i
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ
ՀՐԱՄԱՆ
10 մայիսի 2019 թվականի N 26-Ն
ՎԻՐՈՒՍԱՅԻՆ ՀԵՄՈՌԱԳԻԿ ՏԵՆԴՈՎ ՊԱՑԻԵՆՏՆԵՐԻ ՎԱՐՄԱՆ ԳՈՐԾԵԼԱԿԱՐԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Հիմք ընդունելով «Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 19.3 հոդվածի 1-ին մասի 10-րդ կետը`
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ
1. Հաստատել` «Վիրուսային հեմոռագիկ տենդով պացիենտների վարման գործելակարգ»-ը` համաձայն հավելվածի:
2. Սույն հրամանն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:
Ա. Թորոսյան
Հավելված
Առողջապահության նախարարի
10 մայիսի 2019 թ.
N 26-Ն հրամանի
ՎԻՐՈՒՍԱՅԻՆ ՀԵՄՈՌԱԳԻԿ ՏԵՆԴՈՎ ՊԱՑԻԵՆՏՆԵՐԻ ՎԱՐՄԱՆ ԳՈՐԾԵԼԱԿԱՐԳ
Ընդհանուր դրույթներ
Վիրուսային հեմոռագիկ տենդը (ՎՀՏ) ծանր հիվանդությունների ընդհանուր անվանում է, որոնք որոշ դեպքերում կապված են արնահոսության հետ: Հարուցվում են մի շարք վիրուսների կողմից: Տերմինը սովորաբար տարածվում է այն հիվանդությունների վրա, որոնք հարուցվում են հետևյալ ընտանիքների վիրուսներով`
. Արենավիրիդե (Լասսա, Լույո, Ջունին, Գուանարիտո, Սաբիա, Մաչուպո և Չապար)
. Բունյավիրիդե (Ղրիմ-Կոնգո հեմոռագիկ տենդ (CCHF), Ռիֆտ հովտի տենդ և Հանտավիրուսներ)
. Ֆիլովիրիդե (Էբոլա և Մարբուրգ)
Ֆլավիվիրիդե (Դեղին տենդ, Դենգե տենդ, Օմսկի հեմոռագիկ տենդ, Կիասանուր անտառների հիվանդություն և Ալկուրմա հեմոռագիկ տենդ):
Սույն գործելակարգը վերաբերում է մի շարք ՎՀՏ-երի` Էբոլա, Մարբուրգ, Ղրիմ-Կոնգո տենդ, Լասսա տենդ (և Լույո), որոնք հանդիպում են Աֆրիկայում և ունեն մարդուց մարդուն փոխանցվելու ռիսկ: Այս գործելակարգը չի վերաբերում այնպիսի վիրուսային վարակների վարմանը, ինչպիսիք են Դենգեն, Ռիֆտ հովտի տենդը և Դեղին տենդը, որոնք ևս ունեն հեմոռագիկ դրսևորումներ, սակայն չեն փոխանցվում անմիջապես մարդուց մարդուն:
ՎՀՏ-երը ծանր և կյանքին վտանգ սպառնացող վիրուսային հիվանդություններ են, որոնք ունեն հատուկ նշանակություն հանրային առողջապահության համար, քանի որ կարող են տարածվել հիվանդանոցային պայմաններում, ունեն բարձր մահաբերություն և դժվար է արագ ճանաչել և հայտնաբերել: Բացի այդ, Էբոլայի և Մարբուրգի դեպքում բացակայում է արդյունավետ և ապացուցված բուժումը, կիրառվում է աջակցող բուժում: Չնայած, Ռիբավիրինը կարող է օգտագործվել Լասսա տենդի և Ղրիմ-Կոնգո տենդի ժամանակ, սակայն դրանց մահաբերությունը շարունակում է մնալ բարձր:
Բուժաշխատողների մահը հաճախ հանդիսանում է ՎՀՏ-ի բռնկման առաջին նշանը. վաղ հայտնաբերումը և բուժաշխատողների պաշտպանության միջոցառումների իրականացումը համաճարակների կառավարման հիմնական նպատակներից մեկն է:
Էբոլան և Մարբուրգը հանդիսանում են ֆիլովիրուսներ, որոնք փոխանցվում են վարակված կենդանիների հետ շփման միջոցով (կամ Էբոլա տարած հիվանդից` վարակվելով մարմնի հեղուկների մեջ առկա վիրուսով), և հետագայում փոխանցվում են այդ հիվանդի վարակված արյան և կենսական հեղուկների միջոցով:
Ղրիմ-Կոնգո տենդի հարուցիչը Նաիրովիրուս է` նույնանուն վիրուսների խումբ Բունյավիրիդե ընտանիքում: Ղրիմ-Կոնգո տենդը փոխանցվում է տզերի միջոցով տնային կենդանիներից (ինչպիսիք են եղջերուն, խոշոր եղջերավոր անասունները, այծերը և ոչխարները), բայց այն կարող է փոխանցվել նաև վարակված կենդանիների կամ մարդու արյան կամ կենսաբանական հեղուկների հետ շփման միջոցով:
Լասսա և Լույո վիրուսները պատկանում են Արենավիրիդե ընտանիքին: Մարդիկ վարակվում են նրանց ռեզերվուարների (Mastomys natalensis առնետ) արտաթորանքների հետ շփվելու միջոցով: Լասսա վիրուսի երկրորդային վարակում մարդուց մարդուն նույնպես կարող է տեղի ունենալ վարակված արյան կամ կենսաբանական հեղուկների հետ անմիջական շփման ժամանակ:
Էբոլա, Մարբուրգ և Ղրիմ-Կոնգո տենդերի բռնկումներ տեղի են ունենում պարբերաբար, սակայն անկանխատեսելի: Ի տարբերություն շատ ՎՀՏ-ի, որոնք ախտորոշվում են բռնկումների ժամանակ, Լասսա տենդը համարվում է էնդեմիկ Արևմտյան Աֆրիկայում, ըստ գնահատման` տարեկան արձանագրվում են տասնյակ հազարավոր դեպքեր, ամենից բարձր հիվանդացությունը դիտվում է Սիեռա-Լեոնեյի Կենեմա, Բո և այլ շրջաններում, ինչպես նաև Նիգերիայում, Գվինեայում և Լիբերիայում: ՎՀՏ-երը կարող են հանդիպել ցանկացած ժամանակ և պահանջում են պատրաստակամություն և պլանավորում: Մինչ համայնքում ՎՀՏ-ի բռնկում սկսվելը, ՎՀՏ-ով հիվանդները դիմում են տեղական առողջապահական հաստատություններ խնամքի և բուժման համար:
Այսպիսով, տարբերակիչ ախտորոշման ժամանակ ՎՀՏ-ի նկատմամբ կասկածի բարձր մակարդակի դեպքում առանց վարակի կանխարգելման և հսկողության մշտապես գործող ստանդարտ նախազգուշական միջոցների պահպանման, բուժաշխատողները և այլ հիվանդները գտնվում են վարակման վտանգի տակ:
Հապավումներ
ՎՀՏ - վիրուսային հեմոռագիկ տենդ
CCHF - Ղրիմ-Կոնգո հեմոռագիկ տենդ
ՊՇՌ - պոլիմերազային շղթայական ռեակցիա
Գործելակարգի պացիենտի մոդել
Սույն գործելակարգի պացիենտի մոդելն է բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնող հիմնարկներում գտնվող ծանրության տարբեր աստիճանի ՎՀՏ-ով պացիենտը (Աղյուսակ 1):
Աղյուսակ 1
Վիրուսային հեմոռագիկ տենդով պացիենտի մոդել
._____________________________________________________________________.
|Մոդելի պարտադիր բաղադրիչ | Բաղադրիչի նկարագրությունը |
|_____________________________|_______________________________________|
|Նոզոլոգիական ձևը |ՎՀՏ մեծահասակների շրջանում |
|_____________________________|_______________________________________|
|Տարիքային կարգավիճակ |Մեծահասակներ և երեխաներ |
|_____________________________|_______________________________________|
|Հիվանդության աստիճանը |Ցանկացած |
|_____________________________|_______________________________________|
|Հիվանդության փուլը |Ցանկացած |
|_____________________________|_______________________________________|
|Բարդությունները |Անկախ բարդություններից |
|_____________________________|_______________________________________|
|Կոդը ըստ ՀՄԴ-10 |A 98.4 - Էբոլա վիրուսով հար. հիվ. |
| |A 98.3 - Մարբուրգ վիրուսով հար. հիվ. |
| |A 98.0 - Ղրիմ-Կոնգո հեմոռագիկ տենդ |
|_____________________________|_______________________________________|
|Բուժօգնության ցուցաբերման |Հիվանդանոցային |
|պայմանները | |
._____________________________________________________________________.
1. ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՆԵՐ
1.1. Համաձայն Հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման ամերիկյան կենտրոնի
2011 թ. «Դեպքերի ստանդարտ բնորոշումները» հղման` ՎՀՏ ախտորոշման համար անհրաժեշտ է հետևյալ ցուցանիշների առկայությունը.
. Կասկածելի` դեպք, կլինիկորեն և համաճարակաբանորեն նման է ՎՀՏ դեպքի:
. Հաստատված` դեպք, կասկածելի դեպք, որը հաստատվել է լաբորատոր հետազոտություններով:
Կլինիկական չափանիշներ
Սուր սկսվող հիվանդություն, որի դեպքում առկա են բոլոր ստորև նշված ախտանիշները.
. Տենդ >40oC
. Նշված ախտանիշներից մեկը կամ մի քանիսը
. ուժեղ գլխացավ
. մկանացավ
. էրիթեմատոզ, մակուլոպապուլյոզ ցան իրանին, որը 3-4 օր անց ենթարկվում է թեփոտման
. փսխում
. լուծ
. ֆարինգիտ (միայն արենավիրուսների դեպքում)
. որովայնի ցավ
. վնասվածքի հետ չկապակցված արնահոսություն
. ցավ ռետրոստերնալ հատվածում (միայն արենավիրուսների դեպքում)
. պրոտեինուրիա (միայն արենավիրուսների դեպքում)
. թրոմբոցիտոպենիա
Համաճարակաբանական կապ
Ախտանիշների ի հայտ գալուն նախորդող 3 շաբաթների ընթացքում ստորև նշված գործոնի առկայություն.
. Շփում ՎՀՏ հիվանդի արյան կամ այլ կենսաբանական հեղուկների հետ:
. ՎՀՏ էնդեմիկ շրջանի բնակիչ կամ այդ շրջան ճանապարհորդող:
. Աշխատանք ՎՀՏ նմուշների հետ առնչվող լաբորատորիայում:
. Աշխատանք էնդեմիկ շրջանների չղջիկների, կրծողների կամ պրիմատների հետ առնչվող լաբորատորիայում:
. Շփում ՎՀՏ սուր կամ ռեկոնվալեսցենտ հիվանդի սերմնահեղուկի հետ, ախտանիշների ի հայտ գալուց 10 շաբաթվա ընթացքում:
Լաբորատոր չափանիշներ
Նշված չափանիշներից մեկի կամ մի քանիսի առկայությունը.
. ՎՀՏ վիրուսի անտիգենի հայտնաբերում արյան մեջ ԻՖԱ:
. ՎՀՏ վիրուսի անջատում բջջային կուլտուրայում:
. ՎՀՏ վիրուսի գենոմի հայտնաբերում պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայով (RT-PCR):
. ՎՀՏ վիրուսի անտիգենների հայտնաբերում իմունահյուսվածաքիմիական մեթոդով:
2. ԿԼԻՆԻԿԱԿԱՆ ՆԿԱՐԱԳԻՐ
2.1. Էբոլա/Մարբուրգ տենդերի կլինիկական առանձնահատկությունները
2.1.1. Գաղտնի շրջանը կարող է տատանվել 2-21 օր:
2.1.2. Սովորաբար սկսվում են գրիպանման համախտանիշով` տենդ, արտահայտված թուլություն, որը հաճախ ուղեկցվում է մկանահոդացավերով, գլխացավով և երբեմն զկռտոցով:
2.1.3. Հիվանդները կարող են գանգատվել նաև կլման դժվարացումից և որովայնի ցավերից` էպիգաստրալ, աջ հիպոքոնդրալ և հիպոգաստրալ շրջաններում: Նշվածները սովորաբար ուղեկցվում են գաստրոինտեստինալ ախտանիշներով` սրտխառնոց, փսխում և լուծ: Այս ՎՀՏ-ներին բնորոշ վաղ և ուշ կլինիկական ախտանիշներն առավել մանրամասն ներկայացված են Աղյուսակ 1-ում:
2.2. Լասսա տենդի կլինիկական առանձնահատկությունները
2.2.1. Գաղտնի շրջանը 6-21 օր է:
2.2.2. Այտուցված դեմքը և պարանոցը Լասսա տենդի դասական նշաններն են, սակայն հանդիպում է միայն 10% դեպքերում, այս նշանները չեն հանդիպում Էբոլա/Մարբուրգ տենդերի ժամանակ:
2.2.3. Ցավ կոկորդում հանդիպում է 2 դեպքերում էլ, բայց էքսուդատիվ ֆարինգիտը և լսողության կորուստը վկայում են Լասսա տենդի մասին:
2.2.4. Միայն մոտ 20% դեպքերում է Լասսա տենդով հիվանդների մոտ դիտվում արյունահոսություն: Լասսա տենդն ունի ավելի,նուրբե արտահայտվածություն, հիվանդները զգում են հոգնածություն և ջերմության առկայություն մի քանի օրվա ընթացքում:
2.2.5. Վարակվածների մոտ 80%-ի մոտ Լասսա տենդն ընթանում է թեթև կամ չունի տեսանելի ախտանիշներ:
2.2.6. Էնդեմիկ շրջաններում հաճախ են հանդիպում ինապարանտ ձևերը, որոնք ախտորոշվում են շճաբանական եղանակով:
2.2.7. Վիրուսն արտազատվում է մեզի միջոցով, վարակից հետո 3-9 շաբաթների ընթացքում և սերմնահեղուկի միջոցով` 3 ամիսների ընթացքում: Սեռական ճանապարհով փոխանցման աստիճանն անհայտ է:
2.2.8. Ապաքինման շրջանում կարող է դիտվել տրանզիտոր մազաթափություն և ատաքսիա:
2.2.9. Սենսորոնևրալ լսողական անբավարարությունը (8-րդ գանգուղեղային նյարդ) դիտվում է հաճախ, որը կապված չէ հիվանդության ծանրության հետ:
2.2.10. Լաբորատոր առանձնահատկությունները ներառում են լիմֆոպենիա, որին կարող է հաջորդել ուշ նեյտրոֆիլիան: Թրոմբոցիտների քանակը չափավոր իջած է, թրոմբոցիտների ֆունկցիան շեղված է: ԱՍՏ-ի մակարդակը 150-ից բարձր է և բարձր վիրեմիան հիվանդի համար վատ կանխատեսումների ցուցանիշ է: Ալբումինուրիան և արյան խտացումը կարող են ուղեկցել ծանր հիվանդությանը:
Լասսա տենդի կլինիկական ախտանիշներն` ըստ հիվանդության փուլերի, նկարագրված են Աղյուսակ 2-ում:
2.3. Ղրիմ-Կոնգո տենդի կլինիկական առանձնահատկությունները
2.3.1. Գաղտնի շրջանի տևողությունը կախված է վարակման ուղուց, բայց սովորաբար կազմում է 3-7 օր, տզի խայթոցից հետո արձանագրված առավելագույն գաղտնի շրջանը նշվում է 9 օր և վարակված արյան կամ հյուսվածքների հետ շփումից հետո` 13 օր:
2.3.2. ՂԿ տենդի սկիզբը հանկարծակի է, նախնական նշաններն ընդգրկում են` գլխացավ, տենդ, ախորժակի կորուստ, քնկոտություն, մեջքի շրջանում ցավեր, հոդացավեր, որովայնի ցավեր և փսխում: Կարող է դիտվել նաև դեղնուկ, և ծանր դեպքերում տրամադրության և զգայական ընկալման փոփոխություններ:
2.3.3. Հեմոռագիկ շրջանը սովորաբար կարճ է (2-3 օր, սակայն կարող է լինել մինչև 2 շաբաթ), զարգանում է կտրուկ, սովորաբար հիվանդության 3-րդ և 4-րդ օրերին: Հեմոռագիկ դրսևորումները հաճախ են հանդիպում և տատանվում են պետեխիաներից մինչև մաշկի և լորձաթաղանթների լայն հեմատոմաներ:
2.3.4. Ամենից հաճախ հանդիպող արնահոսող հատվածներն են քիթը, ստամոքս-աղիքային համակարգը (արյունային փսխում, մելենա և ներորովայնային արնահոսություն), արգանդ (մենոռագիա` արտահայտված դաշտանային արնահոսություն, կամ այլ հեշտոցային արնահոսություն), միզուղիներ (հեմատուրիա) և շնչական համակարգ (արյունախխում):
2.3.5. Մոտ 30% հիվանդների մոտ կարող է դիտվել հեպատոսպլենոմեգալիա:
2.3.6. ՂԿ տենդի լաբորատոր առանձնահատկությունները ներառում են` թրոմբոցիտոպենիա, լեյկոպենիա, լյարդային ֆերմենտների աճ և երկարացված արնահոսության ժամանակ:
2.3.7. Անբարենպաստ կանխատեսող ցուցանիշներ և ռիսկային գործոններ են` տարիքը 60 անց, կլինիկական նշանների և լաբորատոր ցուցանիշների կտրուկ զարգացումը, քնկոտությունը և թրոմբոցիտների քանակը <50,000 մմ3 կամ երկարացած aPTT:
3. ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ԱԽՏՈՐՈՇՈՒՄ
3.1. Ընդհանուր դրույթներ
3.1.1. Բոլոր նմուշները պետք է դիտարկվեն որպես բարձր վտանգավորության նմուշներ:
3.1.2. Էբոլայի և այլ ՎՀՏ-ի ախտորոշման հաստատման համար պահանջվում են բարձր որակավորված և մասնագիտացված ռեֆերենս լաբորատորիաներ:
3.1.3. Նմուշները հավաքող և տեղափոխող (լաբորատոր անձնակազմ, բուժքույրեր, բժիշկներ, ֆլեբոտոմիստներ` արյան նմուշառում կատարողներ), ինչպես նաև նմուշները տեղափոխման համար փաթեթավորող անձնակազմը պետք է ուսուցանվեն ճիշտ և անվտանգ նմուշառման, փաթեթավորման և տեղափոխման, անձնական պաշտպանական միջոցների օգտագործման պահանջների վերաբերյալ:
3.1.4. Այն համաճարակաբանական իրավիճակներում, երբ Էբոլայի տարածվածությունը ցածր է, անհրաժեշտ է հակածնի բարձր առանձնահատկությամբ արագ թեստերի կիրառումը: Ցածր առանձնահատկությամբ թեստերի լայն կիրառումը կբերի մեծ քանակությամբ կեղծ բացասական արդյունքների:
3.1.5. Բոլոր հակածնային թեստերը պետք է կրկնակի ստուգվեն ՊՇՌ մեթոդով` ախտորոշման հաստատման համար: Ախտանիշներն ի հայտ գալուց 72 ժամվա ընթացքում ստացված ցանկացած բացասական պատասխան պետք է կրկնակի ստուգվի: Նմուշառման ընդհանուր սկզբունքները ներկայացված են Աղյուսակ 3-ում:
3.2. Էբոլա/Մարբուրգ, Լասսա և Ղրիմ-Կոնգո տենդերի լաբորատոր ախտորոշումը
3.2.1. ՎՀՏ-ի դեպքի հաստատման համար 3 լաբորատոր թեստեր կարող են կիրառվել: Ընտրությունը կախված է նմուշի վերցման ժամանակահատվածից, հիվանդության առաջացման ժամանակահատվածից:
3.2.2. ՊՇՌ մեթոդը, որը հաճախ անվանվում է ՊՇՌ իրական ժամանակում /real time PCR/ կամ հետադարձ տրանսկրիպտազային ՊՇՌ /reverse transcriptase կամ RT-PCR/, հաստատում է վիրուսի առկայությունը արյան կամ հյուսվածքների մեջ հիվանդության սուր փուլում: Այն նախընտրելի մեթոդ է թե արյան, թե դիակների կոկորդի քսուքից նմուշները հաստատելու համար: Որոշ իրավիճակներում այս թեսթը կարող է փոխարինվել հակածնի հայտնաբերման ԻՖԱ մեթոդով, սակայն վերջինս քիչ զգայուն է:
3.2.3. IgM դասի հակամարմինների հայտնաբերումը ԻՖԱ մեթոդով հաճախ վկայում է վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում առկա վարակի մասին:
3.2.4. IgG դասի հակամարմինների հայտնաբերումը նույնպես ԻՖԱ մեթոդով, պահպանվում է տարիներ տարած սուր վարակից հետո: Առանձին IgG առկայությունը չի հավաստում նոր կամ ընթացիկ վարակի մասին, բայց զույգ նմուշներում, որոնք ցույց են տալիս IgG սերոկոնվերսիա, կարող են օգտագործվել` հաստատելու սուր վարակը: Սույն մեթոդի հաճախ հանդիպող խնդիրը խաչաձև ռեակցիան է:
3.2.5. Մահացածների շրջանում ախտորոշման համար կարելի է կիրառել իմունահյուսվածաքիմիական հետազոտությունը` հայտնաբերելու որոշ ՎՀՏ-ներ (օրինակ, Էբոլա կամ Մարբուրգ) դիակի մաշկից:
3.2.6. Մոլեկուլային ախտորոշման նպատակով նմուշառումը Էբոլա վիրուսով հարուցված հիվանդության դեպքում իրականացվում է պացիենտի մոտ Էբոլա վիրուսով հարուցված հիվանդության առաջին ախտանիշների ի հայտ գալու պահից սկսած:
3.2.7. Եթե նմուշները վերցվել են ախտանիշները ի հայտ գալուց 3 օր անց, ապա առաջին հետազոտության բացասական պատասխանից հետո, պետք է իրականացնել 2-րդ նմուշառումը, բայց ոչ շուտ, քան 1-ին նմուշառումից 48 ժամ անց: Ամբողջական արյան նմուշները վերցվում են հիվանդության ախտանիշներն ի հայտ գալուց 8 օր անց:
3.2.8. Էբոլա վիրուսով հարուցված հիվանդության դեպքում ամբողջական արյան նմուշը վերցվում է պացիենտներից առնվազն 4 մլ ծավալով, EDTA պարունակող պլաստիկե փորձանոթներով, իսկ դիակներից վերցվում է քսուք բերանի լորձաթաղանթից ունիվերսալ տեղափոխման միջավայրով: Վերջինս առաջարկվում է նաև այն դեպքերում, երբ հնարավոր չէ վերցնել ամբողջական արյան նմուշ, օրինակ, երեխաներից: Պետք է հիշել, որ կենդանի պացիենտների մոտ քսուքի հակադարձ տրանսկրիպտազային ՊՇՌ հետազոտության և հակածինների հայտնաբերման զգայունությունը շատ ցածր է:
3.2.9. Նմուշները կարելի է պահել սենյակային ջերմաստիճանում 24 ժամից ոչ ավելի: Եթե նմուշի տեղափոխումը հնարավոր չէ արագ իրականացնել, ապա մինչև մեկ շաբաթ կարելի է պահել 0-5oC, ավելի երկարատև պահպանումը իրականացվում է -70oC, իսկ տեղափոխումը` չոր սառույցի վրա: Անհրաժեշտ է խուսափել կրկնակի հալեցումից և սառեցումից:
3.2.10. Լաբորատոր հետազոտության արդյունքները հաստատվում են ԱՀԿ վիրուսային հեմոռագիկ տենդերի համագործակից կենտրոններում:
3.2.11. Լաբորատոր արդյունքների մեկնաբանությունը ներկայացված է Աղյուսակ 4-ում:
4. ԲՈՒԺՈՒՄ
4.1. Առանցքային սկզբունքներ
4.1.1. ՎՀՏ-ի բուժումը հիմնականում աջակցող է:
4.1.2. Ռեհիդրատացիա` եթե առկա է փսխում, փորլուծություն կամ դեհիդրատացիայի այլ նշաններ, սկսել ն/ե հեղուկներ: Բոլոր հիվանդներին ապահովել օրալ ռեհիդրատացիոն հեղուկներով:
4.1.3. Հակաբիոտիկներ` էմպիրիկ օրալ հակաբիոտիկներ (օրինակ, ցիպրոֆլոքսացին կամ ցեֆիքսիմ կամ ամոքսացիլին-կլավուլանաթթու) կամ ն/ե հակաբիոտիկներ (օրինակ, ցեֆտրիաքսոն) պետք է տրվեն.
4.1.3.1. Էբոլայի կասկածով հիվանդներին, որոնց մոտ կլինիկորեն դիտվում են բակտերիալ վարակի նշաններ:
4.1.3.2. Բոլոր ծանր հիվանդներին` հաշվի առնելով բակտերիալ սեպսիսի ռիսկը:
4.1.3.3. Էբոլայի կասկածով մինչև 5 տարեկան բոլոր երեխաներին. սեպսիսի նշանները երեխաների մոտ ոչ յուրահատուկ են, ուստի խորհուրդ է տրվում բոլորին ընդունել լայն սպեկտրի հակաբիոտիկներ ն/ե կամ մ/մ (ցեֆտրիաքսոն 80մգ/կգ ն/ե/մմ օրը մեկ անգամ, նրանց համար, ովքեր >1 շաբաթականից, առավելագույնը 2 գրամ 5-10 օր, մինչև 1 շաբաթական, 150 մգ ն/ե/մ/մ):
4.1.3.4. Դիտարկել մետրոնիդազոլի լրացուցիչ նշանակումը որովայնի ցավերի ուժեղացման կամ արյունային լուծի ժամանակ:
4.1.4. Հիվանդները, ովքեր ստանում են բուժում ՄԻԱՎ-վարակի, տուբերկուլոզի կամ դիաբետի, զարկերակային գերճնշման կամ այլ քրոնիկական հիվանդությունների համար, պետք է շարունակեն այդ հիվանդությունների բուժումը:
4.1.5. Ախտանիշների վարումն առավել մանրամասն ներկայացված է Աղյուսակ 5-ում:
4.2. Յուրահատուկ բուժում
4.2.1. Ռիբավիրինով յուրահատուկ բուժումը կարող է օգտագործվել Լասսա և ՂԿ տենդերի բուժման համար, ինչպես նաև հիվանդների հետ շփումից հետո:
4.2.2. Ռիբավիրինը չի օգտագործվում Էբոլա և Մարբուրգ տենդերի բուժման համար, քանի որ արդյունավետ չէ:
4.2.3. Ռիբավիրինն առավել արդյունավետ է, եթե կիրառվում է հիվանդության առաջին 6 օրերի ընթացքում: Ռիբավիրինով բուժման սխեման ներկայացված է Աղյուսակ 6-ում:
4.2.4. Ծանր հիվանդների բուժում` հիվանդներ, որոնք ունեն շնչուղիների անանցանելիություն, կենտրոնական ցիանոզ, սուր ռեսպիրատոր դիսթրես, արյան շրջանառության խաթարման նշաններ, գիտակցության խանգարումներ, երեխաներ, որոնք ունեն լեթարգիա, ներընկած աչքեր, մաշկի տուրգորի և էլաստիկության իջեցում, դեհիդրատացիայի այլ նշաններ` անհրաժեշտ է կիրառել հիպովոլեմիկ շոկով, սեպտիկ շոկով և հեմոռագիկ շոկով հիվանդների վարման ուղեցույցները:
5. ԿԱՆԽԱՐԳԵԼՈՒՄ
5.1. Վարակված կենսաբանական հեղուկների հետ բուժանձնակազմի և այլ անձանց մաշկի և լորձաթաղանթների շփման դեպքում անհրաժեշտ է լվանալ դրանք հոսող ջրի տակ օճառով:
5.2. Վարակված կենսաբանական հեղուկների հետ շփման դեպքը պետք է անմիջապես հաղորդվի և կոնտակտավորը պետք է գտնվի 21 օր հսկողության (մեկուսացման) տակ` օրական 2 անգամ ջերմաչափումով:
5.3. Լասսա և ՂԿ ՎՀՏ-ների հետ շփման բարձր ռիսկի դեպքում` ներարկիչով ծակոց, մաշկի և լորձաթաղանթի ամբողջականության խախտում և այլն, անհրաժեշտ է կատարել ռիբավիրինով քիմիականխարգելում` 35մգ/կգ սկզբնական դեղաչափով (առավելագույնը 2,5 գ), ապա շարունակել 15 մգ/կգ (առավելագույնը 1 գ) յուրաքանչյուր 8 ժամը մեկ, 10 օր:
5.4. Ֆավիպիրավիրն առանձին կամ զուգակցված մոնոկլոնալ հակամարմինների հետ` թիրախավորելով Էբոլա վիրուսի գլիկոպրոտեինը, ցույց է տվել բարձր արդյունավետություն բուժանձնակազմի Էբոլա վիրուսից հետշփումային կանխարգելման նպատակով կիրառելիս:
5.5. Վարակված կենսաբանական հեղուկների հետ շփում ունեցած երեխաները (հատկապես մինչև 5 տարեկան) նույնպես պետք է գտնվեն բժիշկների խիստ հսկողության տակ 21 օր` օրական 3 անգամ զննումով:
5.6. Բուժանձնակազմը պարտավոր է կրել անձնական պաշտպանիչ միջոցներ` հիվանդի հետ աշխատելիս, ձեռքերի ախտահանումը պետք է կատարվի հավուր պատշաճի:
5.7. Հիվանդասենյակների և միջավայրի ախտահանումը չափազանց կարևոր է ներհիվանդանոցային վարակի կանխարգելման համար:
5.8. Հնարավորության դեպքում անհրաժեշտ է սահմանափակել կողմնակի անձանց և հարազատների մուտքը հիվանդասենյակ:
5.9. Մինչև օրս չկան ՎՀՏ-ի լիցենզավորված անվտանգ և արդյունավետ պատվաստանյութեր:
6. Բժշկական ծառայությունների հիմնական և լրացուցիչ ցանկեր
6.1. Ախտորոշման, բուժման և խորհրդատվությունների պահանջներ
Հիմնական ցանկ
._________________________________________________________________________.
|Ծած| Անվանում |Տրամա- |Միջին|Ստորաբաժանում |Մասնագետ |Կատար- |
|կա | |դրման |քանակ| | |ման |
|գիր| |հաճախա-| | | |ժամկետ-|
| | |կանու- | | | |ներ |
| | |թյուն | | | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Պոլիմերազային | 1| 1|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |շղթայական | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |ռեակցիա | | |ծառայություն |ծառայության | |
| | | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Շճաբանական | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |հետազոտություն | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| | | | |ծառայություն |ծառայության | |
| | | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Իմունահյուսվածա-| 1| 1|Դիահերձարան |Պաթոլոգանատոմ |1-14 օր|
| |քիմիա | | | | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Արյան ընդհանուր | 1| 3|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |հետազոտություն | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |լեյկոֆորմուլայով| | |ծառայություն |ծառայության | |
| | | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Արյան մեջ | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |գլյուկոզի | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |մակարդակի | | |ծառայություն |ծառայության | |
| |որոշում | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Արյան մեջ | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |կրեատինի | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |մակարդակի | | |ծառայություն |ծառայության | |
| |որոշում | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Արյան | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |օսմոլյարության | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |որոշում | | |ծառայություն |ծառայության | |
| | | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Արյան մեջ | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |ԱՍՏ/ԱԼՏ | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |մակարդակի | | |ծառայություն |ծառայության | |
| |որոշում | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Պրոթրոմբինային | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |ժամանակի/ՄՆՀ-ի | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |որոշում | | |ծառայություն |ծառայության | |
| | | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Արյան մեջ | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |բիլիռուբինի | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |մակարդակի | | |ծառայություն |ծառայության | |
| |որոշում | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Արյան մեջ | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |էլեկտրոլիտների | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |մակարդակի | | |ծառայություն |ծառայության | |
| |որոշում | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Արյան մեջ | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |միզանյութի ազոտի| | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |մակարդակի | | |ծառայություն |ծառայության | |
| |որոշում | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Արյան գազային | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |բաղադրակազմի | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| |որոշում | | |ծառայություն |ծառայության | |
| | | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Մեզի ընդհանուր | 1| 2|Լաբորատոր |Լաբորատոր |1-14 օր|
| |հետազոտություն | | |ախտորոշման |ախտորոշման | |
| | | | |ծառայություն |ծառայության | |
| | | | | |բուժքույր/բժիշկ| |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Զարկերակային | 1| 42|Ինտենսիվ |ԻԹԲ-ի բուժքույր|1-14 օր|
| |ճնշման չափում | | |թերապիայի | | |
| | | | |բաժանմունք | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Ջերմաչափում | 1| 42|Ինտենսիվ |ԻԹԲ-ի բուժքույր|1-14 օր|
| | | | |թերապիայի | | |
| | | | |բաժանմունք | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Սրտի կծկումների | 1| 42|Ինտենսիվ |ԻԹԲ-ի բուժքույր|1-14 օր|
| |հաճախականության | | |թերապիայի | | |
| |չափում | | |բաժանմունք | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Պուլսօքսիմետրիա | 1| 42|Ինտենսիվ |ԻԹԲ-ի բուժքույր|1-14 օր|
| | | | |թերապիայի | | |
| | | | |բաժանմունք | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Էլեկտրասրտագրու-| 1| 1|Ինտենսիվ |ԻԹԲ-ի բուժքույր|1-14 օր|
| |թյուն | | |թերապիայի | | |
| | | | |բաժանմունք | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Ծայրամասային | 1| 4|Ինտենսիվ |ԻԹԲ-ի բուժքույր|1-14 օր|
| |երակային | | |թերապիայի | | |
| |կաթետերի | | |բաժանմունք | | |
| |տեղադրում | | | | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Ինտենսիվ | 1| 3|Ինտենսիվ |Անեսթեզիոլոգ- |1-14 |
| |թերապևտի | | |թերապիայի |ռեանիմատոլոգ |օրը |
| |խորհրդատվություն| | |բաժանմունք | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Վարակաբանի | 1| 3|Ինտենսիվ |Վարակաբան |1-14 |
| |խորհրդատվություն| | |թերապիայի | |օրը |
| | | | |բաժանմունք | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Համաճարակաբանի | 1| 2|Համաճարակաբա- |Համաճարակաբան |1-14 |
| |խորհրդատվություն| | |նական | |օրը |
| | | | |բաժանմունք | | |
._________________________________________________________________________.
6.2 Ախտորոշման, բուժման և խորհրդատվությունների պահանջներ
Լրացուցիչ ցանկ
._________________________________________________________________________.
|Ծած| Անվանում |Տրամա- |Միջին|Ստորաբաժանում |Մասնագետ |Կատար- |
|կա | |դրման |քանակ| | |ման |
|գիր| |հաճախա-| | | |ժամկետ-|
| | |կանու- | | | |ներ |
| | |թյուն | | | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Շնչափողի | 0.2| 1|Անզգայացման |Անեսթեզիոլոգ- |1-14 |
| |ինտուբացիա | | |բաժանմունք |ռեանիմատոլոգ |օրերը |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Շնչափողի սանացիա| 0.2| 1|Անզգայացման |Անեսթեզիոլոգ- |1-14 |
| | | | |բաժանմունք |ռեանիմատոլոգ |օրերը |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Թոքերի | 0.2| 1|Անզգայացման |Անեսթեզիոլոգ- |1-14 |
| |արհեստական | | |բաժանմունք |ռեանիմատոլոգ |օրերը |
| |օդափոխություն | | | | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Միզապարկի | 0.5| 1|Անզգայացման |Անեսթեզիոլոգ- |1-14 |
| |կաթետերավորում | | |բաժանմունք |ռեանիմատոլոգ |օրերը |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Այլ նեղ | 0.5| 2|Այլ |Ցանկացած նեղ |1-14 |
| |մասնագետի | | |բաժանմունքներ |մասնագետ |օրերը |
| |խորհրդատվություն| | | | | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Կրծքավանդակի | 0.5| 1|Ճառագայթաբանա-|Բժիշկ- |1-14 |
| |ռենտգեն | | |կան ախտորոշման|ճառագայթաբան |օրերը |
| |հետազոտություն | | |ծառայություն |/տեխնիկ | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Որովայնի և փոքր| 0.5| 1|Ճառագայթաբանա-|Բժիշկ- |1-14 |
| |կոնքի ԳՁՀ | | |կան ախտորոշման|ճառագայթաբան |օրերը |
| | | | |ծառայություն |/տեխնիկ | |
|___|________________|_______|_____|______________|_______________|_______|
| |Ուլտրաձայնային | 0.1| 1|Ճառագայթաբանա-|Բժիշկ- |1-14 |
| |Էխոսրտագրություն| | |կան ախտորոշման|ճառագայթաբան |օրերը |
| | | | |ծառայություն |/տեխնիկ | |
._________________________________________________________________________.
7. Դեղերի հիմնական և լրացուցիչ ցանկեր
7.1. Դեղորայքային բուժման պահանջներ
Հիմնական ցանկ
._________________________________________________________________________.
| ԴԹԽ | ԱԹՔԴ | ՄՈԱ |Նշա- | ԿՈԴ | ՀԿԴ |Մասնագետ |Կատար|
| | | |նակ- | | | |ման |
| | | |ման | | | |ժամ- |
| | | |հաճա-| | | |կետ- |
| | | |խակա-| | | |ներ |
| | | |նու- | | | | |
| | | |թյուն| | | | |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Օրալ |D005440|Էլեկտրոլիտներ | 1| 1.0| |ԻԹԲ-ի |1-14 |
|ռեհիդրատացիոն | |պարունակող | | | |մասնագետ/|օր |
|խառնուրդներ | |փոշի | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Էլեկտրոլիտների|B05CB01|0.9% NaCL | 1| 1.0լ| 10.0լ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
|լուծույթներ | | | | | |մասնագետ/|օր |
| | | | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Էլեկտրոլիտների|B05BB01|Ռինգերի | 1| 1.0լ| 10.0լ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
|լուծույթներ | |լուծույթ | | | |մասնագետ/|օր |
| | | | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Էլեկտրոլիտների|B05BB01|Հավասարակշռված| 1| 1.0լ| 10.0լ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
|լուծույթներ | |ջրաաղային | | | |մասնագետ/|օր |
| | |լուծույթ | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Բժշկական գազեր|V03AN01|Թթվածին | 1|11.52լ|46.08լ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
| | | | | | |մասնագետ/|օր |
| | | | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Հակավիրուսային|J05AP01|Ռիբավիրին | 1| 0,2 գ| |ԻԹԲ-ի |1-14 |
|պատրաստուկ | | | | | |մասնագետ/|օր |
| | | | | | |բուժքույր| |
._________________________________________________________________________.
7.2. Դեղորայքային բուժման պահանջներ
Լրացուցիչ ցանկ
._________________________________________________________________________.
| ԴԹԽ | ԱԹՔԴ | ՄՈԱ |Նշա- | ԿՈԴ | ՀԿԴ |Մասնագետ |Կատար|
| | | |նակ- | | | |ման |
| | | |ման | | | |ժամ- |
| | | |հաճա-| | | |կետ- |
| | | |խակա-| | | |ներ |
| | | |նու- | | | | |
| | | |թյուն| | | | |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Ոչ նարկոտիկ |M01A |Պարացետամոլ | 1| 500մգ|1000մգ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
|անալգետիկ | | | | | |մասնագետ/|օր |
| | | | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Հակամանրէային |A01AB17|Մետրանիդազոլ | 0.25| 250մգ| 500մգ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
|և հակամակա- | | | | | |մասնագետ/|օր |
|բուծային | | | | | |բուժքույր| |
|դեղամիջոցներ | | | | | | | |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Հակամանրէային |J01MA02|Ցիպրոֆլոքսացին| 0.25| 250մգ| 500մգ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
|դեղամիջոցներ` | | | | | |մասնագետ/|օր |
|ֆտորքինոլոն | | | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Ափիոնային |N02AA01|Մորֆին | 0.25| 10մգ| 20մգ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
|անզգայացնող | | | | | |մասնագետ/|օր |
|միջոցներ | | | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Ափիոնային |N02AX02|Տրամադոլ | 0.25| 200մգ| 600մգ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
|անզգայացնող | | | | | |մասնագետ/|օր |
|միջոցներ | | | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Միկրոտարրեր | |Ցինկ | 0.25| 10մգ| 20մգ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
| | | | | | |մասնագետ/|օր |
| | | | | | |բուժքույր| |
|______________|_______|______________|_____|______|______|_________|_____|
|Պրոտոնային |A02BC01|Օմեպրազոլ | 0.25| 10մգ| 40մգ|ԻԹԲ-ի |1-14 |
|պոմպի | | | | | |մասնագետ/|օր |
|ինհիբիտոր | | | | | |բուժքույր| |
._________________________________________________________________________.
8. Պահանջներ աշխատանքի ռեժիմի, հանգստի, բուժման կամ վերականգնման նկատմամբ
Սույն գործելակարգի համաձայն տվյալ պահանջների կատարումը պարտադիր չէ:
9. Պահանջներ սննդակարգի նշանակման և սահմանափակումների վերաբերյալ
Սույն գործելակարգի համաձայն բուժման ընթացքում սնունդը պետք է լինի հնարավորինս դյուրամարս:
10. Պացիենտի հոժարակամ տեղեկացված համաձայնության ստացման առանձնահատկությունները գործելակարգը կատարելիս և պացիենտի, ինչպես և ընտանիքի անդամների լրացուցիչ տեղեկատվության տրամադրում
Ախտորոշմանը հաջորդող առաջիկա 48 ժամերի ընթացքում հարկավոր է պացիենտի և/կամ նրա ներկայացուցիչների հետ համատեղ քննարկել վիրուսային հեմոռագիկ տենդի համալիր բուժման խնդիրները և հավանական ելքերը:
11. Պացիենտի տվյալ մոդելի հնարավոր ելքերը
Պացիենտի տվյալ մոդելի հնարավոր ելքերի ցանկ
._____________________________________________________________________.
|Ելքի անվանում |Ելքի զարգացման |Ելքին հասնելու|Բժշկական օգնության |
| |հաճախականություն|մոտավոր ժամկետ|ցուցաբերման |
| | | |հաջորդականություն |
|________________|________________|______________|____________________|
|Ապաքինում | 50%|Օրեր |Անցում համապատասխան |
|. Էբոլա | 85-99%| |վերականգնողական |
|. Լասսա | 60-90%| |ուղեցույցին/ |
|. ՂԿ | | |գործելակարգին |
|________________|________________|______________|____________________|
|Մահացու ելք | 50%|Ցանկացած | |
|. Էբոլա | 1-15%|փուլում | |
|. Լասսա | 10-40%| | |
|. ՂԿ | | | |
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ 1.
Էբոլա/Մարբուրգ վարակների վաղ և ուշ կլինիկական առանձնահատկություններ
_______________________________________________________________________
Վաղ կլինիկական նշաններ
_______________________________________________________________________
Արտահայտված թուլություն, հոգնածություն Կոնյունկտիվիտ
Տենդ (38oC >=)* Սրտխառնոց և ախորժակի կորուստ
Գլխացավ Ցավ կոկորդում և կլման
դժվարացում
Մկանացավեր Որովայնի կամ էպիգաստրալ ցավեր
Հոդացավեր Լուծ (կարող է լինել
արյունային կամ ոչ արյունային)
Զկռտոցներ
Անհանգստություն, ճիչ, լաց մինչև 5
տարեկան երեխաների շրջանում
Նշում` Վաղ և ուշ ախտանիշները հաճախ կարող են համընկնել: Բացի այդ, հիվանդների մոտ հաճախ չեն զարգանում բոլոր ախտանիշները:
_______________________________________________________________________
Ուշ կլինիկական նշաններ
_______________________________________________________________________
Դյուրագրգռություն և զայրույթ
Ցնցումներ
Ցավ կրծքավանդակում
Լուծ (արյունային կամ ոչ արյունային)
Փսխում (հաճախ արյունային)
Մաշկի ցանավորում
Ներքին և/կամ արտաքին արնահոսությունն ընդգրկում է`
. Հոսում է ծակած կետերից
. Ցաները հեշտությամբ արնահոսում են (օրինակ, էքխիմոզներ, պետեխիաներ, պուրպուրա)
. Արնահոսություն լնդերից
. Արնահոսություն կոնյունկտիվաներից
. Արնահոսություն աչքերից
. Արնահոսություն քթային
. Արյունային փսխում
. Արյունախխում
. Կղանքի մուգ գունավորում (մելենա, արյունային լուծ)
. Անբացատրելի հեշտոցային արնահոսություն
. Արյունամիզություն
Վիժում** Շոկ
Ռեսպիրատոր դիսթրես համախտանիշ
* Տենդը կարող է բացակայել հիվանդության վաղ և ուշ շրջաններում.
** Վիժումը կամ անբացատրելի հեշտոցային արնահոսությունը կարող են լինել առաջնային, որն առանձնահատուկ է հղի կանանց մոտ: ՎՀՏ-ով հղի կանայք հաճախ ունենում են վիժում: Էբոլա/Մարբուրգ կամ ՂԿ տենդերի բռնկման ժամանակ ջերմությունը վիժումով կամ անբացատրելի հեշտոցային արնահոսությամբ (բացառությամբ նորմալ մենստրուացիայի) պետք է հուշեն կատարել ՊՇՌ հետազոտություն` բացառելու ՎՀՏ-ն:
Աղյուսակ 2.
Սուր Լասսա տենդի կլինիկական փուլերը
._____________________________________________________________________.
| Փուլ | Ախտանիշներ |
|___________|_________________________________________________________|
|1 |. ընդհանուր թուլություն և հոգնածություն |
|(1-3 օր) |. տենդ, >39oC կայուն, բարձրացումներով 40-41oC |
|___________|_________________________________________________________|
|2 |. ցավ կոկորդում (էքսուդատիվ բծերով) շատ հաճախ |
|(4-7 օր) |. գլխացավ, մեջքի, կրծքավանդակի կամ որովայնի ցավեր |
| |. կոնյունկտիվիտ |
| |. սրտխառնոց և փսխում |
| |. փորլուծություն |
| |. պրոդուկտիվ հազ |
| |. պրոտեինուրիա |
| |. ԶՃ իջեցում (սիստոլիկ <100 mmHg մեծահասակների մոտ) |
| |. անեմիա |
|___________|_________________________________________________________|
|3 |. դեմքի և պարանոցի այտուց |
|(7 օր անց) |. ցնցումներ |
| |. լորձաթաղանթների արնահոսություն (բերան, աչքեր, քիթ) |
| |. ներքին արնահոսություն |
| |. էնցեֆալոպաթիա` շփոթություն կամ ապակողմնորոշվածություն |
|___________|_________________________________________________________|
|4 |. կոմա |
|(14 օր անց)|. մահ |
._____________________________________________________________________.
Աղյուսակ 3.
._________________________________________________________________________.
|ՎՀՏ-ի ժամանակ կատարվող նմուշառումը |
|_________________________________________________________________________|
|Նմուշ |ՊՇՌ-ի համար` ամբողջական արյուն կամ մակարդուկ, |
| |շիճուկ/պլազմա կամ հյուսվածք, սերմնահեղուկ և կրծքի կաթ, |
| |կոկորդից քսուք դիակներից |
| |ԻՖԱ-ի համար` ամբողջական արյուն, շիճուկ կամ պլազմա |
| |Իմունահյուսվածաքիմիայի համար` մաշկ կամ հյուսվածքային նմուշ|
| |մահացածներից |
|______________|__________________________________________________________|
|Երբ և ինչպես |Վերցնել նմուշ ցանկացած կասկածելի դեպքից: |
|հավաքել |Բոլոր նմուշները պետք է դիտարկվեն որպես հնարավոր վարակիչ: |
| |Բուժաշխատողները, ովքեր հավաքում կամ տեղափոխում են |
| |նմուշները, պետք է խիստ պահպանեն անձնական պաշտպանական |
| |միջոցների կիրառման նախազգուշական միջոցառումները, որպեսզի |
| |նվազեցվի պաթոգեններով վարակման հավանականությունը: |
|______________|__________________________________________________________|
|Ինչպես |ՎՀՏ ԿԱՍԿԱԾԵԼԻ ՀԻՎԱՆԴՆԵՐԻ ՆՄՈՒՇՆԵՐԻ ՀԱՎԱՔԱԳՐՈՒՄԸ ԵՎ |
|նախապատրաստել,|ՏԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԵՏՔ Է ԻՐԱԿԱՆԱՑՎԻ ԾԱՅՐԱՀԵՂ ԶԳՈՒՇՈՒԹՅԱՄԲ: |
|պահպանել և |ԿՐԵԼ ԱՆՁՆԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ ԵՎ ԿԻՐԱՌԵԼ ԱՐԳԵԼՔԱՅԻՆ |
|տեղափոխել |ՆԱԽԱԶԳՈՒՇԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ: |
| | |
| |Նմուշառումը ԻՖԱ-ի կամ ՊՇՌ-ի համար. |
| |Սառեցնել ամբողջական արյունը, շիճուկը կամ մակարդուկը և |
| |կոկորդից քսուքը: |
| |Սառեցնել (-20oC կամ սառը) նմուշները վիրուսի անջատման |
| |համար: |
| |Հյուսվածքներն իմունահյուսվածաքիմիայի համար. |
| |Ֆիքսել մաշկի հատվածները ֆորմալինի մեջ, որը կարող է |
| |պահպանվել մինչև 6 շաբաթ: |
| |Նմուշը վարակիչ չէ, եթե այն գտնվում է ֆորմալինի մեջ: |
| |Ֆորմալինի մեջ ֆիքսված նմուշները կարող են պահվել և |
| |տեղափոխվել սենյակային ջերմաստիճանում և չեն պահանջում |
| |եռակի փաթեթավորում: |
|______________|__________________________________________________________|
| |ՀԻՇԵՑՈՒՄ` ԵՌԱԿԻ ՓԱԹԵԹԱՎՈՐՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԸ ՊԵՏՔ Է ԿԻՐԱՌՎԻ |
| |ԲՈԼՈՐ ՆՄՈՒՇՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ, ԲԱՑԱՌՈՒԹՅԱՄԲ ՆՐԱՆՑ, ՈՐՈՆՔ ՖՈՐՄԱԼԻՆԻ|
| |ՄԵՋ ԵՆ: ՆՄՈՒՇՆԵՐԸ ՊԵՏՔ Է ՊԱՏՇԱՃ ՄԱԿՆՇՎԱԾ ԼԻՆԵՆ ԵՎ |
| |ՈՒՂԵԿՑՎԵՆ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐՈՎ: |
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ 4.
._________________________________________________________________________.
|ՎՀՏ-ի սուր ախտանիշներով հիվանդների լաբորատոր տվյալների |
|մեկնաբանությունները |
|_________________________________________________________________________|
|Լաբորատոր հաստատում Արդյունք |
|_________________________________________________________________________|
|Սուր վարակ ՊՇՌ դրական + IgM դրական |
|Նոր վարակ (նախորդ երկու ամիսների IgM և IgG դրական |
|ընթացքում) |
|Տարած վարակ Միայն IgG դրական (չկա IgM) |
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ 5.
._________________________________________________________________________.
|Ախտանիշների/գանգատների յուրահատուկ վարում |
|_________________________________________________________________________|
|Ախտանիշ/գանգատ |Բուժում |
|_______________|_________________________________________________________|
|Տենդ (>=38.oC) |Կարգավորել ջերմությունը պարացետամոլով: Խուսափել ոչ |
| |ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցներից (դիկլոֆենակ, |
| |իբուպրոֆեն կամ ասպիրին), քանի որ կարող են առաջացնել |
| |թրոմբոցիտոպենիա: |
|_______________|_________________________________________________________|
|Սուր |Թարմ ամբողջական արյան կամ էրիթրոցիտար զանգվածի ներարկում`|
|արնահոսություն/|համաձայն համապատասխան լաբորատոր ցուցումների (հեմոգլոբին, |
|արտահայտված |INR և այլն): Որոշ թերի սնուցված կամ հակաբիոտիկներ ստացող|
|գունատություն |հիվանդներ կարող են ունենալ վիտամին K-ի անբավարարություն, |
| |որը կարող է բերել INR/ՊԺ բարձրացման և արնահոսության |
| |վտանգի: |
| |Մուլտիվիտամինի և/կամ վիտամին K-ի նշանակումը պերոս կամ |
| |ն/ե կարող է դրական նշանակություն ունենալ, սակայն նրանց |
| |արդյունավետությունն Էբոլա վարակի ժամանակ հայտնի չէ: |
| |Սուր արնահոսության ժամանակ կարող են նշանակվել թարմ |
| |սառեցված պլազմա կամ հակաֆիբրինոլիտիկներ: |
|_______________|_________________________________________________________|
| Ցավ |1-ին շարք` պարացետամոլ (պօ, ն/ե) |
| |2-րդ շարք` տրամադոլ (պօ, ն/ե) |
| |3-րդ շարք` մորֆին (պօ, ն/ե) |
| |Խուսափել ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցներից |
| |(դիկլոֆենակ, իբուպրոֆեն կամ ասպիրին), քանի որ կարող են |
| |առաջացնել թրոմբոցիտոպենիա: |
|_______________|_________________________________________________________|
|Լուծ, |Տրամադրել ՕՌԼ: Հետևել դեհիդրատացիայի նշաններին: |
|փսխումներ, |Նշանակել ցինկ 10-14 օր փորլուծությունով երեխաներին, |
|ջրազրկման |20 մգ/օր: |
|նշաններ |Մինչև 6 ամսական նորածիններին 10 մգ/օր: |
| |Հակափսխումային դեղամիջոցներից խորհուրդ է տրվում` |
| |Օնդանսետրոն 4 մգ հաբ |
| |6 ամսականից 2 տարեկան (<10 կգ)` 1/2 հաբ օրը 1 անգամ |
| |2-4 տարեկան (>10 կգ)` 1/2 հաբ օրը 2 անգամ |
| |4-12 տարեկան` 1 հաբ օրը 2 անգամ |
| |12 տարեկանից մեծ մեծահասակներ` 1-2 հաբ օրը 2 անգամ |
| |Արյունային լուծ` քննարկել մետրոնիդազոլի կամ տինիդազոլի |
| |նշանակումը ամեոբիազի համար (+/? ցիպրոֆլոքսացին, եթե չի |
| |ստանում ցեֆտրիաքսոն): |
|_______________|_________________________________________________________|
|Դիսպեպսիա |Մեծահասակներին և >=10 տարեկան երեխաներին նշանակել |
|(<այրոց>) |օմեպրազոլ 20-40 մգ օրը 1 անգամ: |
| |2-12 տարեկան երեխաներին նշանակել օմեպրազոլ 10-20 մգ |
| |(1 մգ/կգ) |
._________________________________________________________________________.
Աղյուսակ 6.
._____________________________________________________________________.
|Ռիբավիրինի դեղաչափը Լասսա և ՂԿ տենդերի բուժման համար |
|_____________________________________________________________________|
|Ուղին| Դեղաչափ | Ինտերվալ |
|_____|________________________|______________________________________|
|ն/ե* |30 մգ/կգ |Սկզբնական դեղաչափով, այնուհետև` |
| |(առավելագույնը 2 գր)** | |
|_____|________________________|______________________________________|
|ն/ե* |15 մգ/կգ |Ամեն 6 ժամը մեկ, 4 օր, այնուհետև` |
| |(առավելագույնը 1 գր)** | |
|_____|________________________|______________________________________|
|ն/ե* |7.5 մգ/կգ |Ամեն 8 ժամը մեկ, 6 օր |
| |(առավելագույնը 500 մգ)**| |
._____________________________________________________________________.
* Լուծել Ռիբավիրինը 150 մլ 0.9% NaCl լուծույթի մեջ և ներարկել դանդաղ:
** Նվազեցնել դեղաչափն այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն երիկամային անբավարարություն (կրեատինինի մաքրումը <50 մլ/րոպե):
Գործելակարգի մշակման հիմքը
Սույն գործելակարգը մշակվել է աշխատանքային խմբի կողմից հետևյալ գրականության աղբյուրների հիման վրա.
1. Clinical Management of Viral Hemorrhagic Fever, A pocket guide for front-line health workers, February 2016, WHO. https://www.google.com/search?source=hp&ei=YYH_W8CJCdD0kwXH-pqoDw&q=1.%09Cl inical+Management+of+Viral+Hemorrhagic+Fever%2C+A+pocket+guide+for+front-li ne+health+workers%2C+February+2016%2C+WHO.+&btnK=Google+Search&oq=1.%09Clin ical+Management+of+Viral+Hemorrhagic+Fever%2C+A+pocket+guide+for+front-line +health+workers%2C+February+2016%2C+WHO.+&gs_l=psy-ab.3...1276.1276..1813.. .0.0..0.0.0.......1....1j2..gws-wiz.....0.
2. Viral Hemorrhagic Fever (VHF), 2011 Case Definition https://wwwn.cdc.gov/nndss/conditions/viral-hemorrhagic-fever/case-definiti on/2011/
3. Ebola Virus Disease/Overview and Recommendations, 2018.
https://health.ebsco.com/dynamed-content/ebola
4. Clinical manifestations and diagnosis of Ebola virus disease https://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-and-diagnosis-of- ebola-virus-disease?search=Ebola&source=search_result&selectedTitle=1~26&us age_type=default&display_rank=1