ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄԸ
| Քաղ. Երևան |
13 ապրիլի 2021 թ. |
2018 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 10-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ «ԱՆՁՆԱԿԱՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ ԱՎՏՈՄԱՏԱՑՎԱԾ ՄՇԱԿՄԱՆ ԴԵՊՔՈՒՄ ԱՆՀԱՏՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՆ ՓՈՓՈԽՈՂ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ
Սահմանադրական դատարանը` կազմով. Ա. Դիլանյանի (նախագահող), Վ. Գրիգորյանի, Հ. Թովմասյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Ե. Խունդկարյանի, Է. Շաթիրյանի, Ա. Պետրոսյանի, Ա. Վաղարշյանի,
մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)`
Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ներկայացուցիչ` Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարի տեղակալ Ք. Գրիգորյանի,
համաձայն Սահմանադրության 168-րդ հոդվածի 3-րդ կետի, 169-րդ հոդվածի 3-րդ մասի, ինչպես նաև «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 22, 23, 40 և 74-րդ հոդվածների,
դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2018 թվականի հոկտեմբերի 10-ին ստորագրված «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» կոնվենցիան փոփոխող արձանագրությունում ամրագրված պարտավորությունների` Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:
Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն իր` 2021 թվականի հունվարի 14-ի N 30-Ա որոշմամբ 2018 թվականի հոկտեմբերի 10-ին ստորագրված «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» կոնվենցիան փոփոխող արձանագրությունում ամրագրված պարտավորությունների` Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու նպատակով դիմել է Սահմանադրական դատարան: Հիշյալ որոշումը Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը Սահմանադրական դատարան է ներկայացրել 2021 թվականի հունվարի 20-ին:
Սույն գործի քննության առիթը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության` 2021 թվականի հունվարի 20-ին Սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:
Ուսումնասիրելով սույն գործով վերոնշյալ արձանագրությունը և գործում առկա մյուս փաստաթղթերը` Սահմանադրական դատարանը ՊԱՐԶԵՑ.
1. «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» կոնվենցիան (այսուհետ` Կոնվենցիա) փոփոխող արձանագրությունը (այսուհետ` Արձանագրություն) ստորագրվել է 2018 թվականի հոկտեմբերի 10-ին` 1981 թվականի հունվարի 28-ին Ստրասբուրգում ստորագրման համար բացված` Կոնվենցիայում փոփոխություններ կատարելու և Կոնվենցիան ներկայիս իրողություններին համապատասխանեցնելու նպատակով:
Հիշյալ Կոնվենցիան, իր հերթին, Հայաստանի Հանրապետության կողմից վավերացվել է Ազգային Ժողովի 2012 թվականի փետրվարի 27-ի ԱԺՈ-315-Ն որոշմամբ, որի սահմանադրականությունը նախապես ստուգվել էր Սահմանադրական դատարանի կողմից ՍԴՈ-1001 որոշմամբ:
2. Արձանագրությամբ նախատեսվում է, մասնավորապես, նոր խմբագրությամբ շարադրել Կոնվենցիայի նախաբանի 1-ին, 3-րդ և 4-րդ ներածական դրույթները, 1-ին հոդվածը, 2-րդ հոդվածի «բ» «գ» և «դ» կետերը, 3-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ պարբերությունները, 2-րդ գլխի վերնագիրը, 4-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ պարբերությունները, 5-րդ հոդվածի վերնագիրը և տեքստը, 6-րդ և 7-րդ հոդվածները, ավելացնել 8-րդ հոդված, նոր խմբագրությամբ շարադրել նախկին 8-րդ (նոր 9-րդ) հոդվածի վերնագիրը և տեքստը, նոր 9-րդ հոդվածից հետո ավելացնել նոր 10-րդ հոդված, նախկին 9-12-րդ հոդվածները համարել 11-14-րդ հոդվածներ, նոր խմբագրությամբ շարադրել նոր 11-րդ և 12-րդ հոդվածները, 3-րդ գլխի վերնագիրը, նոր 14-րդ հոդվածի վերնագիրը և տեքստը, ավելացնել նոր 4-րդ գլուխ, նոր խմբագրությամբ շարադրել նոր 15-րդ հոդվածը, 4-7-րդ գլուխները վերահամարակալել որպես 5-8-րդ գլուխներ, նոր խմբագրությամբ շարադրել 5-րդ գլխի վերնագիրը, նոր 16-րդ հոդվածի վերնագիրը և նույն հոդվածի 1-ին և 2-րդ պարբերությունները, ավելացնել նոր 17-րդ հոդված, նոր խմբագրությամբ շարադրել նոր 18-րդ հոդվածի վերնագիրը և տեքստը, նոր 19-րդ հոդվածի վերնագիրը և տեքստը, նոր 20-րդ հոդվածի վերնագիրը և ներածական դրույթը և նույն հոդվածի «ա» և «գ» կետերը, նոր 21-րդ հոդվածի վերնագիրը և նույն հոդվածի 1-ին և 2-րդ պարբերությունները, նոր 6-րդ գլխի վերնագիրը, նոր 22-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ պարբերությունները, նոր 23-րդ հոդվածի ներածական դրույթը, «ա», «բ», «գ» և «դ» կետերը, նոր 24-րդ հոդվածը, նոր 25-րդ հոդվածի 1-4-րդ պարբերությունները, նոր 26-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ պարբերությունները, նոր 27-րդ հոդվածի վերնագիրը և տեքստը, նոր 28-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ պարբերությունները, նոր 31-րդ հոդվածի ներածական դրույթը և «գ» կետը:
Արձանագրությամբ նախատեսվում է Կոնվենցիայում` Արձանագրությամբ սահմանված բովանդակությամբ ավելացնել նախաբանի նոր 5-րդ, 6-րդ և 7-րդ ներածական դրույթներ, 2-րդ հոդվածի նոր «ե» և «զ» կետեր, 4-րդ հոդվածի նոր 3-րդ պարբերություն, նոր 22-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերությունից հետո` նոր 4-րդ պարբերություն, նոր 23-րդ հոդվածի նոր «ե», «զ», «է», «ը» և «թ» կետեր, նոր 25-րդ հոդվածի նոր 7-րդ պարբերություն:
Արձանագրությամբ նախատեսվում է հանել Կոնվենցիայի նախաբանի 5-րդ ներածական դրույթը, 3-րդ հոդվածի 3-6-րդ պարբերությունները, նոր 16-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերությունը:
3. Հայաստանի Հանրապետությունը փոխադարձության հիման վրա Արձանագրությամբ ստանձնում է, մասնավորապես, հետևյալ պարտավորությունները.
- Կոնվենցիան կիրառել տվյալների մշակման առնչությամբ Հայաստանի Հանրապետության իրավազորության տակ գտնվող պետական և մասնավոր ոլորտներում` դրանով իսկ ապահովելով յուրաքանչյուր անհատի` իր անձնական տվյալների պաշտպանության իրավունքը (Արձանագրության հոդված 4, պարբերություն 1, Կոնվենցիայի հոդված 3, պարբերություն 1),
- երաշխավորել, որ Կոնվենցիան չի կիրառվելու անհատի կողմից բացառապես անձնական կամ կենցաղային գործունեության ընթացքում իրականացվող տվյալների մշակման առնչությամբ (Արձանագրության հոդված 4, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի հոդված 3, պարբերություն 2),
- Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության շրջանակներում ձեռնարկել անհրաժեշտ միջոցներ Կոնվենցիայի դրույթները գործողության մեջ դնելու և դրանց արդյունավետ կիրառումն ապահովելու համար, որոնք ուժի մեջ են մտնում Կոնվենցիան վավերացնելու կամ դրան միանալու պահից (Արձանագրության հոդված 6, պարբերություններ 1 և 2, Կոնվենցիայի հոդված 4, պարբերություններ 1 և 2),
- հնարավորություն տալ VI գլխում սահմանված Կոնվենցիայի կոմիտեին գնահատելու Կոնվենցիայի դրույթները գործողության մեջ դնելու համար Հայաստանի Հանրապետության կողմից Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության շրջանակներում ձեռնարկված միջոցների արդյունավետությունը, ինչպես նաև ակտիվորեն նպաստել գնահատման այս գործընթացին (Արձանագրության հոդված 6, պարբերություն 3, Կոնվենցիայի հոդված 4, պարբերություն 3),
- ապահովել, որ տվյալների մշակումը համաչափ լինի հետապնդվող իրավաչափ նպատակին և մշակման բոլոր փուլերում արտացոլի արդար հավասարակշռություն` համապատասխան բոլոր շահերի (լինեն դրանք հանրային, թե մասնավոր) և նժարին դրված իրավունքների ու ազատությունների միջև (Արձանագրության հոդված 7, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի հոդված 5, պարբերություն 1),
- ապահովել, որ տվյալների մշակումը հնարավոր լինի իրականացնել տվյալների սուբյեկտի ազատ, կոնկրետ, տեղեկացված և հստակ համաձայնության հիման վրա կամ օրենքով սահմանված որևէ այլ իրավաչափ հիմքով (Արձանագրության հոդված 7, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի հոդված 5, պարբերություն 2),
- երաշխավորել մշակման ենթարկվող անձնական տվյալների օրինական ճանապարհով մշակումը (Արձանագրության հոդված 7, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի հոդված 5, պարբերություն 3),
- ապահովել, որ մշակման ենթարկվող անձնական տվյալները մշակվեն արդար և թափանցիկ եղանակով, հավաքվեն հստակ արտահայտված, կոնկրետ և իրավաչափ նպատակներով և չմշակվեն այդ նպատակների հետ անհամատեղելի եղանակով, ինչպես նաև ապահովել, որ հանրային շահերից ելնելով` արխիվացման նպատակներով, գիտական կամ պատմական հետազոտություններ կատարելու նպատակներով կամ վիճակագրական նպատակներով հետագա մշակումը համապատասխան երաշխիքների առկայության դեպքում լինի համատեղելի այդ նպատակների հետ (Արձանագրության հոդված 7, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի հոդված 5, պարբերություն 4, կետեր «ա» և «բ»),
- ապահովել, որ մշակման ենթարկվող անձնական տվյալները լինեն համապատասխան, վերաբերելի և դրանց մշակման նպատակների սահմանները չգերազանցող, լինեն ճշգրիտ և անհրաժեշտության դեպքում պահվեն թարմացված վիճակում, ինչպես նաև պահպանվեն այնպիսի եղանակով, որը թույլ է տալիս նույնականացնել տվյալների սուբյեկտներին ոչ ավելի երկար ժամկետով, քան անհրաժեշտ է այդ տվյալները մշակելու նպատակների համար (Արձանագրության հոդված 7, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի հոդված 5, պարբերություն 4, կետեր «գ», «դ» և «ե»),
- գենետիկ տվյալների, իրավախախտումներին, քրեական վարույթներին և դատվածություններին ու հարակից անվտանգության միջոցներին վերաբերող անձնական տվյալների, կենսաչափական տվյալների, որոնցով անձը միանշանակորեն նույնականացվում է, ռասայական կամ էթնիկ ծագմանը, քաղաքական հայացքներին, արհեստակցական միություններին անդամակցությանը, կրոնական կամ այլ համոզմունքների, առողջությանը կամ սեռական կյանքին վերաբերող տեղեկություններ բացահայտող անձնական տվյալների մշակումը թույլատրել միայն Կոնվենցիայի երաշխիքները լրացնող պատշաճ երաշխիքներ Հայաստանի Հանրապետության օրենքում ամրագրված լինելու դեպքում (Արձանագրության հոդված 8, պարբերություն 1, Կոնվենցիայի հոդված 6, պարբերություն 1),
- ապահովել, որ Հայաստանի Հանրապետության վերահսկիչը, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` մշակողը, անվտանգության համապատասխան միջոցներ ձեռնարկի այնպիսի ռիսկերի դեմ, ինչպիսիք են, օրինակ` անձնական տվյալների պատահական կամ չթույլատրված մուտքը, ոչնչացումը, կորուստը, օգտագործումը, փոփոխումը կամ բացահայտումը (Արձանագրության հոդված 9, պարբերություն 1, Կոնվենցիայի հոդված 7, պարբերություն 1),
- ապահովել, որ Հայաստանի Հանրապետության վերահսկիչն անհապաղ ծանուցի առնվազն Կոնվենցիայի 15-րդ հոդվածի իմաստով իրավասու վերահսկիչ մարմնին տվյալների մշակմանն առնչվող այն խախտումների մասին, որոնք կարող են լրջորեն խախտել տվյալների սուբյեկտների իրավունքները և հիմնարար ազատությունները (Արձանագրության հոդված 9, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի հոդված 7, պարբերություն 2),
- ապահովել, որ Հայաստանի Հանրապետության վերահսկիչը տեղեկացնի տվյալների սուբյեկտներին իր ինքնության և մշտական բնակության կամ գտնվելու վայրի մասին, նախատեսված մշակման իրավական հիմքի և նպատակների մասին, մշակվող անձնական տվյալների կատեգորիաների մասին, անձնական տվյալներն ստացողների կամ ստացողների կատեգորիաների մասին, եթե այդպիսիք կան, և Կոնվենցիայի 9-րդ հոդվածում սահմանված իրավունքներն իրականացնելու միջոցների մասին, ինչպես նաև ցանկացած այլ անհրաժեշտ լրացուցիչ տեղեկություն` անձնական տվյալների արդար և թափանցիկ մշակումն ապահովելու համար (Արձանագրության հոդված 10, պարբերություն 1, Կոնվենցիայի (նոր) 8-րդ հոդված, պարբերություն 1),
- երաշխավորել Կոնվենցիայի (նոր) 9-րդ հոդվածով սահմանված տվյալների սուբյեկտի` անձի, վերոհիշյալ հոդվածով սահմանված իրավունքների իրացումը (Արձանագրության հոդված 11, Կոնվենցիայի (նոր) 9-րդ հոդված),
- ապահովել, որ Հայաստանի Հանրապետության վերահսկիչները, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` մշակողները, ձեռնարկեն համապատասխան բոլոր միջոցները` Կոնվենցիայով նախատեսված պարտավորությունները կատարելու համար, և կարողանան ապացուցել Կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերության համաձայն ընդունված ներպետական օրենսդրության համապատասխան, մասնավորապես` Կոնվենցիայի 15-րդ հոդվածով սահմանված իրավասու վերահսկիչ մարմնին, որ իրենց հսկողության տակ իրականացվող տվյալների մշակումը համապատասխանում է Կոնվենցիայի դրույթներին (Արձանագրության հոդված 12, պարբերություն 1, Կոնվենցիայի (նոր) 10-րդ հոդված, պարբերություն 1),
- ապահովել, որ Հայաստանի Հանրապետության վերահսկիչները, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` մշակողները, նախքան այդպիսի մշակում սկսելն ուսումնասիրեն տվյալների նախատեսված մշակման հավանական ազդեցությունը տվյալների սուբյեկտների իրավունքների և հիմնարար ազատությունների վրա և կազմակերպեն տվյալների մշակումն այնպես, որ հնարավոր լինի կանխել կամ նվազագույնի հասցնել այդ իրավունքներին և հիմնարար ազատություններին միջամտության ռիսկը (Արձանագրության հոդված 12, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի (նոր) 10-րդ հոդված, պարբերություն 2),
- ապահովել, որ Հայաստանի Հանրապետության վերահսկիչները, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` մշակողները, կիրարկեն տեխնիկական և կազմակերպչական այնպիսի միջոցներ, որոնցով հաշվի են առնվում անձնական տվյալների պաշտպանության իրավունքի հետևանքները տվյալների մշակման բոլոր փուլերում (Արձանագրության հոդված 12, պարբերություն 3, Կոնվենցիայի (նոր) 10-րդ հոդված, պարբերություն 3),
- չթույլատրել Կոնվենցիայի 2-րդ գլխում սահմանված դրույթների մասով բացառություն` բացառությամբ Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 4-րդ պարբերության, 7-րդ հոդվածի 2-րդ պարբերության, 8-րդ հոդվածի 1-ին պարբերության և 9-րդ հոդվածի դրույթների, երբ այդպիսի բացառություն նախատեսված է օրենքով, դրանով հարգվում է հիմնարար իրավունքների և ազատությունների էությունը, և այն ժողովրդավարական հասարակությունում անհրաժեշտ ու համաչափ միջոց է Կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածի 1-ին պարբերության «ա» կետով սահմանված նպատակների իրականացման համար (Արձանագրության հոդված 14, պարբերություն 1, Կոնվենցիայի (նոր) 11-րդ հոդված, պարբերություն 1),
- սահմանել պատշաճ դատական և ոչ դատական պատասխանատվության միջոցներ և իրավական պաշտպանության միջոցներ` Կոնվենցիայի դրույթները խախտելու համար (Արձանագրության հոդված 15, Կոնվենցիայի (նոր) 12-րդ հոդված),
- բացառապես անձնական տվյալների պաշտպանության նպատակով չարգելել կամ այն ստացողից հատուկ թույլտվություն չպահանջել այնպիսի տվյալների փոխանցման համար, որոնք գտնվում են Կոնվենցիայի մեկ այլ Կողմի իրավազորության ներքո (Արձանագրության հոդված 17, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի (նոր) 14-րդ հոդված, պարբերություն 1),
- ապահովել, որ Կոնվենցիայի 15-րդ հոդվածի իմաստով իրավասու վերահսկիչ մարմնին տրամադրվի համապատասխան ամբողջ տեղեկատվությունը, որը վերաբերում է Կոնվենցիայի 14-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերության «բ» կետում և, ըստ պահանջի, 4-րդ պարբերության «բ» և «գ» կետերում նշված տվյալների փոխանցմանը (Արձանագրության հոդված 17, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի (նոր) 14-րդ հոդված, պարբերություն 5),
- ապահովել, որ վերահսկիչ մարմինն իրավունք ունենա տվյալները փոխանցող անձից պահանջելու ներկայացնել երաշխիքների արդյունավետությունը կամ գերակա իրավաչափ շահերի առկայությունը հաստատող ապացույցներ, և որ վերահսկիչ մարմինը տվյալների սուբյեկտների իրավունքները և հիմնարար ազատությունները պաշտպանելու համար կարողանա այդպիսի փոխանցումներն արգելել, կասեցնել կամ որոշակի պայմանների ենթարկել (Արձանագրության հոդված 17, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի (նոր) 14-րդ հոդված, պարբերություն 6),
- ապահովել Կոնվենցիայի (նոր) 15-րդ հոդվածով նախատեսված մեկ կամ մի քանի` վերահսկիչ մարմինների գոյությունը` Կոնվենցիայի նոր 15-րդ հոդվածով սահմանված իրավունքներով և պարտականություններով, որոնք պատասխանատու կլինեն Կոնվենցիայի դրույթների համապատասխանությունն ապահովելու համար (Արձանագրության հոդված 19, Կոնվենցիայի (նոր) 15-րդ հոդված),
- վերահսկիչ մարմիններին ապահովել իրենց գործառույթների արդյունավետ կատարման և իրենց լիազորությունների իրականացման համար անհրաժեշտ ռեսուրսներով (Արձանագրության հոդված 19, Կոնվենցիայի (նոր) 15-րդ հոդված, պարբերություն 6),
- երաշխավորել, որ վերահսկիչ մարմնի անդամներն ու աշխատակազմը իրենց պարտականությունները կատարելիս և իրենց լիազորություններն իրականացնելիս պահպանեն իրենց համար հասանելի կամ հասանելի եղած գաղտնի տեղեկությունների մասով գաղտնիությունը (Արձանագրության հոդված 19, Կոնվենցիայի (նոր) 15-րդ հոդված, պարբերություն 8),
- ապահովել, որ Հայաստանի Հանրապետության վերահսկիչ մարմինները մյուս կողմերի վերահսկիչ մարմինների հետ համագործակցեն այնքանով, որքանով անհրաժեշտ է իրենց պարտականությունները կատարելու և իրենց լիազորություններն իրականացնելու համար, մասնավորապես` Կոնվենցիայի նոր 17-րդ հոդվածի 1-ին պարբերության «ա», «բ» և «գ» կետերով սահմանված կարգով (Արձանագրության հոդված 22, Կոնվենցիայի (նոր) 17-րդ հոդված, պարբերություն 1),
- ապահովել, որ Կոնվենցիայի նոր 17-րդ հոդվածի 1-ին պարբերության մեջ նշված տեղեկատվությունը չպարունակի մշակման ենթարկվող անձնական տվյալներ` բացառությամբ այն դեպքերի, երբ այդպիսի տվյալներն էական նշանակություն ունեն համագործակցության համար, կամ համապատասխան տվյալների սուբյեկտը միանշանակ, կոնկրետ, ինքնակամ և տեղեկացված համաձայնություն է տվել դրանք տրամադրելու համար (Արձանագրության հոդված 22, Կոնվենցիայի (նոր) 17-րդ հոդված, պարբերություն 2),
- օժանդակել տվյալների ցանկացած սուբյեկտի` Կոնվենցիայի 9-րդ հոդվածով սահմանված իր իրավունքներն իրականացնելու հարցում` անկախ նրա ազգությունից կամ բնակության վայրից (Արձանագրության հոդված 23, պարբերություն 2, Կոնվենցիայի (նոր) 18-րդ հոդված, պարբերություն 1):
4. Արձանագրությամբ սահմանվում է, որ վերջինիս ուժի մեջ մտնելու օրվանից սկսած ուժը կորցրած է համարվում 2001 թվականի նոյեմբերի 8-ին Ստրասբուրգում ստորագրված` «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» կոնվենցիային կից` վերահսկիչ մարմինների և տվյալների անդրսահմանային հոսքերի վերաբերյալ լրացուցիչ արձանագրությունը» (ԵՊՇ թիվ 181), որը Հայաստանի Հանրապետությունը վավերացրել է Ազգային ժողովի 2012 թվականի փետրվարի 27-ի ԱԺՈ-317-Ն որոշմամբ (ՍԴՈ-1002):
Արձանագրության ուժի մեջ մտնելու օրվանից դադարում է գործողության մեջ լինել 1999 թվականի հունիսի 15-ին Ստրասբուրգում Նախարարների կոմիտեի հաստատած` «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի մեջ կատարված փոփոխությունները, որը Հայաստանի Հանրապետությունը վավերացրել է Ազգային ժողովի 2012 թվականի փետրվարի 27-ի ԱԺՈ-316-Ն որոշմամբ (ՍԴՈ-1003):
Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Սահմանադրության 168-րդ հոդվածի 3-րդ կետով, 170-րդ հոդվածի 1-ին և 4-րդ մասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 63, 64 և 74-րդ հոդվածներով` Սահմանադրական դատարանը որոշեց.
1. 2018 թվականի հոկտեմբերի 10-ին ստորագրված «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» կոնվենցիան փոփոխող արձանագրությունում ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում են Սահմանադրությանը:
2. Սահմանադրության 170-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից:
Նախագահող Ա. ԴԻԼԱՆՅԱՆ
13 ապրիլի 2021 թվականի
ՍԴՈ-1588
ՀԱՏՈՒԿ ԿԱՐԾԻՔ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԿՈՂՄԻՑ «2018 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 10-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ «ԱՆՁՆԱԿԱՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ ԱՎՏՈՄԱՏԱՑՎԱԾ ՄՇԱԿՄԱՆ ԴԵՊՔՈՒՄ ԱՆՀԱՏՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՆ ՓՈՓՈԽՈՂ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ» ԳՈՐԾՈՎ 2021 ԹՎԱԿԱՆԻ ԱՊՐԻԼԻ 13-ԻՆ ԿԱՅԱՑՎԱԾ ՍԴՈ-1588 ՈՐՈՇՄԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ
Սահմանադրական դատարանը, դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննելով «2018 թվականի հոկտեմբերի 10-ին ստորագրված «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» կոնվենցիան փոփոխող արձանագրությունում ամրագրված պարտավորությունների` Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը, 2021 թվականի ապրիլի 13-ի ՍԴՈ-1588 որոշմամբ (հրապարակվել է 16.04.2021 թվականին) որոշել է.
«1. 2018 թվականի հոկտեմբերի 10-ին ստորագրված «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» կոնվենցիան փոփոխող արձանագրությունում ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում են Սահմանադրությանը: (...)»:
Համաձայն չլինելով Սահմանադրական դատարանի 2021 թվականի ապրիլի 13-ի ՍԴՈ-1588 որոշմանը` Սահմանադրական դատարանի դատավոր Ե. Խունդկարյանս շարադրում եմ դրա վերաբերյալ իմ հատուկ կարծիքը:
Նախ` հարկ եմ համարում նշել, որ «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի` «Միջազգային պայմանագրում ամրագրված պարտավորությունների` Սահմանադրությանը համապատասխանության որոշումը» վերտառությամբ 74-րդ հոդվածի 6-րդ մասում նշված որոշումներից որևէ մեկն ընդունելու համար անհրաժեշտ է օրենքով սահմանված կարգով Սահմանադրական դատարան ներկայացված դիմում: Հակառակ դեպքում, եթե առկա չէ թույլատրելի եղանակով ներկայացված դիմում կամ այն չի համապատասխանում օրենքով սահմանված պահանջներին, ապա Սահմանադրական դատարանն իրավասու չէ ըստ էության որոշում ընդունել միջազգային պայմանագրում ամրագրված պարտավորությունների` Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցի վերաբերյալ:
Ինչպես վերը նշվեց, Սահմանադրական դատարանն իր ՍԴՈ-1588 որոշմամբ 2018 թվականի հոկտեմբերի 10-ին ստորագրված «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» կոնվենցիան փոփոխող արձանագրությունում ամրագրված պարտավորությունները ճանաչել է Սահմանադրությանը համապատասխանող: Հարկ եմ համարում ընդգծել, որ սույն հատուկ կարծիքի շրջանակներում նշված որոշմանը բովանդակային առումով անդրադառնալը հնարավոր և անհրաժեշտ չեմ համարում, քանի որ այդ որոշմանն իմ անհամաձայնության հիմքում ընկած է թույլատրելի եղանակով ներկայացված, «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքով դիմումին ներկայացվող պահանջներին բավարարող դիմումի բացակայությունը, որպիսի պայմաններում կարծում եմ, որ Սահմանադրական դատարանն իրավասու չէր սույն գործով ըստ էության որոշում ընդունել` անկախ այդ որոշման բովանդակությունից:
Այսպես` «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 22-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Սահմանադրական դատարանը գործը քննում է միայն համապատասխան դիմումի առկայության դեպքում:
Միաժամանակ «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքը սահմանում է դիմումին ներկայացվող պահանջները և Սահմանադրական դատարան դիմումի ներկայացման եղանակը:
Վերոգրյալ իրավական նորմերից հետևում է, որ Սահմանադրական դատարանում գործերի քննության միակ հնարավոր առիթը դիմումն է, որը պետք է ներկայացվի իրավասու անձի կողմից, համապատասխանի «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքով դիմումին ներկայացվող պահանջներին և ներկայացված լինի թույլատրելի եղանակով:
Սահմանադրության 168-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն` Սահմանադրական դատարանը Սահմանադրական դատարանի մասին օրենքով սահմանված կարգով մինչև միջազգային պայմանագրի վավերացումը որոշում է դրանում ամրագրված պարտավորությունների համապատասխանությունը Սահմանադրությանը, իսկ Սահմանադրության 169-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` Սահմանադրության 168-րդ հոդվածի 3-րդ կետով սահմանված դեպքում Սահմանադրական դատարան դիմում է Կառավարությունը(1):
________________________________________
1) Համանման իրավական կարգավորում է սահմանում նաև «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 74-րդ հոդվածի 1-ին մասը:
«Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 46-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` որպես կողմի ի պաշտոնե ներկայացուցիչ` կարող են հանդես գալ Սահմանադրական դատարան դիմած մարմնի ղեկավարը, վիճարկվող ակտն ընդունած մարմնի ղեկավարը, ինչպես նաև «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքով սահմանված կարգով նշանակված անձը:
«Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 24-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դիմումը Սահմանադրական դատարան է ներկայացվում գրավոր` իրավասու անձի նորմից ստորագրված: Դիմումը ներկայացվում է թղթային կամ էլեկտրոնային եղանակով: Ընդ որում, «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 88-րդ հոդվածի 6-րդ մասը սահմանում է, որ նույն օրենքի 24-րդ հոդվածով նախատեսված էլեկտրոնային եղանակով դիմումները Սահմանադրական դատարան կարող են ներկայացվել Սահմանադրական դատարանում համապատասխան տեխնիկական հնարավորությունների առկայության դեպքում:
Վերը նշված իրավակարգավորումները թույլ են տալիս կատարել հետևյալ դատողությունները.
- մինչև Ազգային ժողովի կողմից միջազգային պայմանագրի վավերացումը դրանում ամրագրված պարտավորությունների` Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցով Սահմանադրական դատարան դիմելու իրավասությունը վերապահված է Կառավարությանը.
- այդ հարցով Սահմանադրական դատարան ներկայացվող դիմումը պետք է լինի իրավասու անձի կողմից ստորագրված.
- այդ հարցով դիմումը կարող է թղթային եղանակով ներկայացվել Սահմանադրական դատարան առանց նախապայմանների.
- այդ հարցով դիմումը կարող է էլեկտրոնային եղանակով ներկայացվել Սահմանադրական դատարան միայն այն դեպքում, երբ Սահմանադրական դատարանում առկա են համապատասխան տեխնիկական հնարավորություններ:
Կարծում եմ, որ գործող իրավակարգավորումների պայմաններում Սահմանադրական դատարանում համապատասխան տեխնիկական հնարավորությունների առկայությունը և դրանով պայմանավորված` էլեկտրոնային եղանակով դիմումներ ընդունելու, դրանց հիման վրա գործեր քննելու Սահմանադրական դատարանի իրավասությունը պետք է հավաստվեն Սահմանադրական դատարանի համապատասխան իրավական ակտով: Այսինքն` Սահմանադրական դատարան դիմող հնարավոր սուբյեկտները (դրա իրավունքն ունեցող անձինք) Սահմանադրական դատարանի համապատասխան իրավական ակտից պետք է իրազեկվեն, որ Սահմանադրական դատարանում առկա են էլեկտրոնային եղանակով դիմումներ ընդունելու համապատասխան տեխնիկական հնարավորություններ, ինչպես նաև տեղեկանան էլեկտրոնային այն հարթակի մասին, որով Սահմանադրական դատարանն ընդունելու է էլեկտրոնային եղանակով ներկայացվող դիմումները, և միայն այդ պայմաններում անձինք կարող են էլեկտրոնային եղանակով դիմումներ ներկայացնել Սահմանադրական դատարան:
Ասվածի հիմքում ընկած է այն հանգամանքը, որ առանց համապատասխան իրավական հիմքի հնարավոր չէ միանշանակ եզրահանգում կատարել այն մասին, թե Սահմանադրական դատարանում առկա են արդյոք էլեկտրոնային եղանակով դիմումներ ընդունելու համապատասխան տեխնիկական հնարավորություններ, և թե Սահմանադրական դատարանն էլեկտրոնային որ հարթակով է դիմումներ ընդունում. նման եզրահանգման հիմքում պետք է ընկած լինի Սահմանադրական դատարանի համապատասխան իրավական ակտը:
Ավելին, Սահմանադրական դատարանի կայքում նշված է Սահմանադրական դատարանի էլեկտրոնային փոստի հասցեն, նշված են նաև Սահմանադրական դատարանի դատավորների էլեկտրոնային փոստի հասցեները: Եթե կարելի է էլեկտրոնային եղանակով դիմումներ ներկայացնել Սահմանադրական դատարան, և վերջինս իրավասու է նման դիմումների հիման վրա գործեր քննել նաև Սահմանադրական դատարանի համապատասխան իրավական ակտի բացակայության պայմաններում, ապա ինչպե՞ս է Սահմանադրական դատարան դիմող անձի համար պարզ լինելու, թե արդյոք նա կարող է դիմումը նաև ներկայացնել` այն ուղարկելով Սահմանադրական դատարանի կամ Սահմանադրական դատարանի դատավորի էլեկտրոնային փոստի հասցեով, և նման դիմումներն արդյոք Սահմանադրական դատարանը համարելու է գործի քննության առիթ:
Վերոգրյալը ևս վկայում է Սահմանադրական դատարան էլեկտրոնային եղանակով դիմումներ ներկայացնելու հնարավորության վերաբերյալ համապատասխան իրավական ակտի անհրաժեշտության մասին, որում նշված կլինի նաև էլեկտրոնային այն հարթակը, որի միջոցով դիմումների ներկայացումը Սահմանադրական դատարանը համարելու է ընդունելի, ինչպես նաև տեղեկատվական տեխնոլոգիաների տեխնիկական միջոցների այն գործիքակազմը, որի միջոցով Սահմանադրական դատարանում իրականացվելու է էլեկտրոնային փաստաթղթում առկա էլեկտրոնային ստորագրության իսկության ստուգումը: Դրա միջոցով Սահմանադրական դատարան դիմող անձանց համար հստակ և կանխատեսելի կլինի ոչ միայն այն, թե Սահմանադրական դատարանի կողմից որ հարթակի միջոցով են ընդունվում էլեկտրոնային եղանակով ներկայացվող դիմումները, այլև այն, թե տեղեկատվական տեխնոլոգիաների տեխնիկական միջոցների ինչ գործիքակազմով է Սահմանադրական դատարանում պարզվում ստացված դիմումի` իրավասու անձի կողմից ստորագրված լինելու հանգամանքը: Այսինքն` Սահմանադրական դատարան դիմող անձանց համար պետք է պարզ լինի նաև, թե ինչ միջոցների կիրառմամբ է Սահմանադրական դատարանում հաստատվում կամ հերքվում ներկայացված էլեկտրոնային փաստաթղթի` իրավասու անձի կողմից ստորագրված լինելու հանգամանքը, ինչը հնարավորություն կտա Սահմանադրական դատարան դիմող անձանց նախքան էլեկտրոնային եղանակով էլեկտրոնային փաստաթղթի ձևով դիմում ներկայացնելը կանխատեսել, թե ինչ գնահատական է տրվելու դրանում առկա էլեկտրոնային ստորագրությանը:
Ավելին, կարծում եմ, որ անձանց համար պետք է գործնականում ապահովվեն Սահմանադրական դատարան դիմելու համանման պայմաններ, և պետք է բացառվի Սահմանադրական դատարան դիմող անձանց նկատմամբ անհավասար վերաբերմունքը` Սահմանադրական դատարան դիմում ներկայացնելու եղանակների ընտրության հարցում: Մասնավորապես` էլեկտրոնային եղանակով Սահմանադրական դատարան դիմումներ ներկայացնելու հնարավորության ապահովումը կոչված է խթանելու սահմանադրական արդարադատության փաստացի մատչելիությունը` խնայելով Սահմանադրական դատարան դիմումներ ներկայացնելու համար ծախսվող նյութական և ժամանակային ռեսուրսները: Սահմանադրական դատարան դիմումների ներկայացման էլեկտրոնային հարթակի գործարկումը կարող է ապահովել դրանց ներկայացման առավել պարզ և արագ ընթացակարգ: Հետևաբար Սահմանադրական դատարանում համապատասխան տեխնիկական հնարավորությունների առկայության դեպքում էլեկտրոնային եղանակով դիմումներ ներկայացնելու հնարավորությունը պետք է ապահովվի Սահմանադրական դատարան դիմելու իրավունք ունեցող բոլոր անձանց համար:
Ըստ այդմ, եթե Սահմանադրական դատարանն ընդունելի է համարում էլեկտրոնային եղանակով դիմումների ներկայացումը (որն անվերապահորեն ընդունելի է նաև իմ կողմից), ապա այդ հնարավորությունը պետք է հավասարապես վերագրելի լինի Սահմանադրական դատարան դիմելու իրավունք ունեցող բոլոր անձանց, այսինքն` կա՛մ Սահմանադրական դատարանում առկա չեն համապատասխան տեխնիկական հնարավորություններ, և որևէ անձ չի կարող դիմումը ներկայացնել էլեկտրոնային եղանակով, կա՛մ նման տեխնիկական հնարավորություններ առկա են, և Սահմանադրական դատարան դիմելու իրավունք ունեցող բոլոր անձինք կարող են դիմում ներկայացնել նաև էլեկտրոնային եղանակով` Սահմանադրական դատարանի համապատասխան իրավական ակտում նշված` էլեկտրոնային մեկ կամ մի քանի հարթակների միջոցով:
Տվյալ դեպքում սույն գործի նյութերում առկա է թղթային տարբերակով դիմում, որի վրա առկա չէ դիմողի ստորագրություն: Միաժամանակ պարզվել է, որ Սահմանադրական դատարանի կողմից գործի քննության առիթ համարված դիմումը ներկայացվել է «Mulberry» էլեկտրոնային փաստաթղթաշարժի համակարգով այն դեպքում, երբ առկա չէ Սահմանադրական դատարանում համապատասխան տեխնիկական հնարավորությունների առկայության մասին Սահմանադրական դատարանի համապատասխան իրավական ակտ, որում նշված կլինի նաև, որ Սահմանադրական դատարանն ընդունելի է համարում «Mulberry» էլեկտրոնային փաստաթղթաշարժի համակարգի միջոցով դիմումների ներկայացումը: Ընդ որում, այդ դեպքում էլեկտրոնային որևէ հարթակի միջոցով Սահմանադրական դատարան դիմում ներկայացնելու հնարավորությունը պետք է ապահովվեր Սահմանադրական դատարան դիմելու իրավունք ունեցող բոլոր, այդ թվում` ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց համար:
Միաժամանակ հաշվի առնելով, որ սույն գործի նյութերում առկա դիմումի թղթային օրինակում բացակայում է որևէ ստորագրություն և Սահմանադրական դատարանի կողմից գործի քննության առիթ համարված դիմումի վրա առկա է էլեկտրոնային ստորագրությամբ հաստատված լինելու մասին նշում, հարկ եմ համարում անդրադառնալ Սահմանադրական դատարան էլեկտրոնային փաստաթղթի ձևով դիմում ներկայացնելու հարցին:
Այսպես` էլեկտրոնային փաստաթղթերի և էլեկտրոնային թվային ստորագրությունների կիրառման ընթացքում ծագող իրավահարաբերությունները կարգավորվում են «էլեկտրոնային փաստաթղթի և էլեկտրոնային թվային ստորագրության մասին» օրենքով: Նշված օրենքի 2-րդ հոդվածով սահմանված են այդ իրավական ակտում օգտագործվող, ի թիվս այլնի, հետևյալ հիմնական հասկացությունները.
էլեկտրոնային փաստաթուղթ` տեղեկություն գրանցված նյութական կրիչի վրա էլեկտրոնային եղանակով, վավերացված էլեկտրոնային թվային ստորագրությամբ: Էլեկտրոնային փաստաթուղթը ստեղծվում, մշակվում և պահպանվում է տեղեկատվական համակարգերի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների տեխնիկական միջոցների օգտագործմամբ.
Էլեկտրոնային թվային ստորագրություն` էլեկտրոնային թվային ստորագրության ստեղծման տվյալների և տվյալ էլեկտրոնային փաստաթղթի տեղեկատվության կրիպտոգրաֆիկական փոխակերպությունների միջոցով ստացված և էլեկտրոնային թվային ձևով ներկայացված պայմանանշանների եզակի հաջորդականություն, որը կցված կամ տրամաբանորեն կապված է էլեկտրոնային փաստաթղթի հետ և օգտագործվում է ստորագրող անձին նույնականացնելու, ինչպես նաև էլեկտրոնային փաստաթուղթը կեղծիքներից ու աղավաղումներից պաշտպանելու համար.
էլեկտրոնային փաստաթուղթը ստորագրող անձ (այսուհետ` ստորագրող անձ)` ֆիզիկական անձ, որի (կամ այն անձի, որին նա ներկայացնում է) անունով տրամադրվել է էլեկտրոնային թվային ստորագրության հավաստագիրը.
էլեկտրոնային թվային ստորագրության ստուգման տվյալներ (այսուհետ` ստուգման տվյալներ) պայմանանշանների ուրույն հաջորդականություն, որն օգտագործվում է յուրաքանչյուր էլեկտրոնային թվային ստորագրության իսկությունը հաստատելու համար.
էլեկտրոնային թվային ստորագրության ստուգման միջոցներ` ապարատային և/կամ ծրագրային միջոցներ, որոնք հնարավորություն են տալիս ստուգել էլեկտրոնային թվային ստորագրության իսկությունը` օգտագործելով էլեկտրոնային թվային ստորագրության ստուգման տվյալները.
էլեկտրոնային թվային ստորագրության իսկություն` էլեկտրոնային թվային ստորագրության ստուգման տվյալների և միջոցների կիրառման դրական արդյունք, որը նույնականացնում է ստորագրող անձին.
Նույն օրենքի 4-րդ հոդվածի 2-րդ պարբերության համաձայն` էլեկտրոնային թվային ստորագրությամբ պաշտպանված էլեկտրոնային փաստաթուղթն ունի նույն իրավական նշանակությունը, ինչ որ անձի ձեռագիր ստորագրությամբ ամրագրված փաստաթուղթը, եթե հաստատվել է էլեկտրոնային թվային ստորագրության իսկությունը և չկան բավարար ապացույցներ այն մասին, որ փաստաթուղթը փոփոխվել կամ կեղծվել է այն պահից, Երբ այն հաղորդվել և (կամ) տրվել է պահպանության, բացառությամբ այն դարձունակ փոփոխությունների, որոնք անհրաժեշտ և անխուսափելի են այդ էլեկտրոնային փաստաթղթի հաղորդման և (կամ) պահպանման համար, իսկ նույն հոդվածի 3-րդ պարբերության համաձայն` պետական, տեղական ինքնակառավարման մարմինները, ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք, կազմակերպությունները պարտավոր չեն ընդունել էլեկտրոնային թվային ստորագրությամբ պաշտպանված էլեկտրոնային փաստաթղթեր, եթե նրանք չունեն համապատասխան տեխնիկական միջոցներ:
«Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի և «էլեկտրոնային փաստաթղթի և էլեկտրոնային թվային ստորագրության մասին» օրենքի վկայակոչված իրավական նորմերի վերլուծության արդյունքում կարելի է արձանագրել, որ էլեկտրոնային թվային ստորագրությամբ պաշտպանված, էլեկտրոնային փաստաթուղթ համարվող դիմումն ունի նույն իրավական նշանակությունը, ինչն ունի իրավասու անձի կողմից ձեռագիր ստորագրված դիմումը հետևյալ պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում.
- հաստատվել է էլեկտրոնային թվային ստորագրության իսկությունը, այսինքն` առկա է էլեկտրոնային թվային ստորագրության ստուգման տվյալների և միջոցների կիրառման հնարավորություն և կիրառման դրական արդյունք, որը նույնականացնում է ստորագրող անձին.
- չկան բավարար ապացույցներ այն մասին, որ փաստաթուղթը փոփոխվել կամ կեղծվել է այն պահից, երբ այն հաղորդվել և (կամ) տրվել է պահպանության, բացառությամբ այն դարձունակ փոփոխությունների, որոնք անհրաժեշտ և անխուսափելի են այդ էլեկտրոնային փաստաթղթի հաղորդման և (կամ) պահպանման համար:
Վերոգրյալի հաշվառմամբ կարծում եմ, որ «Mulberry» էլեկտրոնային փաստաթղթաշարժի համակարգի միջոցով դիմումների ներկայացումն ընդունելի համարելու պայմաններում անգամ սույն դեպքում գործի քննության առիթ համարված դիմումին կարող էր տրվել դիմողի (նրա անունից հանդես եկող իրավասու անձի) ձեռագիր ստորագրությամբ ամրագրված փաստաթղթի նշանակություն միայն վերը նշված պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում, քանի որ միայն այդ դեպքում հնարավոր կլիներ արձանագրել, որ դիմումն իսկապես ստորագրվել է դիմողի (նրա անունից հանդես եկող իրավասու անձի) կողմից: Մինչդեռ Սահմանադրական դատարանում էլեկտրոնային թվային ստորագրության իսկությունը ստուգելու տեխնիկական հնարավորությունների առկայության մասին իրավական ակտի բացակայության պայմաններում կարծում եմ, որ ներկայացված դիմումը պետք է համարվեր իրավասու անձի կողմից չստորագրված, ուստի պետք է վրա հասնեին «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 26-րդ հոդվածով նախատեսված հետևանքները, այն է` դիմողը պետք է եռօրյա ժամկետում Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմի կողմից տեղեկացվեր դիմումի` «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 24-րդ հոդվածին անհամապատասխանության մասին, ինչի արդյունքում դիմողը նաև կկարողանար օգտվել դիմումը «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի պահանջներին համապատասխանեցնելու օրենսդրական հնարավորությունից:
Միաժամանակ, եթե Սահմանադրական դատարանը համարել է, որ սույն դեպքում առկա է էլեկտրոնային թվային ստորագրությամբ պաշտպանված էլեկտրոնային փաստաթուղթ, որն ունի նույն իրավական նշանակությունը, ինչն ունի անձի ձեռագիր ստորագրությամբ ամրագրված փաստաթուղթը, ապա կարծում եմ, որ նման եզրահանգում կատարելու համար սույն գործում առնվազն պետք է առկա լիներ Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմի կողմից կազմված փաստաթուղթ այն մասին, որ տվյալ դեպքում իսկապես առկա է էլեկտրոնային թվային ստորագրությամբ պաշտպանված էլեկտրոնային փաստաթուղթ, և Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմը ստուգել է ստորագրության իսկությունը` պարզելով, որ այդ փաստաթուղթը ստորագրվել է դիմողի (նրա անունից հանդես եկող իրավասու անձի) կողմից: Մինչդեռ սույն գործում նման փաստաթղթի բացակայության պայմաններում անհասկանալի է, թե ինչպես է սույն գործի քննության առիթ համարված դիմումին տրվել դիմողի (նրա անունից հանդես եկող իրավասու անձի) ձեռագիր ստորագրությամբ ամրագրված փաստաթղթի նշանակություն, այլ կերպ` ներկայացված փաստաթուղթն ինչ հիմքով է համարվել իրավասու անձի կողմից ստորագրված:
Ամփոփելով վերոգրյալը` կարծում եմ, որ սույն գործով առկա չէ թույլատրելի եղանակով ներկայացված, «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքով դիմումին ներկայացվող պահանջներին բավարարող դիմում, որպիսի պայմաններում Սահմանադրական դատարանն իրավասու չէր սույն գործով ընդունել ըստ էության որոշում: Միաժամանակ հարկ եմ համարում ընդգծել, որ տվյալ դեպքում նաև առկա չէին ինչպես գործի քննությունը մերժելու, այնպես էլ գործի վարույթը կարճելու հիմքեր: Կարծում եմ, որ տվյալ դեպքում սահմանադրական դատավարության կողմը չի կարող զրկվել սահմանադրական արդարադատություն ստանալու իրավունքից, քանի որ Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմի կողմից նրան պետք է տրամադրվեր օրենքով սահմանված ժամկետը` առկա թերությունները շտկելու և դիմումը «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի պահանջներին համապատասխանեցնելու համար:
ԴԱՏԱՎՈՐ` Ե. ԽՈՒՆԴԿԱՐՅԱՆ
Հրապարակվել է ՍԴ պաշտոնական կայքէջում (concourt.am)` 16 ապրիլի 2021 թվական: