ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԻՍՏԻ
ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՔԱՂՎԱԾՔ
9 նոյեմբերի 2017 թվականի N 47
17. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2018-2020 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾԱՌՆԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԻՆ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Հավանություն տալ Հայաստանի Հանրապետության 2018-2020 թվականների տարածքային զարգացման գործառնական ծրագրին` համաձայն հավելվածի:
ՍՏՈՐԱԳՐՎԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ԿՈՂՄԻՑ 2017 ԹՎԱԿԱՆԻ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 30-ԻՆ
Հավելված
ՀՀ կառավարության
2017 թ. նոյեմբերի 9-ի նիստի
N 47 արձանագրային որոշման
ԳՈՐԾԱՌՆԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 2018-2020 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ՀԱՊԱՎՈՒՄՆԵՐ
ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐ
ՔԱՐՏԵԶՆԵՐ
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐՆԵՐ
I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ II. ԱՌԿԱ ԻՐԱՎԻՃԱԿԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ 2.1. ԲՆԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐ 2.2 ԺՈՂՈՎՐԴԱԳՐԱԿԱՆ ԻՐԱՎԻՃԱԿ 2.3. ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ 2.4. ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ԿԱՊ, ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ 2.5. ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ 2.6. ՆԵՐՔԻՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ ԵՎ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ 2.7. ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ 2.8. ՌԵԳԻՈՆԱԼ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔ, ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐԸ 2.9. ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ, ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԿԱՊԻՏԱԼ 2.10. ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏ 2.11. ԲՆԱՊԱՀՊԱՆԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐ, ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ, ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՄԱՐՎՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ 2.12. ՄԱՐԶԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ III. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ՈՒԺԵՂ ԵՎ ԹՈՒՅԼ ԿՈՂՄԵՐԻ, ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ (SWOT) IV. ՄԱՐԶԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
V. ՏԶԳԾ ՆՊԱՏԱԿՆԵՐ ԵՎ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔ
1-ԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ-ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ
(ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՋՈՒՐ, ԳԱԶ, ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԵՎ
ՀԱՂՈՐԴԱԿՑԱԿԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ (ՏՀՏ), ԵՎ ԱՅԼՆ)
1-ԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ-ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ
(ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՋՈՒՐ, ԳԱԶ, ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԵՎ
ՀԱՂՈՐԴԱԿՑԱԿԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ (ՏՀՏ), ԵՎ ԱՅԼՆ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.1 - ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.2 - ԽՄԵԼՈՒ ՋՐԻ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.3 - ԳԱԶԱՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.4 - ԷԼԵԿՏՐԱԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ՈՐԱԿԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.5 - ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԵՎ ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐԻ
(ՏՀՏ) ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
2-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ` ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԵՎ
ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄ (ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅՈՒՆ,
ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ, ՍՊՈՐՏ ԵՎ ՀԱՆԳԻՍՏ, ՄՇԱԿՈՒՅԹ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.1 - ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.2 - ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.3 - ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԵՎ
ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.4 - ՍՊՈՐՏԱՅԻՆ, ԺԱՄԱՆՑԱՅԻՆ, ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ
ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
3-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ,
ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԱՐՁԱԳԱՆՔ ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆԸ
(ՊԱՀՊԱՆՎՈՂ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ, ԿՈՇՏ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ԵՎ ԿԵՂՏԱՋՐԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ,
ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՎՈՂ ԷՆԵՐԳԵՏԻԿԱ ԵՎ ԱՅԼՆ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 3.1 - ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 3.2 - ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ, ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՎՈՂ
ԷՆԵՐԳԵՏԻԿ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐԻ ԿԻՐԱՌՄԱՄԲ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ
ԱՐՁԱԳԱՆՔ ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆԸ
2-ՐԴ ԱՌԱՆՑՔԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ
ՄՐՑՈՒՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ - ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՐՑՈՒՆԱԿՈՒԹՅԱՆ
ԽԹԱՆՈՒՄ
4-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ԲԻԶՆԵՍ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
(ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ՊԱՐԿԵՐ, ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱՅԻՆ
ՀԱՎԱՔԱԿԱՅԱՆՆԵՐ, ՈՌՈԳՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐ, ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀՈՂԵՐ, ՖԵՐՄԱՆԵՐ
ԵՎ ԲԻԶՆԵՍ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐ ՏԱՆՈՂ ՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.1 - ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ՊԱՐԿԵՐ ԵՎ ՆՄԱՆԱՏԻՊ
ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.2 - ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱՅԻՆ ՀԱՎԱՔԱԿԱՅԱՆՆԵՐ
ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.3 - ՈՌՈԳՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.4 - ՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐ ԴԵՊԻ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀՈՂԵՐ,
ՖԵՐՄԱՆԵՐ ԵՎ ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
5-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ԽԹԱՆՈՒՄ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆԸ,
ԲԻԶՆԵՍՆԵՐԻՆ ԵՎ ՁԵՌՆԱՐԿԱՏԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ (ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹ ՍԵԿՏՈՐՆԵՐ`
ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ-ՎԵՐԱՄՇԱԿՈՒՄ, ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ, ՏՀՏ ՈԼՈՐՏ,
ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆ-ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ-ՆՈՐԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ)
ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 5.1 -ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ, ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՁԵՌՆԱՐԿԱՏԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 5.2 - ԱՆՀԱՏԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ ՄԻԿՐՈ ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ 6-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԱՃԻ ԲԵՎԵՌՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ (ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԱՃԻ ԲԵՎԵՌՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ՀԱՄԱՊԱՐՓԱԿ ՔԱՂԱՔԻ/ ՏԵՂԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՄԻՋԱՄՏՈՒԹՅՈՒՆ) ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 6.1 - ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԿԵՆՏՐՈՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ 3-ՐԴ ԱՌԱՆՑՔԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅԱՆ - ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄ 7-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ (ԾՐԱԳՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ) ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 7.1 - ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ 8-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ԽԹԱՆՆԵՐ ԵՎ ՀԱՏՈՒԿ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ (ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԽԹԱՆՆԵՐ ԱՄԵՆԱԼԱՎ ԿԱՏԱՐՈՂԱԿԱՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻՆ ԵՎ ՄԱՐԶԵՐԻՆ, ՀԱՏՈՒԿ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ԱՅԼՆ) ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 8.1 - ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԽԹԱՆՆԵՐ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 8.2 - ՀԱՏՈՒԿ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ VI. ԻՆՍՏԻՏՈՒՑԻՈՆԱԼ ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ VII. ԲՅՈՒՋԵ
ՀԱՊԱՎՈՒՄՆԵՐ
Հիմնական հապավումները տրամադրվում են ստորև, իսկ մնացածը` փաստաթղթի տեքստում:
ՀՀ Հայաստանի Հանրապետություն
ԱԶԲ Ասիական զարգացման բանկ
ՀԶՌ Հայաստանի զարգացման ռազմավարություն
ՀՏԶՌ Հայաստանի տարածքային զարգացման ռազմավարություն
ՀՏԶՀ Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ
ՀԱԷԿ Հայկական ատոմային էլեկտրակայան
ՓԲԸ Փակ բաժնետիրական ընկերություն
ՎԶԵԲ Վերակառուցման և Զարգացման Եվրոպական Բանկ
ԵՄ Եվրոպական Միություն
ՀՆԱ Համախառն ներքին արդյունք
ՀԱԱ Համախառն ավելացված արժեք
ՏՀՏ Տեղեկատվության և հաղորդակցության տեխնոլոգիաներ
ՏԿԶՆ Տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարություն
ՏԻՄ Տեղական ինքնակառավարման մարմին
ՄԳ Մոնիտորինգ և գնահատում
ԶԼՄ Զանգվածային լրատվության միջոցներ
ՈԿԿ Ոչ կառավարական կազմակերպություն
ԱՎԾ Ազգային վիճակագրական ծառայություն
ՍՊԸ Սահմանափակ Պատասխանատվությամբ Ընկերություն
ՏԻՄ Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ
ՆՈՒՀ Նախադպրոցական ուսումնական հաստատություն
ՏԶ Տարածքային զարգացում
ՏԶԳԾ Տարածքային զարգացման գործառնական ծրագիր
ՏԶՌ Տարածքային զարգացման ռազմավարություն
ՀԲ Համաշխարհային բանկ
ՈՒԹԿՀՎ ՈՒժեղ և թույլ կողմեր, հնարավորություններ և
վտանգներ
ՀՎԷԷՀ Հայաստանի վերականգնվող էներգետիկայի և
էներգախնայողության հիմնադրամի
ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐ
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 1. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԻ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԲԱՇԽՈՒՄՆ ԸՍՏ ՀՀ
ՄԱՐԶԵՐԻ և Ք. ԵՐԵՎԱՆԻ, 2016Թ. ՏԱՐԵՍԿԶԲԻ ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 2. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ՍԵՌԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 3. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԸՍՏ ԱԶԳՈՒԹՅԱՆ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 4. ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 5. ՀՀ ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՑԱՆՑԻ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 6. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՑԱՆՑԻ ՎԻՃԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 7. ՀՀ ԵՐԿԱԹՈՒՂԱՅԻՆ ՑԱՆՑԻ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 8. ՀՀ ԷԼԵԿՏՐԱԱՐՏԱԴՐՈՂ ՀԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 9. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՋՐԱՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ՄԻՋԻՆ ՏԵՎՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ 2016 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 10. ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԵԿ ՇՆՉԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԴՐԱՄԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԸ ԵՎ ՍԵՓԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԸ, 2015 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 11. ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԵԿ ՇՆՉԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԴՐԱՄԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԸ, ԸՍՏ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ, 2015 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 12. ՄԻՋԻՆ ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 13. ՄԻՋԻՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԸ, ԸՍՏ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՎԱԾՆԵՐԻ, 2013-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 14. ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, % ԱՂՅՈՒՍԱԿ 15. ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ % ԱՂՅՈՒՍԱԿ 16. ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ԲԱՇԽՈՒՄԸ % ԱՂՅՈՒՍԱԿ 17. ՈՉ ՖՈՐՄԱԼ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՍՏ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 18. ԳՈՐԾԱԶՐԿՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ՍԵՌԵՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 19. ՊԱՇՏՈՆԱՊԵՍ ԳՐԱՆՑՎԱԾ ԳՈՐԾԱԶՈՒՐԿՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ` ԸՍՏ ԱՇԽԱՏԱՆՔ ՓՆՏՐԵԼՈՒ ՏԵՎՈՂՈՒԹՅԱՆ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 20. ԱՇԽԱՏՈՒԺԻ ԱՌԱՋԱՐԿԸ, 2015Թ. ԴԵԿՏԵՄԲԵՐ ԱՄՍՎԱ ՎԵՐՋԻ ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 21. ԱՇԽԱՏԱՆՔ ՓՆՏՐՈՂՆԵՐ ԵՎ ԱՇԽԱՏԱՆՔՈՎ ԱՊԱՀՈՎՎԱԾՆԵՐ, 2015Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 22. 2016 Թ. ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐՈՎ ՅՈՒՐԱՔԱՆՉՅՈՒՐ ՄԱՐԶԻՆ ԲԱԺԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԵԿԱՄՏԱՅԻՆ ՀԱՐԿԻ ՉԱՓԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 23. 2016 Թ. 1000 ԽՈՇՈՐ ՀԱՐԿ ՎՃԱՐՈՂՆԵՐԸ, ԸՍՏ ՎՃԱՐՎԱԾ ՀԱՐԿԵՐԻ ԵՎ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ՎԱՅՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 24. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆԻ ՏԵՍԱԿԱՐԱՐ ԿՇԻՌԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ, 2015 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 25. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ 1 ՇՆՉԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԱՐԴՅՈՒՆՔԸ, ԸՍՏ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՃՅՈՒՂԵՐԻ 2015Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 26. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԸ ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՆ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 27. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԻ ԱՃԸ ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՆ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 28. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼՆ ԸՍՏ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆՆԵՐԻ, 2015 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 29. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ, ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՐԴ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 30. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԻ ԱՃԸ ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՆ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015 ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 31. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԸ, ԸՍՏ ՃՅՈՒՂԵՐԻ
2011-2015 թթ.
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 32. ՇԻՆԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ, 2011-2015ԹԹ. ՄԼՆ.ԴՐԱՄ (ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 33. ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ (ՄԼՆ. ԴՐԱՄ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 34. ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ (ՀԱԶ. ԴՐԱՄ) 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 35. ԱՐՏԱՀԱՆՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ, 2011-2015 ԹԹ. (ՀԱԶ. ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 36. ԱՐՏԱՀԱՆՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ, 2011-2015ԹԹ. (ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 37. ՆԵՐՄՈՒԾՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ, 2011-2015ԹԹ. (ՀԱԶ.ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 38. ՆԵՐՄՈՒԾՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐ 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ, 2011-2015 ԹԹ. (ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 39. ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾԱՎԱԼԸ (ՄԼՆ. ԴՐԱՄ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 40. ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾԱՎԱԼԸ 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ (ՄԼՆ. ԴՐԱՄ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 41. ՀՀ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՎԻՃԱԿԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, 2011-2015ԹԹ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 42. ՀՀ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ, 2011-2015 ԹԹ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 43. ՀՀ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ 2015/2016 ՈՒՍ. ՏԱՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 44. ՀՀ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀԱՄԵՄԱՏՈՒԹՅՈՒՆ 2015/2016 ՈՒՍ. ՏԱՐԻ 2013/2014 ՈՒՍ. ՏԱՐՎԱ ՀԵՏ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 45. ՀՀ ՆԱԽՆԱԿԱՆ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ (ԱՐՀԵՍՏԱԳՈՐԾԱԿԱՆ) ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 46. ՀՀ ՄԻՋԻՆ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 47. ՀՀ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 48. ՀՀ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 49. ՀՀ ՄԱՐԶԱՅԻՆ ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԹԻՎԸ ԸՍՏ ԲՆԱԿՎԵԼՈՒ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԻ, 2016 Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 50. ՄԵԿ ԲՆԱԿՉԻ ԱՊԱՀՈՎՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՄԱԿԵՐԵՍՈՎ, ՀՈՒՆՎԱՐԻ 1-Ի ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 51. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐՈՒՄ ՎԹԱՐԱՅԻՆ ՇԵՆՔԵՐՈՒՄ ԲՆԱԿՎՈՂՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ 2016Թ. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 52. ԱՂՔԱՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ (%) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 53. ՆՊԱՍՏ ՍՏԱՑՈՂ ԸՆՏԱՆԻՔՆԵՐԻ ՔԱՆԱԿԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 54. ՆՊԱՍՏ ՍՏԱՑՈՂ ԸՆՏԱՆԻՔՆԵՐԻ ՔԱՆԱԿԸ 1000 ԲՆԱԿՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 55. ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿԱՌՈՒՆԵՐ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 56. ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ՍՊԱՌՈՂԱԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐԸ ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ, ՄԻՋԻՆ ԱՄՍԱԿԱՆ (ԴՐԱՄ) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 57. ԹԱՏՐՈՆՆԵՐԻ ՔԱՆԱԿԸ ՀՀ-ՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 58. ԹԱՏՐՈՆՆԵՐԻ ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍԻ ՔԱՆԱԿԸ ՀՀ-ՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 59. ԹԱՆԳԱՐԱՆՆԵՐԻ ԵՎ ԳՐԱԴԱՐԱՆՆԵՐԻ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀՀ-ՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 60. ՍՊՈՐՏԻ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀՀ-ՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 61. ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 62. ԱՄԲՈՒԼԱՏՈՐ ՊՈԼԻԿԼԻՆԻԿԱԿԱՆ ՀԻՄՆԱՐԿՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 63. ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՏԵՍԱԿԱՐԱՐ ԱՐՏԱՆԵՏՈՒՄՆԵՐԸ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 64. ԿԵՂՏԱՋՐԵՐԻ ՀԵՌԱՑՈՒՄ ԱՂՅՈՒՍԱԿ 65. ՈՒԺԵՂ ԵՎ ԹՈՒՅԼ ԿՈՂՄԵՐԻ, ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ (SWOT) ԱՂՅՈՒՍԱԿ 66. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
ՔԱՐՏԵԶՆԵՐ
ՔԱՐՏԵԶ 1. ՀՀ ՎԱՐՉԱՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԲԱԺԱՆՈՒՄԸ
ՔԱՐՏԵԶ 2. ՀՀ ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ԳՈՏԻՆԵՐԸ
ՔԱՐՏԵԶ 3. ՀՀ ՍԵՅՍՄԻԿ ԳՈՏԻՆԵՐԸ
ՔԱՐՏԵԶ 4. ՀՀ ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՔԱՐՏԵԶ
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐՆԵՐ
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 1. ՀՀ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԲՈՒՐԳԸ, 2006 և 2016 ԹԹ.
ՏԱՐԵՍԿԶԲԻՆ /ՏՈԿՈՍՈՎ ԸՆԴԱՄԵՆԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ/
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 2. ՀՀ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ ԸՍՏ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԽՄԲԵՐԻ, ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ և
ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ, 2006 և 2016 ԹԹ.
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 3. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԱՎՏՈՄՈԲԻԼԱՅԻՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԻ ԲԵՌՆԱՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 4. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԱՎՏՈՄՈԲԻԼԱՅԻՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԻ ՈՒՂԵՎՈՐԱՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 5. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ն 2009Թ. ԵՎ 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 6. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ի ԱՃԸ 2009 ԵՎ 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 6. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ի ԱՃԸ 2009 ԵՎ 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 7. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀՆԱ-Ի ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ՄԱՍՆԱԲԱԺԻՆՆԵՐԸ, 2009 ԵՎ 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 8. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ն ՈՐՊԵՍ ԱԶԳԱՅԻՆ ՄԻՋԻՆԻ %, 2015Թ. ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 9. ՄԻՋԻՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԻ ԱՃ 2013-2015ԹԹ, ԴՐԱՄ
I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
1. 2018-2020թթ. Տարածքային զարգացման գործառնական ծրագիրը մշակվել է որպես հետևողական բարեփոխումների տարր` Հայաստանի Հանրապետության ավելի արդյունավետ և հավասարակշռված տարածքային զարգացման համար:
2.Փաստաթուղթը մշակվել է ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության կողմից` ԵՄ Տեխնիկական աջակցության թիմի հետ սերտ համագործակցությամբ և ավելի վաղ ընդունված կամ ընդունման փուլում գտնվող որոշումների և փաստաթղթերի հաջորդականությամբ.
1) 2016-2025թթ. Հայաստանի տարածքային զարգացման ռազմավարություն (ընդունվել է 2016թ. հուլիսին),
2) Մարզերի տարածքային զարգացման ռազմավարություններ (ընդունվել են 2017թ. հուլիսին),
3) Տարածքային զարգացման ֆինանսավորման մեխանիզմ (ընդունման փուլում է):
3.2018-2020թթ. Տարածքային զարգացման գործառնական ծրագիրը համարվում է Հայաստանում տարածքային զարգացման համար առաջին համախմբված ծրագիր` նպատակ ունենալով բոլոր միջամտությունները համախմբել 2016-2025թթ. ՀՏԶՌ ռազմավարական ուղղությունների ներքո: ՏԶԳԾ մյուս կարևոր նշանակությունն այն է, որ այն նախատեսում է տարածքային և տեղական մակարդակի ներդրումների և զարգացման ծրագրերում ներգրավել ու ակտիվացնել տեղական դերակատարներին, առաջին հերթին տեղական ինքնակառավարման մարմիններին` որպես ծրագրի առաջարկողներ և իրականացնողներ` ծրագրերի մրցունակ հայտադիմումների ներքո: Այսպես, ՀՀ մարզերի սոցիալ-տնտեսական և շրջակա միջավայրի պայմանների բարելավման տեղական գաղափարները կարող են առաջընթաց գրանցել, ֆինանսավորվել և իրականացվել ռազմավարական համապատասխանության մակարդակում:
4.Փաստաթղթում պարզորեն ցույց է տրված, թե ինչպես ՏԶԳԾ-ը կնպաստի տարածքային զարգացման ընդհանուր նպատակների իրականացմանը, ինչպես նշված է 2016-2025թթ. ՀՏԶՌ մեջ, ինչ նյութական արդյունքներ կնկատվեն հասարակության և տնտեսության մեջ ՏԶԳԾ առաջարկված միջամտությունների միջոցով, և թե ինչպես ընթացիկ ծրագրերը պետք է հետագայում համախմբվեն, և անցում կատարեն դեպի ՏԶ առանձին Գործառնական ծրագիր:
5.ՏԶԳԾ-ը բաղկացած է հետևյալ հիմնական տարրերից.
1) Իրավիճակի վերլուծություն - բացատրելով` ինչ թեմատիկ ուղղություններ և տարածաշրջանային կոնկրետ խնդիրներ ու հնարավորություններ պետք է հաշվի առնվեն;
2) Մարզերի ՈՒԹՀՍ վերլուծություն և ռազմավարական գերակայություններ` ավելացնելով վիճակագրական տեղեկատվությանը;
3) Որոշակի կառուցվածքով ներկայացված ՏԶԳԾ գերակայություններ և միջոցառումներ, որը թույլ է տալիս ներկայացնել գործընթացը և իրականացման համար անհրաժեշտ փաստաթղթերը;
4) Ինստիտուցիոնալ պայմանավորվածություններ ՏԶԳԾ իրականացման համար;
5) Բյուջե:
6.ՏԶԳԾ իրականացման կառուցվածքը ներկայացված է հետևյալ մակարդակներում.
1) Ծրագիր (ծրագրի մակարդակի ցուցանիշներ);
2)Առանցքային խնդիրներ և գերակայություններ;
3)Միջոցառումներ (մանրամասն տեղեկատվությամբ):
7.ՀՀ կառավարության կողմից 2018-2020թթ. ՏԶԳԾ-ի ընդունումից հետո պատասխանատու մարմինները, առաջին հերթին` ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարությունը (ՏԶԳԾ կառավարող մարմին) կձեռնարկի բոլոր անհրաժեշտ քայլերը Ծրագիրն իրականացնելու համար:
II. ԱՌԿԱ ԻՐԱՎԻՃԱԿԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ
2.1. ԲՆԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐ
ՔԱՐՏԵԶ 1. ՀՀ ՎԱՐՉԱՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԲԱԺԱՆՈՒՄԸ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
8. Հայաստանի Հանրապետությունը գտնվում է Ասիայի արևմտյան մասում: Գրավում է Հայկական լեռնաշխարհի հյուսիս-արևելյան հատվածը` Կովկասի և Առաջավոր Ասիայի միջև (Կուր և Արաքս գետերի միջին հոսանքների միջգետային տարածքը): Սահմանակից է Վրաստանին, Ադրբեջանին, Թուրքիային և Իրանին: Ընդհանուր սահմանի երկարության շուրջ 50%-ը բաժին է ընկնում Ադրբեջանի հետ սահմանին, որի 50%-ը գտնվում է ՀՀ Տավուշի մարզում, մնացածը ՀՀ Գեղարքունիքի, Սյունիքի, Վայոց Ձորի և Արարատի մարզերում է: Հայաստանի մարզերից միայն ՀՀ Կոտայքի մարզն է, որ չունի արտաքին սահման:
ՔԱՐՏԵԶ 2. ՀՀ ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ԳՈՏԻՆԵՐԸ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
9. Երկրի ամենաբարձր կետը Արագած լեռնագագաթն է (4 090 մ), ամենացածր կետը` Դեբետ գետի ստորին հոսանքի շրջանը (375 մ): Ամենաերկար ձգվածությունը հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք 360 կմ է, իսկ արևմուտքից արևելք` 200 կմ:
10. Երկրի տարածքը կազմում է 29 743 կմ 2, որի 68.8%-ը կազմում են գյուղատնտեսական նշանակության հողերը, 11.2%-ը` անտառային, 11.3%-ը` հատուկ պահպանվող տարածքների և 8.7%-ը` այլ հողերը: ՀՀ տարածքի 36.4%-ը լեռներն են, բարձրավանդակներն ու այլ հողերը: Գյուղատնտեսական հողերը նույնպես հավասարաչափ չեն բաշխված ըստ մարզերի, մարզերի տարածքի գյուղատնտեսական հողերի նվազագույն տեսակարար կշիռը կազմում է 41%` ՀՀ Տավուշի մարզում և 82.5% ՀՀ Վայոց ձորի մարզում (սակայն այստեղ վարելահողերը կազմում են գյուղատնտեսական հողերի միայն շուրջ 8.4%): Առավել անհամաչափ են բաշխված անտառային տարածքները` ՀՀ Արմավիրի մազում դրանք բացակայում են, իսկ ՀՀ Տավուշի մարզում` շուրջ 54%:
11. Հայաստանը լեռնային երկիր է: Տարածքի 76.5%-ը գտնվում է ծովի մակերևույթից 1 000-2 500 մ բարձրության վրա: Լեռնաշղթաները զբաղեցնում են երկրի ընդհանուր մակերեսի 47.0%-ը: Բարձրավանդակները կազմում են երկրի մակերեսի ավելի քան 1/3-ը (11 հազ. կմ 2): Հայաստանի միայն 2 մարզերի տարածքներում լեռնային և նախալեռնային գոտիները գերակշռող չեն:
12. Հայաստանի կլիման արտահայտված է 7 գոտիներով, չոր մերձարևադարձային, չոր ցամաքային, չափավոր տաք - չոր, չափավոր տաք - համեմատաբար խոնավ, բարեխառն - տաք ամառով, չափավոր ցուրտ, ցուրտ գոտիներով:
13. Հայաստանի ընդերքը հարուստ է բազմազան օգտակար հանածոներով: Սակայն այդ հանածոները նույնպես հավասարաչափ չեն տեղաբաշխված հանրապետության ողջ տարածքով: Իր բնական պաշարներով առավել աչքի են ընկնում ՀՀ Սյունիքի և Վայոց Ձորի մարզերը, ՀՀ Լոռու, Կոտայքի, Գեղարքունիքի մարզերի որոշ տարածաշրջաններ: Արագած լեռան ստորոտում գտնվող ՀՀ Արագածոտնի և Շիրակի մարզերը հարուստ են հրաբխային ապարատեսակներով` բազմագույն տուֆերով, բազալտի, պեռլիտի և հրաբխային խարամի պաշարներով: 2017 թ.-ի սկզբի դրությամբ ՀՀ-ում առկա էր 670 հանքավայր, այդ թվում` 30 մետաղական: Նշված հանքավայրերից շահագործվում են շուրջ 400-ը` այդ թվում` 27 մետաղական, որոնցից` 7 պղնձամոլիբդենային, 4 պղնձի, 14 ոսկու և ոսկի-բազմամետաղային, 2 բազմամետաղային: Բացի գնահատված և պետական հաշվեկշռում գրանցված հանքավայրերից, Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հայտնաբերված են տարբեր մետաղների 115 երևակումներ (աղբյուր` ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների նախարարություն http://www.minenergy.am/page/472):
ՔԱՐՏԵԶ 3. ՀՀ ՍԵՅՍՄԻԿ ԳՈՏԻՆԵՐԸ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
14. Հայաստանը հարուստ է նաև ջրային պաշարներով, գետերի համախառն հոսքը կազմում է շուրջ 8.5 մլրդ մ 3 Հայաստանում է գտնվում Կովկասի ամենամեծ լիճը` Սևանա լիճը (2015թ. միջին տարեկան մակերեսը 276.5 կմ 2), ամենաերկար գետն` Արաքսը, 192 կմ (ընդհանուր երկարությունը` 1 072 կմ): Հանրապետության վերականգնվող քաղցրահամ ջրային պաշարները կազմել են 5 532.0 մլն. մ 3: Հայաստանի գետերը հիմնականում լեռնային են, խիստ արտահայտված մեժենային (սակավաջուր) հոսքերով:
15. Հայաստանը գտնվում է 5 տարբեր սեյսմիկ վտանգ ունեցող գոտիներում, 0.2-0.5 g առավելագույն հորիզոնական արագացումներով: Միևնույն ժամանակ Հայաստանի քաղաքային բնակչության գերակշռող մեծամասնությունը (մասնավորապես ք. Երևանի մի մասը, ք. Գյումրի և ք. Վանաձոր) գտնվում են 0.4-0.5g առավելապես սեյսմավտանգ գոտիներում:
16. Առավել վտանգավոր 0.5 g արագացման գոտում են գտնվում Սպիտակ, Վանաձոր (Լոռու մարզ) և Դիլիջան (Տավուշի մարզ) քաղաքները: Վտանգավոր 0.4 g գոտում են գտնվում Երևան քաղաքի մի մասը, Գյումրի (Շիրակի մարզ), Թալին (Արագածոտնի մարզ), Եղվարդ (Կոտայքի մարզ), Վեդի (Արարատի մարզ) և Ճամբարակ (Գեղարքունիքի մարզ) քաղաքները:
17. Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում ներառված է 452 բուսատեսակ և 40 սնկերի նկարագրություններ, 223 առանձին մտահոգիչ կարգավիճակով բուսատեսակներ, ինչպես նաև 308 կենդանատեսակ:
2.2 ԺՈՂՈՎՐԴԱԳՐԱԿԱՆ ԻՐԱՎԻՃԱԿ
18. Հայաստանի Հանրապետության բնակչության թվաքանակը 2016թ. հունվարի 1-ի դրությամբ կազմում է 2 998 մլն մարդ: Հանրապետությունը համարվում է միջին-խիտ բնակեցված երկիր, Հայաստանի բնակչության խտությունը համեմատելի է հարակից երկրների բնակչության խտությանը և կազմում է 101 մարդ 1 կմ 2 համար: Այս ցուցանիշով, սակայն Հայաստանը գրեթե կրկնակի զիջում է Արևմտյան Եվրոպայի երկրներին:
19. Բնակչության բաշխվածությունն ըստ մարզերի Հայաստանում հավասարաչափ չէ, Արարատյան դաշտավայրում բնակչության խտությունն ամենամեծն է (Երևան քաղաքում այս խտությունը կազմում է 4 815 մարդ/ կմ 2 Արմավիրում` 215 մարդ/ կմ 2 Արարատում` 124 մարդ/կմ 2), իսկ ամենանոսր բնակեցված են մայրաքաղաքից ամենահեռավոր` Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերը (համապատասխանաբար 22 և 31 մարդ/կմ 2):
20. Հանրապետության բնակչության շուրջ 63.6% քաղաքային բնակչություն է, իսկ 36.4% գյուղական: Սակայն միայն Հայաստանի մարզերով հաշվառելու դեպքում ընդհանուր մարզերի բնակչության շուրջ 43.3% կազմում են քաղաքաբնակները և 56.7% գյուղաբնակները: Մարզերով քաղաքաբնակների տեսակարար կշիռը շատ տարբեր է մարզից մարզ, այսպիսով` ՀՀ Արագածոտնի, Արարատի և Գեղարքունիքի մարզերում քաղաքաբնակների ցուցանիշը հասնում է համապատասխանաբար 22.4%, 28.2% և 29.8%, իսկ ՀՀ Շիրակի, Լոռու և Սյունիքի մարզերում համապատասխանաբար 58.4%, 59.0% 67.4%:
21. Հայաստանի բնակչությունն ունի նվազման միտում, որը պայմանավորված է արտագաղթով: Բնակչության թվաքանակի նվազումը տեղի է ունենում մարզերի հաշվին, որտեղից արտագաղթը ավելի շատ է քան բնակչության բնական աճը, իսկ Երևան քաղաքի բնակչությունը, անկախ արտագաղթից, տարեցտարի ավելանում է: Այսպիսով, 2016թ. հունվարի 1-ի դրությամբ բնակչության ընդհանուր թվաքանակը 2015թ. համեմատ նվազել է 12.0 հազարով, նույն ժամանակահատվածում 13.9 հազար մարդ բնական աճի դեպքում: 2015թ. միգրացիայի մնացորդի մեծությունը կազմել է 25.9 հազար, 2013-2015թթ ընթացքում Հայաստանի բնակչության միգրացիայի մնացորդը կազմել է շուրջ 72.1 հազար մարդ, որոնցից շուրջ 59.75 հազարը բաժին է ընկել ՀՀ մարզերին:
22. 2012-2016թթ. Հայաստանի բնակչության ընդհանուր թվաքանակը նվազել է շուրջ 0.8%, միևնույն ժամանակ Երևան քաղաքի բնակչությունը աճել է 1.2%, իսկ մարզերի բնակչությունը նվազել է 1.8%: Հայաստանի մարզերի շրջանում ամենաշատ նվազում արձանագրվել է ՀՀ Լոռու մարզում, որում այս ցուցանիշը կազմել է 4.5%:
23. 2013-2015թթ. քաղաքաբնակների թվաքանակը ոչ էականորեն աճել է, որը պայմանավորված է Երևան քաղաքի բնակչության աճով, միևնույն ժամանակ ՀՀ մարզերի քաղաքային բնակավայրերի բնակիչների թվաքանակը նվազել է, պայմանավորված արտագաղթի ավելի մեծ տեմպերով, քան գյուղական բնակավայրերում:
24. Ինչպես երևում է Հայաստանի ժողովրդագրական ժողովածուի տվյալներով (http://www.armstat.am/am/?nid=82&id=1847) Հայաստանի բնակչության միջին տարիքն աճում է (2006թ.` 34.1 2015թ.` 36.1 տարի): Այսպիսով, համեմատելով 2006թ. հետ ավելացել է 75 և բարձր տարիքային խմբի բնակչության մասնաբաժինը` 3.7%-ից աճել է մինչև 5.5%-ի, իսկ 10-25 տարեկանների մասնաբաժինն էականորեն նվազել է` 28.6%-ից մինչև 19.6%-ի:
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 1. ՀՀ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԲՈՒՐԳԸ, 2006 և 2016 ԹԹ.
ՏԱՐԵՍԿԶԲԻՆ /ՏՈԿՈՍՈՎ ԸՆԴԱՄԵՆԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ/
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 2. ՀՀ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ ԸՍՏ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԽՄԲԵՐԻ, ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ և ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ, 2006 և 2016 ԹԹ.
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
25. Քաղաքային բնակավայրերում 2016 թ.-ին 2006 թ. հետ համեմատած նվազել է բնակչության մինչև 15 տարեկանների թիվը և ավելացել է 63 և ավել տարիք ունեցողների թիվը: Նույն միտումը նկատվում է նաև գյուղական բնակավայրերում:
26. Վերլուծելով ՀՀ ընդհանուր բնակչությունն ըստ տարիքային խմբերի, ակնհայտ է դառնում, որ ՀՀ բնակչությունը հիմնականում ծերացող է, գյուղական բնակավայրերում երեխաների տոկոսն ավել է, քան քաղաքային բնակավայրերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 1. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԻ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԲԱՇԽՈՒՄՆ ԸՍՏ ՀՀ
ՄԱՐԶԵՐԻ և Ք. ԵՐԵՎԱՆԻ, 2016Թ. ՏԱՐԵՍԿԶԲԻ ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ
.______________________________________________________________________
|Տարի-|Ընդամե-|ք.Երե- |Արագա- |Արարատ |Արմավիր|Գեղար- |Լոռի |Կոտայք |
|քային|նը |վան |ծոտն | | |քունիք | | |
|խումբ| | | | | | | | |
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|0-14 | 588848| 199980| 27067| 53343| 53704| 47604| 45602| 53436|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 945408| 321633| 43124| 86191| 89540| 78750| 68021| 81898|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64|1135991| 415224| 47498| 95934| 100264| 85238| 84220| 95599|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 328330| 136823| 12085| 23443| 23105| 20202| 27111| 22965|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|2998577|1073660| 129774| 258911| 266613| 231794| 224954| 253898|
|մենը | | | | | | | | |
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|0-14 | 19.64%| 18.63%| 20.86%| 20.60%| 20.14%| 20.54%| 20.27%| 21.05%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 31.53%| 29.96%| 33.23%| 33.29%| 33.58%| 33.97%| 30.24%| 32.26%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 37.88%| 38.67%| 36.60%| 37.05%| 37.61%| 36.77%| 37.44%| 37.65%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 10.95%| 12.74%| 9.31%| 9.05%| 8.67%| 8.72%| 12.05%| 9.04%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
|մենը | | | | | | | | |
|______________________________________________________________________
|Քաղաքային բնակչություն
|______________________________________________________________________
|0-14 | 367038| 199980| 6044| 15713| 17749| 13860| 26416| 29903|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 576388| 321633| 8824| 23359| 26092| 21364| 38934| 42705|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 738189| 415224| 11045| 27561| 32256| 26906| 51491| 52585|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 225391| 136823| 3136| 6475| 8525| 7050| 15966| 12678|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|1907006|1073660| 29049| 73108| 84622| 69180| 132807| 137871|
|մենը | | | | | | | | |
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|0-14 | 19.25%| 18.63%| 20.81%| 21.49%| 20.97%| 20.03%| 19.89%| 21.69%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 30.22%| 29.96%| 30.38%| 31.95%| 30.83%| 30.88%| 29.32%| 30.97%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 38.71%| 38.67%| 38.02%| 37.70%| 38.12%| 38.89%| 38.77%| 38.14%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 11.82%| 12.74%| 10.80%| 8.86%| 10.07%| 10.19%| 12.02%| 9.20%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
|մենը | | | | | | | | |
|______________________________________________________________________
|Գյուղական բնակչություն
|______________________________________________________________________
|0-14 | 221810| | 21023| 37630| 35955| 33744| 19186| 23533|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 369020| | 34300| 62832| 63448| 57386| 29087| 39193|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 397802| | 36453| 68373| 68008| 58332| 32729| 43014|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 102939| | 8949| 16968| 14580| 13152| 11145| 10287|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|1091571| | 100725| 185803| 181991| 162614| 92147| 116027|
|մենը | | | | | | | | |
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|0-14 | 20.32%| | 20.87%| 20.25%| 19.76%| 20.75%| 20.82%| 20.28%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|15-34| 33.81%| | 34.05%| 33.82%| 34.86%| 35.29%| 31.57%| 33.78%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|35-64| 36.44%| | 36.19%| 36.80%| 37.37%| 35.87%| 35.52%| 37.07%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|65+ | 9.43%| | 8.88%| 9.13%| 8.01%| 8.09%| 12.09%| 8.87%|
|_____|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդա-|100.00%| |100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
|մենը | | | | | | | | |
.______________________________________________________________________
________________________________.
|Շիրակ |Սյունիք|Վայոց |Տավուշ |
| | |Ձոր | |
| | | | |
| | | | |
|_______|_______|_______|_______|
| 48637| 25381| 9512| 24582|
|_______|_______|_______|_______|
| 78829| 43226| 16608| 37588|
|_______|_______|_______|_______|
| 91168| 54795| 19053| 46998|
|_______|_______|_______|_______|
| 24518| 16069| 5663| 16346|
|_______|_______|_______|_______|
| 243152| 139471| 50836| 125514|
| | | | |
|_______|_______|_______|_______|
| 20.00%| 18.20%| 18.71%| 19.59%|
|_______|_______|_______|_______|
| 32.42%| 30.99%| 32.67%| 29.95%|
|_______|_______|_______|_______|
| 37.49%| 39.29%| 37.48%| 37.44%|
|_______|_______|_______|_______|
| 10.08%| 11.52%| 11.14%| 13.02%|
|_______|_______|_______|_______|
|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
| | | | |
________________________________|
|
________________________________|
| 27186| 16583| 3392| 10212|
|_______|_______|_______|_______|
| 43843| 28534| 5517| 15583|
|_______|_______|_______|_______|
| 54815| 38471| 7022| 20813|
|_______|_______|_______|_______|
| 16119| 10438| 1846| 6335|
|_______|_______|_______|_______|
| 141963| 94026| 17777| 52943|
| | | | |
|_______|_______|_______|_______|
| 19.15%| 17.64%| 19.08%| 19.29%|
|_______|_______|_______|_______|
| 30.88%| 30.35%| 31.03%| 29.43%|
|_______|_______|_______|_______|
| 38.61%| 40.92%| 39.50%| 39.31%|
|_______|_______|_______|_______|
| 11.35%| 11.10%| 10.38%| 11.97%|
|_______|_______|_______|_______|
|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
| | | | |
________________________________|
|
________________________________|
| 21451| 8798| 6120| 14370|
|_______|_______|_______|_______|
| 34986| 14692| 11091| 22005|
|_______|_______|_______|_______|
| 36353| 16324| 12031| 26185|
|_______|_______|_______|_______|
| 8399| 5631| 3817| 10011|
|_______|_______|_______|_______|
| 101189| 45445| 33059| 72571|
| | | | |
|_______|_______|_______|_______|
| 21.20%| 19.36%| 18.51%| 19.80%|
|_______|_______|_______|_______|
| 34.57%| 32.33%| 33.55%| 30.32%|
|_______|_______|_______|_______|
| 35.93%| 35.92%| 36.39%| 36.08%|
|_______|_______|_______|_______|
| 8.30%| 12.39%| 11.55%| 13.79%|
|_______|_______|_______|_______|
|100.00%|100.00%|100.00%|100.00%|
| | | | |
________________________________.
Աղբյուրը` Վերլուծություն, ԱՎԾ, Հայաստանի ժողովրդագրական ժողովածու 2016 (http://www.armstat.am/file/article/demog_2016_2.pdf)
27. Ամենաերիտասարդ մարզը Գեղարքունիքի մարզն է, ապա` Կոտայքի մարզը: Ամենածերացողն է Երևան քաղաքը, ապա` Լոռու, Սյունիքը և Տավուշը մարզերը:
28. ՀՀ-ում տղամարդիկ կազմում են ընդհանուր բնակչության 47.7%-ը, այս թիվը նվազել է 2013թ.-ի համեմատ հետ, երբ այն կազմում էր ընդհանուր բնակչության 48.0%:.
29. Անկախ նրանից, որ ծնունդների քանակությամբ տղաներն ավելի շատ են ծնվում, 20-24 տարեկան հասակում տղաների և աղջիկների թվաքանակները հավասարվում են, որից հետո աղջիկներինը` բնակչության ընդհանուր թվաքանակում գերակայում են:
30. ՀՀ 2011թ. մարդահամարի արդյունքներով, ՀՀ բնակչության շուրջ 7.7% ունի տարրական, իսկ մասնագիտական կրթություն ունեցողների թիվը հասնում է բնակչության 37.9%, միևնույն ժամանակ կանայք ունեն կրթական ավելի բարձ մակարդակ, որը միջին մասնագիտական կրթության կամ ավելի բարձրի դեպքում հասնում է 40.7%` տղամարդկանց 34.7%-ի համեմատ: Միևնույն ժամանակ հետբուհական կրթություն ունեցողների մեջ կանանց թիվը ավելի ցածր է, քան տղամարդկանց:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 2. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ՍԵՌԻ
.__________________________________________.
|Կրթական մակարդակը, սեռը |Ընդա-|Տղա- |Կին %|
| |մենը |մարդ | |
| |% |% | |
|________________________|_____|_____|_____|
|Չունի տարրական | 5.50| 6.00| 5.00|
|________________________|_____|_____|_____|
|Տարրական | 7.70| 8.10| 7.40|
|________________________|_____|_____|_____|
|Հիմնական | 9.40|10.40| 8.50|
|________________________|_____|_____|_____|
|Միջնակարգ |39.50|40.80|38.40|
|________________________|_____|_____|_____|
|Նախնական մասնագիտական | 2.80| 2.90| 2.80|
|________________________|_____|_____|_____|
|Միջին մասնագիտական |15.20|12.60|17.50|
|________________________|_____|_____|_____|
|Բարձրագույն մասնագիտական|19.50|18.70|20.10|
|________________________|_____|_____|_____|
|Հետբուհական մասնագ. | 0.20| -| 0.20|
|________________________|_____|_____|_____|
|Գիտության թեկնածու | 0.20| 0.20| 0.10|
|________________________|_____|_____|_____|
|Գիտության դոկտոր | -| 0.30| -|
|________________________|_____|_____|_____|
|ԸՆԴԱՄԵՆԸ | 100| 100| 100|
.__________________________________________.
Աղբյուրը` Վերլուծություն, ԱՎԾ, Հայաստանի ժողովրդագրական ժողովածու 2016
(http://www.armstat.am/file/article/demog_2016_8.pdf)
31. Հայաստանը բնակչությամբ միատարր է, հիմնականում բնակեցված է հայերով` 98%, ազգային փոքրամասնություններից ապրում են եզդիներ, ռուսներ, ասորիներ, քրդեր և այլ ազգություններ:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 3. ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԸՍՏ ԱԶԳՈՒԹՅԱՆ
._______________________________.
|Ազգությունը | Ընդամենը |
|____________|__________________|
| ՀՀ |3,018,854|100.000%|
|____________|_________|________|
|Հայ |2,961,801| 98.110%|
|____________|_________|________|
|Եզդի | 35,308| 1.170%|
|____________|_________|________|
|Ռուս | 11,911| 0.395%|
|____________|_________|________|
|Ասորի | 2,769| 0.092%|
|____________|_________|________|
|Քուրդ | 2,162| 0.072%|
|____________|_________|________|
|ՈՒկրաինացի | 1,176| 0.039%|
|____________|_________|________|
|Հույն | 900| 0.030%|
|____________|_________|________|
|Վրացի | 617| 0.020%|
|____________|_________|________|
|Պարսիկ | 476| 0.016%|
|____________|_________|________|
|Այլ | 1,634| 0.054%|
|____________|_________|________|
|Հրաժարվել են| 100| 0.003%|
|պատասխանել | | |
._______________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, Հայաստանի ժողովրդագրական ժողովածու 2016
(http://www.armstat.am/file/article/demog_2016_8.pdf)
2.3. ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
32. 2016թ. հունվարի 1-ի դրությամբ ՀՀ-ում առկա են 49 քաղաքային բնակավայրեր, որոնցում բնակվում են շուրջ 1.9 մլն բնակիչ, կամ ընդհանուր բնակչության շուրջ 63,6%: Բնակչությունը քաղաքային բնակավայրերում 2016թ.-ին` 1999թ.(1) համեմատ նվազել է շուրջ 9.7% կամ 204.6 հազար բնակչով:
___________________________
1) Վերահաշվարկված է ՀՀ 2001 թ. մարդահամարի արդյունքների հիման վրա:
Ընդ որում, Երևան քաղաքում այս նվազումը եղել է միջին հանրապետական ցուցանիշին մոտ և կազմել է շուրջ 3.0% (1999թ` 1106.7 հազ.): Սակայն մարզային տարբեր քաղաքներում բնակչության նվազումը կազմել է 0.5% մինչև 57.3%: Այս տարբերությունները հիմնականում պայմանավորված են անվտանգության և տնտեսական գործոններով և արտահայտվում է ներգաղթի և արտագաղթի ցուցանիշներով:
33. Ներկայումս քաղաքային բնակչության գերակշիռ մեծամասնությունը, կամ շուրջ 1.07 մլն մարդ բնակվում է Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում: Մայրաքաղաք Երևանը գտնվում է Արարատյան դաշտավայրի հյուսիս-արևելյան մասում: Սահմանակից է ՀՀ Արագածոտնի, Կոտայքի, Արարատի և Արմավիրի մարզերին և խոշորագույնն է ՀՀ 49 քաղաքների շարքում: Երևանում է գտնվում ՀՀ վարչական կենտրոնը, այստեղ են կենտրոնացված ՀՀ Նախագահի նստավայրը, ՀՀ Ազգային ժողովը, ՀՀ կառավարությունը, ՀՀ բոլոր նախարարությունները ու բոլոր պետական կառույցների գլխամասերը, միջազգային կառույցների ներկայացուցիչները: Միևնույն ժամանակ այստեղ են կենտրոնացված նաև կրթական, առողջապահական, սոցիալական ծառայությունների հիմնական մատուցողները:
34. Երևանը հանրապետության ամենախոշոր տնտեսական կենտրոնն է, այստեղ է ստեղծվում ՀՀ ՀՆԱ 54.4%, որը 1 շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի հաշվարկով գերազանցում է հանրապետության միջին ցուցանիշը շուրջ 1.48 անգամ, իսկ միջին մարզերի ցուցանիշը` շուրջ 2 անգամ: Ըստ ոլորտների Երևանին բաժին ընկնող պատկերը հետևյալն է` արդյունաբերություն` 41.2 %, գյուղատնտեսություն` 1.1 %, շինարարություն` 63.7%, մանրածախ առևտուր` 76.4 %, ծառայություններ` 81.4% հավելյալ արժեքը:
35. Երևան քաղաքի կենտրոնական թաղամասերում նախկին ինդուստրիալ տարածքները (նախկինում կառուցված, սակայն ներկայումս չօգտագործվող արտադրական տարածքները) վերակառուցվել են և անհրաժեշտության դեպքում վերապրոֆիլավորվել, ներկայումս շահագործվում են, սակայն Երևան քաղաքի ծայրամասերում դեռևս հնարավոր է գտնել տարածքներ, որոնք չեն շահագործվում, կամ շահագործվում են մասնակիորեն:
36. ՀՀ մարզերի քաղաքային բնակչությունը կազմում է շուրջ 830 հազար մարդ, որից շուրջ 43.7% բնակվում է մարզային 48 քաղաքներում: Այս քաղաքները պայմանականորեն բաժանվել են 5 խմբերի` մայրաքաղաքամերձ, մարզային և տարածքային կենտրոններ, գյուղատնտեսական մասնագիտացում ունեցող, տնտեսական աճի բևեռներ և խնդրահարույց քաղաքներ:
37. Երևանի տնտեսական և սոցիալական հնարավորություններից լայնորեն օգտվում են մայրաքաղաքամերձ քաղաքները (Երևանից մինչև 30 կմ շառավիղով գտնվող քաղաքներ), որոնց տնտեսությունները սերտաճել են Երևանի տնտեսությանը: Մայրաքաղաքամերձ քաղաքներում բնակվում է 160.8 հազար բնակիչ: Այդ քաղաքներն են` Վաղարշապատ, Աբովյան, Մասիս, Աշտարակ, Նոր Հաճն, Բյուրեղավան, Եղվարդ:
38. Մայրաքաղաքի հետ տնտեսական կապերն առավել ցայտուն են երևում Աբովյան, Վաղարշապատ, Մասիս և Եղվարդ քաղաքներում: Այս քաղաքներում նույնպես սկսել է նախկին ինդուստրիալ տարածքների վերակառուցման և վերաշահագործման գործընթացը, սակայն չօգտագործվող տարածքների թիվը դեռևս զգալի է: Մայրաքաղաքամերձ քաղաքները բնութագրվում են նաև ԲՈՒՀ-ական կրթության գրեթե բացակայությամբ, քանի որ այս բացը, որպես կանոն, լրացվում է մայրաքաղաքի կրթական համակարգի հաշվին:
39. Մարզային կենտրոնները այնպիսի քաղաքներն են, որոնք իրենց շրջակա բնակավայրերին ապահովում են ադմինիստրատիվ, կրթական, առողջապահական և այլ ծառայություններով, որպես կանոն այս քաղաքները նախկինում ունեցել են հզոր արտադրական ներուժ, որը օգտագործվում է միայն մասնակի, այս քաղաքներում հիմնական աշխատատեղերը ապահովում է պետական սեկտորը և որոշ մասով` գյուղատնտեսական մթերքների վերամշակումը ու ծառայությունները: Մարզային կենտրոններում բնակվում են 381.1 հազար մարդ, դրանք են` Գյումրի, Վանաձոր, Կապան, Հրազդան, Արմավիր, Արտաշատ, Իջևան, Գավառ, Եղեգնաձոր և Աշտարակ քաղաքները:
40. Բոլոր այն դեպքերում, երբ մարզկենտրոնի հեռավորությունը գյուղական բնակավայրերից 40-50 կմ-ից ավել է, ապա մոտակա քաղաքը մասնակիորեն կատարում է կենտրոնի դերը, կատարելով մարզկենտրոնին բնորոշ որոշակի գործառույթներ (առողջապահական, կրթական, առևտրային և այլն):
41. Միևնույն ժամանակ որոշ քաղաքներ, հետխորհրդային իրավիճակից ելնելով, փոխեցին մասնագիտացումը և զարգացրին գյուղատնտեսական հատվածը, այդ քաղաքներում հիմնական աշխատատեղերը ապահովում են գյուղատնտեսությունը ու գյուղատնտեսական մթերքների վերամշակումը, պետական հատվածը, ինչպես նաև բնակչությանը ու հարակից բնակավայրերին ծառայությունների մատուցումը: Այդ բնակավայրերում բնակվում են 94.7 հազար մարդ, դրանք են` Գորիս, Սիսիան, Մարտունի, Վեդի, Բերդ, Տաշիր, Ապարան, Նոյեմբերյան, Թալին, Մեղրի:
42. Քաղաքների հաջորդ խումբը ունի զարգացող տնտեսություն (կամ ոչ ամբողջովին է կորցրել իր ունեցած տնտեսական հնարավորությունները): Որպես կանոն, այս քաղաքները ունեն կամ ցայտուն արտահայտված լեռնարդյունաբերական ուղղվածություն կամ զբոսաշրջային ուղղվածություն: Այս քաղաքներում են բնակվում 110.7 հազար մարդ, դրանք են` Արարատ, Սևան, Դիլիջան, Ալավերդի, Վարդենիս, Մեծամոր, Քաջարան, Ջերմուկ, Ագարակ, Ախթալա, Ծաղկաձոր;
43. Տնտեսական աճ ունեցող քաղաքներում նախկին ինդուստրիալ տարածքների հետ խնդիրները գրեթե բացակայում են, այստեղ, որպես կանոն, այդ տարածքները ամբողջովին օգտագործվել են և ներկայումս իրականացվում են նոր շինարարական աշխատանքներ, այս իրավիճակը ավելի ցայտուն է արտահայտված մասնավորապես Ծաղկաձորում և Քաջարանում:
44. Իրենց տնտեսական ներուժը կորցրած, նախկինում ինդուստրիալ քաղաքները ունեն մեծ խնդիրներ ինչպես աշխատատեղերով ապահովման, այնպես էլ արտագաղթի, նախկին ինդուստրիալ տարածքների և քաղաքային ծառայությունների հետ: Այս քաղաքները, որպես կանոն, տեղաբաշխված են այլ, տնտեսապես կամ ադմինիստրատիվ ավելի մեծ կարևորություն ունեցող քաղաքներից ոչ հեռու, ուստի չեն մատուցում քաղաքային բնակավայրերին հատուկ ծառայությունները հարակից բնակավայրերին այն կերպ, ինչպես մարզային կենտրոնները, չունեն տնտեսական այն ակտիվությունը, որը բնորոշ է զարգացող տնտեսություն ունեցող քաղաքներին, գտնվում են Երևան քաղաքից բավական հեռավորության վրա, որպեսզի օգտվեն Երևան քաղաքի աշխատաշուկայի հնարավորություններից և չեն կարողացել վերապրոֆիլավորվել` գյուղատնտեսության և գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության համար: Որպես կանոն (բացառություն է միայն Արթիկը և Վայքը) այստեղ արտագաղթի ծավալները գերազանցում են հանրապետության միջին ցուցանիշը: Այս քաղաքներում բնակվում է 86.6 հազար մարդ, դրանք են` Արթիկ, Սպիտակ, Ստեփանավան, Ճամբարակ, Վայք, Մարալիկ, Այրում, Թումանյան, Շամլուղ, Դաստակերտ:
45. Այս քաղաքներից որոշը, մասնավորապես` Դաստակերտը, Շամլուխը, Թումանյանը և Այրումը ընդհանրապես չեն տրամադրում քաղաքային բնակավայրերին բնորոշ ծառայությունները:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 4. ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ
._______________________________________________________.
|Քաղաքի |Քաղաքի|Հեռա- |2001թ.|2016 |Պայմանական |
|անվանումը |կարգա-|վորու-|մարդա-|տարե- |խումբ |
| |վիճակ |թյունը|համար |սկզբին| |
| |ստանա-|Երևա- | | | |
| |լու |նից, | | | |
| |տարե- |կմ* | | | |
| |թիվը | | | | |
|_________________________|______|______|_______________|
|Քաղաքային բնակչություն |2066.1|1907.0| |
|_________________________|______|______|_______________|
|Երևան |Ք.ա. | -|1103.5|1073.7|մայրաքաղաք |
| |782թ. | | | | |
| |(1) | | | | |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Գյումրի | 1840| 118| 150.9| 117.7|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վանաձոր | 1924| 115| 107.4| 82.2|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վաղարշապատ |1924 | 20| 56.4| 46.7|մայրաքաղաքամերձ|
| |(Ք.ա. | | | | |
| |685 | | | | |
| |(2)) | | | | |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Աբովյան | 1963| 18| 44.6| 44.4|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Կապան | 1938| 301| 45.7| 42.6|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Հրազդան | 1959| 50| 52.8| 41.2|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Արմավիր | 1947| 44| 32.0| 28.9|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Արտաշատ | 1961| 30| 25.1| 20.7|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Իջևան | 1961| 132| 20.2| 20.7|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Չարենցավան | 1983| 34.49| 25.0| 20.5|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մասիս | 1995| 14| 21.4| 20.5|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Գորիս | 1924| 236| 23.3| 20.3|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Արարատ | 1962| 47| 20.5| 20.3|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Գավառ | 1938| 92| 26.6| 19.5|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Սևան | 1961| 66| 21.4| 19.2|տուրիզմ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Արթիկ | 1945| 100| 17.6| 18.8|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Աշտարակ | 1963| 19| 20.6| 18|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Դիլիջան | 1951| 96| 16.2| 17.6|տուրիզմ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Սիսիան | 1974| 206| 16.8| 14.9|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ալավերդի | 1938| 162| 16.6| 13.0|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Սպիտակ | 1960| 95| 15.0| 13|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ստեփանավան | 1938| 139| 16.3| 12.8|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վարդենիս | 1995| 168| 12.7| 12.6|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մարտունի | 1995| 130| 11.8| 12.2|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Եղվարդ | 1995| 18| 11.6| 11.9|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վեդի | 1995| 48| 13.0| 11.6|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Նոր Հաճն | 1991| 30| 10.2| 9.4|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Բյուրեղավան| 1995| 24| 8.2| 9.3|մայրաքաղաքամերձ|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մեծամոր | 1995| 38| 9.9| 9.0|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Բերդ | 1995| 186| 8.8| 7.7|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Եղեգնաձոր | 1995| 123| 8.2| 7.6|մարզկենտրոն |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Տաշիր | 1983| 156| 9.5| 7.5|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Քաջարան | 1958| 327| 8.4| 7.1|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ապարան | 1995| 60| 6.6| 6.3|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ճամբարակ | 1995| 119| 6.4| 5.7|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Վայք | 1995| 132| 6.0| 5.7|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մարալիկ | 1995| 90| 5.8| 5.5|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Նոյեմբերյան| 1995| 185| 5.5| 4.9|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Թալին | 1995| 65| 5.6| 4.8|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Մեղրի | 1984| 373| 4.8| 4.5|գյուղատնտեսական|
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ջերմուկ | 1961| 175| 5.4| 4.4|տուրիզմ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ագարակ | 1995| 385| 4.8| 4.3|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Այրում | 2006| 205| -| 2.0|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ախթալա | 1995| 186| 2.4| 2.0|ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Թումանյան | 1995| 148| 1.9| 1.6|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Ծաղկաձոր | 1984| 55| 1.6| 1.2|տուրիզմ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Շամլուղ | 1995| 196| 0.8| 0.7|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
|___________|______|______|______|______|_______________|
|Դաստակերտ | 1995| 226| 0.3| 0.3|նախկին |
| | | | | |ինդուստրիալ |
._______________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016
(http://armstat.am/file/article/marz_2016_8.pdf) և ՀՀ մարզերը և
Երևան քաղաքը թվերով, 1998-2002
(http://www.armstat.am/file/article/marzer-iii_6.pdf)
2.4. ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ԿԱՊ, ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ
46. ՀՀ-ն ունի հարաբերականորեն զարգացած տրանսպորտային ցանց, Երևան քաղաքի գրեթե ողջ բնակչությունն ապահովված է մշտական երթուղային տրանսպորտային կապով: Մարզերում այս թիվը այլ է, մշտական երթուղային տրանսպորտային կապով ապահովվածության միջին մեծությունը հասնում է 90%: Տրանսպորտային կապով ապահովվածության ցածր մակարդակը պայմանավորված է հեռավոր, լեռնային և փոքր համայնքներում տրանսպորտային կապի իրականացումը տրանսպորտային ձեռնարկությունների կողմից տնտեսապես ոչ հիմնավորված լինելը, իսկ այդ համայնքների կամ տարածքային կառավարման մարմինների կողմից տնտեսապես ոչ շահութաբեր երթուղիների սուբսիդավորում նախատեսված չէ: Համայնքներում կանոնավոր տրանսպորտային կապի չապահովման պատճառներից է հանդիսանում նաև ճանապարհների անմխիթար վիճակը, որն ավելացնում է մեքենատրանսպորտային պարկի սպասարկման արժեքը և ձմեռային պայմաններում ճանապարհների դժվար անցանելի լինելը, որը թույլ չի տալիս կանոնավոր կերպով տրանսպորտային կապի ապահովումը:
47. Հայաստանի հիմնական երթուղիները կապում են հանրապետության խոշոր քաղաքները արտերկրի հետ, դրանք են` Երևան-Վանաձոր-Ալավերդի-Բագրատաշեն; Երևան-Գյումրի-Բարվա, Երևան-Գորիս-Մեղրի, Երևան-Իջևան-Բագրատաշեն և այլն: Միևնույն ժամանակ մարզային կտրվածքով հիմնական երթուղիները հիմնականում համընկնում են հանրապետական հիմնական երթուղիների հետ, կամ այն դեպքում երբ չեն համընկնում հանրապետական գլխավոր երթուղիների հետ, մարզերի հիմնական երթուղիներն են հանդիսանում մարզկենտրոնը մարզի քաղաքային բնակավայրերի հետ կապող երթուղիները:
48. Բեռնաուղևորափոխադրումները հանրապետությունում հիմնականում իրականացվում են ավտոմոբիլային տրանսպորտով, այն կազմում է ընդհանուր բեռնափոխադրումների 62.1%, երկաթուղային տրանսպորտը տեղափոխում է շուրջ 3 անգամ ավելի քիչ բեռներ` 22.9%, 14.8% խողովակաշարերով, իսկ շուրջ 0.09% օդային տրանսպորտով (աղբյուրը` ԱՎԾ, Հայաստանը թվերով, 2016 http://www.armstat.am/file/article/armenia_2016_10.pdf):
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 3. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԱՎՏՈՄՈԲԻԼԱՅԻՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԻ ԲԵՌՆԱՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
49. ՀՀ-ում ընդհանուր օգտագործման ավտոմոբիլային տրանսպորտի բեռնաշրջանառության ծավալը 2015թ. կազմել է 892.2 մլն.տոննա-կմ, որը 2012 թ.-ի ցուցանիշի համեմատ աճել է մոտ 1.38 անգամ: Հիմնականում գրեթե բոլոր մարզերում վերոնշյալ միտումը պահպանվել է, բացառությամբ Արագածոտնի և Կոտայքի մարզերի, որտեղ նկատվել է ընդհանուր բեռնաշրջանառության նվազում, համապատասխանաբար 21% և 8%: Կտրուկ աճ է արձանագրվել Գեղարքունիքի մարզի բեռնափոխադրումներում` շուրջ 13.0 անգամ, սակայն, Հայաստանում իրականացվող ուղևորաշրջանառության ծավալը 2015թ. կազմել է 2453.6 մլն.ուղևոր-կմ, որը 2012 թ.-ի ցուցանիշի համեմատ նվազել է շուրջ 8.2%-ով, միևնույն ժամանակ հանրապետության ուղևորաշրջանառությունը նվազել է 8.2%-ով: Միևնույն նվազման միտումը արտահայտվում է նաև մարզերով, սակայն Գեղարքունիքի, Արարատի և Վայոց Ձորի մարզերը արձանագրել են իրենց ցուցանիշների աճ, համապատասխանաբար 38%, 24% և 17%: Ամենակտրուկ անկումը կրկին արձանագրվել է Արագածոտնի մարզում և կազմել է 29%:
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 4. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԱՎՏՈՄՈԲԻԼԱՅԻՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԻ ՈՒՂԵՎՈՐԱՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
50. Հայաստանի մարզերից Երևան հասանելիությունը շատ տարբեր է, այն տատանվում է 30 րոպեից` Արագածոտնի համար, մինչև 249 րոպե` Սյունիքի մարզի համար, հասանելիության միջին ցուցանիշը կազմում է 86.3 րոպե:
51. Հայաստանի տարածքով անցնող երկաթուղին կապում է Հայաստանի մայրաքաղաքը և 8 մարզերը Վրաստանի երկաթուղու հետ: «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ-ի փոխադրական ունակությունը կազմում է տարեկան 50 մլն տոննա և 5.5 մլն ուղևոր (http://www.ukzhd.am/arm_about_company.html), որը սակայն թերի է օգտագործվում:
52. ՀՀ վիճակագրական ծառայության տվյալների համաձայն, 2015թ. երկաթուղին տեղափոխել է շուրջ 2 500 հազար տոննա բեռ, կամ օգտագործել իր լրիվ հզորության շուրջ 5%: Այս ծավալը նվազում է տարեցտարի և 2013թ. նկատմամբ արձանագրվել է շուրջ 22.7% նվազում (աղբյուրը` ԱՎԾ, Հայաստանը թվերով, 2016 http://www.armstat.am/file/article/armenia_2016_10.pdf):
53. Հեռահաղորդակցություն. ՀՀ տարածքում բջջային հեռախոսակապը և շարժական ինտերնետ կապն ապահովում են` «Արմենթել», «ՎիվաՍել-ՄՏՍ», «Յուքոմ» օպերատորները: Լարային կապ են ապահովում «Արմենթել», «Յուքոմ» և «Ռոստելեկոմը», որը ներառում է ֆիքսված հեռախոսակապի, ինտերնետ հասանելիության և նոր սերնդի IP հեռուստատեսության ծառայություններ ֆիզիկական անձանց և կորպորատիվ հաճախորդների համար:
54. ՀՀ տարածքում գործում է «Հայփոստ» ՓԲԸ-ն, որը ունի 900 փոստային բաժանմունքներ` սփռված ՀՀ բոլոր քաղաքներում և գյուղերում (աղբյուր https://www.haypost.am/hy/about-haypost):
55. 2016 թվականի դեկտեմբեր ամսվա դրությամբ ՀՀ բնակչությունը հնարավորություն ուներ դիտելու և լսելու Հայաստանի Հանրապետությունում գործող 90 հեռուստաընկերություն, որից 36-ը` վերգետնյա եթերային, 54-ը` կաբելային (մալուխային) հեռարձակում իրականացնող և 18 ռադիոընկերության եթերը: Վերգետնյա եթերային 36 հեռուստաընկերություններից 6-ը հանրապետական սփռման են, որից 1-ը` վերահեռարձակում իրականացնող, 9-ը մայրաքաղաքային սփռման են` ներառյալ 3 վերահեռարձակում իրականացնող, 21-ը տարածքային սփռման են, այդ թվում 12-ը` տեղական հեռուստաընկերություններ (աղբյուր` Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային հանձնաժողով http://tvradio.am/resources/menu//adminzonetv/elections/564bf10b0ba7156692c 69989684ea98f.pdf):Միևնույն ժամանակ Երևան քաղաքում և հանրապետության որոշ քաղաքային բնակավայրերում հասու են IP հեռուստատեսության ծառայությունները, որոնք թույլ են տալիս թվային որակով դիտելու հարյուրավոր հեռուստաալիքներ, վերոնշյալը սակայն դեռևս հասու չէ հանրապետության մարզերի բնակչության մեծամասնությանը:
2.5. ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ
ՔԱՐՏԵԶ 4. ՀՀ ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՔԱՐՏԵԶ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
56. ՀՀ ճանապարհների ընդհանուր երկարությունը կազմում է 7533.6 կմ, որից` միջպետական նշանակության` 1758.8 կմ, հանրապետական նշանակության` 1969,1 կմ և մարզային (տեղական) նշանակության` 3805,7 կմ:
57. Յուրաքանչյուր մարզի տարածքում միջինում առկա է շուրջ 740 կմ ավտոճանապարհ, ընդ որում միջպետական ճանապարհների միջին երկարությունը կազմում է շուրջ 23%, հանրապետական նշանակության ճանապարհները շուրջ 25.5%, իսկ մարզային (տեղական) նշանակության ճանապարհները` 51.5%:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 5. ՀՀ ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՑԱՆՑԻ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
._____________________________________.
|Նշանակություն|Երկարու-|Խտու- |Խտու- |
| |թյունը, |թյունը|թյունը |
| |(կմ) |1 կմ 2|10000 |
| | |հաշվով|բնակչի |
| | |(կմ/ |հաշվով |
| | |կմ 2) |(կմ/ |
| | | |10000 |
| | | |բնակիչ)|
|_____________|________|______|_______|
|Միջպետական | 1,759|0.0606| 5.87|
|_____________|________|______|_______|
|Հանրապետական | 1,969|0.0661| 6.57|
|_____________|________|______|_______|
|Մարզային | 3,806|0.1278| 12.69|
|(տեղական) | | | |
|_____________|________|______|_______|
|Ընդամենը | 7,533.6|0.2545| 24.60|
._____________________________________.
Աղբյուրը` http://www.mtcit.am/edfiles/files/POXADRUMNER/voroshum.pdf և
ՀՀ ԱՎԾ տվյալների հիման վրա կատարված վերլուծություն
58. Վերլուծելով ճանապարհային խտությունն ըստ մարզերի, ամենախիտը, ըստ 10 000 բնակչի Վայոց ձորի մարզն է, քանի որ ամենանոսր բնակեցվածն է, իսկ ամենանոսրը Կոտայքի մարզն է: Տարածքի հաշվով ամենախիտ ճանապարհային ցանց ունեցողը Արմավիրի մարզն է, որի ճանապարհային խտության բարձ աստիճանը կապված է միջպետական և տեղական ճանապարհների բարձր խտությամբ:
59. Հայաստանի միջպետական նշանակության ճանապարհները գտնվում են համեմատաբար բարվոք վիճակում, սակայն միջհամայնքային և ներհամայնքային ճանապարհների վիճակը հիմնականում գնահատվում է վատ կամ շատ վատ: Անգամ քաղաքային բնակավայրերի ներքին ճանապարհների շուրջ 41% չունի ասֆալտբետոնե ծածկ, Գեղարքունիքի մարզում այց ցուցանիշը հասնում է 73%: Գյուղական բնակավայրերի ճանապարհները գտնվում են ավելի վատ վիճակում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 6. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՑԱՆՑԻ ՎԻՃԱԿԸ
._____________________________________________.
| |Ներքաղա-|Ասֆալտա-|Հողապատ |% ընդ-|
| |քային |պատ |կամ |հանուր|
| |ճանապար-|ներքաղա-|խճապատ |ցանցի |
| |հային |քային |ներքաղա-|նկատ- |
| |ցանցի |ճանապար-|քային |մամբ |
| |երկարու-|հային |ճանապար-| |
| |թյունը, |ցանցի |հային | |
| |կմ |երկարու-|ցանցի | |
| | |թյունը, |երկարու-| |
| | |կմ |թյունը, | |
| | | |կմ | |
|___________|________|________|________|______|
|Արագածոտն | 128.6| 58.1| 70.5| 55%|
|___________|________|________|________|______|
|Արարատ | 139| 57.7| 81.3| 58%|
|___________|________|________|________|______|
|Արմավիր | 436.7| 295.9| 140.8| 32%|
|___________|________|________|________|______|
|Գեղարքունիք| 316.9| 86.9| 230| 73%|
|___________|________|________|________|______|
|Լոռի | 457.42| 286.8| 170.62| 37%|
|___________|________|________|________|______|
|Կոտայք | 539.6| 416.0| 123.6| 23%|
|___________|________|________|________|______|
|Շիրակ | 257| 107| 150| 58%|
|___________|________|________|________|______|
|Սյունիք | 151.58| 98.8| 52.78| 35%|
|___________|________|________|________|______|
|Վայոց Ձոր | 88.8| 74.7| 14.1| 16%|
|___________|________|________|________|______|
|Տավուշ | 259.8| 166.15| 93.65| 36%|
|___________|________|________|________|______|
|ՀՀ մարզեր | 2775.5| 1648.0| 1127.4| 41%|
._____________________________________________.
Աղբյուրը` ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության
տվյալների վրա կատարված վերլուծություն
60. Հայաստանի երկաթուղին շահագործվում է մասամբ, որը պայմանավորված է Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ սահմանների փակ լինելով: Այս իսկ պատճառով երկաթգծի բաց ծավալուն երկարության 1321,5 կմ-ից, որից 806.5 կմ գլխավոր ուղիներն են, որից 2.56% երկուղի է, շահագործվում է միայն 693,7 կմ: Իսկ առկա չորս կցակայաններից շահագործվում է միայն մեկը` Այրում-Սադախլու (Վրաստան), Ախուրյան-Դոգուկապի (Թուրքիա) - չի գործում, Երասխ-Վելիդաղ (Ադրբեջան) - չի գործում, Իջևան-Բարխուդարլի (Ադրբեջան) - չի գործում: Բոլոր չորս կցակայանների աշխատանքի դեպքում ՀԿԵ ՓԲԸ-ի փոխադրական ունակությունը կազմում է տարեկան 50 մլն տոննա և 5,5 մլն ուղևորներ, իսկ Այրումի միայն մի կցվանքի թողունակությունը օրական 18 զույգ գնացք է: ՀԿԵ ՓԲԸ-ն լրիվ էլեկտրաֆիկացված է, հանդերձավորված է կիսաավտոմատացված բլոկավորման և կապի ժամանակակից տեխնոլոգիական համակարգերով: ՀԿԵ ՓԲԸ-ն ունի 74 կայարան:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 7. ՀՀ ԵՐԿԱԹՈՒՂԱՅԻՆ ՑԱՆՑԻ ԽՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
._________________________________.
|Նշանակու-|Երկարու-|Խտու- |Խտու- |
|թյուն |թյունը |թյունը|թյունը |
| |(կմ) |1 կմ.ք|10000 |
| | |հաշվով|բնակչի |
| | |(կմ/ |հաշվով,|
| | |կմ ք |(կմ/ |
| | | |10000 |
| | | |բնակիչ)|
|_________|________|______|_______|
|Գլխավոր | 806.5|0.0271| 2.69|
|ուղիներ | | | |
|_________|________|______|_______|
|Տեղական | 515.0|0.0173| 1.72|
|_________|________|______|_______|
|Ընդամենը | 1,321.5|0.0444| 4.41|
._________________________________.
Աղբյուրը` Հարավ Կովկասյան երկաթուղի ՓԲԸ պաշտոնական կայք (http://www.ukzhd.am/arm_about_company.html)
61. Էներգետիկ ենթակառուցվածք. Հայաստանի էներգետիկ ենթակառուցվածքում հիմնական էներգիա արտադրողներն են Հայկական ատոմային էլեկտրակայանը (ՀԱԷԿ), ՋԷԿ-եր (Հրազդանի և Երևանի), ՀԷԿ-երի կասկադներ (Սևան-Հրազդանի և Որոտանի), ինչպես նաև ՓՀԷԿ-ները:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 8. ՀՀ ԷԼԵԿՏՐԱԱՐՏԱԴՐՈՂ ՀԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
._____________________________________________________________________.
|Էլեկտրական էներգիա արտադրող կայաններ | 2016 | 2015 |
| |_______________|_____________|
| |մլն | % |մլն | % |
| |կվտժ | |կվտժ | |
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|Էլեկտրական էներգիայի արտադրանքը |7315.21|100.00%| 7798|100.00%|
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1 ՀԱԷԿ ՓԲԸ |2380.47| 32.50%| 2788| 35.70%|
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|12 Ջերմային կայաններ |2563.53| 35.00%| 2780| 35.60%|
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1.2.1 ՀրազՋԷԿ ԲԲԸ | 441.39| 6.00%|546.8| 7.00%|
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1.2.2 Գազպրոմ Արմենիա ՓԲԸ (Հրազդան-5) | 694.82| 9.50%|638.4| 8.20%|
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1.2.3 Երևանի ՋԷԿ ՓԲԸ | 0| 0.00%| 0| 0.00%|
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1.2.3 Երևանի ՋԷԿ ՓԲԸ (շոգեգազ համակց. |1427.31| 19.50%| 1595| 20.40%|
|ցիկլով աշխ. էն. բլոկ) | | | | |
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1.3 Հիդրոկայաններ + փոքր էլեկտրական |2371.22| 32.40%| 2231| |
|28.60% կայաններ | | | | |
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1.3.1 ՄԷԿ ՓԲԸ | 405.46| 5.50%|453.4| 5.80%|
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1.3.2 Քոնթուր Գլոբալ Հիդրո Կասկադ ՓԲԸ | 988.32| 13.50%|915.9| 11.70%|
|(մինչև 01.07.2015թ` Որոտանի ՀԷԿՀ ՓԲԸ) | | | | |
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1.3.3 Ձորագետ Հիդրո ՍՊԸ (մինչև | 0| 0.00%| 0| 0.00%|
|01.08.2015թ Ձորա ՀէԿ) | | | | |
|_______________________________________|_______|_______|_____|_______|
|1.3.4 Փոքր էլեկտրակայաններ | 977.43| 13.40%|861.5| 11.00%|
._____________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների նախարարության պաշտոնական կայք էջ (http://www.minenergy.am/page/396)
62. Ինչպես երևում է վերլուծությունից, Հայաստանի էներգագեներացումը բաժանված է գրեթե 3 հավասարաչափ մասի` ատոմային, ջերմային և հիդրո: Հիդրոէներգիայի մասնաբաժինը տարեցտարի շատանում է` նոր թողարկվող ՓՀԷԿ հաշվին: 2017թ. հուլիսի 1-ի դրությամբ էլեկտրական էներգիա են արտադրել 182 փոքր ՀԷԿ-եր, որոնց գումարային դրվածքային հզորությունը կազմել է մոտ 339 ՄՎտ, իսկ Էլեկտրական էներգիայի փաստացի միջին տարեկան օգտակար առաքումը` 917 մլն կՎտ/ժ: 2016թ. էլեկտրական էներգիայի արտադրությունը փոքր ՀԷԿ-երի կողմից կազմել է շուրջ 957 մլն կՎտ/ժ, որը կազմում է Հայաստանում արտադրված ամբողջ էլեկտրական էներգիայի (7315 մլն.կՎտ/ժ) մոտ 13% -ը: Ըստ տրամադրված լիցենզիաների 2017թ. հուլիսի 1-ի դրությամբ կառուցման փուլում են գտնվում ևս 36 ՓՀԷԿ, նախագծային մոտ 724 ՄՎտ գումարային հզորությամբ և 262 մլն կՎտ/ժ էլեկտրական էներգիայի տարեկան արտադրությամբ:
63. Գազամատակարարում. ՀՀ հանդիսանում է ամենագազաֆիկացված երկրներից մեկը, այստեղ գազաֆիկացված են 617 բնակավայր, որտեղ բնակվում են երկրի բնակչության շուրջ 94.6%: Փոխադրման համակարգում սպասարկվող մայրուղային գազատարերի և գազատարեր-ճյուղավորումների ընդհանուր երկարությունը կազմում է 1685 կմ: Գազի փոխադրումը իրականացվում է 1596 կմ գազատարի միջոցով: Մնացած մասը գտնվում է օպերատիվ պահուստի ռեժիմում: Հանրապետության տարածքում գործում են 373 ԱԳԼՃԿ-ներ: Հանրապետության ավտոմեքենաների պարկի շուրջ 77% աշխատում է բնական գազով: Էներգետիկ անվտանգության տեսանկյունից կարևոր է նշել Աբովյանի գազի ստորգետնյա պահեստարան-կայանի գոյությունը, որը կարող է ապահովել հանրապետության գազամատակարարումը շուրջ 90 օր, անգամ այն դեպքում, երբ Վրաստանի և Իրանի հետ կապող գազատարերը չգործեն (աղբյուր` Գազպրոմ Արմենիա http://armenia-am.gazprom.com/about/today/):
64. Մարզերի գազաֆիկացման միջև առկա են մեծ տարբերություններ, այսպես մարզերը հիմնականում լավ գազաֆիկացված են, բացառություն են կազմում Սյունիքի և Վայոց Ձորի մարզերը (Սյունիքի մարզի Մեղրու տարածաշրջանի գազաֆիկացումը մեկնարկել է 2016թ.):
65. Խմելու ջրամատակարարման և ջրահեռացման ենթակառուցվածքներ. ՀՀ հանրային ծառայությունների կարգավորող հանձնաժողովի 2016թ. դեկտեմբերի 9-ի թիվ 397-Ա որոշմամբ ՀՀ տարածքում ջրամատակարարման և ջրահեռացման իրականացման միասնական օպերատոր է ընտրվել «Վեոլիա Ջուր» ՓԲԸ-ն (աղբյուր` Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողով http://www.psrc.am/images/docs/license/water/Sakagner/Voroshum.pdf): Խմելու ջրամատակարար ընկերությունների կողմից օգտագործվող ու պահպանվող ջրային համակարգերը և այլ գույքը վարձակալությամբ հանձնելու մրցութային գործընթացն ապահովելու նպատակով ընդունվել է ՀՀ կառավարության 10.03.2016թ. N 271-Ն որոշումը: Հետագայում ՀՀ կառավարության հոկտեմբերի 27-ի նիստի «ԵՐԵՎԱՆ ՋՈՒՐ», «ՀԱՅՋՐՄՈՒՂԿՈՅՈՒՂԻ», «ԼՈՌԻ-ՋՐՄՈՒՂԿՈՅՈՒՂԻ», «ՇԻՐԱԿ - ՋՐՄՈՒՂԿՈՅՈՒՂԻ» ԵՎ «ՆՈՐ ԱԿՈՒՆՔ» փակ բաժնետիրական ընկերությունների կողմից օգտագործվող ու պահպանվող ջրային համակարգերը և այլ գույքը վարձակալության հանձնելու գործընթացի շրջանակում անցկացված գնման ընթացակարգի արդյունքներին և ստորագրվելիք վարձակալության պայմանագրի նախագծին հավանություն տալու մասին» ՀՀ կառավարության N 43 արձանագրության քաղվածքով հավանության է արժանացել «Երևան Ջուր», «Հայջրմուղկոյուղի», «Լոռի-ջրմուղկոյուղի», «Շիրակ-ջրմուղկոյուղի» և «Նոր Ակունք» ՓԲԸ-Ների կողմից օգտագործվող ու պահպանվող ջրային համակարգերի և այլ գույքի օգտագործման իրավունքը վարձակալությամբ փոխանցելու գործընթացի շրջանակում անցկացված ՀՀԳՆՋՏՊԿ-ՄԵԾՁԲ-N 15/1 ծածկագրով գնման ընթացակարգի արդյունքները` գնման ընթացակարգի հաղթող ճանաչելով «Վեոլիա Օ Կոմպանի Ժեներալ Դեզ Օ» կոմանդիտային բաժնետիրական ընկերությանը և վարձակալության պայմանագիրը: 2016 թվականի նոյեմբերի 21-ին ՀՀ կառավարության` ի դեմս ՀՀ ԷԵԲՊՆ ջրային տնտեսության պետական կոմիտեի և «Վեոլիա Օ Ժեներալ դեզ Օ» կոմանդիտային բաժնետիրական ընկերության և «Վեոլիա Ջուր» փակ բաժնետիրական ընկերության միջև ստորագրվել է վարձակալության պայմանագիր:
66. Մարզերի մեծամասնությունում խմելու ջրի մատակարարումը ունի հստակ բարելավման տենդենց, սակայն դեռևս գոյություն ունեն համայնքներ, որտեղ առկա է ինչպես ներբնակավայրային ջրամատակարարման ցանցերի վերակառուցման, այնպես էլ ջրի մաքրման և ախտահանման և շուրջօրյա ջրամատակարարման ապահովման խնդիր: Այսպիսով` մարզերի բնակչության շուրջ 38.8% ունի մինչև 12 ժամ ջրամատակարարում, իսկ մարզերում ջրամատակարարման օրական միջին տևողությունը կազմում է շուրջ 16 ժամ:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 9. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՋՐԱՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ՄԻՋԻՆ ՏԵՎՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ 2016 Թ.
._________________________________________.
| |Ջրամատակարար-|Մինչև |Մինչև |
| |ման տևողու- |12 ժամ |6 ժամ |
| |թյունը ժամ/օր|ջրամա- |ջրամա- |
| | |տակարա-|տակարա-|
| | |րում, %|րում, %|
| | |բնակչու|բնակչու|
| | |թյունից|թյունից|
|___________|_____________|_______|_______|
| |Գյու- |Քաղա- | | |
| |ղական |քային | | |
| |բնակա-|բնակա-| | |
| |վայրեր|վայրեր| | |
|___________|______|______|_______|_______|
|ՀՀ մարզեր | 14.67| 17.57| 22%| 7%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Արագածոտն | 21.76| 11.05| 59%| 35%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Արարատ | 9.7 | 16.90| 53%| 25%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Արմավիր | 13.66| 17.55| 43%| 17%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Գեղարքունիք| 15.99| 16.42| 30%| 5%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Լոռի | 18.22| 15.41| 24%| 15%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Կոտայք | 15.81| 20.89| 16%| 3%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Շիրակ | 17.17| 19.83| 40%| 10%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Սյունիք | 16.55| 15.84| 11%| 9%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Վայոց Ձոր | 20.21| 24.00| 78%| 62%|
|___________|______|______|_______|_______|
|Տավուշ | 3.43| 12.65| 38%| 19%|
._________________________________________.
Աղբյուրը` ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության
տվյալների վրա կատարված վերլուծություն
67. Կեղտաջրերի կառավարման ենթակառուցվածք. Խորհրդային ժամանակաշրջանում ՀՀ բոլոր 48 քաղաքները և մոտ 250 գյուղերը միացած են եղել ջրահեռացման ցանցին, որը սպասարկել է քաղաքային բնակչության 60-80%-ին և գյուղական բնակչության 50%-ին: Երևանի բնակչության 97%-ը միացած է եղել կոյուղու ցանցին: Հանրապետությունում գործել են 20 կոյուղու մաքրման կայաններ, որոնք սպասարկել են միայն քաղաքներին և դրանց մոտակա գյուղերին: Մնացած բնակավայրերից հեռացվող կեղտաջրերն անմիջապես թափվել են մակերևութային ջրավազաններ:
68. Ներկայումս Հայաստանի Հանրապետության համայնքների շատ փոքր մասն է ապահովված ջրահեռացման համակարգերով, ընդ որում դրանք կառուցվել են խորհրդային ժամանակաշրջանում, դրանց տեխնիկական վիճակը անմխիթար է: Հայաստանի Հանրապետությունում գործում են կեղտաջրերի մաքրման թվով 6 կայաններ: Ներկայումս նախատեսվում է Սևան և Մեծամոր քաղաքներում կառուցել մեխանիկական մաքրման կայաններ Հայաստանի ջրային աղբյուրների, ոռոգման ջրատարների և գետերի աղտոտվածության հիմնական աղբյուրը տարեցտարի ավելացող կենցաղային և արտադրական կեղտաջրերն են:
69. ԱՎԾ տվյալների վերլուծության արդյունքում երևում է, որ արդյունավետ է գործում միայն Արարատի և Արմավիրի մարզերի արդյունաբերական կեղտաջրերի մաքրման կայանը, որը թույլ է տալիս մաքրել մարզերի կեղտաջրերի համապատասխանաբար շուրջ 85% և 96%. Սակայն ինչպես պարզ է դառնում վերլուծությունից, կենցաղային կեղտաջրերի մաքրումը հանդիսանում է մեծ խնդիր անգամ Երևան քաղաքում, որտեղ գործում է կեղտաջրերի մաքրման կայանը:
70. Կեղտաջրերի թերի մաքրումը կամ չմաքրումը և վարակազերծումը մեծ խնդիր է, քանի որ չեն մաքրվում նաև բժշկական կազմակերպությունների կոյուղաջրերը, այստեղ տեղադրված չեն մաքրման և վարակազերծման սարքավորումներ:
71. Կոշտ թափոնների կառավարման ենթակառուցվածք. Հանրապետությունում կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարման հարցի համար դրական փորձ է արձանագրվել միայն որոշ քաղաքային համայնքներում, այն էլ կոշտ կենցաղային թափոնների հավաքման և տեղափոխման մասով: Սակայն աղբավայրերի կառավարումը հանրապետությունում դեռևս մեծ խնդիր է: Բացի թույլատրված աղբավայրերի, գոյություն ունեն նաև տարերայնորեն գոյացած աղբավայրեր, իսկ փոքր համայնքներում, որտեղ չկա աղբի հավաքման համակարգ, բնակչությունը այրում է կամ թաղում է գոյացած աղբը պատահական վայրերում:
72. Հանրապետության տարածքում վտանգավոր թափոնների վերամշակման, վնասազերծման, պահպանման, փոխադրման և տեղադրման համար գործունեություն է իրականացնում «Էկոլոգիա ՎԿՀ» ՍՊԸ-ն, որը պայմանագրային սկզբունքով, հավաքում, տեղափոխում, պահպանում և վնասազերծում է ժամկետանց դեղորայքի, բժշկական կոշտ և հեղուկ, ինչպես նաև վիրահատություններից առաջացած թափոնները:
2.6. ՆԵՐՔԻՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ ԵՎ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ
73. Հայաստանի Հանրապետության ՀՆԱ-ն 2015 թվականին կազմել է 5043,6 մլրդ դրամ (շուկայական գներով), մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն` 1.678 մլն դրամ: ՀՆԱ-ն 2016 թվականին կազմել է 5079,86 մլրդ դրամ (շուկայական գներով), մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն` 1.697 մլն դրամ: Մեկ շնչի հաշվով համախառն ներքին արդյունքը մարզերով հաշվարկված չէ, սակայն առկա է ՀՆԱ-ի փորձագիտական հաշվարկ` 2009-2015թթ. համար: Համաձայն այդ գնահատականի, ՀՆԱ բաշխվածքը ՀՀ-ում ծայրահեղ անհամաչափ է, այսպես ՀՆԱ շուրջ 55% բաժին է ընկնում Երևան քաղաքին, իսկ մնացած 45% ՀՀ մարզերին:
Գծապատկեր 5. Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն 2009Թ. և 2015թ.
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
74. 2009-2015թթ. հանրապետության մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ աճել է, վերոնշյալ աճը ավելի արտահայտիչ է եղել հիմնականում եղել է Լոռու, Վայոց Ձորի և Տավուշի մարզերում:
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 6. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ի ԱՃԸ 2009 ԵՎ 2015Թ.
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 7. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀՆԱ-Ի ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ՄԱՍՆԱԲԱԺԻՆՆԵՐԸ, 2009 ԵՎ 2015Թ.
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
75. Ինչպես երևում է գծապատկերից, մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն նույնպես ծայրահեղ տարբեր է մարզից մարզ, այսպես, Երևան քաղաքում մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն 2015թ. կազմում էր հանրապետության միջին ցուցանիշի շուրջ 159%, իսկ մնացած մարզերինը, որպես կանոն (բացառությամբ Սյունիքի մարզի) կազմում էր հանրապետության միջինի 48%-80%, այսինքն` զիջում էր Երևանի ցուցանիշներին 2-4 անգամ:
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 8. ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ ՀՆԱ-Ն ՈՐՊԵՍ ԱԶԳԱՅԻՆ ՄԻՋԻՆԻ %, 2015Թ.
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
76. Վերլուծելով տնային տնտեսությունների եկամուտների բաշխվածքը, ըստ հանրապետության մարզերի, երևում է, որ հանրապետության մարզերից, մասնավորապես Սյունիքի և Արագածոտնի մարզերն ու Երևան քաղաքը իրենց բնակչությանն ապահովում են մեկ շնչին ընկնող ամենաբարձր դրամական եկամուտներով, ընդ որում սեփական եկամուտների տեսանկյունից վերոնշյալ երեք տարածաշրջանները նույնպես առաջատարն են: Լոռու, Շիրակի, Գեղարքունիքի և Տավուշի մարզերը ապահովում են իրենց բնակչությանը շուրջ եռակի ավելի քիչ եկամուտ, քան առաջատար մարզերը, այս մարզերի բնակիչների եկամուտի հիմնական աղբյուրները կապված չեն զբաղվածության հետ:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 10. ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԵԿ ՇՆՉԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԴՐԱՄԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԸ ԵՎ ՍԵՓԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԸ, 2015 Թ.
.___________________________________________.
| |Մեկ շնչին |Սեփական |
| |բաժին ընկնող |եկամուտներ |
| |դրամական | |
| |եկամուտներ | |
| |______________|________________|
| |Ընդա- |% հան-|Սեփական |% հան- |
| |մենը |րապե- |եկամուտ-|րապե- |
| |ՀՀ |տու- |ներ* |տու- |
| |դրամ |թյան |ՀՀ դրամ |թյան |
| | |միջինի| |միջինի |
| | |նկատ- | |նկատ- |
| | |մամբ | |մամբ |
|___________|_______|______|________|_______|
|ՀՀ մարզեր | 65,868|125.8%| 49,488| 136%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Արագածոտն | 69,656|133.0%| 45,224| 125%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Արարատ | 48,309| 92.2%| 35,970| 99%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Արմավիր | 40,344| 77.0%| 29,655| 82%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Գեղարքունիք| 42,205| 80.6%| 20,809| 57%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Լոռի | 37,413| 71.4%| 17,883| 49%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Կոտայք | 47,702| 91.1%| 33,773| 93%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Շիրակ | 38,217| 73.0%| 20,528| 57%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Սյունիք | 72,061|137.6%| 57,719| 159%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Վայոց Ձոր | 43,360| 82.8%| 27,560| 76%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Տավուշ | 38,592| 73.7%| 25,253| 70%|
|___________|_______|______|________|_______|
|Ընդամենը | 52,377|100.0%| 36,316| 100%|
.___________________________________________.
* Վարձու աշխատանքի, ինքնազբաղվածության և գյուղմթերքի և կենդանիների
վաճառքից ստացված եկամուտ
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016
վերլուծություն (http://armstat.am/file/article/marz_2016_20.pdfց)
77. Տնային տնտեսությունների եկամուտների կառուցվածքում պետական թոշակները շատ կարևոր դեր են խաղում Լոռու, Շիրակի և Վայոց Ձորի բնակչության եկամուտներում: Տնային տնտեսությունների եկամուտների մյուս կարևոր բաղադրիչը հանդիսանում են տրանսֆերտները, որոնք բոլոր մարզերում` բացառությամբ Արարատի և Արագածոտնի, ավելի մեծ եկամուտ են ապահովել տնային տնտեսություններին, քան գյուղատնտեսությունը: Տրանսֆերտների ծավալով ամենամեծ կշիռը ունեն Արագածոտնի մարզում ստացվածները, որոնք կազմում են ընտանեկան եկամտի շուրջ 19%:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 11. ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԵԿ ՇՆՉԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԴՐԱՄԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԸ, ԸՍՏ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ, 2015 Թ.
.___________________________________________________________________.
| | Այդ թվում` |
| |_______________________________________________________|
| |վարձու |ինքնա- |գյուղ- |սեփակա-|պետական|Տրանս- |այլ |
| |աշխա- |զբաղ- |մթերքի |նու- |թոշակ- |ֆեր |եկամուտ|
| |տանք |վածու- |և կեն-|թյուն* |ներ և |տներ | |
| | |թյուն |դանինե-| |նպաստ- | | |
| | | |րի | |ներ | | |
| | | |վաճառք | | | | |
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 64%| 11%| 0%| 0%| 16%| 7%| 2%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 39%| 2%| 24%| 0%| 15%| 19%| 1%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ԱՐԱՐԱՏ | 51%| 14%| 9%| 0%| 17%| 7%| 2%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 50%| 16%| 8%| 0%| 14%| 9%| 4%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 34%| 5%| 11%| 0%| 20%| 11%| 20%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ԼՈՌԻ | 41%| 4%| 2%| 0%| 30%| 15%| 8%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ԿՈՏԱՅՔ | 57%| 8%| 6%| 0%| 16%| 10%| 3%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ՇԻՐԱԿ | 37%| 5%| 13%| 0%| 25%| 16%| 5%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 69%| 6%| 6%| 0%| 13%| 6%| 0%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 48%| 10%| 5%| 0%| 23%| 10%| 3%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|ՏԱՎՈՒՇ | 52%| 11%| 2%| 0%| 27%| 3%| 4%|
|___________|_______|_______|_______|_______|_______|_______|_______|
|Ընդամենը | 55%| 9%| 5%| 0%| 18%| 9%| 4%|
.___________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016 վերլուծություն
(http://armstat.am/file/article/marz_2016_20.pdf)
78. Միջին անվանական աշխատավարձը ՀՀ-ում տարեցտարի ավելանում է, կրճատելով տարբերությունները մարզերի և ք. Երևանի միջև, սակայն, միևնույն է` այդ տարբերությունը բավականին մեծ են: Երևանից ավելի բարձր են միջին անվանական աշխատավարձերը միայն Սյունիքի մարզում, հանքարդյունաբերական ձեռնարկությունների շնորհիվ:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 12. ՄԻՋԻՆ ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁ
.__________________________________________________________.
| | Անվանական աշխատավարձը, դրամ |
| |______________________________________________|
| | 2013 | 2014 | 2015 |
| |_______________|______________|_______________|
| |ՀՀ |% հանր.|ՀՀ |% հանր.|ՀՀ |% հանր.|
| |դրամ |միջինի |դրամ |միջինի |դրամ |միջինի |
| | |նկատ- | |նկատ- | |նկատ- |
| | |մամբ | |մամբ | |մամբ |
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |146,524| 100%|158580| 100%|171,615| 100%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |160,804| 110%|166127| 105%|180,105| 105%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ |102,191| 70%|111702| 70%|119,174| 69%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԱՐԱՐԱՏ |117,551| 80%|126262| 80%|135,560| 79%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |126,010| 86%|136533| 86%|145,798| 85%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ|112,439| 77%|121369| 77%|136,583| 80%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԼՈՌԻ |113,456| 77%|127282| 80%|140,497| 82%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԿՈՏԱՅՔ |126,488| 86%|136343| 86%|146,077| 85%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՇԻՐԱԿ |104,240| 71%|115847| 73%|124,203| 72%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |178,606| 122%|187878| 118%|197,836| 115%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ |105,624| 72%|117660| 74%|127,964| 75%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՏԱՎՈՒՇ |102,247| 70%|117831| 74%|128,279| 75%|
.__________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016 վերլուծություն
(http://armstat.am/file/article/marz_2016_16.pdf)
ԳԾԱՊԱՏԿԵՐ 9. ՄԻՋԻՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԻ ԱՃ 2013-2015ԹԹ, ԴՐԱՄ
_______________________
ԻՐՏԵԿ - պատկերը չի բերվում
79. ՀՀ-ում պետական հատվածի աշխատավարձերը բաշխված են անհամաչափ: Այսպես` Երևան քաղաքում պետական աշխատավարձերը գերազանցում են հանրապետության միջին ցուցանիշը շուրջ 7%, իսկ հանրապետության մարզերում այդ ցուցանիշը կազմում է հանրապետության միջինի շուրջ 70% (բացի Արմավիրի մարզից, որտեղ կազմում է 88%): Ոչ պետական հատվածում աշխատավարձերի գծով առաջատարը հանդիսանում է Սյունիքի մարզը, և այստեղ հանրապետության միջին ցուցանիշը և Երևան քաղաքի ցուցանիշները շատ մոտ են միմյանց: Միևնույն ժամանակ մարզերի գերակշռող մեծամասնությունում միջին ամսական աշխատավարձը, որը պետական հատվածում կազմում է հանրապետության միջին ցուցանիշից շուրջ 15% ավելի ցածր է:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 13. ՄԻՋԻՆ ԱՄՍԱԿԱՆ ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԸ, ԸՍՏ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՎԱԾՆԵՐԻ, 2013-2015 ԹԹ.
._________________________________________________________________________.
| | Պետական, դրամ | Ոչ պետական, դրամ |
|___________|______________________________|______________________________|
| |2013 |2014 |2015 |2015թ.|2013 |2014 |2015 |2015թ.|
| | | | |համե- | | | |համե- |
| | | | |մատա- | | | |մատա- |
| | | | |կան | | | |կան |
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ |134,193|146,596|160,522| 100%|160,324|172,073|184,416| 100%|
|ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒ-| | | | | | | | |
|ԹՅՈՒՆ | | | | | | | | |
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |158,792|154,277|171,561| 107%|162,779|173,776|185,975| 101%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 91,869|100,114|109,087| 68%|129,633|142,360|150,129| 81%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ԱՐԱՐԱՏ | 96,171|104,935|114,144| 71%|140,346|149,348|159,114| 86%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |120,040|129,621|141,309| 88%|139,143|152,127|157,077| 85%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 97,413|105,881|115,511| 72%|161,185|172,681|216,487| 117%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ԼՈՌԻ | 96,295|104,491|114,293| 71%|137,635|156,501|177,325| 96%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ԿՈՏԱՅՔ | 95,228|107,546|119,133| 74%|147,620|156,033|165,152| 90%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ՇԻՐԱԿ | 97,228|106,067|116,555| 73%|119,389|137,057|140,567| 76%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 95,756|104,257|112,921| 70%|248,408|260,361|271,340| 147%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 89,620| 98,089|107,727| 67%|128,325|146,045|158,799| 86%|
|___________|_______|_______|_______|______|_______|_______|_______|______|
|ՏԱՎՈՒՇ | 90,080| 99,847|111,752| 70%|125,555|153,526|161,160| 87%|
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016 վերլուծություն (http://armstat.am/file/article/marz_2016_16.pdf)
2.7. ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
80. 2015թ. Հայաստանի Հանրապետությունում տնտեսապես ակտիվ բնակչության թիվը 1316.4 հազար մարդ է, որը կազմում է ՀՀ ընդհանուր բնակչության 43.9%-ը: Հանրապետության ակտիվ բնակչության քանակը նվազում է տարեցտարի, նվազում է նաև բնակչության տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը: Այսպես` հանրապետության տնտեսապես ակտիվ բնակչությունը 2013 թ.-ին կազմել է 1,388 մլն մարդ, իսկ 2015 թ.-ին արդեն 72.0 հազարով պակաս` 1.316 մլն մարդ: Միևնույն ժամանակ նվազել է նաև առկա բնակչության ակտիվության ցուցանիշը, այսպես 2013 թ.-ին տնտեսապես ակտիվ էին 15-75 տարեկան առկա բնակչության շուրջ 63.4% իսկ 2015 թ. արդեն 0.9%-ով պակաս` 62.5%-ը:
81. Հայաստանի տնտեսապես ակտիվ բնակչության ամենացածր մակարդակը Շիրակի մարզում է, ապա հաջորդում են Գեղարքունիքի և Լոռու մարզերը: Տնտեսական ակտիվության ամենաշատ նվազումը արձանագրվել է Արագածոտնի մարզում (-18.1%), Տավուշի և Սյունիքի մարզերում: Առկա բնակչության տնտեսական ակտիվության մակարդակը աճել է Երևան քաղաքում, շուրջ 0.8% և Կոտայքի մարզում, շուրջ 5.5 %:
82. Կանանց և տղամարդկանց տնտեսական ակտիվությունների միջին մակարդակները տարբեր են շուրջ 20%, այս տարբերությունը ավելի ակնհայտ է տնտեսական ակտիվության ավելի բարձր մակարդակ ունեցող տարածաշրջաններում` Սյունիքի (34.2%) և Կոտայքի (22.3%) մարզերում և Երևան քաղաքում (23.9%): Տարբերության ամենացածր մակարդակը արձանագրվել է Տավուշի մարզում (6.3%):
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 14. ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, %
.________________________________________________________.
| | ԸնդամԵնը, % | Տղամարդ | Կին |
| |______________|______________|______________|
| |2013|2014|2015|2013|2014|2015|2013|2014|2015|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ |63.4|63.1|62.5|72.8|73.2|72.6|55.9|55.2|54.3|
|ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒ-| | | | | | | | | |
|ԹՅՈՒՆ | | | | | | | | | |
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |60.6|59.9|61.4|74.3|75.0|75.0|50.3|48.5|51.1|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ |80.8|70.7|62.7|81.1|77.4|72.3|80.5|65.4|54.8|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ |72.0| 73.| 69.| 79.| 76.| 76.| 65.| 70.| 63.|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |67.6|64.3|67.6|75.1|75.2|75.7|60.6|54.7|60.2|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ|60.5|61.0|56.8|60.0|63.6|63.4|60.9|59.0|51.7|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԼՈՌԻ |62.2|66.1|58.8|69.5|75.8|68.8|57.1|60.0|51.6|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ |56.5|59.0|62.0|69.9|72.0|74.1|44.2|47.9|51.8|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ |55.6|57.6|56.1|63.6|62.7|60.6|49.3|53.7|52.4|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |73.1|71.6|68.3|80.3|79.7|86.2|66.8|64.5|52.0|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ |75.6|74.1|75.7|78.1|81.9|81.3|73.5|68.4|71.4|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ |71.2|66.6|65.3|77.9|73.2|68.7|66.1|61.1|62.4|
.________________________________________________________.
(հաշվարկված է աշխատանքային ռեսուրսնԵրի (ըստ առկա բնակչության
թվաքանակի) նկատմամբ) Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը
թվերով, 2016 (http://armstat.am/file/article/marz_2016_16.pdf)
83. Գյուղական բնակչությունը տնտեսապես ավելի ակտիվ է քան քաղաքայինը: Այսպես, գյուղական բնակչության տնտեսական ակտիվության մակարդակը կազմում է 69.4%, իսկ քաղաքային բնակչության տնտեսական ակտիվության մակարդակը` շուրջ 11% ավելի ցածր, ընդամենը 58.3%: Ըստ մարզերի տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը քաղաքային բնակչության մոտ տատանվում է 46.0% Արմավիրի մարզում, մինչև 69.2% Վայոց ձորի մարզում, գյուղական բնակավայրերում բնակչության տնտեսապես ակտիվ մասը կազմում է առավելագույնը 79.9%, նվազագույնը` 58.9% ԳԵղարքունիքում, որը պայմանավորված է մարզի բնակչության արտագնա աշխատանքի ավանդույթներով:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 15. ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ %
._________________________________________.
| | Քաղաքային | Գյուղական |
| |______________|______________|
| |2013|2014|2015|2013|2014|2015|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ |58.3|59.6|58.3|72.5|69.2|69.4|
|ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒ-| | | | | | |
|ԹՅՈՒՆ | | | | | | |
|___________|____|____|____|____|____|____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 60|59.9|61.4| - | -| -|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ |65.3|72.8|59.3|84.9|70.1|63.6|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ |63.1|68.6|64.5|74.9|75.3|71.0|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |50.4|55.9|46.0|76.4|68.7|78.0|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ|52.8|56.5|53.1|64.6|63.6|58.9|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ԼՈՌԻ |56.1|60.1|50.8|70.8|75.5|70.9|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ |50.3|59.1|60.2|64.9|58.8|64.0|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ |47.8|49.1|47.3|68.9|70.2|67.1|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |71.6|73.6|63.2|75.9|67.5|78.4|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ |69.8|66.7|69.2|79.4|78.6|79.9|
|___________|____|____|____|____|____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ |66.3|60.1|60.8|74.2|70.1|68.9|
._________________________________________.
(հաշվարկված է աշխատանքային ռեսուրսների (ըստ առկա բնակչության թվաքանակի)
նկատմամբ)
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016
(http://armstat.am/file/article/marz_2016_16.pdf)
84. ՀՀ-ում 2015թ.-ին զբաղված են եղել բնակչության 36% կամ 1.07 մլն մարդ, որից 562.3 հազ. տղամարդ և 510.4 հազար կին: Զբաղվածությունը բաշխված է հանրապետությունով անհամաչափ: Այսպես` Երևան քաղաքում զբաղված են ընդհանուր բնակչության 27%, իսկ Արմավիրի և Արարատի մարզում համապատասխանաբար` շուրջ 48% և 45%:
85. Ընդհանուր աշխատատեղերի շուրջ 27%-ը նույնպես գտնվում է Երևան քաղաքում, իսկ 73%-ը մարզերում: Միևնույն ժամանակ Երևան քաղաքում են գտնվում Հայաստանի ֆորմալ աշխատատեղերի շուրջ 45.0%-ը, իսկ մարզերում միայն 55.0%-ը: Երևան քաղաքի բնակչության շուրջ 22.9% աշխատում է և ունի ֆորմալ աշխատատեղ: Երևան քաղաքի աշխատատեղերի շուրջ 83.7% ֆորմալ են, մարզերում այս ցուցանիշը կազմում է շուրջ 39%, կամ` ավելի քանի 2 անգամ քիչ:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 16. ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ԲԱՇԽՈՒՄԸ %
.________________________________________________________.
| |Ընդհանուր |Ֆորմալ աշխատատեղ, 2015 |
| |զբաղվածություն, | |
| |2015 | |
| |__________________|_________________________|
| |Հազ. |բաշ-|% բը-|Հազ. |% բը-|% ընդ-|բաշ- |
| |մարդ |խում|նակ- |մարդ |նակ- |հանուր|խում |
| | | |չու- | |չու- |աշխ. | |
| | | |թյան | |թյան |նկատ- | |
| | | |նկատ-| |նկատ-|մամբ | |
| | | |մամբ | |մամբ | | |
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |1,072.6|100%| 36%|546.3|18.2%| 50.9%|100.0%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 293.8| 27%| 27%|245.8|22.9%| 83.7%| 45.0%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 51.4| 5%| 40%| 19.5|15.0%| 37.9%| 3.6%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ԱՐԱՐԱՏ | 117.5| 11%| 45%| 39.0|15.1%| 33.2%| 7.1%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 128.4| 12%| 48%| 29.6|11.1%| 23.1%| 5.4%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 76.1| 7| 33%| 23.3|10.1%| 30.6%| 4.3%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ԼՈՌԻ | 96.7| 9%| 43%| 43.9|19.5%| 45.4%| 8.0%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ԿՈՏԱՅՔ | 96.2| 9%| 38%| 52.7|20.8%| 54.8%| 9.6%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ՇԻՐԱԿ | 86.6| 8%| 36%| 32.3|13.3%| 37.3%| 5.9%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 46.4| 4%| 33%| 29.6|21.2%| 63.8%| 5.4%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 23.8| 2%| 47%| 9.6|18.9%| 40.3%| 1.8%|
|___________|_______|____|_____|_____|_____|______|______|
|ՏԱՎՈՒՇ | 55.7| 5%| 44%| 21.0|16.7%| 37.7%| 3.8%|
.________________________________________________________.
Աղբյուրը` Վերլուծություն ըստ ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով,
2016 (http://armstat.am/file/article/marz_2016_16.pdf)
86. Մարզերից ֆորմալ աշխատատեղերի թիվը ավելի բարձր է Սյունիքի և Կոտայքի մարզերում և ամենացածրն է գյուղատնտեսության առաջատար Արմավիրի մարզում:
87. Ոչ ֆորմալ աշխատատեղերի քանակությունը կազմում է հանրապետության աշխատատեղերի շուրջ 50%-ը, սակայն, անկախ նվազման տենդենցների, այն դեռևս շատ մեծ է: Ոչ ֆորմալ աշխատատեղերի գերակշռող մեծամասնությունը` 76.2%, գյուղատնտեսության ոլորտում է: Գյուղատնտեսական աշխատատեղերի շուրջ 99.0% ոչ ֆորմալ են եղել 2015թ.-ին
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 17. ՈՉ ՖՈՐՄԱԼ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՍՏ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐԻ
._________________________________________________________________________.
| | ոչ ֆորմալ աշխատատեղ | Ընդամենը զբաղվածության |
| | 1000 աշխատատեղ | նկատմամբ, % |
| |___________________________________|_______________________________|
| |Ընդամենը |Գյուղա- |ոչ գյուղա- |Ընդամենը |Գյուղա- |ոչ գյու- |
| | |տնտեսական |տնտեսական | |տնտեսական |ղատնտեսա-|
| | | | | | |կան |
| |___________|___________|___________|_________|___________|_________|
| |2014 |2015 |2014 |2015 |2014 |2015 |2014|2015|2014 |2015 |2014|2015|
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՀԱՅԱՍ|584.0|526.3|419.8|401.5|164.0|124.8|49.9|47.7| 99.3| 99.0|22.0|17.9|
|ՏԱՆ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|Ք.ԵՐԵ| 54.7| 48.0| 2.1| 0.4| 52.6| 47.5|17.6|16.2| 77.4| 65.6|17.1|16.1|
|ՎԱՆ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԱՐԱԳԱ| 40.8| 31.9| 27.7| 22.0| 13.1| 9.9|60.8|59.7| 97.1| 97.8|34.0|32.0|
|ԾՈՏՆ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԱՐԱ- | 65.8| 78.5| 51.7| 66.7| 14.1| 11.8|61.5|63.4| 99.7| 99.3|25.6|20.9|
|ՐԱՏ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԱՐՄԱ-| 88.4| 98.8| 76.7| 87.1| 11.7| 11.7|71.4|75.4|100.0| 98.9|24.8|27.2|
|ՎԻՐ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԳԵՂԱՐ| 71.7| 52.8| 62.6| 48.1| 9.1| 4.7|75.2|66.7| 99.9| 99.9|27.9|15.0|
|ՔՈՒ- | | | | | | | | | | | | |
|ՆԻՔ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԼՈՌԻ | 74.7| 52.8| 64.4| 46.1| 10.2| 6.8|60.6|51.4| 99.4| 98.5|17.6|12.1|
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԿՈ- | 46.1| 43.5| 19.7| 26.2| 26.4| 17.3|47.8|44.9| 98.1| 96.1|34.6|24.8|
|ՏԱՅՔ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ| 65.1| 54.3| 51.2| 46.5| 13.8| 7.8|62.1|60.6|100.0|100.0|25.8|18.1|
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՍՅՈՒ-| 22.2| 16.8| 19.5| 15.6| 2.6| 1.2|40.8|36.2| 99.1| 99.6| 7.6| 4.0|
|ՆԻՔ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ| 14.9| 14.2| 12.6| 12.5| 2.3| 1.7|56.1|54.5| 98.2| 99.8|16.8|12.5|
|ՁՈՐ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՏԱ- | 39.6| 34.7| 31.6| 30.3| 8.1| 4.4|65.3|58.4| 99.8| 99.7|22.0|15.2|
|ՎՈՒՇ | | | | | | | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016 (http://armstat.am/file/article/marz_2016_16.pdf)
88. Ինչպես ամբողջ հանրապետությունում, այնպես էլ ՀՀ առանձին մարզերում մեծ խնդիր է մնում գործազրկության բարձր մակարդակը: 2015թ. գործազրկության միջին հանրապետական ցուցանիշը կազմել է 18.5%, ընդ որում ք. Երևանի գործազրկության մակարդակը կազմել է 30.2%, իսկ մարզերի միջին մակարդակը` 13%: Միևնույն ժամանակ միջին հանրապետական ցուցանիշներով, գործազրկության մակարդակը կանանց մոտ ավելին է շուրջ 2%-ով, քան տղամարդկանց գործազրկությունը: Կանանց գործազրկության մակարդակը ավելի ցածր է, քան տղամարդկանցը` միայն Արմավիրի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի և Տավուշի մարզերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 18. ԳՈՐԾԱԶՐԿՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ, ԸՍՏ ՍԵՌԵՐԻ
.________________________________________________________.
| | Ընդամենը, % | Տղամարդ | Կին |
| |______________|______________|______________|
| |2013|2014|2015|2013|2014|2015|2013|2014|2015|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |16.2|17.6|18.5|14.4|15.8|17.6|18.1|19.5|19.5|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |24.0|26.9|30.2|19.5|24.7|28.1|28.9|29.5|32.5|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 3.3| 5.1| 5.7| 2.0| 2.3| 1.6| 4.3| 7.7|10.0|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 6.5| 7.5| 8.3| 6.8| 1.8| 4.6| 6.1|12.8|12.0|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 5.5| 7.4| 9.4| 5.8| 8.2|11.1| 5.2| 6.5| 7.4|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 8.2| 5.8| 4.7| 6.6| 7.7| 6.4| 9.4| 4.1| 3.1|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԼՈՌԻ |19.2|16.9|15.7|17.1|17.3|14.9|21.0|16.7|16.5|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ |20.4|22.8|23.0|20.4|16.4|21.0|20.3|30.9|25.4|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ |21.6|20.8|19.0|23.5|20.0|18.6|19.6|21.5|19.3|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |12.0|18.3|15.7|5.5 |2.4 |8.0 |8.7 |4.8 |2.2 |
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ |11.0|13.0|10.1| 9.8| 9.0| 6.7|12.2|16.5|13.2|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ |11.3|10.9|12.1| 9.5|11.4|14.1|12.9|10.4|10.1|
.________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016
(http://armstat.am/file/article/marz_2016_16.pdf)
89. Գործազրկության տևողությունը Հայաստանում զգալիորեն բարձր է, այսպես, միջին տևողությունը կազմում շուրջ 24.4 ամիս, տղամարդկանց համար 21.5 ամիս, իսկ կանանց համար 25.7 ամիս:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 19. ՊԱՇՏՈՆԱՊԵՍ ԳՐԱՆՑՎԱԾ ԳՈՐԾԱԶՈՒՐԿՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ` ԸՍՏ ԱՇԽԱՏԱՆՔ ՓՆՏՐԵԼՈՒ ՏԵՎՈՂՈՒԹՅԱՆ
._____________________________________________.
| |Ընդամենը|Կին |Տղամարդ|
|______________________|________|_____|_______|
|Ընդամենը | 77004|53069| 23935|
|______________________|________|_____|_______|
|Մինչև 3 ամիս | 7578| 4458| 3120|
|______________________|________|_____|_______|
|4-6 ամիս | 8098| 5326| 2772|
|______________________|________|_____|_______|
|7-11 ամիս | 15578|10269| 5309|
|______________________|________|_____|_______|
|1-3 տարի | 26222|18209| 8013|
|______________________|________|_____|_______|
|3 տարուց ավելի | 19528|14807| 4721|
|______________________|________|_____|_______|
|Գործազրկության միջին | 24.4| 25.7| 21.5|
|տևողությունը | | | |
._____________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ վերլուծություն, «ՀՀ սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2015 թ.
հունվար-դեկտեմբերին» զեկույց, էջ 89
(http://www.armstat.am/file/article/sv_12_15a_141.pdf)
Աղյուսակ 20. ԱՇԽԱՏՈՒԺԻ ԱՌԱՋԱՐԿԸ, 2015Թ. ԴԵԿՏԵՄԲԵՐ ԱՄՍՎԱ ՎԵՐՋԻ
ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ
._____________________________________________________.
| | Աշխատանք | նրանցից` |
| | փնտրողներ | գործազուրկներ |
| |____________________|____________________|
| |ընդա- |նրան- |% |ընդա- |նրան- |% |
| |մենը, |ցից` |ընդհա-|մենը, |ցից` |ընդհա-|
| |մարդ |երիտա-|նուրի |մարդ |երիտա-|նուրի |
| | |սարդ- |նկատ- | |սարդ |նկատ- |
| | |ներ |մամբ | |ներ |մամբ |
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Ընդամենը |88,928|21,962| 24.7%|77,004|19,007| 24.7|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|ք. Երևան |16,760| 2,633| 15.7%|14,426| 2,158| 15.0%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Արագածոտն | 4,757| 1,139| 23.9%| 3,460| 868| 25.1%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Արարատ | 6,345| 1,445| 22.8%| 5,637| 1,278| 22.7%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Արմավիր | 5,803| 1,510| 26.0%| 4,802| 1,322| 27.5%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Գեղարքունիք| 7,305| 1,836| 25.1%| 6,601| 1,729| 26.2%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Լոռի |11,159| 2,899| 26.0%|10,728| 2,775| 25.9%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Կոտայք | 8,801| 2,042| 23.2%| 7,478| 1,784| 23.9%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Շիրակ |15,392| 4,806| 31.2%|12,909| 3,908| 30.3%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Սյունիք | 4,860| 1,143| 23.5%| 4,625| 1,066| 23.0%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Վայոց ձոր | 1,830| 477| 26.1%| 1,118| 301| 26.9%|
|___________|______|______|______|______|______|______|
|Տավուշ | 5,916| 2,032| 34.3%| 5,220| 1,818| 34.8%|
._____________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ վերլուծություն, «ՀՀ սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2015թ.
հունվար-դեկտեմբերին» զեկույց, էջ 83
http://www.armstat.am/file/article/sv_12_15a_141.pdf)
90. Աշխատուժի շուկայում առկա առաջարկի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ Երևան քաղաքում աշխատանք գտնելը բազմակի անգամ ավելի հեշտ է, քան մարզերում: Այսպես` ՀՀ ընդհանուր զբաղվածների շուրջ 30%-ը Երևան քաղաքում է աշխատում, սակայն աշխատանք փնտրողների միայն 18.8%-ը Երևան քաղաքից, իսկ 81.8%-ը ՀՀ մարզերից: Երիտասարդության զբաղվածության տեսանկյունից Երևան քաղաքում շատ ավելի հեշտ է աշխատանք գտնել, քան մարզերում նաև երիտասարդների համար, այսպիսով` աշխատանք փնտրող երիտասարդների միայն 12%-Ն են Երևան քաղաքից, իսկ 88%` ՀՀ մարզերից:
91. 2015թ. ՀՀ աշխատանք փնտրողների շուրջ 11.3%-ը ապահովվել են աշխատանքով, ընդ որում այս թիվը Երևանի համար շուրջ կրկնակի անգամ ավել է, քան մարզերի համար: Մարզերից աշխատանքով ապահովման տեսանկյունից բարվոք է Վայոց Ձորի, Կոտայքի և Սյունիքի մարզերը:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 21. ԱՇԽԱՏԱՆՔ ՓՆՏՐՈՂՆԵՐ ԵՎ ԱՇԽԱՏԱՆՔՈՎ ԱՊԱՀՈՎՎԱԾՆԵՐ, 2015Թ.
.________________________________________________________________.
| | Աշխատանք | Աշխատանքով |2015 |
| | փնտրողներ, | ապահովվածներ, |աշխատանքով|
| | մարդ | մարդ |ապահովված-|
| | | |ների % |
| | | |աշխատանք |
| |____________________|____________________|փնտրողների|
| |2013 |2014 |2015 |2013 |2014 |2015 |նկատմամբ |
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |65,199|72,606|88,928|12,659|11,495|10,073| 11.3%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |18,545|16,190|16,760| 5,291| 4,104| 3,343| 19.9%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 2,040| 3,021|47,757| 462| 460| 380| 0.8%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ԱՐԱՐԱՏ | 3,092| 4,961| 6,345| 528| 535| 524| 8.2%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 4,481| 4,249| 5,803| 428| 509| 408| 7.0%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 4,962| 6,153| 7,305| 796| 663| 596| 8.1%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ԼՈՌԻ | 7,334| 8,503|11,159| 1,005| 1,153| 1,179| 10.5%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ԿՈՏԱՅՔ | 5,890| 7,269| 8,801| 1,308| 1,280| 1,149| 13.1%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ՇԻՐԱԿ | 8,964|11,496|15,392| 967| 983| 1,006| 6.5%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 4,717| 4,696| 4,860| 876| 918| 601| 12.3%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 1,027| 1,257| 1,830| 400| 379| 351| 19.2%|
|___________|______|______|______|______|______|______|__________|
|ՏԱՎՈՒՇ | 4,147| 4,811| 5,916| 598| 511| 536| 9.1%|
.________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016 էջ 94
(http://armstat.am/file/article/marz_2016_16.pdf)
2.8. ՌԵԳԻՈՆԱԼ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔ, ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐԸ
92. ՀՀ ռեգիոնալ տնտեսական կառուցվածքը դժվար է գնահատել գործող ձեռնարկությունների քանակով կամ դրանց գրանցման վայրերով, քանի որ ձեռնարկության գրանցման և գործունեության վայրերը կարող են և չհամապատասխանել, միևնույն ժամանակ ավելի արտահայտիչ են ձեռնարկությունների վճարված հարկերը և ՀՀ հիմնական հարկատու հանդիսացող առաջին հարկատուների գտնվելու վայրերը:
93. Ձեռնարկությունների կողմից վճարված եկամտային հարկի վիճակագրությունը հետևյալն է` ՀՀ-ում գրանցված ձեռնարկությունները 2016թ. վճարել են 246,111 մլն ՀՀ դրամ հարկ, այդ թվում 180,712 մլն ՀՀ դրամ, կամ 734% վճարել են Երևանում գրանցված հարկատուները, իսկ մարզերում գրանցվածները 26,6%: Այսպիսով` մեկ շնչին ընկնող եկամտահարկը մարզերում կազմում է 33 975 ՀՀ դրամ, իսկ Երևան քաղաքում 168 308 ՀՀ դրամ, կամ շուրջ 4,95 անգամ ավելին: Միևնույն ժամանակ մարզերի միջև բաժանումը նույնպես համաչափ չէ, մասնավորապես Սյունիքի մարզում միջին եկամտահարկի մեծությունը շուրջ 2.29 անգամ գերազանցում է մարզային միջին ցուցանիշը:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 22. 2016Թ. ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐՈՎ ՅՈՒՐԱՔԱՆՉՅՈՒՐ ՄԱՐԶԻՆ ԲԱԺԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԵԿԱՄՏԱՅԻՆ ՀԱՐԿԻ ՉԱՓԸ
._____________________________________________________.
| |Եկամտահարկի, ըստ |Մեկ շնչին |Մարզային |
| |տարածքների |ընկնող |միջին |
| | |եկամտահար- |ցուցանիշի|
| | |կը, ըստ |նկատմամբ |
| | |տարածքների | |
| |__________________|____________|_________|
| |հազ. ՀՀ | % |ՀՀ | % | % |
| |դրամ | |դրամ | | |
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |246,111,000|100.0%| 82,075|100%| 242%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ԵՐԵՎԱՆ |180,712,000| 73.4%|168,308|205%| 495%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 65,399,000| 26.6%| 33,975| 41%| 100%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 3,513,000| 1.4%| 27,065| 33%| 80%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ԱՐԱՐԱՏ | 5,522,000| 2.2%| 21,329| 26%| 63%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 9,509,000| 3.9%| 35,668| 43%| 105%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 4,820,000| 2.0%| 20,794| 25%| 61%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ԼՈՌԻ | 8,444,000| 3.4%| 37,529| 46%| 110%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ԿՈՏԱՅՔ | 10,434,000| 4.2%| 41,095| 50%| 121%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ՇԻՐԱԿ | 7,327,000| 3.0%| 30,127| 37%| 89%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 10,843,000| 4.4%| 77,783| 95%| 229%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 1,764,000| 0.7%| 34,724| 42%| 102%|
|___________|___________|______|_______|____|_________|
|ՏԱՎՈՒՇ | 3,223,000| 1.3%| 25,681| 31%| 76%|
._____________________________________________________.
Աղբյուր` վերլուծություն հիմնված ՀՀ Հարկային ծառայության տրամադրված
տեղեկությունների վրա
94. ՀՀ տարածքում բիզնեսը (հարկերի վճարման տեսանկյունից) կենտրոնացված է, այսպես` 1000 խոշորագույն հարկատուները վճարում են ՀՀ ամբողջ հավաքագրված 1,065,644.2 մլն ՀՀ դրամ հարկերի շուրջ 67%-ը, միևնույն ժամանակ այս խոշոր հարկ վճարողների 82%-ը գրանցված են Երևան քաղաքում: Այսինքն` Երևան քաղաքում գրանցված խոշոր հարկատուները ապահովում են Պետական բյուջեի մուտքերի շուրջ 55%-ը (աղբյուր` վերլուծություն հիմնված ՀՀ հարկային ծառայություն http://taxservice.am/Content.aspx?itn=TIY2016 և http://taxservice.am/Con tent.aspx?itn=TILists):
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 23. 2016 Թ. 1000 ԽՈՇՈՐ ՀԱՐԿ ՎՃԱՐՈՂՆԵՐԸ, ԸՍՏ ՎՃԱՐՎԱԾ ՀԱՐԿԵՐԻ ԵՎ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ՎԱՅՐԻ
._______________________________.
|Հարկ վճարողի|2016թ. |% |
|գրանցման |վճարված |ընդհա-|
|վայր |հարկեր և |նուրի |
| |վճարներ |մեջ |
|____________|___________|______|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 1,372,047| 0.2%|
|____________|___________|______|
|ԱՐԱՐԱՏ | 23,726,709| 3.3%|
|____________|___________|______|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 16,391,185| 2.3%|
|____________|___________|______|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ | 2,383,488| 0.3%|
|____________|___________|______|
|ԵՐԵՎԱՆ |589,565,058| 82.3%|
|____________|___________|______|
|ԼՈՌԻ | 4,774,244| 0.7%|
|____________|___________|______|
|ԿՈՏԱՅՔ | 29,359,640| 4.1%|
|____________|___________|______|
|ՇԻՐԱԿ | 8,460,610| 1.2%|
|____________|___________|______|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 36,454,685| 5.1%|
|____________|___________|______|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 2,593,780| 0.4%|
|____________|___________|______|
|ՏԱՎՈՒՇ | 1,307,128| 0.2%|
|____________|___________|______|
|ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ |716,388,574|100.0%|
._______________________________.
Աղբյուր` վերլուծություն հիմնված ՀՀ Հարկային ծառայություն http://taxservice.am/Content.aspx?itn=TIY2016 և http://taxservice.am/Content.aspx?itn=TILists
95. Ինչպես երևում է աղյուսակից, հանրապետության գյուղատնտեսությունը և արդյունաբերությունը կենտրոնացված են մարզերում, սակայն շինարարության և ծառայությունների հիմնական ծավալը կենտրոնացված է Երևան քաղաքում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 24. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆԻ ՏԵՍԱԿԱՐԱՐ ԿՇԻՌԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ, 2015Թ.
.____________________________________________________________.
| |Արդյունա-|գյուղատըն|շինարա- |մանրածախ |ծառայու- |
| |բերական |տեսության|րություն|առևտրի |թյուններ |
| |արտադրանք|համախառն | |շրջանա- | |
| | |արտադրանք| |ռություն | |
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Հայաստան, |1342700.1| 1001200|481496.9|1313998.1|1144605.3|
|բացարձակ | | | | | |
|արժեք, մլն | | | | | |
|ՀՀ դրամ | | | | | |
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Արագածոտն | 1.9%| 10.0%| 3.7%| 1.3%| 0.8%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Արարատ | 12.9%| 14.1%| 2.1%| 2.7%| 1.6%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Արմավիր | 4.3%| 17.5%| 3.5%| 3.8%| 1.7%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Գեղարքունիք| 2.2%| 19.1%| 2.7%| 1.7%| 0.8%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Լոռի | 8.9%| 7.5%| 5.6%| 3.6%| 1.5%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Կոտայք | 10.3%| 6.1%| 5.0%| 3.5%| 6.8%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Շիրակ | 3.0%| 10.9%| 2.2%| 3.5%| 2.2%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Սյունիք | 13.3%| 7.0%| 5.1%| 1.2%| 1.7%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Վայոց Ձոր | 1.2%| 2.1%| 2.2%| 0.4%| 0.6%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Տավուշ | 0.8%| 4.6%| 4.2%| 1.9%| 0.9%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|ՀՀ մարզեր | 58.8%| 98.9%| 36.2%| 23.6%| 18.6%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Երևան | 41.2%| 1.1%| 63.7%| 76.4%| 81.4%|
|___________|_________|_________|________|_________|_________|
|Հայաստան | 100.0%| 100.0%| 100.0%| 100.0%| 100.0%|
.____________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ.
վերլուծություն, (http://armstat.am/am/?nid=81&id=1834)
96. Վերլուծության կատարման դեպքում պարզ է դառնում, որ 1 շնչին ընկնող արդյունաբերական արտադրանքի տեսանկյունից, բացարձակ առաջատար է Սյունիքի մարզը, որտեղ ցուցանիշը կազմում է հանրապետության միջինի 286.1%, հաջորդը Արարատի մարզն է, որտեղ ցուցանիշը կազմում է շուրջ 150%, սակայն, հաշվի առնելով, որ մի շարք մարզերում արդյունաբերական արտադրանքի ծավալները շատ փոքր են, ՀՀ մարզերի միջին ցուցանիշը ավելի ցածր է` քան հանրապետության միջինը: Երևան քաղաքի ցուցանիշը շուրջ 15%-ը ավել է հանրապետության միջինից:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 25. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆԻ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ 1 ՇՆՉԻՆ ԸՆԿՆՈՂ ԱՐԴՅՈՒՆՔԸ, ԸՍՏ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՃՅՈՒՂԵՐԻ 2015Թ.
.______________________________________________.
| |Արդ- |գյու- |շինա- |մանրա-|ծառա- |
| |յունա-|ղատըն-|րարու-|ծախ |յութ- |
| |բերա- |տեսու-|թյուն |առև- |յուն- |
| |կան |թյան | |տրի |ներ |
| |արտադ-|համա- | |շրջա- | |
| |րանք |խառն | |նառու-| |
| | |արտադ-| |թյուն | |
| | |րանք | | | |
|___________|______|______|______|______|______|
|Հայաստան |100.0%|100.0%|100.0%|100.0%|100.0%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Արագածոտն | 43.9%|231.0%| 85.8%| 30.0%| 18.5%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Արարատ |149.4%|163.3%| 24.5%| 31.3%| 18.5%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Արմավիր | 48.4%|196.8%| 39.0%| 42.7%| 19.1%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Գեղարքունիք| 28.5%|247.1%| 34.9%| 22.0%| 10.3%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Լոռի |118.6%|100.0%| 74.0%| 48.0%| 20.0%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Կոտայք |121.6%| 72.0%| 59.5%| 41.3%| 80.3%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Շիրակ | 37.0%|134.4%| 27.5%| 43.2%| 27.1%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Սյունիք |286.1%|150.6%|110.6%| 25.8%| 36.6%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Վայոց Ձոր | 70.8%|124.0%|126.8%| 23.6%| 35.4%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Տավուշ | 19.1%|109.9%| 98.7%| 45.4%| 21.5%|
|___________|______|______|______|______|______|
|ՀՀ մարզեր | 91.6%|154.1%| 56.5%| 36.8%| 29.0%|
|___________|______|______|______|______|______|
|Երևան |115.1%| 3.1%|178.4%|213.4%|227.3%|
.______________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ.
վերլուծություն, (http://armstat.am/am/?nid=81&id=1834)
97. Գյուղատնտեսության ոլորտում 1 շնչի հաշվով նվազագույն արդյունքը ստացվում է Կոտայքի մարզում, առավել արդյունավետ է գյուղատնտեսության արտադրանքի տեսանկյունից Գեղարքունիքի և Արագածոտնի, ինչպես նաև Արմավիրի ու Արարատի մարզերը: Միևնույն ժամանակ շինարարության, մանրամեծածախ առևտրի ու ծառայությունների գծով առաջատար է Երևան քաղաքը, որտեղ շինարարության մակարդակը գերազանցում է հանրապետության մարզերի միջինը` շուրջ 3.1 անգամ, իսկ մանրամեծածախ առևտրի ու ծառայությունների մակարդակը` համապատասխանաբար 5.8 ու 7.8 անգամ:
98. Արդյունաբերություն. ՀՀ նկատվել է արդյունաբերական արտադրանքի ծավալների աճ, որը ընթացիկ գներով չափելու դեպքում կազմում է շուրջ 34%:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 26. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԸ ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՆ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015ԹԹ.
.______________________________________________________________________.
| | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 998,963.7|1,121,906.7|1,242,070.3|1,291,274.1|1,342,700.1|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 423,435.9| 450,104.9| 507,541.4| 543,868.8| 552,818.1|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 21,637.9| 19,554.4| 25,112.7| 29,939.0| 25,729.6|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ԱՐԱՐԱՏ | 80,864.9| 104,759.2| 123,721.2| 131,971.3| 173,151.2|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 41,841.8| 44,471.3| 50,452.2| 54,392.7| 57,598.9|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 17,959.5| 21,657.7| 23,665.5| 22,573.2| 29,562.6|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ԼՈՌԻ | 73,496.8| 80,041.7| 75,275.0| 69,941.2| 120,165.8|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ԿՈՏԱՅՔ | 104,496.5| 144,948.9| 166,121.7| 167,399.6| 138,485.2|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ՇԻՐԱԿ | 42,766.8| 40,723.4| 42,623.7| 48,897.0| 40,668.6|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 178,366.5| 198,723.7| 204,975.2| 197,631.1| 178,684.5|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 7,765.0| 9,099.9| 12,008.3| 15,420.2| 15,654.8|
|___________|__________|___________|___________|___________|___________|
|ՏԱՎՈՒՇ | 6,332.1| 7,821.6| 10,573.4| 9,240.0| 10,180.8|
.______________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ.
վերլուծություն, (http://armstat.am/file/article/marz_2016.pdf)
99. 2015 թ-ին 2011թ.-ի համեմատ աճը կազմել է շուրջ 343 մլն ՀՀ դրամ, կամ 34%, այս աճի հիմնական պատճառներն են Երևան քաղաքի, Արարատի, Լոռու և Կոտայքի մարզի տնտեսական աճերը, որոնք կազմել են ընդհանուր աճի շուրջ 88%: Ամենակտրուկ աճը տեղի է ունեցել Արարատի մարզում, որտեղ աճը կազմել է 214%: Այս աճի շնորհիվ Արարատի մարզը 1 շնչին ընկնող արդյունաբերական արտադրանքի տեսանկյունից դարձել է հանրապետության 2-րդ առաջատարը: Միևնույն ժամանակ հանրապետության որոշ մարզեր գրեթե չունեն արդյունաբերական արտադրանք, մասնավորապես` Տավուշի մարզի ցուցանիշը կազմում է հանրապետության ցուցանիշի 18%:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 27. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԻ ԱՃԸ ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՆ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015ԹԹ.
.____________________________________________________________.
| | Աճ 2015-2011 |2011թ. 1 |2015թ. 1 |
| | |շնչի հաշվով,|շնչի հաշվով,|
| |______________________|____________|____________|
| |մլն ՀՀ |կառուց|2015/|հազ. | % |հազ. | % |
| |դրամ |վածք |2011 |դրամ | |դրամ | |
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |343,736.4| 100%| 134%| 330.63|100%| 447.78|100%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |129,382.2| 38%| 131%| 399.09|121%| 514.87|115%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 4,091.7| 1%| 119%| 162.69| 49%| 198.22| 44%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 92,286.3| 27%| 214%| 310.18| 94%| 668.80|149%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 15,757.1| 5%| 138%| 157.18| 48%| 216.05| 48%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 11,603.1| 3%| 165%| 76.29| 23%| 127.53| 28%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ԼՈՌԻ | 46,669.0| 14%| 163%| 311.96| 94%| 534.07|119%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 33,988.7| 10%| 133%| 410.43|124%| 545.43|122%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ՇԻՐԱԿ |- 2,098.2| - 1%| 95%| 169.64| 51%| 167.22| 37%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | ,318.0| 0%| 100%|1257.87|380%|1281.81|286%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 7,889.8| 2%| 202%| 148.19| 45%| 308.17| 69%|
|___________|_________|______|_____|_______|____|_______|____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 3,848.7| 1%| 161%| 49.24| 15%| 81.12| 18%|
.____________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ.
վերլուծություն, (http://armstat.am/file/article/marz_2016_10.pdf)
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 28. ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼՆ ԸՍՏ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆՆԵՐԻ, 2015Թ.
.____________________________________________________________
| |Հանքագործական |մշակող |
| |արդյունաբերություն |արդյունաբերություն |
| | | |
| | | |
|_______________|_____________________|_____________________|
| |Մլն դրամ|% |% |Մլն դրամ|% |% |
| | |ենթա- |ճյու-| |ենթա- |ճյու-|
| | |ճյուղ |ղում | |ճյուղ |ղում |
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |220666,9|100,0%|16,4%|839473,5|100,0%|62,5%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 1986,7| 0,9%| 0,4%|440032,0| 52,4%|79,6%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 177,4| 0,1%| 0,7%| 21299,1| 2,5%|82,8%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 861,9| 0,4%| 0,5%|159744,4| 19,0%|92,3%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 178,4| 0,1%| 0,3%| 21186,1| 2,5%|36,8%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ | 12877,4| 5,8%|43,6%| 9823,0| 1,2%|33,2%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ԼՈՌԻ | 55013,2| 24,9%|45,8%| 52678,3| 6,3%|43,8%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 2656,8| 1,2%| 1,9%| 75386,6| 9,0%|54,4%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ՇԻՐԱԿ | 54,4| 0,0%| 0,1%| 32554,5| 3,9%|80,0%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |146386,6| 66,3%|81,9%| 9677,4| 1,2%| 5,4%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 95,9| 0,0%| 0,6%| 10679,4| 1,3%|68,2%|
|_______________|________|______|_____|________|______|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 378,2| 0,2%| 3,7%| 6412,7| 0,8%|63,0%|
.____________________________________________________________
____________________________________________.
|էլեկտրաէներգիայի, |ջրամատակարարում, |
|գազի, ջրի |կոյուղի, թափոնների |
|արտադրություն և |կառավարում և |
|բաշխում |վերամշակում |
|_____________________|_____________________|
|Մլն դրամ|% |% |Մլն դրամ|% |% |
| |ենթա- |ճյու-| |ենթա- |ճյու-|
| |ճյուղ |ղում | |ճյուղ |ղում |
|________|______|_____|________|______|_____|
|261879,4|100,0%|19,5%| 20680,3|100,0%| 1,5%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 97706,8| 37,3%|17,7%| 13092,6| 63,3%| 2,4%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 3878,2| 1,5%|15,1%| 374,9| 1,8%| 1,5%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 11496,5| 4,4%| 6,6%| 1048,4| 5,1%| 0,6%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 35327,7| 13,5%|61,3%| 906,7| 4,4%| 1,6%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 6332,1| 2,4%|21,4%| 530,1| 2,6%| 1,8%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 11392,0| 4,4%| 9,5%| 1082,3| 5,2%| 0,9%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 59331,6| 22,7%|42,8%| 1110,2| 5,4%| 0,8%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 7113,4| 2,7%|17,5%| 946,3| 4,6%| 2,3%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 21626,5| 8,3%|12,1%| 994,0| 4,8%| 0,6%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 4610,1| 1,8%|29,4%| 269,4| 1,3%| 1,7%|
|________|______|_____|________|______|_____|
| 3064,5| 1,2%|30,1%| 325,4| 1,6%| 3,2%|
____________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. վերլուծություն, (http://armstat.am/file/article/marz_2016_10.pdf)
100. Վերլուծելով արդյունաբերական արտադրանքի կառուցվածքը, պարզ է դառնում, որ Երևանում են կենտրոնացել արդյունաբերական արտադրանքի բոլոր ճյուղերը, բացառությամբ հանքարդյունաբերության, որի կենտրոնը հանդիսանում են Սյունիքի և Լոռու մարզերը:
101. Գյուղատնտեսություն. Հանդիսանում է Հայաստանի տնտեսության դինամիկ զարգացող ճյուղերից մեկը: Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսությունը կարևորվում է երկրի համախառն ներքին արդյունքի ձևավորման, պարենային անվտանգության, գյուղական բնակավայրերում բնակչության զբաղվածության և եկամուտների ապահովման, գյուղական համայնքների համաչափ զարգացման առումով: Գյուղատնտեսության հիմնական զարգացումն ուղղված է եղել ներմուծման փոխարինման կամ արտահանման ավելացման վրա:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 29. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ, ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՐԴ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015ԹԹ.
.__________________________________________.
| | Ընդամենը |
|___________|______________________________|
| |2011 |2012 |2013 |2014 |2015 |
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |795.0|841.5|919.1|993.5|1001.2|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 6.5| 8.2| 8.5| 11.3| 10.7|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 76.8| 86.0| 89.2| 98.8| 100.0|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ԱՐԱՐԱՏ |116.8|125.3|136.2|141.4| 141.6|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |135.0|148.4|163.7|173.7| 174.9|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ|152.8|152.7|165.3|188.7| 190.4|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ԼՈՌԻ | 57.1| 57.4| 67.5| 73.8| 75.2|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ԿՈՏԱՅՔ | 50.8| 53.0| 56.3| 59.8| 61.3|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ՇԻՐԱԿ | 93.0| 94.0|106.3|109.0| 109.5|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 50.4| 57.7| 62.4| 70.2| 70.2|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 16.9| 18.4| 19.9| 21.4| 21.4|
|___________|_____|_____|_____|_____|______|
|ՏԱՎՈՒՇ | 38.9| 40.4| 43.8| 45.4| 46.0|
.__________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ.
վերլուծություն, (http://armstat.am/file/article/marz_2016_11.pdf)
102. Գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալների աճի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ հանրապետության գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալները աճել են 26%, որը մեծապես պայմանավորված է եղել Արմավիրի, Գեղարքունիքի, Արարատի, Արագածոտնի և Սյունիքի մարզերի գյուղատնտեսական աճով: Ընդ որում, ծավալների ամենամեծ աճի գործակիցը ՀՀ մարզերից ունեցել է ՀՀ Սյունիքի մարզը, և այն կազմել է 39%: Այս աճի շնորհիվ է ՀՀ Սյունիքի մարզը միացել է գյուղատնտեսական առաջատար մարզերի ցանկին, ապահովելով ավելի քան 500,0 հազար ՀՀ դրամ մեկ բնակչի հաշվով:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 30. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԾԱՎԱԼԻ ԱՃԸ ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ, ՄԼՆ ՀՀ ԴՐԱՄ 2011-2015ԹԹ.
._____________________________________________________.
| | ԱՃ |2011թ. 1 |2015թ. 1 |
| | |շնչի հաշվով|շնչի հաշվով|
|___________|_________________|___________|___________|
| |մլրդ |կա- |2015/|հազ. | % |հազ. | % |
| |ՀՀ |ռուց-|2011 |դրամ | |դրամ | |
| |դրամ |վածք | | | | | |
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |206.2| 100%| 126%|263.12|100%|333.89|100%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 4.2| 2%| 165%| 6.13| 2%| 9.97| 3%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 23.2| 11%| 130%|577.44|219%|770.42|231%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 24.8| 12%| 121%|448.02|170%|546.93|164%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 39.9| 19%| 130%|507.14|193%|656.04|196%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 37.6| 18%| 125%|649.11|247%|821.40|246%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ԼՈՌԻ | 18.1| 9%| 132%|242.36| 92%|334.22|100%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 10.5| 5%| 121%|199.53| 76%|241.43| 72%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ՇԻՐԱԿ | 16.5| 8%| 118%|368.90|140%|450.25|135%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 19.8| 10%| 139%|355.43|135%|503.59|151%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 4.5| 2%| 127%|322.52|123%|421.26|126%|
|___________|_____|_____|_____|______|____|______|____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 7.1| 3%| 118%|302.49|115%|366.53|110%|
._____________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ.
վերլուծություն, (http://armstat.am/file/article/marz_2016_11.pdf)
103. Գյուղատնտեսության ճյուղերից ամենամեծ աճն ապահովել է բուսաբուծությունը, բուսաբուծության աճը 2011-2015թթ. կազմել է 140 մլրդ ՀՀ դրամ և հասել 202,0 հազ ՀՀ դրամ 1 շնչի հաշվով: Նույն ժամանակաշրջանում անասնաբուծությունն ապահովել է 65.5 մլրդ ՀՀ դրամ աճ, որը շուրջ 2.5 անգամ պակաս է և անասնաբուծության արտադրանքը 2015թ. կազմել է միայն 131.9 հազ ՀՀ դրամ 1 շնչի հաշվով:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 31. ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԱՄԱԽԱՌՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԸ, ԸՍՏ ՃՅՈՒՂԵՐԻ
2011-2015թթ.
.________________________________________________
| | Բուսաբուծություն |
|___________|___________________________________|
| |2011 |2015 |Աճ |կա- |2015/|Հազ. |
| | | |մլրդ |ռուց-|2011 |դր 1 |
| | | |ՀՀ |վածք | |շնչի |
| | | |դրամ | | |հաշվ.|
| | | | | | |2015թ|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |465.1|605.8|140.7| 100%| 130%|202.0|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 3.1| 4.3| 1.2| 1%| 139%| 4.0|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 38.8| 57.7| 18.9| 13%| 149%|444.5|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 94.3|112.8| 18.5| 13%| 120%|435.7|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |105.3|132.7| 27.4| 19%| 126%|497.7|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 98.4|127.9| 29.5| 21%| 130%|551.8|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԼՈՌԻ | 19.3| 31.6| 12.3| 9%| 164%|140.4|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 16.2| 21.1| 4.9| 3%| 130%| 83.1|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՇԻՐԱԿ | 44.9| 57.4| 12.5| 9%| 128%|236.0|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 21.8| 31.9| 10.1| 7%| 146%|228.8|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 5.0| 6.6| 1.6| 1%| 132%|129.9|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 18.0| 21.8| 3.8| 3%| 121%|173.7|
.________________________________________________
___________________________________.
| Անասնաբուծություն |
|__________________________________|
|2011 |2015 |Աճ |կա- |2015/|Հազ. |
| | |մլրդ|ռուց-|2011 |դր 1 |
| | |ՀՀ |վածք | |շնչի |
| | |դրամ| | |հաշվ.|
| | | | | |2015թ|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
|329.9|395.4|65.5| 100%| 120%|131.9|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 3.4| 6.4| 3.0| 5%| 188%| 6.0|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 38.0| 42.3| 4.3| 7%| 111%|325.9|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 22.5| 28.8| 6.3| 10%| 128%|111.2|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 29.7| 42.2|12.5| 19%| 142%|158.3|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 54.4| 62.5| 8.1| 12%| 115%|269.6|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 37.8| 43.6| 5.8| 9%| 115%|193.8|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 34.6| 40.2| 5.6| 9%| 116%|158.3|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 48.1| 52.1| 4.0| 6%| 108%|214.2|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 28.6| 38.3| 9.7| 15%| 134%|274.7|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 11.9| 14.8| 2.9| 4%| 124%|291.3|
|_____|_____|____|_____|_____|_____|
| 20.9| 24.2| 3.3| 5%| 116%|192.8|
___________________________________.
Աղբյուրը` Վերլուծություն ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016 թ. վերլուծություն (http://armstat.am/file/article/marz_2016_11.pdf)
104. Բուսաբուծության ուղղությամբ ամենախոշոր աճը ապահովվել է Գեղարքունիքի և Արմավիրի, Արարատի և Արագածոտնի մարզերի հաշվին: Անասնաբուծության ուղղությամբ, հանրապետության ցուցանիշի աճը ապահովվել Արմավիրի, Սյունիքի և Արարատի մարզերի հաշվին: Բուսաբուծությունից, մեկ շնչին ընկնող ամենաբարձր արդյունքը ունեն Գեղարքունիքի, Արմավիրի, Արագածոտնի և Արարատի մարզերը: Անասնաբուծության գծով 1 շնչին ընկնող ամենամեծ արդյունքը ապահովում են Արագածոտնի, Վայոց Ձորի, Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզերը:
105. Շինարարություն. ՀՀ-ում շինարարության ծավալները համեմատած 2011թ. հետ նվազել են, սակայն դա պայմանավորված է 2011-2013թթ. շինարարության ծավալների նվազմամբ: 2013-2015թթ. համար ընդհանուր շինարարության ծավալներում արձանագրվել է աճ: Միևնույն ժամանակ շինարարության մեծ բաժինը կենտրոնացված է մայրաքաղաքում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 32. ՇԻՆԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ, 2011-2015ԹԹ. ՄԼՆ.ԴՐԱՄ (ԸՆԹԱՑԻԿ ԳՆԵՐՈՎ)
._________________________________________________________________________.
| |2011 |2012 |2013 |2014 |2015 |1 շնչի |
| | | | | | |հաշվով |
| | | | | | |2015 հազ. |
| | | | | | |____________|
| | | | | | |ՀՀ |% մի-|
| | | | | | |դրամ |ջինի |
| | | | | | | |նկատ-|
| | | | | | | |մամբ |
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |504824.50|479415.6|453449.30|463858.00|481496.90|160.57| 100%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 276011.6|261292.4| 264190.7| 250028.7| 306664.5|285.61| 178%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 13059.9| 23664.3| 13053.9| 13373.9| 17963.3|138.39| 86%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 20888.5| 8918.1| 13466.6| 16426.7| 10186.3| 39.34| 25%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 18307.2| 16115.8| 12853.8| 8699.3| 16662.9| 62.50| 39%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 18421.2| 12812.7| 11662.3| 11671.1| 12995.9| 56.07| 35%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ԼՈՌԻ | 24611.8| 13674.6| 37566.4| 68635.0| 26876.1|119.45| 74%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 36304.3| 44183.9| 29003.2| 22306.8| 24259.6| 95.55| 60%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ՇԻՐԱԿ | 28468.1| 26601.4| 16705.7| 11688.6| 10768.7| 44.28| 28%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 38110.3| 28289.2| 24697.1| 16202.7| 24784.7|177.80| 111%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 7095.8| 5597.7| 5141.2| 13914.1| 10381.3|204.36| 127%|
|___________|_________|________|_________|_________|_________|______|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 23545.8| 38265.5| 25108.4| 30911.1| 19953.6|158.99| 99%|
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016. http://armstat.am/file/article/marz_2016_12.pdf
106. 2015թ. 1 բնակչի հաշվով Երևան քաղաքում իրականացվել է 285 հազ. ՀՀ դրամի շինարարություն, հանրապետության միջինը նույն ժամանակահատվածում կազմել է 160.6 հազ. ՀՀ դրամ: Միևնույն ժամանակ միայն 2 մարզի ցուցանիշներն են գերազանցում հանրապետության միջինը` Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերում շինարարության ծավալները ավել են հանրապետության միջին ցուցանիշից, մնացած 8 մարզերում ցուցանիշը էականորեն ցածր է:
107. Մանրածախ առևտուր. Ինչպես և շինարարության դեպքում, մանրածախ առևտուրը նույնպես կենտրոնացված է մայրաքաղաքում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 33. ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ (ՄԼՆ. ԴՐԱՄ)
._________________________________________________________________________.
| | Մանրածախ առևտրի շրջանառությունը, ընդամենը | աճ |
|______|__________________________________________________|_______________|
| | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2015- |2015/ |
| | | | | | | 2011 |2011 |
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ՀԱՅԱՍ-|1302252.1|1379500.3|1452528.3|1466090.6|1313998.10| 11746.0|100.9%|
|ՏԱՆԻ | | | | | | | |
|ՀԱՆՐԱ-| | | | | | | |
|ՊԵՏՈՒ-| | | | | | | |
|ԹՅՈՒՆ | | | | | | | |
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ԱՅԴ | | | | | | | |
|ԹՎՈՒՄ | | | | | | | |
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|Ք.ԵՐԵ-|1091077.5|1165925.8|1218045.8|1211176.3|1004305.80|-86771.7| 92.0%|
|ՎԱՆ | | | | | | | |
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ԱՐԱԳԱ-| 10418.6| 12170.8| 14558.3| 17016.2| 16778.80| 6360.2|161.0%|
|ԾՈՏՆ | | | | | | | |
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ԱՐԱՐԱՏ| 25180.6| 26187.0| 30052.8| 29089.6| 35970.70| 10790.1|142.9%|
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ԱՐՄԱ- | 29942.1| 26734.2| 29429.3| 32161.3| 50198.10| 20256.0|167.7%|
|ՎԻՐ | | | | | | | |
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ԳԵՂԱՐ-| 12363.8| 13654.8| 18248.3| 21571.3| 21623.10| 9259.3|174.9%|
|ՔՈՒՆԻՔ| | | | | | | |
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ԼՈՌԻ | 24752.4| 23257.6| 23281.5| 22607.1| 47165.60| 22413.2|190.5%|
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ԿՈՏԱՅՔ| 36360.9| 39729.6| 45496.7| 42006.7| 45784.80| 9423.9|125.9%|
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ՇԻՐԱԿ | 40514.8| 33416.2| 28591.0| 37317.8| 46525.20| 6010.4|114.8%|
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ՍՅՈՒ- | 12102.4| 15361.0| 20698.8| 27404.5| 15370.40| 3268.0|127.0%|
|ՆԻՔ | | | | | | | |
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ՎԱՅՈՑ | 4210.0| 4279.3| 4635.2| 4745.4| 5635.50| 1425.5|133.9%|
|ՁՈՐ | | | | | | | |
|______|_________|_________|_________|_________|__________|________|______|
|ՏԱՎՈՒՇ| 15329.0| 18784.0| 19490.6| 20994.4| 24640.10| 9311.1|160.7%|
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016. (http://armstat.am/file/article/sv_12_15a_126.pdf)
108. 2011-2015թթ. նկատվել է մանրածախ առևտրի ծավալների ավելացում, միևնույն ժամանակ շուրջ 8%-ով նվազել է Երևան քաղաքի մանրածախ առևտրի ծավալները: Այս երկուսի շնորհիվ շուրջ 50% ավելացել է մարզերի մանրածախ առևտրի ծավալները: Այդուհանդերձ` մարզերի և Երևան քաղաքի ցուցանիշները տարբերվում են շուրջ 6 անգամ:
109. 2015թ.-ին 2011թ.-ի համեմատությամբ նկատվել է մանրածախ առևտրի ծավալների ավելացում, միևնույն ժամանակ շուրջ 8% նվազել է Երևան քաղաքի մանրածախ առևտրի ծավալները:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 34. ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ (ՀԱԶ. ԴՐԱՄ) 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ
.___________________________________________________.
| | 2011 | 2015 |2015-2011|
| |_______________|_____________|_________|
| |հազ. |հանրա-|հազ. |հանրա-|հազ. դրամ|
| |դրամ |պետա- |դրամ |պետա- | |
| | |կան | |կան | |
| | |միջինի| |միջինի| |
| | |նկատ- | |նկատ- | |
| | |մամբ,%| |մամբ,%| |
|___________|________|______|______|______|_________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ | 430.08| x|437.33| x| 7.25|
|ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒ-| | | | | |
|ԹՅՈՒՆ | | | | | |
|___________|________|______|______|______|_________|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |1,026.41|238.6%|936.33|214.1%| (90.07)|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 78.22| 18.2%|128.47| 29.4%| 50.25|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ԱՐԱՐԱՏ | 96.55| 22.4%|138.62| 31.7%| 42.07|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 112.39| 26.1%|188.15| 43.0%| 75.76|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 52.50| 12.2%| 93.04| 21.3%| 40.54|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ԼՈՌԻ | 104.31| 24.3%|208.24|47.6% | 103.93|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ԿՈՏԱՅՔ | 142.48| 33.1%|179.90| 41.1%| 37.42|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ՇԻՐԱԿ | 160.07| 37.2%|190.13| 43.5%| 30.06|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 85.17| 19.8%|109.95| 25.1%| 24.78|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 80.19| 18.6%|110.28| 25.2%| 30.09|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ՏԱՎՈՒՇ | 119.01| 27.7%|195.40| 44.7%| 76.39|
|___________|________|______|______|______|_________|
|ՄԱՐԶԵՐ | 107.47| 25.0%|160.30| 36.7%| 52.83|
.___________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016.
(http://armstat.am/file/article/sv_12_15a_126.pdf)
110. Արտահանում. ՀՀ արտահանման ծավալները (ԱՄՆ դոլարով հաշված) աճել են շուրջ 12%, աճի հիմնական աղբյուրներն են եղել ՀՀ մարզերը (75%) և Երևան քաղաքը (25%): ՀՀ մարզերի միջև նույնպես առկա են տարբերություններ, այսպես Կոտայքի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի և Արագածոտնի մարզերի արտահանման ծավալները նվազել են, որի փոխարեն Արարատի, Արմավիրի և Լոռու մարզերի արտահանման ծավալները աճել են:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 35. ԱՐՏԱՀԱՆՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ, 2011-2015 ԹԹ. (ՀԱԶ. ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ)
._______________________________________________________________________
| | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| | | | | | |
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |1,311,417.1|1,367,650.8|1,451,523.2|1,522494.4|1,475,338.7|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 679,063.5| 622,093.6| 694,786.7| 788,325.4| 719,460.7|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 20,647.5| 12,444.6| 17,562.5| 21,307.5| 14,311.3|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ԱՐԱՐԱՏ | 31,434.5| 50.298.1| 71,112.2| 85,483.1| 133,588.9|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 9,130.6| 71,301.2| 80,342.3| 86,054.1| 106,626.5|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 31,011.2| 59,569.0| 55,829.0| 59,260.4| 19,595.1|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ԼՈՌԻ | 145,932.5| 146,022.5| 155,150.8| 150,340.4| 164,404.6|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ԿՈՏԱՅՔ | 111,773.1| 133,495.5| 78,822.1| 46,349.2| 35,374.7|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ՇԻՐԱԿ | 2,617.0| 3,858.9| 4,346.7| 4,807.0| 6,731.8|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 277,285.1| 264,103.6| 285,506.8| 272,443.6| 266,257.5|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 649.1| 2,583.9| 4,119.7| 5,733.6| 5,676.2|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ՏԱՎՈՒՇ | 1,873.0| 1,879.9| 3,944.4| 2,390.1| 3,311.4|
|___________|___________|___________|___________|__________|___________|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 632,353.6| 745,557.2| 756,736.5| 734,169.0| 755,878.0|
._______________________________________________________________________
_____________________.
|2015-2011| % |2015/|
| | |2011 |
|_________|____|_____|
|163,921.6|100%| 112%|
|_________|____|_____|
| 40,397.2| 25%| 106%|
|_________|____|_____|
|- 6,336.2|- 4%| 69%|
|_________|____|_____|
|102,154.4| 62%| 425%|
|_________|____|_____|
| 97,495.9| 59%|1168%|
|_________|____|_____|
|-11,416.1| -7%| 63%|
|_________|____|_____|
|18,472.1 | 11%| 113%|
|_________|____|_____|
|-76,398.4|-47%| 32%|
|_________|____|_____|
| 4,114.8 | 3%| 257%|
|_________|____|_____|
|-11,027.6| -7%| 96%|
|_________|____|_____|
| 5,027.1 | 3%| 874%|
|_________|____|_____|
| 1,438.4| 1%| 177%|
|_________|____|_____|
|123,524.4| 75%| 120%|
_____________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016. (http://armstat.am/file/article/sv_12_15a_126.pdf)
111. Մեկ շնչի հաշվով արտահանման ծավալների տարբերությունը Երևանի և մարզերի միջև բավականին զգալի է: Երևան քաղաքի արտահանման ծավալները 2015թ.-ին կազմում են շուրջ 670 $ 1 անձի հաշվով, իսկ մարզերում շուրջ 392 $, որը շուրջ 1.7 անգամ ավելի քիչ է:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 36. ԱՐՏԱՀԱՆՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ, 2011-2015ԹԹ. (ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ)
.____________________________________________________________.
| | 2011թ. | 2015թ. |2015- | % |2015-|
| |_____________|_____________|2011 | |2011 |
| |Դոլար |% |Դոլար |% | | | |
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 434.04|100%| 492.01|100%| 58.0 |00.0% | 113%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 640.02|147%| 670.08|136%| 30.1 |51.8% | 105%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 155.24| 36%| 110.26| 22%|-45.0 |77.6% | 71%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 120.58| 28%| 515.99|105%|395.4 |82.1% | 428%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 34.30| 8%| 399.95| 81%|365.6 |30.8% |1166%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 131.74| 30%| 84.53| 17%|-47.2 |81.4% | 64%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ԼՈՌԻ | 619.41|143%| 730.69|149%|111.3 |92.0% | 118%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 439.01|101%| 139.33| 28%|-299.7|-517.0%| 32%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ՇԻՐԱԿ | 10.38| 2%| 27.68| 6%| 17.3| 29.8%| 267%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |1,955.47|451%|1,910.03|388%| -45.4| -78.4%| 98%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 12.39| 3%| 111.74| 23%| 99.3| 171.4%| 902%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 14.56| 3%| 26.39| 5%| 11.8| 20.4%| 181%|
|___________|________|____|________|____|______|_______|_____|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 322.56| 74%| 392.68| 80%| 70.1| 121.0%| 122%|
.____________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016.
(http://armstat.am/file/article/sv_12_15a_126.pdf)
112. 1 շնչի հաշվով արտահանման ծավալները աճել են շուրջ 58 $, պայմանավորված` Արմավիրի և Արարատի մարզերի ցուցանիշների կտրուկ աճով: Արտահանման գծով առաջատար է մնում Սյունիքի մարզը, 1910 $ 1 շնչի հաշվով ունեցած արտահանման ծավալներով:
113. Ներմուծում: Ներմուծման ծավալները կանոնավոր կերպով նվազել են 2011-2015թթ. ընթացքում: Ընդհանուր նվազման ծավալները կազմել են շուրջ 21%: Նվազման հիմնական աղբյուրը եղել է Երևան քաղաքի ներմուծման կրճատումը:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 37. ՆԵՐՄՈՒԾՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐԸ, 2011-2015ԹԹ. (ՀԱԶ.ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ)
.________________________________________________________________________
| | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| | | | | | |
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |3,973,854.5|4,076,298.1|4,168,621.0|4,182,260.8|3,139,299.7|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |3,308,590.1|3,360,445.8|3,433,093.5|3,485,087.3|2,580,062.1|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 51,722.5| 51,990.8| 74,751.9| 77,079.7| 45,722.9|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԱՐԱՐԱՏ | 87,485.9| 72.067.8| 118,847.7| 83,512.6| 98,299.8|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 47,933.9| 96,135.7| 84,786.0| 86,554.6| 61,459.0|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 71,304.5| 76,042.9| 68,581.2| 67,536.8| 51,049.6|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԼՈՌԻ | 87,083.7| 82,224.6| 85,344.5| 94,647.2| 72,018.1|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԿՈՏԱՅՔ | 128,090.7| 167,450.5| 151,976.0| 139,632.8| 116,426.1|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՇԻՐԱԿ | 64,382.8| 60,854.4| 53,513.5| 44,300.1| 30,954.5|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 97,335.0| 94,094.2| 75,534.9| 75,452.1| 59,771.4|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 4,905.2| 3,145.8| 11,140.9| 15,072.0| 14,821.9|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՏԱՎՈՒՇ | 25,020.2| 11,845.6| 11,050.9| 13,385.6| 8,714.3|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 665,264.4| 715,852.3| 735,527.5| 697,173.5| 559,237.6|
.________________________________________________________________________
______________________.
| 2015-2011| % |2015/|
| | |2011 |
|__________|____|_____|
|-834,554.8|100%| 79%|
|__________|____|_____|
|-728,528.0| 87%| 78%|
|__________|____|_____|
| -5,999.6| -1%| 88%|
|__________|____|_____|
| 10,813.9| -1%| 112%|
|__________|____|_____|
| 13,525.1| -2%| 128%|
|__________|____|_____|
| -20,254.9| 2%| 72%|
|__________|____|_____|
| -15,065.6| 2%| 83%|
|__________|____|_____|
| -11,664.6| 1%| 91%|
|__________|____|_____|
| -33,428.3| 4%| 48%|
|__________|____|_____|
| -37,563.6| 5%| 61%|
|__________|____|_____|
| 9,916.7 | -1%| 302%|
|__________|____|_____|
| -16,305.9| 2%| 35%|
|__________|____|_____|
|-106,026.8| 13%| 84%|
______________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016. (http://armstat.am/file/article/sv_12_15a_126.pdf)
114. 1 շնչի հաշվով ներմուծման տվյալները հետևյալն են` 2011-2015 թթ. ներմուծումը 1 շնչի հաշվով նվազել է շուրջ 270 $, միևնույն ժամանակ ներմուծումը Երևան քաղաքում նվազել է շատ ավելի արագ տեմպերով, քան ՀՀ մարզերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 38. ՆԵՐՄՈՒԾՄԱՆ ԾԱՎԱԼՆԵՐ 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ, 2011-2015 ԹԹ. (ԱՄՆ ԴՈԼԱՐ)
.___________________________________________________________.
| |2011 թ. |2015 թ. |2015- |% |2015/|
| | | |2011 | |2011 |
| |_____________|_____________|______| | |
| | $ | % | $ | % | $ | | |
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |1,315.24|100%|1,046.92|100%|-268.3|100.0%| 80%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |3,118.37|237%|2,402.96|230%|-715.4|266.6%| 77%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ՀՀ մարզեր | 339.35| 26%| 290.53| 28%| -48.8| 18.2%| 86%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 388.89| 30%| 352.26| 34%| -36.6| 13.7%| 91%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 335.58| 26%| 379.68| 36%| 44.1|-16.4%| 113%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 180.07| 14%| 230.53| 22%| 50.5|-18.8%| 128%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 302.91| 23%| 220.23| 21%| -82.7| 30.8%| 73%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ԼՈՌԻ | 369.63| 28%| 320.08| 31%| -49.5| 18.5%| 87%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 503.11| 38%| 458.55| 44%| -44.6| 16.6%| 91%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ՇԻՐԱԿ | 255.39| 19%| 127.28| 12%|-128.1| 47.7%| 50%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 686.42| 52%| 428.78| 41%|-257.6| 96.0%| 62%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 93.61| 7%| 291.77| 28%| 198.2|-73.9%| 312%|
|___________|________|____|________|____|______|______|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 194.56| 15%| 69.44| 7%|-125.1| 46.6%| 36%|
.___________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_18.pdf)
115.1. 1 շնչի հաշվով ներմուծման ծավալները շուրջ 2.5 անգամ գերազանցում են արտահանման ծավալներին: Հայաստանի համար առևտրային հաշվեկշիռը մնում է մեծ խնդիր:
116. Ծառայություններ. ՀՀ -ում արձանագրվել է ծառայությունների ծավալների աճ շուրջ 36%, որը հիմնականում գոյացել է Երևան քաղաքում մատուցվող ծառայությունների աճի հաշվին (շուրջ 69%): ՀՀ մարզերում նույնպես նկատվել է ծառայությունների աճ, սակայն անկախ մեծ տեմպերից (79%) ծառայությունների ծավալը, որը մատուցվում է մարզերում, զգալիորեն ավելի ցածր է քան Երևան քաղաքում մատուցվող ծառայությունները:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 39. ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾԱՎԱԼԸ (ՄԼՆ. ԴՐԱՄ)
.________________________________________________________________________
| | Տարիներ |
|___________|___________________________________________________________|
| | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| | | | | | |
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 840,033.4| 941,280.0| 988,158.3|1,090,528.6|1,144,605.3|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|այդ թվում` | | | | | |
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ք. ԵՐԵՎԱՆ | 721,182.9| 812,642.2| 833,079.2| 929,005.4| 931,302.9|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՀՀ մարզեր | 118 850,5| 128 637,8| 155 079,1| 161 523,2| 213 302,4|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|այդ թվում` | | | | | |
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 7,413.6| 8,169.1| 9,343.3| 8,872.7| 9,185.0|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԱՐԱՐԱՏ | 11,981.4| 13,214.1| 16,784.0| 16,928.0| 18,617.4|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 15,366.7| 16,756.8| 20,104.0| 17,992.6| 19,338.1|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 7,721.7| 7,924.7| 9,656.6| 9,796.9| 8,915.1|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԼՈՌԻ | 14,775.7| 14,551.3| 15,691.2| 15,595.7| 17,593.8|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ԿՈՏԱՅՔ | 26,465.9| 28,150.2| 35,428.5| 41,053.7| 77,956.2|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՇԻՐԱԿ | 16,152.0| 18,411.1| 20,672.1| 22,055.5| 24,983.5|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 9,405.1| 11,695.6| 13,585.6| 14,564.9| 19,095.9|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 3,553.2| 4,373.1| 6,551.3| 6,644.0| 7,020.3|
|___________|___________|___________|___________|___________|___________|
|ՏԱՎՈՒՇ | 6,015.2| 5,391.8| 7,262.5| 8,019.2| 10,597.1|
.________________________________________________________________________
______________________.
| Աճ |
|_____________________|
| 2015-2011| % |2015/|
| | |2011 |
|__________|____|_____|
|304,571.9 |100%| 136%|
|__________|____|_____|
| | | |
|__________|____|_____|
| 210,120.0| 69%| 129%|
|__________|____|_____|
| 94,451.9| 31%| 179%|
|__________|____|_____|
| | | |
|__________|____|_____|
| 1,771.4| 1%| 124%|
|__________|____|_____|
| 6,636.0| 2%| 155%|
|__________|____|_____|
| 3,971.4| 1%| 126%|
|__________|____|_____|
| 1,193.4| 0%| 115%|
|__________|____|_____|
| 2,818.1| 1%| 119%|
|__________|____|_____|
| 51,490.3| 17%| 295%|
|__________|____|_____|
| 8,831.5| 3%| 155%|
|__________|____|_____|
| 9,690.8| 3%| 203%|
|__________|____|_____|
| 3,467.1| 1%| 198%|
|__________|____|_____|
| 4,581.9| 2%| 176%|
______________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016, (http://armstat.am/file/article/marz_2016_14.pdf)
117. Բնակչության 1 շնչի հաշվով ծառայությունների ծավալը Երևանում 2015թ. կազմում է շուրջ 868 հազ. դրամ, իսկ մարզերում ամենացածր ցուցանիշը արձանագրվել է Գեղարքունիքի մարզում` 38.4, իսկ ամենաբարձրը` Կոտայքի մարզում` 306.3 հազ. դրամ:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 40. ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԾԱՎԱԼԸ 1 ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ (ՄԼՆ. ԴՐԱՄ)
.__________________________________________________________.
| | 2011 | 2015 |2015-2011 |
| |_______________|______________|_______________|
| |հազ. |հանրա- |հազ. |հանրա- |հազ. |հանրա- |
| |դրամ |պետական|դրամ |պետական|դրամ |պետական|
| | |միջինի | |միջինի | |միջինի |
| | |նկատ- | |նկատ- | |նկատ- |
| | |մամբ,% | |մամբ,% | |մամբ,% |
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 277.43| x|380.95| x| 103.52| x|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ | 678.44| 244%|686.26| 227%| 189.82| 183%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 55.66| 20%| 70.33| 19%| 14.67| 14%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԱՐԱՐԱՏ | 45.94| 17%| 71.74| 19%| 25.80| 25%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 57.68| 21%| 72.48| 19%| 14.80| 14%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 32.79| 12%| 38.36| 10%| 5.57| 5%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԼՈՌԻ | 62.26| 22%| 77.68| 20%| 15.42| 15%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ԿՈՏԱՅՔ | 103.71| 37%|306.31| 80%| 202.60| 196%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՇԻՐԱԿ | 63.82| 23%|102.10| 27%| 38.28| 37%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 66.19| 24%|136.59| 36%| 70.40| 68%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 67.68| 24%|137.38| 36%| 69.70| 67%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՏԱՎՈՒՇ | 46.70| 17%| 84.04| 22%| 37.34| 36%|
|___________|_______|_______|______|_______|_______|_______|
|ՀՀ մարզեր | 60.49| 22%|110.40| 29%| 49.91| 48%|
.__________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016, (http://armstat.am/file/article/marz_2016_14.pdf)
2.9. ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ, ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԿԱՊԻՏԱԼ
118. ՀՀ կրթական համակարգն ընդգրկում է նախադպրոցական, հանրակրթական (տարրական, հիմնական և ավագ), միջին մասնագիտական (նախնական արհեստագործական և մասնագիտական) և բուհական համակարգերը: Հայաստանի կրթական կենտրոնը գտնվում է Երևան քաղաքում, որի (մասնավորապես միջին մասնագիտական և բարձրագույն կրթության) հնարավորություններից օգտվում է ամբողջ հանրապետությունը:
119. ՀՀ-ում նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների քանակը 2015 թ.-ին կազմում էր 717, որը 2011թ.-ի համեմատ ավելացել էր 57-ով, միևնույն ժամանակ հաճախող երեխաների քանակը նույնպես աճել էր և կազմել 72 373, 2011թ. գրանցված 63 542 նկատմամբ: Աճը արձանագրվել է գրեթե ամբողջ հանրապետությունով, նվազում է արձանագրվել միայն Վայոց Ձորի մարզում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 41. ՀՀ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՎԻՃԱԿԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, 2011-2015ԹԹ.
._________________________________________________________________________.
| |Նախադպրոցական ուսումնական |Հաճախող երեխաների թվաքանակը |
| |հաստատությունների քանակը | |
|_________|____________________________|__________________________________|
| |2011|2012|2013|2014|2015|աճ |2011 |2012 |2013 |2014 |2015 |աճ |
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 660| 683| 697| 713| 717| 57|63542|69465|68911|72729|72373|8831|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ | 206| 207| 206| 214| 219| 13|30247|33023|30970|32000|32289|2042|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ՀՀ | 454| 476| 491| 499| 498| 44|33295|36442|37941|40729|40084|6789|
|ՄԱՐԶԵՐ | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ| 19| 20| 20| 23| 23| 4| 1270| 1790| 1463| 2256| 1775| 505|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 73| 74| 75| 77| 77| 4| 4940| 5322| 5673| 6269| 6314|1374|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 55| 56| 58| 57| 59| 4| 4269| 4577| 4526| 4715| 4853| 584|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒ-| 41| 42| 42| 44| 42| 1| 2576| 2886| 3155| 3265| 3214| 638|
|ՆԻՔ | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ԼՈՌԻ | 59| 61| 66| 64| 66| 7| 3688| 4027| 4304| 4451| 4474| 786|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 48| 52| 54| 54| 53| 5| 5126| 5734| 6399| 6423| 6391|1265|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ՇԻՐԱԿ | 46| 45| 50| 51| 51| 5| 3928| 3809| 4129| 4546| 4385| 457|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 50| 52| 52| 51| 53| 3| 4000| 4333| 4408| 4352| 4283| 283|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ| 17| 18| 18| 18| 15|(2)| 811| 944| 922| 1029| 989| 178|
|_________|____|____|____|____|____|___|_____|_____|_____|_____|_____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 46| 56| 56| 60| 59| 13| 2687| 3020| 2962| 3423| 3406| 719|
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
120. Վերլուծելով վիճակագրական տվյալներն ըստ բնակչության, ակնհայտ է դառնում, որ մարզերում նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների թիվը աննշան կերպով ավել է Երևան քաղաքի նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների քանակից: Հաճախող երեխաների թվաքանակը ՀՀ մարզերում ավելի քան կրկնակի անգամ աճել է քան Երևանում քաղաքում, սակայն առկա տարբերությունը այնքան մեծ է, որ կրճատումը էական չի եղել: Երևանում քաղաքում գտնվող նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունները կարողանում են սպասարկել ավելի մեծ քանակով մանուկներ, 2015թ. այստեղ 10 000 բնակչի թվով հաշված հաճախումների թիվը գրեթե 50% ավել է, քան ՀՀ մարզերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 42. ՀՀ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ, 2011-2015 ԹԹ
._______________________________________________________________________
| |Նախադպրոցական ուսումնական |Հաճախող երեխաների թվաքանակը
| |հաստատությունների քանակը 10000 |10000 բնակչի հաշվով
| |բնակչի հաշվով |
|___________|_______________________________|____________________________
| |2011|2012|2013|2014|2015|աճ |2011 |2012 |2013 |2014 |
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |2.18|2.2 |2.31|2.37|2.39| 0.21|210.31|229.49|228.40|241.58|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |1.94|1.94|1.93|2.00|2.04| 0.10|285.08|309.70|289.90|298.65|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ |2.32|2.43|2.52|2.57|2.59| 0.27|169.84|185.87|194.69|210.04|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ |1.43|1.50|1.51|1.75|1.77| 0.34| 95.49|134.59|110.58|171.82|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ԱՐԱՐԱՏ |2.80|2.83|2.88|2.96|2.97| 0.17|189.49|203.60|217.52|241.02|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |2.07|2.10|2.17|2.13|2.21| 0.15|160.37|171.36|169.39|176.59|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ|1.74|1.78|1.79|1.89|1.81| 0.07|109.43|122.50|134.77|140.13|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ԼՈՌԻ |2.50|2.60|2.86|2.81|2.93| 0.43|156.54|171.58|186.48|195.22|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ԿՈՏԱՅՔ |1.89|2.04|2.12|2.12|2.09| 0.20|201.34|224.60|250.94|251.88|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ՇԻՐԱԿ |1.82|1.79|2.01|2.07|2.10| 0.27|155.81|151.57|166.29|184.50|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |3.53|3.67|3.69|3.64|3.80| 0.28|282.09|305.79|312.62|310.41|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ |3.24|3.45|3.48|3.50|2.95|(0.29)|154.77|180.84|178.34|200.19|
|___________|____|____|____|____|____|______|______|______|______|______|
|ՏԱՎՈՒՇ |3.58|4.36|4.39|4.74|4.70| 1.12|208.94|235.39|232.13|270.17|
.________________________________________________________________________
_____________.
|
|
|
_____________|
|2015 |աճ |
|______|_____|
|241.36|31.05|
|______|_____|
|300.73|15.65|
|______|_____|
|208.24|38.40|
|______|_____|
|136.75|41.26|
|______|_____|
|243.88|54.39|
|______|_____|
|182.03|21.66|
|______|_____|
|138.65|29.22|
|______|_____|
|198.84|42.31|
|______|_____|
|251.71|50.38|
|______|_____|
|180.30|24.49|
|______|_____|
|307.25|25.16|
|______|_____|
|194.69|39.91|
|______|_____|
|271.39|62.45|
_____________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
121. ՀՀ-ում դպրոցների քանակը 2015-2016թթ. ուսումնական տարում կազմում էր 1438, դրանք ունեին հետևյալ բաշխվածքը. Երևանում են գտնվում 259 դպրոց կամ 2.41` 10 000 բնակչի հաշվով, իսկ մարզերում 1179 կամ 6.12` 10 000 բնակչի հաշվով: Միևնույն ժամանակ Երևան քաղաքի դպրոցներում միջինը հաճախում է շուրջ 2 անգամ ավել քան մարզերի դպրոցներ, որի արդյունքում մեծ է նաև միջին դասարանի կազմը: Երևանի դպրոցները նաև ավելի արդյունավետ են մանկավարժների քանակի տեսանկյունից, այստեղ 10 000 բնակչի հաշվով շուրջ 1/3 ավելի քիչ մանկավարժ է քան մարզերում: Միևնույն ժամանակ Երևանում 10 000 բնակչի հաշվով շուրջ 20% ավելի քիչ աշակերտներ են, քան մարզերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 43. ՀՀ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ 2015/2016 ՈՒՍ. ՏԱՐԻ
._______________________________________________________________________
| |ք.Երևան |ՀՀ |Արագա-|Արարատ|Արմա- |Գեղար-|Լոռի |Կոտայք|
| | |մարզեր|ծոտն | |վիր |քունիք| | |
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Դպրոցներ | 259| 1179| 122| 112| 123| 126| 166| 105|
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Դպրոցներ, | 2.41| 6.12| 9.40| 4.33| 4.61| 5.44| 7.38| 4.14|
|10000 բնակչի| | | | | | | | |
|հաշվով | | | | | | | | |
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Աշակերտներ | 117,822|246576|17,355|32,465|33,731|29,133|29,625|34,754|
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Աշակերտներ, | 1,097| 1,280| 1,337| 1,253| 1,265| 1,256| 1,316| 1,368|
|10000 բնակչի| | | | | | | | |
|հաշվով | | | | | | | | |
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Միջին հաշվով| 454.9| 209.1| 142.3| 289.9| 274.2| 231.2| 178.5| 331.0|
|մեկ դպրոց | | | | | | | | |
|հաճախում են | | | | | | | | |
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Դասարանների | 19.2| 12.8| 11.8| 14.8| 14.1| 12.6| 11.7| 15.6|
|քանակը մեկ | | | | | | | | |
|դպրոցում | | | | | | | | |
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Միջին հաշվով| 23.7| 16.4| 12.0| 19.6| 19.4| 18.4| 15.3| 21.2|
|մեկ դասարան | | | | | | | | |
|հաճախումներ | | | | | | | | |
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Մանկավարժներ| 10,324| 28366| 2,836| 3,157| 3,592| 3,480| 3,518| 3,071|
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Մանկավարժներ| 96.15|147.36|218.49|121.94|134.73|150.13|156.36|120.95|
|10000 բնակչի| | | | | | | | |
|հաշվով | | | | | | | | |
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Մեկ | 11.4| 8.7| 6.1| 10.3| 9.4| 8.4| 8.4| 11.3|
|մանկավարժին | | | | | | | | |
|ընկնող | | | | | | | | |
|աշակերտներ | | | | | | | | |
|____________|________|______|______|______|______|______|______|______|
|Մեկ դպրոցում| 39.9| 24.1| 23.2| 28.2| 29.2| 27.6| 21.2| 29.2|
|աշխատող | | | | | | | | |
|մանկավարժներ| | | | | | | | |
._______________________________________________________________________
____________________________________.
|Շիրակ |Սյու- |Վայոց |Տավուշ|Ընդա- |
| |նիք |ձոր | |մենը |
|______|______|______|______|_______|
| 172| 121| 50| 82| 1,438 |
|______|______|______|______|_______|
| 7.07| 8.68| 9.84| 6.53| 4.80|
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|_______|
|30,670|16,477| 6,373|15,993|364,398|
|______|______|______|______|_______|
| 1,261| 1,181| 1,254| 1,274| 1,215|
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|_______|
| 178.3| 136.2| 127.5| 195.0| 253.4|
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|_______|
| 11.7| 12.5| 11.0| 11.8| 13.9|
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|_______|
| 15.2| 10.9| 11.6| 16.5| 18.2|
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|_______|
| 3,524| 2,225| 958| 2,005| 38,690|
|______|______|______|______|_______|
|144.90|159.61|188.58|159.76| 129.03|
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|_______|
| 8.7| 7.4| 6.7| 8.0| 9.4|
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|_______|
| 20.5| 18.4| 19.2| 24.5| 26.9|
| | | | | |
| | | | | |
____________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
122. Մարզերի միջև նույնպես առկա են անհամաչափություններ, Երևանամերձ մարզերը` Կոտայքը, Արմավիրը և Արարատը ունեն Երևան քաղաքին առավել մոտ ցուցանիշներ, դպրոցներն այստեղ ավելի շատ են, քան այլ մարզերում, աշակերտների թիվը մեկ մանկավարժների հաշվով առավել բարձր, իսկ միջին դպրոցի չափը առավել մեծ: Փոքր չափի են Վայոց Ձորի, Արագածոտնի և Սյունիքի դպրոցները, այստեղ փոքր են նաև միջին դասարանների չափերը, որոնք և ամենաանարդյունավետն են մեկ մանկավարժին ընկնող աշակերտների թվով:
123. Վերլուծելով 2013-2014թթ. և 2015-2016թթ. ուսումնական տարիների դինամիկան, պարզ է դառնում, որ ՀՀ-ում բացվել են 8 դպրոցներ և փակվել 4-ը, ընդ որում բացվել են 7 դպրոցներ Երևանում և 1-ը Տավուշի մարզում, իսկ Լոռու մարզում փակվել են 2 դպրոցներ, մեկական դպրոց է փակվել Շիրակի և Վայոց Ձորի մարզերում: Աշակերտների թիվը մայրաքաղաքում ավելացել է շուրջ 5 100, իսկ մարզերում նվազել 1154-ով: Մանկավարժների թիվը 2013-2014թթ. ուսումնական տարվա համեմատ կրճատվել է ողջ հանրապետությունով մասշտաբով, սակայն մարզերում այն կրճատվել է շուրջ 10 անգամ ավել, քան Երևան քաղաքում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 44. ՀՀ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀԱՄԵՄԱՏՈՒԹՅՈՒՆ 2015/2016 ՈՒՍ. ՏԱՐԻ 2013/2014 ՈՒՍ. ՏԱՐՎԱ ՀԵՏ
._______________________________________________________________________
| |Հայաս- |ք.Երե-|ՀՀ |Արագա-|Արարատ|Արմա- |Գեղար-|Լոռի |
| |տան |վան |մարզեր |ծոտն | |վիր |քունիք| |
|____________|_______|______|_______|______|______|______|______|______|
|Դպրոցներ | 4| 7| (3)| -| -| -| -| (2)|
|____________|_______|______|_______|______|______|______|______|______|
|Աշակերտներ | 3,952| 5,106|(1,154)| (498)| 457| (173)| (953)| (430)|
|____________|_______|______|_______|______|______|______|______|______|
|Միջին հաշվով| 2| 7.60| (0.45)| (4)| 4.10|(1.40)|(7.60)|(0.40)|
|մեկ դպրոց | | | | | | | | |
|հաճախում են | | | | | | | | |
|____________|_______|______|_______|______|______|______|______|______|
|Դասարանների | (1.60)|(0.30)| (1.84)|(0.60)|(1.40)|(4.20)|(0.30)| 0.20|
|քանակը մեկ | | | | | | | | |
|դպրոցում | | | | | | | | |
|____________|_______|______|_______|______|______|______|______|______|
|Միջին հաշվով| 2| 0.80| 2.03| 0.20| 2| 4.30| -|(0.20)|
|մեկ դասարան | | | | | | | | |
|հաճախում են | | | | | | | | |
|____________|_______|______|_______|______|______|______|______|______|
|Մանկավարժներ|(1,153)| (107)|(1,046)| (61)| (60)| (106)| (137)| (214)|
|____________|_______|______|_______|______|______|______|______|______|
|Մեկ | 0.40| 0.60| 0.27|(0.10)| 0.40| 0.20| 0.10| 0.30|
|մանկավարժին | | | | | | | | |
|ընկնող | | | | | | | | |
|աշակերտներ | | | | | | | | |
|____________|_______|______|_______|______|______|______|______|______|
|Մեկ դպրոցում| (0.90)|(1.50)| (0.82)|(0.50)|(0.50)|(0.90)|(1.10)| (1)|
|աշխատող | | | | | | | | |
|մանկավարժներ| | | | | | | | |
._______________________________________________________________________
___________________________________.
|Կոտայք|Շիրակ |Սյու- |Վայոց |Տավուշ|
| | |նիք |ձոր | |
|______|______|______|______|______|
| -| (1)| -| (1)| 1|
|______|______|______|______|______|
| 1,212| (246)| (121)| (273)| (129)|
|______|______|______|______|______|
| 11.60|(0.40)| (1)|(2.80)| (4)|
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|______|
|(2.10)|(7.80)| 1.10| 0.10| 0.10|
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|______|
| 3.20| 6|(1.10)|(0.40)|(0.50)|
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|______|
| (86)| (89)| (146)| (98)| (49)|
|______|______|______|______|______|
| 0.70| 0.10| 0.40| 0.40| 0.20|
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
|______|______|______|______|______|
|(0.90)|(0.40)|(1.20)|(1.50)|(0.90)|
| | | | | |
| | | | | |
___________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
124. ՀՀ նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) կրթության հաստատությունների ուսանողների թվաքանակը հավասարաչափ բաշխված է մարզերով և Երևան քաղաքում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 45. ՀՀ ՆԱԽՆԱԿԱՆ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ (ԱՐՀԵՍՏԱԳՈՐԾԱԿԱՆ) ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ
._______________________________________________________________________.
| |2013/2014 |2014/2015 |2015/2016 |
| |ուսումնական տարում |ուսումնական տարում |ուսումնական տարում |
|___________|___________________|___________________|___________________|
| |Ընդամենը |Անվճար, |Ընդամենը |Անվճար, |Ընդամենը |Անվճար, |
|___________|_________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |մարդ|1000|մարդ|1000|մարդ|1000|մարդ|1000|մարդ|1000|մարդ|1000|
| | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. |
| | |հաշ-| |հաշ-| |հաշ-| |հաշ-| |հաշ-| |հաշ-|
| | |վով | |վով | |վով | |վով | |վով | |վով |
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |7448|2.46|7121|2.35|7295|2.42|7154|2.37|6874|2.28|6728|2.23|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |2726|2.56|2545|2.39|2762|2.59|2664|2.49|2771|2.59|2681|2.50|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՀՀ մարզեր |4722|2.41|4576|2.33|4533|2.33|4490|2.30|4103|2.12|4047|2.09|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 411|3.09| 375|2.82| 306|2.31| 306|2.31| 269|2.05| 269|2.05|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 165|0.63| 165|0.63| 169|0.65| 169|0.65| 153|0.59| 153|0.59|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 329|1.23| 277|1.04| 232|0.87| 228|0.85| 176|0.66| 172|0.64|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 524|2.22| 524|2.22| 519|2.22| 519|2.22| 499|2.14| 499|2.14|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԼՈՌԻ | 565|2.41| 557|2.37| 574|2.49| 561|2.43| 550|2.41| 536|2.35|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 736|2.88| 731|2.86| 823|3.23| 823|3.23| 675|2.65| 673|2.64|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ |1150|4.58|1107|4.41|1106|4.45|1081|4.35|1028|4.17|1002|4.07|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 349|2.46| 347|2.45| 355|2.52| 355|2.52| 369|2.63| 360|2.57|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 126|2.41| 126|2.41| 107|2.07| 107|2.07| 102|1.98| 102|1.98|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 367|2.86| 367|2.86| 342|2.68| 341|2.67| 282|2.23| 281|2.22|
._______________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
125. ՀՀ միջին մասնագիտական կրթությունը կենտրոնացված է Երևանում, այս կենտրոնացումը 2013 թ.-ին. շուրջ 2 անգամ ավելի մեծ է քան մարզերում, սակայն 2015թ.-ին այն նվազել է և հասել շուրջ 1.5-ի: Մարզերից առավել մեծ է ընդունվածների թվաքանակը: Միջին մասնագիտական կրթության հաստատություններում ընդունվողների թվաքանակը նույնպես նվազում է տարեցտարի: Այս նվազումը հիմնականում տեղի է ունենում Երևանի ուսումնական հաստատությունների կրճատման հաշվին:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 46. ՀՀ ՄԻՋԻՆ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ
._______________________________________________________________________.
| | 2013 | 2014 | 2015 |
|___________|___________________|___________________|___________________|
| |Ընդ. |Անվճար, |Ընդ. |Անվճար, |Ընդ. |Անվճար, |
|___________|_________|_________|_________|_________|_________|_________|
| |մարդ|1000|մարդ|1000|մարդ|1000|մարդ|1000|մարդ|1000|մարդ|1000|
| | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. |
| | |հաշ-| |հաշ-| |հաշ-| |հաշ-| |հաշ-| |հաշ-|
| | |վով | |վով | |վով | |վով | |վով | |վով |
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |9785|3.23|4223|1.40|8470|2.81|5756|1.91|6315|2.10|4740|1.57|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |5497|5.16|1952|1.83|4344|4.07|2568|2.40|2849|2.66|1995|1.86|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՀՀ մարզեր |4288|2.19|2271|1.17|4126|2.12|3188|1.64|3466|1.79|2745|1.42|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 33|0.25| 0| -| 91|0.69| 64|0.48| 82|0.62| 82|0.62|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 561|2.15| 248|0.95| 511|1.96| 350|1.34| 467|1.80| 367|1.41|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 391|1.46|1927|0.72| 335|1.25| 260|0.97| 341|1.28| 260|0.97|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 490|2.08| 211|0.90| 491|2.10| 317|1.35| 345|1.48| 250|1.07|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԼՈՌԻ | 671|2.86| 398|1.72| 614|2.66| 507|2.20| 591|2.59| 430|1.89|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 399|1.56| 245|0.96| 433|1.70| 354|1.39| 310|1.22| 263|1.03|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ | 849|3.38| 426|1.72| 709|2.86| 531|2.14| 596|2.42| 473|1.92|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 463|3.27| 330|2.34| 523|3.71| 437|3.10| 400|2.85| 326|2.33|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 145|2.78| 44|0.85| 93|1.80| 53|1.03| 81|1.58| 57|1.11|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 286|2.23| 177|1.39| 326|2.55| 315|2.47| 253|2.00| 237|1.87|
._______________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
126. Վերլուծելով ՀՀ բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ ընդունվածների թվաքանակը, միանգամայն պարզ է դառնում, որ Երևան քաղաքը միանշանակորեն հանդիսանում է ՀՀ ԲՈՒՀ-ական կրթության կենտրոն: Այսպես` Երևան քաղաքում են ընդունվում ՀՀ ԲՈՒՀ-երի ամբողջ ուսանողների ավելի քան 75%-ը: Միևնույն ժամանակ, 1000 բնակչի հաշվով այս թիվը հասնում է Երևանում շուրջ 14.98% 2013թ.-ին և նվազում մինչև 14.45%` 2015թ.-ին: ՀՀ մարզերում այս թիվը կազմում է 1.28-1.33 1000 բնակչի հաշվով, կամ 10 անգամ ավելի ցածր, քան Երևանում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 47. ՀՀ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ
._________________________________________________________________________.
| | 2013 | 2014 | 2015 |
|______|_____________________|_____________________|______________________|
| |Ընդ. |Անվճար, |Ընդ. |Անվճար, |Ընդ. |Անվճար, |
|______|___________|_________|___________|_________|___________|__________|
| |մարդ |1000 |մարդ|1000|մարդ |1000 |մարդ|1000|մարդ |1000 |մարդ |1000|
| | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. |
| | |հաշ- | |հաշ-| |հաշ- | |հաշ-| |հաշ- | |հաշ-|
| | |վով | |վով | |վով | |վով | |վով | |վով |
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՀԱՅԱՍ-|19034| 6.29|2670|0.88|17473| 5.79|2424|0.80|18061| 6.00| 2983|0.99|
|ՏԱՆ | | | | | | | | | | | | |
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|Ք.ԵՐԵ-|15978|14.98|2345|2.20|14979|14.02|2102|1.97|15487|14.45| 2624|2.45|
|ՎԱՆ | | | | | | | | | | | | |
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՀՀ | 3056| 1.56| 325|0.17| 2494| 1.28| 322|0.17| 2574| 1.33| 359|0.19|
|ՄԱՐԶԵՐ| | | | | | | | | | | | |
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԱՐԱԳԱ-| -| -| -| -| -| -| -| -| -| -| -| -|
|ԾՈՏՆ | | | | | | | | | | | | |
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ| -| -| -| -| -| -| -| -| -| -| -| -|
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԱՐՄԱ- | 77| 0.29| -| -| 64| 0.24| -| -| 22| 0.08| -| -|
|ՎԻՐ | | | | | | | | | | | | |
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԳԵՂԱՐ-| 377| 1.60| 25|0.11| 309| 1.32| 24|0.10| 244| 1.05| 22|0.09|
|ՔՈՒՆԻՔ| | | | | | | | | | | | |
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԼՈՌԻ | 621 |2.65 | 88|0.37| 581| 2.52| 90|0.39| 608| 2.67| 94|0.41|
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ| 84| 0.33| -| -| 23| 0.09| -| -| 28| 0.11| -| -|
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՇԻՐԱԿ | 1063| 4.23| 132|0.53| 685| 2.76| 125|0.50| 880| 3.57| 151|0.61|
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՍՅՈՒ- | 375| 2.65| 35|0.25| 394| 2.79| 38|0.27| 383| 2.73| 45|0.32|
|ՆԻՔ | | | | | | | | | | | | |
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՎԱՅՈՑ | 60| 1.15| 3|0.06| 47| 0.91| 3|0.06| 50| 0.97| 3|0.06|
|ՁՈՐ | | | | | | | | | | | | |
|______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ| 399| 3.11| 42|0.33| 391| 3.06| 42|0.33| 359| 2.83| 44|0.35|
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
127. Միևնույն պատկերը նկատվում է նաև ընդհանուր ուսանողների թվաքանակը վերլուծելիս, Երևանում ուսանողների թվաքանակը 10 000 բնակչի հաշվով շուրջ 10 անգամ ավել է, քան մարզերում: Մարզերի միջև առավել աչքի են ընկնում Շիրակի, Լոռու, Տավուշի և Սյունիքի մարզերը, որոնց ցուցանիշները, սակայն ավելի քան 5 անգամ զիջում են մայրաքաղաքի տվյալներին:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 48. ՀՀ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ
._________________________________________________________________________.
| |2013/2014 |2014/2015 |2015/2016 |
| |ուսումնական տարում |ուսումնական տարում |ուսումնական տարում |
|_____|______________________|_____________________|______________________|
| |Ընդամենը |Անվճար, |Ընդամենը |Անվճար, |Ընդամենը |Անվճար, |
|_____|___________|__________|___________|_________|___________|__________|
| |մարդ |1000 |մարդ |1000|մարդ |1000 |մարդ|1000|մարդ |1000 |մարդ |1000|
| | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. | |բն. |
| | |հաշ- | |հաշ-| |հաշ- | |հաշ-| |հաշ- | |հաշ-|
| | |վով | |վով | |վով | |վով | |վով | |վով |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՀԱՅԱՍ|85922|28.39|11310|3.74|79623|26.39|9460|3.14|84591|28.10|10017|3.33|
|ՏԱՆ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|Ք.ԵՐԵ|71559|67.11|10163|9.53|68178|63.82|8340|7.81|70931|66.20| 8649|8.07|
|ՎԱՆ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՀՀ |14363| 7.33| 1147|0.59|11445| 5.87|1120|0.57|13660| 7.04| 1368|0.71|
|մար- | | | | | | | | | | | | |
|զեր | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԱՐԱԳԱ| -| -| -| -| -| -| -| -| -| -| -| -|
|ԾՈՏՆ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԱՐԱ- | -| -| - | -| -| -| -| -| -| -| -| -|
|ՐԱՏ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԱՐՄԱ-| 310| 1.16| -| -| 249| 0.93| -| -| 141| 0.53| -| -|
|ՎԻՐ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԳԵՂԱՐ| 1740| 7.39| 77|0.33| 1482| 6.33| 73|0.31| 1531| 6.57| 95|0.41|
|ՔՈՒ- | | | | | | | | | | | | |
|ՆԻՔ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԼՈՌԻ | 3622|15.43| 309|1.32| 3341|14.48| 290|1.26| 3522|15.45| 357|1.57|
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ԿՈ- | 415| 1.63| -| -| 217| 0.85| -| -| 219| 0.86| -| -|
|ՏԱՅՔ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՇԻՐԱԿ| 4752|18.91| 486|1.93| 2739|11.03| 488|1.97| 4535|18.41| 584|2.37|
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՍՅՈՒ-| 1772|12.51| 123|0.87| 1720|12.20| 125|0.89| 1801|12.85| 149|1.06|
|ՆԻՔ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՎԱՅՈՑ| 159| 3.05| 13|0.25| 158| 3.06| 13|0.25| 200| 3.89| 12|0.23|
|ՁՈՐ | | | | | | | | | | | | |
|_____|_____|_____|_____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|_____|____|
|ՏԱ- | 1593|12.42| 139|1.08| 1539|12.06| 131|1.03| 1711|13.50| 171|1.35|
|ՎՈՒՇ | | | | | | | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
2.10. ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏ
128. Տնային տնտեսությունների թիվը ՀՀ մարզերում կազմում է 603 445, որոնց 56.86%-ը գյուղական բնակավայրերում և 43.14%-ը` քաղաքային բնակավայրերում: Ժամանակավոր կացարաններում բնակվող տնային տնտեսությունների քանակը 19 902 է կամ ՀՀ մարզերի ընդհանուր տնային տնտեսությունների 3,30%-ը: Կիսակառույց տներում բնակվող տնային տնտեսությունների քանակը 8 809 է կամ ՀՀ մարզերի ընդհանուր տնային տնտեսությունների 1.46%-ը: Վերոնշյալ բաշխվածքը հավասարաչափ չէ ՀՀ մարզերով, մասնավորապես Լոռու մարզում ժամանակավոր կացարաններում են բնակվում տնային տնտեսությունների շուրջ 10%, իսկ Վայոց Ձորի մարզում շուրջ 0,32%:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 49. ՀՀ ՄԱՐԶԱՅԻՆ ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԹԻՎԸ ԸՍՏ ԲՆԱԿՎԵԼՈՒ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԻ, 2016 Թ.
.________________________________________________________.
| |Տնային |Ժամանակավոր |Կիսակառույց |
| |տնտեսու-|կացարաններում |տներում բնակվող |
| |թյուններ|բնակվող | |
| |մշտական | | |
|___________|________|_________________|_________________|
| |Տնային |Տնային |% ընդհա-|Տնային |% ընդհա-|
| |տնտեսու-|տնտեսու-|նուրի |տնտեսու |նուրի |
| |թյուններ|թյուններ|նկատմամբ|թյուններ|նկատմամբ|
|___________|________|________|________|________|________|
|Ընդամենը | 603,445| 19,902| 3.30%| 8,809| 1.46%|
|ՀՀ մարզեր | | | | | |
|___________|________|________|________|________|________|
|Արագածոտն | 43,833| 604| 1.38%| 2,278| 5.20%|
|___________|________|________|________|________|________|
|Արարատ | 75,738| 1,438| 1.90%| 1,604| 2.12%|
|___________|________|________|________|________|________|
|Արմավիր | 83,115| 2,390| 2.88%| 955| 1.15%|
|___________|________|________|________|________|________|
|Գեղարքունիք| 78,786| 395| 0.50%| 1,335| 1.69%|
|___________|________|________|________|________|________|
|Լոռի | 84,644| 8,629| 10.19%| 708| 0.84%|
|___________|________|________|________|________|________|
|Կոտայք | 66,150| 1,145| 1.73%| 841| 1.27%|
|___________|________|________|________|________|________|
|Շիրակ | 73,122| 4,090| 5.59%| 132| 0.18%|
|___________|________|________|________|________|________|
|Սյունիք | 39,745| 678| 1.71%| 235| 0.59%|
|___________|________|________|________|________|________|
|Վայոց Ձոր | 17,998| 58| 0.32%| 123| 0.68%|
|___________|________|________|________|________|________|
|Տավուշ | 40,314| 475| 1.18%| 598| 1.48%|
.________________________________________________________.
Աղբյուրը` ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության տվյալների համաձայն կատարված վերլուծություն
129. Բնակարանային պայմաններ և կենսապայմաններ. ՀՀ-ում առկա են 269 557 բնակելի տներ և 24 666 բազմաբնակարան շենքեր` 434 995 բնակարաններով: Սակայն բնակելի ֆոնդը հավասարաչափ չէ բաշխված հանրապետությունով: Երևան քաղաքում բնակելի ֆոնդը մեկ բնակչի հաշվով կազմում է 22.42, միևնույն ժամանակ Արագածոտնի մարզում այդ ցուցանիշը ավելի քան կրկնակի մեծ է և կազմում է 46.96 մ2 մեկ բնակչի հաշվով:
130. Հանրապետությունում 2013-2015 թթ. նկատվել է բնակֆոնդի ընդհանուր աճ, որը 80% ՀՀ մարզերի հաշվին է, որտեղ ավելացել է 1 282 993 մ2 բնակմակերես, իսկ Երևան քաղաքում ավելացել է 20% ընդհանուր աճ, կամ 328 857 մ2: Աճը հիմնականում տեղի է ունեցել Արմավիրի մարզում, մարզի քաղաքային բնակավայրերում (շուրջ 653 013 մ2):
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 50. ՄԵԿ ԲՆԱԿՉԻ ԱՊԱՀՈՎՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՄԱԿԵՐԵՍՈՎ, ՀՈՒՆՎԱՐԻ 1-Ի ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ
._________________________________________________________________.
| | Ընդամենը, մ2 | այդ թվում` բնակավայրերում |
| | |___________________________________|
| | | քաղաքային | գյուղական |
| |_________________|_________________|_________________|
| |2013 |2014 |2015 |2013 |2014 |2015 |2013 |2014 |2015 |
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |30.96|31.44|31.69|26.20|26.71|26.94|39.22|39.68|39.98|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |22.22|22.36|22.42|22.22|22.36|22.42| | | |
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՀՀ մարզեր |35.75|36.45|36.86|31.22|32.25|32.78|39.22|39.68|39.98|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ |45.46|46.32|46.96|42.27|43.14|44.46|46.41|47.26|47.68|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ |32.50|32.59|32.87|22.19|22.54|22.95|36.61|36.58|36.77|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |39.91|42.40|42.52|31.93|39.70|39.92|43.65|43.66|43.73|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ|30.99|31.31|31.61|38.10|38.91|39.59|27.90|28.04|28.21|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԼՈՌԻ |39.07|40.22|40.71|37.66|38.80|39.27|41.06|42.26|42.79|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ |27.81|28.00|28.26|26.29|26.37|26.65|29.61|29.93|30.17|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՇԻՐԱԿ |40.44|40.85|41.93|34.98|34.37|35.56|48.04|49.89|50.86|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |29.72|30.02|30.27|22.99|23.17|23.32|43.50|44.14|44.67|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ |44.85|45.11|45.73|30.09|30.26|31.00|52.87|53.19|53.61|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ |36.10|36.39|36.75|28.57|28.83|29.19|41.61|41.91|42.27|
._________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., էջ 171 (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
131. ՀՀ գազաֆիկացման մակարդակը շատ բարձր է և գերազանցում է 90%, սակայն որոշ մարզերում, մասնավորապես Սյունիքի, Վայոց Ձորի և Արագածոտնի մարզերում գազաֆիկացման մակարդակը գրեթե կրկնակի կերպով զիջում է հանրապետության միջին ցուցանիշին` Վայոց Ձորի և Արագածոտնի մարզում փոքր և կտրված բնակավայրերի գազաֆիկացման տնտեսապես ոչ արդյունավետ լինելու պատճառով, իսկ Սյունիքի մարզում Մեղրու տարածաշրջանի դեռևս գազաֆիկացման աշխատանքների ավարտված չլինելու պատճառով: Այն դեպքում, երբ Մեղրու տարածաշրջանի գազաֆիկացման խնդիրը ներկայումս միայն ժամանակի խնդիր է, Արագածոտնի մարզի և Վայոց Ձորի մարզի փոքրաթիվ և կտրված բնակավայրերի գազաֆիկացման խնդիրը դեռևս իր լուծումը չի գտել:
132. ՀՀ մարզերում վթարային շենքերում ապրող բնակիչների թիվը 2016թ.-ի վերջի դրությամբ կազմում է 33207 մարդ կամ բնակչության 1.73%-ը, սակայն վթարային շենքերում բնակվողների թիվը քաղաքային բնակավայրերում հասնում է բնակչության ընդհանուր թվի 2.9%-ը իսկ գյուղական բնակավայրերում 0.83%-ը: Ամենավատ վիճակը Շիրակի, Լոռու և Տավուշի մարզերում է, իսկ գյուղական բնակավայրերում Արագածոտնի և Վայոց Ձորի մարզերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 51. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐՈՒՄ ՎԹԱՐԱՅԻՆ ՇԵՆՔԵՐՈՒՄ ԲՆԱԿՎՈՂՆԵՐԻ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ 2016Թ.
.___________________________________________________________.
| | Վթարային | Քաղաքային | Գյուղական |
| | շենքերում | բնակավայրերում| բնակավայրերում|
| | բնակվող, այդ | | |
| | թվում | | |
|___________|_______________|_______________|_______________|
| |բնակիչ|% բնակ- |բնակիչ|% բնակ- |բնակիչ|% բնակ- |
| | |չության | |չության | |չության |
| | |նկատմամբ| |նկատմամբ| |նկատմամբ|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|ՀՀ մարզեր | 33207| 1.73%| 24200| 2.90%| 9007| 0.83%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Արագածոտն | 4432| 3.41%| 1200| 4.12%| 3232| 3.21%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Արարատ | 419| 0.16%| 0| 0.00%| 419| 0.23%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Արմավիր | 3157| 1.18%| 1670| 1.97%| 1487| 0.82%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Գեղարքունիք| 1705| 0.74%| 1330| 1.92%| 375| 0.23%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Լոռի | 7606| 3.38%| 7256| 5.46%| 350| 0.38%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Կոտայք | 1153| 0.45%| 637| 0.46%| 516| 0.44%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Շիրակ | 8903| 3.66%| 7700| 5.42%| 1203| 1.19%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Սյունիք | 1479| 1.06%| 1128| 1.20%| 351| 0.77%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Վայոց Ձոր | 897| 1.77%| 135| 0.76%| 762| 2.30%|
|___________|______|________|______|________|______|________|
|Տավուշ | 3456| 2.75%| 3144| 5.94%| 312| 0.43%|
.___________________________________________________________.
Աղբյուրը` ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության տվյալների վրա կատարված վերլուծություն
133. Աղքատության մակարդակը ՀՀ ում 2015 թ.-ին 2012 թ.-ի համեմատ նվազել է շուրջ 2.6%-ով, որը հիմնականում կատարվել է հանրապետության մարզերի շնորհիվ: Անկախ գրանցված արդյունքի, հանրապետության մարզերում աղքատության մակարդակը ավելի բարձր է, քան ՀՀ մայրաքաղաքում: 2015թ.-ին Երևանում այն կազմում է 25.0%., իսկ մարզերի միջին ցուցանիշը կազմում է 32.5%:
134. Աղքատության մակարդակի տեսանկյունից առկա են տարբերություններ նաև մարզերի միջև, այսպես առավել աղքատ է համարվում Շիրակի մարզը, որտեղ 2012-2015թթ. Աղքատության մակարդակը նվազել է 0.7%, հանրապետության մարզերի 3.6% նվազման դեպքում: Առավել արագ է նվազել աղքատության մակարդակը Արարատի, Արագածոտնի և Կոտայքի մարզերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 52. ԱՂՔԱՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ (%)
._________________________________________________________________________.
| | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|_________|_______________|_______________|_______________|_______________|
| | աղքատ |ոչ | աղքատ |ոչ | աղքատ |ոչ | աղքատ |ոչ |
| |__________|աղ- |__________|աղ- |__________|աղ- |__________|աղ- |
| |Ընդ.|որից`|քատ |Ընդ.|որից`|քատ |Ընդ.|որից`|քատ |Ընդ.|որից`|քատ |
| | |ծայրա| | |ծայրա| | |ծայրա| | |ծայրա| |
| | |հեղ | | |հեղ | | |հեղ | | |հեղ | |
| | |աղքատ| | |աղքատ| | |աղքատ| | |աղքատ| |
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|Հանրապետա|32.4| 2.8|67.6|32.0| 2.7|68.0|30.0| 2.3|70.0|29.8| 2.0|70.2|
|կան միջին| | | | | | | | | | | | |
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |25.6| 2.2|74.4|25.5| 2.1|74.5|25.2| 2.0|74.8|25.0| 2.0|75.0|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ՀՀ մարզեր|36.1| 3.1|63.9|35.5| 3.0|64.5|32.6| 2.5|67.4|32.5| 2.0|67.5|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ|21.2| 0.9|78.8|22.7| 1.1|77.3|18.7| 0.5|81.3|16.1| 0.4|83.9|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ |34.6| 2.1|65.4|32.4| 1.7|67.6|28.5| 1.6|71.5|27.3| 1.3|72.7|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |34.3| 3.4|65.7|31.3| 3.3|68.7|29.0| 2.9|71.0|29.6| 2.1|70.4|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒ-|35.5| 1.4|64.5|35.8| 2.4|64.2|32.3| 2.1|67.7|32.1| 1.3|67.9|
|ՆԻՔ | | | | | | | | | | | | |
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ԼՈՌԻ |38.7| 3.4|61.3|38.6| 2.6|61.4|36.4| 3.0|63.6|36.2| 2.8|63.8|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ |42.5| 5.7|57.5|42.5| 5.1|57.5|37.2| 2.9|62.8|35.9| 2.3|64.1|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ՇԻՐԱԿ |46.0| 5.5| 54|45.9| 4.0|54.1|44.2| 3.8|55.8|45.3| 3.9|54.7|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |25.6| 0.7|74.4|25.2| 1.8|74.8|24.2| 1.0|75.8|24.5| 0.7|75.5|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ|20.7| 0.5|79.3|21.0| 0.7|79.0|18.2| 0.6|81.8|16.9| 1.0|83.1|
|_________|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|____|_____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ |27.5| 1.9|72.5|27.7| 2.5|72.3|30.6| 2.7|69.4|35.3| 2.0|64.7|
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., էջ 215 (http://armstat.am/file/article/marz_2016_20.pdf)
135. Սոցիալական պաշտպանություն և աջակցություն. Ընտանեկան և սոցիալական նպաստ ստացող ընտանիքների քանակը 2011-2015թթ. ընթացքում աճել է շուրջ 27%-ով, այդ աճի հիմնական աղբյուրները եղել են ՀՀ մարզերը, որտեղ բնակվում են նպաստի ցանկում հավելյալ ներգրավված թվով 22374 ընտանիքներից միայն թվով 19183 ընտանիք: Հիմնականում աճը տեղի է ունեցել Լոռու, Կոտայքի և Շիրակի մարզերում: Տոկոսային առումով ամենամեծ աճը արձանագրվել է Տավուշի և Կոտայքի մարզերում` 34% 2011թ.-ի համեմատ:
136. Եռամսյակային հրատապ օգնություն ստացող ընտանիքների քանակը` հակառակը, նվազել է ամբողջ հանրապետությունով շուրջ 15%-ով: Այս նվազումը նույնպես տեղի է ունեցել հիմնականում ՀՀ մարզերի հաշվին, որտեղ բնակվում են ցանկից դուրս եկած թվով 1849 ընտանիքից 1403 ընտանիքը, կամ նվազած թվի շուրջ 76%-ը: Ամենաարագ նվազումը տեղի է ունեցել Շիրակի մարզում` 28%, իսկ միակ մարզը, որտեղ եղել է աճ` դա Լոռու մարզն է:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 53. ՆՊԱՍՏ ՍՏԱՑՈՂ ԸՆՏԱՆԻՔՆԵՐԻ ՔԱՆԱԿԸ
._________________________________________________________________________.
| |Ընտանեկան և սոցիալական նպաստ |Եռամսյակային հրատապ |
| |ստացող ընտանիքների քանակը |օգնություն ստացող |
| | |ընտանիքների քանակը |
|___________|_________________________________|___________________________|
| |2011 |2012 |2013 |2014 |2015 |2011 |2012 |2013|2014| 2015|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |83997|100879|103130|105176|106371|12361|10533|9666|9859|10512|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |13893| 16331| 16807| 17025| 17084| 2058| 1560|1067|1403| 1612|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ՀՀ մարզեր |70104| 84548| 86323| 88151| 89287|10303| 8973|8599|8456| 8900|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 4298| 5037| 5263| 5691| 5730| 629| 547| 532| 568| 527|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 6506| 7981| 8015| 8205| 8312| 1048| 849| 859| 871| 847|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 4510| 5343| 5543| 5759| 5872| 710| 630| 449| 597| 603|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ|10618| 12912| 13179| 13242| 13559| 1752| 1570|1526|1297| 1417|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ԼՈՌԻ |15933| 19018| 19471| 19869| 20319| 1891| 1815|1811|1760| 2045|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 6964| 8529| 8870| 9154| 9318| 1021| 932| 803| 872| 965|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ՇԻՐԱԿ |12696| 15091| 15150| 15409| 15258| 1965| 1588|1504|1445| 1406|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 2914| 3664| 3739| 3645| 3641| 469| 326| 392| 336| 369|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 1725| 2074| 2033| 2071| 2012| 250| 183| 224| 196| 205|
|___________|_____|______|______|______|______|_____|_____|____|____|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 3940| 4899| 5060| 5106| 5266| 568| 533| 499| 514| 516|
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
137. Ընտանեկան և սոցիալական նպաստ ստացող ընտանիքների բաշխվածքը, ըստ բնակչության քանակի ցույց է տալիս, որ առավել մեծ է նպաստառու ընտանիքների թիվը Լոռու և Շիրակի մարզերում և նվազագույնն է Երևան քաղաքում: Այսպիսով` 2011թ.-ին Երևան քաղաքում նպաստառու են յուրաքանչյուր 1000 բնակչի հաշվով 13.09 ընտանիք., իսկ 2015թ.-ին արդեն 15.91, միևնույն ժամանակ ՀՀ մարզերում միջին գործակիցը կազմել է համապատասխանաբար 35.76` 2011թ.-ին և 46.39` 2015թ.-ին:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 54. ՆՊԱՍՏ ՍՏԱՑՈՂ ԸՆՏԱՆԻՔՆԵՐԻ ՔԱՆԱԿԸ 1000 ԲՆԱԿՉԻ ՀԱՇՎՈՎ
.__________________________________________________________________.
| |Ընտանեկան և սոցիալական նպաստ|Եռամսյակային հրատապ |
| |ստացող ընտանիքների քանակը |օգնություն ստացող |
| | |ընտանիքների քանակը |
|___________|_____________________________|________________________|
| |2011 |2012 |2013 |2014 |2015 |2011|2012|2013|2014|2015|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |27.80|33.33|34.18|34.94|35.47|4.09|3.48|3.20|3.27|3.51|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |13.09|15.32|15.73|15.89|15.91|1.94|1.46|1.00|1.31|1.50|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ՀՀ մարզեր |35.76|43.12|44.30|45.46|46.39|5.26|4.58|4.41|4.36|4.62|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ |32.32|37.87|39.78|43.34|44.14|4.73|4.11|4.02|4.33|4.06|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ |24.96|30.53|30.73|31.55|32.11|4.02|3.25|3.29|3.35|3.27|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |16.94|20.00|20.74|21.57|22.03|2.67|2.36|1.68|2.24|2.26|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ|45.11|54.80|56.30|56.83|58.49|7.44|6.66|6.52|5.57|6.11|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ԼՈՌԻ |67.63|81.03|84.36|87.14|90.31|8.03|7.73|7.85|7.72|9.09|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ |27.35|33.41|34.78|35.90|36.70|4.01|3.65|3.15|3.42|3.80|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ |50.36|60.05|61.01|62.54|62.74|7.79|6.32|6.06|5.86|5.78|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ |20.55|25.86|26.52|26.00|26.12|3.31|2.30|2.78|2.40|2.65|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ |32.92|39.73|39.32|40.29|39.61|4.77|3.51|4.33|3.81|4.04|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|____|____|____|____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ |30.64|38.18|39.66|40.30|41.96|4.42|4.15|3.91|4.06|4.11|
.__________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
138. ՀՀ-ում կենսաթոշակառուների թիվը 2015թ.-ին կազմել է 465 802, իսկ միջին կենսաթոշակի մեծությունը կազմել է 40 441 ՀՀ դրամ, 1000 բնակչին ընկնող կենսաթոշակառուների թիվը կազմում է 155, որը սակայն հաստատուն չէ հանրապետության ողջ տարածքով: Եթե Երևան քաղաքի և Հանրապետության միջին ցուցանիշը համընկնում է, ապա ՀՀ մարզերի միջև առկա են մեծ տարբերություններ: Այսպես` Լոռու, Վայոց Ձորի և Տավուշի մարզերում 1000 բնակչին ընկնող կենսաթոշակառուների թիվը 2015թ. կազմում էր համապատասխանաբար 202, 187 և 173 մարդ: Միևնույն ժամանակ Արմավիրի, Գեղարքունիքի և Կոտայքի մարզերում այս թիվը 2015թ.-ին կազմում էր համապատասխանաբար 127, 136 և 140 մարդ:
139. Կենսաթոշակառուների թիվը ՀՀ տարածքում 2012-2015թթ. նվազել է շուրջ 8.32%, հիմնականում պայմանավորված ՀՀ մարզերի կենսաթոշակառուների նվազմամբ, մասնավորապես` Շիրակի և Լոռու մարզերում, համապատասխանաբար 12.43% և 10.29%, կամ համապատասխանաբար 5844 և 5204 կենսաթոշակառու: Առավել արագ նվազման տեմպեր են արձանագրվել նաև Գեղարքունիքի և Արագածոտնի մարզերում` համապատասխանաբար 12.22% և 11.17%: Երևան քաղաքի կենսաթոշակառուների թիվը նվազել է 4.57%-ով:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 55. ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿԱՌՈՒՆԵՐ
.________________________________________________________________
| |Կենսաթոշակառուների թվաքանակը, |Կենսաթոշակառուների |
| | տարեվերջ |թիվը 1000 բնակչի |
| | |հաշվով |
|___________|_______________________________|___________________|
| |2012 |2013 |2014 |2015 |2012|2013|2014|2015|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |508,071|515,340|463,145|465,802| 168| 171| 154| 155|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ |176,782|179,759|166,920|168,699| 166| 168| 156| 157|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ՀՀ մարզեր |331,289|335,581|296,225|297,103| 169| 171| 152| 153|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 20,953| 21,249| 18,552| 18,613| 158| 161| 141| 143|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 40,875| 41,656| 36,252| 36,726| 156| 160| 139| 142|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 37,716| 38,547| 33,273| 33,715| 141| 144| 125| 127|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 35,862| 36,267| 31,477| 31,478| 152| 155| 135| 136|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ԼՈՌԻ | 50,588| 51,130| 45,395| 45,384| 216| 222| 199| 202|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 38,292| 39,228| 35,117| 35,550| 150| 154| 138| 140|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ | 47,011| 47,071| 41,300| 41,167| 187| 190| 168| 169|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 25,373| 25,618| 23,385| 23,341| 179| 182| 167| 167|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 10,306| 10,371| 9,497| 9,476| 197| 201| 185| 187|
|___________|_______|_______|_______|_______|____|____|____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 24,313| 24,444| 21,977| 21,653| 190| 192| 174| 173|
.________________________________________________________________
____________________________.
|կենսաթոշակի միջին չափը, |
|ՀՀ դրամ |
| |
|___________________________|
|2012 |2013 |2014 | 2015 |
|______|______|______|______|
|29,696|29,122|35,813|40,441|
|______|______|______|______|
|31,936|31,460|37,865|42,761|
|______|______|______|______|
|28,501|27,870|34,657|39,124|
|______|______|______|______|
|28,011|27,337|34,301|38,760|
|______|______|______|______|
|27,179|26,590|33,567|37,827|
|______|______|______|______|
|27,359|26,777|33,823|38,158|
|______|______|______|______|
|27,466|26,811|33,812|38,272|
|______|______|______|______|
|28,704|28,032|34,665|39,079|
|______|______|______|______|
|28,181|27,632|34,457|39,011|
|______|______|______|______|
|28,338|27,728|34,544|38,999|
|______|______|______|______|
|32,158|31,484|37,777|42,712|
|______|______|______|______|
|29,742|29,209|35,473|40,026|
|______|______|______|______|
|30,493|29,767|36,064|40,637|
____________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
140. Կենսաթոշակների մեծությունը 2012-2015թթ. աճել է շուրջ 36%-ով, որը հարաբերականորեն հավասարաչափ է բաշխվել ՀՀ ողջ տարածքով, նվազագույն աճը կազմել է Սյունիքի մարզում 32.82%, իսկ առավելագույնը կազմել է Արմավիրի մարզում 39.47%:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 56. ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ՍՊԱՌՈՂԱԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐԸ ՏՆԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՄԵԿ ՇՆՉԻ ՀԱՇՎՈՎ, ՄԻՋԻՆ ԱՄՍԱԿԱՆ (ԴՐԱՄ)
._______________________________________________.
| |2011 |2012 |2013 |2014 |2015 |
|____________|______|______|______|______|______|
|Հանրապետական|32,585|34,832|36,787|40,770|42,867|
|միջին | | | | | |
|____________|______|______|______|______|______|
|ք. Երևան |42,189|41,041|42,736|53,922|56,684|
|____________|______|______|______|______|______|
|ՀՀ մարզեր |27,387|31,455|33,526|33,503|35,160|
|____________|______|______|______|______|______|
|Արագածոտն |27,460|34,298|31,540|31,004|34,821|
|____________|______|______|______|______|______|
|Արարատ |29,330|35,807|37,139|41,342|43,397|
|____________|______|______|______|______|______|
|Արմավիր |25,173|30,396|35,118|31,094|32,472|
|____________|______|______|______|______|______|
|Գեղարքունիք |27,039|26,182|31,180|29,197|31,688|
|____________|______|______|______|______|______|
|Լոռի |27,436|32,687|34,359|36,245|38,256|
|____________|______|______|______|______|______|
|Կոտայք |22,689|25,844|32,279|37,360|38,695|
|____________|______|______|______|______|______|
|Շիրակ |29,596|34,386|32,775|33,824|32,091|
|____________|______|______|______|______|______|
|Սյունիք |31,531|34,900|35,274|34,721|36,008|
|____________|______|______|______|______|______|
|Վայոց ձոր |33,627|41,970|40,992|43,133|45,766|
|____________|______|______|______|______|______|
|Տավուշ |32,022|33,648|31,713|28,247|30,374|
|____________|______|______|______|______|______|
|Բնակավայրի | | | | | |
|տեսակը | | | | | |
|____________|______|______|______|______|______|
|Քաղաք |35,041|36,489|38,541|44,708|47,161|
|____________|______|______|______|______|______|
|Գյուղ |28,059|32,094|33,747|33,885|35,786|
._______________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., (http://armstat.am/file/article/marz_2016_20.pdf)
141. Երևան քաղաքի տնային տնտեսությունները մեկ շնչի հաշվով 2015 թ.-ին միջին հաշվով ծախսում էին շուրջ 32% ավել, քան հանրապետության միջին ցուցանիշը, կամ 1.6 անգամ ավել քան միջին մարզային ցուցանիշը: Մարզերի միջև ամենամեծ ծախսումները իրականացվում էին Վայոց Ձորի և Արարատի մարզերում, որոնք մոտ են Հանրապետության միջին ցուցանիշներին: 2015թ.-ին նվազագույն ծախսումներ են իրականացվել Տավուշի և Գեղարքունիքի մարզերում, որտեղ տնային տնտեսությունները մեկ անդամի հաշվով ծախսել են շուրջ 1.85 անգամ պակաս քան Երևան քաղաքում:
142. Տնային տնտեսությունների ծախսումները 2011-2015թթ. միջինում ավելացել են շուրջ 32%-ով, Երևան քաղաքում այս ավելացումը կազմել է շուրջ 34%: Ավելացման ամենամեծ տեմպերը արձանագրվել են Կոտայքի մարզում` 71% և Արարատի մարզում` 48%: Տնային տնտեսությունների ծախսումների նվազում է արձանագրվել Տավուշի մարզում` -5%: Գյուղական բնակավայրերում ծախսումները շուրջ 31%-ով ավելի քիչ են, քան քաղաքային բնակավայրերում:
143. Մարզամշակութային մատչելիություն. ՀՀ ում գործում են 28 թատրոն, որոնց հիմնական մասը կենտրոնացված է Երևանում: Այսպես` թատրոնների քանակով 100 000 բնակչի հաշվով մազերում կազմում է ավելի քան կրկնակի ավելի պակաս, քան Երևանում: Թատրոնների թիվը 2011-2015թթ.ընկած ժամանակահատվածում չի փոփոխվել:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 57. ԹԱՏՐՈՆՆԵՐԻ ՔԱՆԱԿԸ ՀՀ-ՈՒՄ
._____________________________________________________________.
| |Թատրոնների քանակը |Թատրոնների քանակը 100000|
| | |բնակչի հաշվով |
|___________|________________________|________________________|
| |2011|2012|2013|2014|2015|2011|2012|2013|2014|2015|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 28| 28| 28| 28| 28|0.93|0.93|0.93|0.93|0.93|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ | 18| 18| 18| 18| 18|1.70|1.69|1.68|1.68|1.68|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 10| 10| 10| 10| 10|0.72|0.72|0.72|0.73|0.73|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 1| 1| 1| 1| 1|0.75|0.75|0.76|0.76|0.77|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 1| 1| 1| 1| 1|0.38|0.38|0.38|0.38|0.39|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԼՈՌԻ | 3| 3| 3| 3| 3|1.13|1.12|1.12|1.12|1.13|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 1| 1| 1| 1| 1|0.42|0.42|0.43|0.43|0.43|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ | 2| 2| 2| 2| 2|0.85|0.85|0.87|0.88|0.89|
|___________|____|____|____|____|____|____|____|____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 2| 2| 2| 2| 2|0.79|0.78|0.78|0.78|0.79|
._____________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
144. Մարզային թատրոնների այցելությունները գրեթե կրկնակի ավելի քիչ են, քան Երևանի թատրոնների այցելությունները, իսկ 100 000 բնակչի հաշվով հանդիսատեսի քանակը շուրջ 4 անգամ ավելի քիչ է մարզերում, քան Երևանում: Երևանյան և մարզային թատրոնների այցելությունների քանակը 2011-2015 թթ. ավելացել է շուրջ 10%-ով, ընդ որում ավելացման հիմնական մասնաբաժինը Երևան քաղաքի թատրոնների հանդիսատեսի ավելացումն է:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 58. ԹԱՏՐՈՆՆԵՐԻ ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍԻ ՔԱՆԱԿԸ ՀՀ-ՈՒՄ
._______________________________________________________________________.
| |Հանդիսատեսների թվաքանակը, |Հանդիսատեսների թվաքանակը, |
| |հազ.մարդ |հազ.մարդ/100000 բնակչի հաշվով|
|___________|_____________________________|_____________________________|
| |2011 |2012 |2013 |2014 |2015 |2011 |2012 |2013 |2014 |2015 |
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |458.9|440.5|444.4|480.3|512.7|15.19|14.55|14.73|15.95|17.10|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |359.3|330.7|355.3|382.2|400.8|33.86|31.01|33.26|35.67|37.33|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 99.6|109.8| 89.1| 98.1|111.9| 7.19| 7.92| 6.46| 7.14| 8.19|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 14.5| 15| 16.2| 15.3| 16.9|10.90|11.28|12.24|11.65|13.02|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 2.4| 3.2| 1.6| 2.1| 2.2| 0.92| 1.22| 0.61| 0.81| 0.85|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԼՈՌԻ | 26.7| 31.1| 24.5| 33.1| 28.6|10.03|11.64| 9.17|12.40|10.73|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 0.3| -| -| -| 0.3| 0.13| -| -| -| 0.13|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՇԻՐԱԿ | 34.3| 39.2| 26.6| 28.5| 33.3|14.56|16.70|11.53|12.50|14.80|
|___________|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 21.4| 21.3| 20.2| 19.1| 30.6| 8.41| 8.34| 7.92| 7.49|12.05|
._______________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
145. Ինչպես երևում է վերլուծությունից, ՀՀ-ում հիմնական թանգարանները կենտրոնացված են Երևան քաղաքում, որտեղ և տեղի է ունենում թանգարանների այցելությունների շուրջ 90%-ը: Գրադարանների տեսանկյունից Երևան քաղաքը զիջում է մարզերին, Երևանում են գտնվում ՀՀ գրադարանների շուրջ 4%-ը, իսկ մարզերում 96%-ը: Ընթերցողների շուրջ 75%-ը գտնվում է մարզերում, որտեղ և ընթերցվում է գրականության շուրջ 68%-ը:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 59. ԹԱՆԳԱՐԱՆՆԵՐԻ ԵՎ ԳՐԱԴԱՐԱՆՆԵՐԻ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀՀ-ՈՒՄ
.___________________________________________.
| |2012 |2013 |2014 |2015 |
|___________________________________________|
| Թանգարանների քանակը, հատ |
|___________________________________________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 99| 104| 105| 106|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ | 61| 65| 66| 68|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 38| 39| 39| 38|
|___________________________________________|
| Թանգարանների այցելուներ, հազ մարդ |
|___________________________________________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |1,949.4|2,127.4|2,091.4|2,261.4|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |1,776.4|1,942.9|1,882.6|2,043.7|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 173.0| 184.5| 208.8| 217.7|
|___________________________________________|
| Գրադարանների քանակ, հատ |
|___________________________________________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 913| 900| 868| 830|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ | 34| 35| 35| 34|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 879| 865| 833| 796|
|___________________________________________|
| Ընթերցողների քանակ, մարդ |
|___________________________________________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |574,687|544,977|515,191|507,000|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ |145,697|137,916|131,921|127,488|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ |428,990|407,061|383,270|379,512|
|___________________________________________|
|Սպասարկած գրականության քանակը, հազ. օրինակ |
|___________________________________________|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 11,037| 10,602| 9,903 |9,713.4|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ | 3,403| 3,426| 3,278|3,136.9|
|___________|_______|_______|_______|_______|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 7,634| 7,176| 6,625|6,576.5|
.___________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
146. 2015 թ.-ի. դրությամբ ՀՀ-ում գործում է 175 մարզական կազմակերպություն, որոնցից 60-ը կամ 34.3%-ը գործում է Երևանում, մնացած 65.7%-ը ՀՀ մարզերում: Մարզական խմբերի քանակությամբ Երևանում գործում ՀՀ տարածքում առկա խմբերի շուրջ 41.3%-ը: Որպես և գրեթե բոլոր հիմնական ոլորտներում, սպորտը նույնպես կենտրոնացված է ՀՀ մայրաքաղաք Երևանում: Միևնույն ժամանակ գյուղական վայրերում սպորտի հասանելիությունը գտնվում է ծայրահեղ վատ վիճակում, մեկ բնակչի հաշվով լինելով շուրջ 10 անգամ ավելի քիչ` քան քաղաքային վայրերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 60. ՍՊՈՐՏԻ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀՀ-ՈՒՄ
._________________________________________________________________________.
| | 2013 | 2014 | 2015 |
| |_________________________________________|____________________|
| |Հայաս-|Երևան |ՀՀ Հայաս-|Երևան |ՀՀ |Հայաս-|Երևան |ՀՀ |
| |տան | |մարզեր տան | |մարզեր|տան | |մարզեր|
|__________|______|______|_____________|______|______|______|______|______|
|Մարզական | 169| 55| 114| 170| 55| 115| 175| 60| 115|
|կազմակեր- | | | | | | | | | |
|պություն- | | | | | | | | | |
|ներ | | | | | | | | | |
|__________|______|______|______|______|______|______|______|______|______|
|Խմբերի | | | | | | | | | |
|քանակը | | | | | | | | | |
|__________|______|______|______|______|______|______|______|______|______|
|Օլիմպիական| 3,074| 1,255| 1,819| 2,987| 1,185| 1,802| 2,989| 1,235| 1,754|
|մարզաձև | | | | | | | | | |
|__________|______|______|______|______|______|______|______|______|______|
|այդ թվում`| 260| 0| 260| 261| 0| 261| 267| 0| 267|
|գյուղական | | | | | | | | | |
|վայրերում | | | | | | | | | |
|__________|______|______|______|______|______|______|______|______|______|
|Ոչ | 560| 227| 333| 583| 211| 372| 645| 304| 341|
|օլիմպիական| | | | | | | | | |
|մարզաձև | | | | | | | | | |
|__________|______|______|______|______|______|______|______|______|______|
|այդ թվում`| 43| 0| 43| 45| 0| 45| 42| 0| 42|
|գյուղական | | | | | | | | | |
|վայրերում | | | | | | | | | |
|__________|______|______|______|______|______|______|______|______|______|
|Մարզիկների|42,897|17,399|25,498|40,504|15,850|24,654|41,090|17,946|23,144|
|թվաքանակը,| | | | | | | | | |
|մարդ | | | | | | | | | |
|__________|______|______|______|______|______|______|______|______|______|
|այդ թվում`| 6,256| 3,037| 3,219| 6,333| 3,061| 3,272| 6,425| 3,423| 3,002|
|կանայք | | | | | | | | | |
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
147. Առողջապահական ծառայությունների մատչելիություն. ՀՀ-ում առողջապահական ծառայությունների մատուցումը կենտրոնացված է մայրաքաղաք Երևանում, այստեղ 10.000 բնակչի հաշվով բժիշկների թիվը 2015 թ.-ին կազմել է 84.6, որը ավելի քան կրկնակի անգամ գերազանցում է ՀՀ միջին ցուցանիշը և ավելի քան 4 անգամ ՀՀ մարզերի ցուցանիշը: Միջին բուժանձնակազմի տեսանկյունից իրավիճակը ավելի բարվոք է, այստեղ տարբերությունը Երևանի և մարզերի միջև շուրջ կրկնակի է: Մահճակալների քանակով մայրաքաղաքում են գտնվում մահճակալների շուրջ 63%-ը, և այս ցուցանիշի մայրաքաղաքի 10. 000 բնակչի հաշվով ՀՀ մարզերի ցուցանիշը գերազանցում է շուրջ 3 անգամ:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 61. ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ
._________________________________________________________________________.
| |Բժիշկների թվաքանակը, |Միջին բուժանձնակազմ |Հիվանդանոցային |
| |մարդ | |մահճակալների քանակը, |
| | | |հատ |
|_______|_____________________|_____________________|_____________________|
| | Ընդամենը | 10 000 | Ընդամենը | 10 000 | Ընդամենը | 10 000 |
| | | բնակչի | | բնակչի | | բնակչի |
| | | հաշվով | | հաշվով | | հաշվով |
|_______|___________|_________|___________|_________|___________|_________|
| |2014 |2015 |2014|2015|2014 |2015 |2014|2015|2014 |2015 |2014|2015|
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|*ՀԱՅԱՍ-|12896|13117|42.8|43.7|18053|17632| 60|58.8|12514|12532| 42| 42|
|ՏԱՆ | | | | | | | | | | | | |
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|Ք.ԵՐԵ- | 8917| 9084|83.2|84.6| 8778| 8577| 82| 80| 7835| 7880| 73| 73|
|ՎԱՆ | | | | | | | | | | | | |
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՀՀ | 3562| 3650|18.4|19.0| 8994| 8819|46.4|45.8| 4679| 4652|24.1|24.2|
|ՄԱՐԶԵՐ | | | | | | | | | | | | |
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԱՐԱԳԱ- | 221| 232|16.8|17.9| 652| 620|49.7|47.8| 210| 210| 16|16.2|
|ԾՈՏՆ | | | | | | | | | | | | |
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 468| 460| 18|17.8| 1032| 1018| 40| 39| 538| 538|20.7|20.8|
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ| 387| 385|14.5|14.4| 1044| 1029| 39| 39| 377| 355|14.1|13.3|
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԳԵՂԱՐ- | 326| 321| 14|13.8| 957| 951|41.1| 41| 750| 750|32.2|32.4|
|ՔՈՒՆԻՔ | | | | | | | | | | | | |
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԼՈՌԻ | 498| 509|21.8|22.6| 1178| 1157| 52| 51| 486| 486|21.3|21.6|
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 500| 525|19.6|20.7| 1083| 1090| 43| 43| 658| 688|25.8|27.1|
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՇԻՐԱԿ | 545| 570|22.1|23.4| 1429| 1395| 58| 57| 878| 878|35.6|36.1|
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ| 281| 288| 20|20.7| 787| 780|56.1| 56| 429| 409|30.6|29.3|
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՎԱՅՈՑ | 110| 114|21.4|22.4| 258| 238|50.2|46.9| 80| 80|15.6|15.7|
|ՁՈՐ | | | | | | | | | | | | |
|_______|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|_____|_____|____|____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 226| 246|17.8|19.6| 574| 541|45.3|43.1| 273| 258|21.5|20.6|
._________________________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
* Հայաստանում` այդ թվում ՀՀ առողջապահության նախարարության համակարգ:
148. Ամբուլատոր պոլիկլինիկական հիմնարկների տեսանկյունից, ՀՀ մարզերում, 10 000 բնակչի հաշվով ամբուլատոր պոլիկլինիկական հիմնարկների թիվը ավելին է` քան Երևանում, սակայն այցելությունների տեսանկյունից Երևան քաղաքում 10 000 բնակչի հաշվով այցելուների թիվը ավելին է, քան ՀՀ միջին ցուցանիշը` շուրջ` 21%-ով:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 62. ԱՄԲՈՒԼԱՏՈՐ ՊՈԼԻԿԼԻՆԻԿԱԿԱՆ ՀԻՄՆԱՐԿՆԵՐԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ
._____________________________________________________________.
| | Ամբուլատոր- | Հաճախումների քանակն |
| | պոլիկլինիկական | ամբուլատոր-պոլիկլինիկական |
| | հիմնարկների | հիմնարկներում |
|___________|___________________|_____________________________|
| |ընդամենը,|10 000 |ընդամենը, այցելու| 10 000 |
| |հատ |բնակչի | | բնակչի |
| | |հաշվով | | հաշվով |
|___________|_________|_________|_________________|___________|
| |2014|2015|2014|2015|2014 |2015 |2014 |2015 |
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 509| 504|1.69|1.68|11,676.5|12,002.8|38.78|40.03|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|Ք.ԵՐԵՎԱՆ | 150| 145|1.40|1.35| 5,076.4| 5,179.0|47.38|48.24|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ՀՀ ՄԱՐԶԵՐ | 359| 359|1.85|1.87| 6600.1| 6823.8|34.04|35.45|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 24| 24|1.83|1.85| 334.8| 363.3|25.50|27.99|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ | 59| 59|2.27|2.28| 878.1| 901.6|33.76|34.82|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 61| 61|2.28|2.29| 888.6| 948.2|33.28|35.57|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 40| 40|1.72|1.73| 752.1| 792.0|32.28|34.17|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ԼՈՌԻ | 45| 45|1.97|2.00| 863.4| 890.4|37.87|39.57|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 45| 46|1.76|1.81| 854.0| 890.3|33.49|35.06|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ՇԻՐԱԿ | 33| 32|1.34|1.32| 843.6| 870.6|34.24|35.80|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 18| 18|1.28|1.29| 634.0| 591.5|45.22|42.43|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 8| 8|1.56|1.57| 182.7| 188.9|35.54|37.19|
|___________|____|____|____|____|________|________|_____|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 26| 26|2.05|2.07| 368.8| 387.0|29.11|30.84|
._____________________________________________________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
2.11. ԲՆԱՊԱՀՊԱՆԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐ, ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ, ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՄԱՐՎՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
149. ՀՀ օդային ավազանի աղտոտման աստիճանը շատ տարբեր է ՀՀ մարզից մարզ: Օդային ավազանը ամենաաղտոտվածն է Երևան քաղաքում, որտեղ 1 քառ. կմ հաշվով օդի աղտոտվածությունը գերազանցում է հանրապետության միջին ցուցանիշը շուրջ 17 անգամ: Մթնոլորտային ավազանի աղտոտման աստիճանը բարձր է նաև Լոռու, Կոտայքի և Տավուշի մարզերում, որտեղ այն գերազանցում է ՀՀ միջին ցուցանիշը համապատասխանաբար 2.7, 2.6 և 1.62 անգամ:
150. Մեկ բնակչի հաշվով մթնոլորտային տեսակարար արտանետումները 2015թ.-ին ամենաբարձրն են գրանցվել Լոռու և Տավուշի մարզերում:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 63. ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՏԵՍԱԿԱՐԱՐ ԱՐՏԱՆԵՏՈՒՄՆԵՐԸ
._____________________________________________________.
| |1 բնակչի հաշվով, | 1 քառ. կմ-ի հաշվով, |
| |կգ | կգ (1) |
|___________|_________________|_______________________|
| | 2013|2014 |2015 |2013 |2014 |2015 |
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ | 39.6| 42.6| 42.9| 4204.6| 4510.5| 4528.7|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 13.6| 16.2| 16.1|65195.1|77680.4|77301.8|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 4.2| 7.6| 4.5| 200.5| 362.5| 212.7|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ԱՐԱՐԱՏ | 7.2| 15.3| 11.4| 895.3| 1908.5| 1414.4|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ԱՐՄԱՎԻՐ | 10.9| 12.2| 12.7| 2338.1| 2631.9| 2728.3|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 10.8| 25.3| 12.5| 625.5| 1448.6| 713.2 |
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ԼՈՌԻ |183.4|191.5|206.9|11232.5|11564.2|12336.2|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ԿՈՏԱՅՔ | 86.0| 86.0| 96.9|10514.1|10508.1|11821.5|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ՇԻՐԱԿ | 17.5| 7.3| 5.1| 1632.3| 671.1| 466.9|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 57.2| 63.7| 63.5| 1793.7| 1988.3| 1970.1|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 61.3| 8.2| 6.3| 1379.8| 182.9| 140.5|
|___________|_____|_____|_____|_______|_______|_______|
|ՏԱՎՈՒՇ |133.1|156.5|157.5| 6299.5| 7355.1| 7346.3|
._____________________________________________________.
1) Առանց Սևանա լճի հայելու մակերեսի:
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ., էջ 161 (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
151. Ջրային ավազանի աղտոտում. Ջրային ավազանի աղտոտման մակարդակը բավականին տարբերվում է մարզից մարզ: Այսպես, Արարատի և Արմավիրի մարզերում հեռացված կեղտաջրերի հիմնական մասը մաքրվում է մինչև չափորոշիչային մաքուր մակարդակի, իսկ Արագածոտնի, Գեղարքունիքի, Կոտայքի և Տավուշի մարզերում բոլոր հեռացված կեղտաջրերը կամ չեն մաքրվում ընդհանրապես կամ ենթարկվում են միայն մեխանիկական մաքրման:
152. Դիտարկելով հեռացվող կեղտաջրերի մաքրման դինամիկան, պարզ է դառնում, որ չափորոշիչային մաքուր գնահատված հեռացվող ջրի ծավալները նվազել են 2013 թ.-ին 85%-ով ընդհանուր հեռացված ջրի ծավալից` հասնելով 2015թ.ին` 69%-ի: Վերոնշյալը բացատրվում է հիմնականում առկա մաքրման կայանների մաշվածության բարձր աստիճանով, որի պատճառով այդ կայանները գործում են մասնակիորեն, կամ չեն գործում և կեղտաջրերը առանց մաքրման հեռացվում են:
153. Կեղտաջրերի մաքրման տեսանկյունից վատագույն վիճակը Արագածոտնի, Կոտայքի, Գեղարքունիքի, Վայոց Ձորի և Շիրակի մարզերում է, որտեղ ավելի քան 73% կեղտաջրերը հեռացվում են ընդհանրապես առանց մաքրման:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 64. ԿԵՂՏԱՋՐԵՐԻ ՀԵՌԱՑՈՒՄ
._________________________________________________________________
| |Ընդա-| այդ թվում |Ընդա-| այդ թվում |Ընդա-|
| |մենը |________________|մենը |_________________|մենը |
| |մլն. |առանց|չափո-|ոչ |մլն. |առանց|չափո-|ոչ |մլն. |
| |մ3 |մաքըր|րոշա-|բավա|մ3 |մաքըր|րոշա-|բավա-|մ3 |
| | |ման |յին |րար | |ման |յին |րար | |
| | | |մա- |մա- | | |մա- |մաքըր| |
| | | |քուր |քըր-| | |քուր |ված | |
| | | | |ված | | | | | |
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՀԱՅԱՍՏԱՆ |937.7| 65.0|798.9|73.8|846.5|106.4|611.3|128.8|810.8|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|Ք. ԵՐԵՎԱՆ | 57.2| 5.2| 24.0|28.0| 98.8| 14.0| 13.4| 71.4| 99.6|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ | 6.5| 3.7| 2.8| 0.0| 1.4| 0.9| 0.5| 0.0| 1.2|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐԱՐԱՏ |503.9| 27.6|476.1| 0.2|488.7| 46.1|434.9| 7.7|513.1|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԱՐՄԱՎԻՐ |273.6| 5.7|255.5|12.4|134.4| 1.6|132.5| 0.3| 98.1|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ| 7.9| 0.5| 5.7| 1.7| 4.2| 1.4| 1.3| 1.5| 5.3|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԼՈՌԻ | 10.0| 0.9| 8.9| 0.2| 13.2| 4.7| 7.0| 1.5| 8.2|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ԿՈՏԱՅՔ | 19.2| 4.6| 14.3| 0.3| 15.4| 14.1| 0.9| 0.4| 6.2|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՇԻՐԱԿ | 13.2| 12.2| 1.0| 0.0| 10.0| 9.2| 0.7| 0.1| 17.7|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՍՅՈՒՆԻՔ | 35.6| 2.9| 1.7|31.0| 69.7| 10.9| 13.0| 45.8| 50.7|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ | 8.5| 0.2| 8.3| 0.0| 9.3| 2.1| 7.1| 0.1| 9.2|
|___________|_____|_____|_____|____|_____|_____|_____|_____|_____|
|ՏԱՎՈՒՇ | 2.1| 1.5| 0.6| 0.0| 1.4| 1.4| 0.0| 0.0| 1.5|
._________________________________________________________________
__________________.
| այդ թվում |
|_________________|
|առանց|չափո-|ոչ |
|մաքըր|րոշա-|բավա-|
|ման |յին |րար |
| |մա- |մաքըր|
| |քուր |ված |
| | | |
|_____|_____|_____|
|132.2|559.8|118.7|
|_____|_____|_____|
| 11.8| 18.9| 68.9|
|_____|_____|_____|
| 1.2| 0.0| 0.0|
|_____|_____|_____|
| 76.3|436.8| 0.0|
|_____|_____|_____|
| 3.4| 94.4| 0.3|
|_____|_____|_____|
| 4.2| 0.0| 1.0|
|_____|_____|_____|
| 3.5| 2.4| 2.3|
|_____|_____|_____|
| 5.9| 0.0| 0.3|
|_____|_____|_____|
| 12.3| 5.3| 0.1|
|_____|_____|_____|
| 5.6| 0.0| 45.1|
|_____|_____|_____|
| 6.9| 2.0| 0.3|
|_____|_____|_____|
| 1.1| 0.0| 0.4|
__________________.
Աղբյուրը` ԱՎԾ, ՀՀ մարզերը և Երևան քաղաքը թվերով, 2016թ. էջ 165 (http://armstat.am/file/article/marz_2016_19.pdf)
154. Էներգախնայողություն. ՀՀ կառավարությունը մի շարք միջազգային և դոնոր կազմակերպությունների հետ համատեղ Հայաստանի վերականգնվող էներգետիկայի և էներգախնայողության հիմնադրամի (ՀՎԷԷՀ) միջոցով իրականացնում է հանրային նշանակության օբյեկտներում էներգախնայողության և էներգաարդյունավետության բարձրացմանն ուղղված ծրագրեր, որոնց արդյունքում նախատեսվում է էապես կրճատել վնասակար նյութերի և ջերմոցային գազերի արտանետումները մթնոլորտ:
155. Շինարարության ոլորտում լայն կիրառություն են ստանում էներգաարդյունավետ նյութերի օգտագործումը և նոր ստանդարտների ներդրումը, որոնք թույլ կտան կրճատել էներգետիկ ծախսերը:
156. Կլիմայի փոփոխության հարմարվողականություն. ՀՀ-ում կլիման գնալով ավելի անկանխատեսելի է դառնում, որի պատճառով վնասվում է գյուղատնտեսական բարձրարժեք բերքը (ցրտահարություն, կարկտահարություն և այլն): Որպեսզի հնարավոր լինի կրճատել կլիմայի փոփոխության և անկանխատեսելիության վնասները, ներդրվում են պաշտպանիչ ցանցեր, կաթիլային ոռոգման համակարգեր, հակակարկտային կայաններ և այլն: Մինչև այժմ այս ուղղությամբ իրականացված ներդրումներն անհրաժեշտ ծավալներով չեն կատարվել, սակայն ՀՀ 2018-2020թթ. միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրով նախատեսվում է գյուղատնտեսությունում կաթիլային ոռոգման համակարգերի, հակակարկտային ցանցերի ներդրման համար իրականացնել պետական աջակցության ծրագրեր` մասնակի սուբսիդավորելով նշված համակարգերի ներդրման համար տրամադրվող վարկերի տոկոսադրույքները: Հակակարկտային պաշտպանության համակարգերի արդյունավետությունը բարձրացնելու նպատակով ՀՀ Արագածոտնի և Արմավիրի մարզերում 2017թ. իրականացվում է հակակարկտային պաշտպանության նոր` հրթիռային եղանակի ներդրման պիլոտային ծրագիր:
157. ՀՀ բնապահպանական հիմնախնդիրներից են` հանրապետությունում անտառային տարածքների ոչ համաչափ բաշխվածությունը, ՀԱԷԿ-ի հնարավոր աղետների ռիսկը, Արարատյան դաշտավայրի ստորգետնյա ջրային պաշարների անխնա շահագործումը, աղակալած, դեգրադացված, էռոզացված հողերի առկայությունը, հանքարդյունաբերական ձեռնարկություններում հնարավոր վթարները, կեղտաջրերի առանց մաքրման արտանետումը, մաքրման կայանների անմխիթար վիճակը, մաքրման կայանների բացակայությունը, օգտակար հանածոների հանքավայրերի անխնա շահագործումը:
158. Աղետների ռիսկի կառավարում. Հանրապետության տարածքի մեկ երրորդը գտնվում է սողանքավտանգ գոտում: Սողանքավտանգ տարածքները հիմնականում լեռների ստորոտներում և լեռնային տարածքներում են: Մոտ 470000 մարդ կամ երկրի ողջ ազգաբնակչության 15%-ը ենթակա է այս վտանգին, իսկ պատճառած միջին տարեկան վնասը կազմում է մոտ 10 մլն ԱՄՆ դոլար:
159. Տարերային աղետների շարքում Հայաստանը զգալի ազդեցություն է կրում երաշտներից, վաղ գարնանային ցրտահարություններից, կարկտահարություններից, սելավներից, ջրհեղեղներից, ուժեղ քամիներից և անտառային հրդեհներից: Հայաստանի ազգաբնակչությունը, տնտեսությունը և շրջակա միջավայրը մեծապես խոցելի են բնական երևույթների հետևանքով առաջացող աղետների նկատմամբ:
160. Տեխնածին աղետները նույնպես ռիսկի աղբյուր են հանդիսանում: Հայաստանում կան 20-ից ավելի քիմիական գործարաններ, որոնք օգտագործում են ամոնիակ, քլոր, քլորաթթու, ազոտաթթու և այլ վտանգավոր քիմիական նյութեր: Հանրապետության տարածքում 1500-ից ավելի կազմակերպություններ հատկանշվում են բարձր պայթյունավտանգությամբ և հրդեհավտանգությամբ: Հանրապետությունում շահագործվող օգտակար հանածոների հանքավայրերով պայմանավորված առկա են գործող և կոնսերվացված պոչամբարներ: Հայկական ատոմային էլեկտրակայանը գտնվում է սեյսմաակտիվ գոտում:
2.12. ՄԱՐԶԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ
161. ՀՀ կառավարության տարածքային քաղաքականությունը մարզերում իրագործում է մարզպետը` համակարգելով գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունների գործունեությունը` բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի: ՀՀ մարզպետարանները կազմված են մարզպետի և մարզպետարանի աշխատակազմերից: ՀՀ մարզպետարանների աշխատակազմերը հիմնականում համալրված են բարձրագույն կրթություն ունեցող աշխատակիցներով (ավելի քան 90%), որոնց գերակշռող մեծամասնությունը հանդիսանում են քաղաքացիական ծառայող:
162. ՀՀ մարզային և տեղական կարողությունների զարգացվածության աստիճանը ծայրահեղ տարբեր է համայնքից համայնք: Որպես կանոն, բոլոր խոշոր համայնքներում տեղական կարողությունները բավականին բարձր են, որը սակայն հաճախ չի հանդիպում փոքր համայնքներում: Վերոնշյալի արդյունքում համայնքներում բարձրագույն կրթություն ունեցող աշխատակիցների միջին թիվը կազմում է շուրջ 50%:
163. Փոքր համայնքների վարչական բյուջեների գերակշռող մասը օգտագործվում է աշխատակազմի աշխատավարձի, որի արդյունքում համայնքների դրված պարտադիր լիազորությունների լիարժեք իրականացման ռիսկեր են առաջանում:
164. Վերոնշյալ ռիսկերը նվազեցնելու համար ՀՀ-ում իրականացվում է համայնքների խոշորացում, որի արդյունքում խոշոր բնակավայրը իր հետ հարակից փոքր բնակավայրերի հետ կկազմեն մեկ համայնք:
III. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ՈՒԺԵՂ ԵՎ ԹՈՒՅԼ ԿՈՂՄԵՐԻ, ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ (SWOT)
165. ՈՒժեղ և թույլ կողմերի, հնարավորությունների և սպառնալիքների (ՈՒԹԿՀՎ) վերլուծությունն ապահովում է ՀՀ մարզերի ներկա իրավիճակի ամփոփ նկարագիրը:
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 65. ՈՒԺԵՂ ԵՎ ԹՈՒՅԼ ԿՈՂՄԵՐԻ, ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ (SWOT)
._____________________________________________________________________.
|Բնական պայմաններ, |Բնական պայմաններ, |
|ժողովրդագրություն և քաղաքային |ժողովրդագրություն և քաղաքային |
|զարգացում / ՈՒժեղ կողմեր |զարգացում / Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Կրթված և աշխատունակ բնակչության|- Բնակչության մեծածավալ արտագաղթ, |
| մեծ տեսակարար կշիռ | հիմնականում` մարզային քաղաքներից|
|- Զարգացող գյուղատնտեսություն |- Մրցունակ մասնագիտական գիտելիք |
|- Զարգացող զբոսաշրջություն | ունեցողների արտագաղթ |
|- Ջրային ռեսուրսների մեծ պաշարների|- Բնակչության ծերացում |
| առկայություն (հանքային և |- Բնական ռեսուրսների կառավարման |
| քաղցրահամ), | անբավարար մակարդակ |
|- Լեռնարդյունաբերությունը` |- Չօգտագործվող, քայքայված նախկին |
| մարզերում որպես աճի բևեռ | ինդուստրիալ տարածքների |
|- Քաղաքներում զարգացող ՏՏ ոլորտ | առկայություն |
|- Գյուղատնտեսական հողերի մեծ |- Քաղաքներում կանաչապատ տարածքների|
| ծավալներ | (անտառապատ տարածքներ, պուրակներ,|
|- ՈՒրբանիզացիայի բարձր մակարդակ | այգիներ) սակավություն կամ |
|- Օգտակար հանածոների | բացակայություն |
| արդյունահանման մեծ փորձ |- Բազմաբնակարան շենքերի պահպանման |
| | ֆինանսական ռեսուրսների |
| | անբավարարություն |
| |- Բնակչության ոչ համաչափ բաշխում |
| |- Հայաստանի զբոսաշրջության |
| | պոտենցիալի օգտագործման ոչ |
| | բավարար մակարդակ |
| |- Կոյուղու կեղտաջրերի մաքրման |
| | կայանների վատ վիճակ, |
| | բացակայություն |
| |- Անտառային պաշարների |
| | գերօգտագործում վառելիքի համար |
|__________________________________|__________________________________|
|Տրանսպորտ, կապ և տեղեկատվական |Տրանսպորտ, կապ և տեղեկատվական |
|տեխնոլոգիաներ / ՈՒժեղ կողմեր |տեխնոլոգիաներ / Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Ֆիքսված և բջջային հեռախոսակապի,|- Տրանսպորտային միջոցների |
| ինտերնետ ծածկույթի բավարար | մաշվածություն |
| ապահովվածություն |- Հեռավոր բնակավայրերի |
|- Հանրապետական և մարզային | տրանսպորտային հասանելիության ոչ |
| հեռուստատեսության | բավարար մակարդակ |
| հասանելիություն ողջ |- ՈՒղևորների և |
| հանրապետության տարածքում | բեռնափոխադրումների |
|- Ավտոմոբիլային և երկաթուղային | կախվածությունը հիմնականում |
| տրանսպորտի առկայություն | ավտոմոբիլային տրանսպորտից |
| |- Ոչ բավարար զարգացած հանրային |
| | տրանսպորտային ծառայություններ |
| |- Երկաթուղային տրանսպորտի |
| | օգտագործման ժամանակ լաստանավերի |
| | օգտագործման անհրաժեշտություն |
| |- Իրանով անցնող բեռների համար |
| | ավտոմոբիլային տրանսպորտի |
| | այլընտրանքի բացակայություն |
|__________________________________|__________________________________|
|Հանրային ենթակառուցվածքներ / |Հանրային ենթակառուցվածքներ / |
|ՈՒժեղ կողմեր |Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Գազաֆիկացված համայնքների մեծ թիվ|- Ճանապարհային ենթակառուցվածքների |
|- Ջրամատակարարման որակի | մաշվածության բարձր աստիճանը |
| բարելավում, ցանցի շարունակական |- ջրահեռացման համակարգերի |
| թարմացում | մաշվածության բարձր աստիճան |
|- էլեկտրաէներգիայի մատակարարման |- Կոշտ կենցաղային թափոնների |
| ենթակառուցվածքների առկայություն | կառավարման անբավարար մակարդակ |
|- Միջպետական ճանապարհների բավարար |- Հատուկ կարիքներով և սահմանափակ |
| վիճակը | ֆիզիկական հնարավորություններով |
|- Զարգացած ավտոճանապարհային ցանց | մարդկանց համար հարմարեցված |
|- Ոռոգման ջրի հասանելիության բարձր| ենթակառուցվածքների |
| աստիճանը, | բացակայություն |
|- Քաղաքային ենթակառուցվածքների |- ոռոգման ջրի ջրագծերի |
| առկայություն | մաշվածության բարձր աստիճան |
| |- փողոցային լուսավորության ոչ |
| | բավարար մակարդակ |
| |- Մարզային և համայնքային |
| | ճանապարհների ոչ բավարար վիճակ |
| |- Կոյուղաջրերի մաքրման կայանների |
| | կամ բացակայություն, կամ առկա |
| | կայանների թերի շահագործում |
| |- Աղբավայրերի ոչ ճիշտ տեղակայում |
| | և շահագործում |
| |- բնակֆոնդի մաշվածություն, 4-րդ |
| | կարգի վնասվածություն ունեցող |
| | շենքերի մեծ քանակ, |
| |- Տուրիստական ենթակառուցվածքների |
| | ոչ բավարար վիճակ, այդ թվում` |
| | հյուրատների, հյուրանոցների, |
| | բարձրորակ սպասարկման |
| | ծառայությունների ոչ բավարար |
| | քանակություն |
| |- միջպետական ճանապարհների ցածր |
| | տարողունակություն և ձմռանը |
| | դժվար անցանելիություն |
| |- Ոռոգման ներտնտեսային ցանցերի |
| | անբավարար վիճակ |
| |- Ենթակառուցվածքներում |
| | ներդրումների համար ֆինանսական |
| | միջոցների անբավարարություն |
|__________________________________|__________________________________|
| Ներքին արտադրանք և եկամուտներ/ |Ներքին արտադրանք և եկամուտներ/ |
| ՈՒժեղ կողմեր |Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Հայաստանում արտադրված և |- Մարզերի ՀՆԱ կախվածության բարձր |
| վերամշակված գյուղատնտեսական | աստիճան գյուղատնտեսությունից |
| մթերքների ճանաչման բարձր աստիճան|- Գյուղատնտեսական արտադրանքի բարձր|
|- Մշակող արդյունաբերության | ինքնարժեք ցածր արդյունավետության|
| արտադրանքի կտրուկ աճ, որի | պատճառով |
| արդյունքում ավելացել է ոչ |- Վերամշակող արտադրության |
| հանքանյութային արտահանման | մրցունակության ցածր մակարդակ` |
| ծավալները | պայմանավորված հարաբերականորեն |
|- Ինտենսիվ գյուղատնտեսության | բարձր ինքնարժեքով (այդ թվում` |
| ծավալների աճ | գյուղատնտեսական մթերքների բարձր |
|- Զարգացած հանքարդյունաբերություն | ինքնարժեքով) |
|- Զարգացած էներգետիկա |- Գյուղատնտեսության ոլորտում |
| | ժամանակակից տեխնոլոգիաների |
| | կիրառման անբավարար մակարդակ |
| |- Գյուղատնտեսական տեխնիկայով |
| | ապահովվածության ցածր մակարդակ, |
| |- Առկա տեխնիկայի ֆիզիկական և |
| | բարոյական մաշվածություն, |
| |- Տրանսֆերտներից կախվածության |
| | բարձր աստիճան |
| |- Ներքին և արտաքին սպառման |
| | շուկայի նվազում |
| |- Գյուղատնտեսության վարում |
| | հիմնականում ավանդական եղանակով |
| |- Զբոսաշրջության ներուժի թերի |
| | օգտագործում |
| |- Մարզերի և Երևան քաղաքի մեկ |
| | շնչին ընկնող ՀՆԱ-ների կտրուկ |
| | տարբերություն |
| |- ՀՆԱ զգալի կախվածություն |
| | լեռնահանքային |
| | արդյունաբերությունից |
| |- Գյուղատնտեսական հողերի թերի |
| | օգտագործում |
| |- Գյուղատնտեսական նշանակության |
| | հողերի մասնատվածություն |
| |- Շուկայի պահանջարկի կանխատեսման |
| | համակարգի բացակայություն |
|__________________________________|__________________________________|
|Զբաղվածություն / ՈՒժեղ կողմեր |Զբաղվածություն / Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Զարգացող զբոսաշրջություն, որը |- Գործազրկության բարձր մակարդակ, |
| ստեղծում է սեզոնային բազմաթիվ | մասնավորապես` քաղաքային |
| աշխատատեղեր | բնակչության շրջանում |
|- աշխատաշուկայում բարձրագույն |- Ցածր վարձատրվող գյուղատնտեսական |
| կրթություն ունեցող անձանց մեծ | աշխատանքներում զբաղվածների մեծ |
| թիվ, | թիվ |
|- ՏՏ ոլորտի աճ, ՏՏ ոլորտում բարձր |- Ոչ գյուղատնտեսական կամ |
| վարձատրվող աշխատուժի պահանջարկ | հանքարդյունաբերական աշխատատեղերի|
|- գյուղատնտեսությունում աշխատուժի | անհրաժեշտություն |
| առկայություն, որը ապահովում է |- Սահմանափակ կարողություններ |
| զբաղվածության բարձր մակարդակ | ունեցող անձանց գործազրկության |
| | ավելի բարձր հավանականություն |
| |- Արտադրական փորձ ունեցող |
| | մասնագետների մեծ տարիք, |
| |- Գործազրկության մակարդակի |
| | անհավասարաչափ բաշխվածություն |
| | մարզերում |
| |- Արդի գյուղատնտեսության |
| | մասնագետների պակաս |
|__________________________________|__________________________________|
|Տարածաշրջանային տնտեսության |Տարածաշրջանային տնտեսության |
|կառուցվածք, հիմնական ոլորտներ / |կառուցվածք, հիմնական ոլորտներ / |
|ՈՒժեղ կողմեր |Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- ՀԱԷԿ-ի առկայությունը` |- Ավանդական / ոչ արդյունավետ |
| էլեկտրաէներգիայի արտադրման մեծ | գյուղատնտեսության դեռևս |
| քանակության տեսանկյունից | դոմինանտ լինելը, գյուղատնտեսական|
|- Զբոսաշրջության | արտադրանքի բարձր ինքնարժեք |
| ենթակառուցվածքների զարգացում |- Գյուղ նշանակության հողերի |
|- Գյուղատնտեսության զարգացման | մասնատվածությունը, մեքենայացման,|
| կայուն միտումներ | արտադրողականության ցածր մակարդակ|
|- Մեկ շնչի հաշվով գյուղատնտեսական |- Մարզերի չդիվերսիֆիկացված |
| արտադրանքի ծավալների աճ | տնտեսական կառուցվածքը |
|- Զարգացած հանքարդյունաբերություն |- Արտահանման պոտենցիալի թերի |
|- Գյուղատնտեսական մթերքների | օգտագործում |
| վերամշակման կազմակերպությունների|- Գյուղատնտեսական |
| բավարար քանակություն, | մեքենատրանսպորտային պարկերի |
|- Տնտեսության մեջ արտահանող | բացակայությունը, գյուղտեխնիկայի |
| ճյուղերի զարգացում | ֆիզիկական և բարոյական |
|- Տուրիստական կլաստերների | մաշվածության բարձր աստիճան |
| ձևավորում /Տաթև, Ծաղկաձոր, |- Գյուղատնտեսության վարման |
| Ջերմուկ, Սևան և այլն/ | արդիական եղանակների հետ |
| | ծանոթության ցածր մակարդակ |
| |- Թեթև արդյունաբերության |
| | ոլորտների ոչ բավարար զարգացված |
| | լինելը, |
| |- Ոչ դիվերսիֆիկացված տնտեսության |
| | զարգացում |
| |- Գյուղատնտեսության |
| | ապահովագրության մեխանիզմի |
| | բացակայություն, |
| |- Տնտեսության աճի դանդաղ տեմպեր |
|__________________________________|__________________________________|
|Կրթություն, հետազոտում, մարդկային |Կրթություն, հետազոտում, մարդկային |
|կապիտալ / ՈՒժեղ կողմեր |կապիտալ / Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Կրթության մատչելիություն` |- Մարզից դուրս բարձրագույն |
| դպրոցական, նախադպրոցական | կրթություն ստացածների` մարզ |
| ուսումնական հաստատությունների, | վերադառնալու ցածր աստիճան |
| նախակրթարանների առկայություն, |- Կրթություն ստացած երիտասարդների |
|- բարձրագույն կրթությամբ որակյալ | գործնական հմտությունների և |
| մասնագետների մեծ տեսակարար կշիռ,| կարողությունների ցածր մակարդակ |
|- Բարձրագույն մասնագիտական |- Մասնագիտական կրթության |
| ուսումնական հաստատությունների | անհամապատասխանությունը |
| առկայություն | աշխատաշուկայի պահանջներին, |
|- Երիտասարդ, կրթություն ունեցող |- Սահմանամերձ, բարձր լեռնային |
| անձանց մեծ թիվ, | դպրոցներում մանկավարժների պակաս |
|- ՏՏ ոլորտի հմտությունների |- Դպրոցների լաբորատորիաների |
| զարգացում դպրոցական տարիքից | տեխնիկական զինվածության ցածր |
| | մակարդակ |
|__________________________________|__________________________________|
|Սոցիալական ոլորտ / ՈՒժեղ կողմեր |Սոցիալական ոլորտ / թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Բնակարանային ապահովվածության |- Աղքատության բարձր մակարդակ |
| բարձր մակարդակ |- Գյուղական ամբուլատորիաների ոչ |
|- Բժշկական կազմակերպությունների | բավարար պայմաններ |
| հասանելիություն |- Գյուղական բնակավայրերում |
|- Մարզամշակութային | մարզամշակութային և ժամանցի |
| հաստատությունների | վայրերի բացակայություն |
| հասանելիություն մարզերի |- Մարզերում բժիշկների անբավարար |
| քաղաքներում | թվաքանակ և պատրաստվածության |
|- Բնակարանների գազաֆիկացման բարձր | ցածր մակարդակ |
| մակարդակ |- Տարեց մարդկանց առողջապահության |
|- Երաժշտական և արվեստի դպրոցների,| մասնագետների պակաս |
| այլ մշակութային օջախների ու |- Մայրաքաղաքի բժշկական |
| սպորտային կազմակերպությունների | ծառայությունների սահմանափակ |
| առկայություն, | հասանելիություն հեռավորության |
| | և արժեքի պատճառով |
|__________________________________|__________________________________|
|Բնապահպանական հարցեր, էներգետիկ |Բնապահպանական հարցեր, էներգետիկ |
|արդյունավետություն, կլիմայի |արդյունավետություն, կլիմայի |
|փոփոխություն / ՈՒժեղ կողմեր |փոփոխություն / Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Օդային ավազան արտանետումների |- Մարզերում աղբի կառավարման |
| ցածր մակարդակ | համակարգերի թերի աշխատանք |
|- Անտառների, բնության հատուկ |- Կոշտ թափոնների վերամշակման |
| պահպանվող տարածքների | անբավարար աստիճան |
| առկայություն: |- Կոյուղու կեղտաջրերի մաքրման |
|- Վերականգնվող էներգետիկ | կայանի բացակայության/ վատ վիճակի|
| ռեսուրսների կիրառմամբ | պատճառով շրջակա միջավայրի |
| էլեկտրաէներգիայի արտադրություն | աղտոտվածություն |
|- Կոշտ թափոնների, կեղտաջրերի |- Բնակչության իրազեկվածության ցածր|
| կառավարման հանրային | մակարդակ բնապահպանական խնդիրների|
| ենթակառուցվածքի բարելավում | հետ կապված |
|- Հարուստ բուսական և կենդանական |- Էներգախնայողության և |
| աշխարհ | էներգաարդյունավետության ցածր |
|- Էներգախնայողության դրական փորձ | մակարդակ |
| |- արևային և հողմային էներգիայի |
| | օգտագործման ցածր մակարդակ |
| |- լքված, դադարեցված հանքավայրերի |
| | և դրանց տարածքներում խախտված |
| | հողատարածքների առկայություն |
| |- Գետային համակարգերի |
| | աղտոտվածություն` կապված |
| | գյուղատնտեսական գործունեության |
| | և լեռնահանքային |
| | արդյունաբերության հետ |
| |- Ընդերքօգտագործման թափոնների մեծ |
| | տեսակարար կշիռ, վերամշակման |
| | բացակայություն |
|__________________________________|__________________________________|
|Տարածաշրջանային և տեղական |Տարածաշրջանային և տեղական |
|զարգացման կարողություններ / |զարգացման կարողություններ / |
|ՈՒժեղ կողմեր |Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Մարզային վարչակազմում |- Տեղական մակարդակում ֆինանսական |
| բարձրագույն կրթության | ռեսուրսների սահմանափակություն` |
| ունեցողների մեծ տեսակարար կշիռ, | հատկապես ներդրումների համար |
|- Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների |- Համայնքների կարողությունների |
| կիրառում մարզային և տեղական | միջև առկա խիստ տարբերություն |
| կառավարման գործընթացներում |- ՏԻՄ-երում բարձրագույն կրթություն|
|- Վարչակազմի վերապատրաստումների | ունեցողների ցածր մակարդակ |
| պարբերաբար կազմակերպում և |- Տեղական հարկերի ու վճարների |
| անցկացում | հավաքագրման դժվարություններ |
|- Խոշորացման գործընթացի առաջընթաց |- Հասարակական կազմակերպությունների|
| | ցածր մասնակցություն |
|__________________________________|__________________________________|
|Այլ հարցեր / ՈՒժեղ կողմեր |Այլ հարցեր / Թույլ կողմեր |
|__________________________________|__________________________________|
|- Բազմաթիվ հուշակոթողների |- Ներմարզային զարգացման |
| առկայություն | անհամաչափություններ |
|- Հարուստ սպորտային ավանդույթներ |- Զբոսաշրջության կենտրոնացում |
|- Հյուրանոցային տնտեսություններում| միջպետական ճանապարհների |
| ներդրումների իրականացում | երկայնքով |
|- Հարկային արտոնություններ |- Հեռավոր և սահմանամերձ |
| սահմանամերձ համայնքներին | համայնքների թերի |
| | զարգացվածություն այլ տարածքների |
| | հետ անհամաչափություններ |
| |- Ադրբեջանի հետ սահմանի հետ |
| | անկայուն վիճակ |
| |- Բարձր լեռնային համայնքներում |
| | հիմնական ենթակառուցվածքների |
| | բացակայություն |
| |- 3-րդ և 4-րդ կարգի |
| | վթարայնություն ունեցող, անավարտ |
| | մնացած, տարբեր աստիճանի |
| | պատրաստվածության և վերանորոգման|
| | ենթակա բնակելի շենքերի |
| | առկայություն |
| |- Հնարավորություններ |
| |- Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|Բնական պայմաններ, |Բնական պայմաններ, |
|ժողովրդագրություն և քաղաքային |ժողովրդագրություն և քաղաքային |
|զարգացում / Հնարավորություններ |զարգացում / Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- Գյուղատնտեսության համար |- Կլիմայական ռիսկեր |
| նպաստավոր բնակլիմայական | (կարկտահարություն, |
| պայմաններ | ցրտահարություն, ուժեղ քամիներ, |
|- մարզերում թերի ծանրաբեռնված | երաշտ) |
| արտադրական տարածքների |- Հայաստանի ռելիեֆի կտրվածություն |
| առկայություն |- Բարձր լեռնային բնական պայմաններ |
|- մեծ հանքային պաշարների |- Սողանքների առկայություն |
| առկայություն |- Սեյսմիկ գոտում գտնվելը |
|- ջրային ռեսուրսների մեծ պաշարներ |- Մեծ քանակի արտագաղթի |
|- Ամենամեծ քաղցրահամ ջրի պաշար | շարունակում, ինչպես նաև |
| Կովկասում (Սևանա լճի | բնակչության ծերացման հետագա |
| առկայություն) | միտումների շարունակում |
|- Զբոսաշրջության համար |- Շրջակա միջավայրի աղտոտվածության |
| գրավչություն ունեցող բնական | աճ |
| լանդշաֆտների առկայություն, |- Վթարային շենքերի առկայություն |
| ինչպես նաև բնության հատուկ |- Պատերազմական գործողությունների |
| պահպանվող տարածքների | վերսկսման վտանգ |
|- Մեծաքանակ հուշարձանների ու | |
| կոթողների առկայություն, այդ | |
| թվում ընդգրկված ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի | |
| համաշխարհային ժառանգության | |
| ցանկում: | |
|- Բազմաբնույթ կլիմայական զոնաների | |
| առկայություն | |
|- Արևային օրերի քանակ, արևային | |
| էներգիայի օգտագործման | |
| հնարավորություններ | |
|- չօգտագործվող արդյունաբերական | |
| տարածքների առկայություն, | |
|- Հիդրոէներգետիկ հարուստ պաշարներ | |
|- Հանրային և բնակելի սեկտորում | |
| էներգախնայողության և | |
| էներգաարդյունավետության | |
| միջոցառումների հնարավորություն | |
|__________________________________|__________________________________|
|Տրանսպորտ, կապ և տեղեկատվական |Տրանսպորտ, կապ և տեղեկատվական |
|տեխնոլոգիաներ / Հնարավորություններ|տեխնոլոգիաներ / Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- Ներհանրապետական ուղևորների և |- Մեծ կախվածություն |
| բեռնափոխադրման նպատակով երկաթգծի| ավտոճանապարհներից |
| առկայություն |- Տրանսպորտային ծախսերի մեծ լինելը|
|- Միջազգային չափանիշներին |- Ներհանրապետական երկաթուղու թերի |
| համապատասխանող օդանավակայանի և | գործելը, Սյունիքի և Վայոց ձորի |
| երկաթգծի առկայություն, ինչպես | կտրվածությունը երկաթուղուց |
| նաև հյուսիս-հարավ միջպետական |- Ձմեռային ամիսներին |
| ճանապարհի կառուցում | ավտոճանապարհների |
|- Կապանի օդանավակայանի | դժվարանցանելիություն |
| վերագործարկման հնարավորություն |- Հասարակական տրանսպորտի թույլ |
| | զարգացվածություն ոչ բավարար |
| | ներդրումների արդյունքում |
| |- Ավտովթարների և պատահարների աճի |
| | միտում, |
| |- Սողանքային վտանգներ ճանապարհների|
| | համար |
|__________________________________|__________________________________|
|Հանրային ենթակառուցվածքներ / |Հանրային ենթակառուցվածքներ / |
|Հնարավորություններ |Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- Այլընտրանքային ճանապարհների |- Որոշ մարզերի ջրամատակարարման |
| կառուցում | համակարգի կախվածությունը |
|- Բարելավող տրանսպորտային և | էլեկտրաէներգիայից |
| տնտեսական կապեր Արցախի հետ |- Երկարատև ձմեռ, որի պատճառով |
|- Երկաթուղային ենթակառուցվածքի | քայքայվում են ճանապարհները |
| առկայություն |- ճանապարհների որոշ մասի ռիսկային |
|- Հողմային և հիդրո էներգետիկայի | և դժվարանցանելի վայրերով |
| զարգացման մեծ ներուժը | անցնելը, ձմեռային ամիսներին |
|- Նախկինում կառուցված կեղտաջրերի | փակվելու վտանգի առկայությունը |
| մաքրման կայանների վերագործարկման|- Հանրային ենթակառուցվածքի հետագա |
| հնարավորություն | անկում ոչ բավարար ֆինանսավորման |
|- Հանրապետության գազի սնուցման | պատճառով, |
| երկու աղբյուրներ |- Համայնքներում կոյուղաջրերի |
| | մաքրման կայանների չթողարկում ոչ |
| | բավարար ներդրումների պատճառով |
| |- Միջհամայնքային տրանսպորտի թույլ |
| | զարգացվածություն ոչ բավարար |
| | ներդրումների պատճառով |
| |- ճանապարհներին սողանքներ և |
| | քարաթափումներ ռիսկ |
|__________________________________|__________________________________|
|Ներքին արտադրանք և եկամուտներ / |Ներքին արտադրանք և եկամուտներ / |
|Հնարավորություններ |Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- Գյուղատնտեսության վրա հիմնված |- Գյուղատնտեսական ժամանակակից |
| այլ արտադրությունների զարգացման | տեխնոլոգիաների ներդրման համար |
| ներուժ | ոլորտում տնտեսավարողների կողմից |
|- Ռուսաստանյան շուկայի | ներդրումների սուղ |
| հասանելիություն | հնարավորությունների պահպանում |
|- Գյուղատնտեսության մեջ մշակովի |- Գյուղատնտեսական եկամուտների մեծ |
| տարածքների ավելացման | կախվածություն եղանակային |
| հնարավորություն | պայմաններից |
|- Գյուղատնտեսության ոլորտում |- Շարունակական կախվածություն |
| ժամանակակից տեխնոլոգիաների | ավանդական գյուղատնտեսությունից |
| կիրառման հնարավորություն |- Լեռնահանքային արդյունաբերական |
|- Գյուղատնտեսական մթերքի | արտադրանքի միջազգային գների |
| վերամշակման ընդլայնման | անկայուն դինամիկա և նվազման |
| հնարավորություն | միտումներ |
|- Տնտեսական աճի կենտրոնների |- Զբոսաշրջության կենտրոնացում |
| ձևավորում | միջպետական ճանապարհի երկայնքով |
|- Ինքնահոս տարբերակով ոռոգելի |- Որոշ մարզերում գյուղատնտեսական |
| տարածքների ընդարձակման | նշանակության հողերի ցածր |
| հնարավորություն | օգտագործում գնդակոծման տակ |
|- Թեթև արդյունաբերության | գտնվելու պատճառով |
| զարգացման համար մեծ ներուժի | |
| առկայություն և նախադրյալների | |
| առկայություն | |
|- Անասնապահության զարգացման համար | |
| ներուժ | |
|__________________________________|__________________________________|
|Զբաղվածություն / |Զբաղվածություն/ Սպառնալիքներ |
|Հնարավորություններ | |
|__________________________________|__________________________________|
|- Զբաղվածությունը խթանող պետական |- Մրցունակ մասնագետների |
| քաղաքականության առկայություն | շարունակական արտագաղթը |
|- Արտոնությունների օգտագործման |- Գյուղատնտեսական զբաղվածության |
| դեպքում աշխատատեղերի ստեղծում | ցածր արդյունավետության |
| սահմանամերձ բնակավայրերում | պահպանում, նոր մեթոդների |
|- Զբաղվածության ընդլայնում պետական| ներդրման ձգձգում |
| աջակցությամբ |- Կրթական համակարգի և |
|- Ինտենսիվ գյուղատնտեսության, ՏՏ | աշխատաշուկայի անհամապատասխան |
| ոլորտի, տուրիզմի, թեթև | մնալը |
| արդյունաբերության և |- Աշխատանքային միգրացիայի տեմպերի |
| հանքարդյունաբերության ու | պահպանությունը |
| վերամշակման արդյունաբերության |- Հանքարդյունաբերության ոլորտի |
| մասնագետների պահանջարկ | անկայունության պահպանումը |
|__________________________________|__________________________________|
|Տարածաշրջանային տնտեսության |Տարածաշրջանային տնտեսության |
|կառուցվածք, հիմնական ոլորտներ / |կառուցվածք, հիմնական ոլորտներ / |
|Հնարավորություններ |Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- Ինտենսիվ գյուղատնտեսության մեջ |- Պաթոգենների ընդլայնումը, որը |
| ներդրումներ | բացասական ազդեցություն է |
|- Տուրիզմի զարգացման համար | ունենում գյուղատնտեսության |
| նախադրյալների ստեղծում (մատչելի | զարգացման վրա |
| օդային տրանսպորտ, ներդրումներ |- Անասունների և բույսերի |
| տուրիստական ենթակառուցվածքներում| հիվանդությունների ներթափանցման |
| և այլն) | վտանգ |
|- Կառավարության աջակցություն |- Հանքարդյունաբերության արտադրանքի|
| ներդրումների ներգրավման համար | գների նվազում |
|- Բնական պաշարների շահագործման |- Ներդրումների կրճատում ինտենսիվ |
| տեմպերի ավելացում | գյուղատնտեսության մեջ |
|- Առկա չմշակվող կամ ցածր |- Բնակլիմայական պայմանների |
| արդյունավետությամբ մշակվող | բացասական ազդեցություն |
| գյուղատնտեսական նշանակության | գյուղատնտեսության և |
| հողային ռեսուրսների մշակման | զբոսաշրջության ոլորտների վրա |
| ինտենսիվության բարձրացում |- Պատերազմի վերսկսման դեպքում |
|- էկոլոգիական գյուղատնտեսություն | օտարերկրյա ներդրումների ներհոսքի|
| վարելու պայմանների առկայություն | կտրուկ նվազում |
|- զբոսաշրջության տարբեր ձևերի |- Ռիսկային գոտում |
| զարգացման համար բարենպաստ | գյուղատնտեսության ծավալում |
| բնակլիմայական պայմանների |- Տուրիզմի, ինտենսիվ |
| առկայություն | գյուղատնտեսության և |
|- Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների | հանքարդյունաբերության համատեղ |
| ոլորտի հետագա զարգացում | զարգացման ռիսկեր |
|- վերականգնվող էներգետիկ | |
| ռեսուրսների կիրառմամբ կայանների | |
| կառուցման համար բնակլիմայական | |
| բարենպաստ պայմանների | |
| առկայություն | |
|__________________________________|__________________________________|
|Կրթություն, հետազոտում, մարդկային |Կրթություն, հետազոտում, մարդկային |
|կապիտալ / Հնարավորություններ |կապիտալ / Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- Մայրաքաղաքի բարձրագույն |- Կրթության բարեփոխումների |
| ուսումնական հաստատությունների | ուշացում, նոր ծրագրերի ներդրման |
| հասանելիություն բնակչության | ուշացում |
| համար |- Մրցունակ կրթությամբ կադրերի |
|- Երիտասարդ կադրերի ինքնաիրացման | արտագաղթ |
| հաստատությունների ստեղծում |- Գյուղական համայնքներում |
| (ստեղծարար, ինովացիոն, | անհրաժեշտ կադրերի անբավարար |
| ռեսուրսային, ՏՏ կենտրոններ) | թվաքանակ |
| ժամանակակից կրթության |- Կրթության արդիականացմանն |
| պահանջներին համապատասխան | ուղղված ներդրումների պակաս, |
|- ՏՏ ոլորտի խթանման ազգային |- Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում |
| կրթական քաղաքականության | որակավորում ունեցող մասնագետների|
| առկայություն | մեծ պահանջարկ տարածաշրջանից |
| | դուրս` ուղեղների արտահոսք |
|__________________________________|__________________________________|
|Սոցիալական ոլորտ / |Սոցիալական ոլորտ / |
|Հնարավորություններ |Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- Սոցիալական աջակցության և |- Մարզերի և տարածաշրջանների միջև |
| պաշտպանության հասցեականության | զարգացման անհամաչափությունների |
| մեծացում | խորացում |
|- Պատմամշակութային կոթողների, |- Առողջապահության և կրթության |
| տեսարժան վայրերի և թանգարանների| կենտրոնացման ավելացումը Երևան |
| առկայություն | քաղաքում |
|- Սահմանափակ կարողություններով |- Մշակույթի և ֆիզիկական |
| անձանց նկատմամբ պետական | կուլտուրայի նկատմամբ բնակչության|
| քաղաքականության առկայություն | հետաքրքրվածության նվազում |
| |- Տարեցտարի բժշկական սպասարկման |
| | արդի տեխնոլոգիաներով իրականացման|
| | համար պահանջվող կապիտալ |
| | ներդրումների ավելացում, որը |
| | հագեցնում է նաև ծառայության |
| | վճարների ավելացմանը |
|__________________________________|__________________________________|
|Բնապահպանական հարցեր, էներգետիկ |Բնապահպանական հարցեր, էներգետիկ |
|արդյունավետություն, կլիմայի |արդյունավետություն, կլիմայի |
|փոփոխություն / Հնարավորություններ |փոփոխություն / Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- էներգիայի էժան արտադրության |- Ստորերկրյա ջրային պաշարների |
| հնարավորություն, | նվազման միտում |
|- Լավ հնարավորություններ |- Կլիմայի փոփոխությունները` շոգ |
| վերականգնող էներգետիկ | ամառների և խստաշունչ ձմեռների |
| ռեսուրսների կիրառմամբ | տևողության ավելացում, |
| արտադրության համար (արևային, | տեղումների քանակի նվազում, |
| երկրաջերմային, կենսազանգվածի | երաշտների առաջացման |
| էներգիա) | հնարավորությունների մեծացում |
|- Հանրային և բնակելի հատվածում | ՀԷԿ-երի աշխատանքային թույլատրված|
| էներգախնայողության և | ռեժիմի խախտման ավելացումներ |
| էներգաարդյունավետության |- Հանքարդյունաբերություն |
| միջոցառումների հնարավորություն | ինտենսիվացման դեպքում շրջակա |
|- Մարզերում աղբավայրերի կառուցում,| միջավայրի վրա բացասական |
|- Էկոտուրիզմի զարգացման | ազդեցության աճ |
| հնարավորություն |- Անտառային տարածքների սակավության|
| | պատճառով չորային կլիմա, |
| |- Լքված, դադարեցված հանքավայրերի |
| | և դրանց տարածքներում խախտված |
| | հողերի ծավալների ավելացում |
| |- Երկրաշարժերի դեպքում |
| | պոչամբարներից և |
| | արտադրություններից թունավոր |
| | նյութերի շրջակա միջավայր |
| | թափանցելու վտանգ |
|__________________________________|__________________________________|
|Տարածաշրջանային և տեղական |Տարածաշրջանային և տեղական |
|զարգացման կարողություններ / |զարգացման կարողություններ / |
|Հնարավորություններ |Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- Մարզային և տեղական |- Փոքր համայնքների ֆինանսական |
| ինքնակառավարման մարմինների | հնարավորությունների նվազելը / |
| կարողությունների զարգացմանն | անփոփոխ մնալը |
| ուղղված ծրագրերի շարունակական աճ|- Բնակչության արտագաղթի աճ |
|- Համայնքների խոշորացումը` որպես |- Համայնքների խոշորացման ծրագրի` |
| հնարավորություն առկա ռեսուրսների| փորձարկված չլինելը |
| արդյունավետ օգտագործման համար | |
|__________________________________|__________________________________|
|Այլ հարցեր / Հնարավորություններ |Այլ հարցեր / Սպառնալիքներ |
|__________________________________|__________________________________|
|- Սահմանամերձ համայնքներում | - Սահմանային հակամարտություն |
| արտոնությունների շնորհիվ կարող | Ադրբեջանի հետ |
| են առաջանալ զարգացման նոր | |
| հնարավորություններ | |
|- Բնության հատուկ պահպանվող | |
| տարածքների համապատասխան | |
| ՊՈԱԿ-ների և հարակից համայնքների| |
| միջև սերտ համագործակցություն` | |
| գյուղական մթերքները պահպանվող | |
| տարածքներ այցելող զբոսաշրջիկների| |
| շրջանում սպառելու և եկամուտներ | |
| ստանալու ուղղությամբ | |
._____________________________________________________________________.
IV. ՄԱՐԶԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
74. Մարզային զարգացման ռազմավարության ներքոհիշյալ գերակայությունները նպաստում են ռազմավարական նպատակների իրականացմանը: Կարևորության առումով դրանք հաջորդում են ավելի վաղ ներկայացված գերակայություններին (գերակա խնդիրներ):
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 66. ՀՀ ՄԱՐԶԵՐԻ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
._____________________________________________________________________.
|Բնական պայմաններ |«- Բնական աղետներից շրջակա միջավայրի և բնական |
| |ռեսուրսների պաշտպանություն |
| |- Բնության և շրջակա միջավայրի վրա |
| |արդյունաբերության վնասակար ազդեցության մեղմում և |
| |էկոհամակարգերի պահպանություն |
| |- Բնական ռեսուրսների արդյունավետ ու կայուն |
| |օգտագործում և բնության հատուկ պահպանվող տարածքների|
| |պահպանության ռեժիմի ապահովմանն աջակցություն |
|_________________|___________________________________________________|
|Ժողովրդագրություն|- Բնական աճի խթանում |
| |- Արտագաղթի տեմպերի մեղմում |
|_________________|___________________________________________________|
|Քաղաքային |- Արդյունաբերության զարգացում (մասնավորապես` թեթև |
|զարգացում |արդյունաբերություն, ՏՏ ոլորտ) |
| |- Քաղաքային ենթակառուցվածքների զարգացում, այդ |
| |թվում` տուրիստական ենթակառուցվածքների |
| |- Բնակֆոնդի արդյունավետ կառավարում |
|_________________|___________________________________________________|
|Տրանսպորտ, |- Տրանսպորտային ենթակառուցվածքների զարգացում, |
|հաղորդակցում և |դիվերսիֆիկացում, այդ թվում` հասարակական տրանսպորտի |
|տեղեկատվական |զարգացում, առանձնակի ուշադրություն դարձնելով |
|տեխնոլոգիաներ |զբոսաշրջության համար օգտագործվող տրանսպորտային |
| |ենթակառուցվածքների վրա |
|_________________|___________________________________________________|
|Հանրային |- Ջրամատակարարման և ջրահեռացման համակարգերի և |
|ենթակառուցվածքներ|դրանց կառավարման վիճակի բարելավում, այդ թվում` |
| |քաղաքների կոյուղիների կեղտաջրերի մաքրման կայանների |
| |կառուցում/վիճակի բարելավում |
| |- Գազիֆիկացման մակարդակի բարձրացում |
| |- Կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարման բարելավում |
| |- Միջմարզային, միջհամայնքային ճանապարհների |
| |բարեկարգում |
| |- Շրջակա միջավայրի աղտոտման կանխարգելմանը կամ |
| |նվազեցմանն ուղղված միջոցառումներ և մոնիթորինգի |
| |համակարգի բարելավում, ներառյալ` հողերի |
| |աղտոտվածության մոնիթորինգի համակարգի ներդրում |
|_________________|___________________________________________________|
|Ներքին արտադրանք |- Փոքր և միջին արդյունաբերական |
|և եկամուտներ |կազմակերպությունների գործունեության խրախուսում և |
| |աջակցություն, զբոսաշրջության զարգացում |
|_________________|___________________________________________________|
|Զբաղվածություն |- Նոր աշխատատեղերի ստեղծում ոչ գյուղատնտեսական |
| |ոլորտում, մասնավորապես` թեթև |
| |արդյունաբերությունում և ՏՏ ոլորտում, |
| |- Գործազրկության կրճատում, մասնավորապես կանանց և |
| |երիտասարդության զբաղվածության աճ |
| |- Աջակցություն ՓՄՁ-ներին և ինքնազբաղվածներին |
|_________________|___________________________________________________|
|Մարզային |- Գյուղատնտեսության արդյունավետության և |
|տնտեսության |մեքենայացման մակարդակի բարձրացում, |
|կառուցվածք, |գյուղատնտեսության տեխնիկական վերազինում |
|հիմնական ոլորտներ|(արդիականացում) |
| |- Ինտենսիվ գյուղատնտեսության զարգացում |
| |- Օրգանական գյուղատնտեսության զարգացում, |
| |- Դիվերսիֆիկացված արդյունաբերության զարգացում, |
| |տուրիզմի զարգացում և երկրի ճանաչելիության աճ |
| |- Նորարարությունների, ՏՏ ներդրում և խթանում |
|_________________|___________________________________________________|
|Կրթություն, |- Մարզի շուկայի կարիքները բավարարող միջին |
|մարդկային կապիտալ|մասնագիտական և բարձրագույն կրթությամբ մասնագետների|
| |պատրաստում |
| |- Ժամանակակից տեխնոլոգիաների, մասնավորապես` ՏՏ |
| |ոլորտի մասնագիտական կրթության խթանում |
|_________________|___________________________________________________|
|Սոցիալական ոլորտ |- Մարզում ծայրահեղ աղքատության մեղմում / |
| |հաղթահարում |
| |- Որակյալ առողջապահության հասանելիության ապահովում |
| |- Սոցիալական պաշտպանության համակարգի բարելավում |
|_________________|___________________________________________________|
|Բնապահպանական |- էներգախնայող և վերականգնվող էներգետիկայի |
|հարցեր, էներգետիկ|ոլորտներին վերաբերող համակարգերի ներդրում |
|արդյունավետու- |- Կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարման բարելավում |
|թյուն, կլիմայի |- Բնության վրա արդյունաբերության ազդեցության |
|փոփոխության հար- |մեղմացում, էկոհամակարգերի պահպանում մասնավորապես` |
|մարվողականություն|ընդերքօգտագործման թափոնների փակված օբյեկտների, |
| |լքված, դադարեցված հանքավայրերի և դրանց |
| |տարածքներում խախտված հողերի ռեկուլտիվացիա, օդային |
| |և ջրային ավազանների աղտոտման դեմ ուղղված |
| |համապատասխան միջոցառումների իրականացում, հողի |
| |աղտոտվածության ուսումնասիրություն և մոնիթորինգի |
| |իրականացում, |
| |- Աղետների ռիսկի կառավարմանն ուղղված միջոցառումների|
| |իրականացում: |
|_________________|___________________________________________________|
|Մարզային և |- Մարզային և տեղական մասնագետների, մարզային |
|տեղական զարգացման|ռազմավարության իրականացման սուբյեկտների |
|կարողություններ |կարողությունների զարգացում |
| |- Համայնքների խոշորացման միջոցով համայնքային |
| |կարողությունների զարգացում |
| |- Համայնքներում, այդ թվում` հեռավոր, ավելի կրթված |
| |աշխատակազմերի ձևավորում |
| |- Մարզային և տեղական շահագրգիռ կողմերի համակարգում|
|_________________|___________________________________________________|
|Այլ հարցեր |- Սահմանամերձ և հեռավոր համայնքների |
| |պաշտպանվածության և սոցիալ-տնտեսական պայմանների |
| |բարելավում |
| |- Բարձր լեռնային և սահմանամերձ տարածքների համաչափ |
| |զարգացում |
| |- Սպորտի մասսայականացում երիտասարդության շրջանում |
._____________________________________________________________________.
V. ՏԶԳԾ ՆՊԱՏԱԿՆԵՐ ԵՎ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔ
167. 2018-2020թթ. Տարածքային զարգացման ծրագիրը Հայաստանի տարածքային զարգացման առաջին համախմբված ծրագիրն է:
168. Այն բնութագրվում է հետևյալ կերպ`
1) Արտացոլում և նպաստում է Հայաստանի 2016-2025թթ. Տարածքային զարգացման ռազմավարության նպատակների իրագործմանը (ընդունվել է 2016 թ. հուլիսին), և ընդգրկում է 2017-2025 թթ. տաս մարզերի զարգացման ռազմավարությունները (ընդունվել է 2017 թվականի հուլիսին):
2) Համախմբում է ծրագրերը, նախագծերը և դրանց հետ կապված ֆինանսավորումը, ստեղծում ռազմավարական նպատակների վրա կենտրոնանալու համար անհրաժեշտ համագործակցություն:
3) Անցում է կատարվում դեպի տարածքային զարգացման ընդունված սկզբունքներ`
ա. Ընտրված ուղղությունները հավասարակշռված են և նպաստում են համախմբման ու տարածքների մրցունակության աճին:
բ. Ծրագրերի ընտրությունը հիմնված է օբյեկտիվ չափորոշիչների վրա, իսկ միջոցները բաշխվում են` հիմնված մրցակցության վրա:
գ. ՈՒշադրության կենտրոնում են տեղական ինքնակառավարման մարմինները` որպես տարածքային զարգացման առանցքային դերակատարներ, որոնք պետք է զարգացնեն իրենց գիտելիքները ծրագրերի մշակման, նախապատրաստման և իրականացման գործընթացներում:
169. ՏԶԳԾ նպատակները ամբողջապես սահմանվել են Հայաստանի տարածքային զարգացման ռազմավարության նպատակների հետ համահունչ (ՀՏԶՌ 2016-2025):
._____________________________________________________________________.
|ՏԶԳԾ նպատակներ |ՀՏԶՌ նպատակներ |
|__________________________________|__________________________________|
|1. Բոլոր մարզերում զբաղվածության |1. Բոլոր մարզերի մրցունակության |
| և մրցունակության խթանում` նոր | բարձրացում` հիմնվելով նրանց |
| աշխատատեղերի ստեղծման, | ներուժի վրա, ինչը թույլ է տալիս|
| ՓՄՁ-ների աջակցության և բիզնես | ավելի արդյունավետ ինտեգրվել |
| ենթակառուցվածքների զարգացման | ազգային և միջազգային |
| միջոցով: | տնտեսություններին: |
|__________________________________|__________________________________|
|2. Հանրային ենթակառուցվածքների |2. Ապահովել բարձր մակարդակի |
| արդիականացում` ապահովելով | տարածքային համախմբում` հատուկ |
| սոցիալական համախմբում և | ուշադրություն դարձնելով քիչ |
| բնապահպանական կայունություն: | զարգացած տարածքներին և |
| | սահմանամերձ վայրերին, ինչպես |
| | նաև զարգացման ներուժի կայուն |
| | օգտագործմանը: |
|__________________________________|__________________________________|
|3. Տարածքային զարգացման կառավարման|3. Տարածքային զարգացման |
| բարելավում: | քաղաքականության և փորձի |
| | բարելավում` պլանավորման և |
| | իրականացման գործընթացում |
| | տարածքային և տեղական |
| | դերակատարների ավելի մեծ |
| | մասնակցությամբ: |
._____________________________________________________________________.
170. ՏԶ հիմնական կատարողական ցուցանիշները, որոնք չափում են քաղաքականության հաջողությունը, ազդեցությունը և արդյունքը, նույնպես սահմանվել են Հայաստանի տարածքային զարգացման ռազմավարության ցուցանիշների հետ համահունչ (ՀՏԶՌ 2016-2025):
._____________________________________________________________________.
|ՏԶ հիմնական կատարողական |ՀՏԶՌ ռազմավարական ցուցանիշներ |
|ցուցանիշներ | |
|__________________________________|__________________________________|
|1. 2020թ.-ին մարզերում ոչ |1. 2025թ.-ի դրությամբ բոլոր |
| գյուղատնտեսական աշխատատեղերի | մարզերում միջին մասնագիտական և |
| թիվը կլինի առնվազն 460,000, որը| բարձրագույն կրթություն |
| 60,000-ով ավել է (15%), քան | ունեցողների, ոչ գյուղատնտեսական|
| 2015 թվականին: | ֆորմալ զբաղվածների և ակտիվ |
|2. Մարզերում ակտիվ | ձեռնարկությունների թվաքանակը |
| ձեռնարկությունների թիվը | կաճի առնվազն 10 տոկոսով` |
| 2020 թ.-ին կլինի առնվազն | 2014թ.-ի համեմատ: |
| 40,000, որը 1200 (3%) ավել է, | |
| քան 2015 թ.-ին: | |
|3. 2020թ.-ի մասնագիտական և | |
| բարձրագույն կրթություն ունեցող | |
| անձանց տեսակարար կշիռը կլինի | |
| 36%` 5%-ով ավելի բարձր, քան | |
| 2015 թ.-ին: | |
|__________________________________|__________________________________|
|4. ՈՒթ մարզեր (բոլորը` |2. 2025թ.-ի դրությամբ առանձին |
| բացառությամբ Շիրակի և Տավուշի)| վերցված յուրաքանչյուր մարզում |
| համապատասխան ցուցանիշով | մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն |
| գերազանցում են մեկ շնչի հաշվով | կգերազանցի մեկ շնչի հաշվով |
| ազգային ՀՆԱ-ի 60%-ը` պահպանելով| ՀՆԱ-ի միջին հանրապետական |
| 2014 և 2015 թվականների | ցուցանիշի 60%-ը, իսկ մեկ շնչի |
| ձեռքբերումները: | հաշվով ՀՆԱ-ն 70%-ից ցածր կգտնվի|
|5. Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ի 70%-ից | մարզերի բնակչության ոչ ավել, |
| ցածր կգտնվի մարզերի բնակչության| քան 30%-ը: |
| ոչ ավել, քան 40%-ը | |
|__________________________________|__________________________________|
|6. 2018-2020թթ. բոլոր տարածքային |3. 2017թ.-ին ՀՀ-ն կունենա |
|և տեղական զարգացման ծրագրերը |տարածքային զարգացման |
|համախմբված կլինեն ՏԶԳԾ |քաղաքականության իրականացման մեկ |
|2018-2020թթ. ծրագրի ներքո: ՏԶԳԾ-ն |ընդհանուր Տարածքային զարգացման |
|լիովին կինտեգրվի միջնաժամկետ |գործառնական ծրագիր (ՏԶԳԾ), որը |
|ծախսային ծրագրի շրջանակներում: |հիմք կհանդիսանա ՏԿԶՆ բյուջետային |
| |ծրագրերի նախապատրաստման և |
| |տարածքային զարգացման ծրագրերի |
| |բյուջետային աջակցության համար: |
._____________________________________________________________________.
171. Քանի որ ՏԶ հիմնական կատարողական ցուցանիշների որոշ մասը այլ գերատեսչությունների ազդեցության ոլորտում է` ՏԶԳԾ-ն չի կարող ուղղակիորեն ապահովել դրանք, բայց այն կնպաստի դրանց իրականացմանը կառավարության այլ քաղաքականությունների և ծրագրերի շրջանակում` տնտեսական զարգացում, մասնավոր հատված զարգացում, գյուղատնտեսություն և գյուղական զարգացում, և այլն:
172. Սահմանվել են Ծրագրի արդյունքների հետևյալ հիմնական ցուցանիշները, որոնք ուղղակիորեն արտացոլված են նաև մարզային զարգացման ռազմավարություններում.
1) Ստեղծված ոչ գյուղատնտեսական աշխատատեղերի քանակ - 5,000
2) Հիմնված ձեռնարկությունների քանակ - 2,000
3) Մրցունակության զգալիորեն աճ արձանագրած ձեռնարկությունների քանակ (> 10% եկամուտ,> 5% զբաղվածություն) - 4,000
4) Մասնագիտական և բարձրագույն կրթական ծրագրերին մասնակցող անձանց թվաքանակի ավելացում - 5%
5) Նոր կամ բարելավված հանրային ենթակառուցվածքներ և ծառայություններ օգտագործող անձանց քանակ - 75,000
6) Շրջակա միջավայրի պաշտպանության և վերականգնվող / արդյունավետ էներգիայի համար նոր կամ բարելավված ենթակառուցվածքներ օգտագործող անձանց թիվ - 20,000
173. Տարածքային զարգացման համար միջամտությունների և գործիքների համախմբումն ու փոփոխությունը ՏԶԳԾ-ի ներքո կապահովվի`
1) Առկա տարածքային զարգացման համապատասխան միջամտությունների ոլորտների վերանայումը և դրանց հաստատումը (որքան հնարավոր է) ըստ ՏԶԳԾ գերակայությունների, միջոցառումների և ծրագրերի մրցակցային ընտրության մեխանիզմի չափանիշների:
2) Ենթակառուցվածքների և ծառայությունների վերաբերյալ ծրագրերի իրականացում` կենտրոնանալով տնտեսական զարգացմանը նպաստող ինտեգրված ծրագրերի վրա:
3) ՈՒշադրության կենտրոնում պահել տեղական ինքնակառավարման մարմիններին` որպես զարգացման առանցքային դերակատարների:
4) ՏԶԳԾ ավելի ընդարձակ ենթածրագրերի ներկայացում, հատկապես հիմք ընդունելով ընթացիկ պիլոտային տարածքային զարգացման դրամաշնորհային ծրագիրը, որը իրականացվում է ԵՄ-ի կողմից և համաֆինանսավորվում է ՀՀ կառավարության կողմից:
174. ՏԶԳԾ-ն ունի հետևյալ կառուցվածքը.
1) Առանցքային գերակայություններ` կազմված առաջնահերթություններից,
2) Գերակայություններ` կազմված միջոցառումներից,
3) Միջոցառումներ` կազմված գործողություններից, որոնք պարունակում են.
ա. Գործողությունների տեսակ
բ. Շահառուների տեսակներ (ծրագրի իրականացնողներ)
գ. Կիրառվող ֆինանսական գործիքներ
դ. Ծրագրերի պլանավորված չափեր
ե. Ծրագրի ընտրության հիմնական չափորոշիչներ
զ. Ծրագրի հիմնական արդյունքային ցուցիչներ:
175. Ստորև ներկայացված է ՏԶԳԾ հիմնական կառուցվածքը.
._____________________________________________________________________.
|1-ին առանցքային գերակայություն |2-րդ առանցքային գերակայություն |
|Տարածքային համախմբում |Տարածքային մրցունակություն |
|Հանրային ենթակառուցվածքների |Մարզային զբաղվածության և |
|արդիականացում` ապահովելով |մրցունակության խթանում |
|սոցիալական համախմբվածություն և |Միջոցների բաշխում ազգային |
|բնապահպանական կայունություն |մակարդակում` հիմնականում հիմք |
|Միջոցների բաշխում մարզերի միջև` |ընդունելով մրցող հայտերի |
|հիմնականում հիմք ընդունելով |չափորոշիչները, ինչպիսիք են` |
|բնակչության թվաքանակի չափորոշիչը, |ազդեցություն տնտեսական աճի և |
|կարգավորված սոցիալ-տնտեսական |զբաղվածության վրա, ռազմավարական |
|ցուցանիշներով` ՀՆԱ մեկ շնչի |համապատասխանությունը ՏԶ նպատակների|
|հաշվով, աղքատության մակարդակ և |և մարզային գերակայություններին, |
|այլն (բոլոր համայնքները և այլ |իրագործելիությունը, ծախսերի |
|իրավասու կազմակերպությունները |արդյունավետությունը: |
|մրցակցում են յուրաքանչյուր մարզի |Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների 60%-ը |
|մակարդակում առկա միջոցների համար) |(նախնական) 4-րդ |
|Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների 35%-ը |գերակայություն` գործարարության |
|(նախնական) |ենթակառուցվածքների զարգացում |
|1-ին գերակայություն`մարզային և |(արդյունաբերական պարկեր, |
|տեղական ենթակառուցվածքների |գյուղմեխանիզացիայի պարկեր, ոռոգման|
|բարելավում (տրանսպորտ, ջուր, գազ, |ցանցեր, ճանապարհներ դեպի գյուղ, |
|էներգիա, և այլն) |նշանակության հողեր, գյուղ- |
|Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների առնվազն |տնտեսություններ և բիզնես |
|10%-ը (նախնական, տեղափոխելի 1-3 |միավորներ) |
|գերակայությունների միջև) |Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների 20%-ը |
|2-րդ գերակայություն` սոցիալական |(նախնական, տեղափոխելի 4-6 |
|ենթակառուցվածքների և |գերակայությունների միջև) |
|ծառայությունների բարելավում |5-րդ գերակայություն` մարզային |
|(կրթություն, առողջապահություն, |զբաղվածության, ձեռնարկատիրության |
|սոցիալական աջակցություն, սպորտ և |խթանում (գերակա ուղղություններ` |
|ժամանց, մշակույթ) |գյուղ. մթերքների վերամշակում, |
|Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների առնվազն |տուրիզմ, ՏՏ, հետազոտում, զարգացում|
|10%-ը (նախնական, տեղափոխելի 1-3 |նորարարություններ) |
|գերակայությունների միջև) |Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների 30%-ը |
|3-րդ գերակայություն` |(նախնական, տեղափոխելի 4-6 |
|բնապահպանություն, |գերակայությունների միջև) |
|էներգաարդյունավետություն, և |6-րդ գերակայություն` քաղաքային աճի|
|կլիմայի փոփոխություն (պահպանվող |բևեռների զարգացում (ընդարձակ |
|տարածքներ, կոշտ թափոններ և |քաղաք / տեղական տնտեսական |
|կեղտաջրերի կառավարում, |զարգացման միջամտություններ` |
|էներգաարդյունավետություն և |տարածքային աճի բևեռների համար) |
|վերականգնվող էներգիա, և այլն) |Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների 10%-ը |
|Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների առնվազն |(նախնական, տեղափոխելի 4-6 |
|10%-ը (նախնական, տեղափոխելի 1-3 |գերակայությունների միջև) |
|գերակայությունների միջև) | |
|_____________________________________________________________________|
| 3-րդ առանցքային գերակայություն |
| Տարածքային զարգացման կառավարման բարելավում |
|_____________________________________________________________________|
| միջոցների բաժանում` հիմնվելով հատուկ չափորոշիչների վրա |
| Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների 5%-ը |
| 7-րդ գերակայություն` տեխնիկական աջակցություն |
|(Ծրագրի իրականացման աջակցություն և կարողությունների զարգացում) |
| Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների 1%-ը |
| (ակնկալվում է, որ ծախսերը տրամադրվելու են ԵՄ առկա միջոցներից) |
| 8-րդ գերակայություն` խթաններ և հատուկ միջոցառումներ |
|(ֆինանսական խթաններ ամենալավ կատարողական ունեցող մարզերին և |
|համայնքներին` հատուկ միջոցառումներ, ինչպիսիք են ճանաչողական այցեր, և |
|այլն) |
|Ընդհանուր ՏԶԳԾ միջոցների 4%-ը (նախնական` 2% ֆինանսական խթանների, |
|և 2%` հատուկ միջոցառումների համար) |
._____________________________________________________________________.
176. ՏԶԳԾ գերակայությունների և միջոցառումների ցանկը ներկայացվում է ստորև:
1) 1-ին առանցքային գերակայություն` Տարածքային համախմբում, Հանրային ենթակառուցվածքների արդիականացում` ապահովելով սոցիալական համախմբվածություն և բնապահպանական կայունություն
ա. 1-ին գերակայություն` մարզային և տեղական ենթակառուցվածքների ցանցերի բարելավում (տրանսպորտ, ջուր, գազ, էներգիա, ՏՏ և այլն)
Միջոցառում 1.1 - տրանսպորտային ենթակառուցվածքի զարգացում
Միջոցառում 1.2 - Խմելու ջրի ենթակառուցվածքի զարգացում
Միջոցառում 1.3 - Գազամատակարարման ենթակառուցվածքների զարգացում
Միջոցառում 1.4 - Էլեկտրաէներգիայի փոխանցման և բաշխման զարգացման
Միջոցառում 1.5 - Տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաների (ՏՀՏ) զարգացում
բ. 2-րդ գերակայություն` սոցիալական ենթակառուցվածքի և ծառայությունների բարելավում (կրթություն, առողջապահություն, սոցիալական աջակցություն, սպորտ և ժամանց, մշակույթ):
Միջոցառում 2.1 - Կրթության զարգացում
Միջոցառում 2.2 - Առողջապահական ենթակառուցվածքների զարգացում
Միջոցառում 2.3 - Սոցիալական աջակցության ենթակառուցվածքների և ծառայությունների զարգացում
Միջոցառում 2.4 - Սպորտի, հանգստի և մշակույթի զարգացում:
գ. 3-րդ գերակայություն` բնապահպանություն, էներգաարդյունավետություն և կլիմայի փոփոխություն (պահպանվող տարածքներ, կոշտ թափոններ և կեղտաջրերի կառավարում, էներգաարդյունավետություն և վերականգնվող էներգիա, և այլն):
Միջոցառում 3.1 - Շրջակա միջավայրի պահպանություն
Միջոցառում 3.2 - էներգաարդյունավետություն և կլիմայի փոփոխություն:
1) 2-րդ առանցքային գերակայություն` տարածքային մրցունակություն - Մարզային զբաղվածության և մրցունակության խթանում
ա. 4-րդ գերակայություն` գործարարության ենթակառուցվածքների զարգացում (արդյունաբերական պարկեր, գյուղմեխանիզացիայի պարկեր, ոռոգման ցանցեր, ճանապարհներ դեպի գյուղ նշանակության հողեր, գյուղատնտեսական տնտեսություններ և բիզնես միավորներ):
Միջոցառում 4.1 - Արդյունաբերական պարկերի և նմանատիպ ենթակառուցվածքների զարգացում
Միջոցառում 4.2 - Գյուղմեխանիզացիայի պարկերի զարգացում
Միջոցառում 4.3 - Ոռոգման ցանցերի զարգացում
Միջոցառում 4.4 - Ճանապարհներ դեպի գյուղ նշանակության հողեր, գյուղ տնտեսություններ և բիզնես միավորներ
բ) 5-րդ գերակայություն`մարզային զբաղվածության, բիզնես և ձեռնարկատիրության խթանում (գերակա ուղղություններ` գյուղատնտեսական մթերքի վերամշակում, տուրիզմ, ՏՏ, հետազոտում, զարգացում, նորարարություն)
Միջոցառում 5.1 - ինտեգրված տարածքային զբաղվածություն, ձեռնարկատիրության և ձեռներեցության զարգացում
Միջոցառում 5.2 - Անհատական աջակցություն միկրո ձեռնարկություններին
գ)6-րդ գերակայություն` քաղաքային աճի բևեռների զարգացում (ընդարձակ քաղաք / տեղական տնտեսական զարգացման միջամտություններ` տարածքային աճի բևեռների համար)
Միջոցառում 6.1 - Քաղաքային կենտրոնների զարգացում
3)3-րդ առանցքային գերակայություն` տարածքային զարգացման կառավարման բարելավում
7 -րդ գերակայություն` տեխնիկական աջակցություն (ծրագրի իրականացման աջակցություն և կարողությունների զարգացում)
Միջոցառում 7.1 - Տեխնիկական աջակցություն
ա. 8 -րդ գերակայություն` խթաններ և հատուկ միջոցառումներ (ֆինանսական խթաններ ամենալավ կատարողական ունեցող մարզերին և համայնքներին` հատուկ միջոցառումներ, և այլն)
Միջոցառում 8.1 - Ֆինանսական խթաններ
Միջոցառում 8.2 - Հատուկ աջակցության միջոցառումներ
1-ԻՆ ԱՌԱՆՑՔԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ` ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱԽՄԲՈՒՄ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՈՒՄ, ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՀԱՄԱԽՄԲՄԱՆ
ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ և ԲՆԱՊԱՀՊԱՆԱԿԱՆ ԿԱՅՈՒՆՈՒԹՅՈՒՆ
177.1 - ին առանցքային գերակայությունը` տարածքային համախմբումը, առնչվում է`
1) Հիմնական տարածքային և տեղական ենթակառուցվածքների զարգացմանը (Գերակայություն 1)
2) Սոցիալական ենթակառուցվածքների և ծառայությունների բարելավմանը (Գերակայություն 2)
3) Մարզերի կողմից բնապահպանական խնդիրների վերաբերյալ գործողությունների, էներգաարդյունավետության, կլիմայի փոփոխության հաստատմանը (Գերակայություն 3):
178. Այս առաջնահերթությունը օգնում է նվազեցնելու կամ փակելու ամենակարևոր բացթողումները մարզերի ներսում և մարզերի միջև` տրամադրելով անհրաժեշտ ենթակառուցվածքներ հետ մնացող տարածքներին: Չնայած բազմաթիվ ենթակառուցվածքներ և ծառայություններ տրամադրվում են պետական հաստատությունների կողմից, տեղական հանրային մարմինները կարող են տրամադրել գաղափարներ, բարելավել ռեսուրսները և հաջողությամբ իրականացնել այնպիսի փոփոխություններ, որոնք նման ենթակառուցվածքները և ծառայությունները կդարձնեն ավելի մատչելի և արդյունավետ: Օրինակ` երկու կամ երեք համայնքապետարաններ կարող են որոշում կայացնել հիմնելու մեկ միասնական նախակրթարան, որը ավելի կծառայի տեղի բնակչությանը, կունենա լավ շինություն (ներ), սարքավորումներ, տրանսպորտային միջոց (դպրոցական ավտոբուս): Նման քայլը բարելավում է կրթական պայմանները (կրթության որակի բարձրացում), և ապահովում է արդյունավետության բարձրացում:
179. Ծրագրի արդյունքի ցուցանիշները` կապված I -ին առանցքային գերակայությանը, հետևյալն են`
._________________________________________________________________.
|ՏԶԳԾ Արդյունքի|Մասնագիտական և բարձրագույն կրթական ծրագրերին |
|ցուցանիշներ |մասնակցող անձանց թվաքանակի ավելացում - 5% |
| |__________________________________________________|
| |Նոր կամ բարելավված հանրային ենթակառուցվածքներից և |
| |ծառայություններից օգտվող անձանց թիվը - 75,000 |
| |__________________________________________________|
| |Շրջակա միջավայրի պաշտպանության և վերականգնվող/ |
| |արդյունավետ էներգիայի համար նոր կամ բարելավված |
| |ենթակառուցվածքներ օգտագործող անձանց թիվը - 20,000 |
._________________________________________________________________.
1-ԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ-ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ (ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՋՈՒՐ, ԳԱԶ, ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏ, ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԵՎ ՀԱՂՈՐԴԱԿՑԱԿԱՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐ (ՏՀՏ), ԵՎ ԱՅԼՆ)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.1 - ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է տարածքային և տեղական |
| |տրանսպորտային ենթակառուցվածքների բոլոր տեսակները` օդային, |
| |երկաթուղային, ճանապարհային և այլն: Նախատեսվում է կենտրոնանալ |
| |տարածքային և տեղական տրանսպորտային ցանցերի և գործառույթների |
| |վերականգնման և ընդլայնման վրա` ուշադրության կենտրոնում |
| |պահելով առավել անբարենպաստ համայնքները և տարածքները, որտեղ |
| |հասնելը դժվար է, կապի մակարդակը ցածր է, ճանապարհորդության |
| |ժամանակահատվածները չափազանց երկար են և տրանսպորտային |
| |ենթակառուցվածքների ընդհանուր որակը ցածր է: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Տեղական ինքնակառավարման մարմինների կառավարման ներքո առկա |
|թյունների | ճանապարհների վերականգնում, |
|տեսակներ |. Տեղական ինքնակառավարման մարմինների կառավարման ներքո առկա |
| | ճանապարհների կառուցում: |
| |. Տեղական ինքնակառավարման մարմինների կառավարման ներքո գտնվող |
| | այլ տարածքային և տեղական տրանսպորտային ցանցերի կառուցում և |
| | վերակառուցում (օդային, երկաթուղային, ջրային), |
| |. Տեղական հանրային տրանսպորտի համար տրանսպորտային միջոցների |
| | ձեռքբերում` մասնավորապես` դպրոցական ավտոբուսներ, |
| | հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար մինի-ավտոբուսներ, |
| | «մաքուր» քաղաքային տրանսպորտ և այլն: |
| |. Ավելի լավ ազդանշանային համակարգի, հանրային կայանների և |
| | կանգառների, և այլ տրանսպորտային ենթակառուցվածքների |
| | ապահովում: |
| |. Գործողություններ տրանսպորտային անվտանգության խթանման համար, |
| | ավելի լավ վարելու համար և այլն: |
| |. Այլ նմանատիպ գործողություններ` բազմամոդել տրանսպորտային |
| | միջոցներ, խելամիտ տրանսպորտային համակարգեր (պահանջարկի |
| | կառավարման ներդրում, վճարման համակարգեր, տեղեկատվական |
| | տեխնոլոգիաների մոնիթորինգ, հսկողություն և տեղեկատվական |
| | համակարգեր): |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառունե-|. Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ |
|րի |. Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներքո գործող տրանսպորտի |
|տեսակներ | կառավարման մարմիններ |
|(ծրագիր |. Շահույթ չհետապնդող կազմակերպություններ |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95%-ը: |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի չափ|. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցների |. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և |
|բաշխման | սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային |
|մեխանիզմ | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշ և այլն)` հաշվի առնելով |
| | յուրաքանչյուր մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու |
| | այլ հատուկ պայմաններ: |
| |. Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր |
|հիմնական |. Համայնքի խոցելիության նվազում |
|ընտրման |Հատուկ միջոցառում |
|չափանիշներ|. Տրանսպորտի մատչելիության ցուցանիշներ, |
| |. Գործողությունների անմիջական ազդեցության տակ գտնվող |
| | բնակչության և բիզնեսի քանակ, |
| |. Մասնակցող տեղական ինքնակառավարման մարմինների թիվ, |
| |. Ազդեցություն կրող բնակչության կողմից համաֆինանսավորման |
| | մակարդակ և այլ տեսակի ներդրումներ: |
| |Վերջնական չափանիշները պետք է մշակվեն իրականացնող մարմնի |
| |կողմից, հաստատվեն ՏԶԳԾ կառավարման մարմնի կողմից: |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ| Թիրախ|Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 | 2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.1.1.1 |Կառուցված / վերանորոգված |Կմ | 0| 150|ՏԶԳԾ |
| |տարածքային և տեղական | | | |մոնիտորինգ |
| |տրանսպորտային ցանցի | | | | |
| |երկարությունը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.1.1.2 |ՈՒղևորափոխադրումների համար|Թիվ | 0| 10|ՏԶԳԾ |
| |նախատեսված տրանսպորտային | | | |մոնիտորինգ |
| |միջոցների քանակը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.1.1.3 |ՈՒղևորափոխադրումների համար|Քանակ | 0| 200|ՏԶԳԾ |
| |նախատեսված տրանսպորտային | | | |մոնիտորինգ |
| |միջոցների նստատեղերի քանակը| | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.1.1.1 |Ճանապարհորդողներ` |Ուղե- | 0|120000|ՏԶԳԾ |
| |օգտագործող նոր / |վոր/կմ| | |մոնիտորինգ |
| |կատարելագործված | | | | |
| |ենթակառուցվածքները | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.1.1.2 |Վնասված ճանապարհներով միջին|Րոպե/ | 0| 15|ՏԶԳԾ |
| |ճանապարհորդության |100 կմ| | |մոնիտորինգ |
| |ժամանակահատվածի կրճատում: | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Միջոցառ- |Հայաստանի տարածքային | | | | |
|ման իրա- |զարգացման հիմնադրամ | | | | |
|կանացնող | | | | | |
|մարմին | | | | | |
._________________________________________________________________________.
Ընթացիկ թեմային համապատասխան միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո.
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.2 - ԽՄԵԼՈՒ ՋՐԻ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է բոլոր տեսակի խմելու ջրի տարածքային|
| |համակարգերը` ջրային աղբյուրներ, խողովակաշարեր, ջրամբարներ և |
| |պահեստային տարածքներ, որոնք ուղղված են համապատասխան որակի |
| |պարամետրեր ունեցող խմելու ջրի մատակարարմանը: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. ՏԻՄ-երի կառավարման ներքո գտնվող խմելու ջրի տարածքային |
|թյունների | համակարգերի (արդյունահանման, պահեստավորման և բաշխման |
|տեսակներ | ենթակառուցվածքների, արտահոսքի նվազեցման) կառուցում, |
| | վերակառուցում և վերականգնում: |
| |. Խմելու ջրի տարածքային և տեղական համակարգերի համար |
| | սարքավորումների ձեռքբերում, այդ թվում` տրանսպորտային |
| | միջոցների, մոնիտորինգի և լաբորատոր սարքավորումների |
| | ձեռքբերում և այլն: |
| |. Խթանել ռացիոնալ ջրօգտագործում, եթե համադրելի է |
| | ենթակառուցվածքների զարգացման հետ: |
| |. Ջրի կառավարման համակարգերի բարելավում` ներառյալ |
| | ենթակառուցվածքի զարգացման հետ միասնական սակագների |
| | վերահաշվարկ: |
| |. Այլ նմանատիպ գործողություններ. օրինակ` ջրամատակարարման համար|
| | գետավազանի կառավարում: |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ |
|ների |. Շահույթ չհետապնդող կազմակերպություններ |
|տեսակներ | |
|(ծրագիր | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95%-ը: |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի չափ|. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցների |. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և սոցիալ |
|բաշխման | տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային ՀՆԱ, |
|մեխանիզմ | աղքատության ցուցանիշ և այլն)` հաշվի առնելով յուրաքանչյուր |
| | մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու այլ հատուկ |
| | պայմաններ: |
| |. Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր |
|հիմնական |. Համայնքի խոցելիության նվազում |
|ընտրման |Հատուկ միջոցառում |
|չափանիշներ|. Խմելու ջրի մատչելիության ցուցանիշներ (Գործողությունների |
| | անմիջական ազդեցության տակ գտնվող բնակչության և բիզնեսի |
| | թիվ, մատակարարման շարունակականությունը օրական կտրվածքով) |
| |. Մասնակցող տեղական ինքնակառավարման մարմինների թիվ, |
| |. Ազդեցություն կրող բնակչության կողմից համաֆինանսավորման |
| | մակարդակ և այլ տեսակի ներդրումներ: Վերջնական չափանիշները |
| | պետք է մշակվեն իրականացնող մարմնի կողմից, հաստատվեն ՏԶԳԾ |
| | կառավարման մարմնի կողմից: |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.1.2.1 |Կառուցված / վերանորոգված |ԿՄ | 0| 150|ՏԶԳԾ |
| |տեղական խմելու ջրի | | | |մոնիտորինգ |
| |համակարգի երկարություն | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.1.2.2 |Խմելու ջրի համակարգի համար |Թիվ | 0| 5|ՏԶԳԾ |
| |նախատեսված սարքավորումների | | | |մոնիտորինգ |
| |քանակ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.1.2.1 |Բնակիչներ` օգտագործող նոր /|Թիվ | 0|100000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված խմելու ջրի | | | |մոնիտորինգ |
| |տեղական համակարգը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.1.2.2 |Մշտական խմելու ջրի |Ժամ | 16,5| 18|ՏԶԳԾ |
| |մատակարարման | | | |մոնիտորինգ |
| |հասանելիություն օրվա | | | | |
| |կտրվածքով | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո, որոնցից են`
Երևանի և մարզերի ջրամատակարարման բարելավման ծրագրեր (EU, EBRD, KFW, EIB)-ՏԿԶՆ
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.3 - ԳԱԶԱՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է գազի տեղական ենթակառուցվածքների |
| |զարգացումը` նպատակ ունենալով ընդլայնել գազի հասանելիությունը |
| |մի շարք բնակավայրերում: Հայաստանում գազիֆիկացումը աստիճանաբար|
| |տարածվում է, սակայն տարբեր պատճառներով մարզերի միջև և |
| |մարզերի ներսում գազաֆիկացման աստիճանը տարբեր է: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Գազի բաշխման Տեղական համակարգերի կառուցում, վերակառուցում և |
|թյունների | վերականգնում |
|տեսակներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ |
|ների |. Շահույթ չհետապնդող կազմակերպություններ |
|տեսակներ | |
|(ծրագիր | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհ` թույլատրելի ծախսերի մինչ 95%-ը: |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի չափ|. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցների |. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և |
|բաշխման | սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային |
|մեխանիզմ | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշ և այլն)` հաշվի առնելով |
| | յուրաքանչյուր մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու |
| | այլ հատուկ պայմաններ: |
| | Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|հիմնական |. Համայնքի խոցելիության նվազում |
|ընտրման |Հատուկ միջոցառում` |
|չափանիշներ|. Գազամատակարարման ցուցանիշներ (Գործողությունների անմիջական |
| | ազդեցության տակ գտնվող բնակչության և բիզնեսի քանակ, |
| | մատակարարման շարունակականությունը օրական կտրվածքով) |
| |. Մասնակցող տեղական ինքնակառավարման մարմինների թիվ, |
| |. Ազդեցություն կրող բնակչության կողմից համաֆինանսավորման |
| | մակարդակ և այլ տեսակի ներդրումներ: |
| |Վերջնական չափանիշները պետք է մշակվեն իրականացնող մարմնի |
| |կողմից, հաստատվեն ՏԶԳԾ կառավարման մարմնի կողմից: |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.1.3.1 |Կառուցված / վերանորոգված |Կմ | 0| 10|ՏԶԳԾ |
| |գազամատակարարման տեղական | | | |մոնիտորինգ |
| |համակարգի երկարություն | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.1.3.1 |Բնակիչներ` օգտագործող նոր /|Թիվ | 0| 3,000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված գազի տեղական | | | |մոնիտորինգ |
| |համակարգը | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Ընթացիկ թեմային համապատասխան միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո.
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.4 - ԷԼԵԿՏՐԱԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ՈՐԱԿԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ|
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է տեղական ցածր և միջին լարման |
| |էլեկտրական ցանցերի զարգացումը` նպատակ ունենալով ապահովել |
| |էներգիայի անխափան մատակարարում բոլոր տնային տնտեսություններում|
| |և բոլոր աշխատանքային տարածքներում: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Ցածր և միջին լարման էլեկտրահաղորդման ցանցերի կառուցում, |
|թյունների | վերակառուցում և վերականգնում, պահեստավորում և փոխանցում, |
|տեսակներ |. Խելացի միջին և ցածր լարման էներգետիկ բաշխման համակարգեր` |
| | ներառյալ խելացի ցանցեր և ՏՀՏ համակարգեր: |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ |
|ների |. Շահույթ չհետապնդող կազմակերպություններ |
|տեսակներ | |
|(ծրագիր | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95%-ը: |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի չափ|. Մինչև 250,000,000 դրամ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցների |. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և |
|բաշխման | սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային |
|մեխանիզմ | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշ և այլն)` հաշվի առնելով |
| | յուրաքանչյուր մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու |
| | այլ հատուկ պայմաններ: |
| |. Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|հիմնական |. Համայնքի խոցելիության նվազում |
|ընտրման |Հատուկ միջոցառում` |
|չափանիշներ|. Էլեկտրաէներգիայի ցուցանիշներ (Գործողությունների անմիջական |
| | ազդեցության տակ գտնվող բնակչության և բիզնեսի թիվ, |
| | մատակարարման շարունակականությունը օրական կտրվածքով) |
| |. Մասնակցող տեղական ինքնակառավարման մարմինների թիվ, |
| |. Ազդեցություն կրող բնակչության կողմից համաֆինանսավորման |
| | մակարդակ և այլ տեսակի ներդրումներ: |
| |Վերջնական չափանիշները պետք է մշակվեն իրականացնող մարմնի |
| |կողմից, հաստատվեն ՏԶԳԾ կառավարման մարմնի կողմից: |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.1.4.1 |Կառուցված / վերակառուցված |Կմ | 0| 10|ՏԶԳԾ |
| |էլեկտրական տեղական ցանցերի | | | |մոնիտորինգ |
| |երկարություն | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.1.4.1 |Բնակիչներ` օգտագործող նոր /|Թիվ | 0| 5,000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված էլեկտրական | | | |մոնիտորինգ |
| |էներգիայի ցանցեր | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Ընթացիկ թեմային համապատասխան միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո:
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 1.5 - ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԵՎ ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅԱՆ |
| |ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐԻ (ՏՀՏ) ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է ՏՀՏ տարածքային և տեղական |
| |ենթակառուցվածքները, ինչպիսիք են` բարձր արագությամբ լայնաշերտ |
| |ցանցը (մուտքային / տեղական հանգույցը, 30 Մբիթ / վրկ), շատ |
| |բարձր արագությամբ լայնաշերտ ցանցը (մուտք / տեղական հանգույց, |
| |100 Մբիթ / վրկ), և այլ տեսակի ՏՀՏ / համակարգչային ռեսուրսներ |
| |(էլեկտրոնային ենթակառուցվածքներ, տվյալների կենտրոններ և |
| |սենսորներ, և այլն): 1.5 միջոցառման ներքո իրականացվող |
| |գործողությունները, ըստ անհրաժեշտության, կարող են համակցվել |
| |և ինտեգրվել 1-3-րդ գերակայությունների այլ գործողությունների |
| |հետ: Միջամտությունները պետք է ուշադրության կենտրոնում պահեն |
| |առավել անբարենպաստ համայնքները և վայրերը, որտեղ ինտերնետ |
| |ծածկույթը և ՏՀՏ ենթակառուցվածքի հասանելիությունը ցածր է: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Տարածքային և տեղական ինտերնետային լայնաշերտ ցանցերի |
|թյունների | կառուցում և վերակառուցում, ՏՀՏ ենթակառուցվածքների / |
|տեսակներ | համակարգչային ռեսուրսների այլ տեսակներ (էլեկտրոնային |
| | ենթակառուցվածքներ, տվյալների կենտրոններ և սենսորներ և |
| | այլն): |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ |
|ների |. Շահույթ չհետապնդող կազմակերպություններ |
|տեսակներ | |
|(ծրագիր | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95%-ը: |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի չափ|. Մինչև 250,000,000 դրամ |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցների |. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և |
|բաշխման | սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային |
|մեխանիզմ | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշ և այլն)` հաշվի առնելով |
| | յուրաքանչյուր մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու |
| | այլ հատուկ պայմաններ: |
| |. Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|հիմնական |. Համայնքի խոցելիության նվազում |
|ընտրման |Հատուկ միջոցառում` |
|չափանիշներ|. Ինտերնետի և հեռախոսակապի հասանելիության ցուցանիշներ |
| |. Մասնակցող տեղական ինքնակառավարման մարմինների թիվ |
| |. Ազդեցություն կրող բնակչության կողմից համաֆինանսավորման |
| | մակարդակ և այլ տեսակի ներդրումներ: |
| |Վերջնական չափանիշները պետք է մշակվեն իրականացնող մարմնի |
| |կողմից, հաստատվեն ՏԶԳԾ կառավարման մարմնի կողմից: |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.1.5.1 |Կառուցված/ վերանորոգված |Կմ | 0|Պետք է|ՏԶԳԾ |
| |տարածքային և տեղական | | |որոշել|մոնիտորինգ |
| |լայնաշերտ ցանցի | | | | |
| |երկարությունը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.1.5.2 |Կառուցված/վերակառուցված |ՄԲ/վ | 0| >30|ՏԶԳԾ |
| |տարածքային և տեղական | | | |մոնիտորինգ |
| |լայնաշերտ ցանցի | | | | |
| |կարողություն | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.1.5.1 |Բնակչություն` օգտագործող |Թիվ | 0| 6,000|ՏԶԳԾ |
| |նոր / կատարելագործված ՏՀՏ | | | |մոնիտորինգ |
| |ենթակառուցվածքներ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Ընթացիկ թեմային համապատասխան միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո:
2-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ` ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԵՎ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄ (ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅՈՒՆ, ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ, ՍՊՈՐՏ ԵՎ ՀԱՆԳԻՍՏ, ՄՇԱԿՈՒՅԹ)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում| ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.1 - ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է բոլոր տեսակի կրթական |
| |հաստատությունները և ծրագրերը` նախակրթական, միջնակարգ և |
| |բարձրագույն, հատուկ ուշադրություն դարձնելով դպրոցների |
| |կազմակերպչական հարցերի բարելավմանը, դպրոցների ցանցերի |
| |բարելավմանը և բոլորի համար որակյալ կրթության մատչելիությանը: |
| |Դրանց թվում ընդգրկված են` նախադպրոցական կրթական |
| |հաստատություններ (մանկապարտեզներ), արտաժամյա կրթական |
| |հաստատություններ (օրինակ` արվեստի և երաժշտական դպրոցներ, |
| |սպորտային դպրոցներ), հանրակրթական դպրոցներ, հատուկ (ֆիզիկական |
| |կամ մտավոր խնդիրներ ունեցող երեխաների համար): Միջնակարգ և |
| |բարձրագույն կրթական մակարդակներում առաջնահերթություն կտրվի |
| |կրթական հաստատություններին և ծրագրերին, որոնք համապատասխանում|
| |են աշխատաշուկայի կարիքներին: Ներդրումներն ու |
| |գործողությունները պետք է կենտրոնացվեն հետևյալ նպատակների վրա`|
| | 4) Կրճատել և կանխել դպրոցից վաղաժամ հեռացումը, խթանել |
| | որակյալ կրթության հավասար մատչելիությունը, |
| | 5) Բարձրագույն և միջին մասնագիտական կրթության |
| | արդյունավետության բարձրացում և մատչելիություն` հատկապես|
| | անապահով խավի համար, |
| | 6) Բարձրագույն կրթություն բոլոր տարիքային խմբերի համար` |
| | ընդլայնելով աշխատուժի գիտելիքները, հմտությունները և |
| | ունակությունները, խթանելով ճկուն ուսուցում: |
| | 7) |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Դպրոցների և այլ ուսումնական հաստատությունների վերանորոգում,|
|թյունների |. Դպրոցների և այլ ուսումնական հաստատությունների կառուցում և |
|տեսակներ | վերակառուցում, |
| |. Դպրոցների և այլ ուսումնական հաստատությունների զինում |
| | ժամանակակից տեխնիկայով, օրինակ` համակարգչային |
| | լաբորատորիաներ, սպորտային դահլիճներ, |
| |. Դպրոցների և այլ ուսումնական հաստատությունների համար |
| | տրանսպորտային միջոցների ձեռքբերում` ուսանողների, |
| | հաշմանդամների և այլ անձանց համար: |
| |. ՈՒսուցիչների, դասախոսների և այլ կրթական անձնակազմի |
| | վերապատրաստում, եթե համադրելի է ենթակառուցվածքների |
| | զարգացման հետ, |
| |. |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ |
|ների |. Շահույթ չհետապնդող կազմակերպություններ |
|տեսակներ |Ֆինանսական գործիքներ |
|(ծրագիր |. Դրամաշնորհ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95%-ը: |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի չափ|. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցների |. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և |
|բաշխման | սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային |
|մեխանիզմ | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշ և այլն)` հաշվի առնելով |
| | յուրաքանչյուր մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու |
| | այլ հատուկ պայմաններ: |
| |. Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|հիմնական |. Համայնքի խոցելիության նվազում |
|ընտրման |Հատուկ միջոցառում` |
|չափանիշներ|. Կրթության հասանելիության ցուցանիշներ Մասնակցող տեղական |
| | ինքնակառավարման մարմինների թիվ, |
| |. Ազդեցություն կրող բնակչության կողմից համաֆինանսավորման |
| | մակարդակ և այլ տեսակի ներդրումներ: Վերջնական չափանիշները |
| | պետք է մշակվեն իրականացնող մարմնի կողմից, հաստատված ՏԶԳԾ |
| | կառավարման մարմնի կողմից: |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.2.1.1 |Կառուցված / վերանորոգված, |Թիվ | 0| 100|ՏԶԳԾ |
| |և բարելավված դպրոցների և | | | |մոնիտորինգ |
| |ուսումնական | | | | |
| |հաստատությունների թիվը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ. 2.1.2 |Նոր սարքավորումներով կամ |Թիվ | 0| 20|ՏԶԳԾ |
| |տրանսպորտային միջոցներով | | | |մոնիտորինգ |
| |ապահովված դպրոցների և | | | | |
| |ուսումնական | | | | |
| |հաստատությունների թիվը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ. 2.1.3 |Կառուցված / վերանորոգված և |Քառա- | 0|150000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված դպրոցների և |կուսի | | |մոնիտորինգ |
| |ուսումնական |մետր | | | |
| |հաստատությունների մակերես | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա. 2.1.1 |Կառուցված/ վերանորոգված / |Տարե- | 0|12,000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված կամ նոր |կան | | |մոնիտորինգ |
| |սարքավորումներով կամ |թիվ | | | |
| |տրանսպորտային միջոցներով | | | | |
| |հագեցած դպրոցներ և | | | | |
| |ուսումնական | | | | |
| |հաստատություններ հաճախող | | | | |
| |աշակերտների թիվը | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո, որոնցից են`
- Դպրոցի սեյսմիկ պաշտպանության ծրագիր (ԱԶԲ) (Քաղաքաշինության պետական կոմիտե)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում| ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.2 - ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է բոլոր տեսակի տեղական առողջապահական|
| |հաստատությունները` ինչպիսիք են առողջապահական կենտրոնները |
| |(ներառյալ` բուժկետեր, կլինիկաներ և պոլիկլինիկաներ), որոնք |
| |հիմնականում ապահովում են առողջապահական ծառայություններ |
| |համայնքի բնակչությանը: Միջոցառումը չի ներառում պետական |
| |նշանակության առողջապահական հիմնարկները և տվյալ մարզից դուրս |
| |գտնվող հիվանդներին տրամադրվող առողջապահական ծառայությունների |
| |մատուցող հաստատությունները: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Տեղական առողջապահական հաստատությունների վերանորոգում, |
|թյունների |. Տեղական առողջապահական հաստատությունների կառուցում և |
|տեսակներ | վերակառուցում, |
| |. Տեղական առողջապահական հաստատությունների համալրումը |
| | ժամանակակից ենթակառուցվածքներով, |
| |. Տեղական առողջապահական հաստատությունների համար տրանսպորտային |
| | միջոցների ձեռքբերում, |
| |. Առողջության խթանման և պրոֆիլակտիկ ծրագրերի իրականացում, եթե|
| | համադրելի է ենթակառուցվածքների զարգացման հետ, |
| |. Բժիշկների և բուժքույրերի և այլ առողջապահական անձնակազմի |
| | վերապատրաստում, եթե համադրելի է ենթակառուցվածքների զարգացման|
| | հետ, |
| |. |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ |
|ների |. Շահույթ չհետապնդող կազմակերպություն |
|տեսակներ | |
|(ծրագիր | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95%-ը: |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի չափ|. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցների |. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և |
|բաշխման | սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային |
|մեխանիզմ | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշ և այլն) ` հաշվի առնելով |
| | յուրաքանչյուր մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու |
| | այլ հատուկ պայմաններ: |
| |. Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|հիմնական |. Համայնքի խոցելիության նվազում |
|ընտրման |Հատուկ միջոցառում` |
|չափանիշներ|. Գործողությունից ազդեցություն կրող բնակչության թիվը |
| |. Մասնակցող տեղական ինքնակառավարման մարմինների թիվ, |
| |. Ազդեցություն կրող բնակչության կողմից համաֆինանսավորման |
| | մակարդակ և այլ տեսակի ներդրումներ: |
| |Վերջնական չափանիշները պետք է մշակվեն իրականացնող մարմնի |
| |կողմից, հաստատվեն ՏԶԳԾ կառավարման մարմնի կողմից: |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.2.2.1 |Կառուցված / վերակառուցված /|Թիվ | 0| 10|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված առողջապահական | | | |մոնիտորինգ |
| |հաստատությունների թիվը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.2.2.2 |Նոր սարքավորումներով կամ |Թիվ | 0| 10|ՏԶԳԾ |
| |տրանսպորտային միջոցներով | | | |մոնիտորինգ |
| |ապահովված առողջապահական | | | | |
| |հաստատությունների թիվը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.2.2.3 |Կառուցված/ վերանորոգված և |Քառա- | 0| 3000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված առողջապահական |կուսի | | |մոնիտորինգ |
| |հաստատությունների մակերեսը |մետր | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.2.2.1 |Կառուցված/ վերանորոգված / |Տարե- |0 |50,000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված կամ նոր |կան | | |մոնիտորինգ |
| |սարքավորումներով կամ |թիվ | | | |
| |տրանսպորտային միջոցներով | | | | |
| |ապահովված առողջապահական | | | | |
| |հիմնարկներում | | | | |
| |հիվանդների թիվը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.2.2.2 |Նոր սարքավորումներով կամ |Տոկոս | 0| 20%|ՏԶԳԾ |
| |տրանսպորտային միջոցներով | | | |մոնիտորինգ |
| |զինված / վերազինված / | | | | |
| |բարելավված առողջապահական | | | | |
| |հաստատություններում հաճախող| | | | |
| |հիվանդների թվի տոկոսային աճ| | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Ընթացիկ թեմային համապատասխան միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.3 - ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԵՎ |
| |ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է սոցիալական աջակցության |
| |ենթակառուցվածքների և ծառայությունների բոլոր տեսակները |
| |(սոցիալ-տնտեսական ինտեգրման ծրագրեր, խտրականության դեմ |
| |ծրագրեր, սոցիալական կենտրոններ, ապաստարաններ, մանկատներ, |
| |սոցիալական օգնության ծրագրեր, և այլն), որոնք ստեղծվում և |
| |աջակցվում են տեղական կազմակերպությունների կողմից: Միջոցառումը|
| |չի ընդգրկում պետական նշանակության սոցիալական աջակցության |
| |հաստատությունները և հիմնականում տվյալ մարզից դուրս գտնվող |
| |հիվանդներին ծառայություններ մատուցող հաստատությունները: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Տարածքային և տեղական սոցիալական աջակցության |
|թյունների | հաստատությունների շինարարություն, վերակառուցում և |
|տեսակներ | վերականգնում, |
| |. Սոցիալական աջակցության տարածքային և տեղական օպերատորների |
| | ինստիտուցիոնալ կարողությունների զարգացման ծրագրեր, եթե |
| | համադրելի է ենթակառուցվածքների զարգացման հետ, |
| |. Տարածքային և տեղական սոցիալական աջակցության |
| | հաստատությունների համար տրանսպորտային միջոցների ձեռքբերում, |
| |. Ինտեգրման և խտրականության դեմ ծրագրերի իրականացում, եթե |
| | համադրելի է ենթակառուցվածքների զարգացման հետ, |
| |. Սոցիալական աջակցության հաստատությունների աշխատակազմերի համար|
| | վերապատրաստում, եթե համադրելի է ենթակառուցվածքների զարգացման|
| | հետ, |
| |. Նմանատիպ այլ գործողություններ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ |
|ների |. Շահույթ չհետապնդող կազմակերպություն |
|տեսակներ | |
|(ծրագիր | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95%-ը: |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի չափ|. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցների |. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և |
|բաշխման | սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային |
|մեխանիզմ | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշ և այլն) հաշվի առնելով |
| | յուրաքանչյուր մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու |
| | այլ հատուկ պայմաններ: |
| |. Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|հիմնական |. Համայնքի խոցելիության նվազում |
|ընտրման |Հատուկ միջոցառում` |
|չափանիշներ|. Սոցիալական աջակցության հաստատությունների ծառայությունների |
| | հասանելիություն |
| |. Գործողությունից ազդեցություն կրող բնակչության թիվը |
| |. Մասնակցող տեղական ինքնակառավարման մարմինների թիվ, |
| |. Ազդեցություն կրող բնակչության կողմից համաֆինանսավորման |
| | մակարդակ և այլ տեսակի ներդրումներ: |
| |Վերջնական չափանիշները պետք է մշակվեն իրականացնող մարմնի |
| |կողմից, հաստատվեն ՏԶԳԾ կառավարման մարմնի կողմից: |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.2.3.1 |Ստեղծված / վերանորոգված և |Թիվ | 0| 10|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված սոցիալական | | | |մոնիտորինգ |
| |աջակցության | | | | |
| |հաստատությունների թիվը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.2.3.2 |Նոր սարքավորումներով կամ |Թիվ | 0| 10|ՏԶԳԾ |
| |տրանսպորտային միջոցներով | | | |մոնիտորինգ |
| |ապահովված սոցիալական | | | | |
| |աջակցության | | | | |
| |հաստատությունների թիվը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.2.3.3 |Կառուցված / վերակառուցված /|Քառա- | 0| 3,000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված սոցիալական |կուսի | | |մոնիտորինգ |
| |աջակցության հիմնարկների |մետր | | | |
| |մակերես | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.2.3.1 |Կառուցված / նորոգված / |Տարե- | 0|20,000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված կամ նոր |կան | | |մոնիտորինգ |
| |սարքավորումներով կամ |թիվ | | | |
| |տրանսպորտային միջոցներով | | | | |
| |ապահովված սոցիալական | | | | |
| |աջակցության | | | | |
| |հաստատություններ հաճախող | | | | |
| |բնակչության թիվը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.2.3.2 |Կառուցված / նորոգված / |Տոկոս | 0| 20%|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված կամ նոր | | | |մոնիտորինգ |
| |սարքավորումներով կամ | | | | |
| |տրանսպորտային միջոցներով | | | | |
| |ապահովված սոցիալական | | | | |
| |աջակցության | | | | |
| |հաստատություններ հաճախող | | | | |
| |բնակչության թվի տոկոսային | | | | |
| |աճ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________|
Ընթացիկ թեմային համապատասխան միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո:
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 2.4 - ՍՊՈՐՏԱՅԻՆ, ԺԱՄԱՆՑԱՅԻՆ, ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ |
| |ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը ընդգրկում է տարածքային և տեղական |
| |մակարդակներում սպորտի,ժամանցի, մշակույթի ենթակառուցվածքների և |
| |ծառայությունների բոլոր տեսակները ինչպիսիք են`մարզական |
| |հաստատությունները (սպորտային կենտրոններ / մարզադահլիճներ, |
| |սպորտային ոլորտներ, մասնագիտական և ոչ պրոֆեսիոնալ սպորտային |
| |ակումբներ և այլն), մշակութային հաստատությունները |
| |(թանգարաններ, համերգասրահներ, մշակութային կենտրոններ / տներ, |
| |կինոթատրոններ, թատրոններ, ամֆիթատրոններ, հուշարձաններ, |
| |ժողովրդական արվեստի կենտրոններ, զբոսայգիներ, և այլն): |
| |Առաջնահերթություն կտրվի այն գործողություններին, որոնք հաշվի |
| |կառնեն ներդրումների հնարավոր տնտեսական օգուտները (օրինակ` |
| |այցելուների / զբոսաշրջիկների թվի աճ): |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Տարածքային և տեղական սպորտի և հանգստի, մշակույթի և |
|թյունների | ժառանգության ենթակառուցվածքների վերանորոգում, վերականգնում |
|տեսակներ | և կառուցում, |
| |. Տարածքային և տեղական օպերատորների ինստիտուցիոնալ |
| | կարողությունների զարգացման ծրագրեր, |
| |. Տարածքային և տեղական կառույցներին ժամանակակից |
| | սարքավորումների տրամադրում`հանգստի, մշակույթի |
| | ծառայությունների մատուցման համար, |
| |. Վերապատրաստում և դասընթացներ սպասարկման անձնակազմերի համար,|
| | եթե դա համադրելի է ենթակառուցվածքների զարգացման հետ, |
| |. Նմանատիպ այլ գործողություններ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ |
|ների |. Շահույթ չհետապնդող կազմակերպություն |
|տեսակներ | |
|(ծրագիր | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95%-ը: |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի չափ|. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցների |. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և |
|բաշխման | սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային |
|մեխանիզմ | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշ և այլն) ` հաշվի առնելով |
| | յուրաքանչյուր մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու |
| | այլ հատուկ պայմաններ: |
| |. Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր |
|հիմնական |. Համայնքի խոցելիության նվազում |
|ընտրման |Հատուկ միջոցառում |
|չափանիշներ|. Սպորտի և հանգստի, մշակութային հաստատությունների |
| | հասանելիություն |
| |. Գործողությունից ազդեցություն կրող բնակչության թիվը |
| |. Մասնակցող տեղական ինքնակառավարման մարմինների թիվ, |
| |. Ազդեցություն կրող բնակչության կողմից համաֆինանսավորման |
| | մակարդակ և այլ տեսակի ներդրումներ: |
| |Վերջնական չափանիշները պետք է մշակվեն իրականացնող մարմնի |
| |կողմից, հաստատվեն ՏԶԳԾ կառավարման մարմնի կողմից: |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձ.2.4.1 |Կառուցված/ վերանորոգված/ |Թիվ | 0| 20|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված սպորտային, | | | |մոնիտորինգ |
| |հանգստի, մշակութային | | | | |
| |հաստատությունների/ | | | | |
| |օբյեկտների քանակը | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.2.4.1 |Նոր աշխատատեղեր` ստեղծված |Թիվ | 0| 50|ՏԶԳԾ |
| |սպորտային և ժամանցային, | | | |մոնիտորինգ |
| |մշակութային | | | | |
| |հաստատություններում / | | | | |
| |օբյեկտներում/: | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ա.2.4.2 |Կառուցված / նորոգված / |Տարե- | 0|200000|ՏԶԳԾ |
| |բարելավված կամ նոր |կան | | |մոնիտորինգ |
| |սարքավորումներով կամ |թիվ | | | |
| |տրանսպորտային միջոցներով | | | | |
| |ապահովված սպորտային և | | | | |
| |ժամանցային, մշակութային | | | | |
| |հաստատություններ հաճախող | | | | |
| |բնակչության թիվ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո, որոնցից են`
- Հուշարձանների ամրակայում, նորոգում և վերականգնում (ՀՀ Կառավարություն)
3-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԱՐՁԱԳԱՆՔ ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆԸ (ՊԱՀՊԱՆՎՈՂ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ, ԿՈՇՏ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ԵՎ ԿԵՂՏԱՋՐԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ, ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՎՈՂ ԷՆԵՐԳԵՏԻԿԱ ԵՎ ԱՅԼՆ)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 3.1 - ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է բնական շրջակա միջավայրի անմիջական |
| |պահպանությանը և շրջակա միջավայրի վրա բնակչության և |
| |տնտեսության բացասական ազդեցության նվազեցմանն ուղղված բոլոր |
| |գործողությունները` աջակցություն պահպանվող տարածքներին, կոշտ |
| |թափոնների կառավարում (ներառյալ նվազեցման, տեսակավորման, |
| |վերամշակման միջոցները, ջերմային մշակում, աղբավայրերի |
| |կառավարումը և այլն), կեղտաջրերի կառավարում (այդ թվում` |
| |մեխանիկական կենսաբանական մշակում և այլն): Առաջնությունը |
| |կտրվի այն տարածքներին, որոնք ամենաշատն են տուժում կոշտ |
| |թափոնների և կեղտաջրերի արտադրությունից գոյացությունից և այն |
| |նախաձեռնություններին, որոնք կարող են բերել առավելագույն |
| |տնտեսական օգուտ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Կառուցում և վերակառուցում, թափոնների կառավարման տարածքային |
|թյունների | և տեղական կենտրոնների և աղբավայրերի վերականգնում, |
|տեսակ |. կոշտ թափոնների և կեղտաջրերի կառավարման տարածքային և |
| | տեղական համակարգերի վերակազմակերպում (հավաքում, |
| | նվազեցում-վերաօգտագործում-վերամշակում նախաձեռնություններ, |
| | սակագնային համակարգի բարելավում և այլն) |
| |. Ինստիտուցիոնալ կարողությունների զարգացման ծրագրեր կոշտ |
| | թափոնների և կեղտաջրերի կառավարման տարածքային և տեղական |
| | օպերատորների համար, եթե դրանք կապված են ենթակառուցվածքային |
| | ներդրումների հետ. կոշտ թափոնների և կեղտաջրերի կառավարմանն |
| | անհրաժեշտ ժամանակակից սարքավորումների ձեռքբերում |
| |. Նմանատիպ գործողություններ |
| |. |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. ՏԻՄ-եր |
|ների |. Ոչ առևտրային կազմակերպություններ |
|կատեգորիա | |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95% |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Մինչև 1,000,000,000 ՀՀ դրամ |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Միջոցների բաշխում` ելնելով բնակչության թվաքանակից և |
|տեղաբաշխ- | սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներից (մեկ շնչի հաշվով մարզային |
|ման մեխա- | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշ և այլն) ` հաշվի առնելով |
|նիզմներ | յուրաքանչյուր մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու |
| | այլ հատուկ պայմաններ: |
| |. Ծրագրի ընտրություն մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. Համայնքի խոցելիության նվազեցում |
|առանցքային|Հատուկ միջոցառում` |
|չափանիշ |. Շրջակա միջավայրի աղտոտվածության մակարդակ |
| |. Գործողություններից տուժած բնակչության թիվ |
| |. Մասնակցող ՏԻՄ-երի թիվ |
| |. Տուժած բնակչության կողմից համաֆինանսավորման և այլ տեսակի |
| | համագործակցության մակարդակ |
| |. Տնտեսական շահ |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի Իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Կոշտ թափոնների և |Թիվ | 0| 10|RDOP |
|3.1.1 |կեղտաջրերի կառուցված / | | | |monitoring |
| |վերակառուցված/ բարելավված | | | | |
| |կառավարման համակարգերի թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Կոշտ թափոնների և |Թիվ | 0| 30|ՏԶԳԾ |
|3.1.1 |կեղտաջրերի կառավարման | | | |մոնիտորինգ |
| |համակարգերում բացված | | | | |
| |աշխատատեղերի թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Չվերամշակված, չմշակված |Տոկոս | 0| 30%|ՏԶԳԾ |
|3.1.2 |կոշտ թափոնների և | | | |մոնիտորինգ |
| |կեղտաջրերի նվազեցում | | | | |
| |ծրագրով ընդգրկված | | | | |
| |տարածքներում | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Իրականաց- |Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Հետևյալ ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո`
- Կոշտ թափոնների կառավարման ծրագիր Կոտայքի և Գեղարքունիքի մարզերում (ՎԶԵԲ) - ՀՀ Կառավարություն
- Կոշտ թափոնների կառավարման ծրագիր Կոտայքի մարզում (ՎԶԵԲ դրամաշնորհ)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 3.2 - ԷՆԵՐԳԱԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆ, ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՎՈՂ |
| |ԷՆԵՐԳԵՏԻԿ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐԻ ԿԻՐԱՌՄԱՄԲ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԱՐՁԱԳԱՆՔ |
| |ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆԸ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը վերաբերում է էներգաարդյունավետության և |
| |էներգախնայողության, գործողությունների բոլոր տեսակներին, ինչպես|
| |նաև կլիմայի փոփոխության ռիսկերին առնչվող ցանկացած |
| |հարմարվողական և մեղմացնող միջամտություններին: |
| |Նախաձեռնությունները կարող են մշակվել` ներառելով |
| |- Հանրային օգտագործման համար այլընտրանքային էներգիայի |
| | արտադրություն (օրինակ`արևային վահանակներ, երկրաջերմային |
| | էներգիա, բիոէներգիա հանրային հաստատությունների համար) |
| |- Հանրային օբյեկտներում և բնակելի հատվածում |
| | էներգախնայողության միջոցառումների կիրառում |
| | (ջերմամեկուսացում, լուսավորություն, օդի լավորակման |
| | համակարգերի կիրառում` խելացի համակարգերի ներդրմամբ) |
| |- Նախապատրաստում և կլիմայի փոփոխության ռիսկերի մեղմացում |
| | (էներգիայի օգտագործման նվազեցում ոչ ի հաշիվ |
| | հարմարավետության, ջրօգտագործման նվազեցում, ծայրահեղ |
| | եղանակային երևույթների դեմ պաշտպանություն) |
| |Առաջնությունը կտրվի առավել անբարենպաստ վայրերին, հատկապես |
| |նրանց, որոնք արդեն տուժել են վնասակար կլիմայական |
| |փոփոխություններից (լայնածավալ երաշտներ և այլն): |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Տարածքային և տեղական մասշտաբների վերականգնվող էներգետիկ |
|թյունների | ռեսուրսների կիրառմամբ էներգիայի արտադրության միավորների |
|տեսակ | կառուցում և վերակառուցում |
| |. Էներգաարդյունավետ և էներգախնայող լուծումների ներդրմամբ |
| | հանրային հաստատությունների կառուցում և վերակառուցում |
| |. Կլիմայի հարմարվողական ենթակառուցվածքի զարգացում |
| |. Էներգիայի արդյունավետ արտադրության և օգտագործման |
| | գործողությունների, էներգախնայողությունների միջոցառումների |
| | գծով ինստիտուցիոնալ կարողությունների զարգացման ծրագրեր, |
| | կլիմայի փոփոխության ռիսկին առնչվող ցանկացած հարմարվողական ու|
| | մեղմացնող միջամտություններ, եթե կապ ունեն ենթակառուցվածքային|
| | ներդրումների հետ |
| |. Նմանատիպ գործողություններ |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. ՏԻՄ-եր |
|ների |. Ոչ առևտրային կազմակերպություններ |
|կատեգորիա | |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 95% |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Բնակչության թվի և սոցիալ-տնտեսական ինդեքսների վրա հիմնված |
|տեղաբաշխ- | ֆինանսների նախահատկացում մարզերին (մեկ շնչի հաշվին ընկնող |
|ման մեխա- | ՀՆԱ, աղքատության ցուցանիշներ)` հաշվի առնելով յուրաքանչյուր |
|նիզմներ | մարզում վերջերս տրամադրված աջակցությունն ու հատուկ |
| | պայմանները: |
| |. Մարզային մակարդակի մրցույթի միջոցով ծրագրերի ընտրություն: |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. Համայնքի խոցելիության նվազեցում |
|առանցքային|Հատուկ միջոցառում` |
|չափանիշ |. Գործողությունից շահող բնակչության թվաքանակ |
| |. Մասնակցող ՏԻՄ-երի թիվ |
| |. Շահող բնակչության համաֆինանսավորման և այլ տեսակի |
| | համագործակցության մակարդակ |
| |. Տնտեսական շահ |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի Իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Էներգիայի արդյունավետ |Թիվ | 0| 20|ՏԶԳԾ |
|3.2.1 |արտադրության և օգտագործման| | | |մոնիտորինգ |
| |գործողությունների, | | | | |
| |էներգախնայողությունների | | | | |
| |միջոցառումների, ինչպես նաև | | | | |
| |կլիմայի փոփոխության ռիսկին | | | | |
| |վերաբերող միջամտությունների| | | | |
| |թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Էներգիայի արդյունավետ |Թիվ | 0| 50|ՏԶԳԾ |
|3.2.1 |արտադրության և օգտագործման| | | |մոնիտորինգ |
| |գործողությունների, | | | | |
| |էներգախնայողությունների | | | | |
| |միջոցառումների կողմից | | | | |
| |ստեղծված աշխատատեղերի, | | | | |
| |ինչպես նաև կլիմայի | | | | |
| |փոփոխության ռիսկին | | | | |
| |վերաբերող միջամտությունների| | | | |
| |թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Էներգիայի արդյունավետ |Տարե- | 0| 30%|ՏԶԳԾ |
|3.2.2 |արտադրության և օգտագործման|կան | | |մոնիտորինգ |
| |գործողությունների, |տոկո- | | | |
| |էներգախնայողությունների |սային | | | |
| |միջոցառումների, ինչպես նաև |նվազե-| | | |
| |կլիմայի փոփոխության ռիսկին |ցում | | | |
| |վերաբերող միջամտությունների| | | | |
| |միջոցով գործառնական ծախսերի| | | | |
| |նվազում | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Իրականաց- |Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Հետևյալ ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո:
2-ՐԴ ԱՌԱՆՑՔԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԵՎ ՏԵՂԱԿԱՆ ՄՐՑՈՒՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ - ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՐՑՈՒՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԽԹԱՆՈՒՄ
180. 2-րդ Առանցքային Գերակայություն - Տարածքային համագործակցություն - առնչվում է`
1) Գործարարության ենթակառուցվածքի զարգացում (Գերակայություն 4)
2) Տարածքային և տեղական զբաղվածության, ինչպես նաև ձեռնարկատիրության խթանում, (Գերակայություն 5)
3) Քաղաքային աճի բևեռների զարգացում (Գերակայություն 6).
181. ՏԶԳԾ այս գերակայությունը մեծամասամբ առնչվում է տեղական տնտեսությունների զարգացմանը, որպեսզի դրանք դարձնի ավելի կայուն, մրցունակ և դիվերսիֆիկացված: Այս նպատակով գերակայությունը ընդգրկում է.
1) Գործարարության ենթակառուցվածքների զարգացում (արդյունաբերական պարկեր, գյուղմեխանիզացիայի պարկեր, ոռոգման ցանցեր, ճանապարհներ դեպի գյուղ նշանակության հողեր, գյուղտնտեսություններ և բիզնես միավորներ):
2) Մարզային զբաղվածության, բիզնես և ձեռնարկատիրության խթանում (գերակա ուղղություններ` գյուղատնտեսական մթերքի վերամշակում, տուրիզմ, ՏՏ, հետազոտում, զարգացում, նորարարություն)
3) Քաղաքային աճի բևեռների զարգացում (ընդարձակ քաղաք / տեղական տնտեսական զարգացման միջամտություններ` տարածքային աճի բևեռների համար):
182. Վերոնշյալ միջամտությունները հիմնականում կիրականացվեն պոտենցիալ աճ ունեցող սեկտորներում` ագրո-վերամշակում, զբոսաշրջություն, ՏՀՏ և հետազոտություն-զարգացում-նորարարություն ոլորտ: Տարածքային և տեղական տնտեսական ներուժի շահագործման համար այս Առանցքային Գերակայությունը բաց կլինի ծրագիր- առաջարկների միջև ազգային մրցակցության համար:
183. Տեղական տնտեսությունները ավելի աշխույժ դարձնելու համար քաղաքային աճի առանցքները նույնպես աջակցություն կստանան ավելի գործարարությանն աջակցելու (Գերակայություն 4 և 5) և քաղաքային կենտրոնների գործունեությունը բարելավելու համար (Գերակայություն 6):
184. 2-րդ Առանցքային Գերակայության հետ կապված Ծրագրի արդյունքների ինդիկատորները
հետևյալն են.
._____________________________________________________________________.
|ՏԶԳԾ Արդյունքի|Ստեղծված ոչ գյուղատնտեսական աշխատատեղերի թիվ - 5,000 |
|ինդիկատորներ |______________________________________________________|
| |Հիմնված ձեռնարկությունների թիվ - 2,000 |
| |______________________________________________________|
| |Մրցունակության նշանակալի աճ ունեցող ձեռնարկությունների|
| |թիվ (>10% եկամուտ, >5% զբաղվածություն) - 4,000 |
._____________________________________________________________________.
185. Գերակայություն 4 և 5 ներքո իրականացվող գործողությունները կարող են (և պետք է) համակցվեն և ինտեգրացվեն որոշակի ոլորտներում, ենթաոլորտներում ու արժեքային շղթաներում` ցուցաբերվող աջակցության ազդեցությունը մաքսիմալ
4-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ԲԻԶՆԵՍ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ (ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ՊԱՐԿԵՐ, ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱՅԻՆ ՀԱՎԱՔԱԿԱՅԱՆՆԵՐ, ՈՌՈԳՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐ, ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀՈՂԵՐ, ՖԵՐՄԱՆԵՐ ԵՎ ԲԻԶՆԵՍ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐ ՏԱՆՈՂ ՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐ)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.1 - ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐԱԿԱՆ ՊԱՐԿԵՐ ԵՎ ՆՄԱՆԱՏԻՊ |
| |ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը վերաբերում է գործարարության աջակից բոլոր |
| |ենթակառուցվածքներում ներդրումներին` ձեռնարկությունների |
| |ներգրավման, զարգացման և զբաղվածության աճի համար: Հայաստանի |
| |մարզերում կան բազմաթիվ հին արդյունաբերական տարածքներ և |
| |գործարաններ, դրանցից շատերը չեն օգտագործվում: Այս տարածքներից|
| |շատերը կարող են վերականգնվել կամ մոդեռնիզացվել` ծառայելով |
| |որպես բազմաթիվ տեղական ձեռնարկությունների կենտրոն, որտեղ կարող|
| |է իրականացվել արտադրություն, սպասարկում և ապրանքի պահպանում: |
| |պահպանում: «: Կարող են հիմնվել արդյունաբերական պարկեր` |
| |տրամադրելով բիզնեսին տարատեսակ ծառայություններ, ապահովելով |
| |անհրաժեշտ տեխնիկայով և այլն: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Արդյունաբերական պարկերի կառուցում, վերակառուցում և |
|թյունների | վերականգնում, արդյունաբերական և սպասարկող տարածքները |
|տեսակ | անհրաժեշտ ենթակառուցվածքով զինում, ինչպիսիք են |
| | էլեկտրականություն, գազ, ջեռուցում, ջուր, կոյուղի, ինտերնետ |
| | և այլն, որպեսզի դրանք պատրաստ լինեն ընդունել ներդրողների |
| | և/կամ վարձակալների`պարկում իրենց առևտրային |
| | գործողությունները ծավալելու համար |
| |. Արդյունաբերական պարկերի գործարկում և կազմակերպում |
| | (տեխնիկատնտեսական ուսումնասիրություններ, վերլուծություններ |
| | և այլն), ինչպես նաև արդյունաբերական պարկերի համար |
| | ընդհանուր ծառայությունների հիմնում և կազմակերպում |
| | (օրինակ` հաշվապահություն, ՏՀՏ աջակցություն, |
| | խորհրդատվություն, անվտանգություն) |
| |. Արդյունաբերական պարկերը տեխնիկայով և տեխնոլոգիայով զինում, |
| | որը կարող է օգտագործվել ձեռնարկությունների կողմից, որոնք |
| | կտեղակայվեն այդ արդյունաբերական պարկերում |
| |. Այլ նմանատիպ գործողություններ, ինչպիսիք են հետազոտական և |
| | նորարարական ենթակառուցվածքի հիմնում և զարգացում |
| | (ներառյալ`գիտական պարկ, տեխնոլոգիաների փոխանցման կենտրոններ,|
| | համալսարան-բիզնես համագործակցության կենտրոններ և այլն) |
| | Գործողությունները պետք է իրականացվեն ոչ առևտրային |
| | կազմակերպությունների կողմից (ինչպիսիք են` ՏԻՄ-երը, |
| | ՈԿԿ-ները, ֆերմերների կոոպերատիվները, բիզնես ասոցիացիաները և |
| | այլն): |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. ՏԻՄ-եր |
|ների |. Ոչ առևտրային կազմակերպություններ |
|կատեգորիա | |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 75% |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Ֆինանսավորումը պետք է հասանելի լինի բոլոր մարզերի համար |
|տեղաբաշխ- | հավասար ժամկետներում |
|ման մեխա- |. Ազգային մրցույթի միջոցով ծրագրերի ընտրություն |
|նիզմներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. ռազմավարական համապատասխանություն ՏԶ ռազմավարական նպատակների |
|առանցքային| (ՀՏԶՌ) և տարածքային գերակայությունների (ՏԶՌ-ներ) հետ |
|չափանիշ |. Շրջակա միջավայրի ազդեցություն Հատուկ միջոցառում` |
| |. Առաջարկված ծրագրերի տնտեսական արդյունավետություն |
| |. Ստեղծված նոր/ լրացուցիչ զբաղվածություն |
| |. Ստեղծված նոր ձեռնարկություններ |
| |. Մասնակցող ՏԻՄ-երի թվաքանակ |
| |. Սեփական համաֆինանսավորման մակարդակ |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի Իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Հաստատված արդյունաբերական |Թիվ | 0| 3|ՏԶԳԾ |
|4.1.1 |պարկերի (և նմանատիպ | | | |մոնիտորինգ |
| |ենթակառուցվածքի) թվաքանակ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Հաստատված արդյունաբերական |Քառա- | 0|10000/|ՏԶԳԾ |
|4.1.2 |պարկերի (և նմանատիպ |կուսի | |2000 |մոնիտորինգ |
| |ենթակառուցվածքի) չափ - |մետր | | | |
| |(մակերես-հող/ շինություն) | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Հիմնված արդյունաբերական |Թիվ | 0| 20|ՏԶԳԾ |
|4.1.1 |պարկերում (և նմանատիպ | | | |մոնիտորինգ |
| |ենթակառուցվածքում) | | | | |
| |տեղակայված | | | | |
| |ձեռնարկությունների թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Հաստատված արդյունաբերական |Թիվ | 0| 1,00|ՏԶԳԾ |
|4.1.2 |պարկերում (և նմանատիպ | | | |մոնիտորինգ |
| |ենթակառուցվածքում) | | | | |
| |տեղակայված | | | | |
| |ձեռնարկություններում նոր | | | | |
| |աշխատատեղերի թիվ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Հետևյալ ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո, որոնցից են`
4) Պիլոտային տարածքային զարգացման դրամաշնորհային ծրագիր (ԵՄ պատվիրակություն, ՏԿԶՆ)
5) Տարածքային զարգացման հիմնադրամի աջակցության ծրագիր (ՀԲ) - ՀՀ Կառավարություն
6) Տեղական տնտեսության և ենթակառուցվածքների ծրագիր (ՀԲ) - ՀՀ Կառավարություն
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.2 - ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱՅԻՆ ՀԱՎԱՔԱԿԱՅԱՆՆԵՐ |
| |ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը վերաբերում է բազմաթիվ ֆերմերային |
| |տնտեսությունների ծառայող գյուղատնտեսական տեխնիկային |
| |հավաքակայաններ կատարվող բոլոր ներդրումներին, դրանց ժամանակակից|
| |գյուղատնտեսական տեխնիկայի ապահովմանը, որը թույլ կտա |
| |գյուղատնտեսության մեջ ծախսերի արդյունավետության բարձրացում: |
| |Տեխնիկայի տեսակները կախված են համապատասխան ֆերմերային |
| |տնտեսությունների ու համայնքների կարիքներից, ինչպիսիք են (բայց |
| |սրանով չի սահմանափակվում)`տրակտորներ, հող փորող մեքենաներ, |
| |բերքահավաք կոմբայններ և այլն: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. գյուղատնտեսական տեխնիկային հավաքակայաններ (տարածքների) |
|թյունների | կառուցում, վերակառուցում և վերականգնում |
|տեսակ |. գյուղատնտեսական տեխնիկային հավաքակայաններում տեխնիկայի և |
| | սարքավորումների գնում (տեխնիկատնտեսական ուսումնասիրություն |
| | և այլն) |
| |. գյուղատնտեսական տեխնիկային հավաքակայանների շահագործման |
| | կազմակերպում |
| |. գյուղատնտեսական տեխնիկային հավաքակայանների և |
| | սարքավորումների շահագործման համար մասնագիտացված աշխատուժի |
| | թրեյնինգներ և վերապատրաստում |
| |Գործողությունները պետք է իրականացվեն ոչ առևտրային |
| |կազմակերպությունների կողմից (ինչպիսիք են` ՏԻՄ-երը, ՈԿԿ-ները, |
| |ֆերմերների կոոպերատիվները, բիզնես ասոցիացիաները և այլն): |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. ՏԻՄ-եր |
|ների |. Ֆերմերային կոոպերատիվներ |
|կատեգորիա |. Ոչ առևտրային կազմակերպություններ |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողներ) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 75% |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Ֆինանսավորումը պետք է հասանելի լինի բոլոր մարզերի համար |
|տեղաբաշխ- | հավասար ժամկետներում |
|ման մեխա- |. Ազգային մրցույթի միջոցով ծրագրերի ընտրություն |
|նիզմներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. ռազմավարական համապատասխանություն ՏԶ ռազմավարական նպատակների |
|առանցքային|(ՀՏԶՌ) և տարածքային գերակայությունների (ՏԶՌ-ներ) հետ |
|չափանիշ |. Շրջակա միջավայրի ազդեցություն |
| |Հատուկ միջոցառում` |
| |. Առաջարկված ծրագրերի տնտեսական արդյունավետություն |
| |. Ստեղծված նոր/ լրացուցիչ զբաղվածություն |
| |. Մասնակցող ՏԻՄ-երի թվաքանակ |
| |. Սեփական համաֆինանսավորման մակարդակ |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի Իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Հիմնված գյուղատնտեսական |Թիվ | 0| 20|ՏԶԳԾ |
|4.2.1 |տեխնիկային հավաքակայանների | | | |մոնիտորինգ |
| |թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Հիմնված գյուղատնտեսական |Քառա- | 0|20000/|ՏԶԳԾ |
|4.2.2 |տեխնիկային հավաքակայանների |կուսի | |5000 |մոնիտորինգ |
| |մակերես (հող/շինություն) |մետր | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Հիմնված գյուղատնտեսական |Թիվ | 0| 200|ՏԶԳԾ |
|4.2.3 |տեխնիկային | | | |մոնիտորինգ |
| |հավաքակայաններում հասանելի | | | | |
| |տեխնիկայի միավորների թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Հիմնված գյուղատնտեսական |Թիվ | 0| 200|ՏԶԳԾ |
|4.2.1 |տեխնիկային հավաքակայանների | | | |մոնիտորինգ |
| |կողմից սպասարկվող | | | | |
| |բնակավայրերի թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Հիմնված գյուղատնտեսական |Թիվ | 0| 2,000|ՏԶԳԾ |
|4.2.2 |տեխնիկային հավաքակայանների | | | |մոնիտորինգ |
| |կողմից սպասարկվող | | | | |
| |ֆերմերների թիվ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________|
Հետևյալ ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո, որոնցից են`
7) Պիլոտային տարածքային զարգացման դրամաշնորհային ծրագիր (ԵՄ պատվիրակություն, ՏԿԶՆ)
8) ԵՀԾԳՔԶ ծրագրեր (ԵՄ պատվիրակություն)
9) Համայնքների գյուղատնտեսական ռեսուրսների կառավարման և մրցունակության ծրագիր (ՀԲ) - Գյուղատնտեսության նախարարություն
10) Ենթակառուցվածքի և գյուղական համայնքների ֆինանսական աջակցության (ՕՊԵԿ) - ՀՀ Կառավարություն
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.3 - ՈՌՈԳՄԱՆ ՑԱՆՑԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը վերաբերում է տարածքային և տեղական մակարդակում|
| |ոռոգման ցանցերում արվող բոլոր ներդրումներին` ներառյալ |
| |ջրամբարները և այլն |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Տարածքային և տեղական նշանակության ոռոգման ցանցերի |
|թյունների |կառուցում, վերակառուցում և վերականգնում |
|տեսակ |Գործողությունները պետք է իրականացվեն ոչ առևտրային |
| |կազմակերպությունների կողմից (ինչպիսիք են` ՏԻՄ-երը, ՈԿԿ-ները, |
| |ֆերմերների կոոպերատիվները, բիզնես ասոցիացիաները և այլն): |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. ՏԻՄ-եր |
|ների |. Ֆերմերային կոոպերատիվներ |
|կատեգորիա |. Ոչ առևտրային կազմակերպություններ |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողեր) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 75% |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Մինչև 250,000,000 ՀՀ դրամ |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Ֆինանսավորումը պետք է հասանելի լինի բոլոր մարզերի համար |
|տեղաբաշխ- | հավասար ժամկետներում |
|ման մեխա- |. Ազգային մրցույթի միջոցով ծրագրերի ընտրություն |
|նիզմներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. ռազմավարական համապատասխանություն ՏԶ ռազմավարական նպատակների |
|առանցքային| (ՀՏԶՌ) և տարածքային գերակայությունների (ՏԶՌ-ներ) հետ |
|չափանիշ |. Շրջակա միջավայրի ազդեցություն |
|__________|______________________________________________________________|
|Հատուկ մի-|. Առաջարկված ծրագրերի տնտեսական արդյունավետություն |
|ջոցառում` |. Ստեղծված նոր/ լրացուցիչ զբաղվածություն |
| |. Մասնակցող ՏԻՄ-երի թվաքանակ |
| |. Սեփական համաֆինանսավորման մակարդակ |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Կառուցվող ոռոգման ցանցերի |Թիվ | 0| 30|ՏԶԳԾ |
|4.3.1 |քանակը | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Կառուցվող ոռոգման ցանցերի |Հեկտար| 0| 700|ՏԶԳԾ |
|4.3.2 |ծածկույթը/ հեկտար | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք | Կառուցվող ոռոգման ցանցերի |Թիվ | 0| 80|ՏԶԳԾ |
|4.3.1 | ծածկույթով սպասարկվող | | | |մոնիտորինգ |
| | համայնքների թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Կառուցվող ոռոգման ցանցերի |Թիվ | 0| 5,000|ՏԶԳԾ |
|4.3.2 |ծածկույթով սպասարկվող | | | |մոնիտորինգ |
| |ֆերմերների թիվ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Հետևյալ ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո, որոնցից են`
11) Պիլոտային տարածքային զարգացման դրամաշնորհային ծրագիր (ԵՄ պատվիրակություն, ՏԿԶՆ)
12) ԵՀԾԳՔԶ ծրագրեր (ԵՄ պատվիրակություն)
13) Ոռոգման համակարգի զարգացում (ՀՀ ԷԵԲՊՆ Ջրային տնտեսության պետական կոմիտե)
14) Հողերի կայուն զարգացման ծրագիր (GEF) - ՀՀ Կառավարություն
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 4.4 - ՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐ ԴԵՊԻ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀՈՂԵՐ, |
| |ՖԵՐՄԱՆԵՐ ԵՎ ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը վերաբերում է ճանապարհներին և այլ ցանցային |
| |ենթակառուցվածքներին: Այն հատկապես կիրառելի է «վերջին հատված»-ի|
| |տրամաբանության մեջ, երբ բիզնեսը պատրաստ է ներդրումներ անել, |
| |սակայն պակասում է դեպի բիզնես ձգվող ենթակառուցվածքների որոշակի|
| |հատված: Համայնքի կողմից այս ներդրումը հիմնավորվում է |
| |աշխատատեղերի աճով, համայնքի ընդհանուր մրցունակության աճով և |
| |այլն: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Ենթակառուցվածքի կառուցում, վերակառուցում և վերականգնում, |
|թյունների | «վերջին հատված»-ի մեջ արված փոքր ներդրումներ` կապված |
|տեսակ | ճանապարհների կամ դեպի գյուղատնտեսական հողեր, ֆերմաներ և |
| | բիզնես միավորներ տանող այլ ցանցային ենթակառուցվածքների հետ |
| | (էլեկտրականություն, ջուր, գազ և այլն): |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. ՏԻՄ-եր |
|ների |. Ոչ առևտրային կազմակերպություններ |
|կատեգորիա | |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողեր) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի մինչև 50% |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Մինչև 50,000,000 ՀՀ դրամ |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Ֆինանսավորումը պետք է հասանելի լինի բոլոր մարզերի համար |
|տեղաբաշխ- | հավասար ժամկետներում |
|ման մեխա- |. Ազգային մրցույթի միջոցով ծրագրերի ընտրություն |
|նիզմներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. ռազմավարական համապատասխանություն ՏԶ ռազմավարական նպատակների |
|առանցքային| (ՀՏԶՌ) և տարածքային սեկտորային/ թեմատիկ գերակայությունների |
|չափանիշ | (ՏԶՌ-ներ) հետ |
| |. Շրջակա միջավայրի ազդեցություն |
| |Հատուկ միջոցառում` |
| |. Առաջարկված ծրագրերի տնտեսական արդյունավետություն |
| |. Ստեղծված նոր/ լրացուցիչ զբաղվածություն |
| |. Ստեղծված նոր ձեռնարկություններ |
| |. Սեփական համաֆինանսավորման մակարդակ |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Target|Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Ենթակառուցվածքային |Թիվ | 0| 20|ՏԶԳԾ |
|4.4.1 |ներդրումների թիվ | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Target|Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Ենթակառուցվածքային |Թիվ | 0| 100|ՏԶԳԾ |
|4.4.1 |ներդրումների միջոցով | | | |մոնիտորինգ |
| |ստեղծված նոր/ լրացուցիչ | | | | |
| |զբաղվածություն | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Ենթակառուցվածքայինի |Number| 0| 20|ՏԶԳԾ |
|4.4.2 |ներդրումների միջոցով | | | |մոնիտորինգ |
| |ստեղծված ձեռնարկությունների| | | | |
| |թիվ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամի |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Հետևյալ ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո:
5-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ԽԹԱՆՈՒՄ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆԸ, ԲԻԶՆԵՍՆԵՐԻՆ ԵՎ ՁԵՌՆԱՐԿԱՏԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ (ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹ ՍԵԿՏՈՐՆԵՐ` ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ-ՎԵՐԱՄՇԱԿՈՒՄ, ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ, ՏՀՏ ՈԼՈՐՏ, ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆ-ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ-ՆՈՐԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 5.1 -ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅԱՆ, ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ |
| |ԵՎ ՁԵՌՆԱՐԿԱՏԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը ընդգրկում է գործողություններ բոլոր տեսակները, |
| |որ մշակվել են տարածքային և տեղական զբաղվածությունը, |
| |ձեռնարկությունները ընդլայնելու նպատակով: Այս միջոցառումը |
| |մոդելավորվել է Պիլոտային տարածքային զարգացման դրամաշնորհային |
| |ծրագրով (ներկայումս իրականացման փուլում է), համաֆինանսավորվել |
| |է ԵՄ և ՀՀ Կառավարության կողմից: ՊՏԶ դրամաշնորհային ծրագրից |
| |սովորած դասերը հաշվի կառնվեն 2018-2020թթ. ՏԶԳԾ-ի մեջ, |
| |պարամետրերը կճշգրտվեն, և նոր Դրամաշնորհ կսկսվի: Ակնկալվում է,|
| |որ նոր դրամաշնորհը արդյունավետորեն կընդգրկի և կհամակցի |
| |Միջոցառում 5.1-ը և Գերակայություն 4-ի համապատասխան |
| |միջոցառումները, մասնավորապես` Միջոցառում 4.1 Արդյունաբերական |
| |պարկեր, Միջոցառում 4.2. գյուղատնտեսական տեխնիկային |
| |հավաքակայաններ: Գործողությունները պետք է մշակվեն տարածքային |
| |ավելացված արժեքը մաքսիմալացնելու, ընտրված ոլորտներում, |
| |ենթասեկտորներում և արժեքի շղթաներում տնտեսական արտադրանքը և |
| |զբաղվածությունը աճեցնելու համար: Ոլորտին համապատասխանող |
| |ենթակառուցվածքի զարգացումը հիմնավորված է, եթե հասանելի է |
| |բազմաթիվ ձեռնարկությունների (ընդհանուր օգտագործում) և/կամ |
| |ծառայում է մեծաքանակ աշխատուժի (թրեյնինգների և |
| |կարողությունների կենտրոններ, զբաղվածության կենտրոններ և այլն)|
| |և գործարկվում է ծախսերի վերականգնման հիման վրա (ոչ |
| |առևտրային): Առաջնահերթ են հետևյալ սեկտորները` |
| |գյուղատնտեսական-վերամշակում, զբոսաշրջություն, Մշակույթ և |
| |նորարարական արդյունաբերություն, ՏՀՏ ոլորտ, |
| |Հետազոտություն-զարգացում-նորարարություն, նաև այն ոլորտները, |
| |որոնք մարզերի ՏԶՌ-ներով համարվում են գերակայություններ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Գործազուրկների, աշխատանք փնտրողների համար թրեյնինգներ և |
|թյունների | վերաորակավորում, հմտությունների զարգացման ծրագրեր, |
|տեսակ | աշխատողների ադապտացիա և այլն: |
| |. Բիզնեսի զարգացման ծրագրեր և շուկայի զարգացման ծրագրեր |
| | (ներառյալ մենեջմենթ, մարկետինգ և դիզայնի ծառայություններ) |
| | ձեռնարկությունների, հատկապես` ՓՄՁ-ների համար: |
| |. Ձեռնարկատիրությունների խթանում, սկսնակ ձեռնարկություններին |
| | համապարփակ աջակցություն և այլն: |
| |. Սեկտորային ցանցեր, կլաստների զարգացում և նմանատիպ |
| | գործողություններ: |
| |. Այլ նմանատիպ գործողություններ` ներառյալ սոցիալական |
| | ձեռնարկությունների հիմնում և զարգացում, աջակցություն շրջակա|
| | միջավայրը չաղտոտող արտադրությանը, արդյունաբերության մեջ |
| | էներգաարդյունավետություն, աջակցություն ստացած սեկտորների, |
| | ենթասեկտորների կամ արժեքային շղթայի համար ՏՀՏ ոլորտի |
| | զարգացում |
| |. Աշխատաշուկայի ինստիտուտների մոդեռնիզացիա, ինչպիսիք են` |
| | զբաղվածության ծառայություն, աշխատաշուկային համապատասխանող |
| | կարիքներ և այլն: |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. ՏԻՄ-եր |
|ների |. Ոչ առևտրային կազմակերպություններ |
|կատեգորիա | |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողեր) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ`թույլատրելի ծախսերի մինչև 75% |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Մինչև 500,000,000 ՀՀ դրամ |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Ֆինանսավորումը պետք է հասանելի լինի բոլոր մարզերի համար |
|տեղաբաշխ- | հավասար ժամկետներում |
|ման մեխա- |. Ազգային մրցույթի միջոցով ծրագրերի ընտրություն |
|նիզմներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. ռազմավարական համապատասխանություն ՏԶ ռազմավարական նպատակների |
|առանցքային| (ՀՏԶՌ) և տարածքային գերակայությունների (ՏԶՌ-ներ) հետ |
|չափանիշ |. Շրջակա միջավայրի ազդեցություն |
| |Հատուկ միջոցառում` |
| |. Առաջարկված ծրագրերի տնտեսական արդյունավետություն |
| |. Ստեղծված նոր/ լրացուցիչ զբաղվածություն |
| |. Մասնակցող ՏԻՄ-երի թվաքանակ |
| |. Սեփական համաֆինանսավորման մակարդակ |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Target|Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Աջակցություն ստացած |Թիվ | 0| 4,000|ՏԶԳԾ |
|5.1.1 |գործազուրկների և աշխատանք | | | |մոնիտորինգ |
| |փնտրողների թվաքանակ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Աջակցություն ստացած |Թիվ | 0| 1,500|ՏԶԳԾ |
|5.1.2 |ձեռնարկությունների/ | | | |մոնիտորինգ |
| |ՓՄՁ-ների թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Target|Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Ստեղծված նոր կայուն |Թիվ | 0| 2,000|ՏԶԳԾ |
|5.1.1 |աշխատատեղերի թիվ | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Հիմնված ձեռնարկությունների/|Թիվ | 0| 5,000|ՏԶԳԾ |
|5.1.2 |ՓՄՁ-ների թիվ | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Մրցունակության աճ ունեցող |Թիվ | 0| 1,200|ՏԶԳԾ |
|5.1.3 |ձեռնարկությունների թիվ | | | |մոնիտորինգ |
| |(>10% եկամուտ, >5% | | | | |
| |զբաղվածություն) | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման ազգային |
|իրականաց- |կենտրոն (ՓՄՁ ԶԱԿ) |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Հետևյալ ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո, որոնցից են`
1) Պիլոտային տարածքային զարգացման դրամաշնորհային ծրագիր(ԵՄ պատվիրակություն, ՏԿԶՆ)
2) ԵՀԾԳՔԶ ծրագրեր
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 5.2 - ԱՆՀԱՏԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ ՄԻԿՐՈ |
| |ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը ընդգրկում է հասցեական աջակցությունը միկրո |
| |ձեռնարկություններին` իրենց գործունեության առաջին տարիներին |
| |(մինչև 3 տարվա պետական գրանցումով)` նպատակ ունենալով խթանել |
| |դրանց աճը և զբաղվածությանը: Միկրո ձեռնարկությունները |
| |համարվում են տարածքային և տեղական տնտեսությունների ողնաշարը, |
| |դրանք ունեն համեմատաբար ցածր ազդեցություն ազգային ՀՆԱ-ի վրա, |
| |բայց կայուն են արտաքին շոկերից ու ճգնաժամերից ու ապահովում են |
| |համեմատաբար կայուն զբաղվածություն:: Միկրո ձեռնարկությունները |
| |առավելապես տարածքային զարգացման քաղաքականության թիրախ են, քան |
| |մակրոտնտեսական կամ ոլորտային աջակցության: Առաջնահերթ են |
| |հետևյալ սեկտորները` գյուղատնտեսական-վերամշակում, |
| |զբոսաշրջություն, Մշակույթ և նորարարական արդյունաբերություն, |
| |ՏՀՏ ոլորտ, Հետազոտություն-զարգացում-նորարարություն, նաև այն |
| |սեկտորները, որոնք մարզերի ՏԶՌ-ներով համարվում են գլխավոր |
| |գերակայություններ: Այս միջոցառումը կարող է համակցվել |
| |Գերակայություն 5-ի կամ Գերակայություն 4-ի այլ միջոցառումների |
| |հետ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Ֆինանսական աջակցություն միկրոձեռնարկություններին, որոնք |
|թյունների | աշխատում են մինչև 3 տարվա գրանցմամբ: Աջակցության հիմնական |
|տեսակ | գործիքը` վարկեր`համակցված դրամաշնորհային տարրերով |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Միկրո ձեռնարկություններ, որոնք աշխատում են մինչև 3 տարվա |
|ների | գրանցմամբ |
|կատեգորիա | |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողեր) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհային տարրերով համակցված վարկեր` 0% տոկոսադրույք, |
|գործիքներ | մարման ժամկետը`մինչև 3 տարի, դրամաշնորհը հավասար է վարկի |
| | 50%-ին, եթե վարկը մարվի պայմանագրի համաձայն |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Մինչև 5,000,000 ՀՀ դրամ |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Ֆինանսավորումը պետք է հասանելի լինի բոլոր մարզերի համար |
|տեղաբաշխ- | հավասար ժամկետներում |
|ման մեխա- |. Ազգային մրցույթի միջոցով ծրագրերի ընտրություն |
|նիզմներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. ռազմավարական համապատասխանություն ՏԶ ռազմավարական նպատակների |
|առանցքային| (ՀՏԶՌ) և տարածքային գերակայությունների (ՏԶՌ-ներ) հետ |
|չափանիշ |. Շրջակա միջավայրի ազդեցություն Հատուկ միջոցառում` |
| |. Առաջարկված ծրագրերի տնտեսական արդյունավետություն |
| |. Ստեղծված նոր/ լրացուցիչ զբաղվածություն |
| |. Ստեղծված նոր ձեռնարկություններ |
| |. Սեփական համաֆինանսավորման մակարդակ |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Աջակցություն ստացած միկրո |Թիվ | 0| 500|ՏԶԳԾ |
|5.2.1 |ձեռնարկությունների թիվ | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Ստեղծված նոր կայուն |Թիվ | 0| 500|ՏԶԳԾ |
|5.2.1 |աշխատատեղերի թիվ | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Հիմնված |Number| 0| 300|ՏԶԳԾ |
|5.2.2 |միկրոձեռնարկությունների թիվ| | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Մրցունակության աճ ունեցող |Number| 0| 400|ՏԶԳԾ |
|5.2.3 |ձեռնարկությունների թիվ | | | |մոնիտորինգ |
| |(>10% եկամուտ, >5% | | | | |
| |զբաղվածություն) | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման ազգային |
|իրականաց- |կենտրոն (ՓՄՁ ԶԱԿ) |
|ման մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Հետևյալ ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո, որոնցից են`
17) ՓՄՁ ԶԱԿ-ի կողմից շարունակվող միկրովարկավորման և վարկային երաշխիքի գործառնություններ
6-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԱՃԻ ԲԵՎԵՌՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ (ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԱՃԻ ԲԵՎԵՌՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ՀԱՄԱՊԱՐՓԱԿ ՔԱՂԱՔԻ/ ՏԵՂԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՄԻՋԱՄՏՈՒԹՅՈՒՆ)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 6.1 - ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԿԵՆՏՐՈՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը ընդգրկում է քաղաքային կենտրոնների զարգացման, |
| |վերականգնման և տեղական տնտեսական զարգացման |
| |նախաձեռնություններին վերաբերող ծրագրերը: Քաղաքի վերականգնման |
| |ծրագրերը պետք է նախապատրաստվեն և մշակվեն մասնակցային |
| |սկզբունքով` ներգրավելով ՏԻՄ-երին, բիզնեսներին և քաղաքացիական |
| |հասարակությունը: Վերականգնումը պետք է կենտրոնանա քաղաքային |
| |կենտրոնների այն գործառույթների վրա, որոնք կարող են ունենալ |
| |դրական տնտեսական ազդեցություն (օրինակ` զբոսաշրջիկներին |
| |գրավելու աճ) և տեղական բնակչության շահ (վերանորոգված պարկեր |
| |և վերստեղծված տարածքներ): Առաջնահերթությունը կտրվի ՏԻՄ-երից |
| |եկող այն ծրագրերին, որոնք որդեգրել են լավորակ տեղական |
| |տնտեսական զարգացման պլաններ (օրինակ` ԵՄ/ ԵՀԳ «Քաղաքապետերը |
| |հանուն տնտեսական աճի» ծրագրի ներքո) |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Քաղաքի կենտրոնների վերականգնում` ուշադրության կենտրոնում |
|թյունների | ունենալով տեղական տնտեսական զարգացումը - հանրային |
|տեսակ | ենթակառուցվածքում, տեղական բնակարանային ֆոնդում, ընտրված |
| | արդյունաբերական տարածքում բարելավումներ (օրինակ` հատուկ |
| | վարձակալման պայմանագրերի մրցույթներ) և այլն |
| |. Տեղական քաղաքային պլանների, զոնաների կառուցում, տեղական |
| | հարկազատման համակարգերի վերանայում` զերծ մնալով հարկային |
| | արտոնությունների նոր տեսակների սահմանումից |
| |. Գործառույթների և ինստիտուտների վերատեղակայում` քաղաքի |
| | կենտրոնի գործունեությունը բարելավելու համար |
| |. Այլ նմանատիպ գործողություններ |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. ՏԻՄ-եր |
|ների |. Ոչ առևտրային կազմակերպություններ |
|կատեգորիա | |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողեր) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` մինչև 95% թույլատրելի ծախսեր |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Մինչև 1,500,000,000 ՀՀ դրամ |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Ֆինանսավորումը պետք է հասանելի լինի բոլոր մարզերի համար |
|տեղաբաշխ- | հավասար ժամկետներում |
|ման մեխա- |. Ազգային մակարդակի մրցույթի միջոցով ծրագրերի ընտրություն |
|նիզմներ |. |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. ռազմավարական համապատասխանություն ՏԶ ռազմավարական նպատակների |
|առանցքային| (ՀՏԶՌ) և տարածքային գերակայությունների (ՏԶՌ-ներ) հետ |
|չափանիշ |. Շրջակա միջավայրի ազդեցություն Հատուկ միջոցառում` |
| |. Տեղական տնտեսական զարգացման պլանի հետ համապատասխանություն |
| |. Առաջարկված ծրագրերի տնտեսական արդյունավետություն |
| |. Ստեղծված նոր/ լրացուցիչ զբաղվածություն |
| |. Ստեղծված նոր ձեռնարկություններ |
| |. Սեփական համաֆինանսավորման մակարդակ |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Վերականգնված քաղաքային |Թիվ | 0| 10|ՏԶԳԾ |
|6.1.1 |կենտրոնների թիվ | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Վերականգնված քաղաքային |Քառա- | 0| 10|ՏԶԳԾ |
|6.1.2 |կենտրոնների քառակուսի |կուսի | | |մոնիտորինգ |
| |կիլոմետր |կիլո- | | | |
| | |մետր | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Քաղաքի կենտրոնի |Տարե- | 0|300000|ՏԶԳԾ |
|6.1.1 |վերականգնումից |կան | | |մոնիտորինգ |
| |անմիջականորեն ազդեցություն |թվաքա-| | | |
| |ստացած բնակչության թվաքանակ|նակ | | | |
| |(քաղաքի բնակչություն) | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |Քաղաքի կենտրոնի |Տոկոս | 0| 10%|ՏԶԳԾ |
|6.1.2 |վերականգնումից տեղական | | | |մոնիտորինգ |
| |հարկերի տոկոսային աճ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
Հետևյալ ընթացիկ միջամտությունները կվերանայվեն և կկիրառվեն այս միջոցառման ներքո, որոնցից են`
18) Քաղաքային ենթակառուցվածքների և կայուն զարգացման ծրագիր (ԱԶԲ) - ՀՀ Կառավարություն
19) Վայոց Ձորի մարզի Ջերմուկ քաղաքի փոխակերպում տարածքային աճի կենտրոնի - ՀՀ Կառավարություն
3-ՐԴ ԱՌԱՆՑՔԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅԱՆ - ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՈՒՄ
186. 3-րդ Առանցքային Գերակայություն - Տարածքային զարգացման կառավարման բարելավում -առնչվում է.
1) Տեխնիկական աջակցության ապահովում (Գերակայություն 7)
2) Խթանների և հատուկ միջոցառումների ապահովում (Գերակայություն 8)
187. Այս ՏԶԳԾ գերակայության առանցքը աջակցում և տեխնիկապես ամրապնդում է մյուս գերակայության առանցքները:
188. Այս առանցքային գերակայությունը հիմնականում վերաբերում է`
1) Տեխնիկական աջակցության ապահովման ներքո(Գերակայություն 7)
ա. Աջակցություն ծրագրի իրականացմանը և կարողությունների զարգացման ապահովում իրականացման գործում ներառված այնպիսի ինստիտուտների, ինչպիսիք են` Կառավարման մարմինները և Իրականացնող մարմինները - ՏԶԳԾ նախապատրաստման, իրականացման, մոնիտորինգի և ստուգման/ վերահսկման գործում:
բ. ՏԶԳԾ գնահատում և ուսումնասիրություն:
գ. Ծրագրի տեղեկատվություն, հաղորդակցություն և տեսանելիություն:
2) Խթանիչների և հատուկ միջոցառումների ապահովման ներքո (Գերակայություն 8):
ա. Ֆինանսական խթանների կիրառում ամենալավ գործող մարզերին (և համայնքներին), որ ակտիվացնեն և մոտիվացնեն ՏԶԳԾ առանցքային շահառուներին: Ակնկալվում է, որ ֆինանսական խթաններ չեն տեղաբաշխվի ՏԶԳԾ իրականացման առաջին տարում:
բ. «Հատում միջոցառումների» ապահովում, ինչպիսիք են` նախապատրաստական ուսումնասիրությունները, (նախա)տեխնիկատնտեսական ուսումնասիրությունները, աջակցություն տեխնիկական փաստաթղթերի նախապատրաստմանը և այլն - հատկապես այն դեպքերում, երբ պոտենցիալ շահառուները ունեն անհրաժեշտ տեխնիկական հնարավորությունների և/կամ ֆինանսական ռեսուրսների պակաս, որպեսզի իրենց ծրագիրը հասցնեն հասուն հայեցակարգի կամ առաջարկի մակարդակի:
189. Չկա որևէ Ծրագրի արդյունքի ցուցիչ, որ կապ ունենա Գերակայության առանք III-ի հետ: Դրա առաջընթացը և հաջողությունը անուղղակիորեն կչափվի ՏԶԳԾ արդյունքների առաջընթացով և ձեռքբերումներով:
7-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ (ԾՐԱԳՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԿԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 7.1 - ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումը ընդգրկում է ՏԶԳԾ նախապատրաստման, իրականացման, |
| |մոնիտորինգի և վերահսկման գործընթացին վերաբերող բոլոր |
| |գործողությունները, ՏԶԳԾ առաջընթացին և ավարտին վերաբերող |
| |գնահատումներն ու ուսումնասիրությունները և, վերջապես, Ծրագրի |
| |տեղեկատվությունը, հաղորդակցությունը և տեսանելիությունը: Այս |
| |միջոցառումը, որպես կանոն, ապահովվում է Կառավարող մարմնի և |
| |Իրականացնող մարմնի կողմից, նշանակվում են ՏԶԳԾ |
| |համար համապատասխան մարդկային, տեխնիկական և ֆինանսական |
| |ռեսուրսներ: 2018-2020թթ. ՏԶԳԾ դեպքում, որպես հիմնականում ՏԿԶՆ|
| |և ՀՏԶՀ կողմից տրամադրված ռեսուրսների լրացում, ՀՀ-ում ԵՄ |
| |պատվիրակությունը կապահովի և կֆինանսավորի 1,5 մլն Եվրո արժեքով|
| |Տեխնիկական Աջակցության Ծրագիր (նախնական սկիզբը կլինի 2017թ. |
| |Երրորդ եռամսյակում), որը ՏԶԳԾ կառավարման մեջ ներառված |
| |ինստիտուտներին և Ծրագրի շահառուներին կտրամադրի |
| |փորձաքննություն, խորհրդատվություն և կարողությունների |
| |զարգացման հնարավորություն: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Աջակցություն նախապատրաստման, իրականացման, մոնիտորինգի և |
|թյունների | վերահսկման գործընթացում |
|տեսակ |. Տեղեկատվություն, հաղորդակցություն և տեսանելիություն |
| |. Կարողությունների զարգացում Կառավարող մարմնի, Իրականացման |
| | մարմնի և Ծրագրի շահառուների համար |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Չկա |
|ների | |
|կատեգորիա | |
|ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողեր) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Ծառայությունների պայմանագիր |
|գործիքներ |. Այլ ծառայությունների պայմանագրեր |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Չկա |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Գնումներ |
|տեղաբաշխ- | |
|ման մեխա- | |
|նիզմներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Տեխնիկական և ֆինանսական |
|ընտրման | |
|առանցքային| |
|չափանիշ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Կիսամյակային առաջընթացի |Թիվ | 0| 7|ՏԶԳԾ |
|7.1.1 |հաշվետվությունների և | | |(վերջ-|մոնիտորինգ |
| |վերջնական | | |նականը| |
| |հաշվետվությունների թիվ | | |2021 | |
| | | | |թ.-ին)| |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Գնահատումների (միջնաժամկետ |Թիվ | 0| 2|ՏԶԳԾ |
|7.1.2 |և վերջնական) թիվ | | |(վերջ-|մոնիտորինգ |
| | | | |նականը| |
| | | | |2021 | |
| | | | |թ.-ին)| |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Տեղեկատվական և |Թիվ | 0| 1000|ՏԶԳԾ |
|7.1.3 |հաղորդակցման | | | |մոնիտորինգ |
| |միջոցառումներին | | | | |
| |մասնակիցների թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Թրեյնինգների և այլ |Թիվ | 0| 500|ՏԶԳԾ |
|7.1.4 |կարողությունների զարգացման | | | |մոնիտորինգ |
| |միջոցառումների մասնակիցների| | | | |
| |թվաքանակ (Կառավարող մարմնի | | | | |
| |ներկայացուցիչներ, | | | | |
| |Իրականացնող մարմիններ, | | | | |
| |Ծրագրի շահառուներ) | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |ՏԶԳԾ շրջանակներում ստացված |Թիվ | 0| 3,000|ՏԶԳԾ |
|7.1.1 |հայտադիմումների թիվ | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |ՏԶԳԾ շրջանակներում ավարտված|Թիվ | 0| 1,000|ՏԶԳԾ |
|7.1.2 |ծրագրերի թիվ | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |ՏԶԳԾ շրջանակներում ծրագիր |Թիվ | 0| 1,500|ՏԶԳԾ |
|7.1.3 |ավարտած շահառուների | | | |մոնիտորինգ |
| |(առաջատար և գործընկերներ) | | | | |
| |թիվ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Պայմանագիր կնքողը ընտրվել է գնումների գործընթացի միջոցով |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
8-ՐԴ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ - ԽԹԱՆՆԵՐ ԵՎ ՀԱՏՈՒԿ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ (ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԽԹԱՆՆԵՐ ԱՄԵՆԱԼԱՎ ԿԱՏԱՐՈՂԱԿԱՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻՆ ԵՎ ՄԱՐԶԵՐԻՆ, ՀԱՏՈՒԿ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ԱՅԼՆ)
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 8.1 - ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԽԹԱՆՆԵՐ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է լրացուցիչ ֆինանսավորման մրցունակ |
| |տեղաբաշխումը (որ պահվել է ՏԶԳԾ բյուջեում և/կամ խնայողություն |
| |է), որը հասանելի է ամենալավ կատարողական ունեցող ՏԶԳԾ-ին` |
| |մարզեր, համայնքներ, և/կամ ծրագրի իրականացնողներ այնպես, որ |
| |լրացուցիչ գործողություններ կարող են իրականացվել և միաժամանակ |
| |ակտիվացնել ու մոտիվացնել մարզերին ու շահառուների տարբեր |
| |կատեգորիաներին, որպեսզի նախապատրաստեն լավ ծրագրեր և դրանք |
| |իրականացնեն ժամանակին և արդյունավետ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Մարզերի և/կամ շահառուների կատեգորիաների միջև առաջընթացի |
|թյունների | վերանայում (օրինակ`կոնկրետ գերակայության կամ միջոցառման |
|տեսակ | դեպքում) և լրացուցիչ ֆինանսավորման ուղղակի հատկացում |
| |. Նախօրոք ընտրված ամենալավ կատարողական ունեցող մարզերի և/կամ |
| | շահառուների կատեգորիաների համար լրացուցիչ հայտադիմումներ: |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Նույնը, ինչ համապատասխան գերակայությունների և |
|ների | միջոցառումների ներքո |
|կատեգորիա | |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողեր) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ կամ այլ գործիքներ (համաչափությունը պետք է |
|գործիքներ | որոշվի յուրաքանչյուր հայտադիմումի համար առանձին) |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Պետք է որոշվի յուրաքանչյուր հայտադիմումի համար առանձին |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Պետք է որոշվի յուրաքանչյուր հայտադիմումի համար առանձին |
|տեղաբաշխ- | |
|ման մեխա- | |
|նիզմներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. ՏԶԳԾ ծրագրերի իրականացման արտադրողականություն |
|ընտրման |Վերջնական չափանիշը կմշակվի իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
|առանցքային|Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|չափանիշ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Հատուկ խթանների թիվ |Թիվ | 0| 20|ՏԶԳԾ |
|8.1.1 | | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |ՏԶԳԾ հատուկ խթանների |Թիվ | 0| 20|ՏԶԳԾ |
|8.1.1 |շրջանակներում ավարտած | | | |մոնիտորինգ |
| |ծրագրերի թվաքանակ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |ՏԶԳԾ հատուկ խթանների |Թիվ | 0| 30|ՏԶԳԾ |
|8.1.2 |շրջանակներում ծրագրեր | | | |մոնիտորինգ |
| |ավարտած շահառուների | | | | |
| |(Առաջատար և Գործընկեր) | | | | |
| |թվաքանակ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարություն |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
._________________________________________________________________________.
|Միջոցառում|ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ 8.2 - ՀԱՏՈՒԿ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄ |
|__________|______________________________________________________________|
|Նկարագիր |Այս միջոցառումն ընդգրկում է ամբողջ նախապատրաստական, (նախա) |
| |տեխնիկատնտեսական ուսումնասիրությունները, տեխնիկական |
| |փաստաթղթերի նախապատրաստման աջակցությունը և այլն` ՏԶԳԾ |
| |շրջանակներում ծրագրերի հայտադիմումների քանակն ու որակը |
| |բարձրացնելու նպատակով, հատկապես` ավելի թույլ շահառուների |
| |շրջանում (օրինակ`ավելի փոքր գյուղական համայնքները): |
|__________|______________________________________________________________|
|Գործողու- |. Ծրագրերի նախապատրաստական ուսումնասիրություններ |
|թյունների |. Նախատեխնիկատնտեսական ուսումնասիրություններ |
|տեսակ |. Տեխնիկատնտեսական ուսումնասիրություններ |
| |. Տեխնիկական ուսումնասիրություններ և տեխնիկական փաստաթղթեր |
|__________|______________________________________________________________|
|Շահառու- |. Նույնը, ինչ համապատասխան գերակայությունների և |
|ների | միջոցառումների դեպքում |
|կատեգորիա | |
|(ծրագրի | |
|իրականաց- | |
|նողեր) | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսական|. Դրամաշնորհներ` թույլատրելի ծախսերի 100%-ը |
|գործիքներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |. Առաջարկված ծրագրի թույլատրելի ծախսերի մինչև 5% |
|չափը | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ֆինանսների|. Պետք է որոշվի Իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ Կառավարող |
|տեղաբաշխ- | մարմնի հավանությամբ |
|ման մեխա- | |
|նիզմներ | |
|__________|______________________________________________________________|
|Ծրագրի |Ընդհանուր` |
|ընտրման |. Համայնքապետարանի (ներ)խոցելիության նվազում |
|առանցքային|Հատում միջոցառում` |
|չափանիշ |. Պետք է որոշվի յուրաքանչյուր հայտադիմումի համար առանձին- |
| | առանձին |
| |Վերջնական չափանիշը կմշակվի իրականացնող մարմնի կողմից` ՏԶԳԾ |
| |Կառավարող Մարմնի հավանությամբ |
|__________|______________________________________________________________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|ձեռքբերում| | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Ձեռքբերում|Հատուկ միջոցառումների թիվ |Թիվ | 0| 30|ՏԶԳԾ |
|8.2.1 | | | | |մոնիտորինգ |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Հիմնական |Սահմանում |Միավոր|Ելակետ|Թիրախ |Տեղեկատվու- |
|արդյունք- | | |2017 |2020 |թյան աղբյուր |
|ներ | | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |ՏԶԳԾ հատուկ միջոցառումների |Թիվ | 0| 30|ՏԶԳԾ |
|8.2.1 |շրջանակներում | | | |մոնիտորինգ |
| |նախապատրաստված ծրագրերի | | | | |
| |թիվ | | | | |
|__________|___________________________|______|______|______|_____________|
|Արդյունք |ՏԶԳԾ հատուկ միջոցառումների |Թիվ | 0| 45|ՏԶԳԾ |
|8.2.2 |շրջանակներում ծրագրեր | | | |մոնիտորինգ |
| |նախապատրաստած շահառուների | | | | |
| |(Առաջատար և Գործընկեր) | | | | |
| |թվաքանակ | | | | |
|__________|______________________________________________________________|
|Միջոցառման|Հայաստանի Տարածքային Զարգացման Հիմնադրամ |
|իրականաց- | |
|նող մարմին| |
._________________________________________________________________________.
VI. ԻՆՍՏԻՏՈՒՑԻՈՆԱԼ ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
190.2018-2020թթ. ՏԶԳԾ-ը կառավարվում է ՀՀ Կառավարության կողմից, քանի որ այն ամբողջ երկրի միասնական ազգային ծրագիրն է: Ծրագրի Կառավարող մարմինը Տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարությունն է, որը համակարգում և վերահսկում է Ծրագրի իրականացումը այլ նշանակված ինստիտուտների կողմից, ինչպիսիք են` Իրականացնող մարմինները, որոնք պատասխանատու են ընտրված միջոցառումների համար:
191. Յուրաքանչյուր միջոցառման համար նշանակված են իրականացնող մարմիններ, այնուամենայնիվ դրանք կարող են փոփոխվել միջոցառումների և հնարավորությունների, ռեսուրսների, այս ինստիտուտների հանդեպ Կառավարության ռազմավարությունների ավելի մանրամասն վերանայումից հետո: Իրականացնող մարմինների գործառույթների նշանակման վերջնական որոշումը շահագրգիռ ինստիտուտներին կտրամադրվի ՏԿԶՆ-ի կողմից, որին կհետևի նրանց աշխատանքի մասշտաբի մանրամասն գնահատումը, նշանակված միջոցառումների հետագա մանրամասների մշակումը, բյուջեի հաստատումը և այլն` նախքան ՏԶԳԾ իրականացման գործընթացում դրանց ներգրավումը:
192. ՏԶԳԾ Մոնիտորինգի Հանձնաժողովը գլխավորում է Վարչապետը, և բաղկացած է Կառավարող մարմնից, ՀՏԶՀ-ի և ՓՄՁ ԶԱԿ-ի ղեկավարության ներկայացուցիչներից, և այլ Իրականացնող մարմիններից: Մոնիտորինգի Հանձնաժողովի վերջնական կազմը կորոշվի 2017թ. վերջին: Մոնիտորինգի Հանձնաժողովը ձեռք է առնում ՏԶԳԾ ռազմավարական մոնիտորինգի և ուղեկցող գործառույթները, վերահսկում է Ծրագրի իրականացման ինստիտուցիոնալ կառուցվածքը:
193. ՏԶԳԾ Կառավարող մարմնի հիմնական գործառույթներն են.
1) Կազմել հայտադիմումների ժամանակացույցը;
2) Գնահատել ծրագրերի ընտրման չափանիշները և ներկայացնել դրանք ՏԶԳԾ Մոնիտորինգի Հանձնաժողովի հաստատմանը;
3) Գերակայությունների և միջոցառումների արդյունավետ իրականացման համար վարչական որոշումների ընդունում;
4) Ծրագրերի դիմումների ֆինանսավորման վերաբերյալ վերջնական որոշումների ընդունում, եթե այդ որոշումները պատգամված չեն Իրականացնող մարմիններին;
5) ՏԶԳԾ միջոցով ֆինանսավորման տեղաբաշխման վերահսկում;
6) Իրականացնող մարմիններից ստացված առաջընթացի վերաբերյալ հաշվետվությունների և այլ համապատասխան փաստաթղթերի ստուգման հիման վրա թույլատրելի/ իրավասու ծախսերի հաստատում;
7) ՏԶԳԾ գնահատումների իրականացում:
194.ՏԶԳԾ Իրականացնող մարմնի հիմնական գործառույթներն են.
1) Ծրագրերի խողովակների զարգացման ապահովում;
2) Մեթոդական օժանդակություն պոտենցիալ դիմորդներին` ծրագրի նախապատրաստման գործում;
3) Հայտադիմումների ստացման հայտարարում;
4) Ֆինանսական աջակցության համար դիմումների ընդունում և հաշվառում;
5) Ներկայացված դիմումների վարչական համապատասխանության և իրավասության ստուգում;
6) Տեխնիկական և ֆինանսական գնահատման նիստերի կազմակերպում` անկախ գնահատողների աջակցությամբ, եթե անհրաժեշտ է;
7) Շահառուների հետ ֆինանսական պայմանագրերի կնքում;
8) Ծրագրերի ստուգում և վերահսկում;
9) Կառավարող մարմնին հաշվետվության ներկայացում մոնիտորինգի և գնահատման գործընթացի արդյունքների վերաբերյալ;
10) Հավանության արժանացած ծրագրերի իրականացման վերահսկում:
195. ՏԿԶՆ-ը խորհրդակցում և համակարգում է ՏԶԳԾ-ի իրականացումը ՀՀ Վարչապետի, համապատասխան նախարարությունների և պետական գործակալությունների հետ միասին: Մարզային մակարդակի մրցույթների և հայտադիմումների կազմակերպման նպատակով ՏԿԶՆ-ը առանձին որոշումներով կարող է գործընթացում ներգրավել մարզպետարաններին կամ այլ կառույցների:
VII. ԲՅՈՒՋԵ
196. 2018-2020թթ. ՏԶԳԾ բյուջեն կառուցված է ՀՀ պետական բյուջեի Միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի հիման վրա (2018-2020թթ. ՄԺԾԾ): ՄԺԾԾ ներքո համապատասխան թեմատիկ ծրագրերը սահմանվել են և խմբավորվել` համաձայն ՏԶԳԾ առանցքային գերակայությունների: Դրանք ձևավորում են ՏԶԳԾ բյուջետային աղբյուրները: Բացի այդ, այլ առկա և անհրաժեշտ ֆինանսավորում է սահմանվել ինչպես ՀՀ պետական բյուջեից, այնպես էլ ոչ այլ աղբյուրներից, ինչպես օրինակ` դոնորներից և միջազգային ֆինանսական ինստիտուտներից տրամադրված ֆինանսավորում:
197. Քանի որ բյուջեն այժմ բաղկացած է ընդհանուր ծրագրերից և դրանցից որոշները չեն կարող ամբողջությամբ իրականացվել ՏԶԳԾ մեխանիզմների ներքո, բյուջեն համարվում է ՏԶԳԾ-ի համար հասանելի ֆինանսավորման առավելագույն նախահաշիվը: 2018-2020թթ. 165,0 մլրդ ՀՀ դրամը կարող է համարվել առավելագույն հասանելի գումարը:
198. Անհրաժեշտ է կատարել ֆինանսավորման ավելի մանրամասն գնահատական, որը կբաշխվի ՏԶԳԾ շահառուների միջև, առաջին հերթին` տեղական ինքնակառավարման մարմիններին` 80 մլրդ ՀՀ դրամ 2018-2020թթ. համար: Այս գումարը չի ներառում համաֆինանսավորումը, որ կտրամադրվի ծրագրի շահառուների կողմից:
199. Հստակ ֆինանսավորման չափը կհայտարարվի տարեկան բյուջեում, երբ ՀՀ Կառավարությունը որոշում կայացնի Տարածքային զարգացման ֆինանսավորման մեխանիզմի վերաբերյալ: Հասանելի հստակ գումարները կհայտարարվեն յուրաքանչյուր ծրագրի հայտադիմումների համար ՏԶԳԾ առանձին գերակայությունների և միջոցառումների ներքո: ՀՀ պետական բյուջեից ՀՀ 2018-2020 թվականների տարածքային զարգացման գործառնական ծրագրով նախատեսված ֆինանսավորման չափերը կհստակեցվի` ելնելով յուրաքանչյուր տարվա ՀՀ պետական բյուջեով հաստատված հատկացումներից:
200. Մարզերի միջև ֆինանսավորման համար ՏԶԳԾ դիմումով հաստատված բանաձևերը (դրանք տարբեր են սոցիալական և տնտեսական զարգացման գերակայությունների համար) ևս տրամադրված են ՏԶԳԾ բյուջեում: Այնուամենայնիվ պետք է նշել, որ վերջնական գումարները կհաստատվեն 2018 թ-ի բյուջետային որոշումներով, և հետագայում կբխեն ՏԶԳԾ ներքո ֆինանսավորման տեղաբաշխման կիսամրցունակ (մարզային մակարդակի) և ամբողջությամբ մրցունակ (ազգային մակարդակի) մեխանիզմից, ինչպես նաև յուրաքանչյուր մարզից տեղական ինքնակառավարման մարմնի շահագրգռվածության և ակտիվության մակարդակից:
201. ՏԶԳԾ-ով նախատեսվող ռազմավարական ծրագրերի ֆինանսավորման աղբյուրներ կարող են հանդիսանալ` պետական և մարզի համայնքների բյուջեների (այդ թվում` տարածքային զարգացման ֆինանսավորման մեխանիզմի շրջանակներում), դոնորների և միջազգային ֆինանսական հաստատությունների, ոչ հասարակական կազմակերպությունների և մասնավոր հատվածի ֆինանսավորման միջոցները:
202. ՏԶԳԾ բյուջեն ներկայացված է առանձին փաստաթղթով: