ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԻՍՏԻ
ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՔԱՂՎԱԾՔ
9 նոյեմբերի 2017 թվականի N 47
17. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2018-2020 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾԱՌՆԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԻՆ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(1-ին մաս)
Հավանություն տալ Հայաստանի Հանրապետության 2018-2020 թվականների տարածքային զարգացման գործառնական ծրագրին` համաձայն հավելվածի:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ 2017 ԹՎԱԿԱՆԻ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 30-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2017 թ. նոյեմբերի 9-ի նիստի
N 47 արձանագրային որոշման
ԳՈՐԾԱՌՆԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2018-2020 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ՀԱՊԱՎՈՒՄՆԵՐ
ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐ
ՔԱՐՏԵԶՆԵՐ
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐՆԵՐ
I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ II. ԱՌԿԱ ԻՐԱՎԻՃԱԿԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ 2.1. ԲՆԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐ 2.2 ԺՈՂՈՎՐԴԱԳՐԱԿԱՆ ԻՐԱՎԻՃԱԿ 2.3. ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ 2.4. ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ԿԱՊ, ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ 2.5. ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ 2.6. ՆԵՐՔԻՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ ԵՎ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ 2.7. ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ 2.8. ՌԵԳԻՈՆԱԼ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔ, ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐԸ 2.9. ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ, ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԿԱՊԻՏԱԼ 2.10. ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏ 2.11. ԲՆԱՊԱՀՊԱՆԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐ, ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ, ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՄԱՐՎՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ 2.12. ՄԱՐԶԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ III. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ՈՒԺԵՂ ԵՎ ԹՈՒՅԼ ԿՈՂՄԵՐԻ, ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ (SWOT) IV. ՄԱՐԶԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
V. ՏԶԳԾ ՆՊԱՏԱԿՆԵՐ ԵՎ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔ
1-ԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ-ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ
(ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՋՈՒՐ, ԳԱԶ, ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԵՎ
ՀԱՂՈՐԴԱԿՑԱԿԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ (ՏՀՏ), ԵՎ ԱՅԼՆ)
1-ԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ-ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ
(ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՋՈՒՐ, ԳԱԶ, ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԵՎ
ՀԱՂՈՐԴԱԿՑԱԿԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ (ՏՀՏ), ԵՎ ԱՅԼՆ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.1 - ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.2 - ԽՄԵԼՈՒ ՋՐԻ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.3 - ԳԱԶԱՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.4 - ԷԼԵԿՏՐԱԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ՈՐԱԿԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.5 - ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԵՎ ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐԻ
(ՏՀՏ) ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
2-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ` ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԵՎ
ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄ (ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅՈՒՆ,
ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ, ՍՊՈՐՏ ԵՎ ՀԱՆԳԻՍՏ, ՄՇԱԿՈՒՅԹ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.1 - ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.2 - ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.3 - ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԵՎ
ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.4 - ՍՊՈՐՏԱՅԻՆ, ԺԱՄԱՆՑԱՅԻՆ, ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ
ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
3-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ,
ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԱՐՁԱԳԱՆՔ ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆԸ
(ՊԱՀՊԱՆՎՈՂ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ, ԿՈՇՏ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ԵՎ ԿԵՂՏԱՋՐԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ,
ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՎՈՂ ԷՆԵՐԳԵՏԻԿԱ ԵՎ ԱՅԼՆ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 3.1 - ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 3.2 - ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ, ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՎՈՂ
ԷՆԵՐԳԵՏԻԿ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐԻ ԿԻՐԱՌՄԱՄԲ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ
ԱՐՁԱԳԱՆՔ ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆԸ
2-ՐԴ ԱՌԱՆՑՔԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ
ՄՐՑՈՒՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ - ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՐՑՈՒՆԱԿՈՒԹՅԱՆ
ԽԹԱՆՈՒՄ
4-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ԲԻԶՆԵՍ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
(ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ՊԱՐԿԵՐ, ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱՅԻՆ
ՀԱՎԱՔԱԿԱՅԱՆՆԵՐ, ՈՌՈԳՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐ, ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀՈՂԵՐ, ՖԵՐՄԱՆԵՐ
ԵՎ ԲԻԶՆԵՍ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐ ՏԱՆՈՂ ՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.1 - ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ՊԱՐԿԵՐ ԵՎ ՆՄԱՆԱՏԻՊ
ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.2 - ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱՅԻՆ ՀԱՎԱՔԱԿԱՅԱՆՆԵՐ
ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.3 - ՈՌՈԳՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.4 - ՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐ ԴԵՊԻ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀՈՂԵՐ,
ՖԵՐՄԱՆԵՐ ԵՎ ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
5-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ԽԹԱՆՈՒՄ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆԸ,
ԲԻԶՆԵՍՆԵՐԻՆ ԵՎ ՁԵՌՆԱՐԿԱՏԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ (ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹ ՍԵԿՏՈՐՆԵՐ`
ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ-ՎԵՐԱՄՇԱԿՈՒՄ, ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ, ՏՀՏ ՈԼՈՐՏ,
ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆ-ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ-ՆՈՐԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 5.1 -ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ, ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՁԵՌՆԱՐԿԱՏԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 5.2 - ԱՆՀԱՏԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ ՄԻԿՐՈ ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ 6-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԱՃԻ ԲԵՎԵՌՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ (ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԱՃԻ ԲԵՎԵՌՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ՀԱՄԱՊԱՐՓԱԿ ՔԱՂԱՔԻ/ ՏԵՂԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՄԻՋԱՄՏՈՒԹՅՈՒՆ) ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 6.1 - ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԿԵՆՏՐՈՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ 3-ՐԴ ԱՌԱՆՑՔԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅԱՆ - ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄ 7-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ (ԾՐԱԳՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ) ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 7.1 - ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ 8-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ԽԹԱՆՆԵՐ ԵՎ ՀԱՏՈՒԿ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ (ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԽԹԱՆՆԵՐ ԱՄԵՆԱԼԱՎ ԿԱՏԱՐՈՂԱԿԱՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻՆ ԵՎ ՄԱՐԶԵՐԻՆ, ՀԱՏՈՒԿ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ԱՅԼՆ) ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 8.1 - ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԽԹԱՆՆԵՐ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 8.2 - ՀԱՏՈՒԿ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ VI. ԻՆՍՏԻՏՈՒՑԻՈՆԱԼ ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ VII. ԲՅՈՒՋԵ
ՀԱՊԱՎՈՒՄՆԵՐ
Հիմնական հապավումները տրամադրվում են ստորև, իսկ մնացածը` փաստաթղթի տեքստում:
ՀՀ Հայաստանի Հանրապետություն
ԱԶԲ Ասիական զարգացման բանկ
ՀԶՌ Հայաստանի զարգացման ռազմավարություն
ՀՏԶՌ Հայաստանի տարածքային զարգացման ռազմավարություն
ՀՏԶՀ Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ
ՀԱԷԿ Հայկական ատոմային էլեկտրակայան
ՓԲԸ Փակ բաժնետիրական ընկերություն
ՎԶԵԲ Վերակառուցման և Զարգացման Եվրոպական Բանկ
ԵՄ Եվրոպական Միություն
ՀՆԱ Համախառն ներքին արդյունք
ՀԱԱ Համախառն ավելացված արժեք
ՏՀՏ Տեղեկատվության և հաղորդակցության տեխնոլոգիաներ
ՏԿԶՆ Տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարություն
ՏԻՄ Տեղական ինքնակառավարման մարմին
ՄԳ Մոնիտորինգ և գնահատում
ԶԼՄ Զանգվածային լրատվության միջոցներ
ՈԿԿ Ոչ կառավարական կազմակերպություն
ԱՎԾ Ազգային վիճակագրական ծառայություն
ՍՊԸ Սահմանափակ Պատասխանատվությամբ Ընկերություն
ՏԻՄ Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ
ՆՈՒՀ Նախադպրոցական ուսումնական հաստատություն
ՏԶ Տարածքային զարգացում
ՏԶԳԾ Տարածքային զարգացման գործառնական ծրագիր
ՏԶՌ Տարածքային զարգացման ռազմավարություն
ՀԲ Համաշխարհային բանկ
ՈՒԹԿՀՎ ՈՒժեղ և թույլ կողմեր, հնարավորություններ և
վտանգներ
ՀՎԷԷՀ Հայաստանի վերականգնվող էներգետիկայի և
էներգախնայողության հիմնադրամի
ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐ
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 1. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԻ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԲԱՇԽՈՒՄՆ ԸՍՏ ՀՀ
ՄԱՐԶԵՐԻ և Ք. ԵՐԵՎԱՆԻ, 2016Թ. ՏԱՐԵՍԿԶԲԻ ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 2. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ՍԵՌԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 3. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԸՍՏ ԱԶԳՈՒԹՅԱՆ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 4. ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 5. ՀՀ ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՑԱՆՑԻ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 6. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՑԱՆՑԻ ՎԻՃԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 7. ՀՀ ԵՐԿԱԹՈՒՂԱՅԻՆ ՑԱՆՑԻ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 8. ՀՀ ԷԼԵԿՏՐԱԱՐՏԱԴՐՈՂ ՀԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 9. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՋՐԱՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ՄԻՋԻՆ ՏԵՎՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ 2016 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 10. ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԵԿ ՇՆՉԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԴՐԱՄԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԸ ԵՎ ՍԵՓԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԸ, 2015 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 11. ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԵԿ ՇՆՉԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԴՐԱՄԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԸ, ԸՍՏ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ, 2015 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 12. ՄԻՋԻՆ ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 13. ՄԻՋԻՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԸ, ԸՍՏ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՎԱԾՆԵՐԻ, 2013-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 14. ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, % ԱՂՅՈՒՍԱԿ 15. ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ % ԱՂՅՈՒՍԱԿ 16. ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ԲԱՇԽՈՒՄԸ % ԱՂՅՈՒՍԱԿ 17. ՈՉ ՖՈՐՄԱԼ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՍՏ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 18. ԳՈՐԾԱԶՐԿՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ՍԵՌԵՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 19. ՊԱՇՏՈՆԱՊԵՍ ԳՐԱՆՑՎԱԾ ԳՈՐԾԱԶՈՒՐԿՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ` ԸՍՏ ԱՇԽԱՏԱՆՔ ՓՆՏՐԵԼՈՒ ՏԵՎՈՂՈՒԹՅԱՆ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 20. ԱՇԽԱՏՈՒԺԻ ԱՌԱՋԱՐԿԸ, 2015Թ. ԴԵԿՏԵՄԲԵՐ ԱՄՍՎԱ ՎԵՐՋԻ ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 21. ԱՇԽԱՏԱՆՔ ՓՆՏՐՈՂՆԵՐ ԵՎ ԱՇԽԱՏԱՆՔՈՎ ԱՊԱՀՈՎՎԱԾՆԵՐ, 2015Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 22. 2016 Թ. ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐՈՎ ՅՈՒՐԱՔԱՆՉՅՈՒՐ ՄԱՐԶԻՆ ԲԱԺԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԵԿԱՄՏԱՅԻՆ ՀԱՐԿԻ ՉԱՓԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 23. 2016 Թ. 1000 ԽՈՇՈՐ ՀԱՐԿ ՎՃԱՐՈՂՆԵՐԸ, ԸՍՏ ՎՃԱՐՎԱԾ ՀԱՐԿԵՐԻ ԵՎ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ՎԱՅՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 24. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆԻ ՏԵՍԱԿԱՐԱՐ ԿՇԻՌԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ, 2015 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 25. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ 1 ՇՆՉԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԱՐԴՅՈՒՆՔԸ, ԸՍՏ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՃՅՈՒՂԵՐԻ 2015Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 26. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԸ ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՆ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 27. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԻ ԱՃԸ ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՆ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 28. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼՆ ԸՍՏ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆՆԵՐԻ, 2015 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 29. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ, ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՐԴ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 30. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԻ ԱՃԸ ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՆ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 31. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԸ, ԸՍՏ ՃՅՈՒՂԵՐԻ
2011-2015 թթ.
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 32. ՇԻՆԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ, 2011-2015ԹԹ. ՄԼՆ.ԴՐԱՄ (ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 33. ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ (ՄԼՆ. ԴՐԱՄ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 34. ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ (ՀԱԶ. ԴՐԱՄ) 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 35. ԱՐՏԱՀԱՆՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ, 2011-2015 ԹԹ. (ՀԱԶ. ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 36. ԱՐՏԱՀԱՆՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ, 2011-2015ԹԹ. (ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 37. ՆԵՐՄՈՒԾՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ, 2011-2015ԹԹ. (ՀԱԶ.ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 38. ՆԵՐՄՈՒԾՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐ 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ, 2011-2015 ԹԹ. (ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 39. ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾԱՎԱԼԸ (ՄԼՆ. ԴՐԱՄ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 40. ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾԱՎԱԼԸ 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ (ՄԼՆ. ԴՐԱՄ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 41. ՀՀ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՎԻՃԱԿԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, 2011-2015ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 42. ՀՀ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ, 2011-2015 ԹԹ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 43. ՀՀ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ 2015/2016 ՈՒՍ. ՏԱՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 44. ՀՀ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀԱՄԵՄԱՏՈՒԹՅՈՒՆ 2015/2016 ՈՒՍ. ՏԱՐԻ 2013/2014 ՈՒՍ. ՏԱՐՎԱ ՀԵՏ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 45. ՀՀ ՆԱԽՆԱԿԱՆ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ (ԱՐՀԵՍՏԱԳՈՐԾԱԿԱՆ) ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 46. ՀՀ ՄԻՋԻՆ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 47. ՀՀ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 48. ՀՀ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 49. ՀՀ ՄԱՐԶԱՅԻՆ ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԹԻՎԸ ԸՍՏ ԲՆԱԿՎԵԼՈՒ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԻ, 2016 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 50. ՄԵԿ ԲՆԱԿՉԻ ԱՊԱՀՈՎՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՄԱԿԵՐԵՍՈՎ, ՀՈՒՆՎԱՐԻ 1-Ի ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 51. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐՈՒՄ ՎԹԱՐԱՅԻՆ ՇԵՆՔԵՐՈՒՄ ԲՆԱԿՎՈՂՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ 2016Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 52. ԱՂՔԱՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ (%) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 53. ՆՊԱՍՏ ՍՏԱՑՈՂ ԸՆՏԱՆԻՔՆԵՐԻ ՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 54. ՆՊԱՍՏ ՍՏԱՑՈՂ ԸՆՏԱՆԻՔՆԵՐԻ ՔԱՆԱԿԸ 1000 ԲՆԱԿՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 55. ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿԱՌՈՒՆԵՐ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 56. ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ՍՊԱՌՈՂԱԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐԸ ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ, ՄԻՋԻՆ ԱՄՍԱԿԱՆ (ԴՐԱՄ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 57. ԹԱՏՐՈՆՆԵՐԻ ՔԱՆԱԿԸ ՀՀ-ՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 58. ԹԱՏՐՈՆՆԵՐԻ ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍԻ ՔԱՆԱԿԸ ՀՀ-ՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 59. ԹԱՆԳԱՐԱՆՆԵՐԻ ԵՎ ԳՐԱԴԱՐԱՆՆԵՐԻ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀՀ-ՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 60. ՍՊՈՐՏԻ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀՀ-ՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 61. ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 62. ԱՄԲՈՒԼԱՏՈՐ ՊՈԼԻԿԼԻՆԻԿԱԿԱՆ ՀԻՄՆԱՐԿՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 63. ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՏԵՍԱԿԱՐԱՐ ԱՐՏԱՆԵՏՈՒՄՆԵՐԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 64. ԿԵՂՏԱՋՐԵՐԻ ՀԵՌԱՑՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 65. ՈՒԺԵՂ ԵՎ ԹՈՒՅԼ ԿՈՂՄԵՐԻ, ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ (SWOT) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 66. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
ՔԱՐՏԵԶՆԵՐ
ՔԱՐՏԵԶ 1. ՀՀ ՎԱՐՉԱՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԲԱԺԱՆՈՒՄԸ
ՔԱՐՏԵԶ 2. ՀՀ ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ԳՈՏԻՆԵՐԸ
ՔԱՐՏԵԶ 3. ՀՀ ՍԵՅՍՄԻԿ ԳՈՏԻՆԵՐԸ
ՔԱՐՏԵԶ 4. ՀՀ ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՔԱՐՏԵԶ
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐՆԵՐ
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 1. ՀՀ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԲՈՒՐԳԸ, 2006 և 2016 ԹԹ.
ՏԱՐԵՍԿԶԲԻՆ /ՏՈԿՈՍՈՎ ԸՆԴԱՄԵՆԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ/
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 2. ՀՀ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ ԸՍՏ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԽՄԲԵՐԻ, ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ և
ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ, 2006 և 2016 ԹԹ.
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 3. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԱՎՏՈՄՈԲԻԼԱՅԻՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԻ ԲԵՌՆԱՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 4. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԱՎՏՈՄՈԲԻԼԱՅԻՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԻ ՈՒՂԵՎՈՐԱՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 5. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ն 2009Թ. ԵՎ 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 6. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ի ԱՃԸ 2009 ԵՎ 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 6. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ի ԱՃԸ 2009 ԵՎ 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 7. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀՆԱ-Ի ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ՄԱՍՆԱԲԱԺԻՆՆԵՐԸ, 2009 ԵՎ 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 8. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ն ՈՐՊԵՍ ԱԶԳԱՅԻՆ ՄԻՋԻՆԻ %, 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 9. ՄԻՋԻՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԻ ԱՃ 2013-2015ԹԹ, ԴՐԱՄ
I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
1. 2018-2020թթ. Տարածքային զարգացման գործառնական ծրագիրը մշակվել է որպես հետևողական բարեփոխումների տարր` Հայաստանի Հանրապետության ավելի արդյունավետ և հավասարակշռված տարածքային զարգացման համար:
2.Փաստաթուղթը մշակվել է ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության կողմից` ԵՄ Տեխնիկական աջակցության թիմի հետ սերտ համագործակցությամբ և ավելի վաղ ընդունված կամ ընդունման փուլում գտնվող որոշումների և փաստաթղթերի հաջորդականությամբ.
1) 2016-2025թթ. Հայաստանի տարածքային զարգացման ռազմավարություն (ընդունվել է 2016թ. հուլիսին),
2) Մարզերի տարածքային զարգացման ռազմավարություններ (ընդունվել են 2017թ. հուլիսին),
3) Տարածքային զարգացման ֆինանսավորման մեխանիզմ (ընդունման փուլում է):
3.2018-2020թթ. Տարածքային զարգացման գործառնական ծրագիրը համարվում է Հայաստանում տարածքային զարգացման համար առաջին համախմբված ծրագիր` նպատակ ունենալով բոլոր միջամտությունները համախմբել 2016-2025թթ. ՀՏԶՌ ռազմավարական ուղղությունների ներքո: ՏԶԳԾ մյուս կարևոր նշանակությունն այն է, որ այն նախատեսում է տարածքային և տեղական մակարդակի ներդրումների և զարգացման ծրագրերում ներգրավել ու ակտիվացնել տեղական դերակատարներին, առաջին հերթին տեղական ինքնակառավարման մարմիններին` որպես ծրագրի առաջարկողներ և իրականացնողներ` ծրագրերի մրցունակ հայտադիմումների ներքո: Այսպես, ՀՀ մարզերի սոցիալ-տնտեսական և շրջակա միջավայրի պայմանների բարելավման տեղական գաղափարները կարող են առաջընթաց գրանցել, ֆինանսավորվել և իրականացվել ռազմավարական համապատասխանության մակարդակում:
4.Փաստաթղթում պարզորեն ցույց է տրված, թե ինչպես ՏԶԳԾ-ը կնպաստի տարածքային զարգացման ընդհանուր նպատակների իրականացմանը, ինչպես նշված է 2016-2025թթ. ՀՏԶՌ մեջ, ինչ նյութական արդյունքներ կնկատվեն հասարակության և տնտեսության մեջ ՏԶԳԾ առաջարկված միջամտությունների միջոցով, և թե ինչպես ընթացիկ ծրագրերը պետք է հետագայում համախմբվեն, և անցում կատարեն դեպի ՏԶ առանձին Գործառնական ծրագիր:
5.ՏԶԳԾ-ը բաղկացած է հետևյալ հիմնական տարրերից.
1) Իրավիճակի վերլուծություն - բացատրելով` ինչ թեմատիկ ուղղություններ և տարածաշրջանային կոնկրետ խնդիրներ ու հնարավորություններ պետք է հաշվի առնվեն;
2) Մարզերի ՈՒԹՀՍ վերլուծություն և ռազմավարական գերակայություններ` ավելացնելով վիճակագրական տեղեկատվությանը;
3) Որոշակի կառուցվածքով ներկայացված ՏԶԳԾ գերակայություններ և միջոցառումներ, որը թույլ է տալիս ներկայացնել գործընթացը և իրականացման համար անհրաժեշտ փաստաթղթերը;
4) Ինստիտուցիոնալ պայմանավորվածություններ ՏԶԳԾ իրականացման համար;
5) Բյուջե:
6.ՏԶԳԾ իրականացման կառուցվածքը ներկայացված է հետևյալ մակարդակներում.
1) Ծրագիր (ծրագրի մակարդակի ցուցանիշներ);
2)Առանցքային խնդիրներ և գերակայություններ;
3)Միջոցառումներ (մանրամասն տեղեկատվությամբ):
7.ՀՀ կառավարության կողմից 2018-2020թթ. ՏԶԳԾ-ի ընդունումից հետո պատասխանատու մարմինները, առաջին հերթին` ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարությունը (ՏԶԳԾ կառավարող մարմին) կձեռնարկի բոլոր անհրաժեշտ քայլերը Ծրագիրն իրականացնելու համար:
II. ԱՌԿԱ ԻՐԱՎԻՃԱԿԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ
2.1. ԲՆԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐ
ՔԱՐՏԵԶ 1. ՀՀ ՎԱՐՉԱՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԲԱԺԱՆՈՒՄԸ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
8. Հայաստանի Հանրապետությունը գտնվում է Ասիայի արևմտյան մասում: Գրավում է Հայկական լեռնաշխարհի հյուսիս-արևելյան հատվածը` Կովկասի և Առաջավոր Ասիայի միջև (Կուր և Արաքս գետերի միջին հոսանքների միջգետային տարածքը): Սահմանակից է Վրաստանին, Ադրբեջանին, Թուրքիային և Իրանին: Ընդհանուր սահմանի երկարության շուրջ 50%-ը բաժին է ընկնում Ադրբեջանի հետ սահմանին, որի 50%-ը գտնվում է ՀՀ Տավուշի մարզում, մնացածը ՀՀ Գեղարքունիքի, Սյունիքի, Վայոց Ձորի և Արարատի մարզերում է: Հայաստանի մարզերից միայն ՀՀ Կոտայքի մարզն է, որ չունի արտաքին սահման:
ՔԱՐՏԵԶ 2. ՀՀ ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ԳՈՏԻՆԵՐԸ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
9. Երկրի ամենաբարձր կետը Արագած լեռնագագաթն է (4 090 մ), ամենացածր կետը` Դեբետ գետի ստորին հոսանքի շրջանը (375 մ): Ամենաերկար ձգվածությունը հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք 360 կմ է, իսկ արևմուտքից արևելք` 200 կմ:
10. Երկրի տարածքը կազմում է 29 743 կմ 2, որի 68.8%-ը կազմում են գյուղատնտեսական նշանակության հողերը, 11.2%-ը` անտառային, 11.3%-ը` հատուկ պահպանվող տարածքների և 8.7%-ը` այլ հողերը: ՀՀ տարածքի 36.4%-ը լեռներն են, բարձրավանդակներն ու այլ հողերը: Գյուղատնտեսական հողերը նույնպես հավասարաչափ չեն բաշխված ըստ մարզերի, մարզերի տարածքի գյուղատնտեսական հողերի նվազագույն տեսակարար կշիռը կազմում է 41%` ՀՀ Տավուշի մարզում և 82.5% ՀՀ Վայոց ձորի մարզում (սակայն այստեղ վարելահողերը կազմում են գյուղատնտեսական հողերի միայն շուրջ 8.4%): Առավել անհամաչափ են բաշխված անտառային տարածքները` ՀՀ Արմավիրի մազում դրանք բացակայում են, իսկ ՀՀ Տավուշի մարզում` շուրջ 54%:
11. Հայաստանը լեռնային երկիր է: Տարածքի 76.5%-ը գտնվում է ծովի մակերևույթից 1 000-2 500 մ բարձրության վրա: Լեռնաշղթաները զբաղեցնում են երկրի ընդհանուր մակերեսի 47.0%-ը: Բարձրավանդակները կազմում են երկրի մակերեսի ավելի քան 1/3-ը (11 հազ. կմ 2): Հայաստանի միայն 2 մարզերի տարածքներում լեռնային և նախալեռնային գոտիները գերակշռող չեն:
12. Հայաստանի կլիման արտահայտված է 7 գոտիներով, չոր մերձարևադարձային, չոր ցամաքային, չափավոր տաք - չոր, չափավոր տաք - համեմատաբար խոնավ, բարեխառն - տաք ամառով, չափավոր ցուրտ, ցուրտ գոտիներով:
13. Հայաստանի ընդերքը հարուստ է բազմազան օգտակար հանածոներով: Սակայն այդ հանածոները նույնպես հավասարաչափ չեն տեղաբաշխված հանրապետության ողջ տարածքով: Իր բնական պաշարներով առավել աչքի են ընկնում ՀՀ Սյունիքի և Վայոց Ձորի մարզերը, ՀՀ Լոռու, Կոտայքի, Գեղարքունիքի մարզերի որոշ տարածաշրջաններ: Արագած լեռան ստորոտում գտնվող ՀՀ Արագածոտնի և Շիրակի մարզերը հարուստ են հրաբխային ապարատեսակներով` բազմագույն տուֆերով, բազալտի, պեռլիտի և հրաբխային խարամի պաշարներով: 2017 թ.-ի սկզբի դրությամբ ՀՀ-ում առկա էր 670 հանքավայր, այդ թվում` 30 մետաղական: Նշված հանքավայրերից շահագործվում են շուրջ 400-ը` այդ թվում` 27 մետաղական, որոնցից` 7 պղնձամոլիբդենային, 4 պղնձի, 14 ոսկու և ոսկի-բազմամետաղային, 2 բազմամետաղային: Բացի գնահատված և պետական հաշվեկշռում գրանցված հանքավայրերից, Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հայտնաբերված են տարբեր մետաղների 115 երևակումներ (աղբյուր` ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների նախարարություն http://www.minenergy.am/page/472):
ՔԱՐՏԵԶ 3. ՀՀ ՍԵՅՍՄԻԿ ԳՈՏԻՆԵՐԸ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
14. Հայաստանը հարուստ է նաև ջրային պաշարներով, գետերի համախառն հոսքը կազմում է շուրջ 8.5 մլրդ մ 3 Հայաստանում է գտնվում Կովկասի ամենամեծ լիճը` Սևանա լիճը (2015թ. միջին տարեկան մակերեսը 276.5 կմ 2), ամենաերկար գետն` Արաքսը, 192 կմ (ընդհանուր երկարությունը` 1 072 կմ): Հանրապետության վերականգնվող քաղցրահամ ջրային պաշարները կազմել են 5 532.0 մլն. մ 3: Հայաստանի գետերը հիմնականում լեռնային են, խիստ արտահայտված մեժենային (սակավաջուր) հոսքերով:
15. Հայաստանը գտնվում է 5 տարբեր սեյսմիկ վտանգ ունեցող գոտիներում, 0.2-0.5 g առավելագույն հորիզոնական արագացումներով: Միևնույն ժամանակ Հայաստանի քաղաքային բնակչության գերակշռող մեծամասնությունը (մասնավորապես ք. Երևանի մի մասը, ք. Գյումրի և ք. Վանաձոր) գտնվում են 0.4-0.5g առավելապես սեյսմավտանգ գոտիներում:
16. Առավել վտանգավոր 0.5 g արագացման գոտում են գտնվում Սպիտակ, Վանաձոր (Լոռու մարզ) և Դիլիջան (Տավուշի մարզ) քաղաքները: Վտանգավոր 0.4 g գոտում են գտնվում Երևան քաղաքի մի մասը, Գյումրի (Շիրակի մարզ), Թալին (Արագածոտնի մարզ), Եղվարդ (Կոտայքի մարզ), Վեդի (Արարատի մարզ) և Ճամբարակ (Գեղարքունիքի մարզ) քաղաքները:
17. Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում ներառված է 452 բուսատեսակ և 40 սնկերի նկարագրություններ, 223 առանձին մտահոգիչ կարգավիճակով բուսատեսակներ, ինչպես նաև 308 կենդանատեսակ:
2.2 ԺՈՂՈՎՐԴԱԳՐԱԿԱՆ ԻՐԱՎԻՃԱԿ
18. Հայաստանի Հանրապետության բնակչության թվաքանակը 2016թ. հունվարի 1-ի դրությամբ կազմում է 2 998 մլն մարդ: Հանրապետությունը համարվում է միջին-խիտ բնակեցված երկիր, Հայաստանի բնակչության խտությունը համեմատելի է հարակից երկրների բնակչության խտությանը և կազմում է 101 մարդ 1 կմ 2 համար: Այս ցուցանիշով, սակայն Հայաստանը գրեթե կրկնակի զիջում է Արևմտյան Եվրոպայի երկրներին:
19. Բնակչության բաշխվածությունն ըստ մարզերի Հայաստանում հավասարաչափ չէ, Արարատյան դաշտավայրում բնակչության խտությունն ամենամեծն է (Երևան քաղաքում այս խտությունը կազմում է 4 815 մարդ/ կմ 2 Արմավիրում` 215 մարդ/ կմ 2 Արարատում` 124 մարդ/կմ 2), իսկ ամենանոսր բնակեցված են մայրաքաղաքից ամենահեռավոր` Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերը (համապատասխանաբար 22 և 31 մարդ/կմ 2):
20. Հանրապետության բնակչության շուրջ 63.6% քաղաքային բնակչություն է, իսկ 36.4% գյուղական: Սակայն միայն Հայաստանի մարզերով հաշվառելու դեպքում ընդհանուր մարզերի բնակչության շուրջ 43.3% կազմում են քաղաքաբնակները և 56.7% գյուղաբնակները: Մարզերով քաղաքաբնակների տեսակարար կշիռը շատ տարբեր է մարզից մարզ, այսպիսով` ՀՀ Արագածոտնի, Արարատի և Գեղարքունիքի մարզերում քաղաքաբնակների ցուցանիշը հասնում է համապատասխանաբար 22.4%, 28.2% և 29.8%, իսկ ՀՀ Շիրակի, Լոռու և Սյունիքի մարզերում համապատասխանաբար 58.4%, 59.0% 67.4%:
21. Հայաստանի բնակչությունն ունի նվազման միտում, որը պայմանավորված է արտագաղթով: Բնակչության թվաքանակի նվազումը տեղի է ունենում մարզերի հաշվին, որտեղից արտագաղթը ավելի շատ է քան բնակչության բնական աճը, իսկ Երևան քաղաքի բնակչությունը, անկախ արտագաղթից, տարեցտարի ավելանում է: Այսպիսով, 2016թ. հունվարի 1-ի դրությամբ բնակչության ընդհանուր թվաքանակը 2015թ. համեմատ նվազել է 12.0 հազարով, նույն ժամանակահատվածում 13.9 հազար մարդ բնական աճի դեպքում: 2015թ. միգրացիայի մնացորդի մեծությունը կազմել է 25.9 հազար, 2013-2015թթ ընթացքում Հայաստանի բնակչության միգրացիայի մնացորդը կազմել է շուրջ 72.1 հազար մարդ, որոնցից շուրջ 59.75 հազարը բաժին է ընկել ՀՀ մարզերին:
22. 2012-2016թթ. Հայաստանի բնակչության ընդհանուր թվաքանակը նվազել է շուրջ 0.8%, միևնույն ժամանակ Երևան քաղաքի բնակչությունը աճել է 1.2%, իսկ մարզերի բնակչությունը նվազել է 1.8%: Հայաստանի մարզերի շրջանում ամենաշատ նվազում արձանագրվել է ՀՀ Լոռու մարզում, որում այս ցուցանիշը կազմել է 4.5%:
23. 2013-2015թթ. քաղաքաբնակների թվաքանակը ոչ էականորեն աճել է, որը պայմանավորված է Երևան քաղաքի բնակչության աճով, միևնույն ժամանակ ՀՀ մարզերի քաղաքային բնակավայրերի բնակիչների թվաքանակը նվազել է, պայմանավորված արտագաղթի ավելի մեծ տեմպերով, քան գյուղական բնակավայրերում:
24. Ինչպես երևում է Հայաստանի ժողովրդագրական ժողովածուի տվյալներով (http://www.armstat.am/am/?nid=82&id=1847) Հայաստանի բնակչության միջին տարիքն աճում է (2006թ.` 34.1 2015թ.` 36.1 տարի): Այսպիսով, համեմատելով 2006թ. հետ ավելացել է 75 և բարձր տարիքային խմբի բնակչության մասնաբաժինը` 3.7%-ից աճել է մինչև 5.5%-ի, իսկ 10-25 տարեկանների մասնաբաժինն էականորեն նվազել է` 28.6%-ից մինչև 19.6%-ի:
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 1. ՀՀ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԲՈՒՐԳԸ, 2006 և 2016 ԹԹ.
ՏԱՐԵՍԿԶԲԻՆ /ՏՈԿՈՍՈՎ ԸՆԴԱՄԵՆԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ/
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 2. ՀՀ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ ԸՍՏ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԽՄԲԵՐԻ, ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ և ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ, 2006 և 2016 ԹԹ.
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
25. Քաղաքային բնակավայրերում 2016 թ.-ին 2006 թ. հետ համեմատած նվազել է բնակչության մինչև 15 տարեկանների թիվը և ավելացել է 63 և ավել տարիք ունեցողների թիվը: Նույն միտումը նկատվում է նաև գյուղական բնակավայրերում:
26. Վերլուծելով ՀՀ ընդհանուր բնակչությունն ըստ տարիքային խմբերի, ակնհայտ է դառնում, որ ՀՀ բնակչությունը հիմնականում ծերացող է, գյուղական բնակավայրերում երեխաների տոկոսն ավել է, քան քաղաքային բնակավայրերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 1. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԻ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԲԱՇԽՈՒՄՆ ԸՍՏ ՀՀ
ՄԱՐԶԵՐԻ և Ք. ԵՐԵՎԱՆԻ, 2016Թ. ՏԱՐԵՍԿԶԲԻ ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ
.______________________________________________________________________
|Տարի-|Ընդամե-|ք.Երե- |Արագա- |Արարատ |Արմավիր|Գեղար- |Լոռի |Կոտայք |
|քային|նը |վան |ծոտն | | |քունիք | | |
|խումբ| | | | | | | | |
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|0-14 | 588848| 199980| 27067| 53343| 53704| 47604| 45602| 53436|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 945408| 321633| 43124| 86191| 89540| 78750| 68021| 81898|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64|1135991| 415224| 47498| 95934| 100264| 85238| 84220| 95599|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 328330| 136823| 12085| 23443| 23105| 20202| 27111| 22965|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|2998577|1073660| 129774| 258911| 266613| 231794| 224954| 253898|
|մենը | | | | | | | | |
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|0-14 | 19.64%| 18.63%| 20.86%| 20.60%| 20.14%| 20.54%| 20.27%| 21.05%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 31.53%| 29.96%| 33.23%| 33.29%| 33.58%| 33.97%| 30.24%| 32.26%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 37.88%| 38.67%| 36.60%| 37.05%| 37.61%| 36.77%| 37.44%| 37.65%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 10.95%| 12.74%| 9.31%| 9.05%| 8.67%| 8.72%| 12.05%| 9.04%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
|մենը | | | | | | | | |
|______________________________________________________________________
|Քաղաքային բնակչություն
|______________________________________________________________________
|0-14 | 367038| 199980| 6044| 15713| 17749| 13860| 26416| 29903|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 576388| 321633| 8824| 23359| 26092| 21364| 38934| 42705|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 738189| 415224| 11045| 27561| 32256| 26906| 51491| 52585|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 225391| 136823| 3136| 6475| 8525| 7050| 15966| 12678|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|1907006|1073660| 29049| 73108| 84622| 69180| 132807| 137871|
|մենը | | | | | | | | |
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|0-14 | 19.25%| 18.63%| 20.81%| 21.49%| 20.97%| 20.03%| 19.89%| 21.69%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 30.22%| 29.96%| 30.38%| 31.95%| 30.83%| 30.88%| 29.32%| 30.97%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 38.71%| 38.67%| 38.02%| 37.70%| 38.12%| 38.89%| 38.77%| 38.14%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 11.82%| 12.74%| 10.80%| 8.86%| 10.07%| 10.19%| 12.02%| 9.20%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
|մենը | | | | | | | | |
|______________________________________________________________________
|Գյուղական բնակչություն
|______________________________________________________________________
|0-14 | 221810| | 21023| 37630| 35955| 33744| 19186| 23533|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 369020| | 34300| 62832| 63448| 57386| 29087| 39193|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 397802| | 36453| 68373| 68008| 58332| 32729| 43014|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 102939| | 8949| 16968| 14580| 13152| 11145| 10287|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|1091571| | 100725| 185803| 181991| 162614| 92147| 116027|
|մենը | | | | | | | | |
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|0-14 | 20.32%| | 20.87%| 20.25%| 19.76%| 20.75%| 20.82%| 20.28%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 33.81%| | 34.05%| 33.82%| 34.86%| 35.29%| 31.57%| 33.78%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 36.44%| | 36.19%| 36.80%| 37.37%| 35.87%| 35.52%| 37.07%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 9.43%| | 8.88%| 9.13%| 8.01%| 8.09%| 12.09%| 8.87%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|100.00%| |100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
|մենը | | | | | | | | |
.______________________________________________________________________
________________________________.
|Շիրակ |Սյունիք|Վայոց |Տավուշ |
| | |Ձոր | |
| | | | |
| | | | |
|_______|_______|_______|_______|
| 48637| 25381| 9512| 24582|
|_______|_______|_______|_______|
| 78829| 43226| 16608| 37588|
|_______|_______|_______|_______|
| 91168| 54795| 19053| 46998|
|_______|_______|_______|_______|
| 24518| 16069| 5663| 16346|
|_______|_______|_______|_______|
| 243152| 139471| 50836| 125514|
| | | | |
|_______|_______|_______|_______|
| 20.00%| 18.20%| 18.71%| 19.59%|
|_______|_______|_______|_______|
| 32.42%| 30.99%| 32.67%| 29.95%|
|_______|_______|_______|_______|
| 37.49%| 39.29%| 37.48%| 37.44%|
|_______|_______|_______|_______|
| 10.08%| 11.52%| 11.14%| 13.02%|
|_______|_______|_______|_______|
|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
| | | | |
________________________________|
|
________________________________|
| 27186| 16583| 3392| 10212|
|_______|_______|_______|_______|
| 43843| 28534| 5517| 15583|
|_______|_______|_______|_______|
| 54815| 38471| 7022| 20813|
|_______|_______|_______|_______|
| 16119| 10438| 1846| 6335|
|_______|_______|_______|_______|
| 141963| 94026| 17777| 52943|
| | | | |
|_______|_______|_______|_______|
| 19.15%| 17.64%| 19.08%| 19.29%|
|_______|_______|_______|_______|
| 30.88%| 30.35%| 31.03%| 29.43%|
|_______|_______|_______|_______|
| 38.61%| 40.92%| 39.50%| 39.31%|
|_______|_______|_______|_______|
| 11.35%| 11.10%| 10.38%| 11.97%|
|_______|_______|_______|_______|
|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
| | | | |
________________________________|
|
________________________________|
| 21451| 8798| 6120| 14370|
|_______|_______|_______|_______|
| 34986| 14692| 11091| 22005|
|_______|_______|_______|_______|
| 36353| 16324| 12031| 26185|
|_______|_______|_______|_______|
| 8399| 5631| 3817| 10011|
|_______|_______|_______|_______|
| 101189| 45445| 33059| 72571|
| | | | |
|_______|_______|_______|_______|
| 21.20%| 19.36%| 18.51%| 19.80%|
|_______|_______|_______|_______|
| 34.57%| 32.33%| 33.55%| 30.32%|
|_______|_______|_______|_______|
| 35.93%| 35.92%| 36.39%| 36.08%|
|_______|_______|_______|_______|
| 8.30%| 12.39%| 11.55%| 13.79%|
|_______|_______|_______|_______|
|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
| | | | |
________________________________.
Աղբյուրը` Վերլուծություն, ԱՎԾ, Հայաստանի ժողովրդագրական ժողովածու 2016 (http://www.armstat.am/file/article/demog_2016_2.pdf)
27. Ամենաերիտասարդ մարզը Գեղարքունիքի մարզն է, ապա` Կոտայքի մարզը: Ամենածերացողն է Երևան քաղաքը, ապա` Լոռու, Սյունիքը և Տավուշը մարզերը:
28. ՀՀ-ում տղամարդիկ կազմում են ընդհանուր բնակչության 47.7%-ը, այս թիվը նվազել է 2013թ.-ի համեմատ հետ, երբ այն կազմում էր ընդհանուր բնակչության 48.0%:.
29. Անկախ նրանից, որ ծնունդների քանակությամբ տղաներն ավելի շատ են ծնվում, 20-24 տարեկան հասակում տղաների և աղջիկների թվաքանակները հավասարվում են, որից հետո աղջիկներինը` բնակչության ընդհանուր թվաքանակում գերակայում են:
30. ՀՀ 2011թ. մարդահամարի արդյունքներով, ՀՀ բնակչության շուրջ 7.7% ունի տարրական, իսկ մասնագիտական կրթություն ունեցողների թիվը հասնում է բնակչության 37.9%, միևնույն ժամանակ կանայք ունեն կրթական ավելի բարձ մակարդակ, որը միջին մասնագիտական կրթության կամ ավելի բարձրի դեպքում հասնում է 40.7%` տղամարդկանց 34.7%-ի համեմատ: Միևնույն ժամանակ հետբուհական կրթություն ունեցողների մեջ կանանց թիվը ավելի ցածր է, քան տղամարդկանց:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 2. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ՍԵՌԻ
.__________________________________________.
|Կրթական մակարդակը, սեռը |Ընդա-|Տղա- |Կին %|
| |մենը |մարդ | |
| |% |% | |
|________________________|_____|_____|_____|
|Չունի տարրական | 5.50| 6.00| 5.00|
|________________________|_____|_____|_____|
|Տարրական | 7.70| 8.10| 7.40|
|________________________|_____|_____|_____|
|Հիմնական | 9.40|10.40| 8.50|
|________________________|_____|_____|_____|
|Միջնակարգ |39.50|40.80|38.40|
|________________________|_____|_____|_____|
|Նախնական մասնագիտական | 2.80| 2.90| 2.80|
|________________________|_____|_____|_____|
|Միջին մասնագիտական |15.20|12.60|17.50|
|________________________|_____|_____|_____|
|Բարձրագույն մասնագիտական|19.50|18.70|20.10|
|________________________|_____|_____|_____|
|Հետբուհական մասնագ. | 0.20| -| 0.20|
|________________________|_____|_____|_____|
|Գիտության թեկնածու | 0.20| 0.20| 0.10|
|________________________|_____|_____|_____|
|Գիտության դոկտոր | -| 0.30| -|
|________________________|_____|_____|_____|
|ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 100| 100| 100|
.__________________________________________.
Աղբյուրը` Վերլուծություն, ԱՎԾ, Հայաստանի ժողովրդագրական ժողովածու 2016
(http://www.armstat.am/file/article/demog_2016_8.pdf)
31. Հայաստանը բնակչությամբ միատարր է, հիմնականում բնակեցված է հայերով` 98%, ազգային փոքրամասնություններից ապրում են եզդիներ, ռուսներ, ասորիներ, քրդեր և այլ ազգություններ:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 3. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԸՍՏ ԱԶԳՈՒԹՅԱՆ
._______________________________.
|Ազգությունը | Ընդամենը |
|____________|__________________|
| ՀՀ |3,018,854|100.000%|
|____________|_________|________|
|Հայ |2,961,801| 98.110%|
|____________|_________|________|
|Եզդի | 35,308| 1.170%|
|____________|_________|________|
|Ռուս | 11,911| 0.395%|
|____________|_________|________|
|Ասորի | 2,769| 0.092%|
|____________|_________|________|
|Քուրդ | 2,162| 0.072%|
|____________|_________|________|
|ՈՒկրաինացի | 1,176| 0.039%|
|____________|_________|________|
|Հույն | 900| 0.030%|
|____________|_________|________|
|Վրացի | 617| 0.020%|
|____________|_________|________|
|Պարսիկ | 476| 0.016%|
|____________|_________|________|
|Այլ | 1,634| 0.054%|
|____________|_________|________|
|Հրաժարվել են| 100| 0.003%|
|պատասխանել | | |
._______________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, Հայաստանի ժողովրդագրական ժողովածու 2016
(http://www.armstat.am/file/article/demog_2016_8.pdf)
2.3. ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
32. 2016թ. հունվարի 1-ի դրությամբ ՀՀ-ում առկա են 49 քաղաքային բնակավայրեր, որոնցում բնակվում են շուրջ 1.9 մլն բնակիչ, կամ ընդհանուր բնակչության շուրջ 63,6%: Բնակչությունը քաղաքային բնակավայրերում 2016թ.-ին` 1999թ.(1) համեմատ նվազել է շուրջ 9.7% կամ 204.6 հազար բնակչով:
___________________________
1) Վերահաշվարկված է ՀՀ 2001 թ. մարդահամարի արդյունքների հիման վրա:
Ընդ որում, Երևան քաղաքում այս նվազումը եղել է միջին հանրապետական ցուցանիշին մոտ և կազմել է շուրջ 3.0% (1999թ` 1106.7 հազ.): Սակայն մարզային տարբեր քաղաքներում բնակչության նվազումը կազմել է 0.5% մինչև 57.3%: Այս տարբերությունները հիմնականում պայմանավորված են անվտանգության և տնտեսական գործոններով և արտահայտվում է ներգաղթի և արտագաղթի ցուցանիշներով:
33. Ներկայումս քաղաքային բնակչության գերակշիռ մեծամասնությունը, կամ շուրջ 1.07 մլն մարդ բնակվում է Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում: Մայրաքաղաք Երևանը գտնվում է Արարատյան դաշտավայրի հյուսիս-արևելյան մասում: Սահմանակից է ՀՀ Արագածոտնի, Կոտայքի, Արարատի և Արմավիրի մարզերին և խոշորագույնն է ՀՀ 49 քաղաքների շարքում: Երևանում է գտնվում ՀՀ վարչական կենտրոնը, այստեղ են կենտրոնացված ՀՀ Նախագահի նստավայրը, ՀՀ Ազգային ժողովը, ՀՀ կառավարությունը, ՀՀ բոլոր նախարարությունները ու բոլոր պետական կառույցների գլխամասերը, միջազգային կառույցների ներկայացուցիչները: Միևնույն ժամանակ այստեղ են կենտրոնացված նաև կրթական, առողջապահական, սոցիալական ծառայությունների հիմնական մատուցողները:
34. Երևանը հանրապետության ամենախոշոր տնտեսական կենտրոնն է, այստեղ է ստեղծվում ՀՀ ՀՆԱ 54.4%, որը 1 շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի հաշվարկով գերազանցում է հանրապետության միջին ցուցանիշը շուրջ 1.48 անգամ, իսկ միջին մարզերի ցուցանիշը` շուրջ 2 անգամ: Ըստ ոլորտների Երևանին բաժին ընկնող պատկերը հետևյալն է` արդյունաբերություն` 41.2 %, գյուղատնտեսություն` 1.1 %, շինարարություն` 63.7%, մանրածախ առևտուր` 76.4 %, ծառայություններ` 81.4% հավելյալ արժեքը:
35. Երևան քաղաքի կենտրոնական թաղամասերում նախկին ինդուստրիալ տարածքները (նախկինում կառուցված, սակայն ներկայումս չօգտագործվող արտադրական տարածքները) վերակառուցվել են և անհրաժեշտության դեպքում վերապրոֆիլավորվել, ներկայումս շահագործվում են, սակայն Երևան քաղաքի ծայրամասերում դեռևս հնարավոր է գտնել տարածքներ, որոնք չեն շահագործվում, կամ շահագործվում են մասնակիորեն:
36. ՀՀ մարզերի քաղաքային բնակչությունը կազմում է շուրջ 830 հազար մարդ, որից շուրջ 43.7% բնակվում է մարզային 48 քաղաքներում: Այս քաղաքները պայմանականորեն բաժանվել են 5 խմբերի` մայրաքաղաքամերձ, մարզային և տարածքային կենտրոններ, գյուղատնտեսական մասնագիտացում ունեցող, տնտեսական աճի բևեռներ և խնդրահարույց քաղաքներ:
37. Երևանի տնտեսական և սոցիալական հնարավորություններից լայնորեն օգտվում են մայրաքաղաքամերձ քաղաքները (Երևանից մինչև 30 կմ շառավիղով գտնվող քաղաքներ), որոնց տնտեսությունները սերտաճել են Երևանի տնտեսությանը: Մայրաքաղաքամերձ քաղաքներում բնակվում է 160.8 հազար բնակիչ: Այդ քաղաքներն են` Վաղարշապատ, Աբովյան, Մասիս, Աշտարակ, Նոր Հաճն, Բյուրեղավան, Եղվարդ:
38. Մայրաքաղաքի հետ տնտեսական կապերն առավել ցայտուն են երևում Աբովյան, Վաղարշապատ, Մասիս և Եղվարդ քաղաքներում: Այս քաղաքներում նույնպես սկսել է նախկին ինդուստրիալ տարածքների վերակառուցման և վերաշահագործման գործընթացը, սակայն չօգտագործվող տարածքների թիվը դեռևս զգալի է: Մայրաքաղաքամերձ քաղաքները բնութագրվում են նաև ԲՈՒՀ-ական կրթության գրեթե բացակայությամբ, քանի որ այս բացը, որպես կանոն, լրացվում է մայրաքաղաքի կրթական համակարգի հաշվին:
39. Մարզային կենտրոնները այնպիսի քաղաքներն են, որոնք իրենց շրջակա բնակավայրերին ապահովում են ադմինիստրատիվ, կրթական, առողջապահական և այլ ծառայություններով, որպես կանոն այս քաղաքները նախկինում ունեցել են հզոր արտադրական ներուժ, որը օգտագործվում է միայն մասնակի, այս քաղաքներում հիմնական աշխատատեղերը ապահովում է պետական սեկտորը և որոշ մասով` գյուղատնտեսական մթերքների վերամշակումը ու ծառայությունները: Մարզային կենտրոններում բնակվում են 381.1 հազար մարդ, դրանք են` Գյումրի, Վանաձոր, Կապան, Հրազդան, Արմավիր, Արտաշատ, Իջևան, Գավառ, Եղեգնաձոր և Աշտարակ քաղաքները:
40. Բոլոր այն դեպքերում, երբ մարզկենտրոնի հեռավորությունը գյուղական բնակավայրերից 40-50 կմ-ից ավել է, ապա մոտակա քաղաքը մասնակիորեն կատարում է կենտրոնի դերը, կատարելով մարզկենտրոնին բնորոշ որոշակի գործառույթներ (առողջապահական, կրթական, առևտրային և այլն):
41. Միևնույն ժամանակ որոշ քաղաքներ, հետխորհրդային իրավիճակից ելնելով, փոխեցին մասնագիտացումը և զարգացրին գյուղատնտեսական հատվածը, այդ քաղաքներում հիմնական աշխատատեղերը ապահովում են գյուղատնտեսությունը ու գյուղատնտեսական մթերքների վերամշակումը, պետական հատվածը, ինչպես նաև բնակչությանը ու հարակից բնակավայրերին ծառայությունների մատուցումը: Այդ բնակավայրերում բնակվում են 94.7 հազար մարդ, դրանք են` Գորիս, Սիսիան, Մարտունի, Վեդի, Բերդ, Տաշիր, Ապարան, Նոյեմբերյան, Թալին, Մեղրի:
42. Քաղաքների հաջորդ խումբը ունի զարգացող տնտեսություն (կամ ոչ ամբողջովին է կորցրել իր ունեցած տնտեսական հնարավորությունները): Որպես կանոն, այս քաղաքները ունեն կամ ցայտուն արտահայտված լեռնարդյունաբերական ուղղվածություն կամ զբոսաշրջային ուղղվածություն: Այս քաղաքներում են բնակվում 110.7 հազար մարդ, դրանք են` Արարատ, Սևան, Դիլիջան, Ալավերդի, Վարդենիս, Մեծամոր, Քաջարան, Ջերմուկ, Ագարակ, Ախթալա, Ծաղկաձոր;
43. Տնտեսական աճ ունեցող քաղաքներում նախկին ինդուստրիալ տարածքների հետ խնդիրները գրեթե բացակայում են, այստեղ, որպես կանոն, այդ տարածքները ամբողջովին օգտագործվել են և ներկայումս իրականացվում են նոր շինարարական աշխատանքներ, այս իրավիճակը ավելի ցայտուն է արտահայտված մասնավորապես Ծաղկաձորում և Քաջարանում:
44. Իրենց տնտեսական ներուժը կորցրած, նախկինում ինդուստրիալ քաղաքները ունեն մեծ խնդիրներ ինչպես աշխատատեղերով ապահովման, այնպես էլ արտագաղթի, նախկին ինդուստրիալ տարածքների և քաղաքային ծառայությունների հետ: Այս քաղաքները, որպես կանոն, տեղաբաշխված են այլ, տնտեսապես կամ ադմինիստրատիվ ավելի մեծ կարևորություն ունեցող քաղաքներից ոչ հեռու, ուստի չեն մատուցում քաղաքային բնակավայրերին հատուկ ծառայությունները հարակից բնակավայրերին այն կերպ, ինչպես մարզային կենտրոնները, չունեն տնտեսական այն ակտիվությունը, որը բնորոշ է զարգացող տնտեսություն ունեցող քաղաքներին, գտնվում են Երևան քաղաքից բավական հեռավորության վրա, որպեսզի օգտվեն Երևան քաղաքի աշխատաշուկայի հնարավորություններից և չեն կարողացել վերապրոֆիլավորվել` գյուղատնտեսության և գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության համար: Որպես կանոն (բացառություն է միայն Արթիկը և Վայքը) այստեղ արտագաղթի ծավալները գերազանցում են հանրապետության միջին ցուցանիշը: Այս քաղաքներում բնակվում է 86.6 հազար մարդ, դրանք են` Արթիկ, Սպիտակ, Ստեփանավան, Ճամբարակ, Վայք, Մարալիկ, Այրում, Թումանյան, Շամլուղ, Դաստակերտ:
45. Այս քաղաքներից որոշը, մասնավորապես` Դաստակերտը, Շամլուխը, Թումանյանը և Այրումը ընդհանրապես չեն տրամադրում քաղաքային բնակավայրերին բնորոշ ծառայությունները:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 4. ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ
._______________________________________________________.
|Քաղաքի |Քաղաքի|Հեռա- |2001թ.|2016 |Պայմանական |
|անվանումը |կարգա-|վորու-|մարդա-|տարե- |խումբ |
| |վիճակ |թյունը|համար |սկզբին| |
| |ստանա-|Երևա- | | | |
| |լու |նից, | | | |
| |տարե- |կմ* | | | |
| |թիվը | | | | |
|_________________________|______|______|_______________|
|Քաղաքային բնակչություն |2066.1|1907.0| |
|_________________________|______|______|_______________|
|Երևան |Ք.ա. | -|1103.5|1073.7|մայրաքաղաք |
| |782թ. | | | | |
| |(1) | | | | |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Գյումրի | 1840| 118| 150.9| 117.7|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վանաձոր | 1924| 115| 107.4| 82.2|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վաղարշապատ |1924 | 20| 56.4| 46.7|մայրաքաղաքամերձ|
| |(Ք.ա. | | | | |
| |685 | | | | |
| |(2)) | | | | |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Աբովյան | 1963| 18| 44.6| 44.4|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Կապան | 1938| 301| 45.7| 42.6|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Հրազդան | 1959| 50| 52.8| 41.2|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Արմավիր | 1947| 44| 32.0| 28.9|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Արտաշատ | 1961| 30| 25.1| 20.7|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Իջևան | 1961| 132| 20.2| 20.7|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Չարենցավան | 1983| 34.49| 25.0| 20.5|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մասիս | 1995| 14| 21.4| 20.5|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Գորիս | 1924| 236| 23.3| 20.3|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Արարատ | 1962| 47| 20.5| 20.3|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Գավառ | 1938| 92| 26.6| 19.5|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Սևան | 1961| 66| 21.4| 19.2|տուրիզմ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Արթիկ | 1945| 100| 17.6| 18.8|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Աշտարակ | 1963| 19| 20.6| 18|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Դիլիջան | 1951| 96| 16.2| 17.6|տուրիզմ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Սիսիան | 1974| 206| 16.8| 14.9|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ալավերդի | 1938| 162| 16.6| 13.0|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Սպիտակ | 1960| 95| 15.0| 13|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ստեփանավան | 1938| 139| 16.3| 12.8|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վարդենիս | 1995| 168| 12.7| 12.6|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մարտունի | 1995| 130| 11.8| 12.2|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Եղվարդ | 1995| 18| 11.6| 11.9|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վեդի | 1995| 48| 13.0| 11.6|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Նոր Հաճն | 1991| 30| 10.2| 9.4|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Բյուրեղավան| 1995| 24| 8.2| 9.3|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մեծամոր | 1995| 38| 9.9| 9.0|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Բերդ | 1995| 186| 8.8| 7.7|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Եղեգնաձոր | 1995| 123| 8.2| 7.6|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Տաշիր | 1983| 156| 9.5| 7.5|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Քաջարան | 1958| 327| 8.4| 7.1|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ապարան | 1995| 60| 6.6| 6.3|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ճամբարակ | 1995| 119| 6.4| 5.7|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վայք | 1995| 132| 6.0| 5.7|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մարալիկ | 1995| 90| 5.8| 5.5|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Նոյեմբերյան| 1995| 185| 5.5| 4.9|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Թալին | 1995| 65| 5.6| 4.8|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մեղրի | 1984| 373| 4.8| 4.5|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ջերմուկ | 1961| 175| 5.4| 4.4|տուրիզմ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ագարակ | 1995| 385| 4.8| 4.3|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Այրում | 2006| 205| -| 2.0|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ախթալա | 1995| 186| 2.4| 2.0|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Թումանյան | 1995| 148| 1.9| 1.6|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ծաղկաձոր | 1984| 55| 1.6| 1.2|տուրիզմ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Շամլուղ | 1995| 196| 0.8| 0.7|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Դաստակերտ | 1995| 226| 0.3| 0.3|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
._______________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016
(http://armstat.am/file/article/marz_2016_8.pdf) և ՀՀ մարզերը և
Երևան քաղաքը թվերով, 1998-2002
(http://www.armstat.am/file/article/marzer-iii_6.pdf)
----------------------------------------------------------------
ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասերում