«ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՎԱՐՈՒՅԹԻ Մ ...

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՈՐՈՇՈՒՄ

 

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

 

    ՀՀ վերաքննիչ վարչական                 Վարչական գործ թիվ ՎԴ/0587/05/20

    դատարանի որոշում                      2023 թ.

Վարչական գործ թիվ ՎԴ/0587/05/20

Նախագահող դատավոր` Ա. Թովմասյան

    Դատավորներ`        Ք. Մկոյան

                       Ա. Առաքելյան

 

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի վարչական պալատը

(այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան) հետևյալ կազմով`

 

նախագահող և զեկուցող Ռ. Հակոբյան

Հ. Բեդևյան

Լ. Հակոբյան

 

2023 թվականի հունվարի 19-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով «Դեկորա Գրուպ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 16.03.2022 թվականի որոշման դեմ` վարչական գործով ըստ Ընկերության հայցի ընդդեմ Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի` 14.10.2019 թվականի թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,

 

ՊԱՐԶԵՑ

 

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Ընկերությունը պահանջել է անվավեր ճանաչել Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի 14.10.2019 թվականի թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 որոշումը:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Մ. Մելքումյան) (այսուհետ` Դատարան) 24.02.2021 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 16.03.2022 թվականի որոշմամբ Ընկերության վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 24.02.2021 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Ընկերությունը (ներկայացուցիչ` Վազգեն Միրզոյան):

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

 

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 50-րդ հոդվածը, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածը, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ, 8-րդ, 37-րդ, 38-րդ հոդվածները, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 5-րդ հոդվածը, 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Սույն գործով առկա է իրավունքի զարգացման խնդիր «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 38-րդ հոդվածով սահմանված վարչական վարույթի մասնակցի լսված լինելու իրավունքի իրացման կապակցությամբ` հետևյալ իմաստով. արդյո՞ք վարչական վարույթի մասնակիցը չունի «կրկին լսված լինելու» իրավունք այն պարագայում, երբ վարչական վարույթի հարուցման և ընթացիկ փուլերի ընթացքում կիրառվել և գործել է մեկ օրենք (որի շրջանակներում վարչական մարմնի կողմից ապահովվել է վարույթի մասնակցի լսված լինելու իրավունքը), իսկ վարչական ակտի ընդունման օրը (եզրափակիչ փուլ) ուժի մեջ է մտել և գործել է նոր օրենք, որի շրջանակներում, սակայն, վարչական մարմնի կողմից չի ապահովվել վարչական վարույթի մասնակցի լսված լինելու իրավունքը, իսկ վարչական ակտի իրավաչափությունը վարչական դատարանի կողմից որոշվել է բացառապես վարչական ակտի ընդունման օրն ուժի մեջ մտած օրենքի հիման վրա: Տվյալ դեպքում հայցվորի կողմից վիճարկվող Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի ղեկավարի 14.10.2019 թվականի «Աղբահանության գումարի գանձման մասին» թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 որոշումը կայացվել է հենց այդպիսի վարչական վարույթի շրջանակներում, իսկ 14.10.2019 թվականի որոշման իրավաչափությունը սույն վարչական գործը քննած դատարանների կողմից որոշվել է միայն 14.10.2019 թվականին ուժի մեջ մտած նոր օրենքի հիման վրա, առանց հաշվի առնելու հայցվորի «կրկին լսված լինելու» իրավունքը:

Միայն վերոգրյալով է պայմանավորված եղել, որ մինչև պատասխանողի կողմից որոշման ընդունման օրը` մինչև 14.10.2019 թվականը, հայցվորը գրավոր չի ներկայացրել իր անհամաձայնությունը համայնքի ղեկավարին` իր կողմից օգտագործվող ոչ բնակելի տարածքներում ոչ կենցաղային աղբի աղբահանության վճարը ըստ ծավալի կամ ըստ զանգվածի հաշվարկելու համար:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 16.03.2022 թվականի որոշումը և կայացնել նոր դատական ակտ, կամ գործն ուղարկել համապատասխան դատարան` ամբողջ ծավալով նոր քննության:

 

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) «Երևանի տեխնոլոգիական սարքավորումների գործարան» ՓԲ ընկերության (Վարձատու) և Ընկերության (Վարձակալ) միջև 29.03.2019 թվականին կնքված անշարժ գույքի վարձակալության պայմանագրի համաձայն` Վարձատուն Վարձակալի ժամանակավոր տիրապետմանն ու օգտագործմանն է հանձնել ք. Երևան, Դավիթ Անհաղթի թիվ 8 հասցեում գտնվող 2801,3 քմ և 267,8 քմ մակերեսներով տարածքները (հատոր 1-ին, գ.թ. 52).

2) 09.10.2019 թվականին կազմված թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 արձանագրության համաձայն` Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի ղեկավարի աշխատակազմի իրավաբանական բաժնում հարկերի և պարտադիր վճարների խախտումների վերաբերյալ վարույթ իրականացնող մարմինը քննարկել է Ընկերության` ք. Երևան, Դ. Անհաղթի թիվ 8 հասցեի աղբահանության վճարի գումարը գանձելու վերաբերյալ հարցը (հատոր 1-ին, գ.թ. 41-43).

3) Ընկերությունը 27.09.2019 թվականի թիվ ԵԼ1018 ծանուցմամբ տեղեկացվել է, որ աղբահանության վճարի պարտքի առնչությամբ Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի ղեկավարի աշխատակազմի իրավաբանական բաժնում հարուցվել է վարույթ, որի լսումները տեղի կունենան 09.10.2019 թվականին (հատոր 1-ին, գ.թ. 45).

4) 15.10.2019 թվականին կազմված տեղեկանքի համաձայն` Դ. Անհաղթի փողոց թիվ 8 հասցեում գտնվող 2533,5 քմ մակերեսով անշարժ գույքի աղբահանության վճարը կազմում է 1.705.173 ՀՀ դրամ, որից ապառք` 1.596.105 ՀՀ դրամ, տույժ` 109.068 ՀՀ դրամ, 267.8 քմ մակերեսով անշարժ գույքի աղբահանության վճարը` 11.122 ՀՀ դրամ (հատոր 1-ին, գ.թ. 10).

5) 14.10.2019 թվականի թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 որոշման համաձայն` որոշվել է Ընկերությունից հօգուտ Երևան համայնքի 2533,5 քմ առևտրական շինության մասով գանձել 1.705.173 ՀՀ դրամ, որից ապառք` 1.596.105 ՀՀ դրամ, տույժ` 109.068 ՀՀ դրամ, 267,8 քմ առևտրական շինության մասով` 11.122 ՀՀ դրամ (հատոր 1-ին, գ.թ. 8-9).

6) 20.12.2019 թվականի թիվ 420 որոշման համաձայն` Ընկերության կողմից 14.10.2019 թվականի թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 որոշման դեմ ներկայացված վարչական բողոքը մերժվել է և նշված որոշումը թողնվել է անփոփոխ (հատոր 1-ին, գ.թ. 35-37):

 

4. ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՊԱՏՃԱՌԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎ ԵԶՐԱՀԱՆԳՈՒՄՆԵՐԸ.

 

i

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, նույն հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետի իմաստով, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, քանի որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասի կապակցությամբ առկա է իրավունքի զարգացման խնդիր:

Վերոգրյալով պայմանավորված` Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ այն իրավական հարցադրմանը, թե վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման պահին իրավական ակտի ուժի մեջ մտնելու պարագայում այդ վարչական ակտի իրավաչափությունը կարո՞ղ է գնահատվել վարչական ակտի կայացման օրն ուժի մեջ մտած օրենքի հիման վրա, եթե ապահովված չի եղել վարչական ակտի ընդունման համար հիմք հանդիսացած իրավական ակտի համապատասխան նորմերի կիրառելիության առնչությամբ վարչական վարույթի մասնակցի լսված լինելու իրավունքը և վերջինս գործնականում զրկված է եղել նշվածի վերաբերյալ դիրքորոշում ներկայացնելու հնարավորությունից:

i

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական դատարանում գործը հարուցվում է հայցի հիման վրա:

i

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վիճարկման հայցով հայցվորը կարող է պահանջել ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն վերացնել միջամտող վարչական ակտը (ներառյալ` զուգորդվող վարչական ակտի միջամտող դրույթները):

Օրենսդիրը, ամրագրելով, որ վարչական դատարանում գործ հարուցելու հիմքը հայցն է, միևնույն ժամանակ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում սահմանել է հանրային իրավահարաբերություններից ծագող գործերով իրավասու սուբյեկտների կողմից վարչական դատարան դիմելու հայցատեսակները` որպես վարչական գործի հարուցման հիմքեր: Վարչական դատարանում գործի հարուցման հիմք հանդիսացող առանձին հայցատեսակներից է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածով սահմանված վիճարկման հայցը, որով հայցվորը կարող է պահանջել վերացնել իր իրավունքները և ազատությունները խախտող ոչ իրավաչափ վարչական ակտը:

i

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ նշել է, որ վիճարկման հայցի առարկան միջամտող վարչական ակտն ամբողջությամբ կամ մասամբ վերացնելու պահանջն է: Հայցի առարկայի բաղկացուցիչ մասն է կազմում, կամ որ նույնն է` հայցի առարկայի նյութական հիմքն է հայցի նյութական օբյեկտը: Վիճարկման հայցի դեպքում հայցի նյութական օբյեկտը վիճարկվող վարչական ակտն է: Վերջինս վարչական դատավարությունում հանդիսանում է դատական քննության հիմնական օբյեկտը (տե՛ս, Սամվել Մելքումյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարության թիվ ՎԴ/1346/05/10 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 24.05.2013 թվականի որոշումը):

Մեկ այլ որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ վիճարկման հայցով հայցվորն իրավունք ունի պահանջելու վերացնել իր իրավունքները և ազատությունները խախտող վարչական ակտը, որը վիճարկման հայցի հիման վրա հարուցված գործի քննության ընթացքում դառնում է դատական վերահսկողության առարկա: Վիճարկման հայցը` որպես ոչ իրավաչափ վարչական ակտերից անձանց իրավական պաշտպանության միջոց, օրենսդրի կողմից սահմանված հայցի տեսակ է, որն ուղղված է դատական կարգով վարչական ակտն ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն վերացնելուն: Վիճարկման հայցի հիման վրա հարուցված վարչական գործի շրջանակներում դատարանը ձեռնամուխ է լինում վարչական ակտի իրավաչափության գնահատմանը` ստուգելով վիճարկվող վարչական ակտի համապատասխանությունն օրենսդրության պահանջներին:

i

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի ընդունմանն ուղղված վարչական վարույթում ձեռք բերված ապացույցների շրջանակում և դրա ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենքների հիման վրա, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ հետագայում ընդունվել է դատավարության մասնակից հանդիսացող ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց վերաբերող` նրանց համար ավելի բարենպաստ օրենք, և եթե դա նախատեսված է այդ օրենքով:

i

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, քննության առնելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասի` ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ Նելիկ Վարդանյանի դիմումը, 01.12.2020 թվականի թիվ ՍԴՈ-1565 որոշմամբ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասը ճանաչել է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխանող այն մեկնաբանությամբ, համաձայն որի` «Վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի ընդունմանն ուղղված վարչական վարույթում ձեռք բերված ապացույցների շրջանակում» դրույթը, նոր ապացույց ներկայացնելու առումով, կաշկանդում է միայն վիճարկվող ակտը կայացրած վարչական մարմնին:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, մասնավորապես, արձանագրել է. «օրենսդիրը հստակ սահմանել է վարչական ակտի վիճարկման սահմանները` նպատակ ունենալով կանխատեսելի դարձնել վարչարարության ողջ գործընթացը, ինչը բխում է սահմանադրորեն նախանշված նպատակներից, մասնավորապես, Սահմանադրության 50-րդ հոդվածում ամրագրված` անձանց պատշաճ վարչարարության իրավունքի իրացման անհրաժեշտությունից:

Այդ իսկ պատճառով վարչական ակտի իրավաչափությունը գնահատելիս անհրաժեշտ է, որ դատարանները վարչական մարմնի նկատմամբ դատական վերահսկողությունն իրականացնեն, նախ և առաջ, վարչական վարույթի ընթացքում ձեռք բերված ապացույցների շրջանակներում:

Մյուս կողմից, (...) ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը հնարավորություն է ընձեռում գործի քննության ընթացքում հետազոտել այնպիսի նոր ապացույցներ, որոնք հաստատում են վարչական ակտի` օրենքի խախտմամբ կամ կեղծ փաստաթղթերի հիման վրա ընդունված լինելը, կամ որոնք հաստատում են, որ վարչական ակտի հասցեատերը համապատասխան վարչական ակտի ընդունմանը հասել է կաշառքի, սպառնալիքի, վարչական մարմնի պաշտոնատար անձին դիտավորյալ մոլորության մեջ գցելու կամ կեղծ կամ ոչ լրիվ փաստաթղթեր ներկայացնելու միջոցով: Վերոհիշյալ փաստերը դատական կարգով հաստատվելիս դատարանը լիազորված է ոչ իրավաչափ, հետևաբար` անվավեր ճանաչել տվյալ վարչական ակտը:

Ավելին, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը ոչ միայն հնարավորություն է ընձեռում գործի քննության ընթացքում հետազոտելու նոր ապացույցներ, այլև գործի ի պաշտոնե քննության սկզբունքի շրջանակներում պարտավորեցնում է դատարանին ձեռք բերել բոլոր անհրաժեշտ ապացույցները, դրանց բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման հիման վրա հանգել պատճառաբանված ներքին համոզման, ինչը պետք է բխի արդարության բոլոր պահանջների պահպանման սահմանադրական հիմնադրույթից»:

Ելնելով վերոգրյալից` ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտել է, որ «վիճարկվող դրույթը, սահմանափակելով վարչական մարմնի` վարչական գործի դատական քննության ընթացքում նոր ապացույցներ ներկայացնելու հնարավորությունը, չպետք է մեկնաբանվի այնպես, որ սահմանափակի անձանց դատական պաշտպանության իրավունքը, մասնավորապես, գործի արդարացի լուծման համար նշանակություն ունեցող նոր ապացույցներ ներկայացնելու հնարավորությունը: Մինչդեռ, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի վիճարկվող դրույթի ձևակերպումը կարող է տպավորություն ստեղծել, որ վիճարկման հայցի շրջանակներում վարչական ակտի իրավաչափությունը գնահատելիս դատարանները հետազոտում են բացառապես վարչական վարույթի ընթացքում ձեռք բերված ապացույցները: Դիմողի նկատմամբ նման մոտեցում է ցուցաբերել նաև վերաքննիչ վարչական դատարանը` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասի` «Վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի ընդունմանն ուղղված վարչական վարույթում ձեռք բերված ապացույցների շրջանակում» դրույթին տալով սահմանափակ մեկնաբանություն, ինչի արդյունքում արգելափակվում է անձի դատական պաշտպանության և արդար դատաքննության սահմանադրական իրավունքների իրացման հնարավորությունը»:

ՀՀ սահմանադրական դատարանի վերոգրյալ իրավական դիրքորոշման հաշվառմամբ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում ՀՀ Սահմանադրության 50-րդ հոդվածում ամրագրված` պատշաճ վարչարարության իրավունքի իրացման համատեքստում անդրադառնալ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասի` վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենքների հիման վրա դրույթի կիրառման առանձնահատկություններին:

«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 41-րդ հոդվածի համաձայն` նորմատիվ իրավական ակտի նորմը մեկնաբանվում է` հաշվի առնելով նորմատիվ իրավական ակտն ընդունելիս այն ընդունող մարմնի նպատակը` ելնելով դրանում պարունակվող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությունից, ամբողջ հոդվածի, գլխի, բաժնի կարգավորման համատեքստից, այն նորմատիվ իրավական ակտի դրույթներից, ի կատարումն որի ընդունվել է այդ ակտը, տվյալ նորմատիվ իրավական ակտով սահմանված սկզբունքներից, իսկ այդպիսի սկզբունքներ սահմանված չլինելու դեպքում` տվյալ իրավահարաբերությունը կարգավորող իրավունքի ճյուղի սկզբունքներից:

i

Վերոգրյալ կանոնով սահմանված կարգով մեկնաբանելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասը` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ «վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենքների հիման վրա» դրույթ ամրագրելու օրենսդրի նպատակը միտված է եղել վարչարարության ողջ գործընթացը կանխատեսելի դարձնելուն, ինչը բխում է սահմանադրորեն նախանշված նպատակներից, մասնավորապես, ՀՀ Սահմանադրության 50-րդ հոդվածում ամրագրված` անձանց պատշաճ վարչարարության իրավունքի իրացման անհրաժեշտությունից, որպիսի իրավական դիրքորոշում է արտահայտել ՀՀ սահմանադրական դատարանը 01.12.2020 թվականի թիվ ՍԴՈ-1565 որոշմամբ:

i

Այսպես. ՀՀ Սահմանադրության 50-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի վարչական մարմինների կողմից իրեն առնչվող գործերի անաչառ, արդարացի և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:

i

Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք պարտավոր են մինչև անձի համար միջամտող անհատական ակտն ընդունելը լսել նրան, բացառությամբ օրենքով սահմանված դեպքերի:

i

ՀՀ սահմանադրական դատարանը փաստել է, որ ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված պատշաճ վարչարարության տարր հանդիսացող` անձի լսված լինելու իրավունքի կոնկրետացումն օրենսդրությունում ենթադրում է այդ իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար անհրաժեշտ կազմակերպական կառուցակարգերի և ընթացակարգերի սահմանում (տե՛ս, ՀՀ սահմանադրական դատարանի 12.05.2020 թվականի թիվ ՍԴՈ-1529 որոշումը):

i

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 38-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վարչական մարմինը վարչական վարույթի ընթացքում պարտավոր է վարույթի մասնակիցներին և նրանց ներկայացուցիչներին հնարավորություն տալ արտահայտվելու վարչական վարույթում քննարկվող փաստական հանգամանքների վերաբերյալ:

i

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` լսումներ կարող են չանցկացվել, եթե`

(ա) վարչական վարույթի արդյունքում ընդունվելու է բարենպաստ վարչական ակտ, որը չի միջամտում այլ անձանց իրավունքների իրականացմանը, կամ վարչական ակտի հասցեատերը չի պնդում, որ լսումներ անցկացվեն,

(բ) դիմումն ակնհայտ անհիմն է,

(գ) ընդունվում է բանավոր վարչական ակտ:

i

Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` լսումներ չեն անցկացվում, եթե`

(ա) անհրաժեշտություն է առաջանում անհապաղ ընդունելու վարչական ակտ, քանի որ հապաղումը կարող է հանգեցնել հանրության համար որևէ վտանգի առաջացման,

(բ) ընդունվում է այլ ձևի վարչական ակտ:

i

Նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` լսումներ չեն անցկացվում կամ կարող են չանցկացվել նաև օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում:

i

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ արձանագրել է, որ վարչական վարույթի մասնակիցների` ընդունվելիք վարչական ակտի հասցեատիրոջ և երրորդ անձանց, լսված լինելու իրավունքի իրացման միջոցով վերջիններս հնարավորություն են ստանում արդյունավետ կերպով պաշտպանելու և իրականացնելու իրենց այն իրավունքներն ու շահերը, որոնց վերաբերում է տվյալ վարչական վարույթը: Այդ իրավունքի պատշաճ կենսագործման շնորհիվ վարչական վարույթի մասնակիցներն իրազեկվում են իրենց իրավական և փաստական վիճակի վրա ազդող վարչական վարույթի հարուցման և դրա արդյունքում արձակվելիք վարչական ակտի հիմքում դրվող փաստական և իրավական հանգամանքների վերաբերյալ` հնարավորություն ունենալով վարչական գործի քննարկման և լուծման համար էական նշանակություն ունեցող այս կամ այն հարցի կապակցությամբ դիրքորոշումներ, ապացույցներ ներկայացնելու և այլ ընթացակարգային գործողություններ կատարելու միջոցով ազդելու վարչական մարմնի վերջնական որոշման վրա: Իսկ դա հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ վարչական մարմինը լսի և գնահատի վարույթի մասնակիցների դիրքորոշումները: Վարչական վարույթի ընթացքում վարույթի մասնակիցների ներկայությունն ապահովելու վարչական մարմնի պարտականությունը կարևոր երաշխիք է հանդիսանում վարույթի մասնակցի` իրեն ընձեռված իրավունքներն իրացնելու և պաշտպանության միջոցներից օգտվելու համար: Ընդ որում, այդ իրավունքի իրացմանը խոչընդոտելը, այդ իրավունքի իրացման համար լիարժեք հնարավորություն չապահովելը կամ անհիմն ոչ ողջամիտ սահմանափակումներ ստեղծելն անթույլատրելի է (տե՛ս, Սարգիս Խաչատրյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Շենգավիթի հարկային տեսչության թիվ ՎԴ/7107/05/14 վարչական գործով 20.07.2017 թվականի որոշումը):

i

Բացի այդ, ՀՀ վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշումների համաձայն` օրենսդրի կողմից նախատեսված վարչական վարույթի մասնակիցներին լսելու վարչական մարմնի պարտականության նպատակը չի սահմանափակվում միայն տվյալ մասնակիցների համար արդյունավետ անհատական պաշտպանություն ապահովելով, դրանով մասնակիցները նաև նպաստում են գործի փաստական հանգամանքները պատշաճ պարզելու վարչական մարմնի պարտականության կատարմանը: Ավելին, վարույթի մասնակցի լսված լինելու իրավունքի սահմանափակման համար իրավաչափ հիմք չի կարող հանդիսանալ նույնիսկ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 36-րդ հոդվածում ամրագրված վարչական մարմնի արագ գործելու պարտականության կատարման անհրաժեշտությունը, քանի որ վարչական վարույթը հնարավորինս սեղմ ժամկետում իրականացնելու օրենսդրական պահանջի կատարումը չի կարող տեղի ունենալ ի վնաս վարչական վարույթի ընթացքում անձի լսված լինելու իրավունքի պատշաճ իրացման (տե՛ս, Տիգրան Աբաղյանն ընդդեմ Երևան համայնքի Կենտրոն վարչական շրջանի ղեկավարի թիվ ՎԴ/5539/05/11 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 28.11.2014 թվականի որոշումը, Աղասի Ավետիսյանը և Մկրտիչ Ավետիսյանն ընդդեմ ՀՀ արդարադատության նախարարության դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության թիվ ՎԴ/2664/05/15 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 04.04.2022 թվականի որոշումը):

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը ևս մեկ անգամ արձանագրում է, որ անձի լսված լինելու իրավունքի ապահովումը վարչական վարույթի պատշաճ իրականացման կարևորագույն նախադրյալներից է: Անձի լսված լինելու իրավունքի իրացումը իրականացվում է նրա ներգրավվածությունը վարչական վարույթին ապահովելու միջոցով: Անձը տեղեկանում է վարչական վարույթի փաստական և իրավական հիմքերի վերաբերյալ և կարողանում է արտահայտել իր դիրքորոշումը, այդպիսով իրացնելով նաև իր իրավունքները:

i

ՀՀ Սահմանադրության 79-րդ հոդվածի համաձայն` հիմնական իրավունքները և ազատությունները սահմանափակելիս օրենքները պետք է սահմանեն այդ սահմանափակումների հիմքերը և ծավալը, լինեն բավարար չափով որոշակի, որպեսզի այդ իրավունքների և ազատությունների կրողները և հասցեատերերն ի վիճակի լինեն դրսևորելու համապատասխան վարքագիծ:

i

ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտել է, որ իրավական որոշակիության սկզբունքը ենթադրում է ինչպես հնարավորինս հստակ իրավակարգավորման առկայություն, այնպես էլ դրա կանխատեսելիության ապահովում: Մասնավորապես, իրավակարգավորման ձևակերպումը պետք է հնարավորություն տա անձին ոչ միայն դրան համապատասխան ձևավորելու իր վարքագիծը, այլև կանխատեսելու, թե ինչպիսի՞ն կարող են լինել հանրային իշխանության գործողությունները, և ի՞նչ հետևանքներ կառաջանան տվյալ իրավակարգավորման կիրառման արդյունքում (տե՛ս, ՀՀ սահմանադրական դատարանի 15.11.2019 թվականի թիվ ՍԴՈ-1488 որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ անձը, վարչական վարույթի ընթացքում տեղեկանալով գործի փաստական հանգամանքներին, հնարավորություն է ստանում պատշաճորեն իրականացնել իր իրավունքներն ու իր վարքագիծը համապատասխանեցնել գործող օրենքներին, հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ վարչարարությունն իրականացվում և վարչական ակտն ընդունում է գործող օրենքների հիման վրա:

Վերոգրյալը կարևորվում է նրանով, որ օրենսդրական կարգավորումների համաձայն` վարչական ակտի իրավաչափությունը դատական վերահսկողության է ենթարկվում վարչական վարույթի ընթացքում ձեռք բերված ապացույցների և վարչական ակտի կայացման համար հիմք հանդիսացած օրենքների հիման վրա:

Ըստ այդմ, վարչական ակտի կայացման համար հիմք հանդիսացած օրենքների շրջանակը որոշակի լինելու պարագայում միայն վարչական վարույթի մասնակիցները կարող են իրենց վարքագիծը համապատասխանեցնել այդ օրենքի կարգավորումներին: Միևնույն ժամանակ վարչական վարույթի ընթացիկ փուլում անձի լսված լինելու իրավունքի իրացումն ապահովված լինելու պարագայում միայն վերջինս կարող է կիրառման ենթակա օրենքի կարգավորումների, դրանով սահմանված պարտականություններն իր կողմից կատարված լինելու կամ չլինելու պատճառների, ընդունվելիք վարչական ակտով լուծվող հարցերի վերաբերյալ դիրքորոշում ներկայացնել` դրանով ազդելով նաև վարչական մարմնի վերջնական որոշման վրա:

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ գործող իրավակարգավորումների պայմաններում անձը գործնականում զրկվում է վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման պահին ուժի մեջ մտած իրավական ակտի կիրառելիության, դրանով սահմանված պարտականություններն իրեն վերագրելի լինելու, ընդունվելիք վարչական ակտով լուծվող հարցերի վերաբերյալ դիրքորոշում ներկայացնելու իրական հնարավորությունից: Մասնավորապես, օրենքով սահմանված չէ որևէ կառուցակարգ, որը հնարավորություն կտա վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման պահին ուժի մեջ մտած իրավական ակտի առնչությամբ դիրքորոշում ներկայացնելու վարչական մարմնին: Արդյունքում վարչական մարմինը չի կարող ապահովել փաստական հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ քննարկումը` բացահայտելով գործի բոլոր, այդ թվում` վարույթի մասնակիցների օգտին առկա հանգամանքները, այսինքն` չի ապահովվի վարչական վարույթի բազմակողմանիությունը, լրիվությունը և օբյեկտիվությունը:

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման պահին ուժի մեջ մտած իրավական ակտի կիրառման պարագայում այդ վարչական ակտի իրավաչափության դատական վերահսկողությունը չի կարող լինել ամբողջական և օբյեկտիվ` պայմանավորված նշված իրավական ակտի կարգավորումների առնչությամբ վարչական վարույթի մասնակցի լսված լինելու իրավունքից զրկված լինելու հանգամանքով:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրացումը կարող է երաշխավորվել միայն այն դեպքում, երբ վերջիններիս համար վարչարարության ողջ գործընթացը, այդ թվում նաև վարչական մարմնի կողմից կիրառման ենթակա իրավական ակտերի շրջանակը եղել է կանխատեսելի և նրանք` լսված լինելու օրենքով երաշխավորված իրավունքի ապահովման միջոցով հնարավորություն են ունեցել իրենց դիրքորոշումները ներկայացնել խնդրո առարկա իրավահարաբերության նկատմամբ այդ իրավական ակտերի կիրառելիության վերաբերյալ:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասի` «վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենքների հիման վրա» դրույթը, միտված լինելով կանխատեսելի դարձնել վարչարարության ողջ գործընթացը, պետք է երաշխավորի ոչ միայն վարչական վարույթի ընթացիկ փուլում գործող իրավական ակտերի, այլ նաև վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման պահին ուժի մեջ մտած իրավական ակտերի կիրառելիության մասով կանխատեսելիությունը, որպիսի պարագայում միայն ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք կարող են արդյունավետ պաշտպանել իրենց իրավունքներն ու օրինական շահերը ինչպես վարչական վարույթի ընթացքում, այնպես էլ դատական կարգով:

Ամփոփելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ իրավակիրառ պրակտիկան պետք է զարգանա այն ուղղությամբ, որ վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման պահին իրավական ակտի ուժի մեջ մտնելու պարագայում այդ վարչական ակտի իրավաչափությունը կարող է գնահատվել վարչական ակտի ընդունման օրն ուժի մեջ մտած օրենքի հիման վրա միայն այն դեպքում, երբ կհաստատվի, որ թեև վարչական ակտն ընդունվել է այն ընդունելու պահին ուժի մեջ մտած իրավական ակտի կիրառմամբ, այդուհանդերձ վարչական վարույթում ապահովված է եղել վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման օրն ուժի մեջ մտած իրավական ակտի առնչությամբ վարչական վարույթի մասնակցի լսված լինելու իրավունքը, ըստ այդմ նաև դիրքորոշում ներկայացնելու հնարավորությունը:

 

Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշումների կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

Սույն գործով 09.10.2019 թվականին կազմված թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 արձանագրության համաձայն` Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի ղեկավարի աշխատակազմի իրավաբանական բաժնում հարկերի և պարտադիր վճարների խախտումների վերաբերյալ վարույթ իրականացնող մարմինը քննարկել է Ընկերության` ք. Երևան, Դ. Անհաղթի թիվ 8 հասցեում գտնվող 2533,5 քմ և 267,8 քմ մակերեսով տարածքների աղբահանության վճարի գումարը գանձելու վերաբերյալ հարցը:

Արդյունքում` 14.10.2019 թվականին ընդունված թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 որոշման համաձայն` որոշվել է Ընկերությունից հօգուտ Երևան համայնքի 2533,5 քմ առևտրական շինության մասով գանձել 1.705.173 ՀՀ դրամ, որից ապառք` 1.596.105 ՀՀ դրամ, տույժ` 109.068 ՀՀ դրամ, 267,8 քմ առևտրական շինության մասով` 11.122 ՀՀ դրամ:

Ընկերության կողմից 14.10.2019 թվականի թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 որոշման դեմ ներկայացված բողոքը 20.12.2019 թվականի թիվ 420 որոշմամբ մերժվել է:

Դիմելով դատարան Ընկերությունը պահանջել է անվավեր ճանաչել Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի 14.10.2019 թվականի թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 որոշումը:

Դատարանը 24.02.2021 թվականի վճռով հայցը մերժել է` հիմքում դնելով այն պատճառաբանությունը, որ մինչև վարչական ակտի ընդունումը հայցվորը որևէ անհամաձայնություն չի ներկայացրել «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-5-րդ կետերով սահմանված դրույքաչափերի վերաբերյալ, ուստի ներկայացված փաստարկները չեն կարող հիմք հանդիսանալ հայցը բավարարելու համար:

Վերաքննիչ դատարանը 16.03.2022 թվականի որոշմամբ Ընկերության վերաքննիչ բողոքը մերժել է և Դատարանի վճիռը թողել է անփոփոխ` հետևյալ պատճառաբանությամբ. «վիճարկվող վարչական ակտն ընդունվել է 14.10.2019 թվականին, իսկ ««Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-165-Ն օրենքն ուժի մեջ է մտել 14.10.2019 թվականին, ուստի նշված օրենքով կատարված փոփոխությունները գործել են Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի ղեկավարի 14.10.2019 թվականի թիվ ՔԶ/ԱՀ0077/19 որոշման ընդունման պահին և հետևաբար, քննարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը պետք է որոշվեր դրա ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենքների (այդ թվում` «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքի` 14.10.2019 թվականի դրությամբ գործող խմբագրության) շրջանակներում:

(...) սույն դեպքում «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված` աղբահանության վճարի` ըստ ծավալի կամ զանգվածի հաշվարկման կարգը Հայցվորի նկատմամբ կիրառելի չէ, քանի որ վարչական վարույթի նյութերում առկա չէ Հայցվորի կողմից` նույն հոդվածի 3-րդ մասի 3-րդ կետով սահմանված կարգով «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-5-րդ կետերով ամրագրված դրույքաչափերի վերաբերյալ անհամաձայնություն հայտնելու վերաբերյալ որևէ ապացույց»:

Վերը նշված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո համադրելով սույն գործի փաստերը և գնահատելով Վերաքննիչ դատարանի եզրահանգումների հիմնավորվածությունը` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

i

Սույն գործով Վերաքննիչ դատարանը հստակ արձանագրել է, որ վիճարկվող վարչական ակտի ընդունման օրվա դրությամբ ուժի մեջ է մտել ««Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-165-Ն օրենքը և Ընկերությունը, համաձայն այդ օրենքի, չի ներկայացրել իր անհամաձայնությունը համայնքի ղեկավարին, հետևաբար ընդունված վարչական ակտն իրավաչափ է:

Այսինքն` Վերաքննիչ դատարանը վիճարկվող վարչական ակտի գնահատման համար հիմք է ընդունել այդ ակտի ընդունման օրն ուժի մեջ մտած` ««Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-165-Ն օրենքը` անտեսելով այն հանգամանքը, որ վարչական վարույթի ընթացիկ փուլն իրականացվել է այդ օրենքի` մինչև փոփոխություններ նախատեսող օրենքի ուժի մեջ մտնելը գործող խմբագրությամբ կարգավորումներով, որպիսի պարագայում Ընկերությունը գործնականում զրկված է եղել վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման պահին ուժի մեջ մտած իրավական ակտի կիրառելիության, դրանով սահմանված պարտականություններն իրեն վերագրելի լինելու, ընդունվելիք վարչական ակտով լուծվող հարցերի վերաբերյալ դիրքորոշում ներկայացնելու իրական հնարավորությունից:

Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում հատուկ ընդգծել, որ «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքի նախկին և այդ օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին թիվ ՀՕ-165-Ն օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո գործող խմբագրություններով սահմանվում են միմյանցից տարբերվող իրավակարգավորումներ, և վարչական ակտի ընդունման համար կարող են ունենալ որոշիչ նշանակություն` պայմանավորված նրանով, թե որ կարգավորումն է ենթակա եղել կիրառման:

i

Մասնավորապես` մինչև ««Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-165-Ն օրենքի ընդունումը գործած խմբագրությամբ «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` ոչ կենցաղային աղբի համար աղբահանության վճարը սահմանվում է`

1) ըստ ծավալի` մեկ խորանարդ մետր աղբի համար` երեք հազար Հայաստանի Հանրապետության դրամ, կամ

2) ըստ զանգվածի` մեկ տոննա աղբի համար` տասը հազար Հայաստանի Հանրապետության դրամ:

i

Իսկ արդեն ««Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-165-Ն օրենքի ընդունումից հետո գործող խմբագրությամբ «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` ոչ կենցաղային աղբի համար, ինչպես նաև ոչ բնակելի տարածքների վերաբերյալ նույն հոդվածի 2-րդ մասի 1-5-րդ կետերով սահմանված դրույքաչափերի հետ անհամաձայնության դեպքում աղբահանության վճարը սահմանվում է`

1) ըստ ծավալի` մեկ խորանարդ մետր աղբի համար` երեք հազար Հայաստանի Հանրապետության դրամ, կամ

2) ըստ զանգվածի` մեկ տոննա աղբի համար` տասը հազար Հայաստանի Հանրապետության դրամ.

3) ոչ բնակելի նպատակային նշանակության շենքի և (կամ) շինության սեփականատերը անհամաձայնության մասին գրավոր ներկայացնում է համապատասխան համայնքի ղեկավարին կամ նույն օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված անձանց` աղբահանության ծառայությունների մատուցման պայմանագիրը կնքելուց հետո` երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում:

Համեմատական վերլուծության ենթարկելով վերոնշյալ կարգավորումները` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ վարչական ակտի ընդունման օրն ուժի մեջ մտած ««Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-165-Ն օրենքով փոփոխված կարգավորումը վերաբերում է հենց սույն գործով վիճելի հարցին, որը սահմանում է վարչական վարույթի մասնակցի այնպիսի վարքագծի դրսևորման հնարավորություն, ինչպիսին է` համայնքի ղեկավարին գրավոր դիմելու միջոցով անհամաձայնության մասին տեղեկացնելը, ինչից հայցվորը զրկված է եղել իր կամքից անկախ պատճառներով, քանի որ վարչական վարույթի ընթացիկ փուլում գործող խմբագրությամբ «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված չի եղել համայնքի ղեկավարին գրավոր դիմելու միջոցով անհամաձայնության մասին տեղեկացնելու հնարավորություն: Այսինքն` Ընկերության համար կանխատեսելի չի եղել վարչարարության ողջ գործընթացը, այդ թվում նաև վարչական մարմնի կողմից կիրառման ենթակա իրավական ակտերի շրջանակը և Ընկերությունը հնարավորություն չի ունեցել լսված լինելու օրենքով երաշխավորված իրավունքի ապահովման միջոցով իր դիրքորոշումները ներկայացնելու խնդրո առարկա իրավահարաբերության նկատմամբ »»Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-165-Ն օրենքով փոփոխված կարգավորման կիրառելիության վերաբերյալ:

i

Ստորադաս դատարանները, սակայն, իրենց եզրահանգումները պայմանավորել են ««Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-165-Ն օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո գործող «Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված գրավոր անհամաձայնությունը համայնքի ղեկավարին չներկայացնելու և այդ ապացույցի բացակայության հանգամանքներով, առանց հաշվի առնելու, որ վարչական վարույթն իրականացվել և անձի լսված լինելու իրավունքն ապահովվել է օրենքի այնպիսի խմբագրությամբ կարգավորման շրջանակներում, որը նման վարքագիծ դրսևորելու հնարավորություն չի նախատեսել: Հետևաբար, վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը ստորադաս դատարանները պետք է գնահատման ենթարկեին օրենքի այն խմբագրության կարգավորման հաշվառմամբ, որը գործել է վարչական վարույթի ողջ ընթացքում և որի շրջանակներում էլ ակտի հասցեատերը և վարչական մարմինը դրսևորել են իրենց վարքագիծը: Ընդ որում, վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունն այն ընդունելու պահին ուժի մեջ մտած »»Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-165-Ն օրենքով նախատեսված նոր կարգավորումների հաշվառմամբ գնահատման ենթարկելու պարագայում ստորադաս դատարանները պետք է պարզեին, թե արդյոք ապահովված եղել է վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման պահին ուժի մեջ մտած իրավական ակտի առնչությամբ վարչական վարույթի մասնակցի լսված լինելու իրավունքը, ըստ այդմ նաև դիրքորոշում ներկայացնելու հնարավորությունը և միայն այն դեպքում, երբ կհաստատվեր, որ վարչական վարույթում ապահովված է եղել վարչական վարույթի ընթացիկ փուլի ավարտից հետո ընդունված և վարչական ակտի ընդունման պահին ուժի մեջ մտած իրավական ակտի առնչությամբ վարչական վարույթի մասնակցի լսված լինելու իրավունքը, ըստ այդմ նաև դիրքորոշում ներկայացնելու հնարավորությունը, ստորադաս դատարաններն իրավասու կլինեին վարչական ակտի իրավաչափությունը գնահատել վարչական ակտի ընդունման օրն ուժի մեջ մտած օրենքի հիման վրա:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ Սահմանադրության 50-րդ հոդվածում ամրագրված` պատշաճ վարչարարության իրավունքի իրացման համատեքստում ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասի` «վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենքների հիման վրա» դրույթի մեկնաբանման հարցում չափազանց ձևական մոտեցում դրսևորելու արդյունքում խեղաթյուրվել է այդ դրույթի նպատակը` այդպիսով վտանգելով նաև իրավական որոշակիության սկզբունքի գոյությունը:

Ամփոփելով վերոշարադրյալը, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանը կատարել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 2-րդ մասի չափազանց նեղ մեկնաբանություն, որի արդյունքում թույլ է տվել նաև «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 38-րդ հոդվածի խախտում` խաթարելով արդարադատության բուն էությունը, քանի որ այն հանգեցրել է Ընկերության իրավունքների խախտմանը:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-152-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու և սույն որոշմամբ արտահայտված դիրքորոշումների հիման վրա գործը նոր քննության ուղարկելու համար:

 

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

i

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

i

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:

Վճռաբեկ դատարանը, նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման և գործն ուղարկվում է նոր քննության, գտնում է, որ տվյալ պարագայում դատական ծախսերի բաշխման հարցին պետք է անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

Հաշվի առնելով վերը շարադրված հիմնավորումները և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 153-րդ, 163-րդ, 169-րդ և 171-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

 

ՈՐՈՇԵՑ

 

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 16.03.2022 թվականի որոշումը և սույն վարչական գործն ուղարկել ՀՀ վարչական դատարան` նոր քննության:

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ:

 

Նախագահող և զեկուցող Ռ. Հակոբյան

Հ. Բեդևյան

Լ. Հակոբյան

 

Հրապարակվել է www.datalex.am կայքէջում` 19 հունվարի 2023 թվական:

 

http://datalex.am/?app=AppCaseSearch&case_id=38562071809942743

 

Միասնական կայք` 15.05.23-28.05.23