i
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ
ՀՀ վարչական վերաքննիչ Վարչական գործ
դատարանի որոշում թիվ ՎԴ/4241/05/11
Վարչական գործ թիվ ՎԴ/4241/05/11 2014 թ.
Նախագահող դատավոր` Ա. Բաբայան
Դատավորներ` Հ. Բեդևյան
Ա. Սարգսյան
ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական
պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)
նախագահությամբ Ե. Խունդկարյանի
մասնակցությամբ դատավորներ Ե. Սողոմոնյանի
Վ. Աբելյանի
Ս. Անտոնյանի
Վ. Ավանեսյանի
Ա. Բարսեղյանի
Մ. Դրմեյանի
Գ. Հակոբյանի
Է. Հայրիյանի
2014 թվականի հուլիսի 18-ի
դռնբաց դատական նիստում, քննելով «Երևանի կոնյակի գործարան» ՓԲԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 16.04.2013 թվականի որոշման դեմ` ըստ Ընկերության հայցի ընդդեմ ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության մտավոր սեփականության գործակալության (այսուհետ` Գործակալություն), երրորդ անձ «Մանչո Գրուպ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ` Կազմակերպություն)` վարչական ակտը վերացնելու պահանջի մասին,
ՊԱՐԶԵՑ
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը
Դիմելով դատարան` Ընկերությունը պահանջել է վերացնել Գործակալության կողմից ընդունված «Ami» ապրանքային նշանի թիվ 16251 գրանցման վերաբերյալ 02.12.2010 թվականի վարչական ակտը:
ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Ա. Դարբինյան) (այսուհետ` Դատարան) 16.10.2012 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:
ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 16.04.2013 թվականի որոշմամբ Կազմակերպության վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է. որոշվել է Դատարանի 16.10.2012 թվականի վճիռը բեկանել և փոփոխել` հայցը մերժել:
Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Ընկերությունը:
Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Կազմակերպությունը:
2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը
Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
Վերաքննիչ դատարանը չի կիրառել «Արդյունաբերական սեփականության պահպանության մասին» փարիզյան կոնվենցիայի (ստորագրվել է 20.03.1883 թվականին) 6-րդ BIS հոդվածը, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների, ապրանքների ծագման տեղանունների մասին» ՀՀ օրենքի
(ընդունվել է 20.03.2000 թվականին, ուժի մեջ է մտել 15.04.2000 թվականին, ուժը կորցրել է 01.07.2010 թվականին) 4-րդ հոդվածը, 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի «գ»
կետը, սխալ է մեկնաբանել նույն օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետը, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարի 12.04.2005 թվականի թիվ 85-Ն հրամանով հաստատված «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման» կարգի 92-րդ, 98-րդ, 99-րդ, 100-րդ, 105.1-րդ կետերը, խախտել է գործի քննության պահին գործող ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 117.14-րդ հոդվածը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 131-րդ, 132-րդ հոդվածները:
Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.
Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ անվիճելի փաստ է, որ «Անի» ապրանքային նշանը ՀՀ արտոնագրային վարչության (այսուհետ` Վարչություն) բողոքարկման խորհրդի 12.03.2001 թվականի թիվ 1-128/5 որոշմամբ Հայաստանի Հանրապետությունում Ընկերության անունով ճանաչվել է հանրահայտ` Ապրանքների և ծառայությունների միջազգային դասակարգչի 33-րդ դասում հայկական կոնյակի համար` սկսած 1978 թվականից: Վերաքննիչ դատարանն իր որոշման մեջ չի անդրադարձել նշված փաստին, փոխարենը հիշատակել է սույն գործին առնչություն չունեցող Ընկերության անունով «ԱՐԱՐԱՏ» ապրանքային նշանի հանրահայտ ճանաչման փաստը: Նույնքան անվիճելի է, որ Ընկերությանը և Կազմակերպությանը պատկանող ապրանքային նշանները գրանցվել են նույն արտադրանքի` կոնյակի համար: Այս պարագայում միանշանակ է, որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների, ապրանքների ծագման տեղանունների մասին» ՀՀ օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի «գ» կետը և «Արդյունաբերական սեփականության պահպանության մասին» փարիզյան կոնվենցիայի 6-րդ BIS հոդվածը ենթակա են կիրառման, և հենց այդ նորմերի շրջանակում պետք է որոշվի «Ami» ապրանքային նշանի գրանցման վերաբերյալ 02.12.2010 թվականի թիվ 16251 վարչական ակտի իրավաչափությունը` «Ami» ապրանքային նշանն Ընկերության հանրահայտ «Անի» ապրանքային նշանի հետ համեմատելու և դրանց միջև շփոթության աստիճանի նմանությունը պարզելու միջոցով, ինչը Վերաքննիչ դատարանը չի արել:
Վերաքննիչ դատարանը, չկիրառելով իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների, ապրանքների ծագման տեղանունների մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 4-րդ մասը և 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի «գ» կետը, ինչպես նաև «Արդյունաբերական սեփականության պահպանության մասին» փարիզյան կոնվենցիայի 6-րդ BIS հոդվածը, անտեսել է այն առավել լայն պաշտպանությունը, որը սահմանված է հանրահայտ ապրանքային նշանների համար: Արդյունքում, Վերաքննիչ դատարանն ապօրինաբար և արհեստականորեն ստեղծել է հնարավորություն այնպիսի ապրանքային նշանի գրանցումն ուժի մեջ թողնելու համար, որը, բացի Ընկերության հանրահայտ նշանի հետ շփոթություն առաջացնելուց, վնասում է նաև Ընկերության օրինական շահերը` վերջինիս հանրահայտ «Անի» ապրանքային նշանի տարբերակիչ հատկության կամ բարի համբավի շնորհիվ անհիմն առավելություն տալու և դրանց վնաս հասցնելու միջոցով:
Վերաքննիչ դատարանն առանց որևէ հիմքի և ակնհայտորեն անօրինական կերպով անտեսել է այն փաստը, որ հայտարկված ապրանքային նշանի գրանցման մերժման հիմք է ոչ միայն դրա նույնականությունը, այլ նաև որպես այլընտրանք շփոթելու աստիճան նմանությունը գրանցված ապրանքային նշանին, և այդ նմանությունը գնահատելիս նախ և առաջ պետք է հաշվի առնվեն այդ նշանների տարբերակիչ տարրերի նմանությունները` անկախ լրացուցիչ և աննշան տարրերի և տարբերությունների առկայության:
Վերաքննիչ դատարանը հրաժարվել է Կազմակերպության անունով գրանցված «Ami» բառային ապրանքային նշանը համեմատել Ընկերության անունով գրանցված «ԱՆԻ» բառային ապրանքային նշանի հետ, իսկ Ընկերության անունով գրանցված համակցված նշանների մասով համեմատությունն իրականացրել է դրանց բոլոր բառային տարրերի հետ միաժամանակ` հրաժարվելով դրանց «ANI», «ԱՆԻ» և «ԱՆԻ» տարրերը դիտարկել որպես տարբերակիչ հատկություն ունեցող տարրեր, և «Ami «բառային ապրանքային նշանի և Ընկերության գրանցված ապրանքային նշանների միջև շփոթության աստիճանի նմանությունը բացառել է վերջինիս համակցված նշաններում «ARARAT» տարրի առկայությամբ: Այս առումով Վերաքննիչ դատարանն առանց որևէ հիմքի և ակնհայտորեն անօրինական կերպով անտեսել է ինչպես Ընկերության անունով գրանցված «ԱՆԻ» բառային ապրանքային նշանի առկայությունը, այնպես էլ այն փաստը, որ հանրահայտ ապրանքային նշանի վերարտադրություն հանդիսացող «ANI», «ԱՆԻ» և «ԱՆԻ» տարրերը հանդես են գալիս և սպառողի կողմից անխուսափելիորեն ընկալվում են որպես համապատասխան ապրանքի անվանում և ապրանքային նշանի հիմնական ընկալման տարր (անվիճելի փաստ է, որ Ընկերության կողմից արտադրվող արտադրանքն սպառողների շրջանակում հանրահայտ է որպես «ԱՆԻ» կոնյակ, որի անվանումը նրանց ծանոթ է ինչպես հայերեն, այնպես էլ կիրիլյան և լատինատառ այբուբեններով, որոնցով այն գրված է ապրանքի պիտակների վրա):
Վերաքննիչ դատարանը որևէ կերպ չի ուսումնասիրել սույն գործի ճիշտ լուծման համար կարևորագույն նշանակություն ունեցող ապացույցները, այն է` Վարչության բողոքարկման խորհրդի 12.03.2001 թվականի թիվ 1-128/5 որոշումը և «ԱՆԻ» բառային ապրանքային նշանի թիվ 5318 գրանցման վկայականը, և չի ներկայացրել այդ ապացույցները մերժելու փաստարկներ:
Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 16.04.2013 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 16.10.2012 թվականի վճռին կամ գործն ուղարկել նոր քննության:
2.1. Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի փաստարկները
Ընկերությանը և Կազմակերպությանը պատկանող ապրանքային նշաններն օգտագործվում են նույն արտադրանքի` կոնյակի համար: Այսինքն` այն, որ արտադրվող ապրանքները նույնական են, անվիճելի է, հետևաբար անհրաժեշտ է, որ ապրանքային նշանների միջև նմանությունն էական լինի:
«Ապրանքային նշանի նմանություն» ասելով, ի թիվս այլ հատկանիշների, պետք է հասկանալ նաև ապրանքային նշանը մեկ այլ ապրանքային նշանի հետ շփոթելու հավանականությունը, ինչի գնահատումը պայմանավորված է բազմաթիվ գործոններով, մասնավորապես` շուկայում ապրանքային նշանը ճանաչելով, օգտագործվող կամ գրանցված ապրանքային նշանի հետ հնարավոր զուգակցումներով, ապրանքային նշանի և այլ նշանի, նախատեսված ապրանքների նմանության աստիճանից:
Ապրանքային նշանների շփոթելու աստիճան նմանությունը գնահատելու համար անհրաժեշտ է գնահատման առարկա դարձնել ապրանքային նշանի յուրաքանչյուր տարր` առանձին վերցրած:
Անդրադառնալով վիճելի ապրանքային նշանների պատկերային ընկալմանը` հարկ է նշել, որ Ընկերության անվամբ գրանցված ապրանքային նշանների ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ յուրաքանչյուր դեպքում «ANI» բառն օգտագործվում է «ARARAT» և «ԱՆԻ» բառերի հետ միասին` որպես միասնություն: Այսինքն` տվյալ դեպքում «ANI» տարրը չի հանդիսանում հիմնական ընկալման տարր, քանի որ պատկերային ողջ ընկալումն իրենց վրա են վերցնում մյուս` «ԱՆԻ» և հատկապես «ARARAT» տարրերը, մինչդեռ «Ami» տարրի դեպքում այն հանդիսանում է հիմնական ընկալման տարր, առաջնային տարր, և ողջ ընկալումն ընկած է հենց այդ տարրի վրա: Հետևաբար անիմաստ է խոսել տարբերակիչ հատկության բացակայության և (կամ) շփոթության աստիճան նմանության մասին:
Այսպիսով, Վերաքննիչ դատարանի որոշումը համապատասխանում է դատական ակտերի հիմնավորվածության և օրինականության չափանիշներին, և առկա չէ որևէ հակասություն Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտի և բողոք բերած անձի կողմից վկայակոչված թիվ 3-1763(ՏԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշման միջև:
3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը
Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.
1) Վարչության կողմից տրված «Ապրանքային (սպասարկման) նշանի գրանցման» թիվ 5318 վկայականի համաձայն` Ապրանքների և ծառայությունների միջազգային դասակարգչի 33-րդ դասի համար Ընկերության անվամբ 15.09.2000 թվականին գրանցվել է «ԱՆԻ» ապրանքային նշանը, որպիսի գրանցման գործողության ժամկետը սահմանվել է մինչև 10.06.2009 թվականը, ապա այն երկարաձգվել է մինչև 10.06.2019 թվականը (հատոր 1-ին, գ.թ. 30-31):
2) Վարչության բողոքարկման խորհրդի 12.03.2001 թվականի թիվ 1-128/5 որոշմամբ բավարարվել է Ընկերության դիմումը, և «Անի» բառային ապրանքային նշանը հանրահայտ է ճանաչվել Հայաստանի Հանրապետությունում 1978 թվականից` Ապրանքների և ծառայությունների միջազգային դասակարգչի 33-րդ դասի` «Հայկական կոնյակ» ապրանքների համար (հատոր 1-ին, գ.թ. 92-93):
3) Գործակալության տված «Ապրանքային (սպասարկման) նշանի գրանցման» թիվ 10003 և թիվ 10004 վկայագրերի համաձայն` Ընկերության անվամբ 16.11.2005 թվականին գրանցվել են «APAPAT ԱՆԻ ԱՆԻ» և «ARARAT ԱՆԻ ANI» համակցված ապրանքային նշանները (հատոր 1-ին, գ.թ. 32-33):
4) Գործակալության կողմից 02.12.2010 թվականին տրված թիվ 16251 վկայագրի համաձայն` Կազմակերպության անվամբ Ապրանքների և ծառայությունների միջազգային դասակարգչի 33-րդ դասի համար գրանցվել է «Ami» ապրանքային նշանը (հատոր 1-ին, գ.թ. 35):
4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները
i
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, և գտնում է, որ տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումները` ապրանքային նշանների շփոթելու աստիճան նմանությունը որոշելու կանոնների վերաբերյալ, կարևոր նշանակություն կունենան նմանատիպ գործերով միասնական և կանխատեսելի դատական պրակտիկա ձևավորելու համար, ինչպես նաև Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը միաժամանակ պայմանավորված է նաև ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` ստորադաս դատարանի կողմից իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարի 12.04.2005 թվականի թիվ 85-Ն հրամանով հաստատված «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման» կարգի 92-րդ, 98-րդ, 99-րդ, 100-րդ, 105.1-րդ կետերը սխալ մեկնաբանելու հետևանքով առկա է առերևույթ դատական սխալ, որը կարող էր ազդել գործի ելքի վրա, և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով:
Վերոգրյալով պայմանավորված` Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ`
1) ապրանքային նշանի իրավական պահպանության երաշխիքներին` ընդհանրապես.
2) ապրանքային նշանների շփոթելու աստիճան նմանությունը որոշելու կանոններին.
3) հանրահայտ ապրանքային նշանների իրավական պահպանության առանձնահատկություններին:
Մինչ վերը նշված հարցադրումներին անդրադառնալը Վճռաբեկ դատարանը նախ և առաջ հարկ է համարում որոշել կիրառելի օրենսդրության հարցը:
Սույն գործով վիճարկվում է 02.12.2010 թվականին թիվ 16251 համարով «Ami» ապրանքային նշանի գրանցումը:
«Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի (ընդունվել է 29.04.2010 թվականին, ուժի մեջ է մտել 01.07.2010 թվականին) 4-րդ մասի համաձայն` մինչև նույն օրենքի ուժի մեջ մտնելը պետական լիազոր մարմին ներկայացված հայտերի քննարկումը, որոնց նախնական փորձաքննությունն ավարտված չէ, իրականացվում է նույն օրենքով սահմանված կարգով: Նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն` մինչև նույն օրենքի ուժի մեջ մտնելը պետական լիազոր մարմին ներկայացված հայտերի քննարկումը, որոնց նախնական փորձաքննությունն ավարտված է, իրականացվում է նույն օրենքով սահմանված կարգով` առանց նույն օրենքի 44-րդ հոդվածով, 45-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 45-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 3-րդ կետով և 46-րդ հոդվածով նախատեսված դրույթների կիրառման:
Վկայակոչված հոդվածի 5-րդ մասով սահմանված են այն իրավանորմերը, որոնք կիրառելի չեն այն հայտերի քննարկման համար, որոնց նախնական փորձաքննությունն ավարտված է եղել օրենքի ուժի մեջ մտնելու պահին: Մասնավորապես, նշված նորմերով կարգավորվում են հայտի ըստ էության փորձաքննության, դիտողությունների և առարկությունների քննարկման հարցերը:
Տվյալ պարագայում, նկատի ունենալով, որ ըստ էության փորձաքննության ժամանակ ստուգվում է հայտարկված ապրանքային նշանի համապատասխանությունն օրենքով սահմանված պահպանության պայմաններին, իսկ Կազմակերպության կողմից ապրանքային նշանի գրանցման հայտը ներկայացվել և հայտարկված ապրանքային նշանի ըստ էության փորձաքննությունն ավարտվել են մինչև «Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի ուժի մեջ մտնելը` համապատասխանաբար 04.11.2009 թվականին և 19.04.2010 թվականին, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վիճարկվող ապրանքային նշանի գրանցման իրավաչափության հարցի վերաբերյալ ստորադաս դատարանի եզրահանգումների օրինաչափությունը և հիմնավորվածությունը ենթակա են ստուգման իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների, ապրանքների ծագման տեղանունների մասին» ՀՀ օրենքի և ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարի 12.04.2005 թվականի թիվ 85-Ն հրամանով հաստատված «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման» կարգի դրույթների հիման վրա:
Միաժամանակ հաշվի առնելով, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է նաև ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, Վճռաբեկ դատարանը սույն որոշմամբ առաջադրված հարցադրումներին անդրադառնում է նաև գործող «Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի և ՀՀ կառավարության 18.11.2010 թվականի թիվ 1538-Ն որոշմամբ հաստատված «Ապրանքային նշանների հայտերը լրացնելու, ներկայացնելու և քննարկելու կարգով» իրավակարգավորումների լույսի ներքո:
1) Ապրանքային նշանի իրավական պահպանության երաշխիքները.
ՀՀ Սահմանադրության 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում ճանաչվում և պաշտպանվում է սեփականության իրավունքը:
ՀՀ Սահմանադրության 31-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի իր հայեցողությամբ տիրապետելու, օգտագործելու, տնօրինելու և կտակելու իր սեփականությունը: Սեփականության իրավունքի իրականացումը չպետք է վնաս պատճառի շրջակա միջավայրին, խախտի այլ անձանց, հանրության և պետության իրավունքներն ու օրինական շահերը: Նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն` մտավոր սեփականությունը պաշտպանվում է օրենքով:
«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 1-ին արձանագրության 1-ին հոդվածի 1-ին պարբերության համաձայն` յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ ունի իր գույքից անարգել օգտվելու իրավունք: Ոչ ոքի չի կարելի զրկել նրա գույքից, բացառությամբ ի շահ հանրության և այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով ու միջազգային իրավունքի ընդհանուր սկզբունքներով:
Վկայակոչված նորմերից հետևում է, որ սեփականության իրավունքի պաշտպանությունն իրականացվում է ինչպես սահմանադրաիրավական, այնպես էլ միջազգային-իրավական նորմերի ուժով, իսկ մտավոր սեփականության իրավունքի պաշտպանությունը, բացի վերոգրյալ երաշխիքներից, իրականացվում է նաև օրենքի ուժով:
Ավելին, Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իր նախադեպային իրավունքում արտահայտել է իրավական դիրքորոշում այն մասին, որ Կոնվենցիայի 1-ին արձանագրության 1-ին հոդվածն ըստ էության կիրառելի է նաև մտավոր սեփականության նկատմամբ (տե՛ս, օրինակ «ANHEUSER-BUSCH INC» ընկերությունն ընդդեմ Պորտուգալիայի թիվ 73049/01 գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 11.01.2007 թվականի վճիռը):
Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ մտավոր սեփականության իրավունքի, այդ թվում նաև ապրանքային նշանի նկատմամբ իրավունքի` որպես մտավոր սեփականության օբյեկտի իրավական պաշտպանությունն իրականացվում է վերոգրյալ նորմերի և դրանց կիրառումն ապահովելու նպատակով ընդունված օրենքների և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի ուժով:
i
«Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ապրանքային նշանին իրավական պահպանություն տրամադրվում է`
1) նույն օրենքով սահմանված կարգով դրա պետական գրանցման հիման վրա.
2) նույն օրենքով սահմանված կարգով ապրանքային նշանը Հայաստանի Հանրապետությունում հանրահայտ ճանաչելու հիման վրա.
3) Մադրիդյան համաձայնագրի կամ Մադրիդյան համաձայնագրի արձանագրության համաձայն` միջազգային գրանցման հիման վրա:
i
«Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 3-րդ կետի համաձայն` ապրանքային նշանի գրանցումը ենթակա է մերժման, եթե այն կարող է շփոթություն առաջացնել հայտի ներկայացման թվականի դրությամբ Հայաստանի Հանրապետությունում կամ նրա տարածքից դուրս օգտագործվող ապրանքային նշանի նկատմամբ, որը դեռևս օգտագործման մեջ է, պայմանով, որ հայտը ներկայացնելիս հայտատուն գործել է անբարեխիղճ: Հայտատուի գործողությունը համարվում է անբարեխիղճ, եթե հայտը ներկայացնելու պահին հայտատուն գիտեր կամ կարող էր իմանալ այդպիսի ապրանքային նշանի առկայության մասին:
Վերոնշյալ նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ ապրանքային նշաններին իրավական պահպանություն է տրամադրվում ոչ միայն դրանց գրանցման, այլ նաև դրանց հանրահայտ ճանաչելու, ինչպես նաև որոշ դեպքերում (հայտատուի անբարեխիղճ գործելու դեպքում)` ապրանքային նշանի օգտագործման ուժով:
Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում հավելել, որ ապրանքային նշանի իրավական պահպանությունը նպատակաուղղված է անարդար մրցակցությունը կանխելուն, ներդրումների պաշտպանվածությունը երաշխավորելուն, սպառողների շահերի պաշտպանությանն ընդդեմ կեղծ կամ ապակողմնորոշող գովազդի և անորակ ապրանքների կամ ծառայությունների:
2) Ապրանքային նշանների շփոթելու աստիճան նմանությունը որոշելու կանոնները.
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1171-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` ապրանքային և սպասարկման նշանը (այսուհետ` ապրանքային նշան) այն նիշն է, որն օգտագործվում է մեկ անձի ապրանքները և (կամ) ծառայություններն այլ անձի ապրանքներից և (կամ) ծառայություններից տարբերելու համար:
Վկայակոչված իրավադրույթից հետևում է, որ ապրանքային նշանին բնորոշ է տարբերակիչ բնույթը, ինչը հնարավորություն է տալիս սպառողին նույնականացնել ապրանքը և դրա ծագման աղբյուրը:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1171-րդ հոդվածի 4-րդ կետի 1-ին պարբերության համաձայն` ապրանքային նշանների տեսակները, որպես ապրանքային նշան չգրանցվող նշանները, ապրանքային նշանները գրանցելու, դրանց գրանցումը չեղյալ հայտարարելու և անվավեր ճանաչելու կարգը, ինչպես նաև չգրանցված ապրանքային նշաններին իրավական պահպանություն տրամադրելու դեպքերը սահմանվում են օրենքով:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1172-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` ապրանքային նշանի իրավատերը բացառիկ իրավունք ունի տիրապետելու, օգտագործելու և տնօրինելու ապրանքային նշանը, ինչպես նաև այլ անձանց թույլատրելու կամ արգելելու դրա օգտագործումը:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1172-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, ինչպես նաև «Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` գրանցված ապրանքային նշանի իրավատերը բացառիկ իրավունք ունի արգելելու երրորդ անձանց, առանց իր թույլտվության, առևտրային գործունեության ընթացքում օգտագործել ցանկացած նիշ, որը`
1) նույնական է գրանցված ապրանքային նշանին և օգտագործվում է այն ապրանքների և (կամ) ծառայությունների նկատմամբ, որոնց համար գրանցված է ապրանքային նշանը.
2) նույնական կամ նման է գրանցված ապրանքային նշանին և օգտագործվում է այնպիսի ապրանքների և (կամ) ծառայությունների նկատմամբ, որոնք նույնական կամ նույնատիպ են այն ապրանքներին և (կամ) ծառայություններին, որոնց համար գրանցված է ապրանքային նշանը, եթե այդ նշանի օգտագործումն սպառողների մոտ շփոթություն առաջացնելու վտանգ է պարունակում, ներառյալ` գրանցված ապրանքային նշանին զուգորդումը.
3) նույնական կամ նման է ապրանքային նշանին, որը գրանցված է այլ ապրանքների և (կամ) ծառայությունների համար, եթե վերջինս համբավ ունի (ճանաչված է) Հայաստանի Հանրապետությունում, և այդ նշանի օգտագործումն անհիմն առավելությունների կբերի կամ վնաս կհասցնի ապրանքային նշանի տարբերակիչ բնույթին կամ համբավին (ճանաչվածությանը):
Վկայակոչված իրավադրույթով օրենսդիրը, ըստ էության, նախատեսել է այն պայմանները և եղանակները, որոնցով կարող է դրսևորվել ապրանքային նշանի նկատմամբ իրավունքի խախտումը:
Վճռաբեկ դատարանը, նկատի ունենալով, որ դատական պրակտիկայում առավել խնդրահարույց է «շփոթելու աստիճան նման ապրանքային նշանների» օգտագործման եղանակով ապրանքային նշանի նկատմամբ իրավունքների խախտման դրսևորումներին իրավական գնահատական տալը, և միաժամանակ հաշվի առնելով, որ սույն գործով վիճելի իրավահարաբերությունը ևս առնչվում է նշված խնդրին, հարկ է համարում հնարավորինս մանրամասն անդրադառնալ ապրանքային նշանների շփոթելու աստիճան նմանությունը որոշելու կանոններին:
Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ շփոթելու աստիճան նման ապրանքային նշանի կիրառումը մեկ այլ ապրանքային նշանի տարրերի նմանակումն է, որը թեև չի կարող գնահատվել որպես նույնական նշանի կիրառում, սակայն բավարար է սպառողի մոտ շփոթություն առաջացնելու համար: Շփոթությունը, մասնավորապես, կարող է արտահայտվել սպառողի մոտ` տպավորություն ստեղծելով, որ երկու տարբեր ապրանքներ կամ ծառայություններ համապատասխանաբար արտադրվում կամ մատուցվում են միևնույն անձի կողմից այն դեպքում, երբ իրականում այդպես չէ: Ընդ որում, սպառողը, ակնկալելով կոնկրետ անձի արտադրանքի որոշակի որակ, որին նախապես ծանոթ է եղել, կարող է միայն հիասթափություն ապրել մեկ ուրիշի արտադրանքում դրա բացակայության պատճառով:
Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում ընդգծել, որ ապրանքային նշանների շփոթելու աստիճան նմանությունը յուրաքանչյուր կոնկրետ գործով գնահատման ենթակա փաստ է, որն իրականացնելու պարտականությունը կրում է դատարանը, և որը պետք է իրականացվի մի շարք պարտադիր չափորոշիչների (ապրանքային նշանների նմանությունը, ապրանքային նշանի պաշտպանվածության աստիճանը, ապրանքատեսակների նմանությունը, փաստացի շփոթության հնարավորությունը, օգտագործված մարքեթինգային ուղիները, ապրանքի տեսակը, գնորդի հավանական ուշադրությունը, արտադրանքի տեսականին ընդլայնելու հավանականությունը, ապրանքների մրցունակությունը և այլն) գնահատման արդյունքում:
Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների, ապրանքների ծագման տեղանունների մասին» ՀՀ օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` որպես ապրանքային նշան չեն կարող գրանցվել այն նշանները, որոնք նույնական կամ շփոթելու աստիճան նման են`
ա) նույնատիպ ապրանքների համար Հայաստանի Հանրապետությունում այլ անձի անունով արդեն գրանցված կամ գրանցման ներկայացված ավելի վաղ առաջնությամբ ապրանքային նշանին.
բ) Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերին համապատասխան, նույնատիպ ապրանքների համար առանց գրանցման` պաշտպանվող այլ անձանց ապրանքային նշաններին.
գ) Հայաստանի Հանրապետությունում հանրահայտ ապրանքային նշաններին, որոնք որոշվում են պետական լիազորված մարմնի կողմից.
դ) Հայաստանի Հանրապետության օրենքով պահպանվող ապրանքի ծագման տեղանվանը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ որպես չպահպանվող տարր այն ներառված է տեղանվան օգտագործման իրավունք ունեցող անձանց անունով գրանցված ապրանքային նշանի մեջ.
ե) սահմանված կարգով գրանցված հավաստագրային նշաններին:
Համանման իրավակարգավորում բովանդակում է նաև գործող «Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածը:
«Շփոթելու աստիճան նման ապրանքային նշանի» ամբողջական բնորոշումը և բնութագրիչ հատկանիշները սահմանված են համապատասխան ենթաօրենսդրական ակտերում, մասնավորապես` իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման կարգը հաստատելու մասին» ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարի 12.04.2005 թվականի թիվ 85-Ն հրամանով, ինչպես նաև գործող` ՀՀ կառավարության 18.11.2010 թվականի թիվ 1538-Ն որոշմամբ հաստատված «Ապրանքային նշանների հայտերը լրացնելու, ներկայացնելու և քննարկելու կարգով»:
Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման կարգը հաստատելու մասին» ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարի 12.04.2005 թվական թիվ 85-Ն հրամանի 92-րդ կետի 2-րդ պարբերության համաձայն` նշանը համարվում է այլ նշանին շփոթելու աստիճանի նման, եթե այն ընդհանուր առմամբ զուգորդվում է դրա հետ, այսինքն` մարդու մոտ առաջացնում է նույն պատկերի, բառի, դրանց համակցության, իմաստի ընկալման զգացողություն` չնայած առանձին տարբերությունների առկայությանը: Ընդ որում, նշանները համարվում են ընդհանուր առմամբ զուգորդվող, եթե տվյալ նշանների հիմնական տարրերը կամ դրանց մասը համընկնում են կամ կատարված են այնպես, որ, տեսնելով դրանցից մեկը, սպառողի մոտ առաջանում է մտապատկերված մեկ այլ նշանի մասին պատկերացում, որին ինքն արդեն առնչվել է: Պետք է հաշվի առնել, որ առանձին տարբերությունների առկայությունը սովորաբար որոշվում է անմիջական համեմատության արդյունքում, այդ նշանների այնպիսի տարբերություններով, որոնք էական դեր չեն կատարում նշանի ընկալման համար:
Վերոնշյալ կարգի, ինչպես նաև ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1172-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների, ապրանքների ծագման տեղանունների մասին» ՀՀ օրենքի 12-րդ հոդվածի և «Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի վերլուծությունից հետևում է, որ շփոթելու աստիճան նման նշանի կիրառում առկա է, եթե նույնական կամ նույնատիպ ապրանքների և (կամ) ծառայությունների անհատականացման համար օգտագործվում է այնպիսի ապրանքային նշան, որն սպառողի մոտ առաջացնում է շփոթելու հավանականություն արդեն իսկ գրանցված ապրանքային նշանի հետ: Ինչ վերաբերում է հանրահայտ ապրանքային նշաններին, ապա դրանց իրավական պաշտպանությունը տարածվում է նաև այն դեպքերի համար, երբ նույնական կամ նման ապրանքային նշանն օգտագործվում է նաև այլ (ոչ նույնական կամ նույնատիպ) ապրանքների և (կամ) ծառայությունների համար:
Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ շփոթելու աստիճան նման ապրանքային նշանի կիրառման փաստն արձանագրելու համար հարկավոր է հետևյալ 3 տարրերի միաժամանակյա առկայությունը: Դրանք են`
1. համապատասխան ապրանքների նույնական կամ նույնատիպ լինելը (բացառությամբ հանրահայտ ապրանքային նշանների).
2. նշանների նմանությունը.
3. սպառողի մոտ շփոթություն առաջանալու վտանգը:
Նմանակման վերոնշյալ առաջին երկու տարրերը` ապրանքների նույն կամ նույնատիպ լինելը, ինչպես նաև նշանների նմանությունը, օբյեկտիվ տարրեր են, իսկ սպառողի մոտ շփոթություն առաջանալու վտանգը` սուբյեկտիվ տարր:
1. Ապրանքների նույն կամ նույնատիպ լինելը. վերոնշյալ օրենսդրական կարգավորումից հետևում է, որ առաջնային է ապրանքների մասնագիտացման սկզբունքը, համաձայն որի` ապրանքային նշանը սեփականատիրոջ կողմից գրանցվում է որոշակի տեսակի ապրանքների անհատականացման համար, որոնք վերջինիս կողմից նշվում են գրանցման հայտում, իսկ համապատասխան նշանը մնում է ազատ այլ ապրանքների համար (բայց ոչ նույնատիպ):
Իրավակիրառ պրակտիկայում որոշակի բարդություն է ներկայացնում «նույնատիպ ապրանքներ» հասկացությունը, ուստի Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ վերջինիս բովանդակության բացահայտմանը:
Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման կարգի» 106-րդ կետի համաձայն` նույնատիպ ապրանքներ համարվում են նույն սեռին, տեսակին վերաբերող այն ապրանքները, որոնք նման ապրանքային նշանով նշելու դեպքում սպառողի կողմից ընկալվում են որպես նույն ընկերության արտադրանք:
Ապրանքների նույնատիպ լինելը որոշելիս հաշվի է առնվում`
- ապրանքի տեսակը,
- ապրանքի պատրաստման առանձնահատկությունները (տեխնոլոգիական),
- ապրանքի օգտագործման բնագավառը,
- ապրանքի իրացման պայմանները (իրացման ոլորտը և կարգը):
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գալիս է այն եզրահանգման, որ շփոթելու աստիճան նմանության փաստն արձանագրելու համար բավականին մեծ կարևորություն է տրվում մի այնպիսի հանգամանքի առկայությանը, ինչպիսին է ապրանքների նույն կամ նույնատիպ լինելը: Մասնավորապես, վերջինիս մանրակրկիտ և պատշաճ գնահատման դեպքում կարելի է եզրահանգումներ անել այն մասին, թե որքանով ապրանքների նույն կամ նույնատիպ լինելը կարող է ազդեցություն ունենալ սպառողների գիտակցության վրա` այս կամ այն ապրանքային նշանով անհատականացված ապրանքի ընտրության հարցում, և որն է ապրանքի նույն կամ նույնատիպ լինելու ազդեցությունը և դրա չափաբաժինը` սպառողների շրջանում համապատասխան ապրանքն արտադրողի հարցում շփոթության առաջացման համար:
Նույնատիպ են համարվում այն ապրանքները, որոնք իրականացնում են նույնանման գործառույթ, ծառայում են նույնանման նպատակի (օրինակ` թթվասերը և մածունը), իսկ որպես նույն տեսակի ապրանք կարող է համարվել ավտոմեքենան և հեծանիվը: Դա բացատրվում է այն հանգամանքով, որ բավականին մեծ է այն բանի հավանականությունը, որ թե' ավտոմեքենան և թե' հեծանիվը արտադրվում են միևնույն անձի կողմից:
2. Նշանների նմանություն. նշանների նմանությունը գնահատելիս հարկավոր է դրանք համեմատել այն տեսքով, որով դրանք գրանցվել են:
Ինչ վերաբերում է բառային (տառային) ապրանքային նշաններին, ապա այդ նշանները, որպես կանոն, դասվում են այն ապրանքային նշանների շարքին, որոնք ընկալվում են միաժամանակ տեսողական, իմաստային և ձայնային եղանակով: Այսինքն` բառային ապրանքային նշանն առկա է և իրականացնում է իր առջև դրված գործառույթները` անկախ դրա հավելումներից, հետևաբար երկու նշանները պետք է գնահատվեն ինքնուրույնաբար` առանց հաշվի առնելու դրանց ներկայացման եղանակը, իսկ համեմատության առարկա պետք է դառնա միայն համապատասխան նշանը` առանց հաշվի առնելու այդ նշանի գեղագրությունը: Այսինքն` ապրանքային նշաններում պաշտպանության օբյեկտ է հանդիսանում միայն հիմնական տարբերակիչ տարրը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ համապատասխան նշանին կատարված հավելումներն այնքանով են փոխում այդ նշանը, որ հիմնական տարրը կորցնում է իր անհատականությունը և տարբերակիչ նշանակությունը:
Իրավակիրառ պրակտիկայում առանձնակի կարևորվում է համակցված ապրանքային նշանների նմանությունը որոշելու հարցը: Այդ հարցի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանը «Գրանդ Քենդի» հայ-կանադական համատեղ ձեռնարկություն ՍՊԸ-ն ընդդեմ «Արարատ» ՍՊԸ-ի գործով դիրքորոշում է արտահայտել այն մասին, որ համակցված ապրանքային նշանների նմանակման հարցը որոշելիս վերջիններս համեմատվում են նաև այն նշանների հետ (բառային, պատկերային և այլն), որոնք որպես տարրեր ներառված են համապատասխան համակցված ապրանքային նշանի մեջ (տե՛ս, թիվ 3-1763(ՏԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 12.12.2007 թվականի որոշումը):
Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանը եզրակացնում է, որ ապրանքային նշանի համեմատության ընթացքում նախ և առաջ պետք է հաշվի առնվի տարբերակիչ նշանակություն ունեցող տարրը` անկախ լրացուցիչ և զուտ սիմվոլիկ տարրերի առկայությունից: Այսինքն` եթե ապրանքային նշանում կրկնվում է տարբերակիչ նշանակություն ունեցող տարրը, ապա կարելի է եզրակացնել, որ այն ունի շփոթելու աստիճան նմանություն:
Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ ապրանքային նշանները պետք է համեմատության առարկա դարձվեն որպես ամբողջություն, որպեսզի ստեղծվի նույն իրադրությունը, որն առկա է սպառողի մոտ, քանի որ վերջինս իր տրամադրության տակ չունի երկու նշանները, որպեսզի կարողանա գտնել դրանց տարբերակիչ հատկանիշները:
Այսինքն` հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ ապրանքային նշանի հիմնական նպատակն է անհատականացնել ապրանքը և ուղղորդել հնարավոր սպառողներին, ապրանքային նշանների նմանությունը գնահատելիս պետք է հաշվի առնել նաև սպառողների զարգացվածության և պատրաստվածության մակարդակը:
Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նաև անդրադառնալ այն խնդրին, որ երկու ապրանքային նշանների համեմատության ընթացքում դատարանը պետք է հաշվի առնի ապրանքային նշանների թե' նմանությունները, թե' տարբերությունները:
Վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ, հիմք ընդունելով «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման կարգը հաստատելու մասին» ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարի 12.04.2005 թվականի թիվ 85-Ն հրամանի 92-րդ կետի 2-րդ պարբերությունը, եկել է այն եզրահանգման, որ ապրանքային նշանները համեմատելիս նախ և առաջ պետք է հաշվի առնվեն այդ նշանների նմանությունները (որն ունի տարբերակիչ նշանակություն)` անկախ լրացուցիչ և աննշան տարրերի առկայության: Այսինքն` եթե ապրանքային նշանում կրկնվում է տարբերակիչ նշանակություն ունեցող տարրը, կարելի է եզրակացնել, որ այն ունի շփոթելու աստիճանի նմանություն (տե՛ս, թիվ 3-1763(ՏԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 12.12.2007 թվականի որոշումը):
Ապրանքային նշանների շփոթության աստիճան նմանության հարցի նկատմամբ նման մոտեցումը բացատրվում է այն հանգամանքով, որ սպառողը այս կամ այն ապրանքն ընտրելիս առաջին հերթին ուշադրություն է դարձնում հենց ապրանքային նշանին և դրանում գտնելով իրեն արդեն իսկ հայտնի ապրանքային նշանի հիմնական բաղադրատարրերը` կարող է սխալ համոզմունք ձեռք բերել համապատասխան ապրանքն արտադրողի հարցում` առանց նկատելու այն չնչին տարբերությունները, որոնք սպառողը կարող էր նկատել միայն այդ երկու ապրանքային նշաններն իրար կողք կողքի համեմատելիս:
i
Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման կարգը հաստատելու մասին» ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարի 12.04.2005 թվականի թիվ 85-Ն հրամանի 103-րդ կետի համաձայն` պատկերային և ծավալային նշանների նմանությունը որոշվում է հետևյալ հատկանիշներով`
1) արտաքին տեսքով.
2) սիմետրիայի առկայությամբ կամ բացակայությամբ.
3) իմաստային նշանակությամբ.
4) պատկերի տեսքով և բնույթով (նատուրալիստական, ոճավորված, ծաղրանկարային և այլն).
5) գույների և երանգների զուգադրմամբ.
6) համեմատվող նշաններում մոտ և համընկնող պատկերների (տարրերի) առկայությամբ և միմյանց նկատմամբ դասավորվածությամբ.
7) նշանների համընկնող մասերի բնույթով.
8) նշաններից մեկը մյուսի մեջ մտնելով.
9) նշանների տարրերից (պատկերներից) որևէ համընկնող տարրով (պատկերով), որն առանձին իմաստ ունի, և որի վրա ընկնում է տրամաբանական շեշտը:
Վերոգրյալից հետևում է, որ սպառողի մոտ շփոթություն կարող են առաջացնել հետևյալ նմանությունները`
ա) Տեսողական նմանություններ. տեսողական նմանությունները կարող են արտահայտվել հետևյալ եղանակներով.
- մեկ այլ բառի (բառերի) ավելացումով.
- մեկ տառը հանելով. սովորաբար այս եղանակն օգտագործվում է, երբ ապրանքային նշանը բաղկացած է մեկ բառից:
- մեկ տառ ավելացնելով.
- մեկ կամ մի քանի տառեր փոփոխելով. հարկ է նշել, որ վերոնշյալ մեթոդը ամենատարածվածն է ապրանքային նշանների նմանակման գործում:
Նման դեպքերում պետք է հաշվի առնել, որ տառերի փոփոխությունը կարող է հիմք հանդիսանալ ապրանքային նշանների շփոթելու աստիճանի նմանությունը հաստատված համարելու համար, եթե այդ երկու ապրանքային նշաններն ունեն նույն կառուցվածքը և նույնանում են տեսողական առումով: Բացի այդ, դատարանը կարող է հաշվի առնել նաև նշանների պարզ ֆոնետիկ նմանությունը:
բ) Մտավոր (իմաստային) նմանություններ. ի տարբերություն տեսողական նմանությունների, որի դեպքում հաշվի է առնվում սպառողների շրջանում տեսողական եղանակով շփոթություն առաջանալու ռիսկը, ապա այս դեպքում պետք է հաշվի առնվի նաև իմաստային նմանությունը պաշտպանվող և նմանակվող ապրանքային նշանների միջև: Այսինքն` այս դեպքում նմանակման փաստը հաստատված համարելու համար անհրաժեշտ է գտնել իմաստային ընդհանրություն երկու նշանների միջև, որը կարող է իրականացվել հետևյալ եղանակներով.
- պաշտպանվող ապրանքային նշանի հոմանիշի օգտագործման եղանակով.
- պաշտպանվող ապրանքային նշանի թարգմանության օգտագործման եղանակով:
Այս դեպքում հատկանշական է և պետք է հաշվի առնվի այն հանգամանքը, թե արդյոք համապատասխան թարգմանության իմաստը հանրության մեծ շրջանակի համար հասկանալի է, թե ոչ: Այսինքն` նմանակումն առկա է այն բոլոր դեպքերում, երբ որպես ապրանքային նշան օգտագործվում է այն բառի թարգմանությունը, որը հանրության մեծ մասին ծանոթ է, կամ այն պարզ պատճառով, որ այն հասարակ առօրյայում օգտագործվող բառ է, կամ էլ այն բավականին թափանցիկ է հանրության համար:
գ) Ձայնային նմանություններ. ձայնային նմանությունը, համաձայն իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման կարգը հաստատելու մասին» ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարի 12.04.2005 թվականի թիվ 85-Ն հրամանի 98-րդ կետի, կարող է որոշվել հետևյալ հատկանիշներով`
1) համեմատվող նշաններում մոտ և համընկնող հնչյունների առկայությամբ.
2) նշանը կազմող մոտ հնչյունների մոտիկությամբ.
3) մոտ հնչյունների և հնչյունային կապակցությունների միմյանց նկատմամբ դասավորվածությամբ.
4) համընկնող վանկերի առկայությամբ և դրանց դասավորվածությամբ.
5) նշանի մեջ պարունակվող վանկերի ընդհանուր քանակով.
6) նշաններում համընկնող հնչյունային կապակցությունների տեղով.
7) ձայնավորների կազմի մոտիկությամբ.
8) բաղաձայնների կազմի մոտիկությամբ.
9) նշանների համընկնող մասերի բնույթով.
10) նշաններից մեկը մյուսի մեջ մտնելով, հատկապես բառային արտահայտությունների, այդ թվում` ֆիրմային անվանումների մեջ: Այս դեպքում համընկնող վանկերի առկայության կամ մի նշանն այլ նշանի մեջ մտնելու դեպքում նմանության ծագման որոշիչ գործոն է համարվում համընկնող մասերի սկզբնական դիրքը: Շատ դեպքերում նշանների նման ճանաչման հիմք կարող է հանդիսանալ ինչպես սկզբնամասերի, այնպես էլ վերջնամասերի համընկնումը` տարբեր միջնամասերի դեպքում.
11) շեշտադրությամբ:
3. Սպառողի մոտ շփոթություն առաջանալու վտանգ. ապրանքային նշանի նմանակման փաստն արձանագրելու համար պարտադիր է նաև սուբյեկտիվ տարրի առկայությունը, այն է` սպառողի մոտ շփոթություն առաջանալու վտանգի առկայությունը:
Շփոթության վտանգն առկա է այն դեպքում, երբ նմանակումը սպառողին մղում է այն մտքին, որ այդ նշանով անհատականացված ապրանքն իրեն նախկինում հայտնի արտադրողի ապրանքն է, ինչը նրան ստիպում է կամ կարող է ստիպել ընտրելու ոչ այն ապրանքը, որը նա փնտրում է: Ընդ որում, իրավախախտման փաստն արձանագրելու համար բավարար է «շփոթության իրական հավանականությունը», այլ ոչ «փաստացի շփոթությունը»:
Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ ապրանքային նշանը կարող է որակվել որպես նմանակված, եթե ապացուցվի, որ այն շփոթություն է առաջացրել այն անձանց շրջանակներում, որոնք քաջատեղյակ էին համապատասխան ապրանքային նշանի մասին: Միաժամանակ, այն հանգամանքը, որ երկու ապրանքային նշաններ բավականին երկար ժամանակաշրջանի ընթացքում համատեղությամբ գործել են առանց սպառողների շրջանակում որևէ շփոթություն առաջացնելու, վկայում է շփոթության առաջացման հնարավորության բացակայության մասին:
Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ, որպես կանոն, շփոթության առաջացման վտանգն ուղղակիորեն կապված է ապրանքային նշանների նմանության հետ, և այն վերջինիս տրամաբանական հետևանքն է: Այսինքն` ոչ նման ապրանքային նշանների դեպքում շփոթության առաջացման վտանգը բացառվում է: Սակայն որոշ դեպքերում կարող է հանդիպել հակառակ իրավիճակը, երբ նույնիսկ արտաքնապես նման ապրանքային նշանները կարող են սպառողի համար շփոթության վտանգ չստեղծել, օրինակ` երբ ապրանքային նշանները պարունակում են ոչ թե որոշակի հորինված բառեր, այլ հանրորեն ճանաչված բառեր, որոնք ունեն տարբեր նշանակություններ:
Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել նաև, որ շփոթության առաջացման վտանգը գնահատելիս պետք է հաշվի առնվի նաև ապրանքային նշանի հանրահայտ լինելու հանգամանքը, քանի որ հանրահայտ ապրանքային նշանների նմանակման դեպքում սպառողի սխալվելու հավանականությունն ավելի է մեծանում: Այս պարագայում սպառողը, նմանակված ապրանքային նշանը նմանեցնելով հանրահայտ ապրանքային նշանին, այլևս կարող է ուշադրություն չդարձնել այն չնչին տարբերություններին, որոնք առկա են այդ ապրանքային նշանների միջև: Բացի այդ, նման դեպքերում էական չէ նաև հանրահայտ ապրանքային նշանով անհատականացված ապրանքի նույն կամ նույնատիպ լինելու հանգամանքը, քանի որ հանրահայտ ապրանքային նշաններին իրավական պահպանություն է տրվում նաև դրանք միանգամայն տարբեր ապրանքների անհատականացման համար օգտագործելու դեպքերում:
Վճռաբեկ դատարանը վերոշարադրյալի հիման վրա արձանագրում է, որ միայն վերը թվարկված երեք տարրերի մանրակրկիտ գնահատման արդյունքում դատարանները կարող են հետևություն անել ապրանքային նշանների շփոթելու աստիճան նմանության փաստի վերաբերյալ:
Միաժամանակ, նկատի ունենալով, որ համանման իրավակարգավորում նախատեսված է նաև ՀՀ կառավարության 18.11.2010 թվականի թիվ 1538-Ն որոշմամբ հաստատված «Ապրանքային նշանների հայտերը լրացնելու, ներկայացնելու և քննարկելու կարգով», վերոնշյալ մեկնաբանությունները կիրառելի են նաև նշված կարգի իրավադրույթների մեկնաբանության դեպքում:
3) Հանրահայտ ապրանքային նշանի իրավական պահպանության առանձնահատկությունները.
«Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ապրանքային նշանին իրավական պահպանություն տրամադրվում է նույն օրենքով սահմանված կարգով դրա պետական գրանցման հիման վրա, ինչպես նաև` նույն օրենքով սահմանված կարգով ապրանքային նշանը Հայաստանի Հանրապետությունում հանրահայտ ճանաչելու հիման վրա:
Հանրահայտ ապրանքային նշանների իրավական պաշտպանությունը նախատեսված է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1172-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, ինչպես նաև «Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասով, որոնց համաձայն` գրանցված ապրանքային նշանի իրավատերը բացառիկ իրավունք ունի արգելելու երրորդ անձանց, առանց իր թույլտվության, առևտրային գործունեության ընթացքում օգտագործել ցանկացած նիշ, որը նույնական կամ նման է ապրանքային նշանին, որը գրանցված է այլ ապրանքների և (կամ) ծառայությունների համար, եթե վերջինս համբավ ունի (ճանաչված է) Հայաստանի Հանրապետությունում, և այդ նշանի օգտագործումն անհիմն առավելությունների կբերի կամ վնաս կհասցնի ապրանքային նշանի տարբերակիչ բնույթին կամ համբավին (ճանաչվածությանը):
«Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի 29-րդ հոդվածի համաձայն` ապրանքային նշանը Հայաստանի Հանրապետությունում կարող է հանրահայտ ճանաչվել, եթե օգտագործման արդյունքում այն լայն ճանաչում է ստացել Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հասարակության համապատասխան շրջանակների համար այն ապրանքների և (կամ) ծառայությունների նկատմամբ, որոնց համար օգտագործվել է ապրանքային նշանը: Ապրանքային նշանը Հայաստանի Հանրապետությունում կարող է հանրահայտ ճանաչվել և իրավական պահպանություն ստանալ` անկախ գրանցված լինելու հանգամանքից:
Վերոնշյալ հոդվածից հետևում է, որ օրենքը որպես ապրանքային նշանի նկատմամբ սեփականության իրավունքի ծագման հիմք` նախատեսում է նաև սպառողների շրջանում այդ նշանի հանրահայտ ճանաչվելը: Այսինքն` տնտեսվարող սուբյեկտը պարտավորված չէ գրանցելու ապրանքային նշանը: Ապրանքային նշանի իրավական պաշտպանությունը տրամադրվում է սպառողների շրջանում այդ նշանի ճանաչված լինելու ուժով:
Այսպիսով, վերոնշյալ ակտերով սահմանված իրավական կարգավորման վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ հանրահայտ ճանաչված ապրանքային նշաններն օգտվում են պահպանության առանձնահատուկ մեխանիզմներից: Մասնավորապես` վերջիններիս իրավական պահպանությունը դուրս է գալիս գրանցամատյանում նշված ապրանքների շրջանակից և կառուցվում է այդ ապրանքային նշանների հանրահայտության հիման վրա: Այսինքն` հանրահայտ ճանաչված ապրանքային նշանը պաշտպանված է ոչ միայն այն ապրանքների համար (կամ դրանց նույնանման), որոնց համար գրանցված է ապրանքային նշանը, այլև մյուս բոլոր ապրանքների նկատմամբ, եթե նման օգտագործումն անհիմն առավելությունների կբերի կամ վնաս կհասցնի հանրահայտ ապրանքային նշանի տարբերակիչ բնույթին կամ համբավին (ճանաչվածությանը): Վերոնշյալ պայմաններից որևէ մեկի առկայությունը բավարար է հանրահայտ ապրանքային նշանի իրավատիրոջ իրավունքների խախտումն արձանագրելու համար:
Հանրահայտ ապրանքային նշանների իրավական պահպանությունն իր ամրագրումն է գտել նաև «Արդյունաբերական սեփականության պահպանության մասին» 1883 թվականի մարտի 20-ի Փարիզյան կոնվենցիայում, ինչպես նաև «Մտավոր սեփականության իրավունքների` առևտրին առնչվող հայեցակետերի մասին» 1994 թվականի համաձայնագրում: Վերջինս ոչ միայն հաստատում է հանրահայտ ապրանքային նշանների պահպանության անհրաժեշտությունը, այլ նաև հնարավորություն է ստեղծում կազմակերպելու դրանց առավել լայնածավալ պաշտպանությունը:
Մասնավորապես` Փարիզյան կոնվենցիայի 6-րդ BIS հոդվածի համաձայն` բոլոր անդամ պետությունները պարտավորվում են մերժել կամ անվավեր ճանաչել ապրանքային նշանի գրանցումը, ինչպես նաև արգելել այն ապրանքային նշանի օգտագործումը, որոնք այդ երկրում հանրահայտ ճանաչված ապրանքային նշանների վերարտադրությունը, նմանակումը կամ թարգմանությունն են և շփոթելու աստիճան նման են այդ նշանին, և որոնք օգտագործվում են նույն կամ նույնանման ապրանքների նկատմամբ:
«Մտավոր սեփականության իրավունքների` առևտրին առնչվող հայեցակետերի մասին» համաձայնագրի 16-րդ հոդվածի 3-րդ մասով լրացվում է «Արդյունաբերական սեփականության պահպանության մասին» Փարիզյան կոնվենցիայի 6-րդ BIS հոդվածը` հանրահայտ ապրանքային նշաններին տրամադրելով լրացուցիչ պաշտպանություն: Մասնավորապես` վերոնշյալ համաձայնագրով պահպանության տակ է առնվել նաև հանրահայտ ճանաչված ապրանքային նշանն այն դեպքերի համար, երբ այն օգտագործվում է ոչ նույնատիպ ապրանքների նկատմամբ, ինչը մոլորեցնելով ստիպում է այդ ապրանքների և հանրահայտ ապրանքային նշանի սեփականատիրոջ միջև կապ ենթադրել` պայմանով, որ այդպիսի օգտագործումը կարող է վնաս հասցնել վերջինիս շահերին:
Այսինքն` վերոնշյալից կարելի է ենթադրել, որ ի տարբերություն նույն կամ նույնատիպ ապրանքների` պրակտիկայում տարբեր ապրանքների անհատականացման դեպքերում հանրահայտ ապրանքային նշանների պաշտպանությունն առավել խոցելի է դառնում, այդ է պատճառը, որ օրենսդիրը ոչ նույնանման ապրանքների համար օգտագործվող հանրահայտ ապրանքային նշանի նկատմամբ սեփականատիրոջ իրավունքների խախտման փաստն արձանագրելու համար ավելի խիստ պայման է նախատեսել, որը հնարավորություն կտա վերջինիս սեփականատիրոջն արգելելու իր ապրանքային նշանի օգտագործումը նույնիսկ այն ապրանքների անհատականացման համար, որի արտադրությամբ նա չի զբաղվում:
Այսպիսով, օրենսդիրն իրավական լծակներ է ստեղծել ոչ միայն նույն կամ նույնատիպ ապրանքների համար այլ անձի կողմից ապրանքային նշանի օգտագործումն արգելելու, այլ որոշ դեպքերում նաև տարբեր ապրանքների անհատականացման համար դրանց օգտագործումն արգելելու համար:
Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ և գնահատման առարկա դարձնել նաև հանրահայտ ապրանքային նշանի նկատմամբ իրավունքների խախտման առկայության մասին փաստող այնպիսի նախապայմանների առկայությունը, ինչպիսին է հանրահայտ ապրանքային նշանի սեփականատիրոջը հասցված վնասի առկայությունը: Մասնավորապես` այդպիսին կարող է լինել`
- ապրանքային նշանի բարի համբավին վնաս հասցնելը.
Մասնավորապես` երբ հանրահայտ ապրանքային նշանն օգտագործվում է անորակ ապրանքների նկատմամբ, որը վնասում է հանրահայտ ապրանքային նշանի բարի համբավին:
- հանրահայտ ապրանքային նշանի սեփականատիրոջ համար նոր շուկաներ զբաղեցնելուն խոչընդոտելը.
- մեծ տարածում ստանալու հետևանքով ապրանքային նշանի միասնականության և յուրահատկության կորուստը:
Վճռաբեկ դատարանը կարևորում է նաև ապրանքային նշանի հանրահայտության աշխարհագրության հարցը, մասնավորապես` արդյոք ապրանքային նշանը հանրահայտ ճանաչվելու համար պարտադիր է, որ այն հանրահայտ լինի համապատասխան երկրի ողջ բնակչության շրջանում: Նշված հարցի կապակցությամբ «Գրանդ Քենդի» հայ-կանադական ՀՁ ՍՊԸ-ն ընդդեմ «ԱՐՄԵԼ Գրուպ» ՓԲԸ-ի գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ տվյալ գործով կիրառման ենթակա «Ապրանքային և սպասարկման նշանների, ապրանքների ծագման տեղանունների մասին» ՀՀ օրենքի 21.1-րդ հոդվածի 2-րդ մասը չի սահմանում ՀՀ ողջ տարածքում ապրանքային նշանի` որպես տվյալ անձի կողմից արտադրվող ապրանքների տարբերակման (անհատականացման) միջոցի հանրահայտության ճանաչում, այլ մատնանշում է միայն սպառողների համապատասխան շրջանակի մոտ հանրահայտ լինելու հանգամանքը: Սա նշանակում է, որ «սպառողների համապատասխան շրջանակը» կարող է որոշվել մի շարք տեսակային հատկանիշներով, այդ թվում նաև բնակության տարածքի հատկանիշով: Իսկ «սպառողների համապատասխան շրջանակ» հասկացությունը չի կարող նույնացվել «բոլոր սպառողներ» հասկացության հետ
(տե՛ս, ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 28.09.2006 թվականի թիվ 3-1760(ՏԴ) որոշումը):
Նույն իրավակարգավորումն է ամրագրված նաև «Ապրանքային նշանների մասին» ՀՀ օրենքի 29-րդ հոդվածի 1-ին մասում, որի համաձայն` ապրանքային նշանը Հայաստանի Հանրապետությունում կարող է հանրահայտ ճանաչվել, եթե օգտագործման արդյունքում այն լայն ճանաչում է ստացել Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հասարակության համապատասխան շրջանակների համար այն ապրանքների և (կամ) ծառայությունների նկատմամբ, որոնց համար օգտագործվել է ապրանքային նշանը:
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում հավելել, որ ապրանքային նշանի հանրահայտությունը որոշելիս պետք է հաշվի առնվեն տվյալ նշանի օգտագործման տևողությունը և աստիճանը, նշանի գովազդման տևողությունը և աստիճանը, նշանի ճանաչված լինելու աստիճանը, արտադրանքի տարածման մեթոդները («առևտրի ուղիներ»), այն տարածաշրջանի սպառողների կարծիքը, որտեղ կատարվում է ապրանքների սպառումը:
Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշման կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.
Սույն գործի փաստերի համաձայն` Վարչության կողմից տրված «Ապրանքային (սպասարկման) նշանի գրանցման» թիվ 5318 վկայականով հաստատվում է այն փաստը, որ Ապրանքների և ծառայությունների միջազգային դասակարգչի 33-րդ դասի համար Ընկերության անվամբ 15.09.2000 թվականին գրանցվել է «ԱՆԻ» ապրանքային նշանը: Իսկ Վարչության բողոքարկման խորհրդի 12.03.2001 թվականի թիվ 1-128/5 որոշմամբ «Անի» բառային ապրանքային նշանը հանրահայտ է ճանաչվել Հայաստանի Հանրապետությունում 1978 թվականից` Ապրանքների և ծառայությունների միջազգային դասակարգչի 33-րդ դասի` «Հայկական կոնյակ» ապրանքների համար: Միաժամանակ, Գործակալության տված «Ապրանքային (սպասարկման) նշանի գրանցման» թիվ 10003 և թիվ 10004 վկայագրերով հաստատվում է այն փաստը, որ Ընկերության անվամբ 16.11.2005 թվականին գրանցվել են «APAPAT ԱՆԻ ԱՆԻ» և «ARARAT ԱՆԻ ANI» համակցված ապրանքային նշանները: Գործակալության կողմից 02.12.2010 թվականին տրված թիվ 16251 վկայագրով էլ հաստատվում է այն փաստը, որ Կազմակերպության անվամբ Ապրանքների և ծառայությունների միջազգային դասակարգչի 33-րդ դասի համար գրանցվել է «Ami» ապրանքային նշանը:
Սույն գործով Դատարանը հայցը բավարարելու հիմքում դրել է այն պատճառաբանությունը, որ բառային նշանների ուսումնասիրությունից պարզվել է, որ դրանք համընկնում են հնչյունների քանակով, համընկնող վանկերի ընդհանուր քանակով, ձայնավորների կազմի մոտիկությամբ, շեշտադրությամբ: Ինչ վերաբերում է «N» և «m» տառերի տարբերությանը, ապա հնչյունային առումով դրանք նման են և նշված բառերում դրանց հնչեղությունը կարող է շփոթություն առաջացնել սպառողների մոտ, քանի որ թե' արտասանության և թե' լսողության առումով այդ հնչյուններն իրար շատ մոտ և նման են, և դրանց շփոթելու հավանականությունը բարձր է: Միաժամանակ, Դատարանն արձանագրել է, որ ապրանքային նշանները շփոթության աստիճան նման գնահատելու հիմնական չափանիշ է հանդիսանում սպառողի մոտ դրանք շփոթելու հնարավորությունը, հետևաբար ապրանքային նշանների առանձին տարրերի նմանություններն այդ նշանների շփոթության հանգեցնելու առումով պետք է գնահատվի շփոթության հնարավորության համատեքստում, այսինքն` սպառողը, տեսնելով, ընթերցելով կամ լսելով ապրանքային նշանը, այն շփոթի իրեն արդեն իսկ հայտնի նշանի հետ: Այս համատեքստում շփոթության աստիճան նմանությունը կարող է առկա լինել, եթե ապրանքային նշաններն ընդհանուր առմամբ շփոթություն առաջացնեն: Այսպիսով, Դատարանը, համեմատելով վիճարկվող բառային ապրանքային նշանն Ընկերության ապրանքային նշանների բառային տարրի հետ, գտել է, որ թեև դրանց մեջ առկա են առանձին տարբերություններ, սակայն այդ տարբերությունների առկայության պայմաններում ևս վիճարկվող ապրանքային նշանը կարող է հանգեցնել շփոթության:
Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքը բավարարելու հիմքում դրել է այն պատճառաբանությունը, որ ապրանքային նշաններում թեև վիճարկվող բառերը բաղկացած են երեք տառերից, որոնցից երկուսը ձայնավոր են, իսկ մեկը` բաղաձայն, սակայն ձայնային ընկալումն «ANI» և «Ami «տարրերից բացի իր վրա է վերցնում մյուս` «ARARAT» տարրը, հետևաբար հնչյունային ընկալմամբ ևս այն չի կարող շփոթություն առաջացնել, մասնավորապես` որևէ կերպ չի հիմնավորվում, որ միջին սպառողի կողմից, օրինակ` «Ami» ապրանքային նշանով կոնյակը ձայնային առումով կարող է ընկալվել ապրանքային նշանում գրված «ARARAT ԱՆԻ ANI» ապրանքային նշանի հնչյունային արտահայտությամբ: Այսինքն` Վերաքննիչ դատարանը գտել է, որ երկու ապրանքային նշանների ոչ թե առանձին վերցրած «ANI» և «Ami» տարրերի, այլ դրանց բոլոր տարրերի ողջ համակցության համեմատությունից է ակնհայտ, որ դրանք էապես տարբերվում են իրարից ինչպես իմաստային, այնպես էլ ձայնային և պատկերային ընկալմամբ, քանի որ դրանք տարբեր են ինչպես գրաֆիկական պատկերման տեսանկյունից, այնպես էլ օգտագործված տառանմուշների (շրիֆտի) տեսակով և չափերով, առկա բառերով, տառերի բնույթով պայմանավորված գրաֆիկական գրելաձևով` ոճավորմամբ, նշանների արտաքին տեսքերով, և սպառողն ի զորու է առաջին իսկ հայացքից տարբերակել նշված ապրանքային նշանները: Հետևաբար, Կազմակերպությանը պատկանող ապրանքային նշանը թե' իմաստային, թե' պատկերային և թե' ձայնային ընկալումներով շփոթելու աստիճան նման չէ Ընկերության անվամբ գրանցված ապրանքային նշանին, և ընդհանուր տեսողական և լսողական տպավորությամբ սպառողի մոտ շփոթություն առաջացնելու հնարավորությունը հավասարեցված է նվազագույնի:
Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ բացի «ARARAT ԱՆԻ ԱՆԻ» և «ARARAT ԱՆԻ ANI» ապրանքային նշաններից, Ընկերության անվամբ գրանցված է նաև «ԱՆԻ» հանրահայտ ապրանքային նշանը, բացի այդ, «ARARAT ԱՆԻ ԱՆԻ» և «ARARAT ԱՆԻ ANI» ապրանքային նշաններում «ԱՆԻ ԱՆԻ» և «ԱՆԻ ANI» բառը հանդիսանում է «առաջնային ընկալման» տարր, հետևաբար Կազմակերպության անվամբ գրանցված «Ami «ապրանքային նշանի և Ընկերության կողմից օգտագործվող «ԱՆԻ» բառային և «ARARAT ԱՆԻ ԱՆԻ» և «ARARAT ԱՆԻ ANI» համակցված ապրանքային նշանների շփոթելու աստիճան նմանությունը որոշելիս Վերաքննիչ դատարանը պետք է գնահատեր «առաջնային ընկալման» տարրի հետ նմանությունը, այլ ոչ թե համակցված ապրանքային նշանն ամբողջական ընկալմամբ:
Ընդ որում, գնահատման տարրի սխալ ընտրությունը հանգեցրել է նաև վիճելի ապրանքային նշանների նմանության վերաբերյալ սխալ եզրահանգման: Մասնավորապես` Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, որ Կազմակերպությանը պատկանող ապրանքային նշանը թե' իմաստային, թե' պատկերային և թե' ձայնային ընկալումներով շփոթելու աստիճան նման չէ Ընկերության անվամբ գրանցված ապրանքային նշանին, և ընդհանուր տեսողական և լսողական տպավորությամբ սպառողի մոտ շփոթություն առաջացնելու հնարավորությունը հավասարեցված է նվազագույնի: Մինչդեռ «Ami» ապրանքային նշանում և «ԱՆԻ» հանրահայտ ապրանքային նշանում, «ARARAT ԱՆԻ ԱՆԻ» և «ARARAT ԱՆԻ ANI» համակցված ապրանքային նշաններում առկա «ԱՆԻ», «ԱՆԻ» և «ANI» տարրերում մոտ և համընկնող հնչյունների առկայությունը (այն է` «m» և «ն», «Ն», «Ն», «N»), նշանները կազմող մոտ հնչյունների մոտիկությունը, իրար մոտ հնչյունների և հնչյունային կապակցությունների միմյանց նկատմամբ դասավորվածությունը (այն է` «A-mi» և «Ա-նի», «Ա-ՆԻ», «Ա-ՆԻ», «A-NI»), համընկնող վանկերի առկայությունը և դրանց դասավորվածությունը, նշանների մեջ պարունակվող վանկերի ընդհանուր քանակը (երկու վանկ` «A-mi» և «Ա-նի», «Ա-ՆԻ», «Ա-ՆԻ», «A-NI «), նշաններում համընկնող հնչյունային կապակցությունների տեղը (այն է` «mi» և «նի», «ՆԻ», «ՆԻ», «NI»), ձայնավորների կազմի մոտիկությունը (այն է` «A-i» և «Ա-ի», «Ա-Ի», «Ա-Ի», «A-I»), բաղաձայնների կազմի մոտիկությունը (այն է` «m» և «ն», «Ն», «Ն», «N»), շեշտադրությունը (երկու դեպքում էլ շեշտը դրվում է վերջին վանկի ձայնավորի վրա) առերևույթ վկայում են վերը նշված ապրանքային նշանների նմանության մասին, որի ստույգ առկայությունը կամ բացակայությունը, ինչպես նաև շփոթություն առաջացնելու հավանականությունը կարող է պարզվել գործի նոր քննության ընթացքում` սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո:
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանի որոշումը կայացվել է իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարի 12.04.2005 թվականի թիվ 85-Ն հրամանով հաստատված «Ապրանքային և սպասարկման նշանների հայտերի ձևակերպման, ներկայացման և քննարկման» կարգի 92-րդ, 96-99-րդ, 105.1-րդ կետերի խախտմամբ, ինչը հանգեցրել է գործի սխալ լուծմանը:
Նշված պատճառաբանություններով հերքվում են վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները:
Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-րդ, 151-րդ, 152-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու և գործը նոր քննության ուղարկելու համար` գործի փաստերը վերոնշյալ մեկնաբանությունների լույսի ներքո պարզելու և գնահատելու համար:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը
ՈՐՈՇԵՑ
1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 16.04.2013 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ վարչական դատարան` նոր քննության:
2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:
3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:
Նախագահող` Ե. Խունդկարյան
Դատավորներ` Ե. Սողոմոնյան
Վ. Աբելյան
Ս. Անտոնյան
Վ. Ավանեսյան
Ա. Բարսեղյան
Մ. Դրմեյան
Գ. Հակոբյան
Է. Հայրիյան