ ՀԷԿ»| 8/3/2011| 8/3/2014|ԷԼԻՍ (2) | 6,312| 19.8|3,985.9 |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|7 |«ՎՏՎ | 8/17/2011| 6/1/2014|Եղեգնուտ | 3,644| 13.3|1,083.8 |
| |ԷՆԵՐՋԻ» | | |(2) | | | |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|8 |«ՌՈՒՍ ԸՆԴ |10/17/2012|10/17/2015|Տիգրան |7,000.0| 20.0|1,495.2 |
| |ՀԱՐ» ՍՊԸ | | |Մեծ (1) | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|9 |«ԱՐԱՏԵՍ |12/28/2012|12/20/2015|Նանե (1) |2,130.0| 7.21| 648.9 |
| |ԷՆԵՐՋԻ» | | | | | | |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|10|«ՍՈՒՐԲ | 4/23/2013| 4/23/2015|Վայոց (1) |5,165.0| 12.02| 2,261.0|
| |ԱՂԲՅՈՒՐ» | | | | | | |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|11|«ՎԱՐԱՆՑՈՎ | 7/3/2013| 5/3/2016|Վարանցով |2,239.0| 4.88| 655.6|
| | ՀԷԿ» ՍՊԸ | | |(1) | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|12|«ՄՆԱՍՀԷԿ» | 7/10/2013| 7/3/2016|Ջերմուկ- |1,500.0| 4.48| 565.4|
| |ՍՊԸ | | |3 (1) | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|13|«ԱՐՏԱՎԱՆ | 8/7/2013| 1/16/2016|Արտավան | 800.0| 3.00| 176.3|
| |ՀԷԿ» ՍՊԸ | | |ՓՀԷԿ-1 (1) | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|14|«ԱՐՏԱՎԱՆ | 8/7/2013| 1/16/2016|Արտավան |1,200.0| 4.70| 238.7|
| |ՀԷԿ» ՍՊԸ | | |ՓՀԷԿ-2 (1) | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
|15|«ԱՐՓԱ- | 6/12/2013| 7/26/2014|Արփա (2) | 740| 1.5| 580.3|
| |ԷՆԵՐԳԻԱ» | | | | | | |
| |ՍՊԸ | | | | | | |
|__|__________|__________|__________|___________|_______|________|________|
| |Ընդամենը | | | | 39,018| 125.6|14,574.9|
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ 11.11
ՀՀ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՂ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ԿՈՂՄԻՑ ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ (ՀԶՈՐՈՒԹՅԱՆ) ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԼԻՑԵՆԶԻԱ ՏՐԱՄԱԴՐՎԱԾ, ՍԱԿԱՅՆ ԿԱՌՈՒՑՄԱՆ ՓՈՒԼՈՒՄ ԳՏՆՎՈՂ ՓՈՔՐ ՀԻԴՐՈԷԼԵԿՏՐԱԿԱՅԱՆՆԵՐԻ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ ԸՍՏ ՇԱՀԱԳՈՐԾՈՂ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
._________________________________________________________________________.
| |Շահա- |Շահագործող |Էլ. էներգ.|ՓՀԷԿ-ի |Հզորու|Տարե|Ներ- |
| |գործող |ընկերության անվանումը|արտադ. |անվանումը|թյունը|կան |դրում-|
| |ընկերու- | |ժամանակա- | | |ար- |ների |
| |թյան | |հատված | | |տադ-|ծավալը|
| |անվանումը| | | | |րանք|(առանց|
| | | | | | | |ԱԱՀ) |
| | |_____________________|__________| |______|____|______|
| | |սկիզբ |ավարտ |ավարտ | | կՎտ |մլն |մլն |
| | | | | | | |կվտժ|դրամ |
|_|_________|__________|__________|__________|_________|______|____|______|
|1| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | |
|_|_________|__________|__________|__________|_________|______|____|______|
|1|«ՎՈՒ ԴԻՆ»| 11/6/2013| 11/6/2016| 11/6/2031|Կեչուտ | 1,074|5.62| 571,3|
| |ՍՊԸ | | | |ՓՀԷԿ-1(1)| | | |
|_|_________|__________|__________|__________|_________|______|____|______|
|2|«ՎԳԱՀ» |12/30/2013| 6/30/2015|30.06.2030|Գոմք (1) | 3,220|7.33| 535,5|
| |ՍՊԸ | | | | | | | |
|_|_________|__________|__________|__________|_________|______|____|______|
|3|«ԲԻԷՍԲԻ» |12/22/2013|12/22/2015|22.12.2030|ԳՆԴԵ- |1500.0|4.40| 315,4|
| |ՍՊԸ | | | |ՎԱՆՔ (2) | | | |
|_|_________|__________|__________|__________|_________|______|____|______|
| |Ընդամենը | | | | | 5,794|17.4|1422.2|
._________________________________________________________________________.
560. Կառուցվող 18 ՓՀԷԿ-երի շահագործման դեպքում մարզում էլեկտրաէներգիայի տարեկան արտադրությունը կավելանա 143 մլն. կՎտժ-ով, ինչն էլ իր հերթին կհանգեցնի արդյունաբերական արտադրանքի ծավալի աճին և տասնյակ աշխատատեղերի ստեղծմանը:
561. 2015-2018 թվականների ընթացքում մարզի էլեկտրամատակարարման հուսալիությունը բարձրացնելու նպատակով «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ի կողմից սեփական միջոցներով նախատեսվում է շուրջ 1200.0 մլն դրամի ներդրումներ: Ներդրումները հիմնականում ուղղված կլինեն օդային, մալուխային գծերի կառուցման/վերակառուցման, վերանորոգման, ենթակայանների նորոգման, հին տրանսֆորմատորները նորերով փոխարինելու աշխատանքներին, ինչպես նաև նոր բաժանորդների ցանցին միանալուն ուղղված աշխատանքներին:
562. «Բարձրավոլտ էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ի կողմից սեփական միջոցների հաշվին կիրականացվի վարկային ծրագրերի համաֆինանսավորումը 4.6 մլն դրամի չափով` «Եղեգնաձոր» ենթակայանի և 220/110 կՎ ՕԳ-երի վրա կատարվող աշխատանքների համար: Ըստ տարիների ներդրումները կլինեն` 2015 թ. 1000.0 հազ. դրամ, 2016 թ. 1200.0 հազ. դրամ, 2017 թ. 1200.0 հազ. դրամ, 2018 թ. 1200.0 հազ. դրամ:
563. Զարգացման Միջազգային Բանկի կողմից «Էլեկտրամատակարարման հուսալիություն» ծրագրի շրջանակներում տրամադրվել է 39,0 մլն ԱՄՆ դոլար վարկ, որն ուղղվելու է` Հրազդան ՋԷԿ-ից մինչև Շինուհայր 220 կՎ ենթակայան ընկած Նորադուզ-Լիճք-Վարդենիս-Վայք-Որոտան 1 220 կՎ օդային էլեկտրահաղորդման գծերի շուրջ 230 կմ հատվածի վերակառուցմանը: Ծրագրի նպատակն է` բարելավել հաղորդիչ ցանցի հուսալիության բարձրացումը, թողունակության մեծացումը և նվազեցնել էլեկտրաէներգիայի կորուստները:
564. Մեկնարկել է Ասիական Զարգացման Բանկ-ի (ԱԶԲ) ֆինանսավորմամբ Իրան-Հայաստան 400 կՎ երրորդ էլեկտրահաղորդման օդային գծի կառուցումը: Այդ աշխատանքների հիմնական մասը կիրականացվի մարզի տարածքում: Մարզի տարածքով անցնող հատվածը կազմում է 56.2 կմ (NN251:395 հենարաններ) և դրա կառուցման համար կներդրվի մոտ 15.0 մլն եվրո գումար:
11.4.1 Բնական պաշարներ
565. ՀՀ Վայոց ձորի մարզում ներկայումս շահագործվում են պինդ օգտակար հանածոների, հանքային ջրերի, ոսկի-բազմամետաղային 21 հանքավայրեր: Օգտակար հանածոների արդյունահանման նպատակով տրվել են երկրաբանական ուսումնասիրության 15 թույլտվություն: Երկրաբանահետախուզական աշխատանքների ավարտից հետո /2014-2016 թթ./, օգտակար հանածոների պաշարների հաստատման արդյունքներով, կտրվեն օգտակար հանածոների արդյունահանման թույլտվություններ, ինչն էլ իր հերթին կնպաստի մարզում ֆինանսական ներդրումների ներգրավմանը, արդյունաբերական արտադրանքի աճին և նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը:
11.5. Ենթակառուցվածքների ոլորտի տրամաբանական հենքը
._____________________________________________________________________.
|Ոլորտի նպատակները, |Արդյունքային ցուցանիշներ |Ռիսկեր |
|արդյունքներն ու | | |
|միջոցառումները | | |
|________________________|____________________________|_______________|
|Ոլորտի նպատակը |1. Մարդկանց բավարարվածության|1. Անհրաժեշտ է |
|Վայոց ձորի մարզի |աստիճանը ճանապարհների |Կառավարության |
|ենթակառուցվածքների |որակից, 60% |հետևողական |
|վիճակի բարելավում |2. Մաքուր խմելու ջուր |ապակենտրոնացված|
| |ունեցող մարդկանց տեսակարար |քաղաքականու- |
| |կշիռը, 85% |թյուն ծրագիրը |
| |3. Մարդկանց բավարարվածության|իրականացնելու |
| |աստիճանը ոռոգման |հարցում |
| |համակարգերով, 40% | |
| |4. Բնական գազ ունեցող տնային| |
| |համայնքների թիվը` | |
| |3 քաղաքային, 11 գյուղական | |
| |համայնքների, որը կազմում է | |
| |բնակավայրերի 32% | |
|________________________|____________________________|_______________|
|Արդյունք 1 |1.1 Միջպետական և | |
|Վայոց ձորի մարզի |հանրապետական ճանապարհների | |
|ճանապարհային ցանցի |նորոգում, | |
|բարելավում |1.2 Մարզային նշանակության | |
| |ճանապարհների նորոգում, | |
|Արդյունք 2 |1.3 Համայնքային նշանակության| |
|Ճանապարհների ձմեռային և |ճանապարհների նորոգում, | |
|ընթացիկ պահպանման |2.1 Ընթացիկ և ձմեռային | |
|համակարգի բարելավում |պահպանության ենթակա | |
| |միջպետական ու հանրապետական | |
| |նշանակության ճանապարհներ | |
| |2.2 Ընթացիկ և ձմեռային | |
| |պահպանության ենթակա մարզային| |
| |ճանապարհներ | |
| |2.3 Ընթացիկ և ձմեռային | |
| |պահպանության ենթակա | |
| |համայնքային նշանակության | |
| |ճանապարհներ | |
|________________________|____________________________|_______________|
|Միջոցառումներ | |Եղանակային |
|1.1 Միջպետական և |Ֆինանսավորման կարիքը |բարենպաստ |
|հանրապետական | |պայմաններ |
|նշանակության | | |
|ճանապարհների կապիտալ | | |
|նորոգում | | |
|1.2 Մարզային (այդ թվում`|Ֆինանսավորման կարիքը | |
|սահմանամերձ) | | |
|նշանակության | | |
|ճանապարհների կապիտալ | | |
|նորոգում | | |
|1.3 Համայնքային |Ֆինանսավորման կարիքը | |
|նշանակության | | |
|ճանապարհների կապիտալ | | |
|նորոգում | | |
|2.1 Միջպետական և |Ֆինանսավորման կարիքը | |
|հանրապետական | | |
|նշանակության | | |
|ճանապարհների ընթացիկ | | |
|պահպանում և շահագործում| | |
|2.2 Մարզային |Ֆինանսավորման կարիքը | |
|նշանակության | | |
|ճանապարհների ընթացիկ | | |
|պահպանում և շահագործում| | |
|2.3 Համայնքային | | |
|նշանակության | | |
|ճանապարհների ընթացիկ | | |
|պահպանում և շահագործում| | |
|________________________|____________________________|_______________|
|Արդյունք 3 |3.1 Մարզում ջրագծերի |1. Անհրաժեշտ է |
|Ջրամատակարարումը և |երկարությունը` 151.45 (կմ) |Կառավարության |
|ջրահեռացումը մարզում |- Անհրաժեշտ է` նորոգել |հետևողական |
|բարելավվել |ջրամատակարարման համակարգը |ապակենտրոնացված|
| |- տեղադրել գործող և նոր |քաղաքականու- |
| |կառուցվող ջրագծերի վրա հրշեջ|թյուն ծրագիրը |
| |հիդրանտներ |իրականացնելու |
| |Թիրախ` սահմանամերձ |հարցում |
| |գյուղերում նորոգման |2. Եղանակային |
| |անհրաժեշտության գծեր 30.9 կմ|բարենպաստ |
| |3.2 Անհրաժեշտ է նորոգել |պայմաններ |
| |ջրհեռացման համակարգը` | |
| |կոյուղագծերը, դիտահորերը և | |
| |կառուցել մաքրման կայաններ | |
| |Թիրախ` երեք քաղաքային | |
| |համայնքների մաքրման | |
| |կայանների կառուցում | |
|________________________|____________________________|_______________|
|Միջոցառումներ |Ֆինանսավորման կարիքը` |Անհրաժեշտ է |
|3.1 Խմելու ջրագծերի |1154.0 մլն. դրամ |Կառավարության |
|նորոգում/կառուցում |Ֆինանսավորման կարիքը` |հետևողական |
|մարզում |լրացուցիչ |ապակենտրոնացված|
|3.2 Ջրահեռացման |ուսումնասիրություն, կամ |քաղաքականու- |
|համակարգերի |լրամշակում |թյուն ծրագիրը |
|նորոգում/կառուցում | |իրականացնելու |
|մարզում | |հարցում |
|________________________|____________________________|_______________|
|Արդյունք 4 |4.1 Գազ չունեցող համայնքների|Անհրաժեշտ է |
|Գազ ունեցող տնային |թիվը 30, տնտեսությունների |Կառավարության |
|տնտեսությունների թիվը |թիվը 5945 |հետևողական |
|ավելացնել |Թիրախ` կառուցված |ապակենտրոնացված|
| |Իրան-Հայաստան գազատարի |քաղաքականու- |
| |հարևանությամբ 28 գյուղերի |թյուն ծրագիրը |
| |գազամատակարարման գծերի |իրականացնելու |
| |տեղադրում |հարցում |
|________________________|____________________________|_______________|
|Միջոցառում | |Անհրաժեշտ է |
|4.1 Գազամատակարարման |Ֆինանսավորման կարիքը` |Կառավարության |
|գծերի տեղադրում |1673.0 մլն. դրամ |հետևողական |
|համայնքներում | |ապակենտրոնացված|
| | |քաղաքականու- |
| | |թյուն ծրագիրը |
| | |իրականացնելու |
| | |հարցում |
._____________________________________________________________________.
12. ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ, ՏԵՂԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
12.1 Տարածքային կառավարում
12.1.1 Վարչատարածքային բաժանում
566. Հայաստանի տարածքային կառավարման ներկայիս համակարգը նախանշվել է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, որն ընդունվել է 1995 թ. հուլիսի 5-ին, համաձայն որի ՀՀ վարչատարածքային միավորներն են մարզերն ու համայնքները: Սահմանադրությամբ անցում կատարվեց վարչատարածքային բաժանման նոր կառավարման համակարգին (պետական և տեղական ինքնակառավարում): Հիմնվելով Սահմանադրության վրա` ՀՀ Ազգային Ժողովը 1995 թ.-ի նոյեմբերի 7-ին ընդունեց «Վարչատարածքային բաժանման մասին» ՀՀ օրենքը: Եղեգնաձորի և Վայքի նախկին վարչական 2 շրջանների միավորումից ձևավորվեց Վայոց ձորի մարզը, որն ընդգրկում է 44 համայնք: Մարզկենտրոնը Եղեգնաձոր քաղաքն է: Մարզն իր մեջ ներառում է 3 քաղաքային և 41 գյուղական համայնքներ:
567. ՀՀ Սահմանադրության 88.1-րդ հոդվածի համաձայն, մարզպետները նշանակվում և ազատվում են ՀՀ կառավարության որոշմամբ և իրագործում են կառավարության տարածքային քաղաքականությունը, համակարգում են գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունների գործունեությունը, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի: ՀՀ տարածքային կառավարման գործող համակարգի մեջ, մարզի կտրվածքով, մարզպետից և մարզպետարանից բացի, մտնում են նաև մարզային ենթակայության կազմակերպությունները, հանրապետական գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունները: Վերջինները մի կողմից ուղղակիորեն ենթարկվում են համապատասխան վերադաս մարմիններին, մյուս կողմից` հանդիսանալով պետական կառավարման մարմիններ, միաժամանակ գտնվում են մարզպետի համակարգման ոլորտում:
12.1.2 Գերակայություններ և հիմնախնդիրներ
568. Տարածքային կառավարման մասին օրենքը առայժմ չի ընդունվել: Հայաստանի Հանրապետության մարզերում, ինչպես նաև Վայոց ձորի մարզում տարածքային կառավարումն իրականացվում է հենվելով ՀՀ սահմանադրության, ՀՀ նախագահի «ՀՀ մարզերում պետական կառավարման մասին» հրամանագրի, ՀՀ օրենքների և այլ իրավական ակտերի վրա: Հաշվի առնելով խնդրի համապետական բնույթը` մարզպետների լիազորությունների հստակ սահմանումը 2015-2018 թթ. պետք է դիտարկել ընդհանուր օրենսդրության վերափոխման համատեքստում:
569. Կարևոր հիմնախնդիրներից է նաև մարզի խորհրդի դերի ակտիվացումը, հաշվի առնելով այն, որ մարզպետարանի և ՏԻՄ-երի միջև տեղեկատվության փոխանակման, առկա հիմնախնդիրների քննարկման, գերակայությունների սահմանման, մարզի բնակչության բոլոր հատվածների հետ անմիջական կապ հաստատելու, ինչպես նաև զարգացման պլանավորման ու ծրագրերի իրականացման հետ կապված գործընթացները քննարկող ու հաստատող կարևոր խորհրդակցական մարմին է /»Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 81-րդ հոդվածով նախատեսված է, որ մարզի խորհրդի գործունեությունը կարգավորվում է նաև ՀՀ Նախագահի հրամանագրով/:
570. Տարածքային կառավարման բնագավառում 2015-2018 թթ. գործունեության կարևորագույն ուղղություններն են.
1) Կանոնակարգել մարզպետարանի, ՏԻՄ-երի, ինչպես նաև ոչ պետական հատվածի փոխհարաբերությունները: Սա ենթադրում է մարզպետարանի աշխատակազմի կառուցվածքի փոփոխություններ, ստորաբաժանումների գործառույթների, առանձին պաշտոնների անձնագրերի դրույթների հստակեցում, ստորաբաժանումների վերակազմակերպում կամ նոր ստորաբաժանումների ստեղծում, որը պետք է հաշվի առնի երկրում և մարզում տեղի ունեցող հանրային ոլորտի բարեփոխումները և դրանց շրջանակներում տարածքային կառավարման մարմինների գործառույթների արդյունավետ իրականացումը:
2) Մասնագիտական հսկողության արդյունավետ կազմակերպման համար կառավարության կողմից անհրաժեշտ է մշակել և սահմանել պետության կողմից պատվիրակված լիազորությունների իրականացման կարգերն ու չափորոշիչները, ինչը կնպաստի ինչպես այդ լիազորությունների արդյունավետ իրականացմանը, այնպես էլ դրանց կատարման նկատմամբ պատշաճ հսկողության սահմանմանը:
3) Վերահսկողության գործառույթի հստակեցմանը զուգահեռ` ավելի մեծ կարևորություն տալ մարզպետարանի համակարգման գործառույթին: Հանրապետական գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունների պետերի նշանակման հարցում հաշվի առնել մարզպետի գրավոր կարծիքը:
4) Վերանայել մարզային զարգացման պլանավորման բնագավառում մարզպետարանի գործառույթները, պարտականություններն ու իրավասությունները:
5) ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով բնորոշել «Տարածքային կառավարման մարմին» հասկացությունը: Այս բնորոշումը չի հստակեցված: «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին կետի բ) ենթակետով նշված է, որ տարածքային կառավարման մարմիններ են մարզպետները:
6) Հստակեցնել, պարզեցնել և արդյունավետ դարձնել մարզպետարանի կողմից ՏԻՄ-երին տրամադրվող մեթոդաբանական օգնությունը, դրա տրամադրման մեխանիզմը:
12.1.3 Մարզպետարանի կառավարման կազմակերպական կառուցվածք
571. ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի կազմակերպական կառուցվածքը հաստատված է «Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզպետարանի աշխատակազմ» պետական կառավարչական հիմնարկ ստեղծելու, Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզպետարանի կանոնադրությունը և աշխատակազմի կառուցվածքը հաստատելու մասին ՀՀ կառավարության 19.09.2002 թվականի թիվ 1794-Ն որոշմամբ: Հավելված 1-ում ներկայացվում է «Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզպետարանի աշխատակազմ» պետական կառավարչական հիմնարկի կառուցվածքը:
572. Մարզի զարգացման ծրագրի իրականացումը դիտարկելու և հսկելու համար մարզպետարանում ձևավորված է մոնիթորինգի և գնահատման համակարգ: ՄԳ համակարգը մանրամասնորեն ներկայացված է ՄԶԾ-ի «Մոնիթորինգի և գնահատման համակարգ» բաժնում:
573. Համակարգի յուրահատկություններից է այն, որ հաշվետվությունները պատրաստելիս մարզպետարանի ՄԳ խումբը պարտադիր պետք է համագործակցի հասարակական կազմակերպությունների միջոցով ներկայացված քաղաքացիական հասարակության սուբյեկտների, ինչպես նաև տարբեր ոլորտների անկախ փորձագետների հետ, որոնք իրականացնում են տվյալ տարվա համար ընտրված ոլորտում իրականացվող` ազդեցության գնահատումներ: ՄԶԾ-ի գործողության ընթացքում անհրաժեշտ է պատրաստել տեղեկատվական բնույթի հեռուստահաղորդումներ, մարզային և կենտրոնական մամուլում հրապարակել հոդվածներ, նկարահանել ՄԶԾ-ի իրականացման փուլերը լուսաբանող ֆիլմ: Գործը պետք է շարունակական բնույթ կրի և դրա իրականացնողը պետք է լինի մարզպետարանի աշխատակազմի տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի բաժինը: Այս առումով կարևորվում է նշված ստորաբաժանման կարողությունների ուժեղացումը, կադրային, տեխնիկական ու ֆինանսական հագեցվածությունը:
574. Պետական կառավարման համակարգի արդյունավետության բարձրացման նպատակով կարևոր է նաև մարզպետարանի և նրանում յուրաքանչյուր աշխատատեղի համապատասխանեցումը ժամանակակից չափանիշներին` հագեցնելով մարզպետարանը համապատասխան տեխնիկայով, համակարգչային ծրագրերով և տեղեկատվության ստացման ժամանակակից միջոցներով: Վերջինս ենթադրում է նաև նոր որակական պահանջներ մարզպետարանի աշխատակիցների նկատմամբ, ինչի համար միայն քաղաքացիական ծառայության համակարգի ներդրման շրջանակներում իրականացվող ուսուցումը բավարար չէ: Այս նպատակին կարելի է հասնել նաև լրացուցիչ ուսուցման շնորհիվ:
Հավելված 1. ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի կառավարման կազմակերպական կառուցվածքը:
Հաստիքների թիվը` 90
Քաղաքացիական ծառայող` 73
Հայեցողական պաշտոն` 4
Մարզպետի սպասարկող անձնակազմ` 3
Տեխնիկական սպասարկող անձնակազմ` 10
ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանը բաղկացած է 6 վարչությունից`
1. Գյուղատնտեսության և բնապահպանության վարչություն
2. Ֆինանսական և սոցիալ-տնտեսական վարչություն, որի կազմում.
ա) ֆինանսատնտեսագիտական բաժին
բ) հաշվապահական հաշվառման բաժին
3. ՏԻՄ և ՀԳՄ հարցերով վարչություն
4. Կրթության, մշակույթի և սպորտի վարչություն,
5. Առողջապահության և սոցիալական ապահովության վարչություն
6. Քաղաքաշինության վարչություն, որի կազմում.
ա) տրանսպորտի և ճանապարհաշինության բաժին
7. Քարտուղարություն, որի կազմում.
ա) ընդհանուր բաժին
բ) վարչատնտեսական բաժին
Բաժիններ
ա) անձնակազմի կառավարման բաժին
բ) հողաշինության և հողօգտագործման բաժին, մարզային հողային պետական տեսչություն
գ) տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի բաժին
դ) ընտանիքի, կանանց և երեխաների իրավունքների պաշտպանության բաժին
ե) իրավաբանական բաժին
զ) զարգացման ծրագրերի և վերլուծության բաժին
է) ներքին աուդիտի բաժին
ը) զորահավաքային նախապատրաստության բաժին
Առանձնացված ստորաբաժանումներ
1. Եղեգնաձորի ՍԾՏԳ
2. Վայքի ՍԾՏԳ
12.1.4 Քաղաքացիական ծառայություն
575. Կարելի է վստահորեն ասել, որ քաղաքացիական ծառայության համակարգը հիմնականում կայացել է, ինչը հանդիսանում է տարածքային կառավարման համակարգի կարևորագույն բաղկացուցիչներից մեկը: 2002 թվականից տարածքային կառավարման համակարգում ներդրվեց քաղաքացիական ծառայությունը, որը հնարավորություն տվեց տարանջատելու քաղաքական, հայեցողական և սպասարկող պաշտոնները քաղաքացիական` մասնագիտական ծառայողներից, որպես բարձրագույն քաղաքացիական ծառայող ճանաչելով աշխատակազմի ղեկավարներին: «Քաղաքացիական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի պահանջներին համապատասխան` դասակարգվեցին և նկարագրվեցին մարզպետարանի, ինչպես նաև հանրապետական գործադիր մարմինների` մարզում գործող տարածքային ծառայությունների քաղաքացիական ծառայության բոլոր պաշտոնները:
576. Քաղաքացիական ծառայողների մասնագիտական գիտելիքների և աշխատանքային ունակությունների կատարելագործմանը զուգընթաց, իրականացվում է առաջխաղացում` համապատասխան ատեստավորման համակարգի, ինչպես նաև թափուր տեղերի համար հայտարարվող մրցույթների միջոցով:
577. Ներկայումս ընդունված է «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքը, սակայն անհրաժեշտություն է առաջացել վերանայելու քաղաքացիական, համայնքային և ընդհանրապես հանրային ծառայության հայեցակարգը և ապահովել այդ ծառայությունների միջև ներդաշնակեցումը, որը կնպաստի ծառայության մեկ տեսակից մյուսին անցնելուն: Այս ենթատեքստում անհրաժեշտ է ունենալ նաև պետական ծառայության համակարգի ամբողջական նկարագիրը:
578. Պետական ծառայողների վարձատրության և խրախուսման համակարգի զարգացման համար կարևոր նշանակություն ունի հակակոռուպցիոն ռազմավարության հաջող իրագործումը: Ներկայումս քաղաքացիական ծառայողների աշխատավարձը մասնավոր հատվածի համեմատ անմրցունակ է, որը հանգեցնում է բարձր որակավորման մասնագետների արտահոսքին դեպի մասնավոր ոլորտ: Քաղաքացիական ծառայողների աշխատավարձի համակարգն ու մակարդակը չեն նպաստում որակյալ աշխատակազմի պահպանմանը, չնայած աշխատավարձերի մակարդակի որոշակի բարձրացմանը: Հաշվի առնելով այս հանգամանքը` պետական ծառայողների պաշտոնական դրույքաչափերը անհրաժեշտ է բարձրացնել տնտեսության միջին աշխատավարձի աճի համեմատ ավելի առաջանցիկ տեմպերով:
579. Շատ կարևոր նշանակություն ունի նաև պետական ծառայողների համար որոշակի սոցիալական երաշխիքների ապահովումը: Անհրաժեշտություն է առաջացել վերանայել պետական ծառայողների բժշկական և կենսաթոշակային ապահովագրության մասին համապատասխան օրենքները:
580. Համակարգի կայացման կարևոր ուղղություն է քաղաքացիական ծառայողների մասնագիտական գիտելիքների և աշխատանքային ունակությունների կատարելագործումը` վերապատրաստման միջոցով: Վերապատրաստման նոր հայեցակարգի ընդունումը, վերապատրաստման ազատականացումը, վարչական կանոնակարգումներից ձերբազատումը հնարավորություն կընձեռեն քաղաքացիական ծառայությունը հագեցնելու բանիմաց կադրերով և շահագրգռելու քաղաքացիական ծառայողներին` ստանալու մասնագիտական վերապատրաստման հնարավորություն:
581. Ատեստավորման համակարգը քիչ է տարբերվում համակարգ մուտք գործելու գործընթացից: Անհրաժեշտ է այն դարձնել ավելի արդյունավետ և համակարգում աշխատող քաղաքացիական ծառայողների նկատմամբ կիրառել ավելի տարբերակված մոտեցում` հաշվի առնելով նրանց քաղաքացիական ծառայության ստաժը:
582. Տարածքային ծառայությունների գործունեությունը ունի բարելավման կարիք մարզպետի և գործադիր իշխանության մարմինների մասով: Մասնավորապես, անհրաժեշտ է նորմատիվ իրավական ակտերում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու միջոցով, մեխանիզմներ մշակել, համաձայն որոնց գործադիր իշխանության մարմինների տարածքային ծառայությունները պետք է տեղեկատվություն և հաշվետվություններ ներկայացնեն մարզպետին իրենց գործունեության, ինչպես նաև տվյալ ոլորտը բնութագրող ցուցանիշների մասին:
12.1.5 Էլեկտրոնային կառավարում
583. Մարզպետարանում իրականացվել են տարածքային էլեկտրոնային կառավարման համակարգի ներդրման աշխատանքներ: Ներկայումս մարզպետարանն ունի էլեկտրոնային կառավարման համակարգ: Հայաստանի տարածքային կառավարման էլեկտրոնային համակարգի ներդրման արդյունքում Վայոց ձորի մարզն ինտերնետում ներկայացված է պաշտոնական էջով (http://vdzor.gov.am/): Դա հնարավորություն է տալիս հրապարակային և թափանցիկ դարձնել տարածքային կառավարման մարմինների գործունեությունը` ապահովելով անհրաժեշտ տեղեկատվություն:
584. Ընդհանուր առմամբ անհրաժեշտ է վերջնականապես լուծել մարզպետարանի` համակարգիչներով և ժամանակակից կապի միջոցներով հագեցվածության հարցը, ստեղծել ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաներով և համակարգչային տեխնիկայով բարձրակարգ սպասարկման համակարգ: Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների արագ զարգացման պայմաններում տեղեկատվության արհեստավարժ ընդունման, ստացման մշակման և փոխանցման անհրաժեշտությունն էլ ավելի է ուժեղանում: Պետական կառավարման ոլորտում ներկայումս տեղեկատվությունը դարձել է հզոր ռեսուրս, որն անհրաժեշտ է ճիշտ կառավարել:
1) 2015-2018 թվականների ընթացքում անհրաժեշտ է.
ա. Ապահովել մարզպետարանի ֆունկցիոնալ գործունեության ապահովման տեսանկյունից կարևոր, ներքին փաստաթղթաշրջանառության արդյունավետ կազմակերպումը և այդ գործընթացում համակարգչային տեխնոլոգիաների պարտադիր կիրառումը:
բ. Մարզպետարանի պաշտոնական տեղեկատվության շրջանառությունն առավելագույն չափով իրականացնել էլեկտրոնային տարբերակով:
գ. ՈՒնենալ համապատասխան ծրագրային ապահովում, հատկապես լիցենզավորված հակավիրուսային ծրագրեր, որոնք առավել անվտանգ կդարձնեն տվյալների պահպանումն ու օգտագործումը, կնվազեցնեն դրանց վնասն ու կորուստը:
դ. Ստեղծել ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետարանի աշխատակազմի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և համակարգչային սպասարկման բաժին:
ե. Քաղաքացիներից ստացվող նամակների գործընթացում կիրառել «Մեկ պատուհանի» սկզբունքը, ինչը հնարավորություն կտա առավել արդյունավետ դարձնել հատկապես բնակչության հետ մարզպետարանի փոխհարաբերությունները:
զ. Կատարելագործել միասնական տեղեկատվական ցանցը Վայոց ձորի մարզի տեղական ինքնակառավարման մարմինների և մարզպետարանի միջև:
585. Էլեկտրոնային կառավարման համակարգը Վայոց ձորի մարզպետարանում արդեն իսկ կայացված է, առկա է տվյալների որոշակի բազա, որը սակայն կարիք ունի համակարգման, տվյալների թարմացման, ինչպես նաև դրանից օգտվելու մեխանիզմների մշակման: Հաշվի առնելով տվյալների բազայի կենսունակության, ինչպես նաև բազայում պարունակվող տվյալների արդիականության ապահովման անհրաժեշտությունը, պետք է կարգավորել նաև տվյալների բազայի համալրման խնդիրները: Փաստորեն, տվյալների բազան անհրաժեշտ է վերածել տվյալների բանկի:
586. 2010 թ. մարտի 1-ից ՀՀ պետական կառավարման համակարգը, որի մեջ մտնում են ՀՀ կառավարությունը, կառավարությանն առընթեր պետական կառավարման մարմինները, նախարարությունները, նախարարությունների կառավարման ոլորտում գործող պետական կառավարման մարմինները և մարզպետարանները անցել են էլեկտրոնային փաստաթղթաշրջանառության համակարգին: «Mulberry» համակարգի ներդրումը զգալի տեղաշարժ է մտցրել, ինչպես փաստաթղթաշրջանառության, այնպես էլ ընդհանուր գործավարության կանոնակարգման մեջ:
587. Համակարգի ներդրման արդյունքում զգալիորեն բարձրացել է`
1) փաստաթղթաշրջանառության արագությունը,
2) օպերատիվությունը,
3) կատարող ստորաբաժանումների պատասխանատվությունը,
4) ծառայողների համակարգչային գնահատման օբյեկտիվությունը,
5) հանձնարարականների կատարման ժամկետայնությունը, թղթերի խնայողությունը, պատասխանների և գրությունների ժամանակին առաքումը:
588. Համակարգի ներդրմամբ պակասել է մատենավարությունը: Վերջին տարիների ընթացքում մարզպետարանի աշխատակիցները` մասնավորապես քաղաքացիական ծառայողները, ապահոված են համակարգիչներով, տպիչ և բազմացնող սարքերով: Փաստաթղթաշրջանառության էլեկտրոնային համակարգը էլ ավելի արդյունավետ կգործեր եթե համակարգին միանային նաև, ինչպես մարզի համայնքները, այնպես էլ հանրապետական գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունները և ստորաբաժանումները, քանի որ դրանց հասցեագրված գրությունները, որոշումները կամ թղթակցությունները ուղարկվում են փոստով կամ հանձնվում են առձեռն, որի ընթացքում դրանք հաճախ տեղ են հասնում ուշացումներով:
12.2 Տեղական ինքնակառավարում և ապակենտրոնացում
12.2.1 Վարչատարածքային բաժանում և համայնքային կարողություններ
589. Իրավիճակի նկարագիրը, հիմնախնդիրները, համայնքային զարգացման ուժեղ, թույլ կողմերը, հնարավորությունները և վտանգները - Մարզային զարգացումը դժվար է պատկերացնել առանց տեղական ինքնակառավարման համակարգի և համայնքային զարգացման: Ավելին, մարզի զարգացումը պետք է դիտարկել համայնքների զարգացման տեսանկյունից: Այսինքն, մի դեպքում մարզում առկա հիմնախնդիրները պետք է լուծվեն պետության աջակցությամբ` պետական բյուջեի միջոցների հաշվին, սակայն պետք է նկատի ունենալ, որ դրանք կրում են հատվածական բնույթ և կարող են պայմանավորված լինել կառավարության ծրագրերով, մյուս կողմից համայնքային հիմնախնդիրների լուծման հիմնական և արդյունավետ համակարգը պետք է տեսնել համայնքային կարողությունների ամրապնդման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների լիազորությունների արդյունավետ իրականացման համատեքստում:
590. Հարկ է նշել, որ համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 104 հոդվածի տեղական ինքնակառավարումը ոչ միայն համայնքի տեղական նշանակության հարցերը լուծելու իրավունքն է, այլև կարողությունը: Այսինքն` համայնքները պետք է բավարար կարողություն ունենան լուծելու տեղական ինքնակառավարման օրենսդրությամբ իրենց վերապահված հարցերը և իրականացնել լիազորությունները:
591. ՀԱՄԱՅՆՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
1) համայնքները դեռևս կայացած չեն
2) համայնքի ինստիտուցիոնալ համակարգը ձևավորված չէ
3) իրավունքների և պարտականությունների գիտակցման պակաս
4) պասիվություն
5) անվստահություն իշխանությունների նկատմամբ, անտարբերություն
6) իրավունքների և պարտականությունների մասին տեղեկացվածության պակաս
7) գիտելիքների, նոր մեթոդների իմացության, վերապատրաստումների պակաս
8) հեռանկարի տեսանելիության բացակայություն
9) դեպրեսիվ վիճակ (առողջական պրոբլեմներ, պատերազմի վտանգ, ցածր կենսամակարդակ)
10) մարդիկ տեղեկացված չեն իրենց իրավունքների ու պարտականությունների մասին
11) իրավասու մարմինների մասնագիտական թուլություն
12) օրենքներն անկատար են, մատչելի չեն և հաճախակի փոփոխվում են:
13) իրավական ակտերը խրթին են, չկան համապատասխան մեկնաբանություններ
14) քննարկումների մեխանիզմների պակաս
15) տեղեկատվության տարածման միջոցների անկատարություն
16) կոռուպցիայի առկայություն, անպատժելիություն
17) զարգացման ռազմավարության բացակայություն կամ պակաս
18) թափանցիկության պակաս
19) օրենքների և դրանց կիրառման անկատարություն
20) կադրային ոչ ճիշտ քաղաքականություն
21) քաղաքական փոխհամագործակցության մշակույթի բացակայություն ընտրությունների ժամանակ
22) ավագանու ինստիտուտի անկատարություն
23) միջհամայնքային համագործակցության պակաս
24) մարզային, համայնքային և ոչ պետական կառույցների միջև կապը թույլ է:
25) ՏԻՄ-երի աշխատակիցների գիտելիքների ոչ բավարար մակարդակ:
26) տեղական իշխանությունների և բնակչության կապը թույլ է:
27) ՏԻՄ-երի լիազորությունները քիչ են:
592. Համայնքային զարգացման քաղաքականության հիմնական ուղղությունները - Համայնքային զարգացման գաղափարը կարելի է ըստ էության կոնկրետացնել համայնքային զարգացման քաղաքականության մի քանի կարևորագույն ուղղություններով.
1) Համայնքային ենթակառուցվածքներ. Այն վերաբերվում է համայնքների բնակչությանն ամենօրյա մատուցվող ծառայությունների ենթակառուցվածքներին (ճանապարհներ, ջրամատակարարում, ջեռուցում, գազամատակարարում, ինչպես նաև սոցիալական և կրթական ենթակառուցվածքներ), դրանց որակին, հասանելիությանը, որոնք և աղքատության վրա ազդող կարևոր նախապայմանն են:
2) Սոցիալական կապիտալը համայնքի բնակիչների ուշադրությունն է հրավիրում սեփական հմտությունների և գիտելիքների, համատեղ ընդհանուր նպատակի և պատկանելիության իրենց ընկալման, նաև ինքնաօժանդակության հնարավորության վրա: Այն նպաստում է նաև ապահովության, վստահության, փոխադարձ աջակցության և հանդուրժողականության մթնոլորտի ստեղծմանը:
3) Քաղաքացիական հասարակություն և հանրային կազմակերպությունների ցանց: Հենց սա է որոշում մարդկանց հավաքական կարողությունը` կազմակերպվելու ընդհանուր կարիքների դեմ, նաև անհատների հնարավորությունները` մասնակցություն ունենալու համայնքի գործերին: Այս ուղին կարող է հանգեցնել նաև համայնքային ղեկավարներին կրթելու գաղափարին, իսկ ավելի ընդհանուր` նոր, սոցիալական պատասխանատվություն կրող վերնախավի նպատակաուղղված զարգացմանը:
4) Լիազորություններ` համայնքի բոլոր բնակիչների շրջանում իրավունքների և պարտականությունների մասին իրազեկության բարձրացում: Սա նպաստում է թափանցիկության, հրապարակայնության և օրենքի գերակայության խնդիրների լուծմանը:
5) Համագործակցություն` նպատակաուղղված է համայնքի բոլոր դերակատարների միջև կառուցողական համագործակցության հարաբերությունների հաստատմանը: Այս գաղափարը հատկապես կարևորվում է այն պարագայում, երբ հասարակ մարդկանց անհրաժեշտ է լինում գործ ունենալ կամ մրցակցել իշխանության տարբեր մակարդակների, քաղաքացիական հասարակության հաստատությունների և այլ համայնքների ներկայացուցիչների հետ:
._____________________________________________________________________.
| ԻՐԱՎԻՃԱԿԻ ՈՒԺԵՂ, ԹՈՒՅԼ ԿՈՂՄԵՐԻ, ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ, ՎՏԱՆԳՆԵՐԻ |
| ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ |
|_____________________________________________________________________|
| ՈՒԺԵՂ ԿՈՂՄԵՐ | ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ |
| | |
|. տարբեր ոլորտներում մասնագետների |. առկա արտադրական |
| առկայությունը | կազմակերպությունների |
|. բարձրագույն կրթությամբ մարդկանց մեծ| վերագործարկում |
| տոկոսը |. նոր մասնագիտություններ ձեռք |
|. աշխատասիրություն, քաղաքացիական | բերելու, վերապատրաստվելու |
| ակտիվություն | ձգտում |
|. ակտիվ գործող և տարբեր ոլորտներում |. մարզում ուսումնական բազայի |
| որոշակի ազդեցություն ունեցող | առկայությունը (հանրակրթական, |
| ՀԿ-ների առկայությունը մարզում | ԲՈՒՀ-ական) |
|. աշխատանքային փորձ ունեցող գործող |. մարդկանց մոտ |
| ակտիվ խմբեր | շահագրգռվածության և |
|. բազմաթիվ հասարակական | մոտիվացիայի առկայություն |
| նախաձեռնություններ |. բիզնեսի կազմակերպման |
|. պետական և տեղական | հնարավորություններ |
| իշխանությունների համագործակցության,|. պետական ռազմավարական ծրագրեր |
| գործընկերության միտում |. դրական փորձերի ստեղծում և |
|. միջհամայնքային ակտիվ | տարածում |
| համագործակցություն (համայնքների |. ԶԼՄ-ների զարգացում |
| միությունները) |. մասնագիտական բավարար |
|. միջազգային կազմակերպությունների | ռեսուրսները |
| առկայություն մարզում |. ճանապարհների, երկաթգծի |
|. սահմանամերձ մարզային | օգտագործումը |
| համագործակցությունը Վրաստանի հետ |. գործակցության զարգացման |
|. սոցիալական խմբերի և տեղական | դրական ավանդույթներ |
| իշխանությունների համագործակցության | |
| միտում | |
|. տուրիզմի զարգացման համար առկա | |
| պոտենցիալ | |
|. մարզում առկա բնական ռեսուրսները | |
| (հանքանյութեր, բերրի հող, անտառներ,| |
| բարենպաստ կլիմա) | |
|. էժան աշխատուժ և ներկա պայմաններում| |
| արդյունաբերական որոշ ճյուղերի | |
| վերաբացման արդյունավետ փորձ | |
|_____________________________________|_______________________________|
| ԹՈՒՅԼ ԿՈՂՄԵՐ | ՎՏԱՆԳՆԵՐ |
| | |
|. սեփական ուժերի հնարավորությունների |. արտագաղթը, աշխատուժի արտահոսք|
| թերագնահատում |. վաղվա օրվա հանդեպ վստահության|
|. փոքր ու միջին բիզնեսի դանդաղ | կորուստը |
| զարգացումը |. դեմոգրաֆիական կազմի |
|. արտագաղթելու միտումը, միգրացիան | փոփոխություն |
|. գիտելիքներն ու ունակությունները չեն|. պատերազմի վերսկսման վտանգը |
| համապատասխանում ժամանակակից |. աղքատության խորացումը |
| պահանջներին |. երիտասարդ կադրերի և |
|. թույլ հարմարվածությունը նոր | երիտասարդության արտահոսք |
| պայմաններին |. քաղաքական ցնցումների վտանգը |
|. իշխանությունների նկատմամբ նեգատիվ |. կոռուպցիայի աճ, |
| վերաբերմունք | անպատժելիություն |
|. գրանցված, բայց չգործող կառույցների |. անտարբերությունը |
| առկայություն | |
|. տեղեկացվածության և գիտելիքների | |
| պակաս | |
|. համագործակցության պակաս | |
|. տեղեկատվական ցանցի անկատարություն | |
|. արտաքին աղբյուրներից կախվածություն | |
|. համայնքի կառավարմանը մասնակցելուն | |
| շահագրգռվածության պակաս | |
|. հասարակության բևեռվածություն | |
|. մարզի հեռավորությունը Երևանից | |
|. տեխնիկական միջոցների անկատարություն| |
|. անվստահությունը դատական համակարգի | |
| նկատմամբ | |
|. խորհրդային տարիների ժառանգություն | |
|. ոչ ֆորմալ կապերի գերակայություն | |
|. պաշտոնյաները չարաշահում են | |
| բնակչության տեղեկացված չլինելու | |
| հանգամանքը | |
|. նախաձեռնության պատժելի լինելու | |
| հանգամանքը | |
|. ՏԻՄ օրենքի անկատարությունը | |
| (կիրառման մեխանիզմների, | |
| լիազորությունների) և մարզի տարածքի| |
| կտրտվածությունը | |
|. տեղական և տարածքային | |
| իշխանությունների միջև թույլ կապը | |
|. դեռևս անբավարար պետական | |
| աջակցությունը | |
._____________________________________________________________________.
12.2.2. Համայնքային խնդիրներ
593. Համաձայն «Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանման մասին» ՀՀ օրենքի /հետագա փոփոխություններով ու լրացումներով/` Վայոց ձորի մարզն ունի 44 համայնք: Համայնքների վարչական սահմանների նկարագիրը տրված է ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշումներով: Մարզի 44 համայնքներից 3-ը քաղաքային համայնքներ են, 41-ը` գյուղական: Ինչպես ողջ Հանրապետությունում, այնպես էլ Վայոց ձորի մարզում համայնքները հիմնականում կազմավորվել են «մեկ բնակավայր - մեկ համայնք» սկզբունքով: Մասնավորապես, Վայոց ձորի մարզում մեկից ավելի բնակավայրեր են ընդգրկում միայն Ջերմուկի քաղաքային համայնքը, Արենիի, Գոմքի, Գնիշիկի, Զառիթափի, Սարավանի, Հերմոնի, Վարդահովիտի գյուղական համայնքները: Գյուղական համայնքների թիվն ըստ բնակչության թվաքանակի ներկայացված է Աղյուսակ 12.1-ում:
Աղյուսակ 12.1. Վայոց ձորի մարզի գյուղական համայնքների թիվն` ըստ
բնակչության թվի
._______________________________________________________________.
|Համայնքներ |Վայոց ձոր|Հայաստան|
|____________________________________________|_________|________|
|Մինչև 100 բնակիչ ունեցող | - | 27 |
|____________________________________________|_________|________|
|101-ից մինչև 200 բնակիչ ունեցող | 4 | 79 |
|____________________________________________|_________|________|
|201-ից մինչև 500 բնակիչ ունեցող | 15 | 181 |
|____________________________________________|_________|________|
|501-ից մինչև 1000 բնակիչ ունեցող | 7 | 189 |
|____________________________________________|_________|________|
|1001-ից մինչև 3000 բնակիչ ունեցող | 14 | 309 |
|____________________________________________|_________|________|
|3001-ից մինչև 5000 բնակիչ ունեցող | - | 57 |
|____________________________________________|_________|________|
|5001-ից մինչև 10000 և ավելի բնակիչ ունեցող| 4 | 29 |
|____________________________________________|_________|________|
|Ընդամենը | 44 | 871 |
._______________________________________________________________.
594. Ինչպես երևում է ներկայացված աղյուսակից մարզի 41 գյուղական համայնքներից 26-ը կամ շուրջ 59%-ն ունեն մինչև 1.000 բնակիչ, իսկ 3.000 ավել բնակիչ ունեն 15 գյուղական և 3 քաղաքային համայնքներ կամ ընդհանուրի մոտ 41%-ը:
595. Մարզի համայնքներում կարևորագույն խնդիր է համայնքների կարողությունների բարձրացումը: Չնայած համայնքները իրավական հարթության վրա գոյություն ունեցող սուբյեկտներ են. բայց նրանց կարողությունները դեռևս թույլ են և ենթակա են հզորացման:
596. Համայնքների կարողությունների բարձրացման կարևոր նախապայման է դոտացիաների տրամադրումը: Վերջին տարիների դրական տեղաշարժերից մեկն այն է, որ պետական բյուջեով նախատեսված դոտացիաները բոլոր համայնքներին հատկացվում են 100%-ով: Սակայն չլուծված հիմնախնդիրներից մեկը մնում է համայնքի բյուջեի սեփական եկամուտների հավաքագրման ապահովումը:
597. Երկրորդ կարևոր հանգամանքը մարզային և համայնքային մակարդակներում բավարար կարողությունների ապահովումն է կադրերի հարցում, որը թույլ կտա ստանձնել նոր լիազորությունները և առավել արդյունավետ կառավարել տեղերում: Կարողությունների զարգացման մեթոդներից են ուսուցողական դասընթացները, որոնք պետք է կազմակերպվեն տեղական և կենտրոնական մակարդակով կառավարության կամ դոնորների կողմից:
598. Առանձնահատուկ ուշադրություն է պետք դարձնել պլանավորվող բյուջեների իրատեսությանը և բազաների հստակությանը: Պլանավորվող ժամանակաշրջանում անհրաժեշտ է շարունակել համայնքների բյուջեներում հատկապես գույքահարկի, հողի հարկի, տուրքերի բազաների ճշգրտման աշխատանքները:
599. Մարզպետարանի կարևորագույն խնդիրներից է պետական մակարդակում ընթացող նոր նախաձեռնությունների մասին ՏԻՄ-երին տեղեկացնելը և համապատասխան մեթոդաբանական օգնություն տրամադրելը:
600. Տեղական ինքնակառավարման համակարգի զարգացման վարչատարածքային կարևոր խնդիրներից են համայնքների սահմանների նկարագրումն ու քարտեզագրման աշխատանքները, համայնքների գլխավոր հատակագծերի կազմումը կամ դրանց ժամանակակից պայմաններին հարմարեցումը, համայնքների բյուջետային կարողությունների ամրապնդումն ու զարգացումը, ինչպես նաև բյուջեների հավաքագրման մակարդակի բարձրացումը` այն հասցնելով պլանավորված մակարդակին:
601. Տեղական ինքնակառավարման բնագավառի 2015-2018 թվականների գերակայություններն են.
1) Ամրապնդել ու զարգացնել համայնքների բյուջետային կարողությունները, ինչպես նաև բարձրացնել բյուջեների հավաքագրման մակարդակը:
2) Նպաստել միջհամայնքային համագործակցության ընդլայնմանը:
3) Մեթոդաբանական և տեխնիկական աջակցություն ցուցաբերել համայնքներին բյուջեների կազմման ու բազաների ճշգրտման աշխատանքներում:
602. Վայոց ձորի մարզի զարգացումը կապված է մարզի համայնքների զարգացման հետ: Մարզում առկա հիմնախնդիրների լուծումը մեծ մասամբ ենթադրում է համայնքային բազմաթիվ հիմնախնդիրների լուծումներ: Համայնքային կարողությունների ամրապնդման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների լիազորությունների արդյունավետ իրականացման համատեքստում մարզի զարգացումն էլ ավելի է կարևորվում:
603. Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 104-րդ հոդվածի տեղական ինքնակառավարումը ոչ միայն համայնքի տեղական նշանակության հարցերը լուծելու իրավունքն է, այլև կարողությունը: Այսինքն` համայնքները պետք է բավարար կարողություն ունենան լուծելու տեղական ինքնակառավարման` օրենսդրությամբ իրենց վերապահված հարցերը և իրականացնել լիազորությունները:
604. Ապակենտրոնացման քաղաքականությունը հիմնականում պայմանավորված է տարածքային մարմիններից տեղական ինքնակառավարման մարմիններին որոշակի լիազորությունների և իրավասությունների փոխանցմամբ: Այս գործընթացում կարևոր է հետևյալ սկզբունքի կիրառումը` եթե խնդիրն ավելի արդյունավետ կարող է լուծվել համայնքներում, ապա լիազորությունների փոխանցումը նպատակահարմար է, իսկ եթե լիազորությունների փոխանցումից հետո դրանք չեն կատարվում, այսինքն արդյունքը բացասական է, ապա այդպիսի ապակենտրոնացումը կարող է միայն վնաս բերել հանրությանը: Խնդիրն այն է, որ ապակենտրոնացումը չպետք է ինքնանպատակ լինի, այլ ապահովի օպտիմալություն և արդյունավետություն: Ապակենտրոնացման քաղաքականությունն արդյունավետ իրականացնելու համար անհրաժեշտ է համայնքների որոշակի ներուժ, որը փոքր համայնքներում բացակայում է: Այդ առումով նպատակ է դրվում խոշորացնել համայնքները` կրճատելով դրանց թիվը` միավորելով մի քանի բնակավայր մեկ համայնքի մեջ: Կառավարության կողմից խրախուսվող միջհամայնքային միավորումների ստեղծումը կարելի է համարել ապակենտրոնացման արդյունավետության բարձրացման որոշակի քայլ: Միջհամայնքային միավորումներին աջակցելու նպատակն ամրագրված է նաև ՀՀ կառավարության գործունեության ծրագրում: Այն նախատեսված է նաև ԿԶԾ-ում: Նոր կազմավորվելիք միջհամայնքային միավորումները պետք է ստանան պետության ֆինանսական և տեխնիկական աջակցությունը: Այդ նպատակի իրականացման համար անհրաժեշտ է ներգրավել նաև միջազգային կազմակերպությունների ջանքերն ու կարողությունները:
605. Համայնքների խոշորացման և միջհամայնքային միավորումների ստեղծման ներկա ֆոնի վրա, հաշվի առնելով մարզի աշխարհագրական դիրքը, ռազմավարական նշանակությունը, սահմանամերձ, բարձր լեռնային և լեռնային բնակավայրեր ունեցող համայնքների տեսակարար կշիռը, բնակավայրերի միջև եղած հեռավորությունը և բնակավայրերի բնակչության համատեղելիության մակարդակը, անհրաժեշտ է այս հարցում Վայոց ձորի մարզում ցուցաբերել որոշակի տարբերակված մոտեցում: Մարզի համայնքների խոշորացման խնդիրը քննարկվել է մարզպետարանում և ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարություն է ներկայացվել խոշորացման հնարավոր տարբերակներից մեկը: Աղյուսակ 12.2.-ում ներկայացված է այդ տարբերակը.
Աղյուսակ 12.2. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի համայնքների խոշորացման հնարավոր
տարբերակ
.____________________________________________.
|Հ.Հ.|Համայնքի կենտրոնը|Միավորվող համայնքները|
|____|_________________|_____________________|
| 1 |Եղեգնաձոր |Եղեգնաձոր |
| | |_____________________|
| | |Վերնաշեն |
| | |_____________________|
| | |Գլաձոր |
| | |_____________________|
| | |Գետափ |
| | |_____________________|
| | |Ագարակաձոր |
.____________________________________________.
.____________________________________________.
| 2 |Մալիշկա |Մալիշկա |
.____________________________________________.
.____________________________________________.
| 3 |Արենի |Արենի |
| | |_____________________|
| | |Ելփին |
| | |_____________________|
| | |Ռինդ |
| | |_____________________|
| | |Չիվա |
| | |_____________________|
| | |Խաչիկ |
| | |_____________________|
| | |Աղավնաձոր |
| | |_____________________|
| | |Արփի |
| | |_____________________|
| | |Գնիշիկ |
.____________________________________________.
.____________________________________________.
| 4 |Շատին |Շատին |
| | |_____________________|
| | |Աղնջաձոր |
| | |_____________________|
| | |Հորս |
| | |_____________________|
| | |Թառաթումբ |
| | |_____________________|
| | |Քարագլուխ |
| | |_____________________|
| | |Սալլի |
| | |_____________________|
| | |Վարդահովիտ |
| | |_____________________|
| | |Հերմոն |
| | |_____________________|
| | |Գողթանիկ |
| | |_____________________|
| | |Եղեգիս |
| | |_____________________|
| | |Արտաբույնք |
| | |_____________________|
| | |Հորբատեղ |
.____________________________________________.
.____________________________________________.
| 5 |Վայք |Վայք |
| | |_____________________|
| | |Արին |
| | |_____________________|
| | |Ազատեկ |
| | |_____________________|
| | |Զեդեա |
| | |_____________________|
| | |Փոռ |
.____________________________________________.
.____________________________________________.
| 6 |Զառիթափ |Զառիթափ |
| | |_____________________|
| | |Արտավան |
| | |_____________________|
| | |Սարավան |
| | |_____________________|
| | |Խնձորուտ |
| | |_____________________|
| | |Նոր Ազնաբերդ |
| | |_____________________|
| | |Բարձրունի |
| | |_____________________|
| | |Սերս |
| | |_____________________|
| | |Մարտիրոս |
| | |_____________________|
| | |Գոմք |
.____________________________________________.
.____________________________________________.
|7 |Հերհեր |Հերհեր |
| | |_____________________|
| | |Կարմրաշեն |
.____________________________________________.
.____________________________________________.
| 8 |Ջերմուկ |Ջերմուկ |
| | |_____________________|
| | |Գնդեվազ |
.____________________________________________.
12.2.3. Համայնքային ծառայություն
606. 2001 թվականից սկսած ՀՀ պետական կառավարման ոլորտներում սկսեցին ներդրվել այդ բնագավառներում ծառայությունները կարգավորող օրենքներ: Կադրային քաղաքականության արդյունավետության բարձրացման անհրաժեշտություն էր զգացվում նաև համայնքներում և իշխանությունները ձեռնամուխ եղան համայնքներում միասնականացված կադրային քաղաքականության ապահովմանը: 2004 թ. դեկտեմբերի 14-ին ընդունվեց «Համայնքային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքը, որն ուժի մեջ մտավ 2005 թ. փետրվարի 26-ից:
607. Օրենքով ամրագրված են ՀՀ-ում համայնքային ծառայության հիմնական սկզբունքները, կարգավորված են համայնքային ծառայության պաշտոնների և դասային աստիճանների դասակարգման, պաշտոնների նշանակման, ատեստավորման, նրանց իրավական վիճակի, կազմակերպման և ղեկավարման, ինչպես նաև դրանց հետ կապված այլ հարաբերություններ: Համայնքային ծառայության ներդրման գործընթացը ենթադրում էր որոշակի ժամկետներում որոշակի քայլերի հերթականությամբ իրականացում: Այդ ամենը սահմանված է օրենքով: Օրենքի եզրափակիչ և անցումային դրույթներում համայնքային ծառայության ներդրման գործընթացի համար սահմանված են նաև որոշակի հստակ ժամկետներ և ըստ այդ ժամկետների ինչպես ամբողջ Հայաստանի Հանրապետությունում, այնպես էլ Վայոց ձորի մարզի 44 քաղաքային և գյուղական համայնքներում ներդրվեց համայնքային ծառայությունը: Ի տարբերություն քաղաքացիական ծառայության, որի ներդրումն իրականացվեց Հանրապետության մասշտաբով ստեղծված մեկ մարմնի` Քաղաքացիական ծառայության խորհրդի միջոցով, համայնքային ծառայության համար այդպիսի միավոր չի ստեղծվել, այլ օրենքով նախատեսվել է, որ համայնքային ծառայության պաշտոնների անվանացանկը, ընդհանուր նկարագիրը և մի շարք այլ գործառույթներ իրականացնում է ՀՀ կառավարության լիազորած պետական մարմինը: Այդպիսի մարմին ճանաչվեց ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարությունը: ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարի համապատասխան հրամաններով հաստատվեցին համայնքային ծառայության պաշտոնների յուրաքանչյուր խմբի ընդհանուր նկարագիրը, խմբերում ընդգրկվող պաշտոնների անվանացանկը, մրցութային և ատեստավորման հանձնաժողովների օրինակելի աշխատակարգերը, թափուր պաշտոն զբաղեցնելու համար մրցույթ և ատեստավորում անցկացնելու համար թեստեր կազմելու և մրցույթ ու ատեստավորում անցկացնելու կարգերը և մի շարք այլ իրավական ակտեր, որոնք հանդիսանում են օրենքից բխող, բնագավառի իրավական կարգավորումը շարունակող փաստաթղթեր:
608. Մարզպետարանի առաջին քայլը եղել է բոլոր համայնքների ղեկավարների հետ «Համայնքային ծառայության մասին» օրենքի քննարկումը և յուրաքանչյուր համայնքի ղեկավարի աշխատակազմի պաշտոնների անվանացանկի կազմումը, որը տեղի է ունեցել մարզպետարանի աշխատակազմի ՏԻ և ՀԳՄ հարցերով վարչության միջոցով: Գործընթացի արդյունքում` 2015 թվականին մարզի 44 համայնքներում կա 189 համայնքային ծառայության պաշտոն: Մարզպետարանը մարզի բոլոր 2 տարածաշրջանների համայնքների ղեկավարներին ցույց է տվել մեթոդական և խորհրդատվական օգնություն, աջակցել համայնքային ծառայության համակարգի ձևավորմանը:
609. Պրակտիկան ցույց տվեց, որ ոլորտում առկա են որոշակի խնդիրներ, որոնք պետք է դինամիկ լուծում ստանան: Համայնքների մի զգալի մասը պատրաստ չէ համայնքային ծառայության գործընթացին: Ներկայումս բնակչության փոքր թվաքանակ ունեցող գյուղական համայնքներում համայնքային ծառայության պաշտոնների անձնագրերի պահանջներին բավարարող կադրերի խիստ պակաս կա:
610. Այս ամենով հանդերձ համայնքային ծառայությունը Վայոց ձորի մարզի համայնքներում կայացավ: Իրավիճակում առկա բացթողումները շտկելուն և զարգացումներն ապահովելուն օգնության եկան «Համայնքային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքում 2008 թվականի սեպտեմբերին ընդունված և 2008 թ. դեկտեմբերի 5-ից ուժի մեջ մտած փոփոխություններն ու լրացումները, որոնք թույլ տվեցին ավելի արդյունավետ ներդնել համայնքային ծառայության համակարգը:
611. Ծրագրավորվող 2015-2018 թվականներին, համաձայն օրենսդրության պահանջների, պետք է կազմակերպվի համայնքային ծառայողների շարունակական վերապատրաստումը, որին կհետևի ատեստավորումը: Համայնքների մեծ մասն արդեն իսկ ապահովված են անհրաժեշտ տեխնիկական միջոցներով, համակարգչային ծրագրերով, ատեստավորման կազմակերպման համար անհրաժեշտ հարցաշարերով, տեղեկատվական նյութերով և փաստաթղթերով:
612. Համայնքային ծառայության համակարգի արդյունավետ ներդրման ապահովման համար անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները.
1) Համայնքային մրցութային և ատեստավորման հանձնաժողովներն ապահովել անհրաժեշտ տեխնիկայով, համակարգիչներով, ծրագրերով,
2) Կազմակերպել համայնքային մրցութային և ատեստավորման հանձնաժողովների անդամների վերապատրաստում,
3) Ապահովել համայնքային ծառայության իրավական ակտերի և հարցաշարերի տրամադրումը համապատասխան հանձնաժողովներին
4) Համայնքային ծառայողների տվյալների շտեմարանի, քաղաքացիական ծառայողների վերաբերյալ ունեցած տվյալների հիման վրա, ստեղծել մարզի միասնական կադրային ուղղվածությամբ տեղեկատվական համակարգ, որը տեղեկություններ կպարունակի պաշտոնների և համապատասխան կադրերի վերաբերյալ, թափուր պաշտոնները հնարավորինս արագ համալրելու նպատակով,
5) Խորհրդատվական աջակցություն ցուցաբերել համայնքներին արդյունավետ գործող և օպտիմալ կառուցվածքներ սահմանելու, ինչպես նաև դրանց համապատասխան համայնքային ծառայության պաշտոնների անձնագրերը հաստատելու ուղղությամբ միջոցներ ձեռնարկել համայնքային ծառայողների վարձատրության միասնական համակարգ սահմանելու ուղղությամբ
6) Համայնքային ծառայության գործընթացի ներդրման ընթացքում առաջացած խնդիրների պարբերաբար քննարկում և անհրաժեշտության դեպքում, օրենսդրական նոր փոփոխությունների նախագծերի մշակում և դրանց սահմանված կարգով ներկայացում ՀՀ կառավարության քննարկմանը:
7) Մարզում համայնքային ծառայության ներդրման վերաբերյալ ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարություն ներկայացվող տեղեկատվության տրամադրման մեխանիզմների հստակեցում, տեղեկատվության առանձին ձևերի պարզեցում, մարզպետարանի կողմից ներկայացվող տեղեկատվության, մասնավորապես, համայնքային ծառայողների վերաբերյալ տեղեկատվության ամփոփ և ավելի կոմպակտ ձևերի սահմանում:
8) Համայնքային, քաղաքացիական և մի շարք այլ ծառայությունների ներդաշնակեցում, ծառայության մեկ տեսակից մյուսին անցնելու կապի ստեղծում: Սա ենթադրում է հանրային ծառայության մասին օրենսդրության ստեղծում` ապահովելով հանրային ծառայության միասնական սկզբունքներ: Այս ենթատեքստում անհրաժեշտ է ունենալ նաև պետական ծառայության և տեղական ինքնակառավարման համակարգի ամբողջական նկարագիրը, որտեղ նաև պետք է սահմանվեն քաղաքական և հայեցողական պաշտոնյաներին ներկայացվող պահանջները: Արդեն նշվել է, որ նախատեսվում է ընդունել «Հանրային /պետական/ ծառայությունների մասին» ՀՀ օրենքը, որն այս ոլորտում կընդհանրացնի իրավական դաշտը:
12.2.4. Տեխնիկական ապահովվածություն
613. Տեղական ինքնակառավարման համակարգում կարևոր և դեռևս ամբողջությամբ չլուծված խնդիրներից մեկը շարունակում է մնալ համայնքների տեխնիկական զինվածության մակարդակի բարձրացումը, որը կակտիվացնի նաև ապակենտրոնացման գործընթացը: Սակայն, համայնքները ժամանակակից տեխնիկայով և հեռահաղորդակցության համակարգերով (ինտերնետային կապ, ցանցային ծրագրեր և այլն) ապահովելը բավարար չէ այդ գործընթացի արդյունավետ իրականացման համար: Հարկավոր է նաև բարձրացնել ՏԻՄ-երի կարողությունները` ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների կիրառման ուղղությամբ: Տեխնիկական աջակցություն այս բնագավառում տրամադրվում է բազմաթիվ դոնոր կազմակերպությունների կողմից:
614. 2015 թ.-ին բոլոր համայնքները պետք է ապահովված լինեն ժամանակակից համակարգիչներով և իրենց գործունեության կազմակերպման համար անհրաժեշտ համակարգչային ծրագրերով: Չնայած համակարգչին տիրապետելու հմտությունները ներառված են համապատասխան համայնքային ծառայողների պաշտոնների անձնագրերում, սակայն համակարգչային տեխնիկայի բացակայության պատճառով համայնքային ծառայողների գերակշիռ մեծամասնությունը չի տիրապետում ժամանակակից տեխնիկական միջոցներին: Այդ բացը լրացնելու համար անհրաժեշտ է կազմակերպել ծրագրերի ուսուցման և վերապատրաստման դասընթացներ:
615. Համայնքների մեծ մասը պատշաճ կերպով տեղեկացված չէ օրենսդրական փոփոխություններին, որոնք տեղի են ունենում տեղական ինքնակառավարման օրենսդրության մեջ: Պաշտոնական տեղեկագրերի ոչ մատչելի գները հնարավորություն չեն տալիս համայնքներին կազմակերպել բաժանորդագրություն և տեղեկանալ իրականացվող զարգացումներին ու փոփոխություններին: Այս խնդրի լուծման նպատակով մարզային թերթերի միջոցով պետք է կազմակերպվի տեղական ինքնակառավարման ոլորտին առնչվող իրավական ակտերի ոչ պաշտոնական հրապարակում:
12.2.5. Համայնքային զարգացման ծրագիր
616. Տնտեսական զարգացման անհամաչափությունների հետագա չվերահսկվող աճը խիստ անցանկալի է: Մասնավորապես, անհամաչափ տարածքային զարգացումը խնդիրներ է առաջ բերում ինչպես երկրի ներքին կայունության առումով, այնպես էլ նպաստում է տնտեսապես թույլ զարգացած տարածաշրջաններից բնակչության արտահոսքին ու մայրաքաղաքում անվերահսկելի կենտրոնացմանը: Վայոց ձորի մարզի զարգացումը պետք է նպաստի այս հանրապետական նշանակության խնդրի լուծմանը, որի լուծման ուղիները նախանշվել են ՀՀ կառավարության կողմից:
617. Մարզի զարգացման ծրագրի կարևոր գերակայություններից է մարզի և համայնքային զարգացման ծրագրերի ներդաշնակության ապահովումը: Ոլորտային կտրվածքով մարզի զարգացման ծրագիրը բաժանված է ոլորտների և յուրաքանչյուր ոլորտի ծրագրերի շահառուները բնակվում են կոնկրետ համայնքներում: Մյուս կողմից, մարզի զարգացման ծրագիրը կարելի է բնորոշել որպես մարզի կազմում ընդգրկված համայնքների զարգացման ծրագրերի հանրագումար: ՈՒստի մարզի և համայնքների ծրագրերի ներդաշնակությունը խիստ կարևոր գործոն է:
618. Մարզի զարգացման ծրագրում համայնքները պետք է դիտարկվեն որպես շահառուներ, իսկ տեղական ինքնակառավարման և պետական կառավարման մարմինները կատարողներ: Այս առումով նպատակահարմար է հնարավորինս կոնկրետացնել համայնքների ՏԻՄ-երի, պետական և տարածքային կառավարման մարմինների լիազորությունները և պատասխանատվությունը մարզի զարգացման ծրագրում: Համայնքների քառամյա զարգացման ծրագրերի կազմման վրա մարզպետարանի կողմից պատշաճ ուշադրություն է դարձվել: Չնայած նրան, որ տեղական ինքնակառավարման օրենսդրությունը համայնքային զարգացման ծրագրերի մշակման միասնական մոտեցումներ և պահանջներ չի սահմանել, այնուամենայնիվ, մարզպետարանը համայնքների ծրագրերի կազմման միասնական մեթոդաբանական ուղեցույցներ է պատրաստել և տրամադրել համայնքներին: Դրանց հիման վրա համայնքային զարգացման ծրագրերը որոշակիորեն համապատասխանեցվել են միասնական կառուցվածքային չափանիշներին, ինչի հետևանքով որոշ համայնքներում սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրերը իրատեսական որոշակի հիմնավորումներ ունեն:
619. Մարզի և համայնքների զարգացման ծրագրերի ներդաշնակության ու արդյունավետության ապահովման հաջորդ գրավականն այն է, որ առաջիկա տարիներին մարզի համայնքները, տեղական իշխանությունները համայնքային զարգացման քառամյա ծրագրերի, ինչպես նաև ոլորտային ծրագրերի մշակման ընթացքում հիմք ընդունեն և կողմնորոշվեն մարզի զարգացման ծրագրով:
620. Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ համայնքային բյուջեները կրում են ծրագրային բնույթ, այսինքն` դրանք ընդունվում են նախապես հաստատված համայնքի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրի հիման վրա, 2015-2018 թթ.-ին անհրաժեշտ է լուրջ ուշադրություն դարձնել համայնքային զարգացման ծրագրերի մշակման և հաստատման գործընթացին: Ցավոք սրտի, տեղական ինքնակառավարման օրենսդրությունը համայնքային զարգացման ծրագրերի մշակման միասնական մոտեցումներ և պահանջներ չի սահմանում, ինչի հետևանքով շատ համայնքներում սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրերը չունեն իրատեսական հիմնավորումներ և չեն իրականացնում իրենց հիմնական ֆունկցիան: Նկատի ունենալով ներկա իրողությունը, ինչպես նաև մարզային և համայնքային զարգացման ծրագրերի ներդաշնակության ապահովման անհրաժեշտությունը, 2015-2018 թթ. անհրաժեշտ է մշակել համայնքի զարգացման ծրագրերի միասնական մեթոդաբանական ուղեցույցներ, և դրանց հիման վրա համայնքային զարգացման ծրագրերը համապատասխանեցնել միասնական կառուցվածքային չափանիշներին: Սա կպահանջի վերապատրաստման դասընթացներ, որոնց պետք է մասնակցեն ՏԻՄ-երի համապատասխան ծառայողները: Կարևորն այն է, որ միասնականությունը թույլ կտա խուսափել կրկնողություններից և բարձրացնել սուղ միջոցների օգտագործման արդյունավետությունը:
621. Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ տեղական ինքնակառավարման մարմինների գործունեությունը հատկապես լուրջ դժվարությունների է հանդիպում փոքր համայնքներում, որոնք զրկված են բավարար ֆինանսական միջոցներից և որտեղ առավել ցածր մակարդակի վրա են գտնվում բյուջեների հավաքագրման ցուցանիշները, 2015-2018 թթ-ին անհրաժեշտ է քննարկել և համայնքների առանձնահատկություններից ելնելով առաջարկություններ ներկայացնել համայնքների խոշորացմանն ուղղված վարչատարածքային բարեփոխումներ իրականացնելու իմաստով:
622. 2015-2018 թթ. անհրաժեշտ է լուրջ ուշադրություն դարձնել համայնքային զարգացման ծրագրերի իրականացման վրա: Հաշվի առնելով այն իրողությունը, որ դեռևս ձևավորված չէ բնակչության ակտիվ մասնակցություն, ծրագրերի քննարկման և հաստատման ավանդույթ, նպատակահարմար է, որ մարզի տարածքում գոյություն ունեցող առավել ակտիվ հասարակական կազմակերպությունների և տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնների մասնակցությամբ, սկզբնական շրջանում պետության աջակցությամբ, հետագայում համայնքների և միջհամայնքային միավորումների միջոցով, համայնքներում իրականացվեն հարցումներ և ուսումնասիրություններ` պարզելու համար բնակչության կարիքները, ցանկությունները, դժգոհությունները, ինչպես նաև սահմանելու համայնքային հիմնախնդիրների լուծման առաջնահերթությունները, հետագայում ծրագրերում նկատված բացթողումներն ուղղելու, ծրագրեի դինամիկան ապահովելու և խնդիրների լուծման հնարավորություններն ավելի իրատեսական դարձնելու համար:
623. Դեռևս 2004 թվականից Վայոց ձորի մարզպետարանը ձեռնամուխ է եղել մարզի համայնքների հիմնախնդիրների ուսումնասիրությանը, քննարկմանը և դրանց լուծման ուղիների որոշմանը: Վայոց ձորի մարզպետի աշխատանքային ծրագրի շրջանակներում յուրաքանչյուր տարի մարզպետը կատարում է այցելություններ մարզի տարբեր համայնքներ, որտեղ բարձրացվում են ամենատարբեր բնույթի հարցեր և խնդիրներ:
624. Հիմք ընդունելով մարզպետի այցերի ընթացքում բարձրացված այդ խնդիրները և համագործակցելով տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ, համայնքների ղեկավարների հետ համատեղ կազմվում է յուրաքանչյուր համայնքի վերաբերյալ հիմնախնդիրների կտրվածքով տվյալների բանկ, որոշվում է ավելի առաջնահերթ և հրատապ լուծում պահանջող խնդիրների խումբը և այդ հիմքով կազմվում է փաստաթուղթ ՀՀ Վայոց ձորի մարզի առաջնահերթ լուծում պահանջող հիմնախնդիրների մասին, որի հիման վրա էլ հետագայում կազմվում են համայնքների զարգացման ծրագրերը:
625. Այս համատեքստում կարևորվում է նաև համայնքային զարգացման հիմնական ուղղությունների նախանշման փաստը: Համայնքների զարգացման կարևոր նախապայմաններ են.
1) Համայնքային ենթակառուցվածքները. (ճանապարհներ, ջրամատակարարման, ջեռուցման, գազամատակարարման համակարգեր, կապի միջոցներ, սոցիալական և կրթական ենթակառուցվածքներ),
2) Համայնքի բնակիչների ներուժը` սեփական հմտությունները և գիտելիքները, ընդհանուր նպատակի համար գործելու իրենց ընկալումը, փոխադարձ հանդուրժողականությունը:
3) Քաղաքացիական հասարակության և հանրային կազմակերպությունների ցանցի առկայությունը, համայնքի պաշտոնական և ոչ պաշտոնական ինստիտուցիոնալ կազմը
4) Համայնքի բոլոր բնակիչների շրջանում իրավունքների և պարտականությունների մասին իրազեկության բարձրացումը, որը հնարավորություն կտա իրականացնել, երաշխավորել և պաշտպանել տեղական կառավարման որոշումներ ընդունելու և այդ գործընթացին մասնակցելու իրավունքները (արդարադատության հասանելիության, տեղեկատվության և կրթության, առողջապահության և լիարժեք կյանքով ապրելու համար նմանատիպ այլ ասպեկտներ):
5) Համայնքի բնակիչների և դրսի սուբյեկտների միջև կառուցողական համագործակցության հարաբերությունների հաստատումը:
6) 2015-2018 թվականներին ջանքեր պետք է ներդրվեն միջհամայնքային համագործակցության ամրապնդման և խորացման ուղղությամբ: Հաշվի առնելով համայնքների միությունների արդեն իսկ կուտակած որոշակի փորձն ու համագործակցության դրսևորումները, պետք է միջոցներ ձեռնարկվեն նաև միջհամայնքային միավորումների ստեղծման ուղղությամբ:
626. Համայնքների զարգացման խնդիրների լուծմանն օգնում է նաև համայնքների ուժեղ և թույլ կողմերի վերլուծությունը, որը հնարավորություն է տալիս անհրաժեշտ գործողություններ իրականացնել թույլ կողմերը վերացնելու կամ նվազագույնի հասցնելու համար:
627. Վայոց ձորի մարզի համայնքների ուժեղ և թույլ կողմերը, հնարավորությունները և վտանգները վերլուծվել են Աղյուսակ 12.3-ում: ՈՒԹՀՎ վերլուծության արդյունքում ներկա իրավիճակի պատկերը հետևյալն է.
Աղյուսակ 12.3. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի համայնքների ուժեղ, թույլ կողմերը,
հնարավորությունները և վտանգները
._____________________________________________________________________.
|ՈՒժեղ կողմերը |Թույլ կողմերը |
|__________________________________|__________________________________|
|. Մարզի տարբեր ոլորտներում |. Փոքր ու միջին ձեռնարկատիրության |
| մասնագետների առկայությունը | դանդաղ զարգացումը |
|. Բարձրագույն կրթությամբ մարդկանց |. Արտագաղթելու միտումը, միգրացիան |
| առկայությունը |. Որակյալ կադրերի թույլ |
|. Բնակչության աշխատասիրությունը | ընդգրկվածությունը |
|. Բնատարածքային հայրենասիրության |. Տեղեկացվածության և գիտելիքների |
| գաղափարի առկայությունը | պակասը |
|. Քաղաքացիական որոշակի |. Անտարբերությունը |
| ակտիվությունը |. Համագործակցության պակասը |
|. Գործող հասարակական |. Արտաքին աղբյուրներից |
| կազմակերպությունների | կախվածությունը |
| առկայությունը մարզում |. Համայնքի կառավարմանը |
|. Հասարակական կազմակերպությունների| մասնակցելուն շահագրգռվածության |
| որոշակի ազդեցությունը | պակասը |
|. Աշխատանքային փորձի առկայությունը|. Հասարակության բևեռացվածությունը |
|. Հասարակական նախաձեռնությունները | և սոցիալական խմբերի միջև |
|. Պետական և տեղական | կապերի բացակայությունը |
| իշխանությունների |. Վնասակար ավանդույթները |
| համագործակցության, |. Ոչ-ֆորմալ կապերի գերակայությունը|
| գործընկերության առկայությունը |. Առաջարկությունների և |
|. Միջհամայնքային որոշակի | նախաձեռնությունների նկատմամբ |
| համագործակցության առկայությունը | որոշ պաշտոնյաների բացասական |
|. Միջազգային որոշակի | տրամադրվածությունը |
| կազմակերպությունների |. Տեղական ինքնակառավարման և |
| առկայությունը մարզում | տարածքային կառավարման մասին |
|. Մարզային մակարդակով որոշակի | օրենքների անկատարությունը |
| համագործակցությունը ՌԴ մարզերի |. Մարզի տարածքի կտրտվածությունը |
| հետ |. Անբավարար պետական աջակցությունը |
|__________________________________|__________________________________|
|Հնարավորությունները |Վտանգները |
|__________________________________|__________________________________|
|. Առկա արտադրական |. Արտագաղթը, աշխատուժի արտահոսքը |
| կազմակերպությունների |. Ժողովրդագրական փոփոխությունները |
| վերագործարկումը |. ՈՒսումնական համակարգի |
|. Մարզում ուսումնական բազայի | վատթարացումը |
| առկայությունը (հանրակրթական, |. Տեղեկատվության պակասը |
| ԲՈՒՀ-ական) |. Երիտասարդ կադրերի և |
|. Մարզում միջազգային | երիտասարդության արտահոսքը |
| կազմակերպությունների |. Կոռուպցիայի առկայությունը |
| առկայությունը |. Անտարբերությունը |
|. Մարդկանց մոտ շահագրգռվածության |. Բնական և տեխնածին աղետների |
| և մոտիվացիայի առկայությունը | վտանգը: |
|. Բիզնեսի կազմակերպման | |
| հնարավորությունները | |
|. Աշխատանքային արտագաղթի | |
| արդյունքում նյութական | |
| ռեսուրսների կուտակումը և | |
| արտաքին միջավայրի հետ | |
| փոխգործակցումը | |
|. Պետական ռազմավարական ծրագրերը | |
|. Պետական կառավարման | |
| ապակենտրոնացումը | |
|. Դրական փորձերի ստեղծումը և | |
| տարածումը | |
|. ԶԼՄ-ների զարգացումը | |
|. Մասնագիտական բավարար ռեսուրսները| |
|. Իրանի հետ կապեր հաստատելու | |
| հնարավորությունը | |
|. Ճանապարհների օգտագործումը | |
._____________________________________________________________________.
628. Մարզի համայնքների զարգացման խնդիրները քննարկվում և ծրագրերի տեսք են ստանում նաև հասարակական որոշ կազմակերպությունների նախաձեռնությամբ և այնուհետև ներառվում են համայնքների զարգացման ծրագրերում:
629. Մարզի համայնքների զարգացման ռազմավարության առաջնահերթություններն են.
1) տարածքային կառավարման բարելավում, տարածքային կառավարման մարմինների գործառույթների, կարողությունների բարելավում, կառավարման ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրում, թափանցիկության բարձրացում
2) տեղական ինքնակառավարման արդյունավետության բարձրացում, ՏԻՄ-երի կողմից մատուցվող ծառայությունների որակի բարձրացում, միջհամայնքային համագործակցության խթանում
3) Տեղական ինքնակառավարման ոլորտում կառավարման հմտությունների ու ունակությունների բարձրացում, հանրային ծառայությունների տեղեկատվական կենտրոնների ստեղծում
4) սահմանամերձ, բարձրլեռնային, լեռնային համայնքներում ծրագրերի իրականացում,
5) քաղաքացիների մասնակցության խթանմանն ուղղված ծրագրերի իրականացում,
6) Մեկից ավելի բնակավայր ընդգրկող համայնքներում յուրաքանչյուր բնակավայրի զարգացման ծրագրի` առանձին մասով համայնքի զարգացման ծրագրի մեջ սահմանում,
7) Նպաստել համայնքների ավագանիների կայացմանը և դրանց աշխատանքների հրապարակայնության ու թափանցիկության բարձրացմանը,
8) Բարձրացնել համայնքների բյուջեներին պետական ֆինանսական օժանդակության համակարգի արդյունավետությունը: Կատարելագործել ֆինանսական համահարթեցման մեխանիզմները,
9) Իրականացնել աշխատանքներ` տարածքային անհամամասնությունների նվազեցման և համապատասխան ծառայությունների մատչելիության ավելացման համար,
10) Մարզի համայնքների համար տեղեկատվական միացյալ բանկի ստեղծում,
11) Աջակցություն համայնքներին` միջհամայնքային միավորումների ստեղծման գործում,
12) Մարզի համայնքային ենթակառուցվածքների (ճանապարհներ, ջրամատակարարում, գազամատակարարում) զարգացման ուղղությամբ աշխատանքների իրականացում,
13) Տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից մատուցվող ծառայությունների մատչելիությունն ու որակը բարձրացնելու նպատակով պարտադիր լիազորությունների իրականացման կարգերի, նորմատիվների և չափորոշիչների սահմանում,
14) Մարզի բոլոր գյուղական համայնքների ղեկավարների աշխատակազմերի ապահովում առնվազն մեկ համակարգչով և մեկ տպող սարքով,
15) Բարձր լեռնային և սահմանամերձ շրջաններից բնակչության արտագաղթի կանխման նպատակով համալիր ծրագրի մշակում և իրականացում/: «Հայաստանի Հանրապետության սահմանամերձ տարածաշրջանների զարգացման համալիր ծրագիրը հաստատելու մասին ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի ընդունում/:
630. Համայնքների նկարագրությունը ներկայացված է հավելված 12.2-ում:
12.3 Քաղաքացիական հասարակություն
631. Քաղաքացիական հասարակության կայացումը Հայաստանում ունի իր առանձնահատկությունները և պայմանավորված է երկրի սոցիալ-տնտեսական, մշակութային, պատմական, քաղաքական բնութագրիչներով: Ըստ արևմտյան որոշ մասնագետների կարծիքի` քաղաքացիական հասարակության երեք կարևոր բաղադրիչներն են պետության տնտեսական համակարգը, գաղափարախոսությունը և քաղաքական կառուցվածքը:
632. Վայոց ձորի մարզում այս երեք տարրերի օպտիմալ համադրումը կարող է ապահովել քաղաքացիական հասարակության կայացման արդյունավետ ճանապարհ:
633. Ընդհանուր առմամբ հասարակության մի մասը կրավորական և սպասողական դիրքորոշում ունի մարզում ընթացող գործընթացների նկատմամբ, որն ունի օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներ: Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման համակարգի գործունեության կարևոր ուղղություններից մեկը պետք է լինի այդ կրավորական դիրքորոշման վերացումը և հասարակության լայն խավերի ընդգրկումը, մասնակցությունը մարզային զարգացման գործընթացներին: Արդյունավետ կառավարման նախապայմաններից մեկը հենց ակտիվ քաղաքացիական հասարակության կայացումն ու որոշումների ընդունման գործընթացում բնակչության և քաղաքացիական ակտիվ խմբերի մասնակցության ապահովումն է: Քաղաքացիական հասարակության տարբեր խավերի մասնակցությունը կառավարման գործընթացներում ոչ միայն ժողովրդավարության ամրապնդման երաշխիքն է, այլև կարողությունների զարգացման բնագավառում կարևորագույն գործոններից մեկը:
634. Համայնքային և մարզային զարգացման ծրագրերի մշակման և իրականացման ընթացքում մասնակցային մոտեցումը կնպաստի տեղական ինքնակառավարման մարմինների կարողությունների բարձրացմանը` համայնքների զարգացմանն ուղղված այլընտրանքային կարծիքների հավաքագրման և համապարփակ ծրագրերի կազմման աշխատանքներում: Միևնույն ժամանակ, ՏԻՄ-երը պետք է զարգացնեն իրենց կառավարչական հմտությունները` մասնակցային գործընթացներն արդյունավետ համակարգելու նպատակով: Համայնքներում ՄԶԾ-ով նախատեսված միջոցառումներ իրականացնելիս, հատկապես դրանց պլանավորման, ինչպես նաև մոնիտորինգի և գնահատման ժամանակ, մասնակցային մոտեցումը կապահովի թափանցիկություն և հրապարակայնություն, ինչպես նաև կբարձրացնի բնակչության վստահությունը տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների հանդեպ:
635. 2015-2018 թվականների ընթացքում տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների առավել թափանցիկ գործունեությունն ապահովելու նպատակով, մարզպետարանի աշխատակազմի, ՏԻՄ-երի և մարզի հասարակական կազմակերպությունների ջանքերով, նախատեսվում է իրականացնել հետևյալ միջոցառումները:
636. Մարզի տարածքում գործող ԶԼՄ-ների միջոցով պարբերաբար հաղորդումներ հեռարձակել` ներկայացնելով մարզպետի, մարզպետարանի և մարզային ենթակայության կազմակերպությունների գործունեությունը, ներկայացնելով գոյություն ունեցող հիմնախնդիրները և կատարվող ծրագրերը, պարբերաբար հրապարակել առավել լայն կիրառություն ունեցող օրենքների և նորմատիվ իրավական ակտերի, դրանցում կատարվող փոփոխությունների վերաբերյալ հաղորդագրություններ` տալով պարզաբանումներ և մեկնաբանություններ:
637. Պարբերաբար և համակարգված ձևով կազմակերպել մարզպետի, նրա տեղակալների և մարզպետարանում այլ ղեկավար պաշտոններ զբաղեցնող անձանց այցելությունները համայնքներ, որոնք պետք է ուղեկցվեն տեղական ինքնակառավարման մարմինների և համայնքի բնակչության հետ հանդիպում-քննարկումներով, որոնց ժամանակ մարզի առաջին դեմքերից բնակչությունը հնարավորություն կունենա ստանալ անհրաժեշտ տեղեկատվություն և բացատրություններ:
638. Մարզի զարգացման ծրագրի, այդ թվում` մարզի տարածքում պետական բյուջեի և միջազգային տարբեր կազմակերպությունների կողմից իրականացվող ծրագրերի մասին պետք է պատրաստվեն հանրամատչելի տեղեկատվական թերթիկներ և առաքվեն բոլոր համայնքներին:
639. Հասարակական կազմակերպությունների և զանգվածային լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին էլ ավելի մասնակից դարձնել մարզի խորհրդի նիստերին, ինչպես նաև մարզպետարանում ձևավորվող ժամանակավոր հանձնաժողովների աշխատանքներին:
640. Մարզպետարանի, մարզում գործող պետական մարմինների գործունեությունը հնարավորինս հրապարակային, թափանցիկ և պատասխանատու դարձնելու նպատակով, անհրաժեշտ է ներդնել պատասխանատու մարմինների և պաշտոնատար անձանց հաշվետվության նոր համակարգ: Այս համակարգի ձևավորումը նույնպես պետք է իրականացվի մարզում գործող ոչ պետական կազմակերպությունների գործուն մասնակցությամբ:
641. Մարզում կոռուպցիայի դեմ պայքարի հիմնական ուղղությունը պետք է լինի մարզպետարանի, պետական մարմինների գործառույթների հստակեցումը և կառավարման համակարգի կատարելագործումը:
642. Մարզում կոռուպցիայի դեմ պայքարի շրջանակներում արդյունավետ կլինի.
1) առավելագույնս կատարելագործել և հստակեցնել պետական ծառայության հիմքերը,
2) թափանցիկ և մատչելի դարձնել պետական տնտեսական քաղաքականության իրագործման մեխանիզմները, ապահովել բնակչության լայն շրջանակների մասնակցությունը պետական հակակոռուպցիոն քաղաքականության մշակման և իրականացման գործընթացում,
3) հետևողականորեն բարձրացնել զանգվածային լրատվական միջոցների և հասարակական միավորումների դերը պետական հակակոռուպցիոն ռազմավարության քարոզչության խնդրում:
643. Կոռուպցիայի դեմ պայքարը պետք է լինի առավելագույնս հրապարակային հասարակության իրազեկման և նրա կողմից վերահսկման պայմաններում: Դա պետք է արտահայտվի ինչպես կոռուպցիայի հետևանքների, այնպես էլ կիրառված պատժամիջոցների վերաբերյալ իրազեկմամբ, ինչը կօգնի վերականգնել հասարակության վստահությունն ու հավատն արդարացի և անաչառ պետական ծառայության նկատմամբ:
644. Արդեն իսկ ստեղծել են քաղաքային և մի քանի գյուղական համայնքների պաշտոնական ինտերնետային էջեր, որոնք հետագայում նախատիպ կհանդիսանան գյուղական մյուս բոլոր համայնքների համար:
645. Փորձնական ծրագրեր իրականացնել մի քանի համայնքներում` կազմակերպելու համայնքի զարգացման ծրագրի, բյուջեի կամ գլխավոր հատակագծի և հողերի գոտիավորման և օգտագործման սխեմաների հրապարակային քննարկումներ:
646. Համայնքների հնարավորություններից ելնելով հրապարակել համայնքի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրի և համայնքի բյուջեի հանրամատչելի և վերլուծական ձեռնարկներ և դրանք անվճար տարածել համայնքի բնակչությանը:
647. Հասարակական կազմակերպությունների և համայնքի ակտիվ հասարակական խմբերի ներկայացուցիչներին հրավիրել համայնքի ավագանու նիստերին:
648. Համայնքի ղեկավարի և համայնքի ավագանու որոշումների մեկական օրինակ տեղադրել համայնքի ղեկավարի նստավայրի հանրության համար մատչելի վայրերում:
649. Հրապարակել բոլոր այն որոշումները, որոնք վերաբերում են պետության կամ միջազգային կազմակերպությունների կողմից տրամադրվող սերմացուների, վառելիքի, պարարտանյութերի և այլ նյութերի բաշխմանը:
650. Հասարակական կազմակերպությունների ջանքերով կազմակերպել բնակչության իրազեկման ծրագրեր, որոնց արդյունքում բնակչությանն իրավական տեղեկատվություն և խորհրդատվություն կտրամադրվի գույքային իրավունքների գրանցման, պայմանագրային հարաբերությունների հաստատման և բանկային վարկերի ստացման վերաբերյալ:
651. «Տեղական հանրաքվեի մասին» օրենքի դրույթներից ելնելով` նախաձեռնել և իրականացնել համայնքային հանրաքվե` ստեղծելով դրա նախադեպ և համայնքային հետաքրքրություն ունեցող հարցի քննարկում հանրաքվեի միջոցով:
652. Քաղաքացիական հասարակության ակտիվության ապահովման համար անհրաժեշտ է հանրային կառավարման հարաբերություններում մշտական մասնակցային դեր վերապահել գոյություն ունեցող տարաբնույթ կազմակերպություններին և հասարակական խմբերին (օրինակ, ջրօգտագործողների ընկերություններ, համայնքների միություններ, ՓՄՁ զարգացման մարզային խորհուրդ, դպրոցական խորհուրդներ և այլն):
653. Համայնքներին խրախուսելու համար մարզպետարանում ստեղծել «Տարվա համայնք» պաշտոնական մրցանակաբաշխություն, որը կնախատեսի որոշակի ֆինանսական և այլ տիպի օգնություններ շահող համայնքին:
654. Ցանկալի է Հայաստանի հանրային հեռուստաալիքով ունենալ «Մարզային ժամ» ծրագիր, որը պարբերաբար, Հանրապետության մասշտաբով մեկ ամսվա ընթացքում ընդգրկում մեկ հաղորդում կհատկացնի յուրաքանչյուր մարզի:
655. Մարզի զարգացման ծրագրի մշակման ինստիտուցիոնալ համակարգ - Վայոց ձորի մարզի զարգացման ծրագրի մշակման ինստիտուցիոնալ համակարգը ձևավորվել է, հաշվի առնելով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2008 թվականի սեպտեմբերի 18-ի «Հայաստանի Հանրապետության մարզերի զարգացման ծրագրերի կազմման ու իրականացման հայեցակարգին հավանություն տալու մասին» թիվ 38 արձանագրային որոշմամբ հաստատված հայեցակարգը, ինչպես նաև 2004 թ. Վայոց ձորի մարզպետարանում «Վայոց ձորի մարզի տնտեսական զարգացման հիմնական ուղղությունները» կազմելու ժամանակ ձեռքբերված փորձը:
656. ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետի 2008 թ. հոկտեմբերի 31-ի թիվ 88 որոշմամբ ստեղծվել են Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզային զարգացման հանձնաժողովը, Վայոց ձորի ՄԶԾ մոնիթորինգի և գնահատման աշխատանքային խումբը, ոլորտային աշխատանքային 6 խմբերը. որոնք են`
1) Վայոց ձորի ՄԶԾ կրթության մշակույթի և սպորտի ոլորտային աշխատանքային խումբը,
2) Վայոց ձորի ՄԶԾ առողջապահության և սոցիալական ապահովության ոլորտային աշխատանքային խումբը,
3) Վայոց ձորի ՄԶԾ տարածքային կառավարման, տեղական ինքնակառավարման և քաղաքացիական հասարակության ոլորտային աշխատանքային խումբը,
4) Վայոց ձորի ՄԶԾ քաղաքաշինության և համայնքային ենթակառուցվածքների զարգացման ոլորտային աշխատանքային խումբը,
5) Վայոց ձորի ՄԶԾ արդյունաբերության, առևտրի, մասնավոր հատվածի և փոքր ու միջին ձեռնարկատիրության զարգացման ոլորտային աշխատանքային խումբը,
6) Վայոց ձորի ՄԶԾ գյուղատնտեսության և բնապահպանության ոլորտային աշխատանքային խումբը:
657. ՄԶԾ կազմման աշխատանքներին շատ կարճ ժամանակահատվածում, մարզպետարանի առաջնորդությամբ միացան հանրապետական գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունները, տեղական ինքնակառավարման մարմինները, մարզում գործող հասարակական կազմակերպությունների որոշակի մասը, մասնագիտացված որոշ կազմակերպություններ:
658. Վայոց ձորի ՄԶԾ կազմման և իրագործման կարևոր նախապայմաններից մեկը, անկախ ինստիտուցիոնալ համակարգի կառուցվածքից, հմուտ և փորձառու կադրերի ներգրավվածությունն է, որն էլ որոշակիորեն ապահովվել է: Մարզային զարգացման հանձնաժողովում, ոլորտային աշխատանքային խմբերում, բացի մարզպետարանի աշխատակիցներից, համաձայնությամբ ընդգրկվել են նաև տեղական ինքնակառավարման մարմինների, հանրապետական գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունների, հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ: ՄԶԾ ծրագրի կազմման աշխատանքների համակարգման գործում նշանակալի է ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարարության դերը:
659. Գործող ինստիտուցիոնալ համակարգը փոփոխություններ կպահանջի, որն էլ կիրականացվի հաշվի առնելով շահագրգիռ կազմակերպությունների, մարմինների առաջարկությունները: ՄԶԾ հաստատումից հետո, ծրագրի իրականացման ընթացքում, անհրաժեշտությունից ելնելով ինստիտուցիոնալ համակարգը դինամիկ կերպով կհարմարեցվի ծրագրի իրականացման ապահովման գործին և ձեռք բերված փորձը կօգտագործվի հետագայում կազմվելիք մարզային այսպիսի ծրագրերի մշակման և իրականացման գործում:
Գծապատկեր 7. Վայոց ձորի մարզային զարգացման պլանավորման և իրականացման
ինստիտուցիոնալ համակարգ
-----------------------
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
12.4. Տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման ոլորտի
տրամաբանական հենքը
._____________________________________________________________________.
|Ամփոփ նկարագիր |Արդյունքային ցուցանիշ |Կարևոր նախապայմաններ |
|_____________________________________________________________________|
| Տարածքային կառավարում |
|_____________________________________________________________________|
|Ոլորտային նպատակ` |Մարզպետարանի նոր, |Օրենսդրության |
|Մարզում պետական |ընդլայնված |հստակեցում |
|կառավարման (տարածքային|ինստիտուցիոնալ | |
|կառավարման) |համակարգի արդյունավետ | |
|արդյունավետության |գործարկում | |
|բարձրացում |Օրենսդրությամբ | |
| |մարզպետին վերապահված | |
| |լիազորությունների | |
| |արդյունավետ | |
| |իրականացում | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 1. | |Նորմատիվ իրավական դաշտի|
|Մարզպետարանի և | |առկայություն, այդ |
|ՏԻՄ-երի միջև | |թվում` մարզային |
|համագործակցության | |մակարդակով |
|մակարդակի բարձրացում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | |Օրենսդրական պահանջներ |
|1.1 Կառավարության | | |
|կողմից սահմանված | | |
|չափորոշիչների | | |
|յուրացում | | |
|1.2 Մարզպետարանում | | |
|աշխատող քաղաքացիական | | |
|ծառայողների | | |
|մասնագիտական | | |
|վերապատրաստման | | |
|ապահովում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 2. |Մոնիտորինգի և | |
|Մարզպետարանի |գնահատման աշխատանքների| |
|վերափոխված կառավարման |համակարգման և ՄԳ | |
|կազմակերպական |հաշվետվությունների | |
|կառուցվածք |ամփոփման նպատակով | |
| |Սոցիալ-տնտեսական | |
| |վարչության առանձնացում| |
| |որպես կառուցվածքային | |
| |ստորաբաժանում` | |
| |մարզպետի տեղակալի | |
| |անմիջական | |
| |ենթակայության ներքո | |
| |/համապատասխան | |
| |ենթաօրենսդրական ակտի | |
| |ընդունում/ | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | | |
|2.1 Համապատասխան | | |
|կարգավորող որոշման | | |
|նախագծի ներկայացում ՀՀ| | |
|կառավարությանը | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 3. |3.1 Մարզպետարանի |ՀՀ կառավարության կողմից|
|Սոցիալական |առանձնացված |փորձնական ծրագրի |
|ծառայությունների |ստորաբաժանումներ |իրականացման ընթացք |
|ապակենտրոնացում |հանդիսացող սոցիալական | |
| |ծառայությունները | |
| |կփոխանցվեն | |
| |համայնքներին | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | | |
|3.1 ՀՀ օրենսդրական | | |
|բարեփոխումների | | |
|իրագործում, | | |
|համայնքներին | | |
|համապատասխան | | |
|տեղեկատվության | | |
|տրամադրում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 4. |4.1 համակարգիչների թիվ| |
|Մարզպետարանում աշխատող|4.2 համակարգչային | |
|աշխատակիցների |ցանցին միացած | |
|գործունեության համար |համակարգիչների թիվ | |
|անհրաժեշտ ժամանակակից |4.3 համակարգչային | |
|տեխնիկայով ապահովում |ծրագրերի թիվ | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | | |
|4.1 Համակարգչային | | |
|տեխնիկայի ձեռքբերում, | | |
|ծրագրային ապահովում և | | |
|շահագործում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 5. |Գործող ինտերնետ |. Արդեն իսկ գոյություն |
|Մարզի բոլոր քաղաքային |կենտրոնների թիվը մարզի|ունի նման կենտրոն |
|համայնքներում |քաղաքային |Եղեգնաձոր քաղաքում: |
|ինտերնետային |համայնքներում |. Հնարավոր է օգտագործել|
|կենտրոնների ստեղծում, | |տեղական հասարակական |
|դրանց տեխնիկական | |կազմակերպությունների |
|միջոցներով և | |տեխնիկական |
|ինտերնետով ապահովում | |հնարավորությունները և |
| | |տարածքները: |
| | |. Հանրակրթական |
| | |դպրոցներն ապահովված են |
| | |համակարգչային |
| | |տեխնիկայով: |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | | |
|5.1 Համակարգչային | | |
|տեխնիկայի ձեռքբերում, | | |
|ծրագրային ապահովում և | | |
|շահագործում, | | |
|5.2 Համապատասխան | | |
|կազմակերպությունների | | |
|հետ պայմանագրերի | | |
|կնքում, | | |
|5.3 Հանրակրթական | | |
|դպրոցների հետ | | |
|կազմակերպական | | |
|աշխատանքների | | |
|իրականացում: | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 6. |Միասնական տեղեկատվական| |
|Մարզպետարանի և |ցանցում ընդգրկված | |
|համայնքների միջև |համայնքների թիվը | |
|միասնական տեղեկատվական| | |
|ցանցի ստեղծում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | |Մարզպետարանում և |
|6.1 Համապատասխան | |համայնքների մեծ մասում |
|տեխնիկական ապահովում, | |գոյություն ունեն |
|6.2 Ծրագրային | |համակարգիչներ |
|ապահովում, | | |
|6.3 Կադրերի | | |
|վերապատրաստում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 7. | |Հանրապետական գործադիր |
|Մարզպետարանի և | |մարմնի տարածքային |
|հանրապետական գործադիր | |ծառայություններն ունեն |
|մարմինների տարածքային | |իրենց գործունեությունը |
|ծառայությունների | |կարգավորող |
|հարաբերությունների | |նորմատիվային-իրավական |
|բարելավում: | |դաշտ |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | | |
|7.1 Մշակել իրավական | | |
|ակտերի նախագծեր, | | |
|որոնցով կարգավորվում | | |
|են պետական կառավարման | | |
|մարմինների միջև | | |
|փոխհարաբերությունները:| | |
|_____________________________________________________________________|
| Տեղական ինքնակառավարում |
|_____________________________________________________________________|
|Ոլորտային նպատակ` |1. Տեղական |Բավարար ֆինանսական |
|Տեղական |ինքնակառավարման |միջոցների առկայություն |
|ինքնակառավարման |մարմինների կողմից | |
|մարմինների |մատուցվող |ՀՀ կառավարությունը |
|արդյունավետության |ծառայությունների |շարունակում է |
|բարձրացում |որակից բնակչության |ապակենտրոնացման |
| |բավարարվածության |քաղաքականությունը: |
| |աստիճան | |
| |2. Համայնքային | |
| |մակարդակում | |
| |հավաքագրվող հարկեր և | |
| |տուրքեր, % նախորդ | |
| |տարվա նկատմամբ | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 1. |1.1 Համայնքային |. գոյություն ունի |
|Համայնքային բյուջեների|բյուջեների հավաքագրման|բյուջետային ոլորտի |
|հավաքագրման |մակարդակ |հստակ կերպով |
|ցուցանիշների աճ |(% պլանավորված |կարգավորվող |
| |եկամուտների նկատմամբ) |օրենսդրություն |
| | |. համայնքային |
| | |բյուջեների հարկային |
| | |եկամուտների հավաքագրման|
| | |աստիճանի բարձրացում |
| | |. յուրաքանչյուր տարի |
| | |ավելանում են պետական |
| | |բյուջեից համայնքային |
| | |բյուջեներին տրամադրվող |
| | |դոտացիաների ծավալները |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | | |
|1.1 Հստակեցնել հողի | | |
|հարկի, գույքահարկի և | | |
|տուրքերի բազաները | | |
|1.2 Կազմել նախորդ | | |
|տարիներից կուտակված | | |
|ապառքների մարման | | |
|ժամանակացույց և | | |
|հետևողականորեն | | |
|միջոցներ ձեռնարկել | | |
|դրանց մարման | | |
|ուղղությամբ: | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 2. |2.1. Համայնքների |. Գործող օրենսդրական |
|Համայնքների վարչական |վարչական սահմաններից |դաշտը նպաստավոր է: |
|սահմաններից դուրս |դուրս գտնվող պետական |. Մյուս մարզերում ևս |
|գտնվող պետական |սեփականության հողերը |աշխատանքներն ընթացքի |
|սեփականության հողերը |կփոխանցվեն |մեջ են: |
|փոխանցել համայնքներին |համայնքներին | |
| |2.2 Հողերի գոտիավորման| |
| |և օգտագործման | |
| |սխեմաներ ունեցող | |
| |համայնքների թիվը | |
| |2.3 Մշակված գլխավոր | |
| |հատակագծեր ունեցող | |
| |համայնքների թիվը | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | | |
|2.1 Համայնքների | | |
|վարչական սահմաններից | | |
|դուրս գտնվող պետական | | |
|սեփականության հողերի | | |
|փոխանցում համայնքներին| | |
|2.2 Հողերի գոտիավորման| | |
|և օգտագործման | | |
|սխեմաների կազմում | | |
|2.3 Բնակավայրերի | | |
|գլխավոր հատակագծերի | | |
|կազմում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 3. |3.1. ժամանակակից |Նոր ընտրված տեղական |
|Տեղական |տեխնիկայի և կապի |իշխանությունները |
|ինքնակառավարման |միջոցներով վերազինված |շարունակում են |
|մարմինների տեխնիկական |աշխատատեղերի քանակը, %|համայնքային |
|և մասնագիտական |3.2. Վերապատրաստում |կարողությունների |
|հմտությունների |անցած և վկայականներ |զարգացման համար մշակված|
|զարգացում |ստացած համայնքային |մոտեցումների կիրառումը |
| |ծառայողների թիվը | |
| |3.3. Վերապատրաստում | |
| |ստացած | |
| |համայնքապետարանների | |
| |աշխատողների թիվը | |
| |3.4. Տեղեկատվական | |
| |համակարգ ունեցող | |
| |համայնքների թիվը | |
| |3.5 Մասնագիտական | |
| |որակավորում ստացած | |
| |ՏԻՄ-երի ղեկավարների և | |
| |ավագանու անդամների | |
| |թիվը | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | |Համապատասխան մարդկային |
|3.1 Համայնքների | |ռեսուրսների |
|աշխատակազմի | |առկայություն |
|աշխատատեղերի | | |
|վերազինում ժամանակակից| | |
|տեխնիկայի և կապի | | |
|միջոցներով | | |
|3.2 Մարզում | | |
|համայնքային | | |
|ուսումնական կենտրոնի | | |
|հիմնում | | |
|3.3 Համայնքների | | |
|վարչական-տեղեկատվական | | |
|համակարգի ձևավորում | | |
|3.4 ՏԻՄ-երի | | |
|ղեկավարների և | | |
|ավագանու անդամների | | |
|մասնագիտական | | |
|որակավորման բարձրացում| | |
|վերապատրաստման միջոցով| | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 4. |4.1. ժամանակակից |Գործող օրենսդրական |
|Միջհամայնքային |տեխնիկայի և կապի |դաշտը նպաստավոր է: |
|միավորումների |միջոցներով վերազինված | |
|կարողությունները |միջհամայնքային | |
|բարձրացվել են |միավորումների քանակը, | |
| |% | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | |Համայնքները սատարում են|
|4.1 Միջհամայնքային | |միջհամայնքային |
|միավորումներին | |միավորումների ստեղծման |
|տեխնիկական աջակցության| |գաղափարին: |
|տրամադրում | | |
|4.2 Միջհամայնքային | | |
|միավորման շենքային | | |
|պայմանների բարելավում | | |
|4.3 Միջհամայնքային | | |
|միավորումների | | |
|շրջանակներում | | |
|աղբահեռացման գործընթաց| | |
|սկսել | | |
|4.4 Միջհամայնքային | | |
|միավորումների իրավական| | |
|հիմքերի ամրապնդում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 5. |5.1. ՄԶԾ և |Ֆինանսական միջոցների |
|Համայնքների քառամյա |համայնքների քառամյա |առկայություն |
|զարգացման ծրագրերի |զարգացման ծրագրերի | |
|մշակման որակի |համապատասխանեցման |Համապատասխան մարդկային |
|բարձրացում և |դասընթացներին |ռեսուրսների |
|համապատասխանեցում |մասնակցած աշխատակազմի |առկայություն |
|մարզային զարգացման |թիվը | |
|ծրագրին |5.2. ՄԶԾ-ին | |
| |համապատասխանեցված | |
| |համայնքային զարգացման | |
| |ծրագրերի թիվը | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | | |
|5.1.ՄԶԾ-ի և | | |
|համայնքների քառամյա | | |
|զարգացման ծրագրերի | | |
|համապատասխանեցում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 6. |6.1 Տարբեր |Ֆինանսական միջոցների |
|Համայնքային |հաղորդումների միջոցով |առկայություն |
|մակարդակում ՀԿ-ների և |հանրության իրազեկված |Համապատասխան մարդկային |
|ԶԼՄ-ների դերի |հաղորդումների թիվը |ռեսուրսների |
|բարձրացում |6.2. Բնակչությանը |առկայություն |
| |ուսուցում անցկացնող | |
| |ՀԿ-ների թիվը | |
| |յուրաքանչյուր | |
| |համայնքում տարեկան | |
| |1 անգամ | |
| |6.3 Բուկլետների | |
| |տեղեկատվական | |
| |թերթիկների թիվը | |
| |յուրաքանչյուր | |
| |հանդիպման համար 25-30 | |
| |բուկլետ կամ | |
| |տեղեկատվական թերթիկ | |
| |6.4. Ավագանու | |
| |անդամների կողմից | |
| |համայնքի բնակչությանը | |
| |ներկայացված | |
| |հաշվետվությունների | |
| |թիվը | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | |Ֆինանսական միջոցների |
|6.1. Տարբեր թեմատիկ | |առկայություն |
|հաղորդումների միջոցով | |Համապատասխան մարդկային |
|հանրության իրազեկում; | |ռեսուրսների |
|6.2. Համայնքների | |առկայություն |
|բնակչության | | |
|իրազեկության | | |
|բարձրացում` | | |
|հասարակական | | |
|կազմակերպությունների | | |
|միջոցով | | |
|6.3. Բուկլետների, | | |
|տեղեկատու թերթիկների | | |
|տարածում/բացատրում | | |
|բնակչությանը | | |
|6.4. Ավագանու և | | |
|բնակչության կապի | | |
|ամրապնդում ՀԿ-ների | | |
|նախաձեռնությամբ | | |
|6.5. Համայնքներում | | |
|դրամահավաքի միջոցներով| | |
|ծրագրերի իրականացման | | |
|դեպքում նախատեսել | | |
|ֆինանսական միջոցներ` | | |
|տվյալ միջոցառման | | |
|իրագործման ընթացքի | | |
|մասին տեղեկատվության | | |
|տարածման համար | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 7. |Յուրաքանչյուր |Ֆինանսական միջոցների |
|Հասարակական |տարածքում հասարակական |առկայություն |
|վերլուծական |վերլուծական |Համապատասխան մարդկային |
|տեղեկատվական |կենտրոնների թիվը |ռեսուրսների |
|կենտրոնների ստեղծում | |առկայություն |
|ՀԿ-ների հիմքի վրա | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | |Ֆինանսական միջոցների |
|7.1 Մարզի համայնքների | |առկայություն |
|իրավական տեղեկատվական | |Համապատասխան մարդկային |
|բազայի ստեղծում | |ռեսուրսների |
| | |առկայություն |
|______________________|______________________|_______________________|
|Արդյունք 8. | | |
|ՄԶԾ-ների | | |
|ինստիտուցիոնալ և ՄԳ | | |
|համակարգերի | | |
|արմատավորում | | |
|______________________|______________________|_______________________|
|Միջոցառումներ | | |
|8.1. ՄԶՀ-ների և |8.1. Հաստատված |Անհրաժեշտ ֆինանսական |
|ՈԱԽ-ների անդամների |տեխնիկական |միջոցները |
|տեխնիկական |առաջադրանքներ |տրամադրվում են |
|առաջադրանքների | | |
|հաստատում | | |
|8.2. Առաջնահերթ |8.2 ՄԶՀ-ի համապատասխան| |
|ծրագրերի ընտրության |որոշում` հաստատված | |
|հստակ չափանիշների |մարզպետի կողմից | |
|մշակում և հաստատում | | |
|8.3. ՀԿ ցանցի հետ |8.3. Փոխըմբռնման | |
|ՈԱԽ-ներում և ՄԶՀ-ում |հուշագրի կնքում | |
|ՀԿ-ների | | |
|ներկայացուցիչների | | |
|անդամակցությունը | | |
|կարգավորող փոխըմբռնման| | |
|հուշագրի կնքում | | |
|8.4. ՄԳ համակարգի |8.4 Տարեկան կտրվածքով |Ֆինանսական միջոցները |
|շարունակականության |իրականացված ՄԳ |առկա են |
|ապահովում |ուսումնասիրությունների| |
| |թիվ | |
| |Տարվա ընթացքում | |
| |պատրաստված ՄԳ |Ֆինանսական միջոցները |
| |հաշվետվությունների |առկա են |
| |քանակ | |
|8.5. Իրազեկման |8.5. Կիսամյակային և | |
|միջոցառումների |տարեկան հրապարակված | |
|իրականացում |հաշվետվությունների | |
| |թիվը 2010-13 թթ.-երին | |
._____________________________________________________________________.
13. ՄՈՆԻՏՈՐԻՆԳԻ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ
660. ՄԶԾ առաջընթացի տեսանկյունից չափազանց կարևորվում է իրականացվող միջոցառումների մոնիտորինգը և գնահատումը, որն անհրաժեշտ է նաև նպատակային շահագրգիռ կողմերի հետ հետադարձ կապի պահպանման և նրանց տեսակետներն ու կարիքները հաշվի առնելու համար:
661. Մոնիտորինգի և գնահատման հայեցակարգի մշակման, իսկ հետագայում նաև դրա իրականացման նպատակով ՀՀ Վայոց ձորի մարզպետի 2014 թ. հուլիսի 25-ի թիվ 58 որոշմամբ հաստատվել է մոնիտորինգի և գնահատման աշխատանքային խմբի կազմը, որտեղ ընդգրկվել են մարզպետարանի ոլորտային ստորաբաժանումների ղեկավարներ և հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ Խմբերի ղեկավարը Վայոց ձորի մարզպետն է:
662. ՄԳ համակարգով նախատեսված խմբի գործունեության արդյունքները ամփոփվում են Զարգացման ծրագրերի և վերլուծության բաժնի կողմից:
663. Ընդհանուր առմամբ, ՄԶԾ ՄԳ-ն մի համակարգ է, որը.
1) համապատասխանում է ԿԶԾ-ի մոնիտորինգի համակարգին,
2) ապահովում է այնպիսի մի մոտեցում, որը թույլ է տալիս ուշադրության կենտրոնում պահել առաջնայնություններն արտացոլող ցուցանիշները, հանգեցնում է հուսալի արդյունքի, ինչպես նաև երաշխավորում է ներդրված միջոցների դիմաց ցանկալի որակ` հատկապես միջոցների սահմանափակության պարագայում,
3) ճկուն է ՄԶԾ-ի փոփոխվող կարիքների հանդեպ,
4) նպաստում է վճռորոշ ցուցանիշների համար համայնքային մակարդակի տվյալների ստեղծմանը,
5) թափանցիկ է և ապահովում է արդյունքների մասին լայն իրազեկումը:
13.1 Տարեկան աշխատանքային պլան
664. ՄԶԾ-ի իրականացմանն աջակցելու, աշխատանքները համակարգելու, ինչպես նաև ՄԳ իրականացման համար պլանավորված միջոցառումները, արդյունքները և ֆինանսական ներդրումները ամփոփ ներկայացնող փաստաթղթի առկայության նպատակով մշակվում է Տարեկան աշխատանքային պլան (ՏԱՊ), որի նպատակն է.
1) Համախմբել բոլոր նախատեսվող միջոցառումները ՄԶԾ նպատակների իրականացման համար
2) Ներառել միջոցառումների իրականացման ցուցանիշները և արդյունքները տրամաբանական հենքում
3) Սահմանել այն կազմակերպությունները, որոնք պատասխանատու են կոնկրետ միջոցառումների իրականացման համար
4) Կոնկրետացնել միջոցառումների իրականացման ժամկետները
5) Սահմանել ֆինանսական միջոցներով չապահովված միջոցառումների համար ֆինանսավորման ռազմավարությունը:
665. Ընդհանուր առմամբ ՏԱՊ-ում ներկայացվում են այն միջոցառումները, որոնց իրականացման համար պատասխանատու է մարզպետարանը, ինչպես նաև արձանագրվում են այն հիմքերը, որոնց վրա կառուցվելու են մոնիտորինգի աշխատանքները: Այս փաստաթղթում ներկայացվում է նաև ֆինանսական խնդիրների նկարագիրը, ինչպես նաև ֆինանսական միջոցներով դեռևս չապահովված միջոցառումների իրականացման համար ֆինանսական աղբյուրների բացահայտման ռազմավարությունը:
666. ՏԱՊ-ի բոլոր նախատեսվող միջոցառումները ամփոփված են Տրամաբանական հենքում: Տրամաբանական հենքն օգնում է.
1) նկարագրել այն խնդիրները, որոնց իրականացմանն ուղղված է տվյալ միջոցառումը
2) բացահայտել այն կարևոր նկատառումները, որոնք պետք է հաշվի առնել արտաքին գործոնների առումով, քանի որ դրանք կարող են ազդել դրված գերակա նպատակների իրականացման վրա
3) սահմանել այն ցուցանիշները, որոնք կիրառվելու են տվյալ նպատակի իրականացումը չափելու համար
4) բացահայտել, թե որ աղբյուրներից են ստացվելու յուրաքանչյուր ցուցանիշը չափելու համար անհրաժեշտ տվյալները
5) հատկորոշել այն միջոցառումները, որոնք անհրաժեշտ է իրականացնել, ինչպես նաև սահմանել այն ժամկետները, որոնց սահմաններում պետք է իրականացվեն տվյալ նպատակները
6) բացահայտել անհրաժեշտ միջոցները և ներդրումները:
667. ՄԶԾ մոնիտորինգի համակարգը համապատասխանեցված է ՀՀ ԿԶԾ-ի մոնիտորինգի համակարգին և ներառում է այն բոլոր ցուցանիշները, որոնք հնարավոր կլինի գնահատել մարզային մակարդակով:
668. ԿԶԾ մոնիտորինգի համակարգում տեղ են գտել 177 ցուցանիշ, որոնցից 36-ը համարվում են հիմնական և վերաբերում են վերջնական ցուցանիշներին, 141-ը` գործոնային և վերաբերում են միջանկյալ ցուցանիշներին: Այդ ցուցանիշները դասակարգվում են ըստ հետևյալ բաղադրիչների`
1) Աղքատության կրճատման և բարեկեցության աճ
2) Կրթություն
3) Առողջապահություն
4) Հիմնական հանրային ծառայություններ և բնակարանային հիմնախնդիրներ
5) Քաղաքացիական մեկուսացվածություն և անհավասարություն
6) Բնապահպանական կայուն զարգացում
669. ՄԶԾ ՄԳ իրականացման փուլում կարևոր է նաև, որ մարզպետարանը համագործակցի ԿԶԾ քարտուղարության հետ, քանի որ ՄԶԾ-ներում նախատեսվում են մի շարք միջոցառումներ, որոնց իրականացումը պետք է ապահովեն հենց մարզպետարանները: Դրանք են.
1) ԿԶԾ-ով նախատեսված մարզում իրականացվող միջոցառումների մոնիտորինգ
2) Մարզի մակարդակով ԿԶԾ-ի ցուցանիշների մոնիտորինգ և վերլուծություն
3) Պետական աջակցության կարիք ունեցող ընտանիքների մոնիտորինգ և գնահատում
4) Քաղաքացիական հասարակության կառույցների զարգացում
5) ԿԶԾ-ի մասին հանրության իրազեկության բարձրացում:
13.2. ՄԶԾ ՄԳ համակարգի կառուցվածքը
670. ՄԶԾ-ն ունի մոնիտորինգի և գնահատման համապարփակ հայեցակարգ, որը բաղկացած է չորս հիմնական բաղադրիչներից.
1) քաղաքականության ուսումնասիրում,
2) ՄԶԾ ցուցանիշների և թիրախների վերանայում,
3) մասնակցային մոնիտորինգ և գնահատում
4) ազդեցության գնահատում:
671. Քաղաքականության վերլուծության հիմքը ՏԱՊ-ի տրամաբանական հենքն է և մոնիտորինգի այս տեսակի ժամանակ ՄԳ խումբը քննության է առնում նախատեսված միջոցառումների առաջընթացը, բացահայտում է խոչընդոտները և հետազոտում անելիքները:
672. ՄԶԾ-ի ցուցանիշները և ոլորտները վերանայվում, խմբավորվում են ըստ ՄԶԾ-ի կարևորագույն թեմաների, այն է`
1) Տնտեսական զարգացում
2) Կենսամակարդակ
3) ՓՄՁ զարգացում
4) Գյուղատնտեսության զարգացում
5) Առողջապահություն
6) Կրթություն
7) Սոցիալական պաշտպանություն
8) Համայնքային զարգացում
9) Շրջակա միջավայրի պաշտպանություն
673. Հաստատված ժամանակացույցի համաձայն ՀԿ-ների կողմից իրականացվում է մասնակցային մոնիտորինգի և գնահատման միջոցառում` մասնակցային որևէ մեթոդաբանության կիրառմամբ:
674. Մասնագիտական անկախ գնահատում իրականացնելու նպատակով, կազմակերպվում է ՄԶԾ որևէ ոլորտի միջոցառումների ազդեցության գնահատում: Այս հետազոտությունները թույլ են տալիս.
1) անցկացնել քաղաքականության ուսումնասիրության ու ցուցանիշների մոնիտորինգի եզրակացությունների համադրում
2) ստանալ ՄԶԾ-ի իրականացման ու արդյունքների խորացված պատկեր` ըստ առանձին կարևորագույն ոլորտների և ունենալ մի մեխանիզմ, որի շնորհիվ կարելի է տեղերից ստանալ ՄԶԾ-ի արդյունավետության վերաբերյալ կարծիքներ (ինչպես, օրինակ, աղքատների համար առանձին ծառայությունների մատչելիությունը):
675. ՄԳ համակարգի առաջին և երկրորդ տարրերն իրականացվում են մարզպետարանի ՄԳ խմբի կողմից: Այս երկու տարրերը կարելի է համարել ներքին մոնիտորինգ և գնահատում: Իսկ երրորդ և չորրորդ տարրերը համարվում են արտաքին ՄԳ տեսակ, քանի որ դրանք հիմնականում իրականացվում են քաղաքացիական հասարակության սուբյեկտների և անկախ մասնագետների կողմից` ապահովելով նաև ՄԳ համակարգի համապարփակությունը և չեզոքությունը: Բացի այդ այս տարրերի առկայությունը թույլ է տալիս հանրության լայն շրջանակներին մասնակցելու և վերահսկելու մարզային մակարդակում զարգացման նախաձեռնությունների պլանավորման, իրականացման և գնահատման գործընթացները: Կարևոր է նշել նաև, որ վերջին երկու տարրերը հնարավորություն են տալիս քանակական տվյալները համալրել որակական գնահատականներով, ինչն ամբողջական է դարձնում ՄԳ ընդհանուր պատկերը և օգնում բարձրացնել պլանավորման արդյունավետությունը:
676. Այնուամենայնիվ, ՄՄԳ և ազդեցության գնահատումը ևս համակարգվում է մարզպետարանի ՄԳ խմբի կողմից, քանի որ վերջինս պատասխանատու է ողջ համակարգի գործառնության համար: Սակայն, այս պարագայում մարզպետարանի ՄԳ խմբի մասնակցությունը սահմանափակվում է իրականացնողներին ցուցաբերվող տեխնիկական աջակցությամբ և տեղեկատվության տրամադրմամբ: Այսպիսով` ամրապնդվում է նաև կապը մարզպետարանի և մարզի քաղաքացիական հասարակության խմբերի հետ:
Գծապատկեր 8. Մարզպետարանի ՄԳ խմբի գործառույթները` ըստ ՄԶԾ ՄԳ տարրերի
-------------------------
ԻՐՏԵԿ - գծապատկերը չի բերվում
13.3. ՄԶԾ-ի մոնիտորինգի ցիկլը
677. Յուրաքանչյուր տարվա ընթացքում, սկսած հունվարից մոնիտորինգի տվյալները օգտագործվում են ՄԶԾ-ի տարեկան վերանայման և ՏԱՊ-ի մշակման նպատակով: Ընդհանուր առմամբ, ՄԳ ցիկլը ենթադրում է.
1) միջանկյալ (կիսամյակային) ընթացիկ հաշվետվություն, որը պատրաստվում է հուլիս-օգոստոս ամիսներին և հիմնվում է քաղաքականությունների ուսումնասիրության վրա
2) տարեկան հաշվետվություն, որը պատրաստվում է տարվա վերջում և հաջորդ տարվա սկզբին: Այն կազմվում է ՄԳ համակարգի բոլոր տարրերի վերաբերյալ առկա հաշվետվությունների ամփոփ վերլուծության արդյունքում
3) մոնիտորինգի սեմինար-խորհրդակցություն, որը անց է կացվում հաջորդ տարվա մարտ ամսին, որի ընթացքում բոլոր ներգրավված կողմերի հետ միասին քննության են առնվում մոնիտորինգի տարեկան ընթացիկ հաշվետվությունը և սահմանվում են հաջորդ տարվա հիմնական խնդիրները:
13.4. ՄԳ հաշվետվությունները
678. Մոնիտորինգի միջանկյալ և տարեկան հաշվետվությունները պատրաստվում են մարզպետարանի ՄԳ խմբի կողմից:
679. Միջանկյալ հաշվետվությունը ներառում է տրամաբանական հենքի հիման վրա կատարած քաղաքականությունների վերլուծության արդյունքները: Այն մշակվում է ՏԱՊ-ի տարվա առաջին կիսամյակում իրականացված և իրականացվելիք միջոցառումների առաջընթացի գնահատման արդյունքում: Միջանկյալ հաշվետվությունը պատրաստվում է հուլիս-օգոստոս ամիսներին:
680. Տարեկան հաշվետվությունը ամփոփում է տարվա ընթացքում ՏԱՊ-ով նախատեսված բոլոր միջոցառումների վերաբերյալ ՄԶԾ ՄԳ համակարգի չորս տարրերի իրականացումից ստացված արդյունքների ամփոփ վերլուծությունները: Այն պատրաստվում է դեկտեմբեր-հունվար ամիսներին և ներառում է հետևյալ բաժինները.
1) ԿԶԾ-ի մոնիտորինգի պետական համակարգի ամփոփագիրը` շեշտը դնելով մարզին հատուկ հիմնախնդիրների վրա
2) ՄԶԾ-ի շրջանակներում իրականացված միջոցառումները և դրանց գծով կատարված ծախսերը
3) Տարվա ընթացքում իրականացված գնումները
4) ՄԶԾ-ով սահմանված միջոցառումների իրականացման ընթացքի ամփոփումը, քաղաքականությունների ուսումնասիրության արդյունքները` տարվա կտրվածքով
5) Տարեկան առաջընթացը` ՄԶԾ-ի մոնիտորինգի ցուցանիշների նկատմամբ
6) Մասնակցային մոնիտորինգի և գնահատման ամփոփ արդյունքները
7) Ազդեցության գնահատման ամփոփ արդյունքները
8) Հաջորդ տարվա հիմնախնդիրներ, այդ թվում` քաղաքականությունների ուրվագծում:
681. ՄԳ տարեկան հաշվետվությունը պատրաստելուց հետո կազմակերպվում է ՄԳ արդյունքները ամփոփող տարեկան սեմինար-խորհրդակցություն, որին մասնակցում են ինչպես մարզային խորհրդի, այնպես էլ քաղաքացիական հասարակության և դոնոր կազմակերպությունների ներկայացուցիչները: Տարեկան սեմինար-խորհրդակցությունը կազմակերպվում է մոնիտորինգային գործունեության վերաբերյալ եզրակացությունների Սեմինար-խորհրդակցությունը պետք է դիտվի նաև որպես կարևոր մի նախաձեռնություն քաղաքացիական հասարակությունը ՄԶԾ-ի մոնիտորինգի մեջ ընդգրկելու, ինչպես նաև ՄԶԾ-ի հաջողությունները ցուցադրելու և նոր դոնորներ ներգրավելու համար:
682. Մոնիտորինգի խմբի աշխատանքներին պարբերաբար պետք է հետևի Մարզային խորհրդի կազմում ընդգրկված մարզային զարգացման հանձնաժողովը: Նրա դերը վճռորոշ է մոնիտորինգի համակարգի կայացման և արդյունավետ գործառնության ապահովման գործում:
816. Չափազանց կարևոր է ՄԶԾ ՄԳ համակարգի ինստիտուցիոնալացմանն ուղղված քայլերի իրականացումը: Խոսքը վերաբերում է հատկապես մասնակցային ՄԳ-ին և ազդեցության գնահատմանը:
683. Այս համակարգի կենսունակության և հետագա զարգացման երաշխիքը կլինի ՄԳ-ի որպես մարզային զարգացման ինստիտուցիոնալ համակարգի անբաժանելի մասի ամրագրումը ՄԶԾ մոդելի բաղադրիչների կազմում: Այս համակարգի արմատավորումը հնարավորություն է տալիս առավել արդյունավետ իրականացնել ԿԶԾ-ի ՄԳ համակարգը մարզային մակարդակում, բարձրացնել տարբեր դոնորների կողմից այս բնագավառում իրականացվող միջոցառումների հասցեականությունը:
13.5 ՄԶԾ մոնիտորինգի և գնահատման ընթացակարգը
._____________________________________________________________________.
|Մոնիտորինգի|Իրականացման|Իրականացման |Արդյունքը |Իրականացնող|
|և |նպատակը |ընթացակարգը | |կողմը |
|գնահատման | | | | |
|բաղադրիչը | | | | |
|___________|___________|____________________|____________|___________|
|Քաղաքակա- |Տարին երկու|. ՏԱՊ-ի տրամաբանական|Կիսամյակային|Մարզպետարա-|
|նության |անգամ` | հենքով նախատեսված |հաշվետվու- |նի ՄԳ խումբ|
|վերանայում |ՏԱՊ-ի | միջոցառումների, |թյուն | |
| |նկատմամբ | դրանց արդյունքների| | |
| |առաջընթացը | և թիրախների | | |
| |չափելու | վերլուծություն: | | |
| |նպատակով: |. ՏԱՊ-ի իրականացման | | |
| | | ընթացքում ծագած | | |
| | | հիմնախնդիրների | | |
| | | բացահայտում: | | |
| | |. Հաշվետու հաջորդ | | |
| | | ժամանակաշրջանում | | |
| | | իրականացվելիք | | |
| | | միջոցառումների | | |
| | | արդյունավետության | | |
| | | բարձրացմանն | | |
| | | ուղղված | | |
| | | հանձնարարականների | | |
| | | մշակում: | | |
| | |. Արդյունքների | | |
| | | վերլուծություն և | | |
| | | հաշվետվության | | |
| | | պատրաստում: | | |
| | |. Շահագրգիռ բոլոր | | |
| | | կողմերի իրազեկում:| | |
|___________|___________|____________________|____________|___________|
|ՄԶԾ ցուցա- |ՄԶԾ-ի |. ՄԶԾ և մարզային |Մոնիտորինգի |Մարզպետարա-|
|նիշների և |ցուցանիշնե-| մակարդակում ԿԶԾ |և գնահատման|նի ՄԳ խումբ|
|թիրախների |րի վեր- | առաջընթացը |տարեկան հաշ-| |
|վերլուծու- |լուծություն| գնահատող |վետվություն | |
|թյուն |և ցուցակի | ելակետային | | |
| |թարմացում: | ցուցանիշների | | |
| | | հավաքագրում: | | |
| | |. Վերոհիշյալ | | |
| | | ցուցանիշների | | |
| | | թարմացում: | | |
| | |. Ցուցանիշների | | |
| | | համեմատական | | |
| | | վերլուծություն` | | |
| | | ՄԶԾ ազդեցությունը | | |
| | | գնահատելու | | |
| | | նպատակով: | | |
| | |. Արդյունքների | | |
| | | վերլուծություն և | | |
| | | հաշվետվության | | |
| | | պատրաստում | | |
| | |. Շահագրգիռ բոլոր | | |
| | | կողմերի իրազեկում:| | |
|___________|___________|____________________|____________|___________|
|Մասնակցային|ՄԶԾ-ի |. ՄԶԾ համապատասխան |Մասնակցային |Քաղաքացիա- |
|մոնիտորինգ |առաջընթացի | ոլորտի/ների |մոնիտորինգի |կան հասարա-|
|և |վերաբերյալ | ընտրություն |և գնահատման|կության |
|գնահատում |հանրության |. ՄՄԳ |հաշվետվու- |խմբեր, |
| |կարծիքների | մեթոդաբանության |թյուն |տեղական |
| |և արձա- | ընտրություն | |ՀԿ-ներ |
| |գանքների |. Հետազոտական | | |
| |վերլուծու- | գործիքների | | |
| |թյուն | մշակում, մեթոդների| | |
| | | և ընթացակարգերի | | |
| | | հստակեցում | | |
| | |. Հետազոտական խմբի | | |
| | | ձևավորում | | |
| | |. Դաշտային | | |
| | | աշխատանքների | | |
| | | իրականացում | | |
| | |. Արդյունքների | | |
| | | վերլուծություն և | | |
| | | հաշվետվության | | |
| | | պատրաստում | | |
| | |. Շահագրգիռ բոլոր | | |
| | | կողմերի իրազեկում:| | |
|___________|___________|____________________|____________|___________|
|Ազդեցության|ՄԶԾ որևէ |. ՄԶԾ համապատասխան |Ազդեցության |Անկախ |
|գնահատում |ոլորտում | ոլորտի/ների |գնահատման |փորձագետներ|
| |մասնագիտա- | ընտրություն |հաշվետվու- | |
| |կան հետա- |. ՄՄԳ |թյուն | |
| |զոտություն | մեթոդաբանության | | |
| | | ընտրություն | | |
| | |. Հետազոտական | | |
| | | գործիքների | | |
| | | մշակում, մեթոդների| | |
| | | և ընթացակարգերի | | |
| | | հստակեցում | | |
| | |. Հետազոտական խմբի | | |
| | | ձևավորում | | |
| | |. Դաշտային | | |
| | | աշխատանքների | | |
| | | իրականացում | | |
| | |. Արդյունքների | | |
| | | վերլուծություն և | | |
| | | հաշվետվության | | |
| | | պատրաստում | | |
| | |. Շահագրգիռ բոլոր | | |
| | | կողմերի իրազեկում | | |
._____________________________________________________________________.
14. ՀՀ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՈՒՄԸ
684. ՀՀ Վայոց Ձորի մարզի 2015-2018 թվականների սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրով նախատեսված աշխատանքների ու միջոցառումների ցանկն ու նրանց իրականացման համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների գնահատականները ըստ ոլորտների ու առաջնահերթությունների բերված են հավելվածներում: Հավելվածներում ընդգրկված են պետական, վարկային ծրագրերով, մասնավոր ներդրումներով իրականացվող ծրագրերը: Հաշվի առնելով տնտեսության ներկա` ոչ բնական, դժվար կանխատեսվող զարգացումների ծավալումները, հավելվածներում բերված 2015-2018 թթ. նախատեսվող աշխատանքների ֆինանսավորման աղբյուրները վերջնական կհստակեցվեն տվյալ տարվա ՀՀ պետական բյուջեն հաստատելուց հետո: Յուրաքանչյուր տարվա տարեկան աշխատանքային պլանները (ՏԱՊ) կազմելու ժամանակ, երբ հաստատված կլինեն տվյալ տարվա պետական բյուջեից մարզին հատկացվող ֆինանսական միջոցները և հայտնի կլինեն միջազգային կազմակերպությունների ու տեղական հիմնադրամների կողմից մարզում կատարվելիք ծրագրերը, կվերանայվեն տվյալ տարվա իրականացվելիք միջոցառումների ցանկերը` ըստ ոլորտների (տես` համապատասխան հավելվածները) և դրանց ֆինանսավորման աղբյուրները:
685. ՄԶԾ իրագործման համար պահանջվող ֆինանսական միջոցները և նրանց ծախսման ուղղությունները գնահատվել են` պահանջվող ընդհանուր գումարը կազմում է ավելի քան 41,023 մլրդ դրամ` առանց համայնքների քառամյա զարգացման ծրագրերի: Հաշվի առնելով առկա տնտեսական միտումները և մակրոտնտեսական ցուցանիշների հնարավոր փոփոխությունները, առանձին ոլորտների ֆինանսավորումը նախատեսվել է ոչ բոլոր ուղղություններով:
686. Արդյունաբերության, ՓՄՁ ոլորտի և մասնավոր հատվածի ֆինանսավորման համար նախատեսվում է 1,30 մլրդ. դրամ (ծրագրի ընդհանուր ֆինանսավորման 3.2%-ը):
687. Սոցիալական ոլորտների ընդհանուր ֆինանսավորումը կազմում է 12,96 մլրդ դրամ` (ծրագրի ֆինանսավորման ընդհանուր գումարի 31.6%-ը), այդ թվում`
. Կրթության ոլորտի ֆինանսավորումը հիմնականում ուղղված է դպրոցաշինությանը` կրթական օբյեկտների նորոգմանը և վերազինմանը: Ոլորտի ֆինանսավորման համար անհրաժեշտ է շուրջ 3,788 մլրդ դրամ (ծրագրի ընդհանուր ֆինանսավորման 9.2%-ը):
. Մշակույթի ոլորտի ֆինանսավորման համար նախատեսվում է 7,27 մլրդ. դրամ (ծրագրի ընդհանուր ֆինանսավորման 17.7%-ը):
. Սպորտի և երիտասարդության հարցերի ոլորտի ֆինանսավորման համար նախատեսվում է 1,540 մլրդ. դրամ (ծրագրի ընդհանուր ֆինանսավորման 3.8%-ը):
. Առողջապահության ոլորտի ֆինանսավորումը կազմում է 0,338 մլրդ դրամ (0.8%): Նախատեսվում է իրականացնել բժշկական կենտրոնների, հիվանդանոցների շենքերի հիմնանորոգումը:
. Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի ֆինանսավորման համար կպահանջվի 0,28 մլրդ դրամ (0.1%): Նախատեսվում է ֆինանսավորել երեխաների ցերեկային կենտրոնների ստեղծումը, թեք հարթակների կառուցումը քաղաքային համայնքների մշակութային և սպորտային կենտրոններում և այլն:
688. Գյուղատնտեսության ոլորտի ֆինանսավորման համար նախատեսված է ծախսել 6.699 մլրդ դրամ (16.3%): Ոլորտի ֆինանսավորումն ուղղված է ոռոգման համակարգերի կառուցմանը, նորոգմանը, անասնապահության զարգացմանը, պտղաբուծության զարգացմանը, մեքենատրակտորային պարկերի ստեղծմանը, անասնաբուժական տեղամասերի վերակառուցմանը, անասնաբուժական լաբորատորիաների վերանորոգմանը, դրանց համար անհրաժեշտ գույքի ձեռքբերմանը, գյուղական համայնքներում կրծողասպան աշխատանքների իրականացմանը:
689. Բնապահպանության ոլորտի ֆինանսավորման համար նախատեսվում է ծախսել 2,438 մլրդ դրամ (5.9%): Ֆինանսավորումը նախատեսվում է ուղղել մարզում օդային և ջրային ավազանի աղտոտվածության քիմիական վերլուծության շրջիկ լաբորատորիայի ձեռքբերմանը, արգելոցի ստեղծմանը և այլ բնապահպանական ծրագրերի իրականացմանը:
690. Զբոսաշրջության ոլորտի ֆինանսավորման համար նախատեսվում է 0.32 մլրդ. դրամ (ծրագրի ֆինանսավորման ընդհանուր գումարի 0.8%-ը):
691. Քաղաքաշինության ոլորտի ֆինանսավորման համար նախատեսվում է 3.085 մլրդ. դրամ (ծրագրի ֆինանսավորման ընդհանուր գումարի 7.5%-ը):
692. Մարզային և համայնքային ենթակառուցվածքների ոլորտում ֆինանսավորման համար նախատեսվում է ծախսել 12,912 մլրդ դրամ (ծրագրի ֆինանսավորման ընդհանուր գումարի 31.5%): Այստեղից պարզ է դառնում, որ մարզի ծրագրի ֆինանսավորման զգալի մասը կուղղվի ենթակառուցվածքներին, այդ թվում`
. ճանապարհաշինության բնագավառում նախատեսվում է իրականացնել մարզային նշանակության ճանապարհների հիմնական նորոգումներ, շահագործում, պահպանում, ձմեռային պահպանում և մի շարք համայնքային նշանակության ճանապարհների հիմնանորոգում` 9.985 մլրդ դրամ (ծրագրի ֆինանսավորման ընդհանուր գումարի 24.3%):
. Ջրամատակարարման և ջրահեռացման ոլորտի ֆինանսավորման համար նախատեսվում է 1,254 մլրդ. դրամ (ծրագրի ֆինանսավորման ընդհանուր գումարի 3.1%-ը):
. Գազամատակարարման ոլորտի ֆինանսավորման համար նախատեսվում է 1,673 մլրդ. դրամ (ծրագրի ֆինանսավորման ընդհանուր գումարի 4.1%-ը):
693. Արտակարգ իրավիճակներից բնակչության և տարածքների պաշտպանության բնագավառում նախատեսվում է իրականացնել բնական և տեխնածին աղետների ռիսկի նվազեցման աշխատանքներ` քարաթափերի կանխարգելում, սողանքների, սելավների, հեղեղումների վտանգների վերացում և մարզի սեյսմիկ ռիսկի գնահատման քարտեզի կազմում: 2015-2018 թթ. մարզում բնական և տեխնածին աղետների ռիսկի նվազեցման համար նախատեսվում է ծախսել 1,301 մլն դրամ (3.2%):
694. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի ծրագրի ֆինանսավորումն ըստ բնագավառների տրված է հավելված 14-ում:
695. ՀՀ Վայոց ձորի մարզի 2015-2018 թվականների սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրով նախատեսված ոլորտների ամփոփ ֆինանսավորումը ներկայացված է հավելված 14-ում, ընդհանուր գումարը կազմում է շուրջ 41.023 մլրդ. դրամ, որից`
պետական բյուջե - 0.41 մլրդ. դրամ
դոնորներ - 7,51 մլրդ. դրամ
այլ աղբյուրներ - 33.1 մլրդ. դրամ:
696. Ծրագրով ներկայացված հիմնախնդիրներն ըստ տարիների և ֆինանսավորման աղբյուրների կվերանայվեն և կհստակեցվեն` ելնելով տվյալ տարվա համար պետական բյուջեից և համայնքային բյուջեներից, ինչպես նաև ֆինանսական այլ աղբյուրներից համապատասխան ծրագրերի համար նախատեսված ֆինանսական միջոցների առկայությունից:
Հավելված 4
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի ՓՄՁ ոլորտի ռազմավարության ֆինանսավորումը
2015-2018 թվականներին
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |___________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ. |2016 թ. |2017 թ. |2018 թ. |վորում |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|1 |Մարզի ՓՄՁ |150000.0|150000.0|700000.0|300000.0|1300000.0|
| |սուբյեկտների | | | | | |
| |վարկավորման հետ | | | | | |
| |կապված | | | | | |
| |հիմնախնդիրների | | | | | |
| |համար ֆինանսական | | | | | |
| |ռեսուրսների | | | | | |
| |մատչելիության | | | | | |
| |ապահովում | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
| |ՀՀ պետական բյուջե | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
| |դոնորներ |100000.0|100000.0|200000.0|250000.0| 650000.0|
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | 50000.0| 50000.0|500000.0| 50000.0| 650000.0|
|_______________________|________|________|________|________|_________|
| Ընդամենը |150000.0|150000.0|700000.0|300000.0|1300000.0|
|_______________________|________|________|________|________|_________|
| ՀՀ պետական բյուջե | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
|_______________________|________|________|________|________|_________|
| դոնորներ |100000.0|100000.0|200000.0|250000.0| 650000|
|_______________________|________|________|________|________|_________|
| այլ աղբյուրներ | 50000.0| 50000.0|500000.0| 50000.0| 650000.0|
._____________________________________________________________________.
Հավելված 5.1
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի կրթության ոլորտի ֆինանսավորումը 2015-2018
թվականներին
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |_____________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ. |2016 թ. |2017 թ. |2018 թ. |վորում |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|_____________________________________________________________________|
| Հանրակրթական դպրոցների հիմնանորոգում և վերակառուցում |
|_____________________________________________________________________|
| |Ֆինանսավորման այլ| | | | | |
| |աղբյուրներ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|1 |Աղնջաձորի միջն. | | 80000.0| | | 80000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|2 |Արենիի միջն դպրոց| 160000.0| | | | 160000.0|
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|3 |Արինի միջն դպրոց | | 80000.0| | | 80000.0|
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|4 |Արտաբույնք միջն | 150000.0| | | | 150000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|5 |Ազատեկի միջն | | | | 80000.0| 80000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|6 |Արփիի միջն դպրոց | | | 80000.0| | 80000.0|
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|7 |Գետափի միջն դպրոց| | 150000.0| | | 150000.0|
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|8 |Գլաձորի միջն | | | |120000.0| 120000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|9 |Գոմքի հիմնական | | | 90000.0| | 90000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|10 |Գողթանիկի | | 90000.0| | | 90000.0|
| |հիմնական դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|11 |Եղեգնաձորի թիվ | | 60000.0| | | 60000.0|
| |2 միջն դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|12 |Եղեգնաձորի | | | 30000.0| | 30000.0|
| |քաղաքային | | | | | |
| |վարժարան | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|13 |Եղեգիսի միջն | | | 70000.0| | 70000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|14 |Ջերմուկի թիվ 1 | | | | 70000.0| 70000.0|
| |միջն դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|15 |Թառաթումբի միջն | | | 80000.0| | 80000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|16 |Խնձորուտի միջն | 90000.0| | | | 90000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|17 |Հորբատեղի | | | 60000.0| | 60000.0|
| |հիմնական դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|18 |Հերմոնի միջն | | 60000.0| | | 60000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|19 |Հորսի հիմնական | 100000.0| | | | 100000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|20 |Մալիշկայի թիվ 1 | | 80000.0| | | 80000.0|
| |միջն դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|21 |Մարտիրոսի միջն | 100000.0| | | | 100000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|22 |Սալլիի հիմնական | | | 30000.0| | 30000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|23 |Սերսի հիմնական | | | | 50000.0| 50000.0|
| |դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|24 |Վարդահովիտի | | | 20000.0| | 20000.0|
| |հիմնական դպրոց | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|25 |Չիվայի միջն դպրոց| | 80000.0| | | 80000.0|
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|26 |Վայքի քաղաքային | | | 50000.0| | 50000.0|
| |վարժարան | | | | | |
|_____________________|_________|_________|________|________|_________|
| ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 600000.0| 680000.0|510000.0|320000.0|2110000.0|
|_____________________|_________|_________|________|________|_________|
|1 |Դպրոցական գույք, | 192200.0| 192200.0|192200.0|192200.0| 768800.0|
| |լաբորատոր | | | | | |
| |սարքավորումներ | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Մանկապարտեզների հիմնանորոգում |
|_____________________________________________________________________|
| |Ֆինանսավորման այլ| | | | | |
| |աղբյուրներ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|1 |Եղեգնաձորի թիվ 1 | 0.0| 0.0| 60000.0| 20000.0| 80000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|2 |Եղեգնաձորի թիվ 2 | 0.0| 55000.0| 0.0| 0.0| 55000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|3 |Եղեգնաձորի թիվ 3 | 65000.0| 0.0| 0.0| 0.0| 65000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|4 |Հերհերի | 0.0| 0.0| 50000.0| 30000.0| 80000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|5 |Ռինդի մանկապարտեզ| 0.0| 60000.0| 0.0| 0.0| 60000.0|
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|6 |Արփիի մանկապարտեզ| 65000.0| 0.0| 0.0| 0.0| 65000.0|
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|7 |Ագարակաձորի | 0.0| 65000.0| 0.0| 0.0| 65000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|8 |Մալիշկայի թիվ 1 | 75000.0| 0.0| 0.0| 0.0| 75000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|9 |Մալիշկայի թիվ 2 | 0.0| 0.0| 40000.0| 40000.0| 80000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|10 |Գետափի | 65000.0| 0.0| 0.0| 0.0| 65000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|11 |Վերնաշենի | 0.0| 0.0| 30000.0| 40000.0| 70000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|12 |Զառիթափի | 50000.0| 0.0| 0.0| 0.0| 50000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|13 |Ազատեկի | 0.0| 0.0| 35000.0| 20000.0| 55000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|14 |Եղեգիսի | 0.0| 0.0| 45000.0| 0.0| 45000.0|
| |մանկապարտեզ | | | | | |
|___|_________________|_________|_________|________|________|_________|
|15 |Արենիի նոր | 100.0| 0.0| 0.0| 0.0| 100.0|
| |մանկապարտեզի | | | | | |
| |կառուցում | | | | | |
|_____________________|_________|_________|________|________|_________|
| Ընդամենը` | 320100.0| 180000.0|260000.0|150000.0| 910100.0|
| ֆինանսավորման այլ | | | | | |
| աղբյուրներ | | | | | |
|_____________________|_________|_________|________|________|_________|
| Ընդամենը` |1112300.0|1052200.0|962200.0|662200.0|3788900.0|
._____________________________________________________________________.
Հավելված 5.2
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի մշակույթի ոլորտի ֆինանսավորումը 2015-2018
թվականներին
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |______________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ. |2016 թ. |2017 թ. |2018 թ. |վորում |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|_____________________________________________________________________|
|Հուշարձանների ամրակայում, նորոգում և վերականգնում |
|_____________________________________________________________________|
| |ՀՀ պետական | | | | | |
| |բյուջե | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|1 |գ. Խաչիկ, | 17000.0| 0.0| 0.0| 0.0| 17000.0|
| |Քարակոփի վանք | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|2 |գ. Աղնջաձոր, | 450.0| 0.0| 0.0| 0.0| 450.0|
| |Զույգ կամուրջներ| | | | | |
|____________________|_________|_________|_________|________|_________|
|Ընդամենը` ՀՀ պետական| 17450.0| 0.0| 0.0| 0.0| 17450.0|
|բյուջե | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Մշակութային համակարգի օբյեկտների հիմնանորոգում և կառուցում |
|_____________________________________________________________________|
| |Ֆինանսավորման | | | | | |
| |այլ աղբյուրներ | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|1 |Ագարակաձորի | | 150000.0| | 0.0| 150000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|2 |Ազատեկի | | 150000.0| | 0.0| 150000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|3 |Աղավնաձորի | | | 130000.0| 70000.0| 200000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|4 |Արտավանի | | 80000.0| | 0.0| 80000.0|
| |մշակույթի տան | | | | | |
| |ուժեղացում | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|5 |Արինի մշակույթի | | | 80000.0| 0.0| 80000.0|
| |տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|6 |Արտաբույնքի | | 40000.0| | 0.0| 40000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|7 |Գետափի մշակույթի| | 40000.0| | 0.0| 40000.0|
| |տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|8 |Գլաձորի | | 180000.0| | 0.0| 180000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|9 |Գողթանիկի | | | 70000.0| 0.0| 70000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|10 |Գնդեվազի | | | 70000.0| 80000.0| 150000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|11 |Գոմքի մշակույթի | | 70000.0| | 70000.0| 140000.0|
| |տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|12 |Եղեգնաձորի | | 250000.0| | 0.0| 250000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|13 |Եղեգնաձորի | 7000.0| | | 0.0| 7000.0|
| |երկրագիտական | | | | | |
| |թանգարանի | | | | | |
| |օդափոխության | | | | | |
| |համակարգի | | | | | |
| |կառուցում | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|14 |Ելփինի մշակույթի| | 120000.0| | 0.0| 120000.0|
| |տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|15 |Եղեգիսի | | | 80000.0| 0.0| 80000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|16 |Խաչիկի մշակույթի| 120000.0| | | 0.0| 120000.0|
| |տան ուժեղացում | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|17 |Կարմրաշեն գյուղի| | 60000.0| | 0.0| 60000.0|
| |բ/շենքի | | | | | |
| |վերակառուցում | | | | | |
| |մշակույթի տան և | | | | | |
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|18 |Հերմոնի | | | 50000.0| 0.0| 50000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|19 |Հորսի մշակույթի | 90000.0| | | 0.0| 90000.0|
| |տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|20 |Հերհերի | 160000.0| | | 0.0| 160000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|21 |Հորբատեղի | 50000.0| | | 0.0| 50000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|22 |Մալիշկայի | 200000.0| 200000.0| | 0.0| 400000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|23 |Մարտիրոս գյուղի | | 300000.0| | 0.0| 300000.0|
| |մշակույթի տան | | | | | |
| |ամրացում և | | | | | |
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|24 |Չիվայի մշակույթի| | 120000.0| | 0.0| 120000.0|
| |տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|25 |Ջերմուկ քաղաքի | 300000.0| | | 0.0| 300000.0|
| |Կեչուտ թաղամասի | | | | | |
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|26 |Սարավանի | | | 100000.0| 0.0| 100000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|27 |Սերսի մշակույթի | | | 75000.0| 40000.0| 115000.0|
| |տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|28 |Ռինդի մշակույթի | | 300000.0| | 0.0| 300000.0|
| |տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|29 |Վայքի մշակույթի | | 300000.0| | 0.0| 300000.0|
| |տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|30 |Վարդահովիտի | | | | 50000.0| 50000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|30 |Վերնաշենի | | | 180000.0| 0.0| 180000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|31 |Քարագլխի | | | 100000.0| 0.0| 100000.0|
| |մշակույթի տուն | | | | | |
|____________________|_________|_________|_________|________|_________|
| Ընդամենը` | 927000.0|2360000.0| 935000.0|310000.0|4532000.0|
| ֆինանսավորման այլ | | | | | |
| աղբյուրներ | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Մշակութային համակարգի նոր օբյեկտների ամրացում և կառուցում |
|_____________________________________________________________________|
| |Ֆինանսավորման | | | | | |
| |այլ աղբյուրներ | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|1 |Արփիի նոր | 250000.0| 300000.0| | 0.0| 550000.0|
| |մշակույթի տան | | | | | |
| |կառուցում 300 | | | | | |
| |տեղ. | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|2 |Շատինի նոր | | | 550000.0| 0.0| 550000.0|
| |մշակույթի տան | | | | | |
| |կառուցում 300 | | | | | |
| |տեղ. | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|3 |Զառիթափի նոր | | 250000.0| 300000.0| 0.0| 550000.0|
| |մշակույթի տան | | | | | |
| |կառուցում 300 | | | | | |
| |տեղ. | | | | | |
| |/կիսակառույց/ | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|4 |Խնձորուտի նոր | | 100000.0| | 0.0| 100000.0|
| |մշակույթի տան | | | | | |
| |կառուցում 100 | | | | | |
| |տեղ. | | | | | |
|___|________________|_________|_________|_________|________|_________|
|5 |Ջերմուկ քաղաքում| 570000.0| 400000.0| | 0.0| 970000.0|
| |մարզամշակութային| | | | | |
| |համալիրի | | | | | |
| |կառուցում 500 | | | | | |
| |տեղանոց | | | | | |
|____________________|_________|_________|_________|________|_________|
|Ընդամենը` | 820000.0|1050000.0|850000.0 | 0.0|2720000.0|
|ֆինանսավորման այլ | | | | | |
|աղբյուրներ | | | | | |
|____________________|_________|_________|_________|________|_________|
|ԸՆԴԱՄԵՆԸ |1764450.0|3410000.0|1785000.0|310000.0|7269450.0|
|____________________|_________|_________|_________|________|_________|
|այդ թվում` | | | | | |
|____________________|_________|_________|_________|________|_________|
|ՀՀ պետական բյուջե | 17450.0| 0.0| 0.0| 0.0| 17450.0|
|____________________|_________|_________|_________|________|_________|
|ֆինանսավորման այլ |1747000.0|3410000.0|1785000.0|310000.0|7252000.0|
|աղբյուր | | | | | |
._____________________________________________________________________.
Հավելված 5.3
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի սպորտի ոլորտի ֆինանսավորումը 2015-2018
թվականներին
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |___________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ. |2016 թ. |2017 թ. |2018 թ. |վորում |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|_____________________________________________________________________|
| Սպորտային համակարգի օբյեկտների հիմնանորոգում և կառուցում |
|_____________________________________________________________________|
| |Ֆինանսավորման այլ | | | | | |
| | աղբյուրներ | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|1 |Աղավնաձորի | 0.0| 0.0|140000.0| 0.0| 140000.0|
| |լողավազանի | | | | | |
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|2 |Աղավնաձորի | 0.0| 0.0| 0.0|170000.0| 170000.0|
| |մարզադաշտի | | | | | |
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|3 |Եղեգնաձորի | 90000.0| 0.0| 0.0| 0.0| 90000.0|
| |մարզադպրոցի | | | | | |
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|4 |Եղեգնաձորի | 70000.0| 90000.0| 0.0| 0.0| 160000.0|
| |մարզադաշտի | | | | | |
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|5 |Վայքի Արևիկ | 0.0|160000.0| 0.0| 0.0| 160000.0|
| |մարզադաշտի | | | | | |
| |հիմնանորոգում | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|6 |Ջերմուկի քաղաքային | 0.0| 0.0|100000.0|200000.0| 300000.0|
| |զբոսայգու | | | | | |
| |վերանորոգում և | | | | | |
| |բարեկարգում | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|7 |Ջերմուկի ձմեռային | 0.0| 0.0|220000.0|300000.0| 520000.0|
| |մարզաձևերի պետական| | | | | |
| |մարզադպրոցի | | | | | |
| |կառուցում | | | | | |
| |վերանորոգում և | | | | | |
| |բարեկարգում | | | | | |
|_______________________|________|________|________|________|_________|
| Ընդամենը` |160000.0|250000.0|460000.0|670000.0|1540000.0|
| ֆինանսավորման այլ | | | | | |
| աղբյուրներ | | | | | |
._____________________________________________________________________.
Հավելված 5.4
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի առողջապահական ոլորտի ֆինանսավորումը 2015-2018
թվականներին
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |_________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ. |2016 թ.|2017 թ.|2018 թ. |վորում |
|___|_____________________|________|_______|_______|________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|_____________________________________________________________________|
| Առողջապահական օբյեկտների նորոգում |
|_____________________________________________________________________|
| |Ֆինանսավորման այլ | | | | | |
| |աղբյուրներ | | | | | |
|___|_____________________|________|_______|_______|________|_________|
|1 |Աղավնաձորի | |15000.0| | | 15000.0|
| |առողջության կենտրոն | | | | | |
|___|_____________________|________|_______|_______|________|_________|
|2 |Գնդեվազ համայնքի | |10000.0| | | 10000.0|
| |բուժական հիմնարկի | | | | | |
| |նորոգում | | | | | |
|___|_____________________|________|_______|_______|________|_________|
|3 |Մալիշկա համայնքի | |13500.0| | | 13500.0|
| |բուժական հիմնարկի | | | | | |
| |նորոգում | | | | | |
|___|_____________________|________|_______|_______|________|_________|
|4 |Շատին համայնքի | | | | 30000.0| 30000.0|
| |բուժական հիմնարկի | | | | | |
| |նորոգում | | | | | |
|___|_____________________|________|_______|_______|________|_________|
|5 |Չիվա համայնքի | | | | 10000.0| 10000.0|
| |բուժական հիմնարկի | | | | | |
| |նորոգում | | | | | |
|___|_____________________|________|_______|_______|________|_________|
|6 |Ջերմուկ քաղաքի | 30000.0| |30000.0| | 60000.0|
| |բուժական հիմնարկի | | | | | |
| |նորոգում | | | | | |
|___|_____________________|________|_______|_______|________|_________|
|7 |Վայքի հիվանդանոց |100000.0| | | | 100000.0|
|___|_____________________|________|_______|_______|________|_________|
|7 |Եղեգնաձորի հիվանդանոց| | | |100000.0| 100000.0|
|_________________________|________|_______|_______|________|_________|
| ԸՆԴԱՄԵՆԸ |130000.0|38500.0|70000.0|100000.0| 338500.0|
._____________________________________________________________________.
Հավելված 5.5
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի սոցիալական պաշտպանության ոլորտի ռազմավարության
ֆինանսավորումը 2015-2018 թվականներին
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |_______________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ.|2016 թ.|2017 թ.|2018 թ.|վորում |
|___|_______________________|_______|_______|_______|_______|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|___|_______________________|_______|_______|_______|_______|_________|
| |ՀՀ պետական բյուջե | | | | | |
|___|_______________________|_______|_______|_______|_______|_________|
|1 |Զոհված կամ հաշմանդամ | 7000.0| 7000.0| 7000.0| 7000.0| 28000.0|
| |դարձած զինծառայողների | | | | | |
| |ընտանիքների | | | | | |
| |բնակարանային ապահովում | | | | | |
|___|_______________________|_______|_______|_______|_______|_________|
| |Պետական բյուջե | 7000.0| 7000.0| 7000.0| 7000.0| 28000.0|
|___|_______________________|_______|_______|_______|_______|_________|
| |Ընդամենը | 7000.0| 7000.0| 7000.0| 7000.0| 28000.0|
._____________________________________________________________________.
Հավելված 6.1
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի գյուղատնտեսության ոլորտի ռազմավարության
ֆինանսավորումը 2015-2018 թվականներին
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |_______________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ. |2016 թ. |2017 թ. |2018 թ. |վորում |
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| 1 |Ոռոգման |1550000.0|2164700.0|1629000.0|1028250.0|6371950.0|
| |ինքնահոս | | | | | |
| |համակարգերի և | | | | | |
| |ջրամբարների | | | | | |
| |կառուցում | | | | | |
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |դոնորներ |1550000.0|2164700.0|1629000.0|1028250.0|6371950.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
|2 |Արհեստական | 20000.0| 20000.0| 0.0| 0.0| 40000.0|
| |սերմնավորման | | | | | |
| |կայանների | | | | | |
| |ստեղծում Վայքի | | | | | |
| |և Եղեգնաձորի | | | | | |
| |տարածաշրջաննե- | | | | | |
| |րում | | | | | |
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | 0.0| 0.0| | | 0.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |դոնորներ | 20000.0| 20000.0| 0.0| 0.0| 40000.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | 0.0 | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
|3 |Մեքենատրակտորա-| 25000.0| 25000.0| 25000.0| 25000.0| 100000.0|
| |յին պարկի | | | | | |
| |ստեղծում | | | | | |
| |Վայքի և | | | | | |
| |Եղեգնաձորի | | | | | |
| |տարածաշրջաննե- | | | | | |
| |րում | | | | | |
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |դոնորներ | 25000.0| 25000.0| 25000.0| 25000.0| 100000.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
|4 |Մարզի | 23975.0| 23975.0| 23975.0| 23975.0| 95900.0|
| |գյուղացիական | | | | | |
| |տնտեսություննե-| | | | | |
| |րի | | | | | |
| |սուբսիդավորում | | | | | |
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |դոնորներ | 23975.0| 23975.0| 23975.0| 23975.0| 95900.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
|5 |հացահատիկային | 20000.0| 22000.0| 25000.0| 25000.0| 92000.0|
| |մշակաբույսերի | | | | | |
| |սերմերի գնում | | | | | |
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |դոնորներ | 20000.0| 22000.0| 25000.0| 25000.0| 92000.0|
|___|_______________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___________________|_________|_________|_________|_________|_________|
| Ընդամենը |1638975.0|2255675.0|1702975.0|1102225.0|6699850.0|
|___________________|_________|_________|_________|_________|_________|
| պետական բյուջե | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___________________|_________|_________|_________|_________|_________|
| դոնորներ |1638975.0|2255675.0|1702975.0|1102225.0|6699850.0|
|___________________|_________|_________|_________|_________|_________|
| այլ աղբյուրներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
._____________________________________________________________________.
Հավելված 7
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի բնապահպանության ոլորտի ռազմավարության
ֆինանսավորումը 2015-2018 թվականներին
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |____________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ. |2016 թ. |2017 թ. |2018 թ. |վորում |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |Ֆինանսավորման այլ | | | | | |
| |աղբյուրներ | | | | | |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
|1 |Օդային և ջրային | 0.0| 22500.0| 0.0| 0.0| 22500.0|
| |ավազանի | | | | | |
| |աղտոտվածության | | | | | |
| |քիմիական | | | | | |
| |վերլուծության | | | | | |
| |շրջիկ | | | | | |
| |լաբորատորիայի | | | | | |
| |ձեռքերում | | | | | |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |դոնորներ | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | | 22500.0| | | 22500.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
|2 |Որսահանդակների | 0.0| 36000.0| 0.0| 0.0| 36000.0|
| |ստեղծում Վայոց | | | | | |
| |ձորի մարզի | | | | | |
| |տարածաշրջաններում | | | | | |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |դոնորներ | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | | 36000.0| | | 36000.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
|3 |Մարզի երեք | 0.0|750000.0|750000.0| 500000.0|2000000.0|
| |քաղաքներում | | | | | |
| |կեղտաջրերի մաքրման| | | | | |
| |կայանների | | | | | |
| |կառուցում և | | | | | |
| |վերանորոգում: | | | | | |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |դոնորներ | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | |750000.0|750000.0| 500000.0|2000000.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
|4 |Մարզի բոլոր | 0.0| 30000.0| 30000.0| 50000.0| 110000.0|
| |համայնքներում | | | | | |
| |թափոնների | | | | | |
| |կազմակերպված | | | | | |
| |հեռացման | | | | | |
| |մասնագիտացված | | | | | |
| |պոլիգոնների և | | | | | |
| |աղբավայրերի | | | | | |
| |հիմնում | | | | | |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |դոնորներ | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | | 30000.0| 30000.0| 50000.0| 110000.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
|5 |Անտառների | 20000.0| 30000.0| 30000.0| 50000.0| 130000.0|
| |վերականգնում, | | | | | |
| |վերարտադրություն, | | | | | |
| |անտառային | | | | | |
| |ռեսուրսների | | | | | |
| |պահպանությունը և | | | | | |
| |կայուն | | | | | |
| |օգտագործում: | | | | | |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |դոնորներ | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | 20000.0| 30000.0| 30000.0| 50000.0| 130000.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
|6 |Հակաէռոզիոն, | 30000.0| 30000.0| 30000.0| 50000.0| 140000.0|
| |հակասողանքային և | | | | | |
| |մելիորատիվ | | | | | |
| |միջոցառումների | | | | | |
| |կազմակերպում, | | | | | |
| |խախտված հողերի | | | | | |
| |վերականգնման | | | | | |
| |/ռեկուլտիվացիա/ | | | | | |
| |միջոցառումների | | | | | |
| |իրականացում | | | | | |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |դոնորներ | | | | | 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | 30000.0| 30000.0| 30000.0| 50000.0| 140000.0|
|______________________|________|________|________|_________|_________|
| Ընդամենը | 50000.0|898500.0|840000.0| 650000.0|2438500.0|
|______________________|________|________|________|_________|_________|
| |պետական բյուջե | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |դոնորներ | | | | | |
|___|__________________|________|________|________|_________|_________|
| |այլ աղբյուրներ | 50000.0|898500.0|840000.0| 650000.0|2438500.0|
._____________________________________________________________________.
Հավելված 8
Ջերմուկ քաղաքի 2015-2017 թթ զարգացման ռազմավարությունը
._____________________________________________________________________.
|Գործողություններ |Ցուցիչներ |Թիրախներ |Պատասխանատու |Ժամկետ|
|_____________________________________________________________________|
|Արդիականացնել ու բարելավել հյուրանոցային տնտեսության օբյեկտները, |
|ապահովել դրանցում մատուցվող ծառայությունների որակն ու |
|բազմազանությունը` ուղղված տեղացի ու օտարերկրացի սպառողի պահանջների |
|բավարարմանը (այդ թվում նաև համապատասխանեցում միջազգային |
|չափանիշներին) |
|_____________________________________________________________________|
|1. Վերանորոգել |Բարեկարգ |Բոլոր |Հյուրանոցային |2015- |
|և կահավորել |հյուրանոցային|հյուրանոցային |տնտեսության |2016թթ|
|հյուրանոցային |տնտեսության |տնտեսության |օբյեկտներ | |
|տնտեսության |օբյեկտների |օբյեկտները |շահագործող | |
|օբյեկտներն |թիվը |բարեկարգված |անձինք | |
|այնպես, որ դրանք | |են: | | |
|արտացոլեն |Միջազգային | |ՀՀ | |
|լավագույն փորձը, |չափանիշներին |Բոլոր |քաղաքաշինության| |
|անհրաժեշտության |համապատասխան |հյուրանոցային |նախարարություն,| |
|դեպքում փոփոխել |ծառայություն-|տնտեսության |ՀՀ էկոնոմիկայի | |
|դրանց |ներ մատուցող |օբյեկտներում |նախարարություն | |
|ճարտարապետական |հյուրանոցային|ծառայություն- |Ջերմուկի | |
|տեսքը և |տնտեսության |ները համա- |քաղաքապետարան | |
|առողջարանային |օբյեկտների |պատասխանեցված |(համաձայնու- | |
|հարմարություննե- |թիվը |են միջազգային |թյամբ) | |
|րը` միջազգայնորեն| |չափանիշներին: | | |
|ընդունված |Հաշմանդամների| | | |
|«բնապահպանական |կարիքներին |Բոլոր | | |
|ճարտարապետու- |հարմարեցված |հյուրանոցային | | |
|թյան», «կանաչ |առողջարանների|տնտեսության | | |
|քաղաքաշինության» |թիվը |օբյեկտներում | | |
|և վերականգնվող | |ապահովված է | | |
|էներգիայի |Ընդունված |հաշմանդամներին| | |
|աղբյուրների |իրավական |սպասարկելու | | |
|լայնածավալ |ակտեր |հնարավորու- | | |
|օգտագործման | |թյուն | | |
|սկզբունքների | |Հաշմանդամների | | |
|հիման վրա: | |համար հարմա- | | |
|Բարելավել | |րություններ | | |
|շինությունների | |պահանջող | | |
|արտաքին ու ներքին| |իրավական | | |
|տեսքը: | |ակտերի | | |
|Բարեկարգել | |առկայություն | | |
|հաստատությունների| | | | |
|շրջակայքը: | | | | |
|Ապահովել | | | | |
|հաստատությունների| | | | |
|մատչելիությունը | | | | |
|հաշմանդամների | | | | |
|համար: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|2. Իրականացնել |Ինֆորմացիոն |Թվով 30-ից |Հյուրանոցային |2015թ |
|կառավարման |տեխնոլոգիանե-|ավելի սենյակ |տնտեսության | |
|արդիական ձևեր, |րի միջոցով |ունեցող բոլոր |օբյեկտներ | |
|պատվերների |պատվերների |հյուրանոցներն |շահագործող | |
|ընդունում |ընդունման |ու |անձինք | |
|տեղեկատվական |համակարգեր |առողջարանները |Ջերմուկի | |
|տեխնոլոգիաների |ունեցող |առաջարկում են |քաղաքապետարան | |
|միջոցով և |առողջարանների|ինտերնետային |(համաձայնու- | |
|հյուրընկալության |և |իրական |թյամբ), | |
|կառավարման ձևերի |հյուրանոցների|ժամանակի |ՀՀ էկոնոմիկայի | |
|կիրառում, որոնք |թիվը |ռեժիմով |նախարարություն | |
|հնարավոր կդարձնեն| |պատվերների |և բնագավառի | |
|գնային | |ընդունման |մասնավոր | |
|տարբերակված | |տարբերակներ |հատվածը | |
|մոտեցումներ` | | |ներկայացնող ոչ | |
|կախված սեզոնից, | | |առևտրային | |
|պատվիրելու պահից | | |կազմակերպու- | |
|մինչև | | |թյուններ` | |
|այցելություն | | |վերապատրաստման | |
|ընկած | | |կամ | |
|ժամանակահատվածից,| | |աջակցություն | |
|կացության | | |տրամադրելու | |
|տևողությունից և | | |մասով | |
|այլն: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|3. Որակավորել |Համապատասխա- |Մինչև 2012 թ.|Հյուրանոցային | |
|հյուրանոցային |նության |բոլոր |տնտեսության | |
|տնտեսության |գնահատման |հյուրանոցային |օբյեկտներ | |
|օբյեկտները` հաշվի|ենթարկված |տնտեսության |շահագործող | |
|առնելով |հյուրանոցային|օբյեկտները |անձինք | |
|միջազգային |տնտեսության |ենթարկվել են | | |
|լավագույն փորձը, |օբյեկտների |որակավորման |ՀՀ էկոնոմիկայի | |
|հարմարությունների|թիվը |չափանիշներին |նախարարություն | |
|և | |համապատասխա- | | |
|ծառայությունների |Համապատասխա- |նության | | |
|բարձր չափանիշների|նության |գնահատման | | |
|հասնելու և |գնահատման | | | |
|պահպանելու |պահանջները |2 առողջարան | | |
|նպատակով: |բավարարող |համապատասխա- | | |
| |առողջարանների|նում են | | |
| |թիվը |համապատասխա- | | |
| | |նության | | |
| |Ընդունված |գնահատման | | |
| |իրավական ակտ |պահանջներին | | |
| | | | | |
| | |Հայաստանում | | |
| | |գործող | | |
| | |հյուրանոցային | | |
| | |տնտեսության | | |
| | |օբյեկտների | | |
| | |որակավորման | | |
| | |համակարգի | | |
| | |բարելավում` | | |
| | |հաշվի առնելով | | |
| | |միջազգային | | |
| | |լավագույն | | |
| | |փորձը | | |
|_____________________________________________________________________|
|Բարելավել ու արդիականացնել առողջարաններում բուժական ծառայությունները,|
|հավաստել դրանց բուժական հատկություններն ու ընդլայնել ծառայությունների|
|շրջանակները` ուղղված տեղացի ու օտարերկրյա սպառողի պահանջների |
|բավարարմանը |
|_____________________________________________________________________|
|4. Վերանայել և |Կազդուրիչ |Առողջարանների |Հյուրանոցային |2015- |
|թարմացնել |ծառայություն-|առնվազն |տնտեսության |2017թ |
|Ջերմուկում |ների, ինչպես |50%-ում |օբյեկտներ | |
|իրականացվելիք |նաև այդպիսի |մատուցվում են |շահագործող | |
|բուժական և |ծառայություն-|կազդուրիչ |անձինք | |
|առողջարարական |ներ մատուցող |ծառայություն- | | |
|պրոցեդուրաների |առողջարանների|ներ |ՀՀ էկոնոմիկայի | |
|ցանկը: Մշակել և |թիվը | |նախարարություն`| |
|ներկայացնել | |Առնվազն 3 |Եվրոպական | |
|առողջարանային |Հատուկ |առողջարան |առողջարանների | |
|բուժման տեսակների|թիրախային |մատուցում է |ասոցիացիայի և | |
|ավելի լայն |շուկաներին |հատուկ |այլ միջազգային | |
|շրջանակ, ինչպես |միտված, |թիրախային |մասնագիտացված | |
|նաև բուժական նոր|ինչպես նաև |շուկաներին |կառույցների հետ| |
|փաթեթների մշակում|փաթեթներ |միտված բուժման|համագործակցու- | |
|գիտական |մեկօրյա |նոր փաթեթներ |թյան պայմաններ | |
|ապացուցողական |բուժական | |ստեղծելու մասով| |
|բազայի կիրառման |փաթեթների |Բոլոր | | |
|(ջրաբուժության, |թիվը |առողջարաններն |ՀՀ | |
|կինեզոթերապիայի, | |ունեն իրենց |առողջապահության| |
|ֆիզիկական |Տարբերակման |տարբերակման |նախարարություն | |
|բժշկության, |սահմանում |սահմանումը | | |
|ռեաբիլիտացիայի, |(բրենդ |(բրենդը) | | |
|կլիմայաբուժության|ունեցող) | | | |
|նորագույն |առողջարանների| | | |
|մեթոդների |թիվը | | | |
|կիրառում և | | | | |
|այլն): | | | | |
|Մշակել և կազմել | | | | |
|Ջերմուկ | | | | |
|բարձրլեռնային | | | | |
|առողջարանի | | | | |
|բուժական | | | | |
|ցուցվածության և | | | | |
|հակացուցումների | | | | |
|ցանկը: Ստուգել, | | | | |
|կանոնակարգել և | | | | |
|վերահսկել բուժման| | | | |
|գործոնների | | | | |
|օգտագործման | | | | |
|եղանակները | | | | |
|(մեթոդական | | | | |
|ձեռնարկներ, | | | | |
|ատենախոսություն- | | | | |
|ներ, գիտական | | | | |
|հոդվածներ), | | | | |
|հատուկ | | | | |
|ուշադրություն | | | | |
|դարձնել բուժիչ | | | | |
|միջոցների | | | | |
|օգտագործման | | | | |
|ձևերի և | | | | |
|ազդեցության | | | | |
|մեխանիզմներին, | | | | |
|առողջարաններում | | | | |
|բուժվող | | | | |
|հիվանդների | | | | |
|ռեժիմին և | | | | |
|սննդակարգին: | | | | |
|Բազմազանել | | | | |
|առողջարանային | | | | |
|ծառայություններն | | | | |
|ու բուժումները, | | | | |
|ներառյալ օժանդակ | | | | |
|առողջապահական | | | | |
|ծառայությունները,| | | | |
|հաշվի առնելով | | | | |
|կազդուրիչ | | | | |
|զբոսաշրջության | | | | |
|հատվածի նկատմամբ | | | | |
|աճող | | | | |
|հետաքրքրությունը:| | | | |
|ՈՒշադրությունը | | | | |
|կենտրոնացնել | | | | |
|հատուկ | | | | |
|բուժումների վրա | | | | |
|և ձևավորել | | | | |
|բուժումների | | | | |
|փաթեթներ` հաշվի | | | | |
|առնելով | | | | |
|շուկայական | | | | |
|պահանջարկը | | | | |
|ձմեռային սպորտի | | | | |
|սիրահար | | | | |
|զբոսաշրջիկների, | | | | |
|ինչպես և | | | | |
|առողջարանների | | | | |
|հաճախորդների, | | | | |
|տարբեր տարիքային | | | | |
|խմբերի, սեռային | | | | |
|խմբերի և այլոց | | | | |
|համար: | | | | |
|Ապահովել | | | | |
|առողջարանների | | | | |
|տարբերակվածու- | | | | |
|թյունը տարածքում | | | | |
|և քաղաքում | | | | |
|գոյություն | | | | |
|ունեցող այլ | | | | |
|առողջարաններից: | | | | |
|ՈՒշադրությունը | | | | |
|կենտրոնացնել | | | | |
|մեկօրյա, ինչպես | | | | |
|նաև Ջերմուկում | | | | |
|գիշերող | | | | |
|այցելուներին | | | | |
|տրամադրվող | | | | |
|առողջարանային | | | | |
|ծառայությունների | | | | |
|մատուցման վրա: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|5. Արդիականացնել |Արդիականացված|Գոյություն |Հյուրանոցային |2015- |
|և առավել |հարմարու- |ունեցող |տնտեսության |2016թթ|
|ժամանակակից |թյուններով |առողջարանների |օբյեկտներ | |
|դարձնել |առողջարանների|առնվազն 75%-ը |շահագործող | |
|առողջարանային |թիվը |ներդրել է |անձինք | |
|բուժումների համար| |ժամանակակից | | |
|օգտագործվող | |սարքավորումներ|ՀՀ էկոնոմիկայի | |
|սարքավորումներն | | |նախարարություն`| |
|ու հարմարություն-| | |Եվրոպական | |
|ները` հիմնվելով | | |առողջարանների | |
|Եվրոպայի | | |ասոցիացիայի և | |
|լավագույն | | |այլ միջազգային | |
|առողջարանների | | |մասնագիտացված | |
|օրինակի վրա | | |կառույցների | |
| | | |հետ համագործակ-| |
| | | |ցության | |
| | | |պայմաններ | |
| | | |ստեղծելու մասով| |
| | | | | |
| | | |ՀՀ | |
| | | |առողջապահության| |
| | | |նախարարություն | |
|_____________________________________________________________________|
|Զարգացնել ու ընդլայնել դահուկային սպորտի և այլ ձմեռային սպորտաձևերի |
|կենտրոններն ու ծառայությունները Ջերմուկում |
|_____________________________________________________________________|
|6. Իրականացնել |Ծառայություն-|Թեժ սեզոնին |Ջերմուկի |2015թ |
|դահուկասպորտի |ներից օգտված |դահուկային |քաղաքապետարան | |
|համար նախատեսված |այցելուների |ճոպանուղու` |(համաձայնու- | |
|հարմարությունների|թիվը (թեժ և |80%-ով և |թյամբ) | |
|գործունեության |ոչ թեժ |ոչ թեժ սեզոնին| | |
|մոնիթորինգ` ինչը |սեզոնների |30%-ով | | |
|հիմք կծառայի |ընթացքում) |աշխատանքային | | |
|դրանց ու | |ծանրաբեռնվա- | | |
|ճանապարհների | |ծություն | | |
|հետագա | | | | |
|ընդլայնման ու | | | | |
|զարգացման | | | | |
|վերաբերյալ | | | | |
|որոշումների | | | | |
|կայացման համար | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|7. Հիմնել |Դպրոցի և |Մասնագիտացված |Ջերմուկի |2015- |
|մասնագիտացված |համալիրի |մարզադպրոց և |քաղաքապետարան |2017թթ|
|մարզադպրոց և |ծառայություն-|մարզահամալիր |(համաձայնու- | |
|մարզահամալիր` |ներին դիմած | |թյամբ) | |
|հագեցած |հաճախորդների | | | |
|ժամանակակից |թիվը | |ՀՀ սպորտի և | |
|սարքավորումներով,| | |երիտասարդության| |
|ընդունել | | |հարցերի | |
|վերապատրաստված և | | |նախարարություն | |
|որակավորում | | | | |
|ունեցող, տարբեր | | |ՀՀ կրթության և | |
|լեզուների | | |գիտության | |
|տիրապետող | | |նախարարություն | |
|մարզիչներ, որոնք | | | | |
|կկարողանան | | | | |
|պարապել թե | | | | |
|երիտասարդ, և թե | | | | |
|մեծահասակ սկսնակ | | | | |
|դահուկորդների | | | | |
|հետ: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|8. Մշակել և |Դահուկավազքի |Դահուկավազքի |Ջերմուկի |2016թ |
|իրականացնել |ճանապարհներից|ճանապարհներից |քաղաքապետ | |
|դահուկավազքային |օգտվելու |օգտվելու ճկուն|(համաձայնու- | |
|ճանապարհներից |օգտվողների |սակագնային |թյամբ) | |
|օգտվելու ճկուն |քանակը և |համակարգի | | |
|սակագնային |ստացված |մշակում և | | |
|համակարգ |եկամուտը |հաստատում | | |
|(խմբային, | | | | |
|ընտանեկան, | | | | |
|տարիքային, | | | | |
|մեկանգամյա, | | | | |
|օրական, շաբաթական| | | | |
|և այլն) | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|9. ՈՒսումնասիրել |Իրականացման |Իրականացման |ՀՀ Էկոնոմիկայի |2015- |
|և ձեռնարկել |հնարավորու- |հնարավորու- |նախարարություն |2017թթ|
|ձմեռային այլ |թյունների |թյունների | | |
|սպորտաձևերի |գնահատման |գնահատումն |ՀՀ սպորտի և | |
|ներմուծման հնա- |հաշվետվու- |ավարտվել է |երիտասարդության| |
|րավորությունների |թյուն |մինչև նոր |հարցերի | |
|գնահատում. | |շինարարության |նախարարություն | |
|դահուկավազք |Ստեղծված |սկիզբը | | |
|սահմանից սահման, |ենթակառուց- | |Ջերմուկի | |
|սահնակային սպորտ,|վածքներ |Դահուկասպորտի |քաղաքապետարան | |
|բացօթյա | |2 սահուղի, |(համաձայնու- | |
|չմշկասպորտ և | |ուսուցողական |թյամբ) | |
|այլն | |1 սահուղի և | | |
| | |չմշկասպորտի |Մասնավոր | |
| | |բացօթյա |ներդրողներ | |
| | |սառցադաշտ | | |
| | | |Ջերմուկի | |
| | | |քաղաքապետարան | |
| | | |(համաձայնու- | |
| | | |թյամբ) | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|10. Կազմակերպել |Իրականացված |Իրականացման |ՀՀ սպորտի և |2015թ |
|և իրականացնել |միջոցառումնե-|մտադրությամբ |երիտասարդության| |
|ձմեռային |րի և |մշակված |հարցերի | |
|զբոսաշրջության |մրցումների |ամենամյա |նախարարություն | |
|թեմաներով հատուկ |թիվը |առնվազն երկու | | |
|միջոցառումներ և | |միջոցառում |Ջերմուկի | |
|մրցումներ. | | |քաղաքապետարան | |
|դահուկասպորտ, | | |(համաձայնու- | |
|սահնակային սպորտ | | |թյամբ) | |
|և այլն, դրանք | | | | |
|համադրելով | | |ՀՀ էկոնոմիկայի | |
|մշակութային | | |նախարարություն | |
|տարրերի հետ: | | | | |
| | | |Մասնավոր հատված| |
|_____________________________________________________________________|
|Զարգացնել ու ամրապնդել Ջերմուկի, որպես շախմատի միջազգային մրցաշարերի |
|կենտրոնի, համբավը համապատասխան պայմանների ստեղծման ու արդյունավետ |
|գովազդի միջոցով |
|_____________________________________________________________________|
|11. Հաշվի առնել |Առկա |Մեկ միջոցառման|Ջերմուկի |2015- |
|Շախմատի հայկական |համապատասխան |ընթացքում |քաղաքապետարան |2017թ |
|ֆեդերացիայի |տարածքների |մինչև 1000 |(համաձայնու- | |
|կարիքները |թիվը |հոգի |թյամբ) | |
|Ջերմուկում նոր | |միաժամանակ | | |
|շինություններ | |ընդունելու |Շախմատի | |
|նախագծելու և | |տարողությամբ |հայկական | |
|կառուցելու | |տարածքի |ֆեդերացիա | |
|ընթացքում` | |կառուցում | | |
|շախմատային | | |ՀՀ | |
|մեծածավալ | | |քաղաքաշինության| |
|մրցումների | | |նախարարություն | |
|իրականացումը | | | | |
|Ջերմուկում | | |Մասնավոր | |
|հնարավոր | | |ներդրողներ | |
|դարձնելու | | | | |
|նպատակով: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|12. Աջակցել |Ջերմուկում |Տարեկան |ՀՀ սպորտի և |2015- |
|Շախմատի հայկական |անցկացված |առնվազն 3 |երիտասարդության|2016թթ|
|ֆեդերացիային |ազգային և |միջազգային |հարցերի | |
|Ջերմուկը (և |միջազգային |մրցում |նախարարություն | |
|Ջերմուկի |մրցումների |(ներառյալ | | |
|հարմարություններն|թիվը, |կանանց |Ջերմուկի | |
|ու |մասնակցության|մրցաշար) անց է|քաղաքապետարան | |
|ծառայությունները)|աշխարհագրու- |կացվում |(համաձայնու- | |
|Շախմատի |թյունը և |Ջերմուկում |թյամբ) | |
|միջազգային |մասնակիցների | | | |
|ֆեդերացիայի |թիվը |Մրցանակային | | |
|շրջանակներում | |ֆոնդերը | | |
|գովազդելու |Մրցանակային |համեմատելի են | | |
|գործում և |ֆոնդի չափը |այլ միջազգային| | |
|մրցանակների համար| |մրցումների | | |
|ֆինանսավորում | |ֆոնդերի հետ | | |
|տրամադրել` | | | | |
|խրախուսելու համար| | | | |
|Հայաստանում | | | | |
|անցկացվող | | | | |
|մրցումներին | | | | |
|մասնակցելու | | | | |
|հետաքրքրվածու- | | | | |
|թյունը: | | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Զարգացնել բարձրորակ համահայկական ու միջազգային երիտասարդական |
|ճամբարներ հյուրընկալելու` Ջերմուկի կարողությունն ու համբավը |
|համապատասխան պայմանների ստեղծման ու մարդկային ռեսուրսների զարգացման |
|միջոցով |
|_____________________________________________________________________|
|13. Ստեղծել |Ջերմուկում |Վերանորոգվել |Մասնավոր |2013թ |
|հանգստի մատչելի |առկա |են գոյություն |ներդրողներ | |
|հարմարություններ |սպորտային |ունեցող | | |
|և |ակումբների և |սպորտային |Ջերմուկի | |
|ծառայություններ |հարմարու- |հարմարություն-|քաղաքապետարան | |
|(տարբեր սպորտային|թյունների |ները |(համաձայնու- | |
|ակումբների |թիվը | |թյամբ) | |
|ձևով), որոնք | |Համայնքի | | |
|կլրացնեն Ջերմուկի|Տեղի համայնքի|կարիքների և |ՀՀ սպորտի և | |
|ակտիվ ու առողջ |հետաքրքրու- |հետաքրքրու- |երիտասարդության| |
|կենսակերպի շուրջ |թյունների |թյունների |հարցերի | |
|կառուցված |գնահատման |բացահայտման |նախարարություն | |
|տեսլականը: Սրանք |հաշվետվու- |նպատակով | | |
|կներառեն ֆուտբոլի|թյուն |իրականացվել են|մասնավոր | |
|դաշտեր և | |հանդիպումներ |ներդրողներ | |
|բազմապրոֆիլ | |և ուսումնա- | | |
|սպորտային կենտրոն| |սիրություններ |ՀՀ Էկոնոմիկայի | |
|(լեռնային | | |նախարարու- | |
|հեծանվասպորտ, | |Ստեղծվել են |թյունը` | |
|ժայռագնացություն,| |սպորտային նոր |ներդրումներ | |
|ձիավարություն, | |հարմարություն-|ներգրավելու | |
|պլաներիզմ, | |ներ` համայնքի |մասով | |
|թիավարություն և | |բացահայտված | | |
|այլն): | |հետաքրքրու- | | |
|Անհրաժեշտ է | |թյունների | | |
|իրականացնել տեղի | |հիման վրա: | | |
|համայնքի հետաքրքը| | | | |
|րությունների և | |Մասնավորապես | | |
|սպորտային | |Թիավարության | | |
|դասընթացներով | |կենտրոն | | |
|հետաքրքրվածության| |Ջերմուկի | | |
|գնահատում: | |ջրամբարում և | | |
|Սպորտային | |լեռնային | | |
|հարմարությունները| |գետերում | | |
|պետք է մշակվեն | |ջրային | | |
|այնպես, որ հաշվի | |մարզաձևերով | | |
|առնվեն դրանց | |զբաղվելու | | |
|հետագա | |պայմաններ | | |
|օգտագործման | | | | |
|առանձնահատկու- | | | | |
|թյունները տեղացի | | | | |
|և օտարերկրացի | | | | |
|զբոսաշրջիկների | | | | |
|կողմից: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|14. Հագեցնել |Նորագույն |Բոլոր |Հաստատության |2015թ |
|բազմապրոֆիլ |սարքավորում- |վերանորոգված |սեփականատերեր | |
|սպորտային |ներով ու |կամ նորաստեղծ | | |
|կենտրոնը |մաքրման |սպորտային |Ջերմուկի | |
|(սպորտային |կայանով |հարմարություն-|քաղաքապետարան | |
|ակումբները) |հագեցած |ների համար |(համաձայնու- | |
|ժամանակակից և |սպորտային |ձեռք են բերվել|թյամբ) և | |
|անվտանգ |կենտրոնների |ժամանակակից | | |
|սարքավորումներով,|թիվը |սարքավորումներ|ՀՀ սպորտի և | |
|մաքրման կայանով | | |երիտասարդության| |
|և ընդունել |Միջազգային |Յուրաքանչյուր |հարցերի | |
|որակավորված |չափանիշների |սպորտաձևի |նախարարությունը| |
|մարզիչներ և |համաձայն |համար առկա է |(կադրերի | |
|բժիշկներ: |վերապատրաստ- |միջազգային |վերապատրաստմանն| |
| |ված |չափանիշների |աջակցելու | |
| |որակավորում |համաձայն |մասով) | |
| |ունեցող |վերապատրաստված| | |
| |մարզիչների և |երկու մարզիչ |ՀՀ | |
| |բժիշկների |և մեկ բժիշկ |առողջապահության| |
| |թիվը: | |նախարարություն | |
| | | |(կենտրոնը | |
| | | |բուժանձնակազմով| |
| | | |ապահովելու | |
| | | |մասով) | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|15. Կառուցել |կառուցված |Նպատակային |Մասնավոր |2015- |
|նպատակային |սպորտային |սպորտային |ներդրողներ |2017թթ|
|սպորտային |համալիր |հաստատության | | |
|կենտրոն, որը | |կառուցում |Ջերմուկի | |
|կներառի գործող | | |քաղաքապետարան | |
|մարզասրահ (ֆիթնես| | |(համաձայնու- | |
|կենտրոն), | | |թյամբ) | |
|լողավազան, | | | | |
|բռնցքամարտի, | | |ՀՀ սպորտի և | |
|ծանրամարտի և | | |երիտասարդության| |
|մարտարվեստների | | |հարցերի | |
|դահլիճ: Այստեղ | | |նախարարություն | |
|նաև անհրաժեշտ է | | | | |
|նկատի ունենալ | | |Սպորտի ոլորտի | |
|շախմատի | | |մասնավոր | |
|միջազգային | | |հատվածը | |
|մրցումների համար | | |ներկայացնող | |
|նախատեսված | | |ոչ առևտրային | |
|համապատասխան | | |կազմակերպու- | |
|տարածք: | | |թյուններ | |
|_____________________________________________________________________|
|Բարելավել Ջերմուկում զբոսաշրջության արդյունաբերությանը հարող ու |
|օժանդակող արդյունաբերության ոլորտների որակն ու բազմազանությունը, |
|ներառյալ ժամանցի վայրերն ու միջոցառումները, ռեստորանները, խանութները |
|և այլն, որպեսզի հնարավորություններ ստեղծվեն զբոսաշրջիկին ժամանցի |
|ավելի լայն ընտրություն տրամադրելու, մեծացնելու զբոսաշրջիկի օրական |
|ծախսի չափը և նպաստելու առավել երկարատև այցելությունների մակարդակի |
|աճին |
|_____________________________________________________________________|
|16. Վերանորոգել |Զբոսաշրջու- |Զբոսաշրջության|Ջերմուկի |2016- |
|և ընդլայնել |թյան |գրավչություն |քաղաքապետարան |2017 թ|
|զբոսաշրջության |գրավչություն |ունեցող |(համաձայնու- | |
|գրավչության |ունեցող |առնվազն 2 վայր|թյամբ) | |
|գոյություն |վերանորոգված |վերանորոգվել է| | |
|ունեցող վայրերը, |վայրերի | | | |
|ինչպիսիք են |թիվը |Տեղեկատվական | | |
|Փիլկահաս | |վահանակներն ու| | |
|քարանձավները, |Տեղադրված |նշանները | | |
|Մամարզա |տեղեկատվական |տեղադրված են | | |
|բնակավայրը. |վահանակների |բոլոր | | |
|ապահովել |և նշանների |վերանորոգված | | |
|բազմալեզու |թիվը |վայրերում | | |
|տեղեկատվական | | | | |
|ծանոթագրական | | | | |
|վահանակների | | | | |
|առկայությունը, | | | | |
|ավտոմեքենաների և | | | | |
|հետիոտն | | | | |
|ճանապարհների վրա | | | | |
|կողմնորոշիչ | | | | |
|նշանների | | | | |
|առկայությունը, | | | | |
|բարելավել դեպի | | | | |
|այդ վայրեր տանող | | | | |
|ճանապարհները: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|17. Վերականգնել |Վերանորոգված |Ջերմուկի |Ջերմուկի |2015- |
|և վերանորոգել |մարզական և |մարզական և |քաղաքապետարան |2017թթ|
|Ջերմուկի մարզական|մշակութային |մշակութային |(համաձայնու- | |
|և մշակութային |միջոցառումնե-|միջոցառումների|թյամբ) | |
|միջոցառումների |րի համալիր` |համալիրը | | |
|համալիրը` այն |հագեցված |վերանորոգված |Մասնավոր | |
|հագեցնելով |անհրաժեշտ |է, հագեցված է |ներդրողներ | |
|անհրաժեշտ |տեխնիկայով |միջոցառումների| | |
|տեխնիկայով: | |կազմակերպման | | |
| | |համար | | |
| | |անհրաժեշտ | | |
| | |տեխնիկայով | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|18. Իրականացնել |Ջերմուկում |Պարզել |Ջերմուկի |2015թ |
|Ջերմուկում ջրային|ջրային պրոցե-|Ջերմուկում |քաղաքապետարան | |
|պրոցեդուրաների և |դուրաների և |ջրային |(համաձայնու- | |
|զվարճանքների |զվարճանքների |պրոցեդուրաների|թյամբ) | |
|միջազգային |միջազգային |և | | |
|չափանիշներին |չափանիշներին |զվարճանքների |ՀՀ էկոնոմիկայի | |
|համապատասխանող |համապատասխա- |միջազգային |նախարարություն | |
|համալիր կենտրոնի |նող համալիր |չափանիշներին | | |
|հիմնման նպատակա- |կենտրոնի |համապատասխանող| | |
|հարմարության |հիմնման |համալիր | | |
|վերլուծություն |նպատակա- |կենտրոնի | | |
| |հարմարության |հիմնման | | |
| |վերլուծության|նպատակահարմա- | | |
| |արդյունքները |րությունը | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|19. Ջերմուկում |Ջրային պրոցե-|Ջրային |Ջերմուկի |2015- |
|ջրային |դուրաների |պրոցեդուրաների|քաղաքապետարան |2017թթ|
|պրոցեդուրաների և |և |և |(համաձայնու- | |
|զվարճանքների |զվարճանքների |զվարճանքների |թյամբ) | |
|միջազգային |միջազգային |միջազգային | | |
|չափանիշներին |չափանիշներին |չափանիշներին |Մասնավոր | |
|համապատասխանող |համապատասխա- |համապատասխանող|ներդրողներ | |
|համալիր կենտրոնի |նող համալիր |համալիր | | |
|հիմնում |կենտրոն |կենտրոն | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|20. Խրախուսել |Գոյություն |Առնվազն երկու |հասարակական |2015- |
|չգործող |ունեցող |ռեստորան |սննդի |2017թթ|
|ռեստորանների |վաճառված կամ |վերանորոգվել է|կազմակերպիչներ | |
|վերանորոգումը կամ|վերանորոգված | | | |
|վաճառքը և |ռեստորանների |Կերակրացանկերի|Ջերմուկի | |
|ընդլայնել գործող |թիվը |տարբերակներն |քաղաքապետարան | |
|ռեստորանների | |ընդլայնվել են`|(համաձայնու- | |
|կողմից առաջարկվող|Լրացուցիչ |համաձայն 4-րդ |թյամբ | |
|ընտրանին. |կերակրացանկե-|կետի | | |
|բազմազան |րի |պահանջների |ՀՀ Էկոնոմիկայի | |
|կերակրացանկեր, |տարբերակների | |նախարարություն,| |
|առողջ սննդի |թիվը |Սննդի կետերի |ՀՀ | |
|կազմակերպում, | |առնվազն 90%-ն |քաղաքաշինության| |
|բազմալեզու |Տարբեր |առաջարկում է |նախարարություն`| |
|կերակրացանկեր: |լեզուներով |մեկից ավելի |ռեստորանների | |
| |ներկայացված |լեզուներով |վերանորոգումը | |
| |կերակրացանկեր|կազմված |խրախուսելու | |
| |առաջարկող |կերակրացանկեր |մասով | |
| |ռեստորանների | | | |
| |թիվը | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|21. Ստեղծել |Ժամանցի |Ստեղծվել է |Մասնավոր |2015թ |
|հետ-դահուկային |լրացուցիչ |երեկոյան |ներդրողները | |
|ժամանցի |տարբերակների |ժամանցի | | |
|հարմարություններ |թիվը |առնվազն երկու |Ջերմուկի | |
|և հնարավորու- | |վայր |քաղաքապետարան | |
|թյուններ. բարեր, | | |(համաձայնու- | |
|երաժշտական | | |թյամբ) | |
|ակումբներ, | | | | |
|մշակութային | | |ՀՀ Էկոնոմիկայի | |
|ժամանցի վայրեր, | | |նախարարություն`| |
|նկատի ունենալով | | |զարգացումը | |
|թիրախային շուկան | | |խրախուսելու | |
|և Ջերմուկի ոճն | | |մասով | |
|ու բնույթը: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|22. Մշակել |Նոր |Մշակվել և |Ջերմուկի |2015- |
|լեռնագնացության |արահետների |հաստատվել են |քաղաքապետարան |2016թթ|
|և հեծանվասպորտի |թիվը |առնվազն երկու |(համաձայնու- | |
|տարբեր բարդության|Նոր |նոր արահետներ |թյամբ) | |
|և տևողության |արահետների |(բարդության | | |
|երթուղիների ցանց |ձգվածու- |տարբեր |ՀՀ | |
|և ապահովել դրանց|թյունը, կմ-ով|աստիճանների) |բնապահպանության| |
|վերաբերյալ | | |նախարարություն | |
|ճանապարհային | | | | |
|կողմնորոշիչ | | |ՀՀ սպորտի և | |
|նշանների | | |երիտասարդության| |
|առկայությունը. | | |հարցերի | |
|երթուղիների | | |նախարարություն | |
|մաքրում և | | | | |
|անհրաժեշտ ենթա- | | |ՀՀ էկոնոմիկայի | |
|կառուցվածքների | | |նախարարություն | |
|ստեղծում | | | | |
|(կամուրջներ, | | | | |
|սելավատարներ, | | | | |
|աստիճաններ և | | | | |
|այլն), նշանների | | | | |
|և ծանոթագրական | | | | |
|վահանակների | | | | |
|ապահովում, | | | | |
|քարտեզների | | | | |
|մշակում: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|23. Ստեղծել |Նոր |Լեռնային |Մասնավոր |2015- |
|լեռնային |երթուղիների |հեծանվասպորտի |ներդրողներ |2016թթ|
|հեծանվասպորտի և |թիվը |կամ | | |
|ձիարշավի | |ձիարշավի |Ջերմուկի | |
|երթուղիներ. դրանց|Հեծանիվների |առնվազն մեկ |քաղաքապետարան | |
|վերաբերյալ |վարձակալու- |երթուղու |(համաձայնու- | |
|նշանների |թյան |մշակում |թյամբ) | |
|ապահովում, |հնարավորու- | | | |
|հեծանիվների |թյան |Ձիարշավի |ՀՀ | |
|վարձակալման և |առկայություն |կենտրոնի |բնապահպանության| |
|վերանորոգման | |հիմնում |նախարարություն | |
|կետերի հիմնում, |Ձիարշավի | | | |
|գտնել կամ հիմնել |կենտրոն | |ՀՀ սպորտի և | |
|ձիարշավի կենտրոն`| | |երիտասարդության| |
|հագեցած որակյալ | | |հարցերի | |
|սարքավորումներով | | |նախարարություն | |
|և մարզված | | | | |
|ձիերով, | | |Զբոսաշրջության | |
|քարտեզների | | |զարգացման | |
|մշակում | | |հայկական | |
| | | |գործակալություն| |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|24. Խրախուսել |Ինտերնետ |Բացվել է |Մասնավոր |2015թ |
|զբոսաշրջության |սրճարանների |առնվազն մեկ |ներդրողները | |
|լրացուցիչ |Թիվը |ինտերնետ | | |
|ծառայությունների | |սրճարան |Ջերմուկի | |
|ստեղծումը. |Դրամի ավտոմատ| |քաղաքապետարան | |
|ինտերնետ |գանձման |Տեղադրվել է |(համաձայնու- | |
|սրճարանների (ոչ |մեքենաներ |միջազգային |թյամբ) | |
|խաղասրահների), |(բանկոմատներ)|քարտեր | | |
|տարադրամի |թիվը |սպասարկող |Բանկերը | |
|փոխանակման | |դրամի ավտոմատ | | |
|կետերի, |Տարադրամի |գանձման | | |
|միջազգային կրեդիտ|փոխանակման |առնվազն երկու | | |
|և դեբետ քարտեր |կետերի թիվը |մեքենա | | |
|սպասարկող դրամի | |(բանկոմատ) | | |
|ավտոմատ գանձման | | | | |
|մեքենաների | |Քաղաքում | | |
|(բանկոմատների) | |գոյություն | | |
|սահմանափակ կետեր:| |ունի տարադրամի| | |
| | |փոխանակման | | |
| | |առնվազն երեք | | |
| | |կետ | | |
|_____________________________________________________________________|
|Բարելավել զբոսաշրջային կենտրոնն ու դրա կառավարումը, զարգացնել |
|անձնակազմի կարողությունները, ունակություններն ու հմտությունները, |
|ինչպես նաև գործազուրկ աշխատուժի որակը` կազմակերպելով տեղական |
|զբոսաշրջության վերաբերյալ ուսուցողական դասընթացներ, գործնական |
|աշխատանքներ և մասնագիտական ուսուցում |
|_____________________________________________________________________|
|25. Վերապատրաստել|Վերապատրաստ- |450 հոգանոց |Հյուրանոցային |2015թ |
|գոյություն |ված |անձնակազմը |տնտեսության | |
|ունեցող |անձնակազմի |անցել է |օբյեկտներ | |
|անձնակազմը |թիվը |ընդհանուր |շահագործողները | |
|զբոսաշրջության և | |վերապատրաստում| | |
|հյուրընկալության |Իրականացված | |ՀՀ կրթության և | |
|ընդհանուր |վերապատրաստ- |Հաճախորդների |գիտության | |
|հմտությունների |ման |հետ ուղղակի |նախարարություն | |
|ոլորտում |դասընթացների |շփում ունեցող | | |
| |թիվը |ամբողջ |ՀՀ էկոնոմիկայի | |
| | |անձնակազմը |նախարարություն | |
| | |մասնակցել է |Համալսարանները | |
| | |լեզվի |և կրթական | |
| | |դասընթացների |հաստատություն- | |
| | | |ները | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|26. Վերապատրաստել|Վերապատրաստ- |Զբոսաշրջային |Հյուրանոցային |2015թ |
|կառավարիչներին և |ված |բոլոր |տնտեսության | |
|ղեկավար օղակներին|անձնակազմի |հաստատություն-|օբյեկտներ | |
|հյուրընկալության,|թիվը |ների |շահագործողները | |
|ռեստորանների, |Իրականացված |ղեկավարները և | | |
|առողջարանների |վերապատրաստ- |կառավարիչները |ՀՀ կրթության և | |
|կառավարման, |ման |անցել են |գիտության | |
|զբոսաշրջության և |դասընթացների |վերապատրաստում|նախարարություն | |
|շուկայավարության |թիվը |կառավարման | | |
|ոլորտներում: | |ոլորտում |ՀՀ էկոնոմիկայի | |
| | | |նախարարություն | |
| | | | | |
| | | |ՀՀ բարձրագույն | |
| | | |և միջին | |
| | | |մասնագիտական | |
| | | |կրթության հաս- | |
| | | |տատություններ | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|27. Վերապատրաստել|Վերապատրաստ- |Ողջ անձնակազմի|Առողջարանների |2015թ |
|գոյություն |ված |60%-ը |և զբոսաշրջային| |
|ունեցող |անձնակազմի |մասնակցել է իր|հաստատություն- | |
|անձնակազմը` նրանց|թիվը |պարտականու- |ների | |
|հատուկ պարտակա- | |թյունների |սեփականատերեր | |
|նությունների և |Իրականացված |ոլորտին | | |
|պատասխանատվության|վերապատրաստ- |համապատասխան |ՀՀ կրթության և | |
|ոլորտների |ման |դասընթացի |գիտության | |
|համապատասխան. |դասընթացների | |նախարարություն | |
|ընդունարանի |թիվը |Բոլոր | | |
|աշխատողներ, գոր- | |հյուրանոցային |ՀՀ բարձրագույն | |
|ծառնությունների |Հավատարմագր- |հաստատություն-|և միջին | |
|բաժնի աշխատողներ,|ված |ների |մասնագիտական | |
|առողջարան/ների |մասնագետների |համապատասխան |կրթության հաս- | |
|խորհրդատուներ, |կողմից |անձնակազմը |տատություններ | |
|հավաքարարներ, |իրականացված |մասնակցել է | | |
|դռնապաններ, |վերապատրաստ- |սննդի, |Հայաստանի | |
|մատուցողներ, |ման |ըմպելիքների և |հյուրանոցների | |
|խոհարարներ, |դասընթացների |ընդունարանի |և ռեստորանների| |
|ուղեկցորդներ, |%-ը |աշխատանքի |ասոցիացիաները | |
|դահուկային | |վերաբերյալ | | |
|ճոպանուղու | |հավատարմագրված| | |
|աշխատողներ, | |դասընթացի | | |
|դահուկասպորտի | | | | |
|մարզիչներ, | | | | |
|բացօթյա ժամանցի | | | | |
|կազմակերպիչներ: | | | | |
|Հնարավորության | | | | |
|սահմաններում | | | | |
|օգտվել միջազգային| | | | |
|հավատարմագրված | | | | |
|դասընթացների | | | | |
|հնարավորություն- | | | | |
|ներից: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|28. Հիմնել |Զբոսաշրջու- |Զբոսաշրջության|ՀՀ կրթության և |2015- |
|զբոսաշրջության և |թյան և |և սպասարկման |գիտության |2016թ |
|սպասարկման ավագ |սպասարկման |մեկ ավագ դպրոց|նախարարություն | |
|դպրոց: |ավագ դպրոց | | | |
| | | |Ջերմուկի | |
| | | |քաղաքապետարան | |
| | | |(համաձայնու- | |
| | | |թյամբ) | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|29. Ջերմուկի |Զբոսաշրջու- |Զբոսաշրջության|Ջերմուկի |2015թ |
|քաղաքապետարանում |թյան հարցերով|հարցերով |քաղաքապետարան | |
|ստեղծել |զբաղվող բաժին|զբաղվող բաժինը|(համաձայնու- | |
|զբոսաշրջության | |ստեղծվել է |թյամբ) | |
|հարցերով զբաղվող | | | | |
|բաժին, որը | | |Զբոսաշրջության | |
|կղեկավարի | | |զարգացման | |
|զբոսաշրջության | | |հայկական գոր- | |
|զարգացման | | |ծակալությունը | |
|գործընթացը և | | | | |
|շուկայավարու- | | |ՀՀ Էկոնոմիկայի | |
|թյունը: | | |նախարարություն | |
|_____________________________________________________________________|
|Մշակել Ջերմուկի ուրույն «ապրանքային նշանը», որը կհամապատասխանի |
|Ջերմուկի ներկայիս ու հետագա մրցակցային առավելություններին, որոշել |
|համապատասխան հաճախորդի թիրախային խումբը/խմբերը և ակտիվորեն գովազդել |
|Ջերմուկը որպես զբոսաշրջային կենտրոն |
|_____________________________________________________________________|
|30. Հստակ |Թիրախային |Թիրախային |Առողջարանները |2015թ |
|սահմանել |հաճախորդի |հաճախորդի |և զբոսաշրջային| |
|թիրախային |բնութագիրը |բնութագրի |հաստատություն- | |
|շուկաների |նկարագրող |սահմանում |ները` | |
|բնութագիրն ու |հաշվետվու- | |Զբոսաշրջության | |
|յուրահատկություն-|թյուն | |զարգացման | |
|ները, այդ թվում | | |հայկական | |
|տարիքային, | | |գործակալության | |
|սեռական և | | |և | |
|ակնկալիքների հետ | | |համալսարաններ | |
|կապված | | | | |
|չափանիշները | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|31. Մշակել |Ապրանքանշանի |Ապրանքանշանի |Հայաստանում |2015թ |
|Ջերմուկի |և գովազդային|և գովազդային |Զբոսաշրջության | |
|ապրանքանշանի |ռազմավարու- |ռազմավարու- |զարգացման | |
|ձևավորման և |թյուն |թյունը |գործակալություն| |
|գովազդի | |մշակվել է | | |
|ռազմավարություն, | | |Ջերմուկի | |
|որը հստակ | | |քաղաքապետարան | |
|կսահմանի Ջերմուկի| | |(համաձայնու- | |
|ինքնությունը, | | |թյամբ) | |
|խոստումը, առանձ- | | | | |
|նահատկությունը` | | |ՀՀ Էկոնոմիկայի | |
|հիմնվելով | | |նախարարություն | |
|թիրախային | | | | |
|շուկաների, դրանց | | | | |
|կողմից պահանջվող | | | | |
|արտադրանքի, | | | | |
|ծառայությունների | | | | |
|և փորձառություն-| | | | |
|ների, այդ թվում | | | | |
|նաև այդ | | | | |
|շուկաների գրավման| | | | |
|համար պահանջվող | | | | |
|հիմնական | | | | |
|ուղերձների (առողջ| | | | |
|և ակտիվ | | | | |
|ապրելակերպ, | | | | |
|բնապահպանական | | | | |
|ճարտարապետու- | | | | |
|թյուն, կանաչ | | | | |
|քաղաքաշինություն,| | | | |
|վերականգնվող | | | | |
|էներգիայի | | | | |
|աղբյուրներ, Կանաչ| | | | |
|Քաղաք) վրա | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|32. Մշակել և |Գովազդային |Գովազդային |Հայաստանում |2015- |
|տպագրել մի շարք |նյութերի |նյութերի |Զբոսաշրջության |2016թթ|
|գովազդային |տեսականին և |պատրաստում և |զարգացման | |
|նյութեր |քանակը |տարածում |գործակալություն| |
|(քարտեզներ, | | | | |
|տեղեկատվական | | |Ջերմուկի | |
|թերթիկներ, | | |քաղաքապետարան | |
|ուղեցույցներ, | | |(համաձայնու- | |
|պաստառներ և | | |թյամբ) | |
|այլն)` | | | | |
|համագործակցելով | | |ՀՀ Էկոնոմիկայի | |
|Հայաստանում | | |նախարարություն | |
|զբոսաշրջության | | | | |
|զարգացման | | | | |
|գործակալության և | | | | |
|տեղական ձեռնար- | | | | |
|կությունների հետ.| | | | |
|քաղաքը և դրա | | | | |
|զբոսաշրջային առա-| | | | |
|ջարկությունները | | | | |
|միջազգային | | | | |
|ավիաթռիչքների, | | | | |
|անմիջական | | | | |
|հասցեատերերի, | | | | |
|տեղեկատվական | | | | |
|կենտրոնների | | | | |
|միջոցով | | | | |
|գովազդելու | | | | |
|նպատակով: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|33. Մշակել տարբեր|Զբոսաշրջու- |Առնվազն երեք |Զբոսաշրջային |2015թ |
|տևողությամբ |թյան մշակված |լրացուցիչ |օպերատորներ | |
|(կարճատև այց, |երթուղիների |երթուղի է | | |
|երկօրյա, եռօրյա, |թիվը |մշակվել |Ջերմուկի | |
|հնգօրյա և այլն) | |օտարերկրացի և |քաղաքապետարան | |
|զբոսաշրջային | |տեղացի |(համաձայնու- | |
|գործունեություն | |զբոսաշրջիկների|թյամբ) | |
|առաջարկող և | |համար, ինչպես | | |
|Ջերմուկի | |նաև, |Զբոսաշրջության | |
|ապրանքանշանն ու | |մասնավորապես |զարգացման | |
|տեսլականը կրող | |տեղացիների |հայկական գոր- | |
|երթուղիներ, որոնք| |համար, |ծակալությունը | |
|կլրացնեն | |Ջերմուկի | | |
|գոյություն | |բացառիկ | | |
|ունեցող | |երթուղի | | |
|երթուղային ցանցը:| | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Արդիականացնել Ջերմուկի զբոսաշրջային ծառայությունների վերաբերյալ |
|տեղեկատվությունը, որը կխթանի զբոսաշրջային այցելությունները, կօգնի |
|նրանց կողմնորոշվելու և ապահովելու նրանց իրազեկվածությունը Ջերմուկում|
|բոլոր հնարավոր զբոսաշրջային գրավչությունների և հետաքրքրությունների |
|վերաբերյալ |
|_____________________________________________________________________|
|34. Բարելավել |Ինտերնետ և |30-ից ավելի |Հյուրանոցային |2015թ |
|զբոսաշրջային |իրական |սենյակ ունեցող|տնտեսության | |
|հյուրանոցային և |ժամանակի |բոլոր |օբյեկտներ | |
|առողջարանային |ռեժիմում |հյուրանոցային | | |
|ինտերնետային |պատվերների |տնտեսության | | |
|կայքերի որակն ու |ընդունման |օբյեկտներն | | |
|գրավչությունը, |համակարգի |առաջարկում են | | |
|տեղեկատվության |առկայություն |ինտերնետ | | |
|մատչելիությունը | |իրական | | |
|տարբեր | |ժամանակի | | |
|լեզուներով, | |ռեժիմում | | |
|ինտերնետ և | |պատվերների | | |
|իրական ժամանակի | |ընդունման | | |
|ռեժիմում | |համակարգ | | |
|հյուրանոցների և | |Հայաստանում | | |
|բուժման փաթեթների| |Զբոսաշրջու- | | |
|ձեռքբերման | |թյան զարգացման| | |
|հնարավորությունը | |գործակալության| | |
| | |կայքը հղում է | | |
| | |կատարում | | |
| | |Ջերմուկում | | |
| | |զբոսաշրջությա-| | |
| | |նը վերաբերող | | |
| | |վեբ-կայքերին | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|34. Ստեղծել |Դահուկային |Դահուկային |Դահուկային |2015- |
|ինտերնետ կայք և |ճոպանուղու |ճոպանուղու |ճոպանուղու |2016թթ|
|գովազդային |վեբ կայքի |վեբ կայքը |շահագործող | |
|նյութեր |ստեղծում |ստեղծվել է | | |
|դահուկային | |մինչև 2010 թ.|Ջերմուկի | |
|ճոպանուղու |Դահուկային | |քաղաքապետարան | |
|գործունեության |ճոպանուղու |Առնվազն երեք |(համաձայնու- | |
|վերաբերյալ, |վերաբերյալ |լեզուներով |թյամբ) | |
|դարձյալ տարբեր |տեղեկատվական |մշակված | | |
|լեզուներով. |բրյոշուրների |տեղեկատվական | | |
|մանրամասներ |մշակում |բրյոշուրները | | |
|գործող ժամերի, | |տրամադրվել են | | |
|ձյան վիճակի, | |առողջարաննե- | | |
|գների, | |րին, | | |
|դահուկասպորտի | |հյուրանոցներին| | |
|դպրոցի, | |և | | |
|սարքավորումների | | | | |
|վարձակալության և | |Զբոսաշրջության| | |
|դահուկավազքի | |զարգացման | | |
|ճանապարհների | |հայկական գոր- | | |
|մասին | |ծակալությանը | | |
| | |և այլոց | | |
|_____________________________________________________________________|
|Բարելավել, արդիականացնել ու զարգացնել տրանսպորտային ենթակառուցվածքը` |
|ներառյալ մայրաքաղաքը Ջերմուկի հետ կապող տրանսպորտային |
|ծառայությունները |
|_____________________________________________________________________|
|35. Վերանորոգել |Վերանորոգված |Ճանապարհը |ՀՀ տրանսպորտի |2015- |
|և պատշաճ |ճանապարհի |վերանորոգվել |և կապի |2017թթ|
|վիճակում պահել |երկարությունը|է. |նախարարություն | |
|Երևան-Ջերմուկ |կմ-ով | | | |
|մայրուղու որոշակի| | |Վայոց Ձորի | |
|հատվածները, | | |մարզպետարան | |
|մասնավորապես, | | | | |
|Երասխավանի և | | | | |
|Տիգրանաշենի, Չիվա| | | | |
|և Արենի | | | | |
|գյուղերի, Արփիի | | | | |
|ու Եղեգնաձորի | | | | |
|միջև ընկած | | | | |
|հատվածները | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|36. Մշակել |Զարգացման |Տրանսպորտային |ՀՀ տրանսպորտի |2015թ |
|երկաթուղային և |ասիական բանկի|ռազմավարության|և կապի | |
|ավտոճանապարհային |կողմից |իրականացման |նախարարություն | |
|երթուղիների |կատարված |համար | | |
|կապակցումներ` |իրականացման |պահանջվող |Զարգացման | |
|տրանսպորտի մասին |հնարավորու- |ֆինանսավորումը|ասիական բանկ | |
|ազգային |թյունների | | | |
|ռազմավարության |գնահատում | | | |
|համաձայն: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|37. Բարելավել |Ավտոկայանա- |Պահանջարկին |Ջերմուկի |2015- |
|քաղաքի |տեղերի |համապատասխան |քաղաքապետարան |2017թթ|
|տրանսպորտային |կառուցապատման|մշակել ավտո- |(համաձայնու- | |
|համակարգը` քաղաքն|նախագիծը |կայանատեղերի |թյամբ) | |
|ապահովելով |մշակվել է |(փոքրածավալ | | |
|էկոլոգիապես | |ավտոբուսների, |ՀՀ | |
|մաքուր | |ավտոմեքենանե- |քաղաքաշինության| |
|տրանսպորտով | |րի, |նախարարություն | |
|(էլեկտրատրանս- | |հեծանիվների և | | |
|պորտ, ձիակառքեր, | |այլ փոխադրա- | | |
|հեծանիվներ և | |միջոցների | | |
|ճոպանուղի), իսկ | |համար) | | |
|քաղաքի | |կառուցապատման | | |
|մատույցները` | |նախագիծ | | |
|ավտոկայանատեղինե-| | | | |
|րով: | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Ջերմուկի հեռահաղորդակցության միջոցների արդիականացում և զարգացում |
|_____________________________________________________________________|
|38. Խրախուսել |Ջերմուկում |բոլոր |Անշարժ գույքի |2015- |
|իրական ժամանակի |գործող |հյուրանոցային |սեփականատերերը |2017թթ|
|ռեժիմում պլաստիկ |պլաստիկ |ու | | |
|քարտերով |քարտով |ռեստորանային | | |
|վճարումների համար|վճարումների |հաստատություն-| | |
|անհրաժեշտ |ընդունման |ների 75%-ը | | |
|հարմարությունների|հաստատու- |ընդունում է | | |
|առավել լայն հնա- |թյունների |կրեդիտ | | |
|րավորությունների |քանակը |քարտերով | | |
|ստեղծումը և | |վճարումներ | | |
|դրանց կիրառումը | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Զարգացնել բուժական ու առողջապահական ծառայությունները |
|_____________________________________________________________________|
|39. Զարգացնել |Պոլիկլինիկան |պոլիկլինիկան |ՀՀ |2015- |
|Ջերմուկի |արդիականացվել|արդիականացվել |առողջապահության|2017թթ|
|առողջապահական |է պատահարների|է պատահարների |նախարարություն | |
|հաստատությունները|դեպքում և |դեպքում և | | |
|և |արտակարգ իրա-|արտակարգ | | |
|սարքավորումները` |վիճակներում |իրավիճակներում| | |
|պատահարների |ծառայություն-|ծառայություն- | | |
|դեպքում և |ներ |ներ | | |
|արտակարգ |տրամադրելու |տրամադրելու | | |
|իրավիճակներում` |նպատակով |նպատակով, | | |
|մասնավորապես | |տեղադրվել են | | |
|մասնագիտացված | |ռենտգեն | | |
|դահուկային | |սարքավորում և | | |
|սպորտով զբաղվելու| |պարզագույն | | |
|ժամանակ հնարավոր | |վիրաբուժական | | |
|վնասվածքների | |հարմարություն-| | |
|դեպքում, | |ներ | | |
|ծառայություններ | | | | |
|տրամադրելու | | | | |
|ապահովման | | | | |
|նպատակով: | | | | |
|Ապահովել | | | | |
|ինֆեկցիոն | | | | |
|հսկողություն: | | | | |
|Առանձնացնել | | | | |
|մեկուսարաններ` | | | | |
|ապահովելով դրանց | | | | |
|հագեցվածությունը | | | | |
|վարակիչ | | | | |
|հիվանդությունների| | | | |
|արձանագրման | | | | |
|դեպքում անհրաժեշտ| | | | |
|օգնություն | | | | |
|ցուցաբերելու | | | | |
|նպատակով: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|40. Քաղաքում |Ատամնաբուժա- |Մեկ |Մասնավոր |2013- |
|հիմնել |րանների |ատամնաբուժական|ատամնաբուժական |2015թթ|
|մասնագիտացված |քանակը |կլինիկա` |կլինիկան | |
|ատամնաբուժական և | |հիմնված մինչև | | |
|ակնաբուժական | |2014 թ. |ՀՀ | |
|կլինիկաներ | | |առողջապահության| |
| | | |նախարարություն | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|41. Դահուկային |Վերապատրաստ- |Վերապատրաստված|ՀՀ |2015- |
|սպորտի համալիրն |ված շտապ |շտապ օգնության|առողջապահության|2017թթ|
|ապահովել |օգնության և |և բազմապրոֆիլ|նախարարություն | |
|վերապատրաստված |բազմապրոֆիլ |բուժ | | |
|բուժանձնակազմով |բուժ |աշխատողների |Ջերմուկի | |
|և շտապ օգնության|աշխատողների |առկայությունն |քաղաքապետարան | |
|մեքենայով |առկայություն | |(համաձայնու- | |
| | | |թյամբ) | |
|_____________________________________________________________________|
|Որոշել, թե քանի նոր աշխատատեղ հնարավոր կլինի ստեղծել այս |
|նախաձեռնության շրջանակներում, և առկա ու հնարավոր աշխատողների համար |
|ապահովել համապատասխան ու մատչելի բնակարանային պայմաններ |
|_____________________________________________________________________|
|42. Որոշել, թե |Վերլուծության|Աշխատաշուկայի |ՀՀ ազգային |2015- |
|քանի նոր |և |վերլուծու- |վիճակագրական |2017թթ|
|աշխատատեղ է |կանխատեսման |թյուն, |ծառայություն | |
|հարկավոր և |հաշվետվու- |կանխատեսում և | | |
|հնարավոր ստեղծել |թյուն, |կառավարման |ՀՀ աշխատանքի և | |
|Ջերմուկում` |աշխատաշուկայի|ռազմավարության|սոցիալական | |
|զարգացման տարբեր |կառավարման |մշակում |հարցերի | |
|սցենարների |ռազմավարու- | |նախարարություն | |
|վերլուծությամբ |թյուն | | | |
| | | |Ջերմուկի | |
| | | |քաղաքապետարան | |
| | | |(համաձայնու- | |
| | | |թյամբ) | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|43. Մշակել |Նախագծի |Աճի կառավարման|ՀՀ |2015- |
|հավելյալ |մշակում |ռազմավարության|քաղաքաշինության|2017թթ|
|բնակարանային | |մշակումն. |նախարարություն | |
|միավորների | | | | |
|կառուցման | | |Ջերմուկի | |
|նախագիծ, որը | | |քաղաքապետարան | |
|իրատեսական | | |(համաձայնու- | |
|հաշվարկների | | |թյամբ) | |
|առկայության | | | | |
|դեպքում | | | | |
|հնարավորություն | | | | |
|կտա փաստացի թիվը | | | | |
|արտացոլելու նոր | | | | |
|աշխատատեղերի | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|44. Բնակարանային |Այն |Սեփականատերերի|Ջերմուկի |2015- |
|յուրաքանչյուր |բնակարանային |100%-ի |քաղաքապետարան |2017թթ|
|միավորի |միավորների |կոորդինատները |(համաձայնու- | |
|սեփականատերերի |%-ը, որոնց |գտնվել են |թյամբ) | |
|հետ կապի |սեփականատերե-| | | |
|հաստատում |րի | |ՀՀ Անշարժ | |
| |կոորդինատները| |գույքի կադաստրի| |
| |հաջողվել է | |հետ համատեղ | |
| |գտնել | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|50. Ներդնել |Վարձակալու- |բնակարանային |Ջերմուկի |2015- |
|ամսական |թյան նոր |միավորների |քաղաքապետարան |2016թթ|
|վարձակալության |համակարգ |առնվազն 75%-ը |(համաձայնու- | |
|հնարավորություն- | |հնարավոր է |թյամբ) | |
|ների համակարգ, | |վարձել ամսվա | | |
|հատկապես այն | |կտրվածքով |Անշարժ գույքի | |
|սեզոնային | | |մասնավոր | |
|աշխատողների | | |սեփականատերերը | |
|համար, որոնք | | | | |
|հավանաբար | | | | |
|Ջերմուկում | | | | |
|ապրելու են տարվա | | | | |
|մեջ ընդամենը երեք| | | | |
|ամիս: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|51. Մշակել |Ոչ թեժ |Ոչ թեժ սեզոնին|Ջերմուկի |2015թ |
|բնակարանային |սեզոնին |բնակարանային |քաղաքապետարան | |
|միավորների ոչ թեժ|դատարկ մնացած|միավորների |(համաձայնու- | |
|սեզոնին |բնակարանային |առնվազն 50%-ը |թյամբ) | |
|վարձակալման |միավորների |զբաղված է | | |
|մակարդակը խթանող |հարաբերու- | | | |
|համակարգ ոչ թեժ |թյունը | | | |
|սեզոնին |բնակարանների | | | |
|բնակարանային |ընդհանուր | | | |
|դատարկ միավորների|քանակի հետ | | | |
|թիվը կրճատելու | | | | |
|համար: | | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Բարելավել առկա ենթակառուցվածքները` ապամոնտաժման կամ վերանորոգման |
|կարիք ունեցող շինությունների ապամոնտաժման կամ վերանորոգման միջոցով, |
|բարելավել ճանապարհային նշանների համակարգը և քաղաքի փողոցների, |
|մայթերի ու զբոսայգու ժամանակակից ու հաճելի տեսքը |
|_____________________________________________________________________|
|52. Սահմանել |Շինություննե-|Շինությունների|Ջերմուկի |2015թ |
|չափանիշներ, որոնց|րի |շահագործման |քաղաքապետարան | |
|չհամապատասխանելու|շահագործման |կանոնակարգերի |(համաձայնու- | |
|դեպքում |կանոնակարգերի|մշակում |թյամբ) | |
|շինությունը |մշակում | | | |
|ենթակա կլինի | |Կանոնակարգերի |ՀՀ | |
|ապամոնտաժման կամ | |և քաղաքակա- |քաղաքաշինության| |
|պարտադիր | |նության |նախարարություն | |
|բարեկարգման | |իրականացման | | |
| | |վերաբերյալ |ՀՀ ԿԱ անշարժ | |
| | |տեղեկատվության|գույքի | |
| | |տրամադրում |պետական կադաստր| |
| | |բոլոր սեփակա- | | |
| | |նատերերին | | |
| | | | | |
| | |Կանոնակարգերի | | |
| | |իրականացման | | |
| | |նպատակով | | |
| | |աշխատողների | | |
| | |ընդունում և | | |
| | |վերապատրաստում| | |
| | | | | |
| | |կանոնակարգերին| | |
| | |չհամապատասխա- | | |
| | |նող | | |
| | |շինությունները| | |
| | |տուգանվել են | | |
| | |և | | |
| | |վերագնվել են` | | |
| | |կառավարության | | |
| | |կողմից | | |
| | |մասնավոր | | |
| | |ներդրողներին | | |
| | |վաճառելու կամ | | |
| | |կառավարության | | |
| | |կողմից վերա- | | |
| | |կազմակերպվելու| | |
| | |նպատակով | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|53. Տեղադրել դեպի|Նոր նշանների |Նշաններ են |Ջերմուկի |2015թ |
|տեսարժան վայրեր, |քանակը |տեղադրվել |քաղաքապետարան | |
|ռեստորաններ և | |քաղաքի բոլոր |(համաձայնու- | |
|ժամանցի վայրեր | |հիմնական խաչ- |թյամբ) | |
|ուղղորդող | |մերուկներում | | |
|երթևեկության և | |և | | |
|հետիոտն | |զբոսաշրջության| | |
|ճանապարհային | |բոլոր | | |
|նշաններ | |վայրերում | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|54. Բացառել |Գովազդային |Անհամապատասխան|Ջերմուկի |2015թ |
|Ջերմուկի` որպես |վահանակների |գովազդների |քաղաքապետարան | |
|գրավիչ |քանակը և |բացակայություն|(համաձայնու- | |
|զբոսաշրջային |չափերը | |թյամբ) | |
|կենտրոնի | | | | |
|նկարագրին ու | | | | |
|տեսլականին | | | | |
|խոչընդոտող | | | | |
|գովազդային | | | | |
|վահանակները: | | | | |
|Չհամապատասխանող | | | | |
|գովազդը պետք է | | | | |
|տեղադրվի առավել | | | | |
|քիչ նկատելի | | | | |
|վայրերում, կամ | | | | |
|վերամշակվի | | | | |
|այնպես, որ | | | | |
|համապատասխանի | | | | |
|Ջերմուկի | | | | |
|նկարագրին | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Մշակել աղբի ու կոյուղու մաքրման ու վերամշակման մեթոդներ |
|_____________________________________________________________________|
|55. Հիմնել |Նոր |Կոյուղու ցանցի|Ջերմուկի |2015- |
|կոյուղաջրերի |կոյուղագծեր |արդիականացում |քաղաքապետարան |2017թթ|
|մաքրման |և | |(համաձայնու- | |
|ժամանակակից |կոյուղաջրերի | |թյամբ) | |
|կայաններ: |մաքրման | | | |
|Արդիականացնել և |ժամանակակից | | | |
|բարեկարգել |կայաններ | | | |
|կոյուղու ցանցը: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|56. Վերանայել |Ստորգետնյա |Պաշտոնական |Ջերմուկի |2015- |
|աղբահեռացման և |ջրերի, շրջակա|հավաստում, որ |քաղաքապետարան |2016թթ|
|աղբի մեկուսացման |միջավայրի և |աղբամեկուսաց- |(համաձայնու- | |
|ներկա համակարգը` |մթնոլորտային |ման գործող |թյամբ) | |
|ստորերկրյա ջրերի,|օդի |համակարգը | | |
|շրջակա միջավայրի |Աղտոտումը |ստորգետնյա |ՀՀ | |
|և մթնոլորտային |կանխարգելող |ջրերի, շրջակա |բնապահպանության| |
|օդի աղտոտման |չափանիշների |միջավայրի և |նախարարություն | |
|սպառնալիքից |հաստատումը |մթնոլորտային | | |
|խուսափելու | |օդի աղտոտման | | |
|նպատակով: | |պատճառ չի | | |
| | |հանդիսանում | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|57. Մթնոլորտային |Մթնոլորտային |Մթնոլորտային |Ջերմուկի |2015- |
|օդի |օդի աղտոտվա- |օդի |քաղաքապետարան |2017թթ|
|աղտոտվածության |ծության |աղտոտվածության|(համաձայնու- | |
|մոնիտորինգի |մոնիտորինգի |մոնիտորինգի |թյամբ) | |
|դիտակայանի |դիտակայանը |դիտակայանի | | |
|տեղադրում և | |հիմնում և |ՀՀ | |
|շահագործում | |շահագործում |բնապահպանության| |
| | | |նախարարություն | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|58. Հիմնել և |Աղբահեռացման |Ջերմուկի |Ջերմուկի |2015- |
|գործարկել |և |ամբողջ |քաղաքապետարան |2016թթ|
|աղբահեռացման և |վերամշակման |տարածքում |(համաձայնու- | |
|վերամշակման արդի |համակարգ |գործում է |թյամբ) | |
|համակարգ` | |աղբահեռացման | | |
|կափարիչներով աղբի| |և վերամշակման| | |
|տարաներով և | |արդի համակարգ | | |
|աղբահեռացման | | | | |
|տեխնիկայով | | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Գյուղատնտեսական արտադրանքը համապատասխանեցնել տեղական հյուրանոցների, |
|ռեստորանների ու մանրածախ առևտրի կետերի պահանջներին, խրախուսելով |
|բարձրորակ օրգանական արտադրությունն ու սննդի մշակման տեղական |
|ավանդույթները |
|_____________________________________________________________________|
|59. Որոշել |Նախաձեռնվել է|Շուկայի |Ջերմուկի |2015թ |
|մսամթերքի, |շուկայի |ուսումնասիրու-|քաղաքապետարան | |
|կաթնամթերքի, մրգի|ուսումնա- |թյունը |(համաձայնու- | |
|և բանջարեղենի |սիրություն |իրականացվել է |թյամբ) | |
|շուկայական | | | | |
|պահանջարկը | | |Հյուրանոցային | |
| | | |տնտեսության և | |
| | | |սննդի | |
| | | |կազմակերպման | |
| | | |օբյեկտներ | |
| | | | | |
| | | |Գյուղատնտեսական| |
| | | |արտադրանք | |
| | | |մատակարարողներ | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|60. Հիմնել |Համակարգող |Հյուրանոցային |Ջերմուկի |2015- |
|զբոսաշրջային |կառույցի |տնտեսության և |քաղաքապետարան |2016թթ|
|հաստատությունների|հիմնում |սննդի |(համաձայնու- | |
|և ֆերմերների | |կազմակերպման |թյամբ) | |
|միջև առաջարկն ու| |բոլոր | | |
|պահանջարկը | |օբյեկտները |Գյուղատնտեսական| |
|համակարգող | |տեղական |արտադրանք | |
|կառույց, որը | |շուկայում |մատակարարողներ | |
|կտեղեկացնի | |գոյություն |և զբոսաշրջային| |
|սեզոնային | |ունեցող ողջ |արդյունաբերու- | |
|պահանջարկի, | |գյուղատնտեսա- |թյան տնտեսվարող| |
|առաքմանը, | |կան արտադրանքը|սուբյեկտներ | |
|փաթեթավորմանը և | |ձեռք են բերում| | |
|սննդի որակին | |Ջերմուկում | | |
|ներկայացվող | | | | |
|պահանջների մասին | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|61. Քննարկել |Տեղացի |Գյուղատնտեսա- |ՀՀ գյուղա- |2015- |
|տեղացի |ֆերմերներին |կան արտադրանքի|տնտեսության |2017թթ|
|ֆերմերներին |դրամաշնորհ- |ծավալի 25% աճ |նախարարություն | |
|դրամաշնորհների |ների | | | |
|տրամադրման հնարա-|տրամադրման | | | |
|վորությունները, |հնարավորու- | | | |
|ինչը կնպաստի |թյունների | | | |
|գյուղատնտեսության|վերլուծության| | | |
|մեքենայացման |հաշվետվու- | | | |
|կատարելագործմանը,|թյուն | | | |
|պեստիցիդների և | | | | |
|պարարտանյութերի | | | | |
|օգտագործմանը, | | | | |
|ինչպես նաև | | | | |
|մշակաբույսերի և | | | | |
|կենդանիների | | | | |
|համապատասխան | | | | |
|տեսակների մասին | | | | |
|տեղեկատվության | | | | |
|ձեռքբերմանը: | | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Ապահովել հանրային ծառայություններ` ուղղված համայնքի կենսամակարդակի ու|
|սոցիալական միջավայրի բարելավմանը |
|_____________________________________________________________________|
|62. Ստեղծել |Տեղական հրշեջ|Հրշեջ |Ջերմուկի |2015թ |
|ժամանակակից ու |ծառայության |ծառայությունը |քաղաքապետարան | |
|սարքավորումներով |հիմնում |հիմնվել է և |(համաձայնու- | |
|հագեցած շուրջօրյա| |ֆինանսավորվել |թյամբ) | |
|հրշեջ | |է | | |
|ծառայություն` | | |ՀՀ արտակարգ | |
|վերապատրաստված | | |իրավիճակների | |
|անձնակազմով և | | |նախարարություն | |
|համապատասխան | | | | |
|փոխադրամիջոցներով| | | | |
|ու | | | | |
|սարքավորումներով:| | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|63. Ստեղծել |Անվտանգ խաղա-|ստեղծվել է |Ջերմուկի |2015- |
|երեխաների համար |հրապարակների |առնվազն 5 |քաղաքապետարան |2017թթ|
|ժամանակակից ու |ստեղծում |խաղահրապարակ |(համաձայնու- | |
|անվտանգ | | |թյամբ) | |
|խաղահրապարակներ | | | | |
|բնակելի | | | | |
|տարածքներում և | | | | |
|դրանց | | | | |
|շրջակայքում: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|64. Բարելավել |Կարճաժամկետ |Զբոսաշրջության|Ջերմուկի |2015- |
|Ջերմուկում |դասընթացների |ոլորտում |քաղաքապետարան |2017թթ|
|կրթություն |մասնակցած |աշխատանք |(համաձայնու- | |
|ստանալու և |անհատների |փնտրող |թյամբ) | |
|աշխատանք գտնելու |քանակը |գործազուրկների| | |
|ընդհանուր հնարա- | |առնվազն 50%-ը |ՀՀ կրթության և | |
|վորությունները` |Աշխատանքի |մասնակցել է |գիտության | |
|նոր |տեղավորված |կարճաժամկետ |նախարարություն | |
|տեխնոլոգիաների |վերապատրաստ- |դասընթացների | | |
|ոլորտում առավել |ված անձանց | |ՀՀ աշխատանքի և | |
|բարձրորակ |քանակական |Այդ անձանց |սոցիալական | |
|ուսուցման և |հարաբերու- |առնվազն 50%-ը |հարցերի | |
|համայնքի |թյունը վերա- |չորս ամիսների |նախարարություն | |
|անդամների համար |պատրաստված |ընթացքում | | |
|զբոսաշրջության |անձանց |աշխատանք է | | |
|արդյունաբերության|ընդհանուր |գտել | | |
|վերաբերյալ |քանակի համե- |զբոսաշրջության| | |
|կարճատև |մատությամբ |ոլորտում` այդ | | |
|դասընթացների | |թվում | | |
|կազմակերպման | |զբաղվածության | | |
|միջոցով: | |պետական | | |
| | |կարգավորման և | | |
| | |այլ ծրագրերի | | |
| | |միջոցով | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|75. Բարելավել |Շինություն- |Շինությունների|Ջերմուկի |2015թթ|
|ներկա |ների |շահագործման |քաղաքապետարան | |
|բնակարանային |շահագործման |կանոնակարգերը |(համաձայնու- | |
|ֆոնդի որակը` |և պահպանման |մշակված և |թյամբ) | |
|շինությունների |կանոնակարգերի|հաստատված են | | |
|շահագործման |մշակում | |ՀՀ | |
|կանոնակարգերի և | | |քաղաքաշինության| |
|նմանատիպ այլ | | |նախարարություն | |
|պահանջների | | | | |
|սահմանման | | | | |
|միջոցով: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|66. Ջերմուկ |Միջազգային |Ջերմուկում |ՀՀ տարածքային |2015- |
|քաղաքի |Չափանիշներին |ջրամատակարար- |կառավարման |2017թթ|
|բնակչությանը և |համապատասխա- |ման համակարգը |նախարարություն | |
|հյուրերին |նող ջրա- |և խմելու ջրի | | |
|բարձրորակ և |մատակարարման |որակը համա- |Ջերմուկի | |
|անվտանգ խմելու |համակարգ |պատասխանում են|քաղաքապետարան | |
|ջրով ապահովելու | |միջազգային | | |
|նպատակով | |չափանիշներին | | |
|ջրամատակարարման | | | | |
|համակարգի | | | | |
|բարելավում | | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Զբոսաշրջային շուկայում ներկայացնել և գովազդել Վայոց Ձորի ու Ջերմուկի|
|պատմամշակութային ժառանգությունը որպես Ջերմուկի տեսլականի օժանդակ տարր|
|_____________________________________________________________________|
|67. Հնարավորու- |Զբոսաշրջու- |ստեղծվել է |Ջերմուկի |2015թ |
|թյուն ընձեռել |թյան հետաքրք-|զբոսաշրջային |քաղաքապետարան | |
|տեղացի |րության |հետաքրքրության|(համաձայնու- | |
|բնակչությանը |պարագաների |պարագաների |թյամբ) | |
|ձեռքի աշխատանքի |շուկայի |շուկա | | |
|միջոցով եկամուտ |ստեղծում | |Մասնավոր | |
|վաստակելու համար.|Շուկայում | |ներդրողներ | |
|կազմակերպել |վաճառքի | | | |
|զբոսաշրջիկների |ծավալը | | | |
|հետաքրքրություն- |(ավելացած | | | |
|ներին միտված |եկամուտների | | | |
|ձեռքի աշխատանքի |չափը) | | | |
|դասընթացներ, | | | | |
|տրամադրել | | | | |
|քաղաքում | | | | |
|համապատասխան | | | | |
|տարածք (շուկա) | | | | |
|ձեռագործ | | | | |
|աշխատանքների | | | | |
|ցուցադրման և | | | | |
|վաճառքի համար, | | | | |
|որտեղ կլինեն | | | | |
|նստարաններ, | | | | |
|զուգարաններ, | | | | |
|ծածկված սեղաններ | | | | |
|և այլն: | | | | |
|Շուկայում նաև | | | | |
|պետք է ցուցադրվեն| | | | |
|և վաճառվեն տեղի | | | | |
|նկարիչների | | | | |
|գործերը: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|68. Ընդգրկել |Իրականացված |Տարեկան |ՀՀ մշակույթի |2015- |
|պատկերասրահը |ցուցահանդես- |առնվազն երկու |նախարարություն |2017թթ|
|զբոսաշրջության |ների և միջո-|ցուցահանդես | | |
|զարգացման |ցառումների |կամ միջոցառում| | |
|գործընթացում |քանակը |է իրականացվում| | |
|զբոսաշրջության | |թեժ սեզոնին | | |
|թեժ սեզոնին | | | | |
|տարբեր | |Տարեկան | | |
|ցուցահանդեսների | |առնվազն մեկ | | |
|և միջոցառումների| |ցուցահանդես | | |
|կազմակերպման | |կամ միջոցառում| | |
|միջոցով: | |է | | |
| | |կազմակերպվում | | |
| | |ոչ թեժ | | |
| | |սեզոնին | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|69. Վերանորոգել |Լոգարանների |Լոգարանների |Ջերմուկի |2015- |
|«Արմենիա» |տարածքի |տարածքի |քաղաքապետարան |2017թթ|
|հյուրանոցի |վերանորոգում |վերանորոգում |(համաձայնու- | |
|շրջակայքում | | |թյամբ) | |
|գտնվող «Արքայական|Նշանների |Չորս | | |
|լոգարանները», |առկայություն |մշակութային |ՀՀ մշակույթի | |
|հանքային ջրերի | |հուշարձանների |նախարարություն | |
|ըմպելասրահը, | |շրջակայքում | | |
|Գնդեվանքի | |տեղադրված են |ՀՀ տրանսպորտի | |
|համալիրը և | |նշաններ և |և կապի | |
|տեղադրել | |ծանոթագրական |նախարարություն | |
|ծանոթագրական | |վահանակներ | | |
|վահանակներ, | | |ՀՀ | |
|ավտոերթևեկության | | |քաղաքաշինության| |
|ու հետիոտն | | |նախարարություն | |
|ճանապարհների | | | | |
|նշաններ: | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|70. Տեղի |Ծրագրված |Իրականացվում է|Ջերմուկի |2015- |
|բնակչության համար|միջոցառում- |տարեկան |քաղաքապետարան |2017թթ|
|կազմակերպել |ների քանակը |առնվազն չորս |(համաձայնու- | |
|ամենամյա | |միջոցառում |թյամբ) | |
|միջոցառումներ` | | | | |
|նվիրված իրենց | | |ՀՀ մշակույթի | |
|մշակույթին ու | | |նախարարություն | |
|ապրելակերպին: | | | | |
|Այդ | | |Մասնավոր | |
|միջոցառումները | | |ներդրողներ, | |
|կարող են նաև | | |հովանավորները | |
|հետաքրքրել | | | | |
|զբոսաշրջիկներին, | | | | |
|այդուհանդերձ պետք| | | | |
|է ուղղված լինեն | | | | |
|տեղի | | | | |
|բնակչությանը: | | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Պահպանել ու զարգացնել Ջերմուկին հարակից գյուղական ավանդական միջավայրը|
|_____________________________________________________________________|
|71. Մաքրել և |Կիրճի տարածքի|Կիրճը մաքրված |Ջերմուկի |2015- |
|բարեկարգել կիրճը.|բարեկարգման |է, և արդյու- |քաղաքապետարան |2016թթ|
|մասնավորապես |և պահպանման |նաբերական |(համաձայնու- | |
|ուշադրությունը |կանոնակարգ |շինությունները|թյամբ) | |
|դարձնել ջրվեժի | |քանդված են: | | |
|շրջակայքը առավել | |Մշակված են |ՀՀ | |
|գրավիչ, հասանելի | |զբոսանքի |բնապահպանության| |
|և գեղագիտական | |արահետներ, |նախարարություն | |
|տեսանկյունից | |որոնց վրա կան | | |
|հաճելի դարձնելու | |փակցված | | |
|գործին | |նշաններ | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|72. Ապահովել |Գետի |Կանոնակարգը |Ջերմուկի |2015- |
|գետերի և |մաքրության |իրականացվում է|քաղաքապետարան |2017թթ|
|հոսանքների |վերաբերյալ |եռամսյակը մեկ |(համաձայնու- | |
|պարբերական |կանոնակարգ | |թյամբ) | |
|մաքրում | | | | |
| | | |ՀՀ | |
| | | |բնապահպանության| |
| | | |նախարարություն | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|73. Քննարկել |Շրջակա |հիմնվել է |Ջերմուկի |2015- |
|Ջերմուկը |միջավայրի |արգելոցը |քաղաքապետարան |2016թթ|
|շրջապատող |որակի մասին | |(համաձայնու- | |
|գյուղական |հաշվետվու- | |թյամբ) | |
|տարածքներում |թյուն | | | |
|արգելոց հիմնելու | | |ՀՀ | |
|հարցը, ապահովել |Շրջակա | |բնապահպանության| |
|բնության և կեն- |միջավայրի | |նախարարություն | |
|սաբազմազանության |պահպանության | | | |
|պահպանությունը, |Կանոնակարգեր | |ՀՀ Անշարժ | |
|կանխարգելել | | |գույքի կադաստրը| |
|քաղաքաշինական |Արգելոցի | | | |
|չափազանց |հիմնում | | | |
|զարգացումը այդ | | | | |
|տարածքում` «Կանաչ| | | | |
|Քաղաք» նկարագրին | | | | |
|համապատասխան, և | | | | |
|միևնույն ժամանակ| | | | |
|այն մատչելի | | | | |
|դարձնել | | | | |
|հանրության համար | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|74. Վերանայել |Անտառային |Գոտիավորման |Ջերմուկի |2015- |
|հողօգտագործումը` |տնտեսության |վերաբերյալ |քաղաքապետարան |2016թթ|
|գյուղատնտեսական |պահպանության |շահագրգիռ |(համաձայնու- | |
|և պաշտպանված |և |կողմերի միջև |թյամբ) | |
|անտառների հողերի |պահպանության |համաձայնության| | |
|համապատասխան |կանոնակարգ |ձեռքբերում |ՀՀ ԿԱ անշարժ | |
|գոտիավորումը | | |գույքի պետական | |
|ապահովելու համար,| | |կադաստր | |
|ինչպես նաև | | | | |
|ապագայում | | | | |
|լեռնային գոտիները| | | | |
|բացասական | | | | |
|ազդեցությունից | | | | |
|պաշտպանելու | | | | |
|նպատակով | | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Ջերմուկի զարգացման լիազորություններ և պատասխանատվություններ հանձնել |
|տեղական ինքնակառավարման մարմիններին և ակտիվորեն ներգրավել համայնքը |
|Ջերմուկի զարգացման գործընթացում` խրախուսելով մասնակցություն ու |
|արձագանք Ջերմուկի զարգացման կայունությունը ապահովելու նպատակով |
|_____________________________________________________________________|
|75. Նախարարու- |Քաղաքապետա- |Պետական և |Ջերմուկի |2015- |
|թյունների և |րանի հետ |տեղական ինքնա-|քաղաքապետարան |2017թթ|
|քաղաքապետարանի |հաղորդակցու- |կառավարման |(համաձայնու- | |
|միջև |թյան համար |միջև |թյամբ) | |
|հաղորդակցության |պատասխանատու |հաղորդակցու- | | |
|բարելավում, ինչը |անձի |թյան համար |ՀՀ | |
|թերևս հնարավոր |նշանակում |պատասխանատու |քաղաքաշինության| |
|կդառնա ՀՀ | |անձը |նախարարություն | |
|քաղաքաշինության |ՀՀ |նշանակված է | | |
|նախարարությունում|կառավարության| | | |
|այդ գործի |հետ |Սահմանված են | | |
|համակարգման համար|Հաղորդակցու- |հանդիպումներ` | | |
|պատասխանատու |թյան |ամիսը մեկ | | |
|նշանակելու |պարբերականու-|անգամ | | |
|միջոցով |թյուն | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|76. Գործընթացի |Համայնքային |Պարբերական |Ջերմուկի |2015- |
|որոշակի փուլերին |ժողովների |բնույթ կրող |քաղաքապետարան |2017թթ|
|տեղական համայնքի |պարբերականու-|ավագանու |(համաձայնու- | |
|ներգրավումը |թյուն |հանդիպումները |թյամբ) | |
|հանդիպումների և | |բաց են | | |
|ժողովների | |համայնքի | | |
|միջոցով` | |անդամների | | |
|համայնքում ծրագրի| |համար (ամիսը | | |
|հանդեպ | |մեկ անգամ) | | |
|ոգևորություն և | | | | |
|պատրաստակամու- | |Հանդիպումների | | |
|թյուն առաջացնելու| |ժամանակացույց | | |
|նպատակով | |է սահմանված | | |
| | |նախաձեռնու- | | |
| | |թյունների | | |
| | |պլանավորման | | |
| | |համար | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|77. Տեղական |Համապատասխան |Երեք տարվա |ՀՀ տարածքային |2015- |
|ինքնակառավարման |թեմաներով |ընթացքում |կառավարման |2017թթ|
|մարմինների |իրականացված |տարեկան |նախարարություն | |
|կարողությունների |դասընթացների |առնվազն երեք | | |
|զարգացում մի շարք|քանակը |դասընթաց է |Ջերմուկի | |
|ոլորտներում, | |կազմակերպվում |քաղաքապետարան | |
|ինչպես օրինակ | |Ջերմուկի |(համաձայնու- | |
|բյուջետավարում և | |տեղական իշխա- |թյամբ) | |
|վարչարարություն, | |նությունների | | |
|համայնքային | |աշխատողների և | | |
|մասնակցություն | |պաշտոնյաների | | |
| | |համար | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|78. Քաղաքապետարա-|Տեղական |մասնագետը |Ջերմուկի |2015թ |
|նում տնտեսական և |տնտեսական |աշխատանքի է |քաղաքապետարան | |
|զբոսաշրջության |զարգացման |ընդունվել |(համաձայնու- | |
|զարգացման համար |համար |նախագծերի |թյամբ) | |
|պատասխանատու |պատասխանատու |իրականացման | | |
|պաշտոնյայի |մասնագետի |բաժնում | | |
|նշանակում, որը |նշանակում | | | |
|պատասխանատվու- | | | | |
|թյուն կկրի սույն | | | | |
|ծրագրի | | | | |
|համակարգման համար| | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|79. Վերանայել |Օրենսդրության|Առկա է |ՀՀ |2015թ |
|համապատասխան |վերանայում |համապատասխան |արդարադատության| |
|օրենսդրությունը` | |օրենսդրություն|նախարարություն | |
|որոշելու, թե ինչ | | | | |
|փոփոխություններ է| | |ՀՀ տարածքային | |
|անհրաժեշտ | | |կառավարման | |
|կատարել` տեղական | | |նախարարություն | |
|զարգացման հետ | | | | |
|առնչվող | | |Ջերմուկի | |
|ոլորտներում | | |քաղաքապետարան | |
|տեղական | | |(համաձայնու- | |
|ինքնակառավարման | | |թյամբ | |
|մարմինների | | | | |
|իրավասություններն| | | | |
|ընդլայնելու | | | | |
|նպատակով | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|80. Իրականացնել |Իրականացված |Իրականացվում է|Ջերմուկի |2015- |
|այլ |միջոցառում- |տարեկան |քաղաքապետարան |2017թթ|
|գործողություններ |ների թիվը |առնվազն չորս |(համաձայնու- | |
|խրախուսելու | |միջոցառում |թյամբ) | |
|համայնքային | | | | |
|մասնակցությունը` | | | | |
|օրինակ | | | | |
|միջոցառումների, | | | | |
|համայնքային | | | | |
|կենտրոնի | | | | |
|ստեղծման, | | | | |
|պլանավորման | | | | |
|գործում | | | | |
|քաղաքացիական դերի| | | | |
|վերաբերյալ | | | | |
|սեմինարների | | | | |
|կազմակերպման և | | | | |
|այլնի միջոցով | | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Զարգացնել գործարար միջավայրը` Ջերմուկում մասնավոր հատվածի |
|ներդրումները խթանելու նպատակով |
|_____________________________________________________________________|
|81. Վերանայել |Նոր ձեռնար- |Ամեն տարի |Ջերմուկի |2015- |
|ներկայումս փոքր |կությունների |բացվում է |քաղաքապետարան |2017թթ|
|Ձեռնարկություն- |թիվը |առնվազն 5 |(համաձայնու- | |
|ներին տրամադրվող | |ձեռնարկություն|թյամբ) | |
|արտոնությունները |Մեկ տարի անց | | | |
|և որոշել, թե |հաջողության |Ձեռնարկու- |ՀՀ Էկոնոմիկայի | |
|դրանք ինչպես |հասած նոր |թյունների |նախարարություն | |
|կարող են |ձեռնարկու- |առնվազն 50%-ը | | |
|փոփոխվել` |թյունների |օգտվում է | | |
|խթանելու |թիվը |խրախուսական | | |
|Ջերմուկում նոր | |ծրագրերից | | |
|ձեռնարկություն- |Խրախուսական | | | |
|ների ստեղծումը և |ծրագրերից | | | |
|արդեն իսկ |օգտվող | | | |
|գոյություն |ձեռնարկու- | | | |
|ունեցողների |թյունների | | | |
|ընդլայնումը (այդ |թիվը | | | |
|փոփոխությունները | | | | |
|կարող են ներառել | | | | |
|հարկերի կրճատում,| | | | |
|բանկային | | | | |
|երաշխիքների և | | | | |
|սուբսիդավորված | | | | |
|վարկերի | | | | |
|տրամադրում) | | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|83. Որոշել, թե որ|ՀՀ |Ցանկը |ՀՀ Էկոնոմիկայի |2015- |
|ոլորտում ՀՀ |կառավարության|մշակված է |նախարարություն |2016թթ|
|կառավարության |կողմից արվող | | | |
|ներդրումը |ներդրումների | | | |
|լավագույնս |ցանկը, | | | |
|կնպաստի մասնավոր |ներառյալ | | | |
|ներդրումների |տեղեկություն-| | | |
|խրախուսմանը |ներ ներդրման | | | |
| |չափի և | | | |
| |դրանցով | | | |
| |պայմանավորված| | | |
| |այլ հնարավոր | | | |
| |ներդրումների | | | |
| |չափի մասին | | | |
|_________________|_____________|______________|_______________|______|
|84. Դիտարկել |Տնտեսական |. շուկայի |ՀՀ Էկոնոմիկայի |2015թ |
|Ջերմուկում |գոտիավորման |վերլուծության |նախարարություն | |
|տնտեսական |մշակման պլան |հիման վրա | | |
|գոտիավորման | |որոշել, թե | | |
|հնարավորությունը`| |արդյոք | | |
|խրախուսելու համար| |նպատակահարմար | | |
|օտարերկրյա | |է Ջերմուկում | | |
|ներդրումները | |իրականացնել | | |
| | |տնտեսական | | |
| | |գոտիավորում | | |
| | | | | |
._____________________________________________________________________.
Հավելված 8.1
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի զբոսաշրջության ոլորտի ռազմավարության
ֆինանսավորումը 2015-2018 թվականներին
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |_________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ.|2016 թ.|2017 թ. |2018 թ. |վորում |
|___|_____________________|_______|_______|________|________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|___|_____________________|_______|_______|________|________|_________|
|2 |Մարզի զբոսաշրջության |60000.0|60000.0|100000.0|100000.0| 320000.0|
| |ոլորտի | | | | | |
| |ենթակառուցվածքներ | | | | | |
| |ներդրումային | | | | | |
| |փաթեթների պատրաստում | | | | | |
| |և ներդրումների | | | | | |
| |ներգրավում | | | | | |
|___|_____________________|_______|_______|________|________|_________|
| |ՀՀ պետական բյուջե | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|___|_____________________|_______|_______|________|________|_________|
| |դոնորներ |30000.0|30000.0| 50000.0| 50000.0| 160000.0|
|___|_____________________|_______|_______|________|________|_________|
| |այլ աղբյուրներ |30000.0|30000.0| 50000.0| 50000.0| 160000.0|
|_________________________|_______|_______|________|________|_________|
| Ընդամենը |60000.0|60000.0|100000.0|100000.0| 320000.0|
|_________________________|_______|_______|________|________|_________|
| այդ թվում` | | | | | |
|_________________________|_______|_______|________|________|_________|
| ՀՀ պետական բյուջե | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|_________________________|_______|_______|________|________|_________|
| դոնորներ |30000.0|30000.0| 50000.0| 50000.0| 160000.0|
|_________________________|_______|_______|________|________|_________|
| այլ աղբյուրներ |30000.0|30000.0| 50000.0| 50000.0| 160000.0|
._____________________________________________________________________.
Հավելված 9.1
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի բազմաբնակարան շենքերի տանիքների և մուտքերի
հիմնանորոգման 2015-2018 թթ. ծրագրերի ֆինանսավորումը
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավորված|
| | | |ֆինանսավո- |
| | |_______________________________________|րում |
| | |2015 թ |2016 թ |2017 թ |2018 թ | |
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|___|_________________________________________________________________|
| |Բազմաբնակարան շենքերի տանիքների և մուտքերի հիմնանորոգում |
|___|_________________________________________________________________|
| |Ֆինանսավորման| | | | | |
| |այլ | | | | | |
| |աղբյուրներ | | | | | |
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
| |Եղեգնաձոր | | | | | |
| |քաղաք | | | | | |
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|1 |Շահումյան 16 | 12,400.0| | | 12000.0| 24400.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|2 |Միկոյան 9Ա | | 8,000.0| | 10000.0| 18000.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|4 |Միկոյան 14 | 14,200.0| | | 15000.0| 29200.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|5 |Միկոյան 22 | | 12,750.0| | 12000.0| 24750.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|6 |Արսենյան 2 | 6,300.0| | | 10000.0| 16300.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|7 |Արսենյան 4 | | 6,300.0| | 10000.0| 16300.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|8 |Արսենյան 9 | | | 16,300.0| 15000.0| 31300.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|9 |Անդրանիկի 3 | | 12,750.0| | 12000.0| 24750.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|10 |Կամոյի 2Ա | | | 14,200.0| 15000.0| 29200.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|11 |Երևանյան | | 6,800.0| | 10000.0| 16800.0|
| |խճուղի 7 | | | | | |
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
| |Ընդամենը | 32,900| 46,600.0| 30,500.0| 121,000| 231,000|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
| |Վայք քաղաքի | | | | | 0.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|1 |Ջերմուկի | 3,800.0| | | 10000.0| 13800.0|
| |խճ. 7 | | | | | |
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|3 |Ջերմուկի | 12,600.0| | | 12000.0| 24600.0|
| |խճ. 36 | | | | | |
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|4 |Շահումյան 20 | | | 7,000.0| 10000.0| 17000.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|5 |Շահումյան 99 | 6,900.0| | | 10000.0| 16900.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
| |Ընդամենը | 23,300.0| -| 7,000.0| 42,000.0| 72,300.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
| |Ջերմուկ | | | | | 0.0|
| |քաղաքի | | | | | |
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|1 |Ձախափնյակ 2 | 19,000.0| | | 15000.0| 34000.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|2 |Ձախափնյակ 3 | 19,000.0| | | 15000| 34000.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|3 |Ձախափնյակ 4 | | | 21,600.0| 15000.0| 36600.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|4 |Ձախափնյակ 5 | 16,700.0| | | 15000.0| 31700.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|5 |Ձախափնյակ 6 | 16,500.0| | | 15000.0| 31500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|6 |Ձախափնյակ 7 | | | 15,400.0| 12000.0| 27400.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|7 |Ձախափնյակ 8 | 16,500.0| | | 15000.0| 31500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|8 |Ձախափնյակ 9 | | | 16,500.0| 15000.0| 31500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|9 |Ձախափնյակ 10 | | | 18,700.0| 15000.0| 33700.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|10 |Ձախափնյակ 12 | | 12,500.0| | 12000.0| 24500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|11 |Ձախափնյակ 13 | | | 13,500.0| 12000.0| 25500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|12 |Ձախափնյակ 16 | | 16,500.0| | 15000.0| 31500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|13 |Ձախափնյակ 17 | | | 14,750.0| 12000.0| 26750.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|14 |Ձախափնյակ 18 | | 12,500.0| | 12000.0| 24500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|15 |Ձախափնյակ 19 | | | 12,500.0| 12000.0| 24500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|16 |Ձախափնյակ 20 | | 12,500.0| | 12000.0| 24500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|17 |Ձախափնյակ 21 | | 12,300.0| | 12000.0| 24300.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|18 |Ձախափնյակ 22 | | | 13,000.0| 12000.0| 25000.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|19 |Ձախափնյակ 24 | | | 11,900.0| 12000.0| 23900.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|20 |Ձախափնյակ 25 | | | 14,300.0| 15000.0| 29300.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|21 |Ձախափնյակ 26ա| | | 9,000.0| 12000.0| 21000.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|22 |Ձախափնյակ 28 | | | 12,500.0| 12000.0| 24500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|23 |Ձախափնյակ 39 | | | 12,750.0| 12000.0| 24750.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|24 |Ձախափնյակ 40 | | | 12,100.0| 12000.0| 24100.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|25 |Ձախափնյակ 42 | | | 12,100.0| 12000.0| 24100.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
|26 |Ձախափնյակ 43 | | | 12,500.0| 12000.0| 24500.0|
|___|_____________|_________|_________|_________|_________|___________|
| |Ընդամենը` | 87,700.0| 66,300.0|223,100.0| 342,000| 719,100|
|_________________|_________|_________|_________|_________|___________|
| ԸՆԴԱՄԵՆԸ |143,900.0|112,900.0|260,600.0|505,000.0|1,022,400.0|
._____________________________________________________________________.
Հավելված 9.2
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի բնակավայրերի IV կարգի - 223 և III կարգի - 215
վթարային բնակելի տների կառուցման, վերակառուցման 2015-2018 թթ.
ծրագրերի ֆինանսավորումը
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
| |Ոլորտը |Կառուցման կամ վերակառուցման համար անհրաժեշտ |Ընդամենը |
| | |փոխհատուցումը /հազ. դրամ/ |պլանավոր-|
| | |_____________________________________________|ված |
| | | IV կարգ |Ընդամենը |III կարգ|ֆինանսա- |
| | |__________________________|IV կարգ |________|վորում |
| | |2015 թ. |2016 թ. |2017 թ. | |2018 թ. | |
|__|__________________________________________________________________|
| |Մարզի բնակավայրերի IV կարգի - 223 և III կարգի - 215 վթարային |
| |բնակելի տներ ներառյալ Մարտիրոս գյուղի 53/35- -III/բնակելի տունը |
|_____________________________________________________________________|
| այդ թվում` |
|_____________________________________________________________________|
| սողանքային գոտում |
|_____________________________________________________________________|
| |Ֆինանսա- | | | | | | |
| |վորման այլ| | | | | | |
| |աղբյուրներ| | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|1 |Ագարակաձոր| 7500.0| 7500.0| | 15000.0| 5500.0| 20500.0|
| |-2-IV, | | | | | | |
| |1-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|2 |Չիվա | 14000.0| 7000.0| 14000.0| 35000.0| 22000.0| 57000.0|
| |-5-IV, | | | | | | |
| |4-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|3 |Խաչիկ | 90000.0|120000.0|138000.0| 348000.0|473000.0| 821000.0|
| |-58-IV, | | | | | | |
| |86-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|4 |Հորբատեղ | 0.0| 6000.0| 0.0| 6000.0| 0.0| 6000.0|
| |-1-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
| |Ընդամենը |111500.0|140500.0|152000.0| 404000.0|500500.0| 904500.0|
|_____________________________________________________________________|
| քարաթափման գոտում |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Արենի | 7500.0| | 7500.0| 15000.0| 5500.0| 20500.0|
| |-2-IV, | | | | | | |
| |1-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|2 |Արտաբույնք| 14000.0| 14000.0| 14000.0| 42000.0|132000.0| 174000.0|
| |-6-IV, | | | | | | |
| |24-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|3 |Գետափ | 7500.0| 7500.0| 7500.0| 22500.0| 5500.0| 28000.0|
| |-3-IV, | | | | | | |
| |1-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|4 |Ելփին | 14000.0| 14000.0| 7000.0| 35000.0| | 35000.0|
| |-5-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|5 |Հերմոն | 12000.0| 12000.0| 6000.0| 30000.0| 11000.0| 41000.0|
| |-5-IV, | | | | | | |
| |2-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|6 |Քարագլուխ | 6000.0| 6000.0| 0.0| 12000.0| 11000.0| 23000.0|
| |-2-IV, | | | | | | |
| |2-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|7 |Շատին | 35000.0| 28000.0| 35000.0| 98000.0| 60500.0| 158500.0|
| |-14-IV, | | | | | | |
| |11-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
| |Ընդամենը | 96000.0| 81500.0| 77000.0| 254500.0|225500.0| 480000.0|
|_____________________________________________________________________|
| այլ` IV կարգի վթարայիններ |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Աղավնաձոր | 15000.0| 7500.0| 7500.0| 30000.0| 11000.0| 41000.0|
| |-4-IV, | | | | | | |
| |2-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|2 |Աղնջաձոր | 6000.0| | | 6000.0| | 6000.0|
| |-1-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|3 |Արփի | | | | 0.0| 5500.0| 5500.0|
| |-1-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|4 |Ազատեկ | 6000.0| | | 6000.0| | 6000.0|
| |-1-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|5 |Գլաձոր | | | 7500.0| 7500.0| 22000.0| 29500.0|
| |-1-IV, | | | | | | |
| |4-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|6 |Գողթանիկ | 11000.0| 11000.0| 11000.0| 33000.0| 5500.0| 38500.0|
| |-6-IV, | | | | | | |
| |1-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|7 |Եղեգնաձոր | 24000.0| 24000.0| 16000.0| 64000.0| 49500.0| 113500.0|
| |-8-IV, | | | | | | |
| |9-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|8 |Եղեգիս | 32500.0| 32500.0| 13000.0| 78000.0|110000.0| 188000.0|
| |-12-IV, | | | | | | |
| |20-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|9 |Զառիթափ | | | 7000.0| 7000.0| | 7000.0|
| |-1-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|10|Զեդեա | 48000.0| 48000.0| 48000.0| 144000.0| | 144000.0|
| |-24-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|11|Թառաթումբ | 6000.0| | | 6000.0| | 6000.0|
| |-1-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|12|Սերս | | 5500.0| | 5500.0| | 5500.0|
| |-1-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|13|Մալիշկա | 7500.0| | | 7500.0| 16500.0| 24000.0|
| |-1-IV, | | | | | | |
| |3-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|14|Հորս | | 6000.0| 6000.0| 12000.0| | 12000.0|
| |-2-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|15|Փոռ -1-IV,| | 6000.0| | 6000.0| | 6000.0|
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|16|Վայք | | | 8000.0| 8000.0| | 8000.0|
| |-1-IV, | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|17|Վարդահովիտ| 5500.0| 5500.0| | 11000.0| 22000.0| 33000.0|
| |-2-IV, | | | | | | |
| |4-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
|18|Վերնաշեն | | | | 0.0| 5500.0| 5500.0|
| |-4-III | | | | | | |
|__|__________|________|________|________|_________|________|_________|
| |Ընդամենը |161500.0|146000.0|124000.0| 431500.0|247500.0| 679000.0|
|_____________|________|________|________|_________|________|_________|
| ԸՆԴԱՄԵՆԸ` |369000.0|368000.0|353000.0|1090000.0|973500.0|2063500.0|
|վթարային | | | | | | |
|բնակելի տների| | | | | | |
|կառուցում, | | | | | | |
|վերակառուցում| | | | | | |
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ 10
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի համայնքների պաշտպանությանն ու արտակարգ
իրավիճակների կանխարգելմանն ուղղված 2015-2018 թթ. ծրագրերի
ֆինանսավորումը
/հազար դրամ/
._____________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | | |պլանավոր-|
| | | |ված |
| | |_________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ. |2016 թ.|2017 թ. |2018 թ.|վորում |
|___|_____________________|________|_______|________|_______|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
|_____________________________________________________________________|
| Համայնքների պաշտպանությանն ու արտակարգ իրավիճակների կանխարգելմանն |
| ուղղված միջոցառումներ ընդամենը, այդ թվում |
|_____________________________________________________________________|
| |Ֆինանսավորման այլ | | | | | |
| |աղբյուր | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Տարահանում |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Շատին գյուղի | 60000.0| 70000.0| 70400.0| | 200400.0|
| |քարաթափման գոտուց | | | | | |
| |բնակիչների | | | | | |
| |տարահանման | | | | | |
| |փոխհատուցում | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|2 |Չիվա գյուղի | 30000.0| 30000.0| 20000.0| | 80000.0|
| |սողանքային գոտուց | | | | | |
| |բնակիչների | | | | | |
| |տարահանման | | | | | |
| |փոխհատուցում | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|3 |Մարտիրոս գյուղի |105000.0|161000.0|112000.0| | 378000.0|
| |սողանքային գոտուց | | | | | |
| |բնակիչների | | | | | |
| |տարահանման | | | | | |
| |փոխհատուցում | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Սողանքային աղետի դեմ պայքար |
|_____________________________________________________________________|
|նախնական հետազննություններ և ռեժիմային դիտարկումների (մոնիթորինգ) |
| ցանցի ստեղծում, որից |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Խաչիկ գյուղի | | 1000.0| | | 1000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|2 |Հորս գյուղի | | | 49860.0| | 49860.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|3 |Հորբատեղ գյուղի | 13296.0| | | | 13296.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|4 |Գետափ գյուղի | 13296.0| | | | 13296.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|5 |Գոմք գյուղի | | 16620.0| | | 16620.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|6 |Ախտա գյուղի | | | 11080.0| | 11080.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|7 |Ագարակաձոր գյուղի | 5540.0| | | | 5540.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|8 |Վերնաշեն գյուղի | | | 11080.0| | 11080.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|9 |Սարավան գյուղի | | 2770.0| | | 2770.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|10 |Գնիշիկ գյուղի | | 24930.0| | | 24930.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|11 |Ազատեկ գյուղի | | | 16620.0| | 16620.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|12 |Զառիթափ գյուղի | | 2770.0| | | 2770.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Բնակելի տների տեխնիկական վիճակի հետազննում, որից |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Մարզի սողանքային | 7000.0| 7000.0| 6000.0| | 20000.0|
| |տարածքների | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| ռեժիմային դիտարկումների (մոնիթորինգ) ցանցի ստեղծում, որից |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Խաչիկ գյուղի | | 1000.0| 1000.0| | 2000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|2 |Հորբատեղ գյուղի | | 1000.0| 1000.0| | 2000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|3 |Մարտիրոս գյուղի | 1000.0 | 1000.0| 1000.0| | 3000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|4 |Գոմք գյուղի | | | 1000.0| | 1000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|5 |Չիվա գյուղի | 1000.0| 1000.0| 1000.0| | 3000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|6 |Ագարակաձոր գյուղի | | 1000.0| 1000.0| | 2000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|7 |Գետափ գյուղի | | 1000.0| 1000.0| | 2000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|8 |Սարավան գյուղի | | | 1000.0| | 1000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|9 |Զառիթափ գյուղի | | | 1000.0| | 1000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|10 |Գնիշիկ գյուղի | | | 1000.0| | 1000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Նախագծահետազոտական աշխատանքներ, որից |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Չիվա գյուղի | | 18000.0| | | 18000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
| Հակասողանքային միջոցառումներ, որից |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Չիվա գյուղի | | |130000.0| | 130000.0|
| |սողանքային տեղամաս | | | | | |
|_____________________________________________________________________|
|Քարաթափերի տեղամասերի գույքագրում, ինժեներաերկրաբանական և |
|տեղաչափագրական հետազննություններ, որից |
|_____________________________________________________________________|
|1 |գ. Ագարակաձոր | 5500.0| | | | 5500.0|
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|2 |գ. Հորբատեղ | 600.0| | | | 600.0|
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|3 |գ. Ելփին | 600.0| | | | 600.0|
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|4 |գ. Գետափ | 2000.0| | | | 2000.0|
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|5 |գ. Շատին | 2400.0| | | | 2400.0|
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|6 |գ. Արտաբույնք | 2500.0| | | | 2500.0|
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|7 |գ. Քարագլուխ | | 6100.0| | | 6100.0|
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|8 |գ. Արենի | 6600.0| | | | 6600.0|
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|9 |գ. Հերմոն | | 2200.0| | | 2200.0|
|_____________________________________________________________________|
|Արտակարգ իրավիճակների վարչության վարչական կառույցների վերանորոգում |
|ընդամենը, այդ թվում |
|_____________________________________________________________________|
|1 |Վայոց ձորի մարզի | 60000.0| 0.0| 0.0| 0.0| 60000.0|
| |պահեստային | | | | | |
| |կառավարման կետ | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|2 |Եղեգնաձոր քաղաք` | 50000.0| 60000.0| 0.0| 0.0| 110000.0|
| |վարչական շենք, | | | | | |
| |փրկարարական ջոկատի | | | | | |
| |տեղակայման շենք, | | | | | |
| |պահեստներ | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|3 |Վայք քաղաք` հրշեջ | 0.0| 50000.0| 0.0| 0.0| 50000.0|
| |փրկարարական ջոկատի | | | | | |
| |շենք | | | | | |
|___|___________________|________|________|________|________|_________|
|4 |Ջերմուկ քաղաք` | 0.0| 0.0| 0.0| 40000.0| 40000.0|
| |հրշեջ տիպային շենք | | | | | |
|_______________________|________|________|________|________|_________|
|ԸՆԴԱՄԵՆԸ |366332.0|458390.0|437040.0| 40000.0|1301762.0|
|_______________________|________|________|________|________|_________|
|այդ թվում` | | | | | |
|_______________________|________|________|________|________|_________|
|պետական բյուջե | | | | | |
|_______________________|________|________|________|________|_________|
|դոնորներ | | | | | |
|_______________________|________|________|________|________|_________|
|այլ աղբյուրներ |366332.0|458390.0|437040.0| 40000.0|1301762.0|
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ 11.3
ՀՀ Վայոց ձորի մարզի ճանապարհաշինության ոլորտի զարգացման
2015-2018 թթ. ծրագրերի ֆինանսավորումը
/հազ. դրամ/
._________________________________________________________________________.
|Հ/Հ|Ոլորտը |ճանա-|Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| | |պարհի| |պլանավոր-|
| | |երկա-| |ված |
| | |րու- | |ֆինանսա- |
| | |թյու-| |վորում |
| | |նը |______________________________________| |
| | |/կմ/ |2015 թ. |2016 թ. |2017 թ. |2018 թ. | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
| |ՀՀ պետական | | | | | | |
| |բյուջե | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|1 |Մարզային |151.7| 68700.0| 94474.6| 102143.9| 0.0| 265318.5|
| |նշանակության | | | | | | |
| |ավտոճանապարհ- | | | | | | |
| |ների ձմեռային | | | | | | |
| |պահպանում, | | | | | | |
| |ընթացիկ | | | | | | |
| |պահպանում և | | | | | | |
| |շահագործում | | | | | | |
|_________________________________________________________________________|
| Մարզային նշանակության ավտոճանապարհների հիմնանորոգում |
|_________________________________________________________________________|
|2 |Տ-9-34, Մ-2 | | 100000.0| | | | 100000.0|
| |Չիվա-Ռինդ | | | | | | |
| |հիմնանորոգում | | | | | | |
|__________________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
| Ընդամենը` | | 168700.0| 94474.6| 102143.9| 0.0| 365318.5|
|ՀՀ պետական բյուջե | | | | | | |
|__________________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
| |Ֆինանսավորման | | | | | | |
| |այլ աղբյուր | | | | | | |
|_________________________________________________________________________|
| Հիմնանորոգում |
|_________________________________________________________________________|
|1 |Հ-86-Հորբատեղ | | 625100.0| | | | 625100.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|2 |Մ-2-Ելփին | | 111700.0| | | | 111700.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|3 |Մ-2-Չիվա-Ռինդ | | 168800.0| | | | 168800.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|4 |Մ-2-Գետափ | | 199700.0| | | | 199700.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|5 |Մ-2-Կարմրաշեն | |1173200.0| | | |1173200.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|6 |Մ-2-Արին | | 750000.0| | | | 750000.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|7 |Եղեգնաձոր | | 130000.0| | | | 130000.0|
| |քաղաքի Կամոյի | | | | | | |
| |փողոց | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|8 |Զառիթափ- | | 491600.0| | | | 491600.0|
| |Մարտիրոս- | | | | | | |
| |Բարձրունի | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|9 |Մալիշկայի | | 400000.0| | | | 400000.0|
| |գյուղամիջյան | | | | | | |
| |ճանապարհներ | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|10 |Զառիթափի | | 90000.0| | | | 90000.0|
| |գյուղամիջյան | | | | | | |
| |ճանապարհ | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|11 |Եղեգնաձոր | | | 160000.0| | | 160000.0|
| |քաղաքի | | | | | | |
| |Գլաձորյան | | | | | | |
| |փողոց | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|12 |Հերմոն- | | | 350000.0| | | 350000.0|
| |Գողթանիկ | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|13 |Մարտիրոս | | | 200000.0| | | 200000.0|
| |/հին գյուղ/ - | | | | | | |
| |Մարտիրոս/ | | | | | | |
| |նոր գյուղ/ | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|14 |Հերմոն- | | | 650000.0| | | 650000.0|
| |Վարդահովիտ | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|15 |Ազատեկ-Փոռ | | | 420000.0| | | 420000.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|16 |Մ-2-Զեդեա | | | 620000.0| | | 620000.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|17 |Մ-10- | | | | 100000.0| | 100000.0|
| |Թառաթումբ | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|18 |Մ-10-Սալլի | | | | 100000.0| | 100000.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|19 |Արփի-Մոզրով | | | | 550000.0| | 550000.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|20 |Մ-2-Արտավան | | | | 800000.0| | 800000.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|21 |Զառիթափ-Գոմք- | | | | 700000.0| | 700000.0|
| |Կապույտ | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|22 |Մ-2-Կարմրաշեն | | | | |700000.0| 700000.0|
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|23 |Տ-9-24- | | | | | 80000.0| 80000.0|
| |Սևաժայռ | | | | | | |
|___|______________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|24 |Հ-43-Գնդեվանք | | | | | 50000.0| 50000.0|
|__________________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|Ընդամենը` | 0|4140100.0|2400000.0|2250000.0|830000.0|9620100.0|
|ֆինանսավորման այլ | | | | | | |
|աղբյուր | | | | | | |
|__________________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 0| 4308800|2494474.6|2352143.9| 830000|9985418.5|
|__________________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|այդ թվում` | | | | | | |
|__________________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|ՀՀ պետական բյուջե | | 168700.0| 94474.6| 102143.9| 0.0| 365318.5|
|__________________|_____|_________|_________|_________|________|_________|
|ֆինանսավորման այլ | |4140100.0|2400000.0|2250000.0|830000.0|9620100.0|
|աղբյուրներ | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
Հավելված 12.2
Համայնքների նկարագրությունը
._________________________________________________________________________.
|հ/հ|Համայնքի |Համայնքի |Համայնքում |Համայնքի |Բնակավայրերի |
|___|անվանումը |մշտական |ընդգրկված |կենտրոնի |կարգավիճակը |
| | |բնակչությունը|բնակավայրի |հեռավորու- | |
| | |2014 թ. |անվանումը |թյունը /կմ/ | |
| | |հունվարի 1-ի | |____________|__________________|
| | |դրությամբ, | |Երևա- |Եղեգ-|Սահմա-|Լեռ- |Բարձր|
| | |մարդ | |նից |նաձոր|նամերձ|նային|լեռ- |
| | | | | |մարզ-| | |նային|
| | | | | |կենտ-| | | |
| | | | | |րոնից| | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|1 |Եղեգնաձոր | 9321 |Եղեգնաձոր | 120 | 0 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|2 |Ջերմուկ | 6486 |Ջերմուկ | 171 | 51 | | | - |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 1002 |Կեչուտ | 169 | 49 | | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|3 |Վայք | 6547 |Վայք | 136 | 16 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|4 |Ագարակաձոր | 1418 |Ագարակաձոր | 123 | 3 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|5 |Ազատեկ | 568 |Ազատեկ | 143 | 23 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|6 |Աղավնաձոր | 2067 |Աղավնաձոր | 136 | 16 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|7 |Աղնջաձոր | 444 |Աղնջաձոր | 143 | 23 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|8 |Արենի | 1928 |Արենի | 136 | 16 | - | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 0 |Ամաղու | 136 | 16 | | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|9 |Արին | 329 |Արին | 144 | 24 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|10 |Արտաբույնք | 1102 |Արտաբույնք | 138 | 18 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|11 |Արտավան | 283 |Արտավան | 156 | 36 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|12 |Արփի | 1272 |Արփի | 128 | 8 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|13 |Բարձրունի | 459 |Բարձրունի | 164 | 44 | - | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|14 |Գետափ | 2407 |Գետափ | 123 | 3 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|15 |Գլաձոր | 2755 |Գլաձոր | 121 | 1 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|16 |Գնդեվազ | 1004 |Գնդեվազ | 158 | 38 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|17 |Գնիշիկ | 66 |Գնիշիկ | 140 | 20 | - | | - |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 144 |Մոզրով | 134 | 14 | | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|18 |Գողթանիկ | 225 |Գողթանիկ | 150 | 30 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|19 |Գոմք | 200 |Գոմք | 156 | 36 | - | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 50 |Կապույտ | 158 | 38 | | | |
|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 0 |Ախտա | 159 | 39 | | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|20 |Ելփին | 1448 |Ելփին | 147 | 27 | - | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|21 |Եղեգիս | 484 |Եղեգիս | 140 | 20 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|22 |Զառիթափ | 1547 |Զառիթափ | 147 | 27 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|23 |Զեդեա | 196 |Զեդեա | 140 | 20 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|24 |Թառաթումբ | 537 |Թառաթումբ | 143 | 23 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|25 |Խաչիկ | 991 |Խաչիկ | 157 | 37 | - | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|26 |Խնձորուտ | 527 |Խնձորուտ | 166 | 46 | - | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|27 |Կարմրաշեն | 289 |Կարմրաշեն | 162 | 42 | | | - |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|28 |Հերհեր | 888 |Հերհեր | 155 | 35 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|29 |Հերմոն | 212 |Հերմոն | 146 | 26 | | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 0 |Արատես | 149 | 29 | | | |
|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 0 |Կալասար | 147 | 27 | | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|30 |Հորբատեղ | 256 |Հորբատեղ | 141 | 21 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|31 |Հորս | 287 |Հորս | 140 | 20 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|32 |Մալիշկա | 5395 |Մալիշկա | 128 | 8 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|33 |Մարտիրոս | 671 |Մարտիրոս | 153 | 33 | - | | - |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|34 |Նոր | 171 |Նոր | 168 | 48 | - | | |
| |Ազնաբերդ | |Ազնաբերդ | | | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|35 |Շատին | 2050 |Շատին | 132 | 12 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|36 |Չիվա | 1012 |Չիվա | 142 | 22 | - | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|37 |Ռինդ | 1549 |Ռինդ | 146 | 26 | - | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|38 |Սալլի | 240 |Սալլի | 137 | 17 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|39 |Սարավան | 297 |Սարավան | 156 | 36 | | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 0 |Ուղեձոր | 160 | 40 | | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|40 |Սերս | 245 |Սերս | 156 | 36 | - | | - |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|41 |Վարդահովիտ | 221 |Վարդահովիտ | 154 | 34 | | | - |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 0 |Գետիկվանք | 157 | 37 | | | |
|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
| 40 |Սևաժայռ | 156 | 36 | | | |
._______________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|42 |Վերնաշեն | 1327 |Վերնաշեն | 123 | 3 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|43 |Փոռ | 164 |Փոռ | 150 | 30 | | | |
|___|___________|_____________|___________|______|_____|______|_____|_____|
|44 |Քարագլուխ | 868 |Քարագլուխ | 141 | 21 | | | |
._________________________________________________________________________.
Հավելված 14
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՅՈՑ ՁՈՐԻ ՄԱՐԶԻ 2015-2018 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳՐԻ ԱՄՓՈՓ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՈՒՄԸ` ԸՍՏ ՈԼՈՐՏՆԵՐԻ
(հազ. դրամ)
._________________________________________________________________________.
|հ/հ |Ոլորտը |Պլանավորված ֆինանսավորում |Ընդամենը |
| |(ֆինանսավոր- | |պահանջվող |
| |ման աղբյուրը)|___________________________________________|ֆինանսա- |
| | |2015 թ. |2016 թ. |2017 թ. |2018 թ. |վորում |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|1 |Արդյունա- | 150000.0| 150000.0| 700000.0| 300000.0| 1300000.0|
| |բերության, | | | | | |
| |ՓՄՁ ոլորտ, | | | | | |
| |մասնավոր | | | | | |
| |հատված, որից | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 100000.0| 100000.0| 200000.0| 250000.0| 650000.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 50000.0| 50000.0| 500000.0| 50000.0| 650000.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|2 |Սոցիալական | 3173750.0| 4757700.0| 3284200.0| 1749200.0|12964850.0|
| |ոլորտներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 24450.0| 7000.0| 7000.0| 7000.0| 45450.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0 |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 3149300.0| 4750700.0| 3277200.0| 1742200.0|12919400.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|2.1.|Կրթություն | 1112300.0| 1052200.0| 962200.0| 662200.0|3788,900.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 1112300.0| 1052200.0| 962200.0| 662200.0| 3788900.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|2.2.|Մշակույթ | 1764450.0| 3410000.0| 1785000.0| 310000.0| 7269450.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 17450.0| 0.0| 0.0| 0.0| 17450.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 1747000.0| 3410000.0| 1785000.0| 310000.0| 7252000.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|2.3.|Սպորտի և | 160000.0| 250000.0| 460000.0| 670000.0| 1540000.0|
| |երիտասարդու- | | | | | |
| |թյան հարցեր | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 160000.0| 250000.0| 460000.0| 670000.0| 1540000.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|2.4.|Առողջապահու- | 130000.0| 38500.0| 70000.0| 100000.0| 338500.0|
| |թյուն | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 130000.0| 38500.0| 70000.0| 100000.0| 338500.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|2.5 |Սոցիալական | 7000.0| 7000.0| 7000.0| 7000.0| 28000.0|
| |պաշտպանու- | | | | | |
| |թյուն | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 7000.0| 7000.0| 7000.0| 7000.0| 28000.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|3 |Գյուղատնտե- | 1638975.0| 2255675.0| 1702975.0| 1102225.0| 6699850.0|
| |սություն | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 1638975.0| 2255675.0| 1702975.0| 1102225.0| 6699850.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|4 |Բնապահպանու- | 50000.0| 898500.0| 840000.0| 650000.0| 2438500.0|
| |թյուն | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 50000.0| 898500.0| 840000.0| 650000.0| 2438500.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|5 |Զբոսաշրջու- | 60000.0| 60000.0| 100000.0| 100000.0| 320000.0|
| |թյուն | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 30000.0| 30000.0| 50000.0| 50000.0| 160000.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 30000.0| 30000.0| 50000.0| 50000.0| 160000.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|6 |Քաղաքաշինու- | 512900.0| 480900.0| 613600.0| 1478500.0| 3085900.0|
| |թյուն | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 512900.0| 480900.0| 613600.0| 1478500.0| 3085900.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|7 |Մարզային և | 5069800.0| 3210474.6| 3096143.9| 1536000.0|12912418.5|
| |համայնքային | | | | | |
| |ենթակառուց- | | | | | |
| |վածքներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 168700.0| 94474.6| 102143.9| 0.0| 365318.5|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 4901100.0| 3116000.0| 2994000.0| 1536000.0|12547100.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|7.1.|Ճանապարհա- | 4308800.0| 2494474.6| 2352143.9| 830000.0| 9985418.5|
| |շինություն | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 168700.0| 94474.6| 102143.9| 0.0| 365318.5|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 4140100.0| 2400000.0| 2250000.0| 830000.0| 9620100.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|7.2.|Ջրամատակարա- | 258000.0| 341000.0| 379000.0| 276000.0| 1254000.0|
| |րում և | | | | | |
| |ջրահեռացում | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | | | | | |
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 258000.0| 341000.0| 379000.0| 276000.0| 1254000.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|7.3.|Գազամատակարա-| 503000.0| 375000.0| 365000.0| 430000.0| 1673000.0|
| |րում | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | | | | | |
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 503000.0| 375000.0| 365000.0| 430000.0| 1673000.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
|8 |Արտակարգ | 366332.0| 458390.0| 437040.0| 40000.0| 1301762.0|
| |իրավիճակներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | | | | | |
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 0.0| 0.0| 0.0| 0.0| 0.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 366332.0| 458390.0| 437040.0| 40000.0| 1301762.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ԸՆԴԱՄԵՆԸ` |11021757.0|12271639.6|10773958.9| 6955925.0|41023280.5|
| |2015-2018 թթ.| | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |որից` | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |ՀՀ պետական | 193150.0| 101474.6| 109143.9| 7000.0| 410768.5|
| |բյուջե | | | | | |
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |դոնորներ | 1768975.0| 2385675.0| 1952975.0| 1402225.0| 7509850.0|
|____|_____________|__________|__________|__________|__________|__________|
| |այլ | 9059632.0| 9784490.0| 8711840.0| 5546700.0|33102662.0|
| |աղբյուրներ | | | | | |
._________________________________________________________________________.