ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԿՈՄԻ ...

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՈՐՈՇՈՒՄ

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈՒՆԻՑ

 

Վարչական գործ թիվ

ՎԴ/7463/05/21

 

    10.02.2022թ.                               ք. Երևան

 

Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանը`

Նախագահող դատավոր` Ռուզաննա Ազրոյան

դատավոր` Արգիշտի Ղազարյան

դատավոր` Դանիել Դանիելյան

դատավոր` Սամվել Հովակիմյան

դատավոր` Միքայել Մելքումյան

 

գրավոր ընթացակարգով քննելով վարչական գործն ըստ դիմումի «Հարություն Մաղաքյան Էդուարդի» Ա/Ձ-ի ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության պետական եկամուտների կոմիտեի` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,

 

ՊԱՐԶԵՑ

 

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

i

«Հարություն Մաղաքյան Էդուարդի» Ա/Ձ-ի (այսուհետ` Դիմող) ներկայացուցիչ Սերգեյ Ամիրխանյանը դիմում էր ներկայացրել Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարան ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության պետական եկամուտների կոմիտեի (այսուհետ` նաև Կոմիտե կամ Պատասխանող)` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին:

Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանի (նախագահող դատավոր` Ռ. Ազրոյան, դատավորներ` Ա. Ղազարյան, Դ. Դանիելյան, Ս. Հովակիմյան, Մ. Մելքումյան, այսուհետ` Դատարան) 12.07.2021թ. որոշմամբ դիմումն ընդունվել էր վարույթ:

Դատարանը, ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 197-րդ հոդվածով, սույն վարչական գործը քննեց գրավոր ընթացակարգով:

Դատարանի 02.02.2022 թվականի որոշմամբ որոշվեց ավարտել գործի քննությունը և գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը հրապարակել 10.02.2022 թվականին:

 

2. Դիմումի հակիրճ բովանդակությունը.

Դիմումով Դիմողի ներկայացուցիչը հայտնել է, որ 19.03.2021թ. ՀՀ ՊԵԿ նախագահի կողմից ընդունվել է թիվ 283-8 որոշումը (այսուհետ նաև Ակտ կամ Որոշում), որով որոշվել է ԱՁ Հարություն Մաղաքյանին և ԱՁ Մարինա Մաղաքյանին համարել փոխկապակցված և ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործող:

Ընկերությունը 27.12.2019թ. վիճարկման հայց է ներկայացրել ՀՀ վարչական դատարան, որով խնդրել է մասնակի վերացնել որոշումը:

Նշել է, որ որոշման բովանդակությունից պարզ է դառնում, որ այն ընդունվել է հիմք ընդունելով ՀՀ ՊԵԿ նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետի 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ ենթակետի դրույթները:

Դիմողի ներկայացուցիչը վկայակոչել է ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 191-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 192-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետը, «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 3-րդ, 4-րդ մասերը, 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը, 19-րդ հոդվածի 1-ին, 6-րդ մասերը, «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասը, ՀՀ կառավարության 10.03.2016թ. թիվ 224-Ն որոշմամբ հաստատված Կոմիտեի կանոնադրության թիվ 1 հավելվածի 18-րդ կետի 4-րդ ենթակետերը, Կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանի 2-րդ կետը:

Հայտնել է, որ օրենսդիրը, սահմանելով նորմատիվ իրավական ակտի ու իրավական նորմի հասկացությունը և հաշվի առնելով նաև այդ իրավական ակտերի ու նորմերի առանձնահատուկ բնույթը, նրա դերը իրավական ակտերի հիերարխիկ կառուցվածքում, միաժամանակ առանձնացրել է նաև այն մարմիններին, որոնք իրավասու են ընդունելու նորմատիվ իրավական ակտեր:

Միևնույն ժամանակ, օրենսդիրը, հաշվի առնելով նաև նորմատիվ իրավական ակտ ընդունելու իրավասություն ունեցող անձանց շրջանակի մեջ մտնող մարմինների գործունեության առանձնահատկությունները, սահմանել է նորմատիվ իրավական ակտերի ընդունման պարտադիր պայմաններ, որոնց պահպանման պարագայում միայն կարող է խոսք գնալ կոնկրետ նորմատիվ իրավական ակտի կամ դրա առանձին նորմերի իրավաչափության մասին:

Նշել է, որ այս կարգավորումներն առանցքային նշանակություն ունեն և բխում են նաև իրավաստեղծ գործունեության իրավասություն ունեցող մարմինների` պետական կառավարման ոլորտում ունեցած դերից ու նշանակությունից:

Մասնավորապես, օրենսդիր իշխանությունը, որն իրավաստեղծ գործունեության առումով ունի առավել իրավասուբյեկտություն, իրավասու է ընդունել օրենքներ, որոնք նորմատիվ իրավական ակտերի հիերարխիայում զբաղեցնում են ավելի բարձր դիրք, ինչի իրավունքը չունեն այլ իրավաստեղծ մարմինները:

Կարծում է, որ օրենսդրի կողմից նման տարբերակված մոտեցումը արդարացված է, քանի որ իրավաստեղծ գործունեության առումով ինչպես կարող են օրենսդիր և գործադիր մարմինները ունենալ միևնույն լիազորությունները` նորմատիվ իրավական ակտերի ընդունման առումով: Եթե այդպես լիներ, ապա նախ ընդհանրապես ավելորդ կդառնար այդ մարմիններից մեկի գործունեությունը, ապա նաև պետք է հաշվի առնել նաև այն հանգամանքը, որ գործադիր մարմինն ըստ էության իրականացնում է ավելի շատ իրավակիրառ գործունեություն, այսինքն գործնականում կիրառում է օրենսդիր և ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով նախատեսված դեպքերում ու կարգով նաև այլ մարմինների կողմից ընդունված նորմատիվ իրավական ակտերը, իսկ այդ պարագայում էականորեն մեծանում է այս մարմինների կողմից իրենց «ձեռնտու» նորմատիվ իրավական ակտերի ընդունումը, ինչը լուրջ վտանգի տակ կթողնի երկրի իրավական անվտանգությունը, ինչն էլ հիմք է հանդիսացել պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավաստեղծ գործունեությունը սահմանափակել ՀՀ Սահմանադրությամբ, օրենքներով և դրանցում նշված այլ նորմատիվ իրավական ակտերով:

Նշել է, որ քանի որ իրենց պարագայում խոսքը վերաբերվում է ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ նախագահի կողմից ընդունված նորմատիվ իրավական ակտին, որը օրենսդիրը համապատասխանեցրել է ՀՀ նախարարների կողմից ընդունված նորմատիվ իրավական ակտին, ապա օրենսդիրը այս դեպքում նախատեսել է էական նշանակություն ունեցող սահմանափակումներ, որոնց պահպանումը այս մարմինների կողմից նորմատիվ իրավական ակտ ընդունելու պարագայում ոչ միայն պարտադիր է, այլ նաև այդ պայմանների չպահպանելու պարագայում օրենսդիրը նախատեսել է նաև այդ իրավական ակտի, կամ դրա մի մասի իրավաբանական ուժ չունենալու հնարավորությունը:

Հայտնել է, որ նշված պետական մարմինների կողմից նորմատիվ իրավական ակտեր կարող են ընդունվել բացառապես Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով, Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի հրամանագրերով և կարգադրություններով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և վարչապետի որոշումներով ուղղակի նախատեսված դեպքերում և սահմաններում, հետևաբար ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ նախագահը կարող է ընդունել նորմատիվ հրաման միայն այն դեպքում և սահմաններում` ինչպիսին որ այն ուղղակիորեն առկա է ՀՀ Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլն:

Ավելացրել է, որ Հայաստանի Հանրապետության նախարարների հրամաններով չեն կարող սահմանվել իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց իրավունքները, ազատություններն ու արտոնությունները սահմանափակող, դրանց իրականացման կարգը փոփոխող կամ պատասխանատվություն սահմանող կամ պատասխանատվությունը խստացնող կամ պարտականություններ սահմանող կամ փոփոխող կամ պարտականությունների կատարման կարգ սահմանող կամ փոփոխող նորմեր:

Օրենսդիրը ոչ միայն արգելք է սահմանել ՀՀ նախարարների հրամաններով որոշակի առանցքային հարցերի կարգավորելու առումով, այլ ուղղակիորեն սահմանել է նաև, որ այս իրավակարգավորումները խախտող իրավական ակտերը կամ դրանց մասերը իրավաբանական ուժ չունեն:

Նշել է, որ Կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանի 2-րդ կետով սահմանվել են նաև հիմքեր, որոնց առկայության դեպքում ֆիզիկական անձինք ու կազմակերպությունները կարող են ճանաչվել ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործող, հետևաբար նաև` փոխկապակցված, մինչդեռ, ինչպես հետևում է ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասով հարկային մարմնին տրված իրավաստեղծ լիազորությունից, վերջինիս իրավասությունը իր կողմից ընդունվելիք նորմատիվ իրավական ակտի առարկայի առումով սահմանափակված է բացառապես կազմակերպություններին ու ֆիզիկական անձանց ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով փոխկապակցված ճանաչելու կարգը սահմանելով, այսինքն` հարկային մարմնի ղեկավարը պարտավոր էր իր հրամանով սահմանել միայն այն ընթացակարգը, այն է գործողություններն ու քայլերը, որի միջոցով և հիմք ընդունելով ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված և համանման այլ հանգամանքները ֆիզիկական անձինք ու կազմակերպությունները ճանաչվում են փոխկապակցված:

Փաստորեն ստացվում է, որ հարկային մարմնի ղեկավարը ընդունելով հրամանը, դրանում ներառել է իրավանորմ, որը որևէ կերպ չէր մտնում ՀՀ հարկային օրենսգրքով իրեն վերապահված իրավաստեղծ գործառույթի առարկայի մեջ, որպիսի պայմաններում հարկային մարմնի ղեկավարը դուրս է եկել ՀՀ օրենսդրությամբ իրեն վերապահված իրավասությունների շրջանակից և հրամանն ընդունելու պահին չի ունեցել որևէ իրավասություն հավելվածի 2-րդ կետի ընդունման համար:

Նշված վերլուծությունների համատեքստում միանշանակ է նաև այն հետևությունը, որ դրանով իսկ խնդրո առարկա իրավական ակտն ընդունող մարմինը դուրս է եկել նաև իրավական ակտի կարգավորման առարկայի շրջանակից, քանի որ խնդրո առարկա իրավական ակտի կարգավորման առարկան սահմանափակված է բացառապես կազմակերպությունների ու ֆիզիկական անձանց ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով փոխկապակցված ճանաչելու կարգը սահմանելով, և ոչ ավելին:

Հայտնել է, որ ակնհայտ է դառնում նաև, որ ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետով սահմանված են նորմեր, որոնք ըստ էության փոփոխում են ոչ միայն իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց իրավունքները, այլ նաև պարտականություններն ու դրանց կատարման կարգը:

Գտնում է, որ ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ նախագահի կողմից 15.02.2018թ. ընդունված թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետն իր ընդունման պահից հակասում է իրենից ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող այդ պահին գործող «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 1-ին և 6-րդ մասերի, ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասի, ներկայումս նաև` «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի դրույթներին:

Հայտնել է, որ խնդրո առարկա իրավիճակում ՀՀ ՊԵԿ նախագահի կողմից 16.12.2019թ. ընդունված թիվ 152-1 որոշմամբ կիրառվել է ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ նախագահի կողմից 15.02.2018թ. ընդունված թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետի դրույթները` դրանով ապօրինի կերպով զրկելով Դիմումատուին ՀՀ հարկային օրենսգրքով իրեն վերապահված` շրջանառության հարկի դաշտում գործունեություն ծավալելու հնարավորությունից, հետևաբար, գտնում է, որ այդ դրույթը վերը հիշատակված պատճառաբանությունների հիման վրա ենթակա է անվավեր ճանաչման:

Ելնելով վերոգրյալից` խնդրել է անվավեր ճանաչել ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետը:

 

3. Պատասխանողի դիրքորոշման հակիրճ բովանդակությունը.

 

Պատասխանողի ներկայացուցիչը Դատարան ներկայացրած գրավոր առարկությամբ գտնում է, որ Հայցվորի պահանջն անհիմն է և ենթակա է մերժման:

Պատասխանողի ներկայացուցիչը վկայակոչել է ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածը, ՀՀ կառավարության առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանի հավելվածի 2-րդ կետը:

Նշել է, որ ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածով նախատեսված են հիմքեր կազմակերպություններին և (կամ) ֆիզիկական անձանց փոխկապակցված ճանաչելու համար: Մասնավորապես նման հիմքեր են, օրինակ`

- ռեզիդենտ առևտրային կազմակերպության կանոնադրական (բաժնեհավաք) կապիտալի 20 տոկոս և ավելի փայաբաժինը (բաժնետոմսը, բաժնեմասը) պատկանում է այլ ռեզիդենտ առևտրային կազմակերպությանը, անհատ ձեռնարկատիրոջը կամ նոտարին,

- ռեզիդենտ առևտրային կազմակերպության կանոնադրական (բաժնեհավաք) կապիտալի 20 տոկոս և ավելի փայաբաժինը (բաժնետոմսը, բաժնեմասը) պատկանում է անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող այն ֆիզիկական անձին, որին միաժամանակ պատկանում է այլ ռեզիդենտ առևտրային կազմակերպության կանոնադրական (բաժնեհավաք) կապիտալի 20 տոկոս և ավելի փայաբաժինը (բաժնետոմսը, բաժնեմասը),

- երրորդ անձից (այդ թվում` պետական մարմնից) ստացված կամ օպերատիվ- հետախուզական գործողությունների արդյունքում ձեռք բերված տեղեկությունների հիման վրա կազմակերպությունները և (կամ) ֆիզիկական անձինք, ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործելու հիմք, որի դեպքում հարկ վճարողներին որպես փոխկապակցված ճանաչելիս հաշվի են առնվում, մասնավորապես, հետևյալ հանգամանքները` միմյանց միջև կատարվող գործարքների ծավալը, պարբերականությունը, միմյանցից ձեռք բերվող ապրանքների հետագա վաճառքի գներն ու առևտրային վերադիրները, որևէ ապրանքային շուկայում ունեցած մասնաբաժնի մեծությունը:

i

Հայտնել է, որ ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածը նախատեսում է, որ վերը նշյալ հիմքերով փոխկապակցված ճանաչումը կատարվում է հարկային մարմնի սահմանած կարգով: Ի կատարումն ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածով նախատեսված պահանջի` ՀՀ ՊԵԿ նախագահն իր լիազորությունների շրջանակում ընդունել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 2018 թվականի փետրվարի 15-ի թիվ 65-Ն հրամանի հավելվածը, որով նախատեսված է ընթացակարգ, որով առաջնորդվելով` հարկային մարմինն իրականացնում է վարչարարություն և ընդունում որոշումներ, որոնք վերաբերում են հարկ վճարողների փոխկապակցված ճանաչելուն:

Այսպես` ցանկացած նորմատիվ իրավական ակտ ուղղված է հասարակական որոշակի հարաբերությունների կարգավորմանը` հիմքում ունենալով այն նպատակը, որը կիրականանա տվյալ իրավանորմի իրացման արդյունքում: Նորմատիվ իրավական ակտով տվյալ նորմատիվ իրավական ակտի նպատակը սահմանելն ուղենշում է այն ցանկալի արդյունքը և դրան հասնելու միջոցները, որին ձգտում է նորմատիվ իրավական ակտն ընդունող մարմինը հասարակական տվյալ հարաբերություններն իրավակարգավորման ենթարկելիս:

Տվյալ դեպքում նորմատիվ իրավական ակտն ընդունողը նպատակ է հետապնդել ի կատար ածել ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասը և սահմանել ընթացակարգ, որի շրջանակներում հարկային մարմինը կիրականացնի հարկ վճարողներին փոխկապակցված ճանաչելու իր լիազորությունը, որը տրված է օրենքով: Այլ կերպ` հարկային մարմնի ղեկավարը նպատակ է հետապնդել կարգավորել հարկ վճարողներին փոխկապակցված ճանաչելու ընթացակարգին առնչվող հասարակական հարաբերությունները, այսինքն ցանկալի արդյունքը նշված ընթացակարգի կանոնակարգումն է, որին հասնելու միջոցը, ի թիվս այլնի, նախատեսելն է հարկային մարմնի հայեցողության շրջանակը, որը նպատակ է հետապնդում նվազեցնել և վերացնել կամայականության դրսևորումը:

Այսինքն ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասով օրենսդիրը հարկային մարմնին տալիս է լայն հնարավորություն հարկ վճարողներին փոխկապակցված ճանաչելու համար, քանի որ նույն հոդվածով նախատեսվում է, որ այդ իրավանորմով նախատեսված դեպքում հարկ վճարողներին որպես փոխկապակցված ճանաչելիս հաշվի են առնվում, մասնավորապես, հետևյալ հանգամանքները` միմյանց միջև կատարվող գործարքների ծավալը, պարբերականությունը, միմյանցից ձեռք բերվող ապրանքների հետագա վաճառքի գներն ու առևտրային վերադիրները, որևէ ապրանքային շուկայում ունեցած մասնաբաժնի մեծությունը:

Հայտնել է, որ ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասից ակնհայտ է, որ տվյալ իրավանորմը նախատեսում է, ըստ էության հայեցողություն` չնախատեսելով թե միմյանց միջև կատարվող գործարքների ծավալի կամ պարբերականության ինչ սահմաններ կան, կամ նույն կերպ` միմյանցից ձեռք բերվող ապրանքների հետագա վաճառքի գներն ու առևտրային վերադիրների չափի կամ որևէ ապրանքային շուկայում ունեցած մասնաբաժնի մեծության սահմանները, որպիսի հայեցողությունը սահմանափակելու նպատակով հարկային մարմինը ընդունել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 2018 թվականի փետրվարի 15-ի N 65-Ն հրամանի հավելվածի 2-րդ կետը, որով հարկային մարմնի հայեցողությունը սահմանափակվել է:

Նշել է, որ օրենսդիրը ոչ միշտ է սահմանում վարքագծի կոնկրետ կանոններ, որոնցով կկարգավորի իրավահարաբերության ողջ զանգվածը: Այդ իսկ պատճառով օրենսդիրն իրավակիրառողին հաճախ իրավունք է վերապահում, ելնելով կոնկրետ հանգամանքներից, ընդունել հնարավոր մի քանի որոշումներից մեկը` դրանց ընտրությունը թողնելով վարչական մարմնի հայեցողությանը: Հայեցողությունը և հարկային մարմնի բացարձակ ազատությունը սահմանափակելու նպատակով հարկային մարմնի կողմից ընդունվել է վիճարկվող նորմատիվ իրավական ակտով նախատեսված դրույթը, որն այն ուղենիշն է, որով առաջնորդվում է հարկ վճարողներին փոխկապակցված ճանաչելու վարչական վարույթ իրականացնողը:

Հակառակ պարագայում ենթաօրենսդրական կանոնակարգման բացակայությամբ հարկային մարմինը, վարույթ իրականացնելիս, կունենար բացարձակ հնարավորություն որոշելու հարկ վճարողների միջև կատարվող գործարքների ծավալի կամ պարբերականության չափը, միմյանցից ձեռք բերվող ապրանքների հետագա վաճառքի գներն ու առևտրային վերադիրների չափի կամ որևէ ապրանքային շուկայում ունեցած մասնաբաժնի մեծության սահմանները, որի հնարավորությունը սահմանափակվել է ենթաօրենսդրական ակտով` ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 2018 թվականի փետրվարի 15-ի N 65-Ն հրամանի հավելվածի 2-րդ կետով: Նշյալի արդյունքով վարչական մարմինը վարույթ իրականացնելիս չունի հնարավորություն ինքնուրույն որոշելու իր գործելու սահմանները:

Ավելին` ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 2018 թվականի փետրվարի 15-ի N 65-Ն հրամանի հավելվածի 2-րդ կետով նաև ապահովվում է կամայականության արգելքի սկզբունքի պահպանումը:

Նշել է, որ իրավակիրառը նախատեսել է իր կողմից կայացվող որոշման կայացման նպատակահարմարության չափանիշները, ինչն ուղղակիորեն բխում է իր հայեցողական լիազորությունից, քանի որ այդչափ հայեցողությունը կարող էր հիմք լինել իրավակիրառ սխալի, ինչը պայմանավորված է անորոշությամբ և սուբյեկտիվիզմով, որը սահմանափակված է ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 2018 թվականի փետրվար 15-ի թիվ 65-Ն հրամանի հավելվածի 2-րդ կետով:

Այսպիսով օրենսդիրը հարկային մարմնին տվել է լայն լիազորություն ինքնուրույն որոշելու հարկ վճարողներին փոխկապակցված ճանաչելու հիմքերը` ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասի սահմաններում, որը ինչպես նշվել է հայեցողական իրավանորմ է և նախատեսում է լայն հնարավորություն յուրաքանչյուր դեպքում ազատորեն որոշելու փոխկապակցված ճանաչելու հիմքերի չափերը, որպիսի ազատությունը հարկային մարմնի կողմից սահմանափակվել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 2018 թվականի փետրվարի 15-ի թիվ 65-Ն հրամանի հավելվածի 2-րդ կետով:

Նշել է, որ վիճարկվող նորմատիվ իրավական ակտով մատնանշված իրավանորմով սահմանված չէ փոխկապակցված ճանաչելու լրացուցիչ հիմքեր, քանի որ այդ իրավանորմով նախատեսված յուրաքանչյուր հիմք բխում է ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասից: Այսինքն` ՀՀ ՊԵԿ նախագահը, ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 2018 թվականի փետրվարի 15-ի N 65-Ն հրամանի հավելվածի 2-րդ կետը սահմանելիս, դուրս չի եկել իր լիազորությունների սահմաններից, քանի որ իրացրել է ՀՀ հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված լիազորություն:

Ելնելով վերոգրյալից` խնդրել է ԱՁ Հարություն Մաղաքյանի կողմից ներկայացված դիմումն ամբողջությամբ մերժել:

 

4. Գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

 

i

1. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի` 15.02.2018թ. «Երրորդ անձից (այդ թվում` պետական մարմնից) ստացված կամ օպերատիվ-հետախուզական գործողությունների արդյունքում ձեռք բերված տեղեկությունների հիման վրա կազմակերպություններին և (կամ) ֆիզիկական անձանց ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործելու հիմքով փոխկապակցված ճանաչելու կարգը սահմանելու մասին» թիվ 65-Ն հրամանով հրամայվել է սահմանել երրորդ անձից (այդ թվում` պետական մարմնից) ստացված կամ օպերատիվ-հետախուզական գործողությունների արդյունքում ձեռք բերված տեղեկությունների հիման վրա կազմակերպություններին և (կամ) ֆիզիկական անձանց ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործելու հիմքով փոխկապակցված ճանաչելու կարգը` համաձայն հավելվածի:

 

5. Վարչական դատարանի իրավական վերլուծությունները և եզրահանգումը.

 

Դատարանը, գրավոր ընթացակարգով քննելով սույն գործը, գալիս է հետևյալ եզրահանգման.

Ներկայացված դիմումով Դիմողը խնդրել է անվավեր ճանաչել Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետը:

Վերը նշված պահանջի հիմքում Դիմողի կողմից դրվել է այն հանգամանքը, որ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի կողմից 15.02.2018թ. ընդունված թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետն իր ընդունման պահից հակասում է իրենից ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող` այդ պահին գործող «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 19-րդ հոդվածի 1-ին և 6-րդ մասերի, Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասի և ներկայումս գործող «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի դրույթներին:

i

Այսպես, Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:

i

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` Սահմանադրության և օրենքների հիման վրա և դրանց իրականացումն ապահովելու նպատակով Սահմանադրությամբ նախատեսված մարմինները կարող են օրենքով լիազորվել ընդունելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր: Լիազորող նորմերը պետք է համապատասխանեն իրավական որոշակիության սկզբունքին:

i

Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 146-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` կառավարության լիազորությունները սահմանվում են Սահմանադրությամբ և օրենքներով:

i

Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 152-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` կառավարության անդամներն իրավասու են ընդունելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր:

i

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում նորմատիվ իրավական ակտեր ընդունելու իրավասություն ունի (ունեն) Հայաստանի Հանրապետության Նախագահը, Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովը, Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի նախագահը, Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը, Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը, Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի խորհուրդը, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը, Հայաստանի Հանրապետության էներգետիկայի հանձնաժողովը, Հայաստանի Հանրապետության վիճակագրության պետական խորհուրդը, Հայաստանի Հանրապետության տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը, Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային հանձնաժողովը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական ծառայության խորհուրդը (այսուհետ` կարգավորող հանձնաժողովներ), Հայաստանի Հանրապետության նախարարները, Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական մարմինների ղեկավարները (այսուհետ` նախարար), ինչպես նաև մարզպետները, Երևանի քաղաքապետը, համայնքի ավագանին և համայնքի ղեկավարը:

i

Նույն օրենքի 9-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն` բացառապես Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով են սահմանվում ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց իրավունքների և ազատությունների սահմանափակումները, նրանց պարտականությունները, ինչպես նաև պատասխանատվության տեսակները, չափերը, պատասխանատվության ենթարկելու կարգը, հարկադրանքի միջոցներն ու դրանք կիրառելու կարգը, ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց կողմից վճարվող հարկերի, տուրքերի և այլ պարտադիր վճարների տեսակները, չափը, վճարման կարգը:

i

Նույն օրենքի 4.1-րդ մասի համաձայն` ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց` օրենքով նախատեսված իրավունքների կամ պարտականությունների իրականացումը կանոնակարգող կանոններ, կարգեր կամ տեխնիկական նորմեր (քաղաքաշինական, սանիտարական, հակահրդեհային, հաշվապահական հաշվառման, ստանդարտացման և այլն) օրենքով ուղղակիորեն նախատեսված դեպքերում և սահմաններում կարող են նախատեսվել իրավական այլ ակտերով, որոնք չեն կարող պարունակել իրավունքների նոր սահմանափակումներ կամ պարտականություններ:

i

Նույն օրենքի 19-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության նախարարներն ընդունում են հրամաններ, իսկ մարզպետները և Երևանի քաղաքապետը` որոշումներ և կարգադրություններ միայն Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ իրենց վերապահված լիազորությունների շրջանակում:

Հայաստանի Հանրապետության նախարարները` նորմատիվ հրամաններ, իսկ մարզպետները, Երևանի քաղաքապետը` նորմատիվ որոշումներ ընդունում են միայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով, Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի հրամանագրերով և կարգադրություններով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և վարչապետի որոշումներով ուղղակի նախատեսված դեպքերում և սահմաններում:

Հայաստանի Հանրապետության նախարարներին, մարզպետներին և Երևանի քաղաքապետին օրենքներով և իրավական այլ ակտերով չեն կարող տրվել սույն հոդվածի 6-րդ մասում նշված լիազորությունները: Նման լիազորություններ վերապահող նորմերն անվավեր են:

i

Նույն հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության նախարարների հրամաններով, մարզպետների, Երևանի քաղաքապետի որոշումներով ու կարգադրություններով չեն կարող սահմանվել իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց իրավունքները, ազատություններն ու արտոնությունները սահմանափակող, դրանց իրականացման կարգը փոփոխող կամ պատասխանատվություն սահմանող կամ պատասխանատվությունը խստացնող կամ պարտականություններ սահմանող կամ փոփոխող կամ պարտականությունների կատարման կարգ սահմանող կամ փոփոխող, իրավաբանական կամ ֆիզիկական անձանց գործունեության նկատմամբ հսկողության կամ վերահսկողության կարգ սահմանող կամ փոփոխող, ինչպես նաև նրանց իրավական վիճակն այլ կերպ վատթարացնող նորմեր:

Սույն մասի պահանջների խախտմամբ ընդունված իրավական ակտերը կամ դրանց համապատասխան մասերն իրավաբանական ուժ չունեն:

Վերը նշված իրավական նորմերի համակարգային վերլուծությունից հետևում է, որ ենթաօրենսդրական ակտեր ընդունելու իրավասությունը վերապահված է օրենսդրությամբ սահմանված մարմիններին, որոնցից են նախարարները, իսկ կառավարության առընթեր պետական մարմինների ղեկավարները հավասարեցված են նախարարներին: Ընդ որում` օրենսդրորեն նախատեսված մարմինները կարող են ենթաօրենսդրական ակտեր ընդունել միայն օրենքով հստակ նախատեսված դեպքերում, իսկ լիազորող նորմը պետք է համապատասխանի որոշակիության սկզբունքին, այսինքն` պետք է լինի բավականաչափ հստակ` օրենսդրի կամքի բովանդակությունն ու սահմանները հասկանալու համար: Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանվել է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում նորմատիվ իրավական ակտեր ընդունելու իրավասություն ունեն, ի թիվս այլոց, Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական մարմինների ղեկավարները (նախարարները), ընդ որում Հայաստանի Հանրապետության նախարարները` նորմատիվ հրամանները ընդունում են միայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով, Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի հրամանագրերով և կարգադրություններով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և վարչապետի որոշումներով ուղղակի նախատեսված դեպքերում և սահմաններում: Բացի այդ, օրենսդիրը նախատեսել է, որ Հայաստանի Հանրապետության նախարարներին չեն կարող տրվել այնպիսի լիազորություններ, որոնք որևէ կերպ սահմանափակում են իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց իրավունքները կամ որևէ կերպ վատթարացնում են նրանց իրավական վիճակը:

Օրենսդիրը նախատեսել է, որ ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց` օրենքով նախատեսված իրավունքների կամ պարտականությունների իրականացումը կանոնակարգող կանոնները, կարգերը օրենքով ուղղակիորեն նախատեսված դեպքերում և սահմաններում կարող են նախատեսվել իրավական այլ ակտերով, որոնք չեն կարող պարունակել իրավունքների նոր սահմանափակումներ:

Դատարանն արձանագրում է, որ ինչպես նախկինում, այնպես էլ գործող Սահմանադրությամբ ճանաչվում է իրավական ակտերի աստիճանակարգության մեջ Սահմանադրության, ապա օրենքների գերակա դիրքը: Օրենքն օժտված է բարձրագույն իրավաբանական ուժով և կարգավորում է առավել կարևոր հասարակական հարաբերությունները: Օրենքը ընդունվում է հասարակական կյանքի առավել կարևոր հարցերի կապակցությամբ: Օրենքները հանդիսանում են իրավական համակարգի հիմքը, բոլոր մնացած նորմատիվ իրավական ակտերը ընդունվում են օրենքի դրույթները կոնկրետացնելու և դրանց հիման վրա հասարակական հարաբերությունները ավելի մանրակրկիտ կարգավորելու նպատակով:

Ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերը ընդունվում են օրենքների հիման վրա և ի կատարումն դրանց:

i

Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի (այսուհետ` նաև Օրենսգիրք) 30-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` օրենսգրքի կիրառության իմաստով` կազմակերպությունները և (կամ) ֆիզիկական անձինք համարվում են փոխկապակցված, եթե`

1) ռեզիդենտ առևտրային կազմակերպության կանոնադրական (բաժնեհավաք) կապիտալի 20 տոկոս և ավելի փայաբաժինը (բաժնետոմսը, բաժնեմասը) պատկանում է այլ ռեզիդենտ առևտրային կազմակերպությանը, անհատ ձեռնարկատիրոջը կամ նոտարին.

2) ռեզիդենտ առևտրային կազմակերպության կանոնադրական (բաժնեհավաք) կապիտալի 20 տոկոս և ավելի փայաբաժինը (բաժնետոմսը, բաժնեմասը) պատկանում է անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող այն ֆիզիկական անձին, որին միաժամանակ պատկանում է այլ ռեզիդենտ առևտրային կազմակերպության կանոնադրական (բաժնեհավաք) կապիտալի 20 տոկոս և ավելի փայաբաժինը (բաժնետոմսը, բաժնեմասը):

i

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` անկախ սույն հոդվածի 1-ին մասում նշված պայմանների առկայությունից` կազմակերպությունները և (կամ) ֆիզիկական անձինք համարվում են փոխկապակցված, եթե Օրենսգրքի 70-րդ գլխով սահմանված երրորդ անձից (այդ թվում` պետական մարմնից) ստացված կամ օպերատիվ-հետախուզական գործողությունների արդյունքում ձեռք բերված տեղեկությունների հիման վրա կազմակերպությունները և (կամ) ֆիզիկական անձինք, ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործելու հիմքով, հարկային մարմնի սահմանած կարգով, հարկային մարմնի ղեկավարի որոշմամբ ճանաչվում են որպես փոխկապակցված: Սույն մասի կիրառության իմաստով, հարկ վճարողներին որպես փոխկապակցված ճանաչելիս հաշվի են առնվում, մասնավորապես, հետևյալ հանգամանքները.

1) միմյանց միջև կատարվող գործարքների ծավալը, պարբերականությունը.

2) միմյանցից ձեռք բերվող ապրանքների հետագա վաճառքի գներն ու առևտրային վերադիրները.

3) որևէ ապրանքային շուկայում ունեցած մասնաբաժնի մեծությունը:

Փաստորեն ստացվում է, որ Օրենսգրքով ամրագրված է, որ կազմակերպություններին և (կամ) ֆիզիկական անձանց փոխկապակցված ճանաչելիս հաշվի են առնվում մասնավորապես հետևյալ հանգամանքները` միմյանց միջև կատարվող գործարքների ծավալը, պարբերականությունը, միմյանցից ձեռք բերվող ապրանքների հետագա վաճառքի գներն ու առևտրային վերադիրները, որևէ ապրանքային շուկայում ունեցած մասնաբաժնի մեծությունը:

i

Իրավահարաբերության պահին գործող «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 37-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ նախադասության համաձայն` գերատեսչական նորմատիվ իրավական ակտերի, տեղական ինքնակառավարման մարմինների նորմատիվ իրավական ակտերի նախաբանում պետք է նշվի, թե Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության որ նորմատիվ իրավական ակտի, դրա մասի համաձայն կամ ի կատարումն է ընդունվում:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահը, հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասը (...), ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 10.03.2016թ. թիվ 224-Ն որոշման 2-րդ կետի 1-ին ենթակետով հաստատված` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի կանոնադրության 18-րդ կետի 4-րդ ենթակետը (Կոմիտեի նախագահն իր իրավասության սահմաններում արձակում է հրամաններ և տալիս ցուցումներ, առանց լիազորագրի հանդես է գալիս Հայաստանի Հանրապետության կամ կոմիտեի անունից, ինչպես նաև տալիս է Հայաստանի Հանրապետության կամ կոմիտեի անունից հանդես գալու լիազորագրեր, այդ թվում` նաև վերալիազորման իրավունքով լիազորագրեր), հրամայել է սահմանել երրորդ անձից (այդ թվում` պետական մարմնից) ստացված կամ օպերատիվ-հետախուզական գործողությունների արդյունքում ձեռք բերված տեղեկությունների հիման վրա կազմակերպություններին և (կամ) ֆիզիկական անձանց ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործելու հիմքով փոխկապակցված ճանաչելու կարգը (այսուհետ` նաև Կարգ)` համաձայն հավելվածի:

Կարգի 1-ին կետի համաձայն` սույն կարգով սահմանվում են Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասին համապատասխան` երրորդ անձից (այդ թվում` պետական մարմնից) ստացված կամ օպերատիվ-հետախուզական գործողությունների արդյունքում ձեռք բերված տեղեկությունների հիման վրա ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործելու հիմքով կազմակերպություններին և (կամ) ֆիզիկական անձանց (այսուհետ` անձանց) հարկային մարմնի ղեկավարի որոշմամբ փոխկապակցված ճանաչելու հետ կապված հարաբերությունները:

Կարգի 2-րդ կետի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի դրույթների կիրառման առումով` ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործող են համարվում`

1) իրենցից, ըստ էության, անձանց խումբ ներկայացնող իրավաբանական անձինք և (կամ) անհատ ձեռնարկատերերը (այսուհետ` անձինք), եթե այդ խմբում ընդգրկվող`

ա. անձանցից մեկը կամ մի քանիսը իրացրել են խմբի մեկ այլ անդամի կողմից նախորդող մեկ հարկային տարվա որևէ վեցամսյա ժամանակահատվածի ընթացքում արտադրած, ներմուծած կամ ձեռք բերած ապրանքների 60 և ավելի տոկոսը` արտահայտված քանակական կամ արժեքային մեծությամբ.

բ. անձինք նախորդող մեկ հարկային տարվա որևէ վեցամսյա ժամանակահատվածի ընթացքում միասին արտադրել են Հայաստանի Հանրապետությունում արտադրվող` Արտաքին տնտեսական գործունեության ապրանքային անվանացանկ դասակարգչի նույն ծածկագրին դասվող ապրանքների 40 և ավելի տոկոսը` արտահայտված քանակական կամ արժեքային մեծությամբ.

գ. անձինք նախորդող մեկ հարկային տարվա որևէ վեցամսյա ժամանակահատվածի ընթացքում միասին ներմուծել են Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող` Արտաքին տնտեսական գործունեության ապրանքային անվանացանկ դասակարգչի նույն ծածկագրին դասվող ապրանքների 40 և ավելի տոկոսը` արտահայտված քանակական կամ արժեքային մեծությամբ.

դ. անձինք նախորդող մեկ հարկային տարվա որևէ վեցամսյա ժամանակահատվածի ընթացքում միասին մատուցել (կատարել) են Հայաստանի Հանրապետությունում մատուցվող (կատարվող)` նույն ոլորտին դասվող ծառայությունների (աշխատանքների) ընդհանուր արժեքային մեծության 40 և ավելի տոկոսը:

Սույն ենթակետում նշված արժեքային կամ քանակական ցուցանիշների որոշման հիմք կարող են հանդիսանալ հարկ վճարողների կողմից հարկային մարմին ներկայացված հարկային հաշվարկներում արտացոլված տեղեկությունները, հրապարակված վիճակագրական տվյալները, փորձագիտական գնահատականները:

Երկու և ավելի թվով անձինք, ըստ էության, անձանց խումբ են, եթե`

այդ անձանց գործարար հարաբերությունները (ներառյալ` գործունեության ոլորտի, մատակարարների կամ գնորդների ընտրության, գործունեության իրականացման նպատակով կնքվող պայմանագրային հարաբերությունները (ներառյալ` պայմանագրերի պայմանները) փայամասնակցության կամ կառավարման կամ ղեկավար մարմնի անդամ հանդիսանալու կամ փայամասնակցի հետ ազգակցական կապ ունենալու հիմքերով ուղղակի կամ անուղղակի (միջնորդավորված) ձևով սահմանվում են շահառու հանդիսացող ֆիզիկական անձի որոշումներով,

այդ անձանցից մեկի կամ մի քանիսի գործունեության առանձնահատկությունները, փայամասնակցության կամ կառավարման կամ ղեկավարման մարմնի անդամ հանդիսանալու կամ փայամասնակցի հետ ազգակցական կապ ունենալու հիմքերով, ուղղակի կամ անուղղակի (միջնորդավորված) ձևով, սահմանվում են շահառու հանդիսացող ֆիզիկական անձի որոշումներով և, միաժամանակ, այդ անձը կամ անձանցից յուրաքանչյուրը խմբի մյուս անդամների առնվազն մեկի համար հանդիսանում է շահառու կամ այնպիսի անձի համար շահառու, որն իր հերթին շահառու է հանդիսանում խմբի այլ անդամի համար:

Շահառու է հանդիսանում այն ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձը, որը այլ իրավաբանական անձի կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ գործունեությունից ուղղակի կամ անուղղակի (միջնորդավորված) եղանակներով ստանում է եկամուտ,

2) այն անձինք, որոնք թեպետև իրենցից անձանց խումբ չեն ներկայացնում, սակայն այդ անձանցից մեկը կամ մի քանիսը իրացնում են մեկ այլ անձի կողմից նախորդող մեկ տարվա որևէ վեցամսյա ժամանակահատվածի ընթացքում արտադրած, ներմուծած կամ ձեռք բերած ապրանքների 60 և ավելի տոկոսը` կիրառելով գործարար շրջանակներում սովորաբար կիրառվող առևտրային վերադիրից 1.3 անգամ ավելի բարձր վերադիր: Այս դեպքում, ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով համաձայնեցված գործող է համարվում նաև այն անձը, ում արտադրած, ներմուծած կամ ձեռք բերված ապրանքներն իրացնում են սույն ենթակետում նշված անձինք,

3) այն անձինք, որոնք թեպետև իրենցից անձանց խումբ չեն ներկայացնում, սակայն իրացվող ապրանքների կամ ծառայությունների (աշխատանքների) գները բարձր կամ ցածր պահելու, հարկվող շրջանառությունները ցածր ցույց տալու միջոցով բարձր եկամուտներ ստանալու, շուկա այլ անձանց մուտքը խոչընդոտելու կամ ծախսերը նվազեցնելու նպատակով գործում են համաձայնեցված,

4) այն անձինք, որոնց առևտրի, ծառայությունների կամ հանրային սննդի օբյեկտները հանդես են գալիս միևնույն անվանման կամ ապրանքային նշանի տակ:

Փաստորեն ստացվում է, որ Կարգի 2-րդ կետով Կոմիտեի նախագահը սահմանել է հարկ վճարողների փոխկապակցված ճանաչելու հիմքերի ավելի լայն շրջանակ, քան նախատեսված է Օրենսգրքով:

Այլ կերպ ասած` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետով սահմանվել են Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված կազմակերպությունների և/կամ ֆիզիկական անձանց փոխկապակցված ճանաչելու լրացուցիչ` Օրենսգրքով չնախատեսված հիմքեր, որոնք սահմանափակում են անձանց իրավունքները և վատթարացնում են նրանց իրավական և փաստական դրությունը:

Դատարանն արձանագրում է, որ Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասի կարգավորումից հետևում է, որ օրենսդիրը նախատեսել է, որ հարկային մարմնի կողմից կարող է սահմանվել միայն կազմակերպություններին և/կամ ֆիզիկական անձանց ընդհանուր տնտեսական շահերից ելնելով փոխկապակցված ճանաչելու կարգը, այլ ոչ թե հիմքերը:

i

Իրավահարաբերության պահին գործող «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` իրավական ակտը չպետք է հակասի հավասար կամ ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող իրավական ակտերին:

i

Գործող «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` նորմատիվ իրավական ակտի կարգավորումը չպետք է դուրս գա իր առարկայի շրջանակներից:

i

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` նորմատիվ իրավական ակտը չպետք է հակասի հավասար կամ ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող նորմատիվ իրավական ակտերին:

Համադրելով վիճարկվող` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետը` դրա ընդունման համար հիմք հանդիսացած Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասի հետ` Դատարանն արձանագրում է, որ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի կողմից ընդունված և սույն գործով վեճի առարկա հանդիսացող ենթաօրենսդրական ակտը պետք է բխեր ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող իրավական ակտի պահանջներից և համապատասխաներ օրենսդրի կամքի բովանդակությանն ու սահմաններին, որը տվյալ դեպքում չի պահպանվել, քանի որ նշված որոշման վիճարկվող դրույթն ընդունվել է ի կատարումն մի նորմի, որից բացառապես չի հետևում այն, որ Կոմիտեի նախագահն իրավասու էր սահմանել Օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված կազմակերպությունների և/կամ ֆիզիկական անձանց փոխկապակցված ճանաչելու լրացուցիչ հիմքեր:

Այսպիսով, Դատարանը, Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի հիման վրա քննելով վիճարկվող որոշման` դիմումում նշված, ինչպես նաև չնշված այլ ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող նորմատիվ իրավական ակտերին (նորմերին) անհամապատասխանության հարցը, գտնում է, որ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետը, ընդունման պահից հակասում է ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող նորմերին` իրավահարաբերության պահին գործող «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասին, 9-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետին, 4.1-րդ մասին, 19-րդ հոդվածի 1-ին, 6-րդ մասերին, «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին, 2-րդ մասերին և Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասին, որպիսի պայմաններում Դիմողի պահանջը հիմնավոր է և ենթակա է բավարարման:

 

6. Դատական ծախսեր.

Անդրադառնալով դատական ծախսերի բաշխման հարցին` Դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

i

Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

i

Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար:

Տվյալ դեպքում Դիմողն իրավահարաբերության պահին գործող օրենքով սահմանված կարգով և չափով նախապես վճարել է պետական տուրքի գումարը, և հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հայցը բավարարվում է` Դատարանը գտնում է, որ դատական ծախսի` պետական տուրքի հատուցման պարտականությունը պետք է կրի Պատասխանողը, ուստի վերջինիցս հօգուտ Հայցվորի պետք է բռնագանձել 3.000 (երեք հազար) ՀՀ դրամ` որպես դիմում ներկայացնելու համար նախապես վճարված պետական տուրքի գումարի հատուցում:

Այլ դատական ծախսեր սույն գործով չեն առաջացել:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 57-րդ, 60-րդ, 124-րդ, 126-րդ, 127-րդ, 132-րդ, 198-199-րդ հոդվածներով` Դատարանը

 

ՈՐՈՇԵՑ

 

1. «Հարություն Մաղաքյան Էդուարդի» Ա/Ձ-ի դիմումը բավարարել.

i

Անվավեր ճանաչել Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի 15.02.2018թ. թիվ 65-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 2-րդ կետը:

2. Հայաստանի Հանրապետության պետական եկամուտների կոմիտեից հօգուտ «Հարություն Մաղաքյան Էդուարդի» Ա/Ձ-ի բռնագանձել 3.000 (երեք հազար) ՀՀ դրամ` որպես նախապես վճարված պետական տուրքի գումար:

Որոշումը` դատական ծախսերի բաշխման մասով, կամովին չկատարելու դեպքում` այն կկատարվի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության միջոցով` պարտապանի հաշվին:

Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից մեկ ամիս հետո և նույն ժամկետում կարող է բողոքարկվել Հայաստանի Հանրապետության վերաքննիչ վարչական դատարան:

 

Նախագահող դատավոր` Ռուզաննա Ազրոյան

                   Դատավոր`            Արգիշտի Ղազարյան  

                   Դատավոր`            Դանիել Դանիելյան

                   Դատավոր`            Սամվել Հովակիմյան   

                   Դատավոր`            Միքայել Մելքումյան

 

Հրապարակվել է www.datalex.am կայքէջում` 17 մարտի 2023 թվական:

 

http://datalex.am/?app=AppCaseSearch&case_id=38562071809962298

 

Միասնական կայք` 17.04.23-30.04.23