118.0523.301017
ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ
«30» 10 2017 Թ.
ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 11817428
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐ ՀՐԱՄԱՆ
20 հոկտեմբերի 2017 թվականի N 523-Ն
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐԻ 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒԼԻՍԻ 7-Ի ԹԻՎ 457-Ն ՀՐԱՄԱՆՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(1-ին մաս)
i
Հիմք ընդունելով «Հանրային հատվածի կազմակերպությունների հաշվապահական հաշվառման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 4-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետը, 8-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, ինչպես նաև ղեկավարվելով «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 70-րդ հոդվածով ու Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2008 թվականի մայիսի 15-ի թիվ 503-Ն որոշմամբ հաստատված` Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարության կանոնադրության 11-րդ կետի 1-ին ենթակետով`
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ`
i
1. Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարի 2015 թվականի հուլիսի 7-ի «Հանրային հատվածի կազմակերպությունների հաշվապահական հաշվառման քաղաքականության օրինակելի մոդելը հաստատելու մասին» թիվ 457-Ն հրամանի հավելվածը շարադրել նոր խմբագրությամբ` համաձայն հավելվածի:
2. Սույն հրամանն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:
Հավելված
ՀՀ ֆինանսների նախարարի
2017 թ. հոկտեմբերի 20-ի
թիվ 523-Ն հրամանի
«Հավելված
ՀՀ ֆինանսների նախարարի
2015 թ. հուլիսի 7-ի
թիվ 457-Ն հրամանի
ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՀԱՏՎԱԾԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
(օրինակելի մոդել)
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ 1. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
1.1 Հաշվապահական հաշվառման վարումը
1.2 Ֆինանսական հաշվետվությունների ներկայացումը
1.2.1 Ֆինանսական հաշվետվությունների փաթեթը
1.2.2 Ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվություն
1.2.3 Ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվություն
1.2.4 Զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) փոփոխությունների մասին
հաշվետվությունը
1.2.5 Դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվություն
1.2.6 Ծանոթագրություններ
2. ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԵԹՈԴԱԲԱՆԱԿԱՆ ԿՏՐՎԱԾՔՈՎ
2.1 Հիմնական միջոցներ
2.1.1 Հիմնական միջոցների սահմանումը
2.1.2 Հիմնական միջոցների ճանաչումը
2.1.3 Հիմնական միջոցների չափումը ճանաչման պահին
2.1.4 Հիմնական միջոցների չափումը ճանաչումից հետո
2.1.5 Հիմնական միջոցների մաշվածություն
2.1.6 Հիմնական միջոցների ապաճանաչում
2.1.7 Փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաներ
2.2 Ոչ նյութական ակտիվներ
2.2.1 Ոչ նյութական ակտիվների սահմանումը
2.2.2 Ոչ նյութական ակտիվների ճանաչումը
2.2.3 Սկզբնական չափում
2.2.4 Նախկինում կատարված ծախսեր, որոնք չպետք է ճանաչվեն որպես ակտիվ
2.2.5 Ոչ նյութական ակտիվների չափումը ճանաչումից հետո
2.2.6 Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա
2.2.7 Ոչ նյութական ակտիվների ապաճանաչում
2.3 Ներդրումային գույք
2.3.1 Ներդրումային գույքի սահմանումը
2.3.2 Ներդրումային գույքի ճանաչումը
2.3.3 Ներդրումային գույքի չափումը ճանաչման պահին
2.3.4 Ներդրումային գույքի չափումը ճանաչումից հետո
2.3.5 Ներդրումային գույքի վերադասակարգումը
2.3.6 Ներդրումային գույքի օտարումը
2.4 Պաշարներ
2.4.1 Պաշարների սահմանումը
2.4.2 Պաշարների ճանաչումը
2.4.3 Պաշարների չափումը ճանաչման պահին
2.4.4 Պաշարների սկզբնական արժեքը (ինքնարժեքը)
2.4.5 Թողարկված արտադրանքի (մատուցված ծառայության) սկզբնական արժեքի
(ինքնարժեքի) չափման մեթոդը
2.4.6 Պաշարների հաշվառման բանաձևերը
2.4.7 Պաշարների չափումը ճանաչումից հետո
2.4.8 Պաշարների ծախս ճանաչումը
2.5 Գյուղատնտեսություն
2.5.1 Գյուղատնտեսական գործունեության հասկացությունը
2.5.2 Կենսաբանական ակտիվի և գյուղատնտեսական արտադրանքի ճանաչումը
2.5.3 Կենսաբանական ակտիվի և գյուղատնտեսական արտադրանքի չափումը.
Իրական արժեքի մոդել
2.5.4 Կենսաբանական ակտիվի և գյուղատնտեսական արտադրանքի չափումը.
Ինքնարժեքի մոդել
2.6 Չարտադրված (բնական ծագում ունեցող) նյութական ակտիվներ
2.6.1 Չարտադրված (բնական ծագում ունեցող) նյութական ակտիվների
սահմանումը
2.6.2 Չարտադրված (բնական ծագում ունեցող) նյութական ակտիվների
ճանաչումը
2.6.3 Չարտադրված (բնական ծագում ունեցող) նյութական ակտիվների
չափումը
2.7 Բարձրարժեք ակտիվներ
2.7.1 Բարձրարժեք ակտիվների սահմանումը
2.7.2 Բարձրարժեք ակտիվների ճանաչումը
2.7.3 Բարձրարժեք ակտիվների չափումը ճանաչման պահին
2.7.4 Բարձրարժեք ակտիվների չափումը ճանաչումից հետո
2.8 Փոխանակվող գործարքներից հասույթ
2.8.1 Փոխանակվող գործարքներ
2.8.2 Հասույթի սահմանումը
2.8.3 Հասույթի չափումը
2.8.4 Ծառայությունների մատուցումից հասույթի ճանաչումը
2.8.5 Ապրանքների (արտադրանքի) վաճառքից հասույթի ճանաչումը
2.8.6 Տոկոսների, շահաբաժինների և ռոյալթիների ճանաչումը
2.9 Չփոխանակվող գործարքներից հասույթ (հարկեր և տրանսֆերտներ)
2.9.1 Չփոխանակվող գործարքներ
2.9.2 Հասույթի սահմանումը
2.9.3 Չփոխանակվող գործարքի հետ կապված ակտիվների ճանաչումը և չափումը
սկզբնական ճանաչման պահին
2.9.4 Չփոխանակվող գործարքներից հասույթի ճանաչումը և չափումը
2.9.5 Ներկա պարտականության ճանաչումը որպես պարտավորություն և
սկզբնապես ճանաչման պահին այդ պարտավորության չափումը
2.9.6 Հարկեր
2.9.7 Տրանսֆերտներ
2.10 Պահուստներ, պայմանական պարտավորություններ և պայմանական ակտիվներ
2.10.1 Պահուստներ
2.10.2 Պայմանական պարտավորություններ և պայմանական ակտիվներ
2.11 Փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման քաղաքականությունում,
փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման գնահատումներում, նախորդ
ժամանակաշրջանի սխալների ուղղումներ
2.11.1 Փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման քաղաքականությունում
2.11.2 Փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման գնահատումներում
2.11.3 Նախորդող ժամանակաշրջանի սխալների ուղղումներ
2.12 Հաշվետու ժամանակաշրջանից հետո տեղի ունեցող դեպքեր
2.12.1 Հաշվետու ժամանակաշրջանից հետո տեղի ունեցող դեպքերի
սահմանումը
2.12.2 Հաշվետու ամսաթվից հետո տեղի ունեցող դեպքերի ճանաչումը և
չափումը
2.12.3 Անընդհատություն
2.13 Արտարժույթի վերահաշվարկ
2.13.1 Ֆունկցիոնալ արժույթ
2.13.2 Արտարժույթով գործառնությունների արտացոլումը ֆունկցիոնալ
արժույթով
2.13.3 Ֆունկցիոնալ արժույթից տարբերվող ներկայացման արժույթի
կիրառումը
2.14 Վարձակալություն
2.14.1 Վարձակալության սահմանումը և դասակարգումը
2.14.2 Վարձակալությունը կազմակերպության` որպես վարձակալի,
ֆինանսական հաշվետվություններում
2.14.3 Վարձակալությունը կազմակերպության` որպես վարձատուի,
ֆինանսական հաշվետվություններում
2.15 Աշխատակիցների հատուցումներ
2.15.2 Աշխատակիցների կարճաժամկետ հատուցումներ
2.15.3 Հետաշխատանքային հատուցումներ. սահմանված մասհանումների պլաններ
2.15.4 Ազատման նպաստներ
2.16 Դեբիտորական և կրեդիտորական պարտքեր
2.16.1 Դեբիտորական պարտքեր
2.16.2 Կրեդիտորական պարտքեր
2.16.3 Դեբիտորական և կրեդիտորական պարտքերի հաշվանցումը
2.17 Տրամադրված փոխառություններ
2.17.1 Տրամադրված փոխառությունների հասկացությունը
2.17.2 Տրամադրված փոխառությունների ճանաչումը
2.17.3 Տրամադրված փոխառությունների սկզբնական չափումը
2.17.4 Տրամադրված փոխառությունների հետագա չափումը
2.17.5 Տրամադրված փոխառությունների արժեզրկում
2.17.6 Տրամադրված փոխառությունների ապաճանաչումը
2.18 Ստացված վարկեր (փոխառություններ)
2.18.1 Ստացված վարկերի (փոխառությունների) հասկացությունը
2.18.2 Ստացված վարկի (փոխառության) ճանաչումը
2.18.3 Ստացված վարկի (փոխառության) սկզբնական չափումը
2.18.4 Ստացված վարկերի (փոխառությունների) հետագա չափումը
2.18.5 Ստացված վարկերի (փոխառությունների) ապաճանաչումը
2.19 Ներդրումներ վերահսկվող կազմակերպություններում
2.19.1 Վերահսկվող կազմակերպության հասկացությունը
2.19.2 Վերահսկվող կազմակերպություններում կատարված ներդրումների
հաշվառումը վերահսկող կազմակերպության առանձին ֆինանսական
հաշվետվություններում
2.19.3 Համախմբված ֆինանսական հաշվետվությունների ներկայացումը
2.19.4 Համախմբման ընթացակարգեր
2.20 Ներդրումներ ասոցիացված կազմակերպություններում
2.20.1 Ասոցիացված կազմակերպության հասկացությունը
2.20.2 Նշանակալի ազդեցության առկայությունը
2.20.3 Ասոցիացված կազմակերպություններում ներդրումների հաշվառումը
2.21 Ներդրումներ համատեղ ձեռնարկումներում
2.21.1 Համատեղ ձեռնարկման հասկացությունը և ձևերը
2.21.2 Համատեղ վերահսկվող գործառնություններում մասնակցության
հաշվառումը
2.21.3 Համատեղ վերահսկվող ակտիվների հետ կապված հաշվառումը
2.21.4 Համատեղ վերահսկվող կազմակերպությունում մասնակցության
հաշվառումը
2.22 Ներդրումներ այլ կազմակերպությունների կանոնադրական կապիտալում
(զուտ ակտիվների (սեփական կապիտալի) համարժեք այլ հոդվածում)
2.22.2 Ներդրումների դասակարգումը
2.22.3 Ներդրումների ճանաչումը
2.22.4 Ներդրումների սկզբնական չափումը
2.22.5 Իրական արժեքով հաշվառվող ներդրումների հետագա չափումը
2.22.6 Սկզբնական արժեքով հաշվառվող ներդրումների հետագա չափումը
2.22.7 Սկզբնական արժեքով հաշվառվող ներդրումների արժեզրկում
2.22.8 Ներդրման ապաճանաչումը
2.23 Ծառայությունների մատուցման կոնցեսիոն համաձայնություններ
2.23.1 Ծառայությունների մատուցման կոնցեսիոն համաձայնությունների
հասկացությունը
2.23.2 Ծառայությունների մատուցման կոնցեսիոն ակտիվի ճանաչումը
2.23.3 Ծառայությունների մատուցման կոնցեսիոն ակտիվի չափումը
2.23.4 Պարտավորությունների ճանաչումը և չափումը
2.24 Փոխառության ծախսումներ
2.24.1 Փոխառության ծախսումների սահմանումը
2.24.2 Փոխառության ծախսումների ճանաչումը
2.25 Կապակցված կողմեր
2.25.1 Կապակցված կողմի հասկացությունը
2.25.2 Բացահայտումներ կապակցված կողմերի վերաբերյալ
1. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
1.1 Հաշվապահական հաշվառման վարումը
1.1.1 Հաշվապահական հաշվառման վարումը
1.1.1.1 ԱԲԳ պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունը (այսուհետ` կազմակերպություն) հաշվապահական հաշվառումը վարում է և ֆինանսական հաշվետվությունները պատրաստում է Հայաստանի Հանրապետության հանրային հատվածի հաշվապահական հաշվառման ստանդարտի (այսուհետ` ՀՀՀՀՍ) համաձայն:
1.1.1.2 Հաշվապահական հաշվառումը վարվում է`
1) Հայաստանի Հանրապետության արժույթով` հայկական դրամով, որը կազմակերպության ֆունկցիոնալ արժույթն է,
2) կրկնակի գրանցման եղանակով` կազմակերպության ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանին համապատասխան,
3) անընդհատ` կազմակերպության գրանցման պահից մինչև օրենսդրությամբ սահմանված կարգով նրա վերակազմակերպումը կամ լուծարումը:
Այն կազմակերպությունը, որի ֆունկցիոնալ արժույթը Հայաստանի Հանրապետության դրամը չէ, այս կետում պետք է նշվի այն ֆունկցիոնալ արժույթը, որով տվյալ կազմակերպությունը վարում է հաշվապահական հաշվառումը: Կոնկրետ կազմակերպության համար ֆունկցիոնալ արժույթի որոշման մոտեցումները ներկայացված են ՀՀՀՀՍ-ի «Արտարժույթի վերահաշվարկ» 29-րդ բաժնում:
1.1.1.3 Եթե ՀՀՀՀՍ-ն կոնկրետ չի անդրադառնում որևէ գործառնության, այլ դեպքի կամ իրադարձության, ապա կազմակերպության ղեկավարությունն իր դատողությունների հիման վրա ինքնուրույն է մշակում այդ գործառնությունների, այլ դեպքերի կամ իրադարձությունների հաշվապահական հաշվառման քաղաքականությունը: Դատողություններն անելիս, կազմակերպության ղեկավարությունը հետևյալ հաջորդականությամբ անդրադառնում է ներքոթվարկյալ աղբյուրներին` հաշվի առնելով դրանց կիրառման հնարավորությունը`
1) ՀՀՀՀՍ-ում ներկայացված համանման և կապակցված հարցերին առնչվող պահանջները և մոտեցումները.
2) ակտիվների, պարտավորությունների, հասույթների և ծախսերի սահմանումները, ճանաչման չափանիշները և չափման հիմունքները, ինչպես ներկայացված է ՀՀՀՀՍ-ի «Հասկացություններ և համընդհանուր սկզբունքներ» 2-րդ բաժնում:
1.1.1.4 Դատողություններն անելիս` կազմակերպության ղեկավարությունը կարող է նաև հաշվի առնել համանման և կապակցված հարցերին առնչվող հանրային հատվածի հաշվապահական հաշվառման միջազգային ստանդարտների պահանջներն ու մոտեցումները:
1.2 Ֆինանսական հաշվետվությունների ներկայացումը
1.2.1 Ֆինանսական հաշվետվությունների փաթեթը
1.2.1.1 Կազմակերպության ֆինանսական հաշվետվությունների ամբողջական փաթեթը ներառում է`
1) ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվությունը,
2) ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվությունը,
3) զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) փոփոխությունների մասին հաշվետվությունը,
4) դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունը,
5) ծանոթագրությունները, որոնք բաղկացած են հաշվապահական հաշվառման քաղաքականության նշանակալի մասերի վերաբերյալ համառոտագրից և այլ բացատրական տեղեկատվությունից:
1.2.2 Ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվություն
1.2.2.1 Կազմակերպությունը, հիմնվելով իր գործառնությունների բնույթի վրա, ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվությունում ընթացիկ և ոչ ընթացիկ ակտիվներն ու պարտավորությունները ներկայացնում է առանձին դասակարգմամբ:
1.2.2.2 Ակտիվը դասակարգվում է որպես ընթացիկ, երբ այն բավարարում է ստորև նշված որևէ չափանիշի.
1) ակնկալվում է ակտիվն իրացնել կամ այն նախատեսված է վաճառքի կամ սպառման համար` կազմակերպության սովորական գործառնական փուլի ընթացքում.
2) պահվում է հիմնականում վաճառքի նպատակներով.
3) ակնկալվում է ակտիվն իրացնել հաշվետու ժամանակաշրջանից հետո տասներկու ամսվա ընթացքում, կամ
4) ակտիվը դրամական միջոց է կամ դրամական միջոցների համարժեք, բացառությամբ, երբ դրա փոխանակումը կամ օգտագործումը` պարտավորություն մարելու նպատակով, սահմանափակված է հաշվետու ժամանակաշրջանից հետո նվազագույնը տասներկու ամիս:
Բոլոր այլ ակտիվները դասակարգվում են որպես ոչ ընթացիկ:
1.2.2.3 Պարտավորությունը դասակարգվում է որպես ընթացիկ, երբ այն բավարարում է ստորև նշված չափանիշներին.
1) ակնկալվում է պարտավորությունը մարել կազմակերպության սովորական գործառնական փուլի ընթացքում.
2) պարտավորությունը պահվում է հիմնականում վաճառքի նպատակներով.
3) պարտավորությունը ենթակա է մարման հաշվետու ժամանակաշրջանից հետո տասներկու ամսվա ընթացքում, կամ
4) կազմակերպությունը չունի անվերապահ իրավունք հետաձգելու պարտավորության մարումը հաշվետու ժամանակաշրջանից հետո նվազագույնը տասներկու ամիս:
Բոլոր այլ պարտավորությունները դասակարգվում են որպես ոչ ընթացիկ:
1.2.3 Ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվություն
1.2.3.1 Ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվությունում ծախսերը ներկայացվում են համաձայն ծախսերի գործառույթի մեթոդի: Այդ մեթոդի համաձայն` ծախսերը դասակարգվում են ըստ ծրագրի կամ նպատակի, որի համար դրանք կատարվել են: Միաժամանակ, ծանոթագրություններում բացահայտվում է լրացուցիչ տեղեկատվություն ծախսերի բնույթի վերաբերյալ, ներառյալ մաշվածության և ամորտիզացիայի, ինչպես նաև աշխատակիցների հատուցումների գծով ծախսերը:
1.2.4 Զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) փոփոխությունների մասին հաշվետվությունը
1.2.4.1 Զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) փոփոխությունների մասին հաշվետվությունում ներկայացվում են հետևյալ բաղկացուցիչները`
1) ժամանակաշրջանի հավելուրդը կամ պակասուրդը,
2) ժամանակաշրջանում ուղղակիորեն զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) ճանաչված հասույթները և ծախսերը, ինչպես նաև դրանց հանրագումարները,
3) ժամանակաշրջանի ամբողջ հասույթը և ծախսը (հաշվարկված որպես սույն պարագրաֆի 1)-ին և 2)-րդ կետերի հանրագումար)` առանձին ներկայացնելով վերահսկող կազմակերպության սեփականատերերին և փոքրամասնության բաժնեմասին վերագրվող գումարները,
4) զուտ ակտիվների (սեփական կապիտալի) առանձին բացահայտված յուրաքանչյուր բաղադրիչի համար հաշվապահական հաշվառման քաղաքականության փոփոխությունների արդյունքը և սխալների ուղղումը, որոնք ճանաչվում են` ՀՀՀՀՍ-ի «Հաշվապահական հաշվառման քաղաքականություն, գնահատումներ և սխալներ» 10-րդ բաժնի համաձայն (տես սույն փաստաթղթի «Փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման քաղաքականությունում, փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման գնահատումներում, նախորդ ժամանակաշրջանի սխալների ուղղումներ» 2.11-րդ բաժինը),
5) սեփականատերերի հետ` սեփականատիրական հարաբերություններից բխող գործառնությունների գումարները` առանձին ներկայացնելով սեփականատերերին բաշխումները,
6) ժամանակաշրջանի սկզբի և վերջի դրությամբ կուտակված հավելուրդի կամ պակասուրդի մնացորդը, ինչպես նաև ժամանակաշրջանի ընթացքում դրանց փոփոխությունները, և
7) այնքանով, որքանով զուտ ակտիվների (սեփական կապիտալի) բաղադրիչներն առանձին բացահայտված են, զուտ ակտիվների (սեփական կապիտալի) յուրաքանչյուր բաղադրիչի հաշվեկշռային արժեքի` ժամանակաշրջանի սկզբի և վերջի դրությամբ համադրումը` յուրաքանչյուր փոփոխության առանձին բացահայտմամբ:
1.2.5 Դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվություն
1.2.5.1 Դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունում ներկայացվում են հաշվետու ժամանակաշրջանում դրամական միջոցների (ներառյալ դրամական միջոցների համարժեքների) հոսքերը` դրանք դասակարգելով ըստ գործառնական գործունեության, ներդրումային գործունեության և ֆինանսավորման գործունեության:
1.2.5.2 Դրամական միջոցները դրամարկղում դրամական միջոցներն են և ցպահանջ ավանդները: Դրամական միջոցների համարժեքները կարճաժամկետ, բարձր իրացվելի ներդրումներն են, որոնք հեշտ փոխարկվում են դրամական միջոցների` նախապես հայտնի գումարների հետ, և որոնց արժեքի փոփոխման ռիսկը նշանակալի չէ:
1.2.5.3 Դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունում ներկայացման առումով գործառնական գործունեությունը կազմակերպության գործունեությունն է, բացառությամբ` ներդրումային և ֆինանսավորման գործունեությունների:
1.2.5.4 Դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունում, ներկայացման առումով, ներդրումային գործունեությունը երկարաժամկետ ակտիվների և այլ ներդրումների ձեռքբերումն ու օտարումն է, որոնք չեն ընդգրկվում դրամական միջոցների համարժեքների մեջ:
1.2.5.5 Դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունում, ներկայացման առումով, ֆինանսավորման գործունեությունը գործունեություն է, որը հանգեցնում է կազմակերպության զուտ ակտիվների (սեփական կապիտալի) և փոխառու միջոցների մեծության ու կառուցվածքի փոփոխությունների:
1.2.5.6 Դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունում գործառնական գործունեությունից առաջացող դրամական միջոցների հոսքերը ներկայացվում է ուղղակի մեթոդով, ըստ որի բացահայտվում են համախառն դրամական մուտքերի և համախառն դրամական վճարումների հիմնական դասերը:
1.2.5.7 Դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունում ֆինանսավորման և ներդրումային գործունեություններից առաջացող դրամական միջոցների համախառն վճարումների և համախառն մուտքերի հիմնական դասերը ներկայացվում են առանձնացված ձևով:
1.2.5.8 Արտարժույթով կատարված գործառնություններից առաջացած դրամական միջոցների հոսքերը գրանցվում են կազմակերպության ֆունկցիոնալ արժույթով` արտարժույթի գումարի նկատմամբ կիրառելով ֆունկցիոնալ արժույթի և արտարժույթի միջև դրամական միջոցների հոսքերի դրությամբ առկա փոխարժեքը (Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործող կազմակերպությունների ֆունկցիոնալ արժույթը` Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի կողմից հրապարակված արտարժութային շուկաներում արտարժույթի նկատմամբ դրամի միջին փոխարժեքն է): Արտարժույթի փոխարժեքային տարբերությունների արդյունքը դրամական միջոցների հոսք չի համարվում:
1.2.5.9 Դրամական միջոցների կամ դրանց համարժեքների հոդվածների միջև ներքին շարժերը դրամական միջոցների հոսք չեն հանդիսանում:
1.2.6 Ծանոթագրություններ
1.2.6.1 Ծանոթագրություններում`
1) ներկայացվում է տեղեկատվություն ֆինանսական հաշվետվությունները պատրաստելու հիմունքների, ինչպես նաև 1.2.6.2-1.2.6.3-րդ պարագրաֆների համաձայն ընտրված կոնկրետ հաշվապահական հաշվառման քաղաքականության մասին,
2) բացահայտվում է ՀՀՀՀՍ-ով պահանջվող այն տեղեկատվությունը, որը ներկայացված չէ ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվությունում, ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվությունում, զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) փոփոխությունների մասին հաշվետվությունում, դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունում, և
3) տրամադրվում է լրացուցիչ տեղեկատվություն, որը ներկայացված չէ ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվությունում, ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվությունում, զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) փոփոխությունների մասին հաշվետվությունում, դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունում, սակայն տեղին է այդ հաշվետվություններից յուրաքանչյուրը հասկանալու համար:
1.2.6.2 Հաշվապահական հաշվառման քաղաքականության նշանակալի մասերի համառոտ նկարագրում բացահայտվում է հետևյալը`
1) ֆինանսական հաշվետվությունների պատրաստման համար կիրառված չափման հիմունքը (հիմունքները),
2) հաշվապահական հաշվառման քաղաքականության կիրառված այլ մոտեցումները, որոնք տեղին են ֆինանսական հաշվետվությունները հասկանալու համար:
1.2.6.3 Կազմակերպությունը, հաշվապահական հաշվառման քաղաքականության նշանակալի մասերի համառոտ նկարագրում կամ այլ ծանոթագրություններում, բացի գնահատումներ պարունակող դատողություններից բացահայտում է նաև ֆինանսական հաշվետվություններում ճանաչված գումարների վրա առավել նշանակալի ազդեցություն թողած հաշվապահական հաշվառման քաղաքականության կիրառման ընթացքում ղեկավարության կողմից կատարված դատողությունները:
1.2.6.4 Կազմակերպությունը հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի դրությամբ ծանոթագրություններում բացահայտում է ապագայի վերաբերյալ իր հիմնական ենթադրությունները, ինչպես նաև գնահատման անորոշության հիմնական այլ աղբյուրները, որոնց դեպքում առկա է նշանակալի ռիսկ, որ դրանք հաջորդ ֆինանսական տարվա ընթացքում կարող են հանգեցնել ակտիվների և պարտավորությունների հաշվեկշռային արժեքների էական ճշգրտումների: Այդ ակտիվների և պարտավորությունների գծով ծանոթագրությունները ներառում են` դրանց բնույթին և հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի դրությամբ դրանց հաշվեկշռային արժեքին վերաբերող մանրամասներ:
2. ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԵԹՈԴԱԲԱՆԱԿԱՆ ԿՏՐՎԱԾՔՈՎ
2.1 Հիմնական միջոցներ
2.1.1 Հիմնական միջոցների սահմանումը
2.1.1.1 Հիմնական միջոցները նյութական ակտիվներ են, `
1) որոնք առկա են ապրանքների կամ ծառայությունների արտադրության (մատուցման) կամ մատակարարման, այլ կողմերին վարձակալության տալու կամ վարչական նպատակներով շարունակական կամ պարբերաբար օգտագործելու համար,
2) որոնք ակնկալվում է օգտագործել ավելի քան մեկ տարվա ընթացքում,
3) որոնց արժեքը սկզբնական ճանաչման պահին գերազանցում է հանրային հատվածի կազմակերպությունների հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող լիազոր մարմնի կողմից սահմանված չափը (այստեղ նշել լիազոր մարմնի կողմից սահմանված չափը), բացառությամբ համակարգչային տեխնիկայի, գրասենյակային կահույքի և հեռախոսների:
2.1.1.2 Ներդրումային գույքը, որի իրական արժեքը չի կարող արժանահավատորեն չափվել առանց անհարկի ծախսումների կամ ջանքերի, հաշվառվում է որպես հիմնական միջոց:
2.1.1.3 Օգտակար հանածոների հետախուզման կամ գնահատման արդյունքում ձեռք բերված կամ ստեղծված (կառուցված) նյութական ակտիվները հանդիսանում են հիմնական միջոցներ:
2.1.1.4 Վարձակալված հիմնական միջոցի վրա կատարված այն ծախսումները, որոնք բավարարում են հիմնական միջոցի 2.1.1.1-ին պարագրաֆի սահմանմանը, դասակարգվում են որպես հիմնական միջոցներ և ճանաչվում ու չափվում են նույն հիմունքներով, ինչպես այլ հիմնական միջոցների միավորները:
2.1.2 Հիմնական միջոցների ճանաչումը
2.1.2.1 Հիմնական միջոցների միավորի արժեքը ճանաչվում է որպես ակտիվ, երբ`
1) հավանական է, որ այդ միավորի հետ կապված ապագա տնտեսական օգուտները կամ օգտակար պոտենցիալը կհոսեն դեպի կազմակերպություն, և
2) միավորի սկզբնական արժեքը կամ իրական արժեքը կարող է արժանահավատորեն չափվել:
2.1.2.2 Այն հիմնական միջոցների միավորները, որոնց օգտագործումից կազմակերպությունը տնտեսական օգուտների կամ օգտակար պոտենցիալի ներհոսք չի ակնկալում, չեն ճանաչվում:
Սկզբնավորման և հետագա ծախսումներ
2.1.2.3 Ճանաչման 2.1.2.1-ին պարագրաֆում նշված սկզբունքի համաձայն` կազմակերպությունը գնահատում է իր հիմնական միջոցների գծով բոլոր ծախսումները դրանց կատարման պահին: Այդ ծախսումները ներառում են հիմնական միջոցի միավորի կառուցման կամ ձեռքբերման սկզբնավորման ծախսումները և հետագայում կատարվող ծախսումները` կապված հիմնական միջոցի մասերի (բաղկացուցիչների) ավելացման, մի մասի (բաղկացուցիչի) փոխարինման կամ հիմնական միջոցի միավորի սպասարկման հետ:
2.1.2.4 Հիմնական միջոցների միավորի սկզբնավորման և հետագա ծախսումների տարրերը նկարագրված են 2.1.3.2-2.1.3.5-րդ պարագրաֆներում:
2.1.2.5 Հիմնական միջոցի միավորի վրա նոր մասի (բաղկացուցիչի) ավելացման, կամ հիմնական միջոցի միավորի մասի (բաղկացուցիչի) փոխարինման ծախսումներն ավելացվում են հիմնական միջոցի միավորի հաշվեկշռային արժեքին (կապիտալացվում են), եթե այդ ծախսումները բավարարում են 2.1.2.1-ին պարագրաֆում նշված ճանաչման չափանիշներին: Հիմնական միջոցի միավորի փոխարինված մասերը (բաղկացուցիչները) ենթակա են ապաճանաչման` համաձայն 2.1.6.1-2.1.6.5-րդ պարագրաֆներում սահմանված մոտեցումների:
2.1.2.6 Հիմնական միջոցի վրա կատարվող ամենօրյա սպասարկման ծախսումները (որոնք չեն բավարարում 2.1.2.1-ին պարագրաֆում սահմանված ճանաչման չափանիշներին) չեն ավելացվում հիմնական միջոցի հաշվեկշռային արժեքին (չեն կապիտալացվում):
2.1.2.7 Հողամասերը և շենքերը առանձին ակտիվներ են և հաշվառվում են առանձին-առանձին, նույնիսկ երբ դրանք ձեռք են բերվում միասին:
2.1.3 Հիմնական միջոցների չափումը ճանաչման պահին
2.1.3.1 Հիմնական միջոցի միավորը, որը կարող է ճանաչվել որպես ակտիվ, չափվում է իր սկզբնական արժեքով:
Սկզբնական արժեքի տարրերը
2.1.3.2 Հիմնական միջոցի միավորի սկզբնական արժեքը ներառում է`
1) գնման գինը, ներառյալ իրավաբանական և բրոքերային ծառայությունների դիմաց վճարները, ներկրման տուրքերը և չփոխհատուցվող հարկերը` հանած առևտրային զեղչերը և արտոնությունները:
Ընդ որում, հիմնական միջոցի միավորի գնման գինը ճանաչման ամսաթվի դրությամբ անհապաղ վճարման գնի համարժեքն է: Եթե ձեռք բերված հիմնական միջոցի դիմաց վճարումը վճարման նորմալ պայմաններով նախատեսված ժամկետից հետաձգվում է, ապա անհապաղ վճարման գնի համարժեքի և ընդհանուր վճարումների տարբերությունը ճանաչվում է որպես տոկոսային ծախս,
2) ակտիվը համապատասխան վայր հասցնելու և կազմակերպության ղեկավարության նախանշած նպատակներով օգտագործման համար աշխատանքային վիճակի բերելու հետ ուղղակիորեն կապված ցանկացած ծախսում: Նման ծախսումներ մասնավորապես ընդգրկում են`
. աշխատակիցների հատուցումների գծով ծախսումները,
. տեղանքի նախապատրաստման ծախսումները,
. տրանսպորտային, բեռնման և բեռնաթափման սկզբնական ծախսումները,
. ապահովագրական ծախսումները,
. տեղակայման և հավաքման ծախսումները,
. մասնագետների վարձատրությունը,
. ակտիվի անխափան աշխատանքի թեստավորման ծախսումները,
3) հիմնական միջոցների ապատեղակայման և քանդման, ինչպես նաև իր զբաղեցված տեղանքի վերականգնման սկզբնապես գնահատված ծախսումների գումարը, որոնց գծով կազմակերպության պարտականությունը առաջանում է կա՛մ միավորի ձեռքբերման ժամանակ, կա՛մ միավորը որոշակի ժամանակաշրջանում օգտագործման հետևանքով, որի նպատակը տարբեր է, քան այդ ժամանակաշրջանի ընթացքում պաշարների արտադրությունը:
2.1.3.3 Սեփական ուժերով կառուցված հիմնական միջոցի սկզբնական արժեքը որոշվում է նույն սկզբունքներով, որոնք կիրառվում են ձեռք բերվող ակտիվի համար: Ցանկացած ներքին հավելուրդ չի ներառվում սկզբնական արժեքում: Նմանապես, սեփական ուժերով կառուցվող ակտիվի գծով նյութերի, աշխատուժի և այլ ծախսումների նորմալ մակարդակից բարձր ծախսումները (գերնորմատիվային ծախսումները) չեն ներառվում այդ ակտիվի սկզբնական արժեքում:
2.1.3.4 Հիմնական միջոցի միավորի սկզբնական արժեքում չեն ներառվում մասնավորապես հետևյալ ծախսումները`
1) նոր ստորաբաժանում (արտադրամաս) բացելու հետ կապված ծախսումները,
2) նոր արտադրատեսակ կամ ծառայություն ներդնելու հետ կապված ծախսումները (ներառյալ գովազդի և առաջխաղացման գծով ծախսումները),
3) նոր վայրում կամ հաճախորդների նոր խմբի հետ գործունեություն իրականացնելու ծախսումները (ներառյալ աշխատակիցների պատրաստման և վերապատրաստման ծախսումները),
4) վարչական և այլ ընդհանուր վերադիր ծախսումները,
5) փոխառության ծախսումները:
2.1.3.5 Հիմնական միջոցի միավորի հաշվեկշռային արժեքում ծախսումների ճանաչումը դադարեցվում է, երբ միավորը գտնվում է այն վայրում և վիճակում, որն անհրաժեշտ է, որպեսզի այն հնարավոր լինի օգտագործել կազմակերպության ղեկավարության նախանշած նպատակներով: Հետևաբար, միավորի օգտագործման կամ վերատեղափոխման ընթացքում կրած ծախսումները չեն ներառվում այդ միավորի հաշվեկշռային արժեքում:
Չփոխանակվող գործարքների միջոցով ձեռք բերված հիմնական միջոցներ
2.1.3.6 Չփոխանակվող գործարքների միջոցով ձեռք բերված հիմնական միջոցի միավորի սկզբնական արժեքը դրա իրական արժեքն է` ձեռքբերման ամսաթվի դրությամբ:
Ձեռքբերում` որպես կազմակերպության միավորման մաս
2.1.3.7 Եթե հիմնական միջոցի միավորը ձեռք է բերվում կազմակերպության միավորման արդյունքում, այդ հիմնական միջոցի միավորի սկզբնական արժեքը դրա իրական արժեքն է` ձեռքբերման ամսաթվի դրությամբ:
Ակտիվների փոխանակումներ
2.1.3.8 Երբ հիմնական միջոցի միավորը ձեռք է բերվել` փոխանակելով ոչ դրամական ակտիվի կամ ակտիվների, կամ դրամական և ոչ դրամական ակտիվների համակցության հետ, հիմնական միջոցի միավորի սկզբնական արժեքը չափվում է իրական արժեքով, բացառությամբ, երբ ոչ ստացված, և ոչ էլ տրված ակտիվի իրական արժեքը հնարավոր չէ արժանահավատորեն չափել: Ձեռք բերված միավորը չափվում է այս կերպ, նույնիսկ եթե կազմակերպությունը չի կարող անմիջապես ապաճանաչել տրված ակտիվը: Եթե ձեռք բերված հիմնական միջոցի միավորը չի չափվում իրական արժեքով, դրա սկզբնական արժեքը չափվում է տրված ակտիվի հաշվեկշռային արժեքով:
2.1.4 Հիմնական միջոցների չափումը ճանաչումից հետո
2.1.4.1 Հիմնական միջոցի միավորը որպես ակտիվ ճանաչվելուց հետո չափվում է սկզբնական արժեքով (ինքնարժեքով)` հանած կուտակված մաշվածությունը, բացառությամբ հողամասերի և շենքերի:
2.1.4.2 Հողամասերը և շենքերը որպես ակտիվ ճանաչվելուց հետո հաշվառվում են վերագնահատված գումարով, որն իրենից ներկայացնում է դրանց իրական արժեքը վերագնահատման ամսաթվի դրությամբ` հանած հետագա կուտակված մաշվածությունը (շենքերի մասով):
2.1.4.3 Հողամասերի և շենքերի վերագնահատման անցկացման ժամկետները և մեթոդաբանությունը սահմանում է հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող լիազոր մարմինը:
2.1.4.4 Երբ շենքը վերագնահատվում է, վերագնահատման ամսաթվի դրությամբ կուտակված մաշվածությունը հաշվառվում է հետևյալ ձևով`
1) փոխբացառվում է ակտիվի համախառն հաշվեկշռային արժեքի դիմաց, և զուտ գումարը վերաձևակերպվում է մինչև ակտիվի վերագնահատված գումարը: Այդ մեթոդը կիրառվում է, երբ ակտիվը վերագնահատվում է շուկայի վրա հիմնված վկայությունների հիման վրա որոշված շուկայական արժեքով.
2) վերաձևակերպվում է ակտիվի համախառն հաշվեկշռային արժեքի փոփոխությանը համամասնորեն այնպես, որ ակտիվի հաշվեկշռային արժեքը վերագնահատումից հետո հավասարվում է դրա վերագնահատված գումարին: Այդ մեթոդը կիրառվում է, երբ ակտիվը վերագնահատվում է մաշեցված փոխարինման արժեքի գործակցի միջոցով (օրինակ` սահմանամերձ գոտում գտնվող գրասենյակային շենքը, որի շուկայական արժեքի վերաբերյալ չկան շուկայական վկայություններ):
2.1.4.5 Եթե հողամասի և շենքի հաշվեկշռային արժեքը վերագնահատման հետևանքով աճում է, աճը ուղղակիորեն ճանաչվում է զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) և կուտակվում է վերագնահատումից արժեքի աճի հոդվածում: Այնուամենայնիվ, եթե այդ աճը վերականգնում է նույն ակտիվի նախկին վերագնահատումների արդյունքում առաջացած նվազումը` այն ճանաչվում է հավելուրդում կամ պակասուրդում` այն չափով, որով նախապես նվազումը ճանաչվել էր հավելուրդում կամ պակասուրդում:
2.1.4.6 Եթե հողամասի և շենքի հաշվեկշռային արժեքը վերագնահատման հետևանքով նվազում է, նվազումը ճանաչվում է հավելուրդում կամ պակասուրդում: Այնուամենայնիվ, նվազումը ուղղակիորեն ճանաչվում է զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) այն գումարի չափով, որը չի գերազանցում այդ ակտիվի գծով վերագնահատումից արժեքի աճի առկա կրեդիտային մնացորդը: Զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում) ճանաչված նվազումը պակասեցնում է վերագնահատումից արժեքի աճի հոդվածում կուտակված գումարը:
2.1.4.7 Շենքերի վերագնահատումից արժեքի աճը, որը ներառված էր զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում), ուղղակիորեն վերագրվում է կուտակված հավելուրդին կամ պակասուրդին, կազմակերպության կողմից շենքերի օգտագործմանը զուգընթաց: Զուտ ակտիվներին (սեփական կապիտալին) վերագրվող գումարի մեծությունը կլինի շենքերի վերագնահատված հաշվեկշռային արժեքի հիման վրա հաշվարկված մաշվածության և ակտիվների սկզբնական արժեքի հիման վրա հաշվարկված մաշվածության միջև եղած տարբերությունը: Այն դեպքում, երբ ապաճանաչվում է ամբողջովին չմաշված շենքը, վերագնահատումից արժեքի աճի մնացորդը, որը ներառված էր զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում), ապաճանաչման պահին ուղղակիորեն վերագրվում է կուտակված հավելուրդին կամ պակասուրդին:
2.1.4.8 Հողամասերի վերագնահատումից արժեքի աճը, որը ներառված էր զուտ ակտիվներում (սեփական կապիտալում), ապաճանաչման պահին ուղղակիորեն վերագրվում է կուտակված հավելուրդին կամ պակասուրդին:
2.1.5 Հիմնական միջոցների մաշվածություն
2.1.5.1 Հիմնական միջոցի միավորը մաշեցվում է իր օգտակար ծառայության ընթացքում: Հիմնական միջոցի միավորի մաշվող գումարը պարբերաբար բաշխվում է ակտիվի օգտակար ծառայության ընթացքում: Մաշվող գումարը ակտիվի սկզբնական արժեքն է կամ դրան փոխարինող այլ գումարը:
2.1.5.2 Օգտակար ծառայությունը`
1) նոր հիմնական միջոցի համար` դրա նորմատիվային օգտակար ծառայությունն է.
2) նախկինում օգտագործված (հին) հիմնական միջոցի համար` մնացորդային նորմատիվային օգտակար ծառայությունն է, որը նորմատիվային օգտակար ծառայության այն մասն է, որի ընթացքում ակնկալվում է որ այդ հիմնական միջոցը կօգտագործվի:
2.1.5.3 Նորմատիվային օգտակար ծառայությունը սահմանում է հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող լիազոր մարմինը: Նորմատիվային օգտակար ծառայությունը այն ժամանակաշրջանն է, որի ընթացքում նոր հիմնական միջոցները մաշեցվելու են:
(այստեղ աղյուսակի տեսքով ներառել լիազոր մարմնի կողմից հաստատված նորմատիվային օգտակար ծառայության ժամկետները` ըստ հիմնական միջոցների տեսակների)
2.1.5.4 Հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող լիազոր մարմինը կարող է փոփոխել հիմնական միջոցի օգտակար ծառայությունը: Օգտակար ծառայության փոփոխությունը հաշվառվում է որպես հաշվապահական հաշվառման գնահատումներում փոփոխություն (տես «Փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման քաղաքականությունում, փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման գնահատումներում, նախորդ ժամանակաշրջանի սխալների ուղղումներ» 2.11-րդ բաժինը):
2.1.5.5 Հիմնական միջոցի մաշվածությունը սկսում է հաշվարկվել, երբ այն մատչելի է օգտագործման համար, այսինքն` երբ այն գտնվում է այն վայրում և այնպիսի վիճակում, որն անհրաժեշտ է հիմնական միջոցը կազմակերպության ղեկավարության նախանշած նպատակով օգտագործելու համար: Ակտիվի մաշվածության հաշվարկումը դադարում է, երբ ակտիվը ապաճանաչվում է: Մաշվածության հաշվարկը չի դադարում այն դեպքում, երբ ակտիվը գտնվում է պարապուրդի մեջ կամ հանվում է ակտիվ օգտագործումից, բացառությամբ, եթե ակտիվը ամբողջությամբ մաշեցվել է:
2.1.5.6 Հիմնական միջոցի մաշվածությունը հաշվարկվում է գծային մեթոդով, որը մաշվածության հավասարաչափ բաշխումն է դրա օգտակար ծառայության ընթացքում:
2.1.5.7 Յուրաքանչյուր ժամանակաշրջանի մաշվածության գումարը ճանաչվում է հավելուրդում կամ պակասուրդում, բացառությամբ, եթե այն ներառվում է մեկ այլ ակտիվի հաշվեկշռային արժեքում:
2.1.6 Հիմնական միջոցների ապաճանաչում
2.1.6.1 Հիմնական միջոցների միավորի հաշվեկշռային արժեքը ապաճանաչվում է (դուրս է գրվում ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվությունից), երբ.
1) այն օտարվում է, կամ`
2) այն ընդմիշտ դուրս է հանվում օգտագործումից, և ապագա ոչ մի տնտեսական օգուտ կամ օգտակար պոտենցիալ դրա օգտագործումից կամ օտարումից չի ակնկալվում:
2.1.6.2 Հիմնական միջոցի միավորի ապաճանաչումից առաջացող օգուտը կամ վնասը ներառվում է հավելուրդում կամ պակասուրդում, երբ այդ միավորը ապաճանաչվում է: Այդպիսի օգուտները չեն դասակարգվում որպես հասույթ:
2.1.6.3 Եթե հիմնական միջոցի միավորի մասի (բաղկացուցիչի) փոխարինման ծախսումները 2.1.2.5-րդ պարագրաֆի համաձայն ավելացվում է հիմնական միջոցի միավորի հաշվեկշռային արժեքին, ապա փոխարինվող մասի (բաղկացուցիչի) հաշվեկշռային արժեքը ապաճանաչվում է: Փոխարինվող մասը (բաղկացուցիչը) գնահատվում է այդ հիմնական միջոցի հաշվեկշռային արժեքում փոխարինվող մասի (բաղկացուցիչի) տեսակարար կշռին համապատասխան: Եթե հնարավոր չէ որոշել փոխարինվող մասի (բաղկացուցիչի) հաշվեկշռային արժեքը, ապա որպես փոխարինվող մասի (բաղկացուցիչի) հաշվեկշռային արժեքի որոշման ցուցանիշ վերցվում է փոխարինող (նոր տեղադրվող) մասի (բաղկացուցիչի)` ձեռք բերման կամ կառուցման պահի դրությամբ հաշվեկշռային արժեքը:
2.1.6.4 Այն դեպքերում, երբ անպիտան է դարձել հիմնական միջոցի առանձին մասը (բաղկացուցիչը) (մասնակի լուծարում), ապա ապաճանաչվող մասը (բաղկացուցիչը) գնահատվում է այդ հիմնական միջոցի հաշվեկշռային արժեքում ապաճանաչվող մասի (բաղկացուցիչի) տեսակարար կշռին համապատասխան:
2.1.6.5 Հիմնական միջոցի միավորի (կամ միավորի մասի (բաղկացուցիչի)) ապաճանաչումից օգուտը կամ վնասը որոշվում է որպես միավորի (կամ միավորի մասի (բաղկացուցիչի)) օտարումից զուտ մուտքերի (եթե առկա են) և հաշվեկշռային արժեքի միջև տարբերություն:
2.1.7 Փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաներ
2.1.7.1 Փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաները նյութական ակտիվներ են, որոնք չեն բավարարում 2.1.1.1 պարագրաֆի հիմնական միջոցների սահմանման 2-րդ կամ 3-րդ կետերի պահանջներին:
2.1.7.2 Փոքրարժեք կամ արագամաշ առարկաները հաշվառվում են որպես պաշար և ճանաչվում են որպես ծախս (ծախսում) շահագործման հանձնման պահին: Պահեստամասերը հաշվառվում են որպես պաշարներ և ճանաչվում են որպես ծախս (ծախսում)` սպառմանը զուգընթաց:
2.2 Ոչ նյութական ակտիվներ
2.2.1 Ոչ նյութական ակտիվների սահմանումը
2.2.1.1 Ոչ նյութական ակտիվը ֆիզիկական սուբստանցիայից զուրկ որոշելի (իդենտիֆիկացվող) ոչ դրամային ակտիվ է, որն առկա է ավելի քան մեկ տարվա ընթացքում շարունակական կամ պարբերաբար օգտագործելու համար:
2.2.1.2 Օգտակար հանածոների հետախուզման և գնահատման արդյունքում ձեռք բերված կամ ստեղծված ոչ նյութական միավորները հանդիսանում են ոչ նյութական ակտիվներ:
2.2.2 Ոչ նյութական ակտիվների ճանաչումը
2.2.2.1 Ոչ նյութական ակտիվը ճանաչվում է որպես ակտիվ, երբ`
1) հավանական է, որ ակտիվին վերագրելի ակնկալվող ապագա տնտեսական օգուտները կամ օգտակար պոտենցիալը կհոսեն կազմակերպություն,
2) ակտիվի սկզբնական արժեքը կամ իրական արժեքը կարող է արժանահավատորեն չափվել,
3) ակտիվը ոչ նյութական միավոր գծով կազմակերպության ներսում կատարված ծախսումների արդյունք չէ:
2.2.2.2 Կազմակերպությունը գնահատում է ակնկալվող ապագա տնտեսական օգուտների կամ օգտակար պոտենցիալի հավանականությունը` կիրառելով խելամիտ և հիմնավորված ենթադրություններ, որոնք արտացոլում են ղեկավարության` այն տնտեսական պայմանների ամբողջական կազմի լավագույն գնահատականը, որոնք առկա կլինեն ակտիվի օգտակար ծառայության ընթացքում:
Ձեռքբերում` որպես կազմակերպության միավորման մաս
2.2.2.3 Կազմակերպության միավորման արդյունքում ձեռք բերված ոչ նյութական ակտիվը սովորաբար ճանաչվում է որպես ակտիվ, քանի որ դրա իրական արժեքը կարող է բավարար արժանահավատորեն չափվել: Այնուամենայնիվ, կազմակերպության միավորման արդյունքում ձեռք բերված ոչ նյութական ակտիվը չի ճանաչվում, երբ այն առաջանում է իրավաբանական կամ այլ պայմանագրային իրավունքներից և դրա իրական արժեքը չի կարող արժանահավատորեն չափվել, քանի որ ակտիվը կամ`
1) առանձնացվելի չէ գուդվիլից, կամ`
2) առանձնացվելի է գուդվիլից, սակայն չկա նույն կամ նույնանման ակտիվի համար փոխանակվող գործառնությունների պատմություն կամ վկայություն, և իրական արժեքի այլ կերպ գնահատումը կախված կլիներ ոչ չափելի փոփոխականներից:
2.2.3 Սկզբնական չափում
2.2.3.1 Ոչ նյութական ակտիվը սկզբնապես պետք է չափվի սկզբնական արժեքով` համաձայն 2.2.3.2-2.2.3.8-րդ պարագրաֆների:
Առանձին ձեռքբերում
2.2.3.2 Առանձին ձեռք բերված ոչ նյութական ակտիվի սկզբնական արժեքը ներառում է`
1) գնման գինը, ներառյալ ներկրման տուրքերն և գնման չփոխհատուցվող հարկերը` հանած առևտրային զեղչերը և արտոնությունները:
Ընդ որում, ոչ նյութական ակտիվի գնման գինը ճանաչման ամսաթվի դրությամբ անհապաղ վճարման գնի համարժեքն է: Եթե ձեռք բերված ոչ նյութական ակտիվի դիմաց վճարումը վճարման նորմալ պայմաններով նախատեսված ժամկետից հետաձգվում է, ապա անհապաղ վճարման գնի համարժեքի և ընդհանուր վճարումների տարբերությունը ճանաչվում է որպես տոկոսային ծախս,
2) ակտիվն իր նպատակային օգտագործման վիճակին բերելու հետ կապված ցանկացած ուղղակիորեն վերագրելի ծախսում: Սա կարող է ներառել աշխատակիցների հատուցումների գծով ծախսումները, մասնագիտական վճարների գծով ծախսումները, որոնք անմիջականորեն կապված են ակտիվն իր աշխատանքային վիճակին բերելու հետ, ինչպես նաև ակտիվի պատշաճ աշխատանքի թեստավորման ծախսումները:
2.2.3.3 Ոչ նյութական ակտիվի սկզբնական արժեքում չեն ներառվում մասնավորապես հետևյալ ծախսումները`
1) նոր արտադրատեսակ կամ ծառայություն ներդնելու հետ կապված ծախսումները (ներառյալ գովազդի և առաջխաղացման գծով ծախսումները),
2) նոր վայրում կամ հաճախորդների նոր խմբի հետ գործունեություն իրականացնելու ծախսումները (ներառյալ աշխատակիցների պատրաստման և վերապատրաստման գծով ծախսումները),
3) վարչական և այլ ընդհանուր վերադիր ծախսումները,
4) փոխառության ծախսումները:
2.2.3.4 Ոչ նյութական ակտիվի հաշվեկշռային արժեքում ծախսումների ճանաչումը դադարեցվում է, երբ ակտիվը գտնվում է այնպիսի վիճակում է, որն անհրաժեշտ է, որպեսզի այն հնարավոր լինի օգտագործել ղեկավարության նախանշած նպատակներով: Հետևաբար, ոչ նյութական ակտիվի օգտագործման կամ վերագործարկման ընթացքում կրած ծախսումները չեն ներառվում այդ ակտիվի հաշվեկշռային արժեքում:
Չփոխանակվող գործարքների միջոցով ձեռք բերված ոչ նյութական ակտիվներ
2.2.3.5 Չփոխանակվող գործարքների միջոցով ձեռք բերված ոչ նյութական ակտիվի սկզբնական արժեքը դրա իրական արժեքն է` ձեռքբերման ամսաթվի դրությամբ:
2.2.3.6 Սովորաբար ոչ նյութական ակտիվի իրական արժեքը շուկայի վրա հիմնված վկայությունների հիման վրա որոշված շուկայական արժեքն է: Եթե առկա չեն շուկայի վրա հիմնված վկայություններ, ապա ոչ նյութական ակտիվի իրական արժեքը որոշվում է նրա ներկա արժեքով: Ակտիվի ներկա արժեքը այն դրամական միջոցների ապագա զուտ ներհոսքերի ներկա զեղչված արժեքն է, որոնք ակնկալվում է, որ կստեղծի այդ ակտիվը կազմակերպության սովորական գործունեության ընթացքում:
Ձեռքբերում` որպես կազմակերպության միավորման մաս
2.2.3.7 Եթե ոչ նյութական ակտիվը ձեռք է բերվում կազմակերպության միավորման արդյունքում, այդ ոչ նյութական ակտիվի սկզբնական արժեքը դրա իրական արժեքն է` ձեռքբերման ամսաթվի դրությամբ:
Ակտիվների փոխանակումներ
2.2.3.8 Երբ ոչ նյութական ակտիվը ձեռք է բերվել` փոխանակելով ոչ դրամական ակտիվի կամ ակտիվների, կամ դրամական և ոչ դրամական ակտիվների համակցության հետ, ոչ նյութական ակտիվի սկզբնական արժեքը չափվում է իրական արժեքով, բացառությամբ, երբ ոչ ստացված, և ոչ էլ տրված ակտիվի իրական արժեքը հնարավոր չէ արժանահավատորեն չափել: Ձեռք բերված ոչ նյութական ակտիվը չափվում է այս կերպ, նույնիսկ, եթե կազմակերպությունը չի կարող անմիջապես ապաճանաչել տրված ակտիվը: Եթե ձեռք բերված ոչ նյութական ակտիվը չի չափվում իրական արժեքով, դրա սկզբնական արժեքը չափվում է տրված ակտիվի հաշվեկշռային արժեքով:
Ներստեղծված ոչ նյութական ակտիվներ
2.2.3.9 Ոչ նյութական միավորի գծով կազմակերպության ներսում կատարված ծախսումները, ներառյալ հետազոտության և մշակման գործունեությունների համար կատարված բոլոր ծախսումները, ճանաչվում են որպես ծախս, երբ դրանք կատարվում են, բացառությամբ, երբ այդ ծախսումները ձևավորում է մեկ այլ այնպիսի ակտիվի սկզբնական արժեքի մասը, որը բավարարում է ՀՀՀՀՍ-ի ճանաչման չափանիշները:
2.2.3.10 Որպես նախորդ պարագրաֆի կիրառման օրինակներ` կազմակերպությունը հետևյալ միավորների վրա կատարված ծախսումները ճանաչում է որպես ծախս և չի ճանաչում այդ ծախսումները որպես ոչ նյութական ակտիվներ`
1) ներստեղծված ապրանքանիշերը, խորագրերը, հրապարակումների անվանումները, հաճախորդների ցուցակները և ըստ էությամբ նմանատիպ միավորները,
2) գործունեությունների սկզբնավորման հետ կապված ծախսումներ, օրինակ` իրավաբանական անձ հիմնադրելու հետ կապված իրավաբանական և գործավարական ծախսումները, գործունեության նոր տեսակ հիմնադրելու գծով ծախսումները (այսինքն` նախագործարկման ծախսումներ) և նոր գործառնություններ ձեռնարկելու կամ նոր արտադրատեսակներ կամ գործընթացներ ներդնելու հետ կապված ծախսումները (այսինքն` նախագործառնական ծախսումներ),
3) ուսուցման գծով ծախսումները,
4) գովազդի և առաջխաղացման գծով ծախսումները,
5) ամբողջ կազմակերպության կամ նրա մի մասի գտնվելու վայրը փոխելու կամ վերակազմավորելու գծով ծախսումները,
6) ներստեղծված գուդվիլը:
2.2.4 Նախկինում կատարված ծախսեր, որոնք չպետք է ճանաչվեն որպես ակտիվ
2.2.4.1 Ոչ նյութական միավորի գծով ծախսումները, որոնք կազմակերպության կողմից սկզբնապես ճանաչվել են որպես ծախս, ավելի ուշ ամսաթվի դրությամբ չեն ճանաչվում որպես ոչ նյութական ակտիվի սկզբնական արժեքի մաս:
2.2.5 Ոչ նյութական ակտիվների չափումը ճանաչումից հետո
2.2.5.1 Ոչ նյութական ակտիվը որպես ակտիվ ճանաչվելուց հետո չափվում է սկզբնական արժեքով (ինքնարժեքով)` հանած կուտակված ամորտիզացիան:
2.2.6 Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա
2.2.6.1 Բոլոր ոչ նյութական ակտիվները ամորտիզացվում են իրենց օգտակար ծառայության ընթացքում: Ոչ նյութական ակտիվի ամորտիզացվող գումարը պարբերական հիմունքով բաշխվում է ակտիվի օգտակար ծառայության ընթացքում: Ամորտիզացվող գումարը ակտիվի սկզբնական արժեքն է:
2.2.6.2 Յուրաքանչյուր ժամանակաշրջանի ամորտիզացիայի գումարը ճանաչվում է հավելուրդում կամ պակասուրդում, բացառությամբ, եթե այն ներառվում է մեկ այլ ակտիվի հաշվեկշռային արժեքում:
Օգտակար ծառայություն
2.2.6.3 Ոչ նյութական ակտիվի օգտակար ծառայությունը այն ժամանակաշրջանն է, որի ընթացքում կազմակերպությունը ակնկալում է օգտագործել ակտիվը:
2.2.6.4 Պայմանագրային կամ այլ իրավաբանորեն ամրագրված իրավունքներից բխող ոչ նյութական ակտիվի օգտակար ծառայությունը չի գերազանցում պայմանագրային կամ այլ իրավաբանորեն ամրագրված իրավունքների ժամկետը, սակայն կարող է լինել ավելի կարճ` կախված այն ժամկետից, որի ընթացքում կազմակերպությունն ակնկալում է օգտագործել ակտիվը: Եթե պայմանագրային կամ այլ իրավաբանորեն ամրագրված իրավունքները փոխանցվում են սահմանափակ ժամկետով, որը կարող է նորացվել, ոչ նյութական ակտիվի օգտակար ծառայությունը ներառում է նորացված ժամկետը (ժամկետները), եթե առկա է վկայություն, որ նորացումը կազմակերպության կողմից կիրականացվի առանց նշանակալի ծախսումների:
2.2.6.5 Ոչ նյութական ակտիվների օգտակար ծառայությունը գնահատվում է այն պահին, երբ դրանք դառնում են մատչելի օգտագործման համար: Եթե կազմակերպությունն անկարող է կատարել ոչ նյութական ակտիվի օգտակար ծառայության արժանահավատ գնահատում, օգտակար ծառայությունը համարվում է տասը տարի:
Ամորտիզացիայի ժամանակաշրջան և ամորտիզացիայի մեթոդ
2.2.6.6 Ոչ նյութական ակտիվի ամորտիզացիան սկսում է հաշվարկվել, երբ ոչ նյութական ակտիվը մատչելի է օգտագործման համար, այսինքն` երբ այն գտնվում է այնպիսի վայրում և վիճակում, որն անհրաժեշտ է` ղեկավարության նախանշած նպատակով այն օգտագործելու համար: Ամորտիզացիայի հաշվարկումը դադարեցվում է, երբ ակտիվն ապաճանաչվում է:
2.2.6.7 Ոչ նյութական ակտիվի ամորտիզացիան հաշվարկվում է գծային մեթոդով:
Ամորտիզացիայի ժամկետի վերանայում
2.2.6.8 Ոչ նյութական ակտիվի օգտագործման փոփոխությունները, տեխնոլոգիական բարելավումները, ինչպես նաև շուկայական գների փոփոխությունները կարող են վկայել, որ ոչ նյութական ակտիվի օգտակար ծառայությունը ամենավերջին տարեկան հաշվետու ժամանակաշրջանից սկսած փոփոխվել է: Եթե առկա են նման հայտանիշներ, կազմակերպությունը վերանայում է իր նախորդ գնահատումները և, եթե ընթացիկ ակնկալիքները տարբերվում են, փոփոխում է օգտակար ծառայությունը: Օգտակար ծառայության փոփոխությունը հաշվառվում է որպես հաշվապահական հաշվառման գնահատումներում փոփոխություն (տես «Փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման քաղաքականությունում, փոփոխություններ հաշվապահական հաշվառման գնահատումներում, նախորդ ժամանակաշրջանի սխալների ուղղումներ» 2.11-րդ բաժինը):
2.2.7 Ոչ նյութական ակտիվների ապաճանաչում
2.2.7.1 Ոչ նյութական ակտիվը ապաճանաչվում է (դուրս է գրվում ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվությունից), երբ.
1) այն օտարվում է (ներառյալ չփոխանակվող գործարքի միջոցով օտարումը), կամ`
2) դրա օգտագործումից կամ օտարումից չի ակնկալվում ապագա տնտեսական օգուտներ կամ օգտակար պոտենցիալ:
2.2.7.2 Ոչ նյութական ակտիվի ապաճանաչումից առաջացող օգուտը կամ վնասը ներառվում է հավելուրդում կամ պակասուրդում, երբ այդ ակտիվը ապաճանաչվում է: Այդպիսի օգուտները չեն դասակարգվում որպես հասույթ:
2.2.7.3 Ոչ նյութական ակտիվի ապաճանաչումից օգուտը կամ վնասը որոշում է որպես ակտիվի օտարումից զուտ մուտքերի (եթե առկա են) և հաշվեկշռային արժեքի միջև տարբերություն:
2.3 Ներդրումային գույք
2.3.1 Ներդրումային գույքի սահմանումը
2.3.1.1 Ներդրումային գույքը այն հողն է կամ շենքը, կամ շենքի մի մասը, կամ և հողը և շենքը, որը պահվում է վարձակալական վճարներ վաստակելու կամ դրա արժեքի աճի, կամ էլ միաժամանակ այդ երկու նպատակներով, այլ ոչ թե`
1) ապրանքների կամ ծառայությունների արտադրության (մատուցման) կամ մատակարարման, կամ վարչական նպատակներով օգտագործելու համար, կամ`
2) սովորական գործունեության ընթացքում վաճառքի համար:
2.3.1.2 Ներդրումային գույք է նաև այն հողը, որը պահվում է ներկայումս չորոշված նպատակով ապագա օգտագործման համար:
2.3.1.3 Այն դեպքերում, երբ գույքի մի մասը պահվում է վարձակալական վճարներ վաստակելու կամ արժեքի աճի նպատակով, իսկ մյուս մասը` ապրանքների կամ ծառայությունների արտադրության (մատուցման) կամ մատակարարման, կամ վարչական նպատակներով օգտագործելու համար, և եթե նշված մասերը կարող են առանձին վաճառվել (կամ առանձին տրվել ֆինանսական վարձակալության), ապա կազմակերպությունն այդ մասերը հաշվառում է առանձին-առանձին: Եթե նշված մասերը չեն կարող առանձին վաճառվել, ապա գույքը համարվում է ներդրումային գույք, միայն եթե ոչ նշանակալի մասն է պահվում ապրանքների կամ ծառայությունների արտադրության (մատուցման) կամ մատակարարման, կամ վարչական նպատակներով օգտագործելու համար: Հակառակ դեպքում այդ գույքը դիտարկվում է որպես հիմնական միջոց:
2.3.1.4 Այն դեպքերում, երբ կազմակերպությունն իր կողմից պահվող գույքի զբաղեցնողներին մատուցում է լրացուցիչ ծառայություններ (օրինակ` պահակային և շենքի շահագործման ծառայություններ), ապա կազմակերպությունը նման գույքը դիտում է որպես ներդրումային գույք, եթե այդ ծառայությունները տվյալ համաձայնության` որպես մեկ ամբողջության, ոչ նշանակալի մասն են կազմում:
2.3.2 Ներդրումային գույքի ճանաչումը
2.3.2.1 Ներդրումային գույքի արժեքը ճանաչվում է որպես ակտիվ, երբ`
1) հավանական է, որ այդ ներդրումային գույքի հետ կապված ապագա տնտեսական օգուտները կամ օգտակար պոտենցիալը կհոսեն կազմակերպություն, և
2) ներդրումային գույքի սկզբնական արժեքը կամ իրական արժեքը կարող է արժանահավատորեն չափվել:
2.3.2.2 Ճանաչման 2.3.2.1-ին պարագրաֆում նշված սկզբունքի համաձայն, կազմակերպությունը գնահատում է իր ներդրումային գույքի գծով բոլոր ծախսումները դրանց կատարման պահին: Այդ ծախսումները ներառում են ներդրումային գույքի ձեռքբերման կամ կառուցման համար սկզբնապես կատարած ծախսումները և հետագայում կատարվող ծախսումները` կապված գույքի մասերի (բաղկացուցիչների) ավելացման, դրա մի մասի (բաղկացուցիչի) փոխարինման կամ գույքի սպասարկման հետ:
2.3.2.3 Ներդրումային գույքի վրա նոր մասի (բաղկացուցիչի) ավելացման, կամ ներդրումային գույքի մասի (բաղկացուցիչի) փոխարինման ծախսումները ավելացվում է ներդրումային գույքի հաշվեկշռային արժեքին (կապիտալացվում են), եթե այդ ծախսումները բավարարում են 2.3.2.1-ին պարագրաֆում նշված ճանաչման չափանիշներին: Ներդրումային գույքի փոխարինված մասերը (բաղկացուցիչները) ենթակա են ապաճանաչման համաձայն 2.3.6.1-2.3.6.4-րդ պարագրաֆներում սահմանված մոտեցումների:
2.3.2.4 Ներդրումային գույքի վրա կատարվող ամենօրյա սպասարկման ծախսումները (որոնք չեն բավարարում 2.3.2.1-ին պարագրաֆում սահմանված ճանաչման չափանիշներին) չեն ավելացվում ներդրումային գույքի հաշվեկշռային արժեքին (չեն կապիտալացվում):
2.3.3 Ներդրումային գույքի չափումը ճանաչման պահին
2.3.3.1 Ներդրումային գույքը սկզբնապես չափվում է իր սկզբնական արժեքով: Սկզբնապես չափումը ներառում է գործարքի հետ կապված ծախսումները:
2.3.3.2 Ներդրումային գույքի սկզբնական արժեքը ներառում է դրա գնման գինը և ուղղակիորեն վերագրելի ծախսումները: Գնված, չփոխանակվող գործարքի միջոցով ձեռք բերված և սեփական ուժերով կառուցված ներդրումային գույքի չափումը ճանաչման պահին իրականացվում է նույն ձևով և մոտեցումներով, ինչ ձևով և մոտեցումներով իրականացվում է գնված, չփոխանակվող գործարքի միջոցով ձեռք բերված և սեփական ուժերով կառուցված հիմնական միջոցների չափումը ճանաչման պահին (տես 2.1.3.2-2.1.3.8-րդ պարագրաֆները):
2.3.4 Ներդրումային գույքի չափումը ճանաչումից հետո
2.3.4.1 Ներդրումային գույքը, որի իրական արժեքը կարող է արժանահավատորեն չափվել` առանց անհարկի ծախսումների կամ ջանքերի, յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի դրությամբ չափվում է իրական արժեքով` իրական արժեքում փոփոխությունները ճանաչելով հավելուրդում կամ պակասուրդում: Եթե ֆինանսական վարձակալության ներքո պահվող «գույքում մասնակցությունը» դասակարգվել է որպես ներդրումային գույք, իրական արժեքով հաշվառվող հոդվածը այդ մասնակցությունն է, այլ ոչ թե հիմքում ընկած գույքը:
2.3.4.2 Եթե իրական արժեքի արժանահավատորեն չափումը ներդրումային գույքի հոդվածի համար այլևս հնարավոր չէ` առանց անհարկի ծախսումների կամ ջանքերի, կազմակերպությունը հետագայում այդ հոդվածը պետք է հաշվառի որպես հիմնական միջոց` «Հիմնական միջոցներ» 2.1-րդ բաժնի համաձայն, մինչև իրական արժեքի արժանահավատորեն չափումը դառնա հնարավոր: Ներդրումային գույքի այդ ամսաթվի հաշվեկշռային արժեքը դառնում է դրա արժեքը` ըստ 2.1-րդ բաժնի:
2.3.5 Ներդրումային գույքի վերադասակարգումը
2.3.5.1 Որպես ներդրումային դասակարգված գույքը վերադասակարգվում է ակտիվների այլ խմբի մեջ, կամ որպես ոչ ներդրումային գույք դասակարգված ակտիվը վերադասակարգվում է որպես ներդրումային գույք, երբ փոփոխվում է դրանց օգտագործման եղանակը, որի վկայություններն են`
1) սեփականատիրոջ կողմից գույքի զբաղեցման մեկնարկը. Այդ դեպքում ներդրումային գույքը վերադասակարգվում է որպես սեփականատիրոջ կողմից զբաղեցված գույք,
2) գույքի բարելավման մեկնարկը` հետագայում այն վաճառելու մտադրությամբ. Այդ դեպքում ներդրումային գույքը վերադասակարգվում է որպես պաշար,
3) սեփականատիրոջ կողմից գույքի զբաղեցման ավարտը. Այդ դեպքում սեփականատիրոջ կողմից զբաղեցված գույքը վերադասակարգվում է որպես ներդրումային գույք,
4) որպես պաշար դասակարգված գույքը այլ կողմին գործառնական վարձակալության (առևտրային հիմունքով) տալու մեկնարկը. Այդ դեպքում պաշարները վերադասակարգվում են որպես ներդրումային գույք:
2.3.5.2 Իրական արժեքով հաշվառվող ներդրումային գույքը որպես սեփականատիրոջ կողմից զբաղեցված գույք կամ պաշար վերադասակարգելու դեպքում այդ գույքի սկզբնական (ելակետային) արժեքը, «Հիմնական միջոցներ» 2.1-ին բաժնի կամ «Պաշարներ» 2.4-րդ բաժնի համաձայն հետագայում հաշվառվելու նպատակով, պետք է լինի դրա իրական արժեքը` օգտագործման եղանակը փոփոխելու ամսաթվի դրությամբ:
2.3.5.3 Եթե սեփականատիրոջ կողմից զբաղեցված գույքը կամ պաշարը դառնում է ներդրումային գույք, որը հաշվառվելու է իրական արժեքով, ապա այդ ներդրումային գույքի սկզբնական (ելակետային) արժեքը սեփականատիրոջ կողմից զբաղեցված գույքի կամ պաշարի հաշվեկշռային արժեքն է` օգտագործման եղանակը փոխելու ամսաթվի դրությամբ:
----------------------------------------------------------
ԻՐՏԵԿ - շարունակությունը հաջորդ մասերում