/ուժը կորցրել է 09.08.96 թիվ 136 որոշում/
i
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԱԿԱՆ ԲԱՆԿԻ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ
ՈՐՈՇՈՒՄ
հուլիսի 1995 թվականի թիվ 133
Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի վարչության 1995 թվականի
ապրիլի 28-ի թիվ 78 որոշմամբ հաստատված «Բանկերի գործունեության
կարգավորման հիմնական տնտեսական նորմատիվների հաշվարկման» հրահանգի
մեջ լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին
Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի վարչությունը որոշում է.
1. Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի վարչության 1995 թվականի ապրիլի 28-ի թիվ 78 որոշմամբ հաստատված հրահանգի մեջ կատարել հետևյալ փոփոխություններն ու լրացումները.
ա) 3-րդ կետի 17-րդ և 21-րդ տողերում «արտերկրի» բառից հետո ավելացնել «առաջնակարգ» բառը.
բ) 6-րդ կետի «բ» ենթակետը վերաշարադրել հետևյալ խմբագրությամբ.
«բ) արտարժույթով ներգրավված միջոցների դիմաց` համապատասխան արտարժույթով կամ Հայաստանի Հանրապետության դրամով, ընդ որում, արտարժույթով ներգրավված միջոցների դիմաց Հայաստանի Հանրապետության դրամով պահուստավորում կատարելու դեպքում արտարժույթի փոխարժեքի փոփոխման հետ կապված հնարավոր ռիսկն իր վրա է վերցնում տվյալ բանկը».
գ) հանել 6-րդ կետի «գ» ենթակետը.
դ) 6-րդ կետի 3-րդ պարբերության վերջում ավելացնել. «Արտարժույթով ներգրավված միջոցների դիմաց պարտադիր պահուստավորման հաշվարկները կատարվում և ներկայացվում են Հայաստանի Հանրապետության դրամով` յուրաքանչյուր արտարժույթի համար առանձին: Հայաստանի Հանրապետության դրամով կատարված պահուստավորման միջոցով բանկը կարող է ծածկել արտարժույթով ներգրավված միջոցների դիմաց անհրաժեշտ պահուստավորման պահանջը».
ե) 6-րդ կետի 6-րդ պարբերության մեջ պարտադիր պահուստավորման համար անհրաժեշտ ներգրավված միջոցների հաշվարկի մեջ թվարկված հաշվեկշռային հաշիվների կազմից հանել 163, 165 և 169 հաշիվները.
զ) 6-րդ կետի 7-րդ պարբերությունից հանել «Այլ բանկերից ստացված վարկերը հաշվարկի մեջ չեն մտցվում, բացի Հայաստանի Հանրապետության ոչ ռեզիդենտ բանկերից դրամով ստացված վարկերից» նախադասությունը:
է) 6-րդ կետի 14-րդ պարբերությունում թվարկված հաշվեկշռային հաշիվների կազմից հանել «073, 074, 075, 090 և 094» հաշիվները և ավելացնել «097» հաշիվ` փակագծերում նշելով «առանց վարկերի և բանկերից ներգրաված դեպոզիտների» բառերը:
2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում 1995 թվականի օգոստոսի 15-ից:
Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի վարչության 1995 թվականի
ապրիլի 28-ի թիվ 78 որոշման հրահանգի նոր տարբերակը հաստատված
Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի վարչության 1995 թվականի
հուլիսի 29-ի թիվ 133 որոշմամբ
Հ Ր Ա Հ Ա Ն Գ
ՀՀ տարածքում գործող բանկերի գործունեության կարգավորման
հիմնական տնտեսական նորմատիվների հաշվարկման
1. Բանկի հիմնական կապիտալի հաշվարկում ընդգրկվում են հետևյալ հաշվեկշռային հաշիվները. (010+011+012+016+018+960+969+98(Կ-Դ)-941-95-97)
Ընդհանուր կապիտալը հաշվարկվում է որպես հիմնական կապիտալի և 014+015+019(Պ-Ա)+059(Պ-Ա) հաշվեկշռային հաշիվների, ինչպես նաև գույքի և արժեթղթերի վերագնահատման հաշիվների սալդոների հանրագումար:
2. Բանկի ընդհանուր կապիտալի և ակտիվների գումարի միջև սահմանային հարաբերակցությունը (Ն1) հաշվարկվում է
Կ
Ն1 = ------- բանաձևով,
Ա
որտեղ Կ-ն բանկի մեկ ամսվա միջին օրական ընդհանուր կապիտալն է, որը որոշվում է
(Կ1+Կ2+...+Կn)
Կ = ------------------- բանաձևով,
n
որտեղ Կ1,Կ2,...,Կn -ն` բանկի ընդհանուր կապիտալն է ըստ օրերի,
n-ը Ն ամսվա օրացուցային օրերի թիվը,
Ա-ն բանկի մեկ ամսվա միջին օրական ակտիվներն են, որը որոշվում է
(Ա1+Ա2+...+Աn)
Ա = --------------------- բանաձևով,
n
որտեղ Ա1,Ա2,...,Աn -ն` բանկի ակտիվներն են ըստ օրերի:
Այն օրերին, երբ բանկի հաշվեկշիռը փոփոխություններ չի կրել (ներառյալ հանգստյան օրերը), միջին տվյալների հաշվարկում ընդգրկվում են նախորդ օրվա տվյալները:
Բանկի ակտիվներն ըստ օրերի հաշվարկվում են հաշվեկշռային հետևյալ հաշիվների տվյալներով.
05 (բացի -059)+060, 061,062,065 հաշիվների մնացորդներՆ առանց ազատ փոխարկելի արտարժույթի+066+067+068+069+072(բացի արտասահմանյան բանկերում ունեցած ազատ փոխարկելի արտարժույթից) +074+075+077+ 079+ 089+091+093+096 (բացի ազատ փոխարկելի արտարժույթից)097+146+147+163+ 166+191+193+194+195+ +196+197+21+ 23+25+27+29+31+ 33+35+37+ 39+41+ 43+45+47+51+53+55+57+59+ +61+620+65+712+716+717+727+728+ 729+76+77+ 780+820+822+826+907+92+930+931+937+940+942
Ակտիվապասսիվային հաշիվները հաշվարկում ընդունվում են ակտիվային մնացորդների չափով:
Եթե հաշվարկի մեջ գրված է առաջին կարգի հաշվեկշռային հաշվի համարը, օրինակ` 92, ապա հաշվարկի մեջ ընդգրկվում են այդ խմբի բոլոր հաշիվները:
3. Բանկի բարձր իրացվելի ակտիվների և ընդհանուր ակտիվների գումարների միջև սահմանային հարաբերակցությունը (Ն2) հաշվարկվում է
Աբի
Ն2 = ------- բանաձևով,
Անդ
որտեղ Աբի-ն միջին օրական բարձր իրացվելի ակտիվներն են ամսվա ընթացքում, որը որոշվում է
(Աբի1+Աբի2+...+Աբիn)
Աբի = ----------------------------- բանաձևով,
n
որտեղ Աբի1,Աբի2,...,Աբիn -ն` բանկի բարձր իրացվելի ակտիվներն են ըստ օրերի :
Աընդ-ն` միջին օրական ընդհանուր ակտիվներն են ամսվա ընթացքում, որը որոշվում է
(Անդ1+Անդ2+...+Անդ n)
Անդ = ----------------------------- բանաձևով,
n
որտեղ Անդ1+Անդ2+...+Անդ n-ն` բանկի ընդհանուր ակտիվներն են ըստ օրերի:
Բարձր իրացվելի ակտիվների հաշվարկում ընդգրկվում են հետևյալ հաշվեկշռային հաշիվները.
031+032+035+040+041+050+051+060+061+065+072+093+096+161+162+
163+194 և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության, Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի և արտերկրի առաջնակարգ բանկերի կողմից երաշխավորված վարկերը, պետական արժեթղթերով, թանկարժեք մետաղների ստանդարտացված ձուլակտորներով ապահովված վարկերը, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի համաձայնությամբ` այլ արժեքներով ապահովված վարկերը, արտերկրի առաջնակարգ բանկերում ներդրված դեպոզիտները և վերջիններիս տրամադրված վարկերը, Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի համաձայնությամբ` արտասահմանյան երկրների պետական արժեթղթերը:
Բանկի ընդհանուր ակտիվները (Ա ընդ) հաշվարկվում են հաշվեկշռային հետևյալ հաշիվների տվյալներով.
031+032+033+034+035+040+041+05(բացի-59)+06+072+074+075+077+079+
+089+091+093+096+097+146+147+161+162+163+166+191+193+194+195+
+196+197+21+23+25+27+29+31+33+35+37+39+41+43+45+47+51+53+55+
+57+59+61+620+65+712+716+717+727+728+729+76+77+780+820+822+
+826+907+92+930+931 +937+940+942
Ակտիվապասսիվային հաշիվները հաշվարկում ընդունվում են բանկի ակտիվային մնացորդի չափով:
4. Մեկ փոխառուի ռիսկի առավելագույն չափը (Ն3) որոշվում է
Ռ
Ն3=------- բանաձևով,
Կ
որտեղ Ռ -ն` բանկի ռիսկի մեծությունն է` դեռևս չմարված վարկերի և ֆակտորինգային գործառնությունների գծով մեկ փոխառուի պարտավորությունների ընդհանուր գումարը, ինչպես նաև բանկի նկատմամբ տվյալ փոխառուի ունեցած հետհաշվեկշռային պարտավորությունների (երաշխավորություններ և այլն) գումարի 50 %-ը: Ընդ որում, մեկ փոխառուի գծով ռիսկի հաշվարկում ներառվում է նաև տվյալ փոխառուի հետ կազմակերպական առումով շաղկապված այն փոխառուների գծով ռիսկը, որոնց կապիտալի 50 և ավելի տոկոսը (հսկիչ ծրարը) պատկանում է տվյալ փոխառուին:
Հաշվարկում չեն հաշվառվում այն վարկերը, որոնք երաշխավորված են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության, Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի կողմից, ապահովված են արտերկրի առաջնակարգ բանկերի երաշխավորագրերով, պետական արժեթղթերով և թանկարժեք մետաղների ստանդարտացված ձուլակտորներով, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի համաձայնությամբ` այլ արժեքներով ապահովված վարկերը:
5. Բնակչության կողմից ներդրված գումարների և բանկի ընդհանուր կապիտալի միջև սահմանային հարաբերակցությունը (Ն4) որոշվում է
ԱՔ
Ն4 =----- բանաձևով,
Կ
որտեղ ԱՔ-ն` ֆիզիկական անձանցից ներգրաված միջոցներն են (հաշվեկշռային 083, 084, 087, 088, 710, 711 հաշիվների մնացորդները) և որոշվում է
(ԱՔ1+ԱՔ2+...+ԱՔn)
ԱՔ = ---------------------------- բանաձևով,
n
որտեղ ԱՔ1,ԱՔ2...ԱՔn-ն` ֆիզիկական անձանցից ներգրաված միջոցներն են ըստ օրերի:
6. Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկում տեղաբաշխվող պարտադիր պահուստների նվազագույն չափը.
ՀՀ կենտրոնական բանկում պահուստավորման են ենթակա դրամով և արտարժույթով ներգրավված միջոցները: Պահուստավորումը կատարվում է.
ա) դրամով ներգրավված միջոցների դիմաց` դրամով,
բ) արտարժույթով ներգրավված միջոցների դիմաց` համապատասխան արտարժույթով կամ Հայաստանի Հանրապետության դրամով, ընդ որում արտարժույթով ներգրավված միջոցների դիմաց Հայաստանի Հանրապետության դրամով պահուստավորում կատարելու դեպքում արտարժույթի փոխարժեքի փոփոխման հետ կապված հնարավոր ռիսկն իր վրա է վերցնում տվյալ բանկը:
Բանկերին իրավունք է վերապահվում ինքնուրույն տնօրինելու և կառավարելու պարտադիր պահուստների հաշիվների (162, 096 հաշվեկշռային հաշիվների) միջոցներՆ թղթակցային հաշվի (161) գործելակարգով:
Հայաստանի Հանրապետության դրամով և արտարժույթով ներգրավված միջոցների` պահուստավորման ենթակա գումարի մեծության կարգավորումը կատարվում է յուրաքանչյուր երկու շաբաթը մեկ և հաշվարկը ներկայացվում է երկու շաբաթներին հաջորդող երեքշաբթի օրը (հավելված N1): Կարգավորումը կատարվում է հաշվետու ժամանակաշրջանում փաստացի պահուստավորված և պահուստավորման ենթակա (հաշվարկային) միջոցների միջին օրական գումարների համեմատման միջոցով: Արտարժույթով ներգրավված միջոցների դիմաց պարտադիր պահուստավորման հաշվարկները կատարվում և ներկայացվում են Հայաստանի Հանրապետության դրամով` յուրաքանչյուր արտարժույթի համար առանձին: Հայաստանի Հանրապետության դրամով կատարված պահուստավորման միջոցով բանկը կարող է ծածկել արտարժույթով ներգրավված միջոցների դիմաց անհրաժեշտ պահուստավորման պահանջը:
Ներգրավված պարտավորությունների դիմաց պահուստավորման ենթակա միջոցների չափի հաշվարկի հաշվետու երկշաբաթյա ժամանակահատվածը ընդգրկում է ուրբաթից ուրբաթ ընկած 14 օրերը, իսկ փաստացի պահուստավորված միջոցների հաշվետու երկշաբաթյա ժամանակահատված` հաջորդող երեքշաբթիից երեքշաբթի ընկած 14 օրերը, ընդ որում, հաշվարկը ներկայացնելու օրվան նախորդող 4 օրերի ընթացքում պահուստավորումը չի կարող կատարվել այլ բանկերից ստացված վարկերի հաշվին:
Եթե փաստացի պահուստավորված միջոցների միջինը հաշվետու ժամանակաշրջանում փոքր է եղել պահուստավորման ենթակա միջոցների հաշվարկային միջինից, ապա բանկի նկատմամբ կիրառվում են Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի կողմից սահմանված պատժամիջոցները:
Պարտադիր պահուստավորման ենթակա ներգրավված միջոցների չափի հաշվարկման ժամանակ ընդգրկվում են հետևյալ հաշվեկշռային հաշիվների պասսիվային մնացորդներ`
130+141+142+143+144+145+146+151+167+(17-18 ) + 190 + 199 + 20 + 22 + 24 + 26 + 28 + 30 + 32 + 34 + 36 + 38 + 40 + 42 + 44 + 46 + 50 + 52 + 54+ 56+ 58 + 60 + 64 + 660 + 670 + 671 + 672 + 673 (Պ-Ա ) + 674 + 69 + 70 + 710 + 711 + 713+714+715+ 720+ 722+723+724+74+806+807:
Պարտադիր պահուստավորման ենթակա ներգրավված ռեսուրսների չափը նվազեցվում է բանկերում պահվող կանխիկ դրամի չափով (հաշ.031+032+040+035+041+042+043):
Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործող բանկերի` այլ պետությունների տարածքում տեղաբաշխված և գործող մասնաճյուղերը ինքնուրույն են կատարում իրենց կողմից ներգրավված միջոցների դեպոնացումը տվյալ պետության կենտրոնական (ազգային) բանկում, նրա կողմից սահմանված նորմատիվների սահմաններում և ժամկետներում:
Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործող այլ պետությունների ոչ ռեզիդենտ բանկերի մասնաճյուղերը իրենց կողմից ներգրավված միջոցները սահմանված նորմատիվներին և ժամկետներին համապատասխան նույնպես դեպոնացնում են Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկում:
Առևտրային բանկի կողմից պահուստային պահանջների կատարման հետ կապված միջոցների շարժի հաշվառումը կատարվում է հաշվեկշռային 162Ա հաշվով:
Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկում և նրա հիմնարկություններում մուտքագրվող և հետ վերադարձվող պահուստային գումարների հաշվառումը տարվում է 162Պ հաշվով, յուրաքանչյուր բանկի համար անհատական հաշիվների կտրվածքով: Պահուստային հաշվին տոկոսներ չեն բարդվում:
Առևտրային բանկերի գործունեությունը դադարեցնելու (բանկային գործունեության արտոնագիրն անվավեր ճանաչելու) դեպքում կենտրոնական բանկը նրա թղթակցային հաշվին է վերադարձնում նախկինում պարտադիր պահուստների հաշվին փոխանցված միջոցները:
Առևտրային բանկերի կողմից արտարժութային պահուստների պահանջների կատարման հետ կապված միջոցների շարժի հաշվառումը կատարվում է հաշվեկշռային 096Ա. հաշվով:
Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկը և նրա հիմնարկություններում մուտքագրվող ու հետ վերադարձվող գումարների հաշվառումը տարվում է 096Պ հաշվով, յուրաքանչյուր բանկի համար անհատական հաշիվների կտրվածքով:
Պարտադիր արտարժութային պահուստավորման ենթակա ներգրավված միջոցների չափի հաշվարկում ընդգրկվում են հետևյալ հաշվեկշռային հաշիվների պասսիվային մնացորդները:
070+071+078+079+08 (բացի 089) + 097 (առանց վարկերի և բանկերից ներգրաված դեպոզիտների):
Ակտիվապասսիվային հաշիվները հաշվարկում ընդունվում են միայն պասսիվային մնացորդների մասով:
Պարտադիր արտարժութային պահուստավորման ենթակա ներգրավված միջոցների չափը նվազեցվում է բանկում պահվող կանխիկ արտարժույթի չափով (հաշիվ 060,061,065):
Հավելված 3
ՑՈՒՑՈՒՄՆԵՐ
տնտեսական նորմատիվների հաշվարկման վերաբերյալ
1. Տնտեսական նորմատիվների խախտումներ թույլ չտալու, ժամանակին այդ ուղղությամբ միջոցներ ձեռնարկելու նպատակով բանկը յուրաքանչյուր օր լրացնում է սույն հրահանգի թիվ 1 և թիվ 2 հավելվածների համապատասխան ցուցանիշները: Բանկը, որպեսզի կարողանա ներազդել նորմատիվների պահպանման վրա, հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում, ցանկացած (նախընտրելի է յուրաքանչյուր) օրվա դրությամբ հաշվարկում է սահմանված հարաբերակցությունները, հայտնաբերում շեղումները և միջոցներ ձեռնարկում մինչև հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջը այդ հարաբերակցությունները սահմանված չափերին համապատասխանեցնելու ուղղությամբ:
Օրինակ 1. Եթե բանկի ընդհանուր կապիտալի (Կ) 13 օրերի հանրագումարը կազմել է 13000 հազ դրամ կամ միջին օրական հաշվարկով 1000 հազ դրամ, իսկ ակտիվները (Ա)Ն համապատասխանաբար 143000 հազ դրամ և 11000 հազ դրամ, հետևաբար բանկի միջին կապիտալի և միջին ակտիվների հարաբերակցությունը, որը դիցուկ սահմանված է 1:10-ի, խախտվել է (փաստացին կազմել է 1:11-ի), ապա բանկը պետք է միջոցներ ձեռնարկի մինչև հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջը այդ հարաբերակցությունը սահմանված չափին հասցնելու համար:
2. Թիվ 1 և թիվ 2 հավելվածները լրացվում են ամսվա բոլոր օրացուցային օրերի համար, ընդ որում շաբաթ և կիրակի օրերի համարՆ ուրբաթ օրվա, հանգստյան օրերի կամ այն օրերի համար, երբ բանկը չի աշխատել (հաշվեկշիռը չի բացել)` այդ օրերին նախորդող օրվա տվյալները նույնությամբ: Միջին օրական տվյալները հաշվարկվում են` անցած օրացուցային օրերի տվյալների հանրագումարները հարաբերելով անցած օրացուցային օրերի թվին:
Օրինակ 2.
Ամսաթիվ Ընդհանուր
ակտիվներ Բարձր իրացվելի ակտիվներ1.0235000100002.0238000105003.0237500130004.02 (շաբաթ)37500130005.02 (կիրակի)37500130006.02360009500Ընդամեն22150069000Միջին3691711500
Եթե բարձր իրացվելի ակտիվների և ընդհանուր ակտիվների միջև սահմանային հարաբերակցությունը սահմանված է 35 %, ապա տվյալ դեպքում բանկի ցուցանիշը կազմել է` 11500:36917x100%= 31.2 %, ուստի բանկը պետք է միջոցներ ձեռնարկի մինչև հաշվետու ամսվա վերջը այդ հարաբերակցությունը սահմանված չափին հասցնելու ուղղությամբ:
3. ՀՀ կենտրոնական բանկում տեղաբաշխվող պարտադիր պահուստների հաշիվները (162 և 096) գործում են թղթակցային հաշիվների (161 և 093) գործելակարգով, այսինքն` բանկը ցանկացած պահի իր հայեցողությամբ կարող է տնօրինել այդ հաշիվներում եղած միջոցները:
Բանկը, որպեսզի կարողանա ապահովել ներգրավված միջոցների միջին օրական ցուցանիշի դիմաց պարտադիր պահուստավորման հաշվին միջոցների սահմանված չափի (15 %) միջին օրական առկայությունը, փաստացի պահուստավորման միջին օրականի հաշվարկման բազան կիրառվում է ներգրավված միջոցների միջին օրականի հաշվարկման բազայի նկատմամբ 4 օր ուշացումով: Դրանով բանկը հնարավորություն է ստանում պահուստավորման բազա հանդիսացող 14 օրերի և փաստացի պահուստավորած (հաշվեկշռի համաձայն` պահուստավորման հաշվում փաստացի ունեցած) տվյալների միջին օրական ցուցանիշներն ունենալով` անցանկալի շեղումների դեպքում հետագա 4 օրերի ընթացքում կարգավորել իրավիճակը:
3-րդ օրինակից պարզվում է, որ բանկը ներգրավված միջոցների դիմաց պետք է միջին հաշվով օրական պահուստավորած լիներ 4254 միավոր, բայց անցած 10 օրերին նրա փաստացի օրական միջին պահուստավորումը կազմել է 3270 միավոր, այսինքն` միջին հաշվով յուրաքանչյուր օր բանկը պակաս է պահուստավորել 984 միավոր: Որպեսզի հաջորդ 4 օրերին փաստացի պահուստավորման միջինը հասցնի հաշվարկված միջինին, բանկը պետք է փաստացի պահուստավորված միջոցների հանրագումարը (32700) հասցնի հաշվարկային հանրագումարին (59556) կամ մնացած 4 օրերին պետք է միջին հաշվով պահուստավորի առնվազն (59556-32700) : 4 = 6714 միավոր: Հակառակ դեպքում տեղի կունենա նորմատիվի խախտում:
4. Բանկը պարտավոր է պահպանել Ն1, Ն2, Ն3, Ն5 նորմատիվները միջին հաշվարկում` ամսի 1-ի դրությամբ, ամսվա ընթացքում հարաբերակցությունների խախտվելը որպես նորմատիվների խախտում չի դիտվում, այլ ծառայում է որպես բանկի կողմից իր ակտիվների և պասսիվների օպերատիվ կառավարման ուղղորդիչ ցուցանիշ:
5. Ն4 նորմատիվը համարվում է խախտված, եթե բանկի ռիսկը մեկ վարկառուի գծով գերազանցել է հաշվետու ամսում նրա միջին օրական կապիտալի գումարը:
3 թերթ գրաֆիկներ կոմպյուտերում չկա