ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈՒՆԻՑ
Վարչական գործ
թիվ ՎԴ/4680/05/19
13.04.2020 թ. ք. Երևան
Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանը`
Նախագահող դատավոր Ռուզաննա Ազրոյան
դատավոր` Մհեր Պետրոսյան
դատավոր` Սամվել Հովակիմյան
դատավոր` Արթուր Ծատուրյան
դատավոր` Մերի Համբարձումյան
(այսուհետ` նաև Դատարան) գրավոր ընթացակարգով քննելով վարչական գործն ըստ դիմումի Արթուր Խաչատրյանի ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության, երրորդ անձ` «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերության` մասնակի` 1-ին կետի մասով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 28-ի «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,
ՊԱՐԶԵՑ
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.
Արթուր Խաչատրյանի (այսուհետ` Դիմող) ներկայացուցիչ Սարգիս Մադաթյանը 21.06.2019թ. դիմում էր ներկայացրել Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարան ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 28-ին ընդունված թիվ 150-Ն որոշումն ամբողջությամբ անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին:
Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանի (նախագահող դատավոր Ռ. Ազրոյան, դատավորներ` Ռ. Խանդանյան, Ս. Հովակիմյան, Ա. Ծատուրյան, Մ. Համբարձումյան) 28.06.2019թ. որոշմամբ դիմումը վերադարձվել էր:
Դիմողը, սահմանված ժամկետում վերացնելով թերությունները, 15.07.2019թ. դիմումը կրկին ներկայացրել է Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարան:
Բարձրագույն դատական խորհրդի 2018 թվականի հուլիսի 9-ի ԲԴԽ-23-Ո-49 որոշման հավելված 2-ի 2-րդ կետի հիմքով` դատավոր Ռաֆիկ Խանդանյանին փոխարինել է դատավոր Մհեր Պետրոսյանը:
Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանի 22.07.2019թ. որոշմամբ դիմումն ընդունվել է վարույթ, նորմատիվային որոշման գործողությունը կասեցնելու մասին միջնորդությունը մերժվել է:
Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանի 23.07.2019թ. որոշմամբ որպես երրորդ անձ է ներգրավվել «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերությունը:
Դատարանը, ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 197-րդ հոդվածով, սույն վարչական գործը քննեց գրավոր ընթացակարգով:
2. Դիմումի հակիրճ բովանդակությունը.
Դիմումով Դիմողի ներկայացուցիչը հայտնել է, որ 2018 թվականի սեպտեմբերի 17-ին Արթուր Խաչատրյանը դիմում է ներկայացրել ՀՀ առողջապահության նախարարին Վրաստանի Հանրապետության արտադրող «ԻՆՆՈՎԱՍ» ՍՊ ընկերության և գրանցման հավաստագրի իրավատեր` «ՇՏՈԼՑՖԱՐՄԱ» ՍՊ ընկերության «ԱՆՈԴԻՆ-ԴՈՒԱԼ» դեղի գրանցման համար, որով խնդրել է նաև դեղի գրանցման համար նախատեսվող փորձաքննության կատարումը հանձնարարել մեկ այլ հավատարմագրված կազմակերպության, քան հանդիսանում է «Ակադեմիկոս է. Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերությունը (այսուհետ` նաև Դեղգործակալություն):
Դիմողն ի պատասխան իր դիմումի ստացել է ՀՀ առողջապահության նախարարության 2018 թվականի սեպտեմբերի 24-ի թիվ ՎՀ/22-1/13913-18 գրությունը, որում վկայակոչվել է ՀՀ կառավարության 2001 թվականի ապրիլի 25-ի թիվ 347 որոշման 7-րդ կետը, հստակ պատասխան չի տրվել Դիմողի առաջ քաշած հարցին` փորձաքննությունն այլ կազմակերպության կողմից կատարելու մասով:
Դիմողը 2018 թվականի սեպտեմբերի 27-ին դիմել է ՀՀ առողջապահության նախարարին` խնդրելով տալ պարզաբանում` արդյոք 2018 թվականի սեպտեմբերի 24-ի թիվ ՎՀ/22-1/13913-18 գրությամբ մերժվել է իր դիմումը, քանի որ բովանդակությունից պարզ չէր վերջինիս դիրքորոշումը:
Ի պատասխան` Վարչական մարմինը (ի դեմս` ՀՀ ԱՆ գլխավոր քարտուղարի տեղակալի) 2018 թվականի հոկտեմբերի 8-ի թիվ ՎՀ/22-1/14640-18 գրությամբ մերժել է դիմումը` փորձաքննության կատարումն այլ կազմակերպության հանձնարարելու մասով:
Ստանալով պատասխանը` Դիմողը 2018 թվականի հոկտեմբերի 17-ին հայցադիմում է ներկայացրել ՀՀ վարչական դատարան` պահանջելով պարտավորեցնել ՀՀ առողջապահության նախարարությանը կատարել որոշակի գործողություն, այն է` դեղի գրանցման համար նախատեսվող փորձաքննության կատարումը հանձնարարել մեկ այլ հավատարմագրված կազմակերպության, քան հանդիսանում է «Ակադեմիկոս է. Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերությունը: Նշված գործը ներկայումս քննվում է ՀՀ վարչական դատարանում ՎԴ/10519/05/18 համարի ներքո:
Թիվ ՎԴ/10519/05/18 վարչական գործի քննության ընթացքում` 2019 թվականի փետրվարի 28-ին, ՀՀ կառավարության կողմից ընդունվել է թիվ 162-Ն որոշումը, որի 7-րդ կետով սահմանվել է հետևյալը. «Դեղերի գրանցման, վերագրանցման, հավաստագրի ժամկետի երկարաձգման, գրանցումը, վերագրանցումը, հավաստագրի ժամկետի երկարաձգումը ուժը կորցրած ճանաչելու, դեղի գրանցումը կասեցնելու նպատակով, ինչպես նաև հետգրանցումային փոփոխությունների համար փորձաքննությունների իրականացումը կատարվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշմամբ սահմանված փորձագիտական կազմակերպության (այսուհետ` կազմակերպություն) կողմից»:
Նույն օրը` 2019 թվականի փետրվարի 28-ին ՀՀ կառավարության կողմից ընդունվել է թիվ 150-Ն որոշումը, որի 1-ին կետը սահմանում է, որ առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններն ու մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպում և իրականացում է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերության միջոցով:
Դիմողի ներկայացուցիչը վկայակոչել է ՀՀ Սահմանադրության 146-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 153-րդ հոդվածը, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 191-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 192-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը, «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետը, «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 16-րդ հոդվածի 2-րդ, 10-րդ, 17-րդ, 19-րդ, 20-րդ, 22-րդ մասերը, «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածը, 2-րդ հոդվածի 1-ին մասը, ՀՀ վճռաբեկ դատարանի թիվ ՎԴ/6284/05/14 վարչական գործով արտահայտած իրավական դիրքորոշումը:
Դիմողը գտնում է, որ ՀՀ կառավարության կողմից 2019 թվականի փետրվարի 28-ին ընդունված թիվ 150-Ն որոշումը հակասում է օրենքին:
Նշել է, որ Կառավարությունը իրավասու է ընդունելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր, և միևնույն ժամանակ ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերը պետք է ընդունված լինեն ՀՀ Սահմանադրության և օրենքների հիման վրա և ի կատարումն դրանց: Նորմատիվ իրավական ակտով սահմանված չէ որևէ դրույթ, որևէ նորմ, որով ՀՀ կառավարությանը վերապահված է դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններ և մասնագիտական դիտարկումներ կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու լիազորություն:
Այդ տրամաբանությամբ էլ ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 28-ի 162-Ն որոշմամբ` որպես ընդունման հիմք, հղում է կատարվում միայն «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքին` վկայակոչելով 16-րդ հոդվածի 2-րդ, 10-րդ, 17-րդ, 19-րդ, 20-րդ և 22-րդ մասերը:
Այսպես, 2019 թվականի փետրվարի 28-ի թիվ 162-Ն որոշման մեջ սպառիչ թվարկված են այն նորմերը, որոնք հիմք են հանդիսացել այդ որոշումը կայացնելու համար, մինչդեռ վերը նշված նորմերում շարադրված բառերի, նախադասությունների տառացի մեկնաբանությունից հետևում է, որ նշված հոդվածի որևէ դրույթով ՀՀ կառավարությանը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններ և մասնագիտական դիտարկումներ կազմակերպող և իրականացնող մարմին (միակ մարմին) նշանակելու վերաբերյալ որևէ իրավասություն վերապահված չէ:
Ինչ վերաբերում է օրենքի 16-րդ հոդվածի 10-րդ մասին, ապա հարկ է նշել, որ այս հոդվածում խոսքը գնում է դեղի գրանցման, վերագրանցման, հավաստագրի ժամկետի երկարաձգման նպատակով իրականացվող փորձաքննության կարգի մասին, որը նույն մասի համաձայն` ներառում է միայն փորձաքննության եզրակացության ձևը, փորձաքննություն իրականացնելու համար պահանջվող փաստաթղթերի ցանկերը: Այստեղ ևս ոչ մի խոսք չի գնում փորձաքննություն իրականացնող մարմնին նշանակելու մասին: Ավելին` փորձաքննության կարգը չի կարող ներառել այն սուբյեկտին, որն իրականացնում է փորձաքննությունը:
Նշել է, որ սույն դիմումով վիճարկվող որոշումը կայացնելու համար ՀՀ կառավարությունը 2019 թվականի փետրվարի 28-ի 162-Ն որոշման 7-րդ կետով սահմանել է, որ դեղերի շրջանառության ոլորտում փորձաքննություններ իրականացնող մարմին ՀՀ կառավարությունը նշանակելու է մեկ այլ որոշմամբ: Սակայն` ակնհայտ է եղել, որ ՀՀ կառավարության մի որոշումը չի կարող ընդունվել վերջինիս մեկ այլ որոշման հիման վրա, ուստի վիճարկվող որոշման մեջ թիվ 162-Ն որոշման վրա հղում չի կատարել: Որոշումն ընդունվել է միայն օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի հղմամբ: Ավելին` դատելով որոշումների հերթական համարներից` փաստել է, որ վիճարկվող թիվ 150-Ն որոշումն ընդունվել է ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 28-ի 162-Ն որոշումից հետո:
Ինչպես նշվեց` ՀՀ կառավարության 2019 թվականի թիվ 150-Ն որոշմամբ հղում է կատարվում օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի վրա, որը սահմանում է հետևյալը` առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման բնագավառում իրականացնում է դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների կազմակերպում և իրականացում:
Այդ նորմը սահմանում է բացառապես առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմնին վերաբերող կարգավորումը, որը ՀՀ կառավարությունը 2019 թվականի փետրվարի 28-ի 162-Ն որոշմամբ հաստատված կարգի 5-րդ կետի համաձայն` ՀՀ առողջապահության նախարարությունն է ու չի նույնանում ՀՀ Կառավարության հետ: Այսինքն` վերը շարադրված հոդվածից, այստեղ նույնպես առկա չէ որևէ նշում առ այն, որ ՀՀ կառավարությունը լիազորված է ընդունելու փորձաքննություն իրականացնող մարմին նշանակելուն ուղղված իրավական ակտ:
Հետևաբար, քանի որ օրենքի ուժով ՀՀ առողջապահության նախարարությունն է իրավասու կատարելու գործողություններ` ուղղված փորձաքննությունների կազմակերպմանն ու իրականացմանը, ապա միանգամայն անհիմն է ՀՀ կառավարության կողմից նման որոշման կայացումը այլ մարմնին վերապահված գործառույթների իրավակարգավորումների վրա հղում անելով:
Տվյալ դեպքում խոսքը գնում է օրենսգրքի 192-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով սահմանված խախտման մասին, այն է` նորմատիվ իրավական ակտով խախտվել են Դիմողի ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված իրավունքները:
Փաստել է, որ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքն ուղղված է տնտեսվարող սուբյեկտների միջև մրցակցության պաշտպանությանը և ձեռնարկատիրական գործունեության զարգացման նպաստմանը, որը նպատակ է հետապնդում պաշտպանելու սպառողների շահերը: Տվյալ դեպքում ՀՀ-ում առկա են մեկից ավելի կազմակերպություններ, որոնք ունեն դեղերի փորձաքննություն իրականացնելու համար անհրաժեշտ տեխնիկական ու մասնագիտական միջոցներ, նման գործառույթ իրականացնելու իրավասություն, որպիսի պայմաններում վիճարկվող որոշման կայացմամբ ՀՀ կառավարությունը զրկում է Դիմողին իր ընտրությամբ համապատասխան սուբյեկտի հետ պայմանագրային հարաբերությունների մեջ մտնելու հնարավորությունից: Այսինքն` Դիմողը` որպես սպառող և ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու նպատակ հետապնդող սուբյեկտ, հարկադրված է դեղերի ներկրման հարաբերությունների շրջանակներում դեղերի փորձաքննությունն իրականացնելու համար ծառայությունների մատուցման պայմանագիր կնքել բացառապես որոշման մեջ նշված սուբյեկտի հետ, ինչը չի կարող իրավաչափ լինել, բխել իրավական պետության գործունեության հիմքում դրված սկզբունքներից:
Նշել է նաև, որ նշված գործառույթը միայն Դեղգործակալությանը վերապահելն անթույլատրելի է, քանի որ արդյունքում միևնույն է խախտվում են պոտենցիալ մրցակից տնտեսավարողների շահերը, ինչպես նաև մեծանում է հավանականությունը, որ մենաշնորհ դիրք գրավող կազմակերպությունը թույլ կտա չարաշահումներ, ինչի արդյունքում կխախտվեն նաև սպառողների շահերը: Ի վերջո` կարիք չկա սահմանափակելու մրցակցությունը` արհեստականորեն որևէ կազմակերպության մենաշնորհ դիրք տալով այն դեպքում, երբ շուկայում առկա են այնպիսի մրցակցային պայմաններ, որոնք միանշանակորեն դրական ազդեցություն կունենան դեղերի շրջանառության ոլորտում փորձաքննությունների իրականացման որակի բարձրացման վրա:
Փաստորեն ստացվում է, որ ՀՀ կառավարությունը, նախ` չուներ դեղերի փորձաքննությունն իրականացնող մարմին նշանակելու լիազորություն, ապա, նման մարմին նշանակելով, վերջինս զրկել է Դիմողին` ընտրություն կատարելու Դեղգործակալության և փորձաքննություն իրականացնելու հնարավորություն ունեցող այլ սուբյեկտների միջև` արհեստականորեն հանգեցնելով նշված ոլորտում փորձաքննությունների իրականացման համար Դեղգործակալության մենաշնորհային դիրքի:
Նշել է, որ ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 28-ին կայացված 150-Ն որոշումը հակասում է «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետին, այն մասով, որ վերջինս ընդունվել է ոչ ՀՀ Սահմանադրության, ոչ որևէ օրենքի հիման վրա, հետևաբար` ո՛չ էլ դրանց իրականացումն ապահովելու նպատակ ունի: Այլ կերպ ասած` վերը նշված որոշումը հակասում է առավել բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող իրավական ակտի, որն է` «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետը: Նշված որոշումը միաժամանակ հակասում է «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետին, որը որպես հիմք վկայակոչվել է այդ որոշման մեջ:
Ելնելով վերոգրյալից խնդրել է մասնակի` 1-ին կետի մասով, անվավեր ճանաչել ՀՀ կառավարության 2019 թվականի փետրվարի 28-ի «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշումը:
3. Պատասխանող ՀՀ կառավարության` ի դեմս Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության դիրքորոշման հակիրճ բովանդակությունը.
Պատասխանողի ներկայացուցիչը Դատարան ներկայացրած պատասխանով վկայակոչել է «Դեղերի մասին» օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերը, «Դեղերի մասին» օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 5-րդ կետերը, «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերության 1.1.-րդ և 4.2-րդ կետերը:
Նշել է, որ օրենսդիրը, կարևորելով դեղերի ներմուծման հարցը` նպատակ է հետապնդում բնակչության առողջության պահպանման, ինչպես նաև սպառողների իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից նպաստել Հայաստանի Հանրապետություն արդյունավետ, անվտանգ և որակյալ դեղերի և դեղանյութերի ներմուծմանը, ինչպես նաև կանխել Հայաստանի Հանրապետություն չգրանցված, ժամկետանց, կեղծ և անորակ դեղերի ու դեղանյութերի մուտքը, ինչից ելնելով էլ դեղերի շրջանառության բնագավառում պետական քաղաքականության իրականացման լիազորությունը վերապահել է ՀՀ կառավարությանը և Առողջապահության նախարարությանը:
Առողջապահության նախարարությունը դեղերի շրջանառության ոլորտում փորձաքննություններն իրականացնում է իր ենթակայության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերության միջոցով:
Նշել է, որ ընկերությունն ունի առանձնահատուկ կարգավիճակ մյուս առևտրային կազմակերպությունների համեմատ, քանի որ այն 100 տոկոս բաժնետոմսերով պետական մասնակցությամբ ընկերություն է, որից ստացված շահութաբաժինը մուտքագրվում է պետական բյուջե:
ՀՀ կառավարությունը, որպես դեղերի շրջանառության բնագավառում քաղաքականություն իրականացնող դեղերի շրջանառության ոլորտը կարգավորող իրավական ակտեր ընդունող մարմին, ընդունել է 28.02.2019թ. թիվ 150-Ն որոշումը: Նշված որոշման ընդունմամբ ՀՀ կառավարությունը նպատակ է հետապնդել վերացնել «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի հետ համադրության պայմաններում առկա հակասական իրավիճակը, քանի որ դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների կազմակերպումը և իրականացումը վերապահված է պետական մարմնին, որն այն, փաստորեն, իրականացնում է իր ենթակայության կազմակերպության միջոցով:
Նշել է, որ նշված որոշմամբ կառավարությունը նպատակ է հետապնդել նշված հակասական իրավիճակը վերացնել մինչև Առողջապահության նախարարության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերության` պետական ոչ առևտրային կազմակերպության վերակազմակերպման հարցը քննարկելը և որոշում կայացնելը:
Ելնելով վերոգրյալից` խնդրել է մերժել ներկայացված դիմումը:
4. Երրորդ անձ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերության դիրքորոշման հակիրճ բովանդակությունը.
Երրորդ անձ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերությունը Դատարան չի ներկայացրել որևէ գրավոր դիրքորոշում:
5. Գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.
1. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 28.02.2019թ. թիվ 150-Ն որոշման 1-ին մասի համաձայն` հիմք ընդունելով «Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը, Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշել է սահմանել, որ առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններն ու մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպում և իրականացնում է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերությունը:
2. Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 2018 թվականի հունիսի 11-ի թիվ 728-Լ որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կանոնադրության 6-րդ կետի համաձայն` նախարարության կառուցվածքում ընդգրկվում են նախարարի, նախարարի տեղակալների, գլխավոր քարտուղարի, գլխավոր քարտուղարի տեղակալի, նախարարի խորհրդականների, մամուլի քարտուղարի, օգնականների և նախարարի տեղակալների օգնականների պաշտոնները, կառուցվածքային ստորաբաժանումները, գործակալությունները:
3. Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 11.10.2004թ. թիվ 1020-Ա հրամանով հաստատված «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲ ընկերության կանոնադրության 1.1 կետի համաձայն` «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲ ընկերությունը համարվում է առևտրային կազմակերպություն հանդիսացող իրավաբանական անձ: Ընկերության հիմնադրի անունից հանդես եկող պետական կառավարման լիազորված մարմինն է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունը:
6. ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎ ԵԶՐԱՀԱՆԳՈՒՄԸ.
Դատարանը, գնահատելով գործում առկա ապացույցները` բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ, գալիս է հետևյալ եզրահանգման.
i
Սույն դեպքում Դատարան ներկայացրած դիմումով Արթուր Խաչատրյանը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 28.02.2019թ. «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշումը, մասնակի` 1-ին կետի մասով, վիճարկում է ի թիվս այլնի այն հիմքով, որ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը դեղերի փորձաքննություն իրականացնող մարմին նշանակելու լիազորություն չունի և հակասում է ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող իրավական ակտերի` «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետին և «Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետին:
Այսպես, Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` Սահմանադրության և օրենքների հիման վրա և դրանց իրականացումն ապահովելու նպատակով Սահմանադրությամբ նախատեսված մարմինները կարող են օրենքով լիազորվել ընդունելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր: Լիազորող նորմերը պետք է համապատասխանեն իրավական որոշակիության սկզբունքին:
Սահմանադրության 146-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` կառավարության լիազորությունները սահմանվում են Սահմանադրությամբ և օրենքներով:
Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 153-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` կառավարությունն իրավասու է ընդունելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր:
«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 2-րդ հոդվածում ամրագրված են օրենքում օգտագործվող հիմնական հասկացությունները, մասնավորապես` 1-ին մասին 3-րդ կետի համաձայն` ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտը` Սահմանադրության և օրենքների հիման վրա և դրանց իրականացումն ապահովելու նպատակով օրենքով լիազորված լինելու դեպքում Սահմանադրությամբ նախատեսված մարմինների ընդունած նորմատիվ իրավական ակտ է:
«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` (...) Ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտը ունենում է նախաբան, որում նշվում է օրենսդրական իրավական ակտի հոդվածը կամ մասը, որը ներառում է Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված լիազորող նորմեր:
Վերը նշված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ ենթաօրենսդրական ակտեր ընդունելու իրավասությունը վերապահված է միայն Սահմանադրությամբ նախատեսված մարմիններին, որոնք են Կառավարությունը (153-րդ հոդվածի 3-րդ մաս), կառավարության անդամները (152-րդ հոդվածի 4-րդ մաս), ինքնավար մարմինները (122-րդ հոդվածի 3-րդ մաս), համայնքի ավագանին (182-րդ հոդվածի 3-րդ մաս), Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը (194-րդ հոդվածի 2-րդ մաս), Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովը (196-րդ հոդվածի 5-րդ մաս), Կենտրոնական բանկը (200-րդ հոդվածի 5-րդ մաս) և Բարձրագույն դատական խորհուրդը (175-րդ հոդվածի 3-րդ մաս):
Ընդ որում` վերոհիշյալ մարմինները կարող են ենթաօրենսդրական ակտեր ընդունել միայն օրենքով հստակ նախատեսված դեպքերում, իսկ լիազորող նորմը պետք է համապատասխանի որոշակիության սկզբունքին, այսինքն` պետք է լինի բավականաչափ հստակ` օրենսդրի կամքի բովանդակությունն ու սահմանները հասկանալու համար:
«Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 1-ին հոդվածի համաձայն` նույն օրենքը կարգավորում է Հայաստանի Հանրապետությունում դեղերի, դեղանյութերի, դեղաբուսական հումքի և հետազոտվող դեղագործական արտադրանքի շրջանառության հետ կապված հարաբերությունները` բնակչությանն անվտանգ, արդյունավետ, որակյալ, մատչելի դեղերով և դրանց մասին հավաստի տեղեկատվությամբ ապահովելու նպատակով, ինչպես նաև սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության իրավասու պետական մարմինների և դեղերի շրջանառության սուբյեկտների լիազորություններն այդ ոլորտում:
«Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5-րդ հոդվածով սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության իրավասությունը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման բնագավառում, մասնավորապես 1-ին մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման նպատակով`
1) մշակում և իրականացնում է դեղերի շրջանառության ոլորտում պետական քաղաքականությունը.
2) ընդունում է դեղերի շրջանառության ոլորտը կարգավորող իրավական ակտեր.
3) ապահովում է դեղերի ֆիզիկական և տնտեսական մատչելիությունը.
4) տրամադրում է բնակչությանը հիմնական դեղերով ապահովելու համար պետական երաշխիքներ.
5) իրականացնում է միջազգային համագործակցություն.
6) իրականացնում է սույն օրենքով և այլ օրենքներով իրեն վերապահված գործառույթներ:
«Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածով սահմանվում է առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմնի իրավասությունը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման բնագավառում, մասնավորապես 1-ին մասի համաձայն` առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը (այսուհետ` Լիազոր մարմին) դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման բնագավառում իրականացնում է`
1) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության քաղաքականությունը դեղերի շրջանառության ոլորտում.
2) իր իրավասության շրջանակներում դեղերի շրջանառության կարգավորում.
3) դեղերի շրջանառության ոլորտի` օրենքով նախատեսված գործունեության տեսակների լիցենզավորում.
4) դեղերի պետական գրանցում.
5) դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների կազմակերպում և իրականացում.
6) դեղի գրանցման, պատշաճ արտադրական գործունեության, պատշաճ բաշխման գործունեության հավաստագրի տրամադրման համար և սույն օրենքով նախատեսված մասնագիտական այլ դիտարկումների ապահովում.
7) դեղերի գրանցամատյանի վարման ապահովում.
8) դեղերի արդյունավետ կիրառման և դեղերի կողմնակի ազդեցությունների մասնագիտական դիտարկման և համապատասխան երաշխավորությունների մշակման ապահովում.
9) միջազգային համագործակցություն.
10) միջգերատեսչական համագործակցություն.
11) դեղային պետական քաղաքականության ծրագրերի մշակում և դրանց իրականացման դիտարկում.
12) սույն օրենքով և այլ օրենքներով իրեն վերապահված գործառույթներ:
«Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի համակարգային ուսումնասիրության արդյունքում` Դատարանն արձանագրում է, որ նշված օրենքով, մասնավորապես 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 33-րդ կետով, 7-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 8-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 10-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 11-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, 11-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, 11-րդ հոդվածի 5-րդ մասով, 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, 16-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 16-րդ հոդվածի 10-րդ մասով, 16-րդ հոդվածի 17-րդ մասով, 16-րդ հոդվածի 19-րդ մասով, 16-րդ հոդվածի 20-րդ մասով, 16-րդ հոդվածի 22-րդ մասով, 18-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 18-րդ հոդվածի 10-րդ մասով, 21-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, 21-րդ հոդվածի 7-րդ մասով, 21-րդ հոդվածի 8-րդ մասով, 10-րդ մասով, 23-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 24-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 24-րդ հոդվածի 6-րդ մասով, 25-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 25-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, 25-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, 25-րդ հոդվածի 14-րդ մասով, 27-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, 27-րդ հոդվածի 7-րդ մասով, 28-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանվել են կառավարության իրավասություններն ու լիազորությունները, մասնավորապես նախատեսվել է, թե որ կարգերն են սահմանվում, հաստատվում և որ հարցերն են կանոնակարգվում Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշմամբ:
Սույն գործի փաստերի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 28.02.2019թ. թիվ 150-Ն որոշման 1-ին մասով սահմանվել է, որ հիմք ընդունելով «Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը, Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշել է սահմանել, որ առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններն ու մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպում և իրականացնում է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերությունը:
Դատարանն արձանագրում է, որ վերը նշված որոշման մեջ, որպես իրավական հիմք, վկայակոչվել է բացառապես «Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը, համաձայն որի` առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման բնագավառում իրականացնում է դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների կազմակերպում և իրականացում:
Դատարանն արձանագրում է, որ «Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի հավելվածի 2-րդ կետի և Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 2018 թվականի հունիսի 11-ի թիվ 728-Լ որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կանոնադրության համաձայն` առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմնի իրավասությունները վերապահվել են Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությանը:
Այսինքն, վիճարկվող ենթաօրենսդրական ակտը ընդունվել է ի կատարումն «Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի, որով դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների կազմակերպման և իրականացման իրավասությունը վերապահվել է բացառապես պետական կառավարման լիազոր մարմնին` առողջապահության նախարարությանը:
Հայաստանի Հանրապետության կառավարության` ի դեմս Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության Դատարան ներկայացված «Պատասխան» վերտառությամբ գրությամբ նույնպես հայտնվում է, որ «Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 5-րդ կետերով դեղերի շրջանառության ոլորտում կառավարության քաղաքականությունն իրականացնելու, դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններ կազմակերպելու և իրականացնելու լիազորությունները վերապահվել են Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությանը:
Դատարանը փաստում է, որ առողջապահության նախարարությունն իր ներկայացրած պատասխանով չի փորձել առարկել Դիմումով ներկայացված փաստերի դեմ, այլ փորձել է հիմնավորել, թե ինչով է պայմանավորված եղել այն հանգամանքը, որ վիճարկվող որոշումը կայացվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից, մինչդեռ Դատարանն արձանագրում է, որ ինչ նպատակ էլ որ հետապնդած լինի Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը և անգամ դեղերի ներմուծման հարցում հետապնդելով բնակչության առողջության պահպանման, ինչպես նաև սպառողների իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից Հայաստանի Հանրապետություն արդյունավետ, անվտանգ և որակյալ դեղերի և դեղանյութերի ներմուծմանը նպաստելու և Հայաստանի Հանրապետություն չգրանցված, ժամկետանց, կեղծ և անորակ դեղերի ու դեղանյութերի մուտքը կանխելու նպատակ, միևնույնն է պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու բացառապես այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:
Դատարանը փաստում է, որ վերը նշված որոշմամբ, ինչպես նաև առողջապահության նախարարության կողմից ներկայացված պատասխանով հղում չի կատարվում այն իրավական նորմին, համաձայն որի` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը իրավասու էր ընդունել վիճարկվող որոշումը:
Բացի այդ, Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 11.10.2004թ. թիվ 1020-Ա հրամանով հաստատվել է «Դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲ ընկերության կանոնադրությունը:
Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 11.10.2015թ. թիվ 323-Ա հրամանով նշված կանոնադրության մեջ կատարվել են փոփոխություններ և տիտղոսաթերթում, կանոնադրության 1-ին կետի 1.1 ենթակետի առաջին պարբերության մեջ, 1-ին կետի 1.6 ենթակետերում «դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» բառերը փոխարինվել են «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» բառերով:
Կանոնադրության 1.1 կետի համաձայն` «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲ ընկերությունը (այսուհետ` Ընկերություն) համարվում է առևտրային կազմակերպություն հանդիսացող իրավաբանական անձ:
Ընկերությունը ստեղծվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2004թ. հունիսի 25-ի թիվ 929-Ա որոշման հիման վրա` միաձուլման միջոցով վերակազմակերպման արդյունքում:
Ընկերության հիմնադրի անունից հանդես եկող պետական կառավարման լիազորված մարմինն է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունը:
Այսինքն, վերը նշվածով ևս մեկ անգամ հաստատվում է այն, որ Ընկերությունը իրավաբանական անձ է, որի հիմնադրի` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության անունից հանդես եկող պետական կառավարման լիազոր մարմինը Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունն է և վերջինիս է վերապահված դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների կազմակերպման և իրականացման իրավասությունը:
Դատարանը փաստում է, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 2018 թվականի հունիսի 11-ի թիվ 728-Լ որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կանոնադրության 6-րդ կետի համաձայն` նախարարության կառուցվածքում ընդգրկվում են նախարարի, նախարարի տեղակալների, գլխավոր քարտուղարի, գլխավոր քարտուղարի տեղակալի, նախարարի խորհրդականների, մամուլի քարտուղարի, օգնականների և նախարարի տեղակալների օգնականների պաշտոնները, կառուցվածքային ստորաբաժանումները, գործակալությունները: Նույն կանոնադրության V-րդ և VI-րդ բաժիններով սահմանված են նախարարության կառուցվածքային ստորաբաժանումները (հիմնական և աջակցող մասնագիտական) և գործակալությունները (Լիցենզավորման գործակալություն և Պետական առողջապահական գործակալություն): Վերը նշվածից հետևում է, որ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲ ընկերությունը ընդգրկված չէ Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության կառուցվածքում, իսկ «Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով հստակ սահմանված է, որ դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների թե՛ կազմակերպումը և թե՛ իրականացումը վերապահված է բացառապես Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությանը:
«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 9-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` նորմատիվ իրավական ակտը չպետք է հակասի հավասար կամ ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող նորմատիվ իրավական ակտերին:
Այսպիսով, Դատարանը, Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի հիման վրա քննելով վիճարկվող որոշման` Դիմումում նշված, ինչպես նաև չնշված այլ ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող նորմատիվ իրավական ակտերին (նորմերին) անհամապատասխանության հարցը, գտնում է, որ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 28.02.2019թ. թիվ 150-Ն որոշումը հակասում է «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետին, ինչպես նաև «Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետին, որպիսի պայմաններում Դիմողի պահանջը հիմնավոր է և ենթակա է բավարարման:
7. Դատական ծախսեր.
Դատարանը, քննարկելով դատական ծախսերի բաշխման հարցը, արձանագրում է հետևյալը.
Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:
Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 57-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` պետական տուրքի չափի, դրա վճարումից ազատելու, պետական տուրքի վճարումը հետաձգելու կամ տարաժամկետելու և դրա չափը նվազեցնելու հետ կապված հարաբերությունները կարգավորվում են «Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով:
«Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 9-րդ հոդվածով սահմանվում են դատարան տրվող հայցադիմումների, դիմումների, դատարանի դատական ակտերի դեմ վերաքննիչ և վճռաբեկ բողոքների համար, ինչպես նաև դատարանի կողմից տրվող փաստաթղթերի պատճեններ (կրկնօրինակներ) տալու համար պետական տուրքի դրույքաչափերը, և նույն հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի «դ» ենթակետի համաձայն` այլ դիմումների համար պետական տուրքը գանձվում է բազային տուրքի եռապատիկի չափով:
«Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 8-րդ հոդվածի համաձայն` բազային տուրքի չափ է սահմանվել 1.000 (մեկ հազար) ՀՀ դրամը:
Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ սույն վարչական գործով ներկայացված պահանջը դասվում է հատուկ վարույթի գործերի շարքին, ուստի սույն վարչական գործով վճարման ենթակա պետական տուրքը կազմում է 3.000 (երեք հազար) ՀՀ դրամ:
«Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 38-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետի համաձայն` պետական տուրքը ենթակա է վերադարձման մասնակի կամ լրիվ, եթե պետական տուրքը վճարվել է ավելի, քան պահանջվում է գործող օրենսդրությամբ:
Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար:
Սույն գործի շրջանակներում Դիմողը դիմումը Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարան ներկայացնելու համար վճարել է 4.000 (չորս հազար) ՀՀ դրամի չափով պետական տուրք, այսինքն ավելի, քան պահանջվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ, ուստի Դատարանը գտնում է, որ 1.000 (մեկ հազար) ՀՀ դրամը ենթակա է Դիմողին վերադարձման:
Դատարանը, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Դիմումը բավարարվում է, գտնում է, որ նախապես վճարված մնացած 3.000 (երեք հազար) ՀՀ դրամի չափով պետական տուրքի գումարի փոխհատուցման պարտականությունը պետք է կրի Պատասխանողը, հետևաբար վերջինիցս հօգուտ Արթուր Խաչատրյանի պետք է բռնագանձել 3.000 (երեք հազար) ՀՀ դրամ` որպես նախապես վճարված պետական տուրքի գումար:
Այլ դատական ծախսեր սույն գործով չեն առաջացել:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 57-րդ, 60-րդ, 124, 126-րդ, 127-րդ, 132-րդ, 198-199-րդ հոդվածներով` Դատարանը
ՈՐՈՇԵՑ
1. Արթուր Խաչատրյանի դիմումը բավարարել.
i
Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 28.02.2019թ. «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշումը մասնակի` 1-ին կետի մասով ճանաչել անվավեր:
2. Արթուր Խաչատրյանին վերադարձնել 1.000 (մեկ հազար) ՀՀ դրամ` որպես ավել վճարված պետական տուրքի գումար:
3. Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունից հօգուտ Արթուր Խաչատրյանի բռնագանձել 3.000 (երեք հազար) ՀՀ դրամ` որպես նախապես վճարված պետական տուրքի գումար:
Որոշումը` դատական ծախսերի բաշխման մասով կամովին չկատարելու դեպքում` այն կկատարվի դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության միջոցով` պարտապանի հաշվին:
Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից մեկ ամիս հետո և նույն ժամկետում կարող է բողոքարկվել Հայաստանի Հանրապետության վերաքննիչ վարչական դատարան:
գրավոր ընթացակարգով քննելով ըստ դիմումի Արթուր Խաչատրյանի ընդդեմ ՀՀ կառավարության (երրորդ անձ` «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ)` մասնակի` 1-ին կետի մասով, ՀՀ կառավարության 28.02.2019թ-ի «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, թիվ ՎԴ/4680/05/19 վարչական գործով ՀՀ վարչական դատարանի 13.04.2020թ-ի որոշման դեմ ՀՀ կառավարության կողմից բերված վերաքննիչ բողոքը,
ՊԱՐԶԵՑ
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.
Արթուր Խաչատրյանի ներկայացուցիչ Սարգիս Մադաթյանը 29.01.2019թ. դիմում է ներկայացրել ՀՀ վարչական դատարան (այսուհետ` Դատարան) ընդդեմ ՀՀ կառավարության (երրորդ անձ` «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ)` մասնակի` 1-ին կետի մասով, ՀՀ կառավարության 28.02.2019թ-ի «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին:
ՀՀ վարչական դատարանի (նախագահող դատավոր Ռ. Ազրոյան, դատավորներ` Մ. Պետրոսյան, Ս. Հովակիմյան, Ա. Ծատուրյան, Մ. Համբարձումյան) 22.07.2019 թ-ի որոշմամբ դիմումն ընդունվել է վարույթ, նորմատիվային որոշման գործողությունը կասեցնելու մասին միջնորդությունը մերժվել է:
Դատարանի 23.07.2019թ-ի որոշմամբ որպես երրորդ անձ է ներգրավվել «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն:
Դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 197-րդ հոդվածով, վարչական գործը քննել է գրավոր ընթացակարգով և 13.04.2020 թ-ի որոշմամբ Արթուր Խաչատրյանի դիմումը բավարարել է:
Նշված որոշման դեմ ՀՀ կառավարությունը ներկայացրել է վերաքննիչ բողոք:
Վերաքննիչ դատարանը 01.06.2020թ-ի որոշմամբ բողոքն ընդունել է վարույթ:
Վերաքննիչ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Արթուր Խաչատրյանը:
2. Վերաքննիչ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը.
Վերաքննիչ բողոքը քննվում է հետևյալ պահանջի սահմաններում` ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
Բողոքարկվող որոշումը կայացնելիս կիրառվել է ՀՀ վարչապետի 11.06.2018թ-ի թիվ 728-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրության 6-րդ կետը, որը չպետք է կիրառվեր:
Չնայած այն հանգամանքին, որ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ի վերաբերյալ հիշատակում չկա նախարարության կանոնադրության մեջ, այդուհանդերձ, այն նախարարության ենթակայության ներքո գործող ընկերություն է, որի ընդհանուր ժողովի որոշումները կայացվում է ՀՀ առողջապահության նախարարի կողմից: Այսինքն` նշված ընկերությունը նախարարության կազմում գործող կազմակերպություն է: «Դեղերի մասին» օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետով փորձաքննությունների կազմակերպումն ու իրականացումը վերապահված է ՀՀ առողջապահության նախարարությանը, ինչը սակայն դեռևս չի նշանակում, որ ՀՀ առողջապահության նախարարությունը այն պետք է իրականացնի իր կառուցվածքային ստորաբաժանումների միջոցով:
Ընկերության` մյուս կազմակերպությունների համեմատ առանձնահատկությունը կայանում է նրանում, որ այն 100 տոկոս պետական մասնակցությամբ առևտրային կազմակերպություն է, և 100 տոկոս բաժնետոմսերից ստացված շահույթը անցնում է ՀՀ պետական բյուջե: Նախարարության կանոնադրության 11-րդ կետի 9-րդ ենթակետից և 18-րդ կետի 2-րդ ենթակետից բխում է, որ ընկերությունը նախարարության կազմում գործող մարմին է, որի միջոցով նախարարությունը կարող է իրականացնել նախարարության նպատակներն ու խնդիրները:
Դատարանը, նշված հանգամանքը անտեսելով, եկել է այն եզրահանգման, որ ընկերությունը առևտրային կազմակերպություն է և, փաստորեն, արձանագրել է, որ նախարարության կողմից ընկերության միջոցով փորձաքննությունն իրականացնելը հանգեցնում է օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի խախտման: Արդյունքում Դատարանն անտեսել է ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրության 11-րդ կետի 9-րդ ենթակետը և 18-րդ կետի 2-րդ ենթակետը և այն հանգամանքը, որ ՀՀ առողջապահության նախարարությունը իր առջև դրված խնդիրներն ու նպատակները իրականացնում է նաև իր ենթակայության ներքո գործող պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունների և բաժնետիրական ընկերությունների միջոցով:
Վերոգրյալի հիման վրա Դատարանը եկել է սխալ եզրահանգման:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 130-րդ, 134-րդ, 145-րդ հոդվածներով` խնդրել է բեկանել 13.04.2020 թ-ին կայացրած որոշումը և փոփոխել:
2.1. Վերաքննիչ բողոքի պատասխանի իրավական դիրքորոշումը և դրա հիմնավորումները.
Վերաքննիչ բողոքի դեմ Արթուր Խաչատրյանն առարկել է հետևյալ պատճառաբանություններով.
Բողոք բերող անձը վերաքննիչ բողոքում նշել է, որ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ի 100 տոկոս բաժնետոմսերը պատկանում են պետությանը, ընդհանուր ժողովի որոշումները կայացնում է ՀՀ առողջապահության նախարարը, ինչպես նաև մեջբերելով ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրության 11-րդ կետի 9-րդ ենթակետը և 18-րդ կետի 2-րդ ենթակետը` եզրահանգել է, որ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն հանդիսանում է ՀՀ առողջապահության նախարարությանը ենթակա մարմին:
Բողոք բերող անձը որոշումը մյուս մասերով չի վիճարկել, ինչը նշանակում է, որ վերջինս ընդունել է որոշման մյուս մասերի օրինականությունն ու հիմնավորվածությունը:
Դատարանը որոշման հիմքում դրել է ոչ թե այն հանգամանքը, որ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն հանդիսանում է վարչական մարմնին ենթակա ընկերություն, թե` ոչ, այլ դրել է այն հանգամանքը, որ ՀՀ կառավարության 28.02.2019թ-ի «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշումը` 1-ին կետի մասով չէր կարող ընդունվել ՀՀ կառավարության կողմից, վերջինիս նման որոշում կայացնելու համար օրենքով կամ ՀՀ սահմանադրությամբ լիազորված չէր:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 134-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի վերլուծությունից բխում է, որ վերաքննիչ բողոքի պարտադիր բաղադրիչ է հիմնավորումն առ այն, թե այս կամ այն նորմի խախտումը ինչպես է ազդել գործի ելքի վրա:
Բողոք բերող անձի կողմից որևէ կերպ փորձ չի արվել հիմնավորելու, թե իր կողմից բարձրացված հարցադրումը գործի ելքի վրա ինչ ազդեցություն է ունեցել: Վերաքննիչ բողոքում բարձրացված հարցադրումը սույն գործի ելքի վրա որևէ կերպ չի կարող ազդել: Այն հարցը` «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն հանդիսանում է արդյո՞ք վարչական մարմնին ենթակա ընկերություն, թե` ոչ, սույն գործի ելքի վրա որևէ կերպ չի կարող ազդել, քանի որ սույն գործի համար առանցքային նշանակություն ունի այն, թե ՀՀ կառավարությունը արդյո՞ք ուներ օրենքով կամ ՀՀ սահմանադրությամբ սահմանված լիազորություն ընդունելու 28.02.2019թ-ի «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշումը` 1-ին կետի մասով, թե` ոչ:
Դատարանն իր որոշմամբ հստակ պատասխան է տվել վերոնշյալ հարցին` նշելով, որ ՀՀ կառավարությունը չուներ լիազորություն ընդունելու վիճարկող որոշումը` 1-ին կետի մասով: Դատարանի վերոնշյալ եզրահանգման դեմ բողոք բերող անձը վերաքննիչ բողոքում չի առարկել, հետևաբար այդ մասով ընդունել է որոշումը:
Եթե անգամ վերաքննիչ բողոքում բարձրացված հարցադրումը կարող է ազդել գործի ելքի վրա, ապա վերաքննիչ բողոքում նշվածը այդ մասով ևս անհիմն է: Մասնավորապես` Դատարանը որոշման մեջ մեջբերել է ՀՀ վարչապետի 11.06.2018թ-ի թիվ 728-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրության 6-րդ կետը, որը հանդիսանում է այն նորմը, որով սահմանված է ՀՀ առողջապահության նախարարության կառուցվածքում ընդգրկված մարմինների ցանկը:
Բողոք բերող անձի կողմից վկայակոչված կետերը (Կանոնադրության 11-րդ կետի 9-րդ ենթակետ և 18-րդ կետի 2-րդ ենթակետը) սահմանում են վարչական մարմնի լիազորությունները, սակայն այդ կարգավորումները չեն կարող հիմք հանդիսանալ որևէ այլ մարմնի/ընկերության վարչական մարմնի կառուցվածքում ընդգրկելու համար: Այսինքն այն, որ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն հանդիսանում է 100 տոկոս պետական մասնակցությամբ ընկերություն, որի միջոցով պետությունը իրականացնում է որոշակի գործունեություն, չի կարող հիմք հանդիսանալ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն ՀՀ առողջապահության նախարարության կառուցվածքում ընդգրկելու համար: ՀՀ առողջապահության նախարարության կառուցվածքը հստակ և սպառիչ թվարկված է ՀՀ վարչապետի 11.06.2018թ-ի թիվ 728-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրության 6-րդ կետում, որտեղ չնշված մյուս մարմինների կամ կազմակերպությունների կողմից իրականացվող գործունեությունը չի կարող համարվել ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից իրականացված գործունեություն:
Հաշվի առնելով վերոգրյալը և հիմք ընդունելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 18-րդ և 138-րդ հոդվածների դրույթները` խնդրել է մերժել վերաքննիչ բողոքը` որոշումը թողնելով օրինական ուժի մեջ:
3. Վերաքննիչ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.
Վերաքննիչ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.
1) ՀՀ կառավարության 28.02.2019թ. թիվ 150-Ն որոշման 1-ին մասի համաձայն` հիմք ընդունելով «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը, ՀՀ կառավարությունը որոշել է սահմանել, որ առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններն ու մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպում և իրականացնում է ՀՀ առողջապահության նախարարության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն:
2) ՀՀ վարչապետի 11.06.2018թ-ի թիվ 728-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրության 6-րդ կետի համաձայն` նախարարության կառուցվածքում ընդգրկվում են նախարարի, նախարարի տեղակալների, գլխավոր քարտուղարի, գլխավոր քարտուղարի տեղակալի, նախարարի խորհրդականների, մամուլի քարտուղարի, օգնականների և նախարարի տեղակալների օգնականների պաշտոնները, կառուցվածքային ստորաբաժանումները, գործակալությունները:
3) ՀՀ առողջապահության նախարարի 11.10.2004թ. թիվ 1020-Ա հրամանով հաստատված «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ի կանոնադրության 1.1 կետի համաձայն` «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն համարվում է առևտրային կազմակերպություն հանդիսացող իրավաբանական անձ:
4. Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանություններն ու եզրահանգումները.
Քննելով վերաքննիչ բողոքը նշված պահանջի սահմաններում` Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ այն ենթակա է մերժման հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի «Նորմատիվ իրավական ակտերի իրավաչափությունը վիճարկելու վերաբերյալ գործերի վարույթը» վերտառությամբ 26-րդ գլխով կարգավորված է հատուկ վարույթի առանձնահատկությունները:
Մասնավորապես, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 191-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական դատարանին ընդդատյա են պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների և դրանց պաշտոնատար անձանց նորմատիվ իրավական ակտերի վիճարկման վերաբերյալ հետևյալ գործերը. Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության, Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի նորմատիվ իրավական ակտերի, գերատեսչական նորմատիվ իրավական ակտերի, ինչպես նաև համայնքի ավագանու ու համայնքի ղեկավարի նորմատիվ իրավական ակտերի` դրանց համեմատ ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող նորմատիվ իրավական ակտերին (բացի Սահմանադրությունից) համապատասխանությունը վիճարկելու վերաբերյալ գործերը:
Վերը նշված իրավակարգավորումից հետևում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 26-րդ գլխով նախատեսված հատուկ վարույթի շրջանակներում, ի թիվս այլ մարմինների կողմից կայացված նորմատիվ իրավական ակտերի, կարող են ստուգվել նաև Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից ընդունված նորմատիվ իրավական ակտերի համապատասխանությունը` ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող նորմատիվ իրավական ակտերին:
Սույն գործի փաստերի համաձայն` ՀՀ կառավարությունը հիմք ընդունելով «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը` 28.02.2019թ. թիվ 150-Ն որոշման 1-ին մասով սահմանել է, որ առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններն ու մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպում և իրականացում է ՀՀ առողջապահության նախարարության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ի միջոցով:
Դատարան ներկայացրած դիմումով Արթուր Խաչատրյանը վիճարկում է ՀՀ կառավարության 28.02.2019թ. «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշման 1-ին կետի համապատասխանությունը «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետին և «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետին այն պատճառաբանությամբ, որ ՀՀ կառավարությանը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններ և մասնագիտական դիտարկումներ կազմակերպող և իրականացնող մարմին (միակ մարմին) նշանակելու վերաբերյալ որևէ իրավասություն վերապահված չէ:
ՀՀ Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով, իսկ 2-րդ մասի համաձայն` Սահմանադրության և օրենքների հիման վրա և դրանց իրականացումն ապահովելու նպատակով Սահմանադրությամբ նախատեսված մարմինները կարող են օրենքով լիազորվել ընդունելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր:
ՀՀ Սահմանադրության 153-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` Կառավարությունն իրավասու է ընդունելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր:
«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի համաձայն` ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտը` Սահմանադրության և օրենքների հիման վրա և դրանց իրականացումն ապահովելու նպատակով օրենքով լիազորված լինելու դեպքում Սահմանադրությամբ նախատեսված մարմինների ընդունած նորմատիվ իրավական ակտ է:
«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտը ունենում է նախաբան, որում նշվում է օրենսդրական իրավական ակտի հոդվածը կամ մասը, որը ներառում է Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված լիազորող նորմեր:
Այսինքն` ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտը կարող է ընդունել Սահմանադրությամբ նախատեսված այն մարմինը, որին տվյալ օրենքը լիազորում է ընդունել համապատասխան ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտ` այդ նորմի կիրարկումն ապահովելու նպատակով: Ընդ որում, լիազորող կամ, որ նույնն է` իրավազորող նորմն իրավունքի սուբյեկտին (սահմանադրական մարմնին) որոշակի լիազորություն կամ իրավազորություն (որոշակի իրավաբանական նշանակություն ունեցող գործողություն կատարելու հնարավորություն) տրամադրող դրույթներ է պարունակում և իրավաբանական տեխնիկան պահանջում է ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտի նախաբանում նշել այն լիազորող նորմը, որը տվյալ սահմանադրական մարմնին լիազորում է ընդունել համապատասխան ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտը:
Տվյալ դեպքում 28.02.2019թ. թիվ 150-Ն որոշմամբ ՀՀ կառավարությունը, հիմք ընդունելով «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը` որոշել է. «1. Սահմանել, որ առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններն ու մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպում և իրականացում է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերության միջոցով:»:
«Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածով սահմանվում է ՀՀ կառավարության իրավասությունը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման բնագավառում, մասնավորապես 1-ին մասի համաձայն` ՀՀ կառավարությունը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման նպատակով`
1) մշակում և իրականացնում է դեղերի շրջանառության ոլորտում պետական քաղաքականությունը.
2) ընդունում է դեղերի շրջանառության ոլորտը կարգավորող իրավական ակտեր.
3) ապահովում է դեղերի ֆիզիկական և տնտեսական մատչելիությունը.
4) տրամադրում է բնակչությանը հիմնական դեղերով ապահովելու համար պետական երաշխիքներ.
5) իրականացնում է միջազգային համագործակցություն.
6) իրականացնում է սույն օրենքով և այլ օրենքներով իրեն վերապահված գործառույթներ:
«Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի համաձայն` առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմինը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման բնագավառում իրականացնում է դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների կազմակերպում և իրականացում:
«Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին» ՀՀ օրենքի հավելվածի 2-րդ կետի և ՀՀ վարչապետի 11.06.2018թ-ի թիվ 728-Լ որոշմամբ հաստատված ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրության համաձայն` առողջապահության բնագավառում պետական կառավարման լիազոր մարմնի իրավասությունները վերապահվել են ՀՀ առողջապահության նախարարությանը:
Վերոհիշյալ իրավանորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների կազմակերպման և իրականացման իրավասությունը վերապահված է բացառապես առողջապահության նախարարությանը:
Տվյալ դեպքում Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ կառավարությունը, 28.02.2019թ. թիվ 150-Ն որոշումն ընդունելիս և դրանով դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների ու մասնագիտական դիտարկումների կազմակերպումը և իրականացումը ՀՀ առողջապահության նախարարության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ին վերապահելիս հիմք է ընդունել և տվյալ ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտի նախաբանում, որպես լիազորող նորմ` նշել է «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը:
Մինչդեռ, սույն գործով վիճարկվող «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետը այդ նորմի կիրարկումն ապահովելու նպատակով, որևէ սահմանադրական մարմնի, այդ թվում` ՀՀ կառավարությանը, չի վերապահել որևէ ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտ ընդունելու լիազորություն այլ դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների կազմակերպման և իրականացման իրավասությունը ուղղակիորեն (անմիջականորեն) վերապահել է առողջապահության նախարարությանը:
Հետևաբար, ՀՀ կառավարությանը դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննություններ և մասնագիտական դիտարկումներ կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու որևէ իրավասություն վերապահված չէ և վիճելի ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտով դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների ու մասնագիտական դիտարկումների կազմակերպումը և իրականացումը ՀՀ առողջապահության նախարարության «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ին վերապահելը չի համապատասխանել «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետին:
Ավելին, «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքը, առանձին կոնկրետ հոդվածներով սահմանել է լիազորող նորմեր, որոնցով հստակ նախատեսվել են այն կարգերը սահմանելու և հարցերը կանոնակարգելու դեպքերը, որոնց իրավասությունը վերապահել է ՀՀ կառավարությանը: Սակայն դրանց մեջ բացակայում են այնպիսի նորմեր, որոնց հիման վրա և որոնց իրականացումն ապահովելու նպատակով ՀՀ կառավարությանը կարող է սահմանել դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունների ու մասնագիտական դիտարկումների կազմակերպումը և իրականացումը որևէ մարմնի վերապահելու հնարավորություն:
Վերոշարադրյալ ամբողջից ելնելով` Վերաքննիչ դատարանը եզրակացնում է, որ ՀՀ կառավարության 28.02.2019թ. «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշման 1-ին կետը չի համապատասխանում ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետին և «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետին, ինչն էլ հիմք է հանդիսացել այն անվավեր ճանաչելու համար:
Բողոք բերող անձը դատական ակտը բողոքարկել է այն հիմք-հիմնավորումներով, որ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ի 100 տոկոս բաժնետոմսերը պատկանում են պետությանը, ընդհանուր ժողովի որոշումները կայացնում է Առողջապահության նախարարը, ինչպես նաև մեջբերելով ՀՀ առողջապահության նախարարության կանոնադրության 11-րդ կետի 9-րդ ենթակետը և 18-րդ կետի 2-րդ ենթակետը` եզրահանգել է, որ «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն հանդիսանում է ՀՀ առողջապահության նախարարությանը ենթակա մարմին:
Մինչդեռ, Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ կառավարության 28.02.2019թ-ի «Դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման ոլորտում փորձաքննությունները և մասնագիտական դիտարկումները կազմակերպող և իրականացնող մարմին նշանակելու մասին» թիվ 150-Ն որոշման 1-ին կետը` դրա ընդունման լիազորությունը չունեցող մարմնի կողմից ընդունված լինելու հանգամանքն արդեն իսկ վկայում է այն մասին, որ վիճարկվող նորմատիվ իրավական ակտն ընդունվել է ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող վերոհիշյալ իրավական ակտերի պահանջների խախտմամբ, ինչն էլ իր հերթին` բացառում է այն հանգամանքի գնահատման անհրաժեշտությունը, թե ինչ կազմակերպաիրավական կարգավիճակ ունի «Ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի անվան դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ն (նախարարությանը ենթակա ընկերություն, թե` այլ կարգավիճակ ունեցող կազմակերպություն), և որպես այդպիսին դեղերի շրջանառության պետական կարգավորման բնագավառում ինչ գործառույթ է իրականացնում, քանի որ դրա գնահատումը որևէ կերպ չի կարող ազդել գործի ելքի վրա:
Անդրադառնալով սույն գործով առաջացած դատական ծախսերի բաշխման հարցին և հիմք ընդունելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասը` Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ բողոքը մերժելու պայմաններում դատական ծախսերի բաշխման հարցը պետք է համարել լուծված:
Վերոգրյալի հիման վրա և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 145-րդ, 146-րդ հոդվածներով, 148-րդ հոդվածի 1-ին մասով և 156-րդ հոդվածով` Վերաքննիչ դատարանը
ՈՐՈՇԵՑ
1. Վերաքննիչ բողոքը մերժել և Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանի 13.04.2020 թվականի որոշումը թողնել անփոփոխ:
2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցը համարել լուծված:
Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո և նույն ժամկետում կարող է բողոքարկվել Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարան:
Նախագահող Դատավոր Դատավոր Դատավոր Դատավոր Դատավոր
Ա. Սարգսյան Ա. Բաբայան Կ. Բաղդասարյան Հ. Բեդևյան Ա. Պողոսյան
Հրապարակվել է www.datalex.am կայքէջում` 29 նոյեմբերի 2022 թվական:
http://datalex.am/?app=AppCaseSearch&case_id=38562071809934846
Միասնական կայք` 26.12.22-08.01.23
---------------------
ԻՐՏԵԿ - Վճռաբեկ դատարանի 29.11.22 թվականի որոշմամբ ՀՀ կառավարության վճռաբեկ բողոքը մերժվել է, և 15.02.21 թվականի որոշումը թողնվել է անփոփոխ:
http://datalex.am/?app=AppCaseSearch&case_id=38562071809934846
Միասնական կայք` 26.12.22-08.01.23