(ուժը կորցրել է 28.02.08 թիվ 146-Ն հրաման)
i
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
Հ Ր Ա Մ Ա Ն
«10» հոկտեմբերի 1996 թ. թիվ 433
Հաստատել 1996 թ. հոկտեմբերի 2-ի թիվ 17-5/62 «Ձեռնարկությունների և կազմակերպությունների գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստների ձևավորման, օգտագործման և հաշվառման մեջ արտացոլման կարգը»:
ՀԱՍՏԱՏՎԱԾ Է
ՀՀ ՖԻՆԱՆՍՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ
ԿՈՂՄԻՑ «2» ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 1996 Թ.
17-5/62
__________
Կ Ա Ր Գ
ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԳԱԼԻՔ ԺԱՄԱՆԱԿԱՇՐՋԱՆԻ ԾԱԽՍԵՐԻ ԵՎ ՎՃԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ՊԱՀՈՒՍՏՆԵՐԻ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ, ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԵՎ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՄԵՋ ԱՐՏԱՑՈԼՄԱՆ
i
Սույն կարգը սահմանվում է ի կատարումն ՀՀ կառավարության 1996 թ. մայիսի 2-ի «Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվապահական հաշվառման և հաշվետվության մասին Կանոնադրությունը հաստատելու մասին» թիվ 147 որոշմամբ հաստատված կանոնադրության 62-րդ կետի և գործում է 1997 թ. հունվարի 1-ից:
1. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
1.1. Սույնով սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետությունում ձեռնարկությունների, կազմակերպությունների (այսուհետև` կազմակերպություններ) գալիք ժամանակաշրջանում կատարվելիք ծախսերի և վճարումների պահուստների ձևավորման, օգտագործման և հաշվառման մեջ արտացոլման կարգը:
1.2. Գալիք ժամանակաշրջանում կատարվող ծախսերը հաշվետու ժամանակաշրջանի արտադրության կամ շրջանառության ծախսերի մեջ հավասարաչափ ներառելու նպատակով կազմակերպությունը կարող է ստեղծել գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ: Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ ստեղծվում են.
- աշխատողների արձակուրդների գալիք վճարման համար,
- հիմնական միջոցների վերանորոգման ծախսերի համար,
- արտադրության սեզոնային բնույթի հետ կապված նախապատրաստական
աշխատանքների գծով արտադրական ծախսերի համար,
- վարձով տրվող առարկաների վերանորոգման գալիք ծախսերի համար:
Կազմակերպությունը պահուստների ձևավորման մասին նախապես հայտարարում է իր
հաշվառման քաղաքականության մեջ:
2. ԳԱԼԻՔ ԺԱՄԱՆԱԿԱՇՐՋԱՆԻ ԾԱԽՍԵՐԻ ԵՎ ՎՃԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ՊԱՀՈՒՍՏՆԵՐԻ ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄԸ ԵՎ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ
2.1. Աշխատողների արձակուրդների գալիք վճարման պահուստը ձևավորվում է ամենամսյա հատկացումներ կատարելու միջոցով` դրանք արտադրության կամ շրջանառության ծախսերի մեջ ներառելով:
2.1.1. Ամսական հատկացման գումարը որոշվում է արտադրական անձնակազմի աշխատողների աշխատանքի վարձատրմանն ուղղվող միջոցների, այդ թվում պարգևատրումների և ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստների գումարների նկատմամբ կիրառելով 12.5 տոկոս նորմատիվը:
2.1.2. Տարեվերջին` դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ, կատարվում է աշխատողների արձակուրդների գալիք վճարման պահուստի հաջորդ տարի տեղափոխվող մնացորդի հաշվարկ հետևյալ բանաձևի միջոցով.
Ամա Ամա
Պ տմ = ------ x (Աչա - Կօա) + ------ x ( Աչա - Կօա) x Դկս : 100
Ամտ Ամտ
որտեղ`
Պտմ - աշխատողների արձակուրդների գալիք վճարման պահուստի հաջորդ տարի տեղափոխվող մնացորդն է
Ամա - մեկ աշխատողի միջին ամսական աշխատավարձն է, որը որոշվում է տվյալ տարում արտադրական անձնակազմի աշխատողների աշխատանքի վարձատրմանն ուղղված միջոցները, այդ թվում սպառման հիմնադրամների հաշվին տրված պարգևատրումները և ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստների գումարները, հարաբերելով 12 ամիսների և աշխատողների միջին ամսական թվաքանակի վրա:
Ամտ - արձակուրդի միջին տևողությունն է, որը կազմում է 21, 3 օր:
Աչա - բոլոր աշխատողների չօգտագործած արձակուրդային օրերի քանակն է:
Կօա - կանխապես օգտագործված արձակուրդային օրերի քանակն է:
Դկս - կենսաթոշակային ու զբաղվածության և սոցիալական ապահովագրության
ֆոնդերին կատարվող հատկացումների դրույքաչափերի գումարն է:
2.1.3. Հաշվարկված պահուստի մնացորդի (Պտմ) և առկա մնացորդի տարբերության գումարի չափով պակասեցվում կամ ավելացվում է արձակուրդների գալիք վճարման պահուստի առկա մնացորդը` թղթակցելով արտադրության կամ շրջանառության ծախսերի հաշվառման հաշվապահական հաշիվների հետ: (Պահուստի ճշգրտման հաշվարկի օրինակը` կից հավելվածում):
2.1.4. Տարեվերջին արտադրության (շրջանառության) ծախսերը պակասեցվում են ելնելով վարձատրմանն ուղղված միջոցների ընդհանուր գումարում արտադրական անձնակազմի աշխատողներին սպառման հիմնադրամների հաշվին տրված պարգևատրումների տեսակարար կշռից, հետևյալ բանաձևի օգնությամբ.
Ծպ.գ. = Պգ. x ՍՊտ.կ.
որտեղ`
Ծպ.գ. - ծախսերի պակասեցման գումարն է,
Պգ - տարվա ընթացքում պահուստավորված գումարն է
ՍՊտ.կ.- սպառման հիմնադրամներից արտադրական անձնակազմի աշխատողներին տրված պարգևատրումների տեսակարար կշիռն է նրանց վարձատրմանն ուղղված միջոցների ընդհանուր գումարում: Ծպ.գ.-ի չափով սպառման համապատասխան հիմնադրամի հաշվին պակասեցվում են արտադրության (շրջանառության) ծախսերը:
2.2. Հիմնական միջոցների վերանորոգման ծախսերի, արտադրության սեզոնային բնույթի հետ կապված նախապատրաստական աշխատանքների կատարման համար արտադրական ծախսերի, վարձույթով տրվող առարկաների վերանորոգման գալիք ծախսերի պահուստները ձևավորվում են ամենամսյա հատկացումների միջոցով: Ամենամսյա հատկացումների գումարները հաշվարկվում են նախորդ տարում փաստացի կատարված համանման ծախսերը հարաբերելով 12-ի: Նոր կազմավորված կազմակերպությունները մինչև գրանցման տարվա վերջ պահուստներ չեն ձևավորում: Գրանցմանը հաջորդող տարում պահուստներին ամենամսյա հատկացումների գումարները հաշվարկվում են համանման ծախսերը հարաբերելով գրանցման պահից մինչև տարեվերջ ամիսների թվի վրա:
2.2.1. Հիշյալ պահուստների ամենամսյա կատարվող հատկացումները ներառվում են արտադրության (շրջանառության) ծախսերի մեջ:
2.2.2. Հաշվետու տարվա վերջին օրվա դրությամբ կատարվում են պահուստների մնացորդների ճշգրտում` ելնելով ընթացիկ տարում փաստացի կատարված ծախսերից: Պահուստների չօգտագործված մնացորդները տարեվերջին տեղափոխվում են հաջորդ տարի, բայց ոչ ավելի քան հաշվետու տարում կատարված փաստացի ծախսերի մեկ տասներկուերորդ մասից: Պահուստի առկա մնացորդի և տեղափոխվող մնացորդի տարբերության գումարով պակասեցվում են արտադրության (շրջանառության) ծախսերը:
2.2.3. Ճյուղային առանձնահատկությունների հետ կապված գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստների ձևավորման և օգտագործման առանձին կարգ սահմանելու անհրաժեշտության դեպքում համապատասխան նախարարություններն ու գերատեսչությունները այն պետք է համաձայնեցնեն ՀՀ ֆինանսների նախարարության հետ:
2.3. Հաշվետու տարվա ընթացքում, կատարված ծախսի գումարի չափով պակասեցվում է այդ նույն նպատակի համար ձևավորված պահուստը:
2.3.1. Եթե հաշվետու տարվա ընթացքում փաստացի կատարված ծախսը գերազանցում է այդ նպատակի համար ձևավորված պահուստը, ապա գերազանցող գումարը վերագրվում է 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշվապահական հաշվին, որը տարեվերջին դուրս է գրվում արտադրության (շրջանառության) ծախսերով: Ընդ որում, ամեն ամիս ճշգրտվում է (ավելանում կամ պակասում է) 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշվապահական հաշվի համապատասխան ենթահաշվում արտացոլված գումարը` ելնելով պահուստի և փաստացի ծախսի տարբերությունից:
3. ԱՆՑՈՒՄԱՅԻՆ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
3.1. Այն կազմակերպությունները, որոնք մինչև 1996 թ. հուլիսի 1-ը գոյացրել են պահուստներ գալիք ժամանակաշրջանում կատարվելիք ծախսերի և վճարումների համար, մինչև 1997 թ. հունվարի 1-ը կարող են շարունակել պահուստի ձևավորումը նույն կարգով:
3.2. 1996 թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ առկա պահուստի մնացորդը նույնությամբ տեղափոխվում է հաջորդ տարի, բացի աշխատողների արձակուրդների գալիք վճարման պահուստից, որը տեղափոխվում է սույն կարգի 2.1.2. կետի համաձայն ճշգրտվելուց հետո:
Սույն կարգի 2.2. կետի համաձայն 1997 թվից պահուստին հատկացում պետք է կատարվի սկսած այն ամսից, երբ առկա մնացորդը դառնում է ավելի փոքր, քան տարեսկզբից մինչև տվյալ ամիս 2.2. կետի համաձայն կհատկացվեր:
4. ԳԱԼԻՔ ԺԱՄԱՆԱԿԱՇՐՋԱՆԻ ԾԱԽՍԵՐԻ ԵՎ ՎՃԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ՊԱՀՈՒՍՏՆԵՐԻ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ ԵՎ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԱՐՏԱՑՈԼՈՒՄԸ ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՄԵՋ
Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստների ձևավորումը և օգտագործումը հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլվում է հետևյալ ձևակերպումների միջոցով.
.________________________________________________________________________.
| Գործառնության բովանդակությունը | ԴԵԲԵՏ | ԿՐԵԴԻՏ |
|____________________________________|_________________|_________________|
|1. Հատկացում է կատարվել գալիք ժամա- | 20,23,25,26,43| |
| նակաշրջանի ծախսերի և վճարումների| 44 | 89 |
| պահուստներին | | |
|____________________________________|_________________|_________________|
|2. Հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում| | 70,69,10,12,13,|
| կատարվել է այնպիսի ծախս, որի հա- | 89 | 23,30,76 և |
| մար ձևավորվել է պահուստ | | այլն |
|____________________________________|_________________|_________________|
|3. Տարեվերջին ճշգրտվում է պահուստը` | | |
| ավելացվում է |20,23,25,26,43,44| 89 |
| պակասեցվում է (կարմիր ստորնոյով) |20,23,25,26,43,44| 89 |
|____________________________________|_________________|_________________|
|4. Ճշգրտվում են արտադրության ծախսերը| | |
| և սպառման հիմնադրամները | 88 |20,23,25,26,43,44|
|____________________________________|_________________|_________________|
|5. Հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում| | |
| ծախսը գերազանցել է պահուստին | 31 | 89 |
|____________________________________|_________________|_________________|
|6. Պահուստը գերազանցած գումարը | | |
| տարեվերջին դուրս է գրվում արտադ- | | |
| րության (շրջանառության) ծախսերի | | |
| հաշվին |20,23,25,26,43,44| 31 |
|____________________________________|_________________|_________________|
|7. Տվյալ ամսում պահուստի մնացորդի | | |
| հաշվին կատարվում է նախորդ ժա- | | |
| մանակաշրջանում պահուստը | | |
| գերազանցած գումարի ճշգրտում | 89 | 31 |
.________________________________________________________________________.
ՀԱՎԵԼՎԱԾ 1` կից 1996 թ. հոկտեմբերի 2-ի թիվ 17-5/62 կարգի
Հավելվածում բերված օրինակները պայմանական են և նպատակ ունեն բացատրելու կարգի գործողությունը` առանց նրա անքակտելի մասը հանդիսանալու:
Օ ր ի ն ա կ 1
Ենթադրենք ձեռնարկության արտադրական անձնակազմի աշխատողների միջին ամսական թվաքանակը կազմում է 800 մարդ: Արտադրական անձնակազմի աշխատողների վարձատրմանն ուղղված միջոցները, ներառյալ սպառման հիմնադրամների հաշվին տրված պարգևատրումները և ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստները, կազմում են 96 000 000 դրամ: Մեկ աշխատողի միջին ամսական աշխատավարձը (Ամա) կլինի 10000 դրամ:
Ամա = 96000000 : 12 x 800.
Ամա-ի և Ամտ-ի հարաբերությամբ որոշվում է արձակուրդի մեկ օրվա միջին վճարը, որը մեր օրինակում կկազմի 469,5 դրամ (10000:21,3):
Հաշվետու տարվա դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ աշխատողների կողմից չօգտագործված արձակուրդային օրերի քանակը հավասար է 6000 մարդ - օրերի, իսկ կանխապես օգտագործված արձակուրդային օրերինը` 1000 մարդ - օր:
Մեկ աշխատողի չօգտագործած արձակուրդային օրերի թիվը որոշվում է հետևյալ կերպ. նախորդ տարվա սեպտեմբերի 1-ին աշխատանքի ընդունված աշխատողը տվյալ տարվա օգոստոսին օգտվել է իրեն հասանելիք 24 օր արձակուրդից: Այդ արձակուրդը վերաբերվում էր նախորդ տարվա սեպտեմբերի 1-ից մինչև տվյալ տարվա սեպտեմբերի 1-ը ընկած ժամանակահատվածի համար: Տվյալ տարվա սեպտեմբերի 1-ից մինչև դեկտեմբերի 31-ը ժամանակահատվածի համար հասնում է ևս 8 օր, որը անցնում է հաջորդ տարի, և, որի վճարման համար ստեղծվում է պահուստ: Մեկ այլ աշխատող, որը օգտվել է տվյալ տարվա մարտից մինչև հաջորդ տարվա մարտը ընկած ժամանակահատվածի համար հասանելիք արձակուրդից, դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ նա կանխապես օգտագործել է 6 օր: Հետևաբար հաշվարկի ժամանակ այս 6 օրը հանվում է:
Վերը բերված տվյալների հիման վրա և, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Դկս-ն տվյալ տարում կազմում է 37 տոկոս, կատարվում է արձակուրդների գալիք վճարման պահուստի հաջորդ տարի տեղափոխվող մնացորդի հաշվարկը:
Պտմ = 469.5 x(6000 - 1000)+469.5x(6000 - 1000)x 37 : 100 = 3216075 դրամ
ճշգրտման արդյունքը համեմատելով առկա մնացորդի հետ տրվում է հետևյալ ձևակերպումը. եթե`
1) պահուստի առկա մնացորդը մեծ է ճշգրտման հաշվարկի արդյունքից (ենթադրենք առկա մնացորդը 3366075 դրամ է) 150000 դրամ գումարի չափով ճշտացվում է (կարմիր ստորնոյի եղանակով)
ԴՏ 20, 23, 25, 26, 43, 44 ԿՏ 89 150000 (3366075 - 3216075)
2) պահուստի առկա մնացորդը փոքր է ճշգրտման արդյունքից (ենթադրենք առկա մնացորդը 3016075 դրամ է) 200000 դրամ գումարի չափով ձևակերպվում է.
ԴՏ 20, 23, 25, 26, 43, 44 ԿՏ 89 200000 (3216075 - 3016075)
Միևնույն ժամանակ Ծպ.գ. = Պգ. x ՍՊտ.կ. բանաձևով ճշգրտվում են նաև սպառման հիմնադրամը և արտադրության (շրջանառության) ծախսերը:
Ենթադրենք, 96 000 000 դրամ վարձատրմանն ուղղված միջոցների մեջ ներառված է 6 000 000 դրամ սպառման հիմնադրամի հաշվին տրված պարգևատրումների գումարը:
Սպառման հիմնադրամներից արտադրական անձնակազմի աշխատողներին տրված պարգևատրումների տեսակարար կշիռը նրանց վարձատրմանն ուղղված միջոցների ընդհանուր գումարում հավասար է 0.0625-ի, իսկ տարվա ընթացքում պահուստավորված գումարը 12 000 000 դրամ է:
Ծպ.գ. = 12 000 000 x 0,0625 = 750 000 դրամ
750 000 դրամ գումարի չափով տրվում է հետևյալ ձևակերպումը.
ԴՏ 88 ԿՏ 20, 23, 26, 43, 44
Օ ր ի ն ա կ`
Ենթադրենք ձեռնարկությունը, որը նախորդ տարում հիմնական միջոցների վերանորոգման համար ծախսել էր 60 000 000 դրամ, հաշվետու տարում հիմնական միջոցների վերանորոգման պահուստին ամսական հատկացնում է 5 000 000 դրամ ( 60 000 000 : 12 ) ` ձևակերպելով`
ԴՏ 20, 23, 25, 26, 43, 44 ԿՏ 89
Հաշվետու տարվա հունվարից մինչև ապրիլ ամիս ձեռնարկությունը կատարել է 18 000 000 դրամի վերանորոգման աշխատանքներ, իսկ մայիս ամսին` ևս 10 000 000 դրամի` ձևակերպելով
ԴՏ 89 ԿՏ 69, 70, 10, 12, 13, 23, 76, 89 և այլն:
Արդյունքում` մայիս ամսին վերանորոգման փաստացի ծախսերը գերազանցել են պահուստին 3 000 000 դրամ գումարով (( 18 000 000 + 10 000 000) - 5 x x 5 000 000): Այդ նույն գումարի չափով ձևակերպվում է. ԴՏ 31 ԿՏ 89 3 000 000 դրամ Ենթադրենք հունիս ամսին փաստացի վերանորոգման ծախսը կազմել է 4 000 000 դրամ: Այսինքն պահուստավորված գումարը 1 000 000 դրամով գերազանցել է փաստացի կատարված ծախսը: Քանի որ 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հոդվածում առկա է 3 000 000 դրամ մնացորդ, ապա կատարվում է ճշգրտում` ձևակերպելով.
ԴՏ 89 ԿՏ 31 1 000 000 դրամ:
Այսպիսով, հաշվետու տարվա վերջում ճշգրտվում է հիմնական միջոցների վերանորոգման պահուստի մնացորդը` ելնելով տարվա ընթացքում կատարված փաստացի ծախսերից: Ենթադրենք մեր օրինակում այն կազմել է 66 000 000 դրամ: Պահուստի տարեվերջի տեղափոխվող մնացորդը պետք է չգերազանցի 5 500 000 դրամ: Համեմատելով առկա մնացորդի հետ` տարբերության գումարի չափով, կարմիր ստորնոյի եղանակով, ձևակերպվում է.
._______________________________________.
| ԴՏ 20, 23, 25, 26, 43, 44 ԿՏ 89 |
._______________________________________.
Օ ր ի ն ա կ 3
Ենթադրենք ձեռնարկությունում, որը նախորդ տարում հիմնական. միջոցների վերանորոգման համար ծախսել էր 60 000 000 դրամ, 1996 թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ առկա է հիմնական միջոցների վերանորոգման ծախսերի պահուստի մնացորդ 80 000 000 դրամ գումարի չափով:
Սույն կարգի 3.2. կետի համաձայն 80 000 000 դրամի չափով պահուստի մնացորդը տեղափոխվում է հաջորդ տարի:
Ըստ կարգի 2.2. կետի պահուստի ամենամյա հատկացման չափը կկազմեր 5000000 դրամ:
Ենթադրենք մինչև հունիս ամիսը ներառյալ կատարվել է հիմնական միջոցների վերանորոգում 50 000 000 դրամ գումարի: Պահուստի մնացորդը հունիսի վերջին օրվա դրությամբ կկազմի 30 000 000 դրամ ( 80 000 000 - 50 000 000): Ըստ կարգի 2.2. կետի վեց ամսվա ընթացքում հատկացման ենթակա գումարը կկազմեր 30 000 000 դրամ ( 6 x 5000000 ): Ուստի կազմակերպությունը հուլիս ամսից սկսած, յուրաքանչյուր ամիս պետք է պահուստին հատկացնի 5 000 000 դրամ գումար:
Տարեվերջին հիմնական միջոցների վերանորոգման ծախսերի պահուստը ճշգրտվում է կարգի 2.2.2. կետի համաձայն:
ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ «25» 10 1996 Թ.
ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 20960063