ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՈՒՀԵՐԻ 2007 Թ. ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՐԿԱՅԱ ...

 

110.0231.130407

ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ

                                      «13»         04           2007 Թ.

                                        ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 11007180

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ ՀՐԱՄԱՆ

 

6 ապրիլի 2007 թվականի N 231-Ն

 

ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՈՒՀԵՐԻ 2007 Թ. ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՐԿԱՅԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԳԻՏԵԼԻՔՆԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

Հայաստանի Հանրապետության պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների 2007 թվականի ընդունելությունը կազմակերպված անցկացնելու նպատակով

 

ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ`

 

1. Հաստատել ՀՀ պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների առկա ուսուցման 2007 թ. ընդունելության առարկայական ծրագրերը և գիտելիքների գնահատման չափանիշները:

2. ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության բարձրագույն մասնագիտական կրթության վարչությանը (պետ` Ռ. Գասպարյան), օրենսդրության և իրավաբանական վարչությանը (պետ` Մ. Գրիգորյան), սահմանված կարգով 2007 թ. ընդունելության առարկայական ծրագրերը և գիտելիքների գնահատման չափանիշները ներկայացնել ՀՀ արդարադատության նախարարություն` պետական գրանցման:

3. Սույն հրամանի կատարման վերահսկողությունը հանձնարարել նախարարի տեղակալ Ա. Ավետիսյանին:

 

Հաստատված է

ՀՀ կրթության և

գիտության նախարարի

2007 թ. ապրիլի 6-ի

N 231-Ն հրամանով

_______ Լ. Մկրտչյան

գրանցման N _______

 

i

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ 2007 Թ. ԱՌԿԱ ՈՒՍՈՒՑՄԱՆ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՐԿԱՅԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Բովանդակություն

 

Հայոց լեզու, գրականություն

Հայ գրականություն

Մաթեմատիկա

Ֆիզիկա

Քիմիա

Կենսաբանություն

Հայոց պատմություն

Ընդհանուր պատմություն

Աշխարհագրություն

Ռուսաց լեզու

Անգլերեն լեզու

Ֆրանսերեն լեզու

Գերմաներեն լեզու

Իսպաներեն լեզու

Պարսկերեն լեզու

 

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒ, ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒ

2007 թ. միասնական քննության ծրագիր

 

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԳԻՏԵԼԻՔՆԵՐ ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ՄԱՍԻՆ

Հայերենը որպես հնդեվրոպական լեզու: Հայոց լեզվի գրավոր շրջանի զարգացման փուլերը. գրաբար, միջին հայերեն, աշխարհաբար: Արևելահայ և արևմտահայ գրական լեզուներ:

 

ՀՆՉՅՈՒՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ, ՈՒՂՂԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ

Հնչյուն և տառ: Հայերենի այբուբենը: Հայերենի հնչյունները: Ձայնավոր և բաղաձայն հնչյուններ: Ձայնեղ, խուլ և շնչեղ բաղաձայններ: Վանկ (բաց և փակ), գաղտնավանկ: Տողադարձ: Շեշտ և հնչյունափոխություն: Է, Ե, Ի, ՈՒ ձայնավորների և յա, յու, ույ երկհնչյունների հնչյունափոխությունը:

 

ԲԱՌԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Բառ, բառի ուղղակի և փոխաբերական իմաստներ: Բառի բազմիմաստությունը: Հոմանիշ, նույնանիշ, համանուն, հականիշ բառերը և դրանց գործածությունը խոսքի մեջ: Բառի կազմությունը: Արմատ և ածանց: Նախածանցներ և վերջածանցներ: Ածանցավոր բառեր: Պարզ և բարդ բառեր: Միացած բաղադրիչներով (հոդակապով, անհոդակապ) և անջատ բաղադրիչներով (կրկնավոր, հարադրական) գրվող բարդ բառերը, դրանց ուղղագրությունը և ուղղախոսությունը: Հնչյունափոխությունը բառերի բարդման և ածանցման դեպքում:

 

ՁԵՎԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Խոսքի մասեր

Գոյական անուն: Գոյականը որպես խոսքի մաս: Գոյականի կազմությունը, գոյականակերտ ածանցներ: Հատուկ և հասարակ գոյականներ: Գոյականի թիվը. եզակի և հոգնակի: Հոգնակի թվի կազմությունը և ուղղագրությունը:

Գոյականի հոլովումը: ՈՒղղական, սեռական, տրական, հայցական, բացառական, գործիական, ներգոյական հոլովները, դրանց կազմությունը և կիրառությունը: Անձի և իրի առումների տարբերակումը: Հայերենի հոլովումները. արտաքին հոլովումներ (ի, ու, ան, վա, ոջ, ց) և ներքին հոլովումներ (ա, ո): Այլաձև հոլովումներ: Որոշյալ և անորոշ առումներ: Ը և ն հոդերի գործածությունը և ուղղագրությունը: Ս, դ հոդերը, դրանց արտահայտած իմաստները, ուղղագրությունը և ուղղախոսությունը:

Ածական անուն: Ածականը որպես խոսքի մաս: Ածականակերտ ածանցներ: Ածականի տեսակները` որակական, հարաբերական: Որակական ածականների համեմատության աստիճանները` դրական, բաղդատական, գերադրական, դրանց կազմությունը և ուղղագրությունը: Ածականի շարահյուսական կիրառությունները:

Թվական անուն: Թվականը որպես խոսքի մաս: Թվականի տեսակները` քանակական, դասական, բացարձակ, բաշխական և կոտորակային, դրանց կազմությունը և ուղղագրությունը: Հայերեն տառերի թվային արժեքը:

Դերանուն: Դերանունը որպես խոսքի մաս: Դերանվան տեսակները` անձնական, ցուցական, փոխադարձ, հարցական, հարաբերական, որոշյալ, անորոշ, ժխտական: Դերանունների հոլովման ու հոգնակիի կազմության յուրահատկությունները:

Բայ: Բայը որպես խոսքի մաս: Բայի կազմությունը` պարզ, ածանցավոր: Ածանցավոր բայերի տեսակները` սոսկածանցավոր, պատճառական, բազմապատկական և կրավորական: Բայի սեռը: Ներգործական, կրավորական և չեզոք սեռի բայեր: Բայահիմքեր, դրանց տեսակները (անորոշ դերբայի և անցյալ կատարյալի հիմքեր): Պարզ և ածանցավոր բայերի անցյալ կատարյալի հիմքի կազմությունը: Բայի դիմավոր (եղանակային) և անդեմ (դերբայական) ձևերը, դրանց ընդհանուր և տարբերակիչ հատկանիշները:

Բայի անդեմ ձևերը. անորոշ, ենթակայական, հարակատար, համակատար, անկատար, վաղակատար, ապակատար, ժխտական դերբայներ, դրանց կազմությունը և կիրառությունը:

Բայի դեմքը, թիվը, ժամանակը, եղանակը:

Բայի խոնարհումը. ա և ե խոնարհումներ: Օժանդակ բայի խոնարհումը և ուղղագրությունը:

Պարզ բայերի խոնարհումը: Դրական խոնարհում:

Սահմանական եղանակ. ժամանակների և ժամանակաձևերի կազմությունը, դրանց անվանումները: Բաղադրյալ և պարզ ժամանակային ձևեր: Ժամանակաձևերի կազմությունը, ուղղագրությունը և կիրառությունը:

Հրամայական եղանակ. դրա կազմությունը, ուղղագրությունը և կիրառությունը:

Ըղձական, ենթադրական, հարկադրական եղանակներ, դրանց ապառնի և անցյալ ժամանակաձևերի կազմությունը, ուղղագրությունը և կիրառությունը:

Ժխտական խոնարհում. ժխտական ձևերի կազմությունն ու ուղղագրությունը:

Ածանցավոր բայերի խոնարհումը. սոսկածանցավոր, պատճառական, բազմապատկական, կրավորական բայերի կազմությունը և խոնարհումը:

Մակբայ: Մակբայը որպես խոսքի մաս: Մակբայների կազմությունը: Մակբայակերտ ածանցներ: Մակբայների ուղղագրությունը: Մակբայների տեսակներն ըստ իմաստի: Դրանց շարահյուսական կիրառությունները:

Կապ: Կապը որպես խոսքի մաս: Կապերի տեսակներն ըստ շարադասության (նախադրություններ, հետադրություններ, երկդրություններ): Կապական բառեր: Կապերի և կապական բառերի կիրառությունը: Կապերի հոլովառությունը:

Շաղապ: Շաղապը որպես խոսքի մաս: Շաղկապների տեսակները. համադասական և ստորադասական: Շաղկապների կազմությունն ու ուղղագրությունը: Շաղկապների գործածության հետ կապված կետադրությունը:

Վերաբերական (եղանակավորող բառեր): Վերաբերականը որպես խոսքի մաս: Վերաբերականների տեսակներն ըստ իմաստի` գնահատողական, հաստատական, ժխտական, երկբայական, սաստկական, սահմանափակման, դրանց կազմությունը և կիրառության հետ կապված կետադրությունը:

Ձայնարկություն: Ձայնարկությունը որպես խոսքի մաս: Ձայնարկության տեսակները` զգացական, կոչական, բնաձայնական, դրանց կազմությունը և ուղղագրությունը: Ձայնարկությունների գործածության հետ կապված կետադրությունը:

 

ՇԱՐԱՀՅՈՒՍՈՒԹՅՈՒՆ

Նախադասություն: Նախադասություն կազմող բառեր և նախադասության անդամներ: Նախադասության անդամների կապակցման միջոցները և եղանակները` համաձայնություն, խնդրառություն, առդրություն, դրանց դրսևորման քերականական միջոցները: Նախադասության տեսակներն ըստ կազմության:

Պարզ նախադասություն:

Համառտ նախադասություն: Ենթական և ստորոգյալը որպես նախադասության գլխավոր անդամներ: Ենթական և դրա արտահայտությունը: Ստորոգյալը և դրա արտահայտությունը, պարզ և բաղադրյալ ստորոգյալներ: Ենթակայի և ստորոգյալի համաձայնությունը:

Ընդարձակ նախադասություն: Նախադասության երկրորդական անդամներ: Գոյականական անդամի լրացումներ` որոշիչ, հատկացուցիչ, բացահայտիչ, բացահայտչի տեսակները (բուն, մասնական, մասնավորող պարագայական). բացահայտչի և բացահայտյալի համաձայնությունը և կետադրությունը:

Բայական անդամի լրացումներ` խնդիրներ և պարագաներ:

Խնդիրների տեսակները: ՈՒղիղ խնդիր և դրա ձևավորումը: Անուղղակի խնդիրներ` հանգման, անջատման, վերաբերության, միջոցի, ներգործող. դրանց ձևավորումը հոլովով և կապերով:

Պարագաներ, դրանց տեսակները (տեղի, ժամանակի, ձևի, պատճառի, հիմունքի, պայմանի, նպատակի, զիջման) և արտահայտման եղանակները:

Բազմակի անդամներ. դրանց կետադրությունը:

Տրոհվող անդամներ. դրանց կետադրությունը:

Դերբայական դարձված, դերբայական դարձված ունեցող նախադասության կետադրությունը:

Նախադասության անդամ չհանդիսացող բառեր: Կոչականը և դրա կետադրությունը: Միջանկյալ բառեր, բառակապակցություններ և դրանց կետադրությունը:

Միակազմ նախադասություններ, անենթակա նախադասություն, անդեմ նախադասություն (բայական և անվանական):

Նախադասության տեսակներն ըստ հնչերանգի` պատմողական, հարցական, հրամայական, բացականչական, դրանց կետադրությունը:

Բարդ նախադասություն:

Բարդ նախադասության սահմանումը: Բաղադրիչ նախադասություն, նախադասության շարադասությունը: Բարդ ստորադասական նախադասության հնչերանգը և կետադրությունը: Ստորադաս նախադասության տեսակները. ենթակա, ստորոգելի, գոյականական անդամի լրացում, բայական անդամի լրացում, ստորադասականներով բարդ նախադասություններ:

Համաստորադաս, ենթաստորադաս, տարաստորադաս նախադասություններ:

Բարդ ստորադասական նախադասության վերածումը պարզի:

Մեջբերվող խոսքի տեսակները` ուղղակի և անուղղակի խոսք: ՈՒղղակի խոսքի շարադասությունը: ՈՒղղակի խոսք ունեցող նախադասության հնչերանգը և կետադրությունը:

ՈՒղղակի խոսքի փոխակերպումը անուղղակի խոսքի, դրա հետ կապված կետադրությունը:

Հայերենի կետադրական նշանները, դրանց տեսակներն ու կիրառությունը:

 

ՈՃԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Բառապաշարի շերտերը. համագործածական և հատուկ բառապաշար: Հատուկ բառապաշարի տեսակները` հնաբանություններ և նորաբանություններ, մասնագիտական բառեր և տերմիններ, օտարաբանություն և փոխառություն:

Պատկերավորման միջոցները. մակդիր, համեմատություն, փոխաբերություն:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Ֆ. Խլղաթյան, «Հայոց լեզու» 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ, 8-րդ դասարանների համար, Երևան, 1999:

2. Գ. Ջահուկյան, Ֆ. Խլղաթյան, «Հայոց լեզու. ոճաբանություն», դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Երևան, 1999:

3. Գ. Ջահուկյան, Ֆ. Խլղաթյան, «Հայոց լեզու. ոճաբանություն», դասագիրք 10-րդ դասարանի համար, Երևան, 1999:

4. Է. Աղայան, Հ. Բարսեղյան, «Հայոց լեզու», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 4-րդ դասարանի համար, Երևան, 1994:

5. Է. Աղայան, Հ. Բարսեղյան, «Հայոց լեզու», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 5-6-րդ դասարանների համար, Երևան, 1994:

6. Ս. Աբրահամյան, «Հայոց լեզու», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 7-8-րդ դասարանների համար, Երևան, 1994:

 

ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

2007 թ. միասնական քննության ծրագիր

 

Հայ գրականության զարգացման շրջանները:

Գրական սեռեր և ժանրեր:

Առասպել և էպոս: Հայ հնագույն առասպելներն ու վիպերգերը` «Վահագն», «Արա Գեղեցիկ և Շամիրամ», «Արտաշես և Արտավազդ», «Հայկ և Բել»:

Մեսրոպ Մաշտոցը և հայ գրերի գյուտը:

5-րդ դարի մատենագրության ընդհանուր բնութագիրը. Ագաթանգեղոս, Եզնիկ Կողբացի, Փավստոս Բուզանդ, Ղազար Փարպեցի, Կորյուն: Մովսես Խորենացի. կյանքը, «Հայոց պատմություն»:

«Սասունցի Դավիթ» էպոսը. սյուժեն, գաղափարը, գլխավոր կերպարները: Էպոսի գեղարվեստական մշակումները:

Գրիգոր Նարեկացի. կյանքը, տաղերը, «Մատյան ողբերգության» պոեմը:

Միջնադարի հայ բանաստեղծները: Ներսես Շնորհալի. «Ողբ Եդեսիո» պոեմը: Հայ առակագիրներ. Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի: Ֆրիկի կյանքը, պոեզիայի ընդհանուր բնութագիրը. «Բան պիտանի», «Գանգատ» բանաստեղծությունները: Նահապետ Քուչակ. «Հայրեններ»:

Սայաթ-Նովա. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը:

Խաչատուր Աբովյան. կյանքը, ստեղծագործությունները: Աբովյանը հայ նոր գրականության հիմնադիր: «Վերք Հայաստանի» վեպը. սյուժեն, գաղափարը, կերպարները:

Միքայել Նալբանդյան. գրողը, քննադատը և հրապարակախոսը: Բանաստեղծությունները:

Գաղափար գրական հիմնական ուղղությունների մասին. կլասիցիզմ, ռոմանտիզմ, ռեալիզմ:

Պետրոս Դուրյան. կյանքը, ստեղծագործությունը, բանաստեղծության հիմնական թեմաները: «Սիրել», «Դրժել», «Տրտունջք» բանաստեղծությունները:

Հակոբ Պարոնյան. կյանքը, ստեղծագործությունները, երգիծանքը: «Մեծապատիվ մուրացկաններ» վիպակի սյուժեն, կերպարները:

Րաֆֆի. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Սամվել» վեպը, պատմական ժամանակաշրջանը, սյուժեն, գաղափարը, կերպարները:

Ալեքսանդր Շիրվանզադե. կյանքը, ստեղծագործությունը: «Քաոս» վեպը. սյուժեն, կերպարները: «Պատվի համար» դրաման:

Մուրացան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը, ռոմանտիզմը: «Գևորգ Մարզպետունի» վեպը, պատմական ժամանակաշրջանը, սյուժեն, կերպարները:

Գրիգոր Զոհրապ. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: Զոհրապը նորավեպի (նովելի) մեծ վարպետ: «Երջանիկ մահը», «Այինկա», «Զաբուղոն» նորավեպերը:

Հովհաննես Թումանյան. կյանքը, ստեղծագործության ժանրային բազմազանությունը: Բանաստեղծությունները. «Հայոց լեռներում», «Հայրենիքիս հետ», «Բարձրից», քառյակները, պոեմները և բալլադները. «Հառաչանք», «Անուշ», «Թմկաբերդի առումը», «Փարվանա», արձակը. «Գիքորը», «Քաջ Նազար»:

Ավետիք Իսահակյան. կյանքը, ստեղծագործության ժանրային բազմազանությունը: Բանաստեղծությունները. «Մի մրահոն աղջիկ տեսա», «Պանդուխտ որդին», «Մայրիկիս», «Ռավեննայում», «Մեր պատմիչները և մեր գուսանները», «Հայրենի հողը», «Հայրենիքիս», «Հավերժական սերը» բալլադը, «Աբու-Լալա Մահարի» պոեմը, «Համբերանքի չիբուխը», «Լիլիթ» պատմվածքները:

Միսաք Մեծարենց. կյանքը, պոեզիայի ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: Բանաստեղծությունները. «Սիրերգ», «Ձմրան պարզ գիշեր», «Արևին», «Աքասիաներու շուքին տակ», «Ջրտուք», «Հյուղը»:

Դանիել Վարուժան. կյանքը, բանաստեղծական շարքերի համառոտ բնութագիրը: «Հարճը» պոեմը, «Ձոնը», «Ցորյանի ծովեր»:

Լևոն Շանթ. «Հին աստվածներ» դրաման. սյուժեն, կերպարները:

Վահան Տերյան. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Տխրություն», «Որպես լաերտի որդին...»:

Եղիշե Չարենց. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Վահագն», «Հարդագողի ճամփորդները», «Տաղարան», «Թուղթ բանաստեղծ բարեկամիս` NN-ին, գրված Երևանից», «Անվերնագիր» («Իմ մահվան օրը»), «Դանթեական առասպել», «Ամբոխները խելագարված», «Դեպի լյառն մասիս», «Պատմության քառուղիներով» պոեմները:

Դերենիկ Դեմիրճյան. ստեղծագործության ժանրային բազմազանությունը: «Վարդանանք» վեպը. պատմական ժամանակաշրջանը, սյուժեն, կերպարները:

Ակսել Բակունց. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Մթնաձոր», «Մթնաձորի չարքը», «Միրհավ», «Ալպիական մանուշակ», «Ծիրանի փողը», «Խոնարհ աղջիկը» պատմվածքները:

Շահան Շահնուր. ընդհանուր տեղեկություններ կյանքի և ստեղծագործության մասին. «Նահանջ առանց երգի» վեպը:

Կոստան Զարյան. կյանքի և ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Նավը լեռան վրա» վեպը:

Գուրգեն Մահարի. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Ծաղկած փշալարեր» վիպակը:

Նաիրի Զարյան. «Արա Գեղեցիկ» ողբերգությունը, «Երկու հանճարեղ գլուխ» բանաստեղծությունը:

Հովհաննես Շիրազ. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Թագադրում», «Հայ ժողովրդի երգը», «Մայրս», «Կուզեի նստել մի քարի վրա» բանաստեղծությունները:

Համո Սահյան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Չես ասի ոչ մի բառով», «Անտառում», «Քարափը», «Մասրենի», «Անունդ տալիս», «Ինչո՞ւ հիշեցրի» բանաստեղծությունները:

Պարույր Սևակ. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը, ժողովածուները: «Անլռելի զանգակատուն» պոեմը, «Վարք մեծաց» բանաստեղծությունը:

Հրանտ Մաթևոսյան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Աշնան արև» վիպակը:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Հ. Բախչինյան, Ս. Սարինյան, Հ. Թամրազյան, «Հայ գրականություն», դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Երևան, 2000:

2. Հ. Թամրազյան, Դ. Գասպարյան, Ժ. Քալանթարյան, «Հայ գրականություն», դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Երևան, 2000:

 

Թեստերի առաջադրանքները կազմված են ըստ ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության կողմից երաշխավորված դասագրքերի և գործող ծրագրերի:

 

Քննական թեստը պարունակում է ընտրովի պատասխաններով 75 (Ա1-Ա50 և Բ1-Բ25) առաջադրանքներ: Ա1-Ա50 առաջադրանքներից յուրաքանչյուրի համար տրված է պատասխանի 4-ական, Բ1-Բ25 առաջադրանքներից յուրաքանչյուրի համար` պատասխանի 5-ական տարբերակ: Պատասխանի տրված տարբերակներից միայն մեկն է ճիշտ:

 

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ԵՎ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԻԱՍՆԱԿԱՆ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԹԵՍՏ

 

Ա մակարդակ

.__.

|Ա1|  Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է բաց թողնված տեղում կրկնակ բաղաձայն

.__.  գրվում.

1) ի-սուն, բնօ-ան, տասներեքե-որդ

2) ըն-իմախոս, ու-ակի, ու-եպարկ

3) անդո-ավետ, սովա-ուկ, ու-ամիտ

4) այ-ենարան, տո-ա, խորաք-ին

.__.

|Ա2|  Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում բաց թողնված տեղում հ չի գրվում.

.__.

1) հայթ-այթել, անհեթ-եթ, անշնոր-ք

2) ապաշխար-ել, նշխար-, հեղ-եղատ

3) ընդ-ամենը, արհավիր-ք, ընդ-անուր

4) ընդ-արձակ, հեղ-եղուկ, արհամար-անք

.__.

|Ա3|  Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է բաց թողնված տեղում եվ գրվում.

.__.

1) ոսկ-արս, կար-եր, ագ-ազ

2) գեր-արել, հոգ-արք, ոսկ-որել

3) ոսկ-ազ, -րոպական, ոգ-որություն

4) գոտ-որել, դափն-արդ, -րոպացի

.__.

|Ա4|  Նշեցե՛ք այն բառը, որտեղ բաց թողնված տեղում օ է գրվում.

.__.

1) աման-րյա

2) վաղ-րոք

3) վառ-դ

4) հանապազ-րդ

.__.

|Ա5|  Ո՞ր բառի մեջ է յա գրվում.

.__.

1) Անան-

2) Կիլիկ-

3) Արաքս-

4) քիմ-

.__.

|Ա6|  Ո՞ր շարքի բառերում են բոլոր բաղադրիչները միասին գրվում.

.__.

1) ց(մահ), առ(միշտ), օր(օրի)

2) (հարավ)ամերիկյան, (երկրե)երկիր, (տարեց)տարի

3) (ի)զուր, (ի)սպառ, ի(լրումն)

4) բացե(ի)բաց, (ճեփ)ճերմակ, թև(թիկունք)

.__.

|Ա7| Ո՞ր շարքի բոլոր բաղադրյալ հատուկ անունների միայն երկրորդ

.__. բաղադրիչներն են փոքրատառով գրվում.

1) Արշակ (Ե/ե)րկրորդ, Մուշեղ (Ս/ս)պարապետ, Սկյուտարի (Ս/ս)ոխակ

2) Գևորգյան (Ճ/ճ)եմարան, Վրաստանի (Հ/հ)անրապետություն, Երևանի

(Պ/պ)ետական համալսարան

3) Ատլանտյան (Օ/օ)վկիանոս, Մասիս (Ս/ս)ար, Հայկական (Տ/տ)ավրոս

4) Հայկական (Լ/լ)եռնաշխարհ, Հայկական (Բ/բ)արձրավանդակ, Մոկաց (Ա/ա)շխարհ

.__.

|Ա8| Ո՞ր բառում է ո-ն վօ արտասանվում.

.__.

1) անորսալի

2) հայորդի

3) բարորակ

4) հոգեորդի

.__.

|Ա9| Ո՞ր բառում շեշտը չի դրվում վերջին վանկի ձայնավորի վրա.

.__.

1) քաղաքացի

2) քանիերորդ

3) ծաղկեպսակ

4) ձիավոր

.___.

|Ա10| Նշեցե՛ք այն բառը, որտեղ ի ձայնավորի հնչյունափոխություն կա.

.___.

1) ընտանիք

2) ընչացք

3) ընձյուղ

4) ընձառյուծ

.___.

|Ա11| Նշեցե՛ք այն բառը, որտեղ ույ երկհնչյունի հնչյունափոխություն կա.

.___.

1) մարդախույս

2) դաշունահարել

3) ալրաթաթախ

4) ձնաբուք

.___.

|Ա12| Ո՞ր շարքում են ազգանուններն այբբենական կարգով դասավորված.

.___.

1) Նազարյան, Նազարեթյան, Նաջարյան, Ներսիսյան, Նիկողոսյան

2) Ղազարյան, Ղամբարյան, Ղարիբյան, Ղարդյան, Ղևոնդյան

3) Լազարյան, Լալայան, Լամբարյան, Լուսիկյան, Լուսինյան

4) Վարդանյան, Վարոսյան, Վաղարշյան, Վարդևանյան, Վիրաբյան

.___.

|Ա13| Նշեցե՛ք այն բառը, որտեղ կա -ուն վերջածանցը.

.___.

1) շրշյուն

2) երեսուն

3) թռչուն

4) անուն

.___.

|Ա14| Նշեցե՛ք այն բառը, որը կազմված է միայն երկու արմատից.

.___.

1) փորձանոթ

2) գույնզգույն

3) բնութագիր

4) փոքրիշատե

.___.

|Ա15| Հետևյալ  բառերից ո՞րը հոմանիշ չէ բերրի բառին.

.___.

1) բարեբեր

2) հուռթի

3) արգավանդ

4) ջրարբի

.___.

|Ա16| Ո՞ր բառը համանուն չունի.

.___.

1) շահ

2) հարկ

3) թև

4) բազուկ

.___.

|Ա17| Ի՞նչ է նշանակում ընկրկել բառը.

.___.

1) երկմտել

2) երկնչել

3) նահանջել

4) ընդվզել

.___.

|Ա18| Ի՞նչ է նշանակում աշխարհով մեկ լինել դարձվածքը.

.___.

1) աշխարհի տերը դառնալ

2) երկրեերկիր ընկած մի բան փնտրել

3) շատ ուրախանալ

4) ամբողջ երկրով սգալ

.___.

|Ա19| Նշեցե՛ք այն նախադասությունը, որի մեջ բառագործածության սխալ կա:

.___.

1) Հայկական մագաղաթյա մատյանները դարերի ընթացքում սրբորեն պահպանվել և հասել են մեզ:

2) Անտառում գտնվող աղբյուրի կառուցման մասին շատ ավանդույթներ են պատմում:

3) Այդ հմուտ բանասերը բնագիրը հրատարակության պատրաստելու մեծ փորձ ունի:

4) Ավագ որդու ծննդյան տոնի առթիվ մայրը գեղեցիկ հրավերք էր կազմակերպել:

.___.

|Ա20| Ո՞ր շարքի բոլոր բառերի հոգնակին է կազմվում ներ վերջավորությամբ.

.___.

1) վերնատուն, հանքափոր, շուն, տեգր

2) արձակագիր, սպա, քանոն, աստղ

3) լսարան, վիպասան, վիպագիր, առակագիր

4) մեքենավար, հանքահոր, ուսադիր, որմնադիր

.___.

|Ա21| Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են ենթարկվում վա հոլովման.

.___.

1) կեսօր, էգուց, րոպե, ցերեկ

2) շաբաթ, ամիս, երկուշաբթի, կիրակի

3) տարի, օր, առավոտ, գիշեր

4) վաղը, երեկ, առաջ, մահ

.___.

|Ա22| Ածականի գերադրական աստիճանի ո՞ր ձևն  է մերժելի համարվում.

.___.

1) ամենահզոր

2) գեղեցկագույն

3) ամենալավագույն

4) ամենից քաջ

.___.

|Ա23| Ո՞ր նախադասության մեջ անկանոն բայ կա գործածված:

.___.

1) Նայում եմ երկնքին ու մտածում, որ այս րոպեին գուցե քո հայացքն էլ է դեգերում այնտեղ:

2) Զայրացած հնձվորը հանդից բերած խոտը տարավ մարագ և թողեց դուրս եկավ` առանց խոսք ասելու:

3) Հինգ օրվա ճանապարհ էր անցել, մինչև հասել էր այդ բնակավայրը, բայց դեռ երկու օր էլ պիտի սպասեր, որ ընկերներին հանդիպեր:

4) Իրիկնապահին, երբ արևը մայր էր մտնում, և աղմուկը դադարում էր, գյուղի խաղաղ անդորրության մեջ լսվում էր միայն ծղրիդների երգը:

.___.

|Ա24| Նշեցե՛ք այն նախադասությունը, որի մեջ գործածված վերաբերականը

.___. կասկած է արտահայտում:

1) - Ո՛չ, ընկերոջդ ազնվությանը չպիտի կասկածես,- պնդում էր մարզիչը:

2) - Այդպես է, սիրելի՛ բարեկամ, իսկ և իսկ այդպես է,- ասաց վշտացած երիտասարդը:

3) Եղբայրս գոնե գար օգնության. ե՞րբ կգա:

4) Նա արդյոք հիշո՞ւմ է այն երեկոն, երբ պարում էինք մեր ծառուղում:

.___.

|Ա25| Ո՞ր նախադասության մեջ համաձայնության սխալ կա:

.___.

1) Տղան ծնողների հետ դուրս եկավ զբոսանքի:

2) Իշխանություններից դժգոհ ժողովուրդը խռնվել էին կառավարության շենքի առջևի հրապարակում:

3) Այգու խորքից դեպի մեր կողմն էին գալիս ծերունին և նրա տասնամյա թոռնիկը:

4) Աշխատակիցներից ոմանք ներկա չեղան հանդիսությանը:

.___.

|Ա26| Ո՞ր նախադասության մեջ շարադասության սխալ կա:

.___.

1) Պալատականը մեջքին կապել էր մի անգին գոտի` ելուզված թանկարժեք քարերով:

2) Գլուխը փոքր առ փոքր հոգնեց ծանր մտքերից. նյարդերը թուլացան:

3) Նրանք նստել էին պատերի տակ շարված կարմիր բյուզանդական բազմոցներին:

4) Բայց ամենից ավելի ակնապարար պատկեր է ներկայացնում ծովի արևելյան ափը:

.___.

|Ա27| Նշեցե՛ք կրավորական կառուցվածքի այն նախադասությունը, որտեղ սխալ կա:

.___.

1) Միջագետքում և Եգիպտոսում քրմերի կողմից կազմվել են աստղալից երկնքի քարտեզներ:

2) Առատ տեղումների պատճառով գյուղի ողջ շրջակայքը ձմռանը ծածկվում էր ձյունով, և մինչև գարուն փակվում էին դեպի քաղաք տանող ճանապարհները:

3) Գործարանների ծխնելույզներից արտանետվող թունավոր գազերի կողմից ոչնչացվել էին քաղաքի մերձակա կանաչապատ տարածությունները:

4) Մայթերի բարակ ձյունը մաքրվում էր սողացող սառը քամուց:

.___.

|Ա28| Նշեցե՛ք, թե ուղղակի խոսքի փոխակերպման ո՛ր տարբերակն է ճիշտ:

.___.

- Ես համարձակորեն հայտարում եմ, որ համաձայն չեմ այդ որոշմանը, և դուք պարտավոր եք հարգել իմ խոսքը,- ներկաներին ասաց գիտափորձի մասնակիցներից մեկը:

 

1) Գիտափորձի մասնակիցներից մեկը ներկաներին ասաց, որ ինքը համարձակորեն հայտարարում է, որ համաձայն չէ այդ որոշմանը, և մենք պարտավոր ենք հարգել իր խոսքը:

2) Գիտափորձի մասնակիցներից մեկը ներկաներին ասաց, որ նա համարձակորեն հայտարարում է, որ համաձայն չէ այդ որոշմանը, և նրանք պարտավոր են հարգել իր խոսքը:

3) Գիտափորձի մասնակիցներից մեկը ներկաներին ասաց, որ ինքը համարձակորեն հայտարարում է, որ համաձայն չէ այդ որոշմանը, և նրանք պարտավոր են հարգել իր խոսքը:

4) Գիտափորձի մասնակիցներից մեկը ներկաներին ասաց, որ ինքը համարձակորեն հայտարարում է, որ նա համաձայն չէ այդ որոշմանը, և իրենք պարտավոր են հարգել իր խոսքը:

.___.

|Ա29| Ո՞ր նախադասության մեջ շեշտ պիտի դրվի:

.___.

1) Ոչ մի ծիլ, ոչ մի ծաղիկ չէր երևում մոտակա լանջին:

2) - Անձրևը դեռ երկար կգա, շուտ չի դադարի,- վստահեցնում էր ծեր որսորդը:

3) Մի դատեք, որ չդատվեք, որովհետև ինչ դատաստանով որ դատում եք, նրանով պիտի դատվեք:

4) Երկինքը մերթ պարզվում էր` ազատվելով սևմութ ամպերից, մերթ կրկին մռայլվում:

.___.

|Ա30| Ո՞ր նախադասության մեջ փակագծեր պիտի լինեն (կետադրական նշաններն

.___. առհասարակ դրված չեն):

 

1) Խոսքս վերջացրի թե չէ Անդրանիկն իմ ճակատը համբուրեց այդ համբույրը խոր լռության մեջ զինվորից զինվոր փոխանցվեց:

2) Մի ամիս առաջ դուրս գալով Տիզբոնի երկաթակուռ դարպասներից նրանք անցան Խուժիստանի բարկ անապատները հետո տոթակեզ Ասորեստանը ապա կտրելով Միջագետքը մտան Մուշ Աստղիկ աստվածուհու սիրելի դիցավայրը:

3) Տիգրանին մի պահ թվաց խաբկանք է ուրվապատկերը ծանոթ ու հարազատ:

4) Այնտեղ այդ երկրի հյուսիսում խոյանում է մի մենավոր լեռ երկու գագաթով Մասիսը շատ ազգեր այն անվանում են Արարատ որի վրա էլ կանգ է առել տապանը:

.___.

|Ա31| Նշեցե՛ք այն նախադասությունը, որտեղ կետադրական սխալ կա:

.___.

1) Ձորահովտում` փարթամ անտառներով եզերված հարթության վրա, փռված էր շեն ու բազմամբոխ մի քաղաք, որը, սակայն, օր օրի դատարկվում էր:

2) Ասում են` վանքի հիմքը դնելիս, Մակար վարպետը ուխտ է արել, որ իր ոտքերը հողին չդիպչեն, մինչև կառույցը չավարտվի:

3) Այդ օրը քաղաքը ցնծության մեջ էր. ավարտվել էր աստվածներից վեհագույնին` Զևսին նվիրված տաճարի կառուցումը:

4) Կարոտակեզ հայացք ձգելով Լիլիթի` օձի պես գալարվող մարմնին` Ադամն արագ վազեց նրա հետևից:

.___.

|Ա32| Ընտրեցե՛ք նախադասությունները նշող թվերի դասավորության այն

.___. տարբերակը, որը համապատասխանում է նախադասությունների տրամաբանական

և քերականական ճիշտ հաջորդականությանը:

 

1) Դրանք Հայաստանում խնձորի ամենամեծ այգիներն էին, որոնք հեռվից հեռու խոսում էին մարդու խնամքի ու գուրգուրանքի մասին:

2) Սրանից մի քանի տարի առաջ` գարնան մի օր, անցնում էինք այդ ճանապարհով և ափսոսում, որ այն վերջանալու է:

3) Նոր Երզնկա գյուղից Արայի լեռ տանող մի լավ ճանապարհ կա:

4) Աջ ու ձախ փռված էին խնձորի այգիները` ընդարձակ, ծայրը չերևացող կանոնավոր շարքերով, և տեսնողի սիրտը փառավորվում է գարնանաբույր այգիների գեղեցկությունից:

 

1) 2, 3, 1, 4

2) 3, 4, 1, 2

3) 4, 1, 3, 2

4) 3, 2, 4, 1

.___.

|Ա33| Թավ գրվածները պատկերավորման ի՞նչ միջոցներ են:

.___.

Մենք խաղաղ էինք մեր <լեռների պես>,

Դուք <հողմերի պես> խուժեցիք վայրագ:

Հովհ. Շիրազ

 

1) փոխանունություն

2) համեմատություն

3) չափազանցություն

4) նվազաբերություն

.___.

|Ա34| Ո՞ւմ մասին է Ավարայրի երգիչ շրջասությունը.

.___.

1) Եղիշե

2) Ղազար Փարպեցի

3) Րաֆֆի

4) Մուրացան

.___.

|Ա35| Ո՞րն է միջին հայերենի գործառության ժամանակաշրջանը.

.___.

1) 5-11-րդ դարեր

2) 12-16-րդ դարեր

3) 17-րդ դարից մինչև մեր օրերը

4) 10-րդ դարը

.___.

|Ա36| Քերթողահայր պատվանունը ո՞ր պատմիչին է տրվել.

.___.

1) Ագաթանգեղոս

2) Մովսես Խորենացի

3) Ղազար Փարպեցի

4) Փավստոս Բուզանդ

.___.

|Ա37| «Սասնա ծռեր» վիպերգում ո՞ւմ մասին է ասվում. «Առյուծն առյուծ է,

.___. էղնի էգ թե որձ».

 

1) Ծովինար

2) Արմաղան

3) Խանդութ

4) Չմշկիկ Սուլթան

.___.

|Ա38| Ո՞վ է այս բանաստեղծության հեղինակը:

.___.

Երբ սէրն ի յաշխարհ եկաւ,

եկաւ իմ սիրտըս բնակեցաւ,

Ապա յիմ սրտէս ի դուրս`

յերկրէ յերկիր թափեցաւ.

Եկաւ ի գլուխս ելաւ,

ի ըղեղս ելաւ թառեցաւ,

Աչիցս արտասուք ուզեց,

նա արիւն ի վար վաթեցաւ:

 

1) Սայաթ-Նովա

2) Նահապետ Քուչակ

3) Ֆրիկ

4) Գրիգոր Նարեկացի

.___.

|Ա39| Աշխարհաբարով գրված վեպերից ո՞րն է առաջինն ստեղծվել.

.___.

1) «Սամվել»

2) «Վարդանանք»

3) «Գևորգ Մարզպետունի»

4) «Վերք Հայաստանի»

.___.

|Ա40| Ո՞ր շարքում են միայն «Սամվել» վեպի հերոսները.

.___.

1) Սամվել, Մերուժան Արծրունի, Ասպրամ

2) Ներսես Մեծ, Տաճատուհի, Աշխեն

3) Որմիզդուխտ, Հուսիկ, Ատոմ Գնունի

4) Մուշեղ Մամիկոնյան, Սահակ Սևադա, Շապուհ

.___.

|Ա41| Հակոբ Պարոնյանի «Մեծապատիվ մուրացկաններ» վեպի ո՞ր հերոսին են

.___. բնութագրում հետևյալ  տողերը.

 

Այս ճամփորդն օժտված էր զույգ մը խոշոր հոնքերով, զույգ մը մեծ ականջներով և զույգ մը քիթեր ... չէ, չէ, մեկ քիթով, թեպետև զույգ մը քիթերու տեղ կրնար ծառայել. անոր մեծությունը սխալեցուց զիս...

 

1) Մանուկ աղա

2) Աբիսողոմ աղա

3) լուսանկարիչ

4) բանաստեղծ

.___.

|Ա42| Ո՞ր ստեղծագործությունից են հետևյալ  թևավոր  խոսքերն ու

.___. աֆորիզմները.

 

«Մի ծաղկով գարուն», «Կույր աչքը կներե, կույր սիրտը չի ներիլ»:

 

1) «Սամվել»

2) «Վարդանանք»

3) «Գևորգ Մարզպետունի»

4) «Վերք Հայաստանի»

.___.

|Ա43| Շիրվանզադեի «Պատվի համար» դրամայի ո՞ր հերոսի խոսքերն են.

.___.

Ես ուզում եմ լինել հզոր ֆինանսական սյուն, մեկը այն հսկաներից, որոնց ձեռքում է մեր ժամանակի ամենամեծ ուժը` կապիտալը:

 

1) Արտաշես Օթարյան

2) Բագրատ Էլիզբարյան

3) Սաղաթել

4) Սուրեն Էլիզբարյան

.___.

|Ա44| Հովհաննես Թումանյանի ո՞ր պոեմում է արտահայտված գործի անմահության

.___. և  կյանքի անցողիկության գաղափարը.

 

1) «Փարվանա»

2) «Անուշ»

3) «Թմկաբերդի առումը»

4) «Քաջ Նազար»

.___.

|Ա45| Ավետիք Իսահակյանի ո՞ր ստեղծագործությունից են հետևյալ  տողերը.

.___.

Հազար-հազար արևներով բոցավառ աչքերդ կիզում են հոգիս. հոգիս կիզում են: Թող աչքերիդ մեջ նայելով` մոռանամ ինձ. մոռանամ դրախտն ամբողջ` աչքերիդ մեջ նայելով:

 

1) «Սաադիի վերջին գարունը»

2) «Հավերժական սերը»

3) «Աբու-Լալա Մահարի»

4) «Լիլիթ»

.___.

|Ա46| Նշեցե՛ք Դանիել Վարուժանի «Ձոն» բանաստեղծության բաց թողնված բառը.

.___.

Եղեգնյա գրչով երգեցի կարոտ.

- Ձեզի ընծա~, հայ պանդուխտներ -

Ան տարաշխարհիկ բույսի մ՛էր ծղոտ...

- Ձեզի ընծա~, հեգ պանդուխտներ -

Եղեգնյա գրչով երգեցի հարսեր

Ընդ եղեգան փող ....... ելաներ:

 

1) սիրտ

2) բոց

3) լույս

4) ողբ

.___.

|Ա47| Ո՞ր ստեղծագործության մեջ է Եղիշե Չարենցը կերտել Խաչատուր Աբովյանի

.___. կերպարը.

 

1) «Դեպի լյառը Մասիս»

2) «Դանթեական առասպել»

3) «Սոմա»

4) «Ամբոխները խելագարված»

.___.

|Ա48| Նշված տողերը ո՞ր պատմավեպից են.

.___.

Սատանան անգամ, եթե Հազկերտի թշնամին է, իմ բարեկամն է:

 

1) «Սամվել»

2) «Վերք Հայաստանի»

3) «Վարդանանք»

4) «Գևորգ Մարզպետունի»

.___.

|Ա49| Ակսել Բակունցի ո՞ր ստեղծագործության մեջ է արտացոլված կորցրած

.___. հայրենիքի վերհուշը.

 

1) «Այու սարի լանջին»

2) «Սպիտակ ձին»

3) «Ծիրանի փողը»

4) «Օրանջիա»

.___.

|Ա50| Ի՞նչ ժանրի ստեղծագործություն է Նաիրի Զարյանի «Արա Գեղեցիկը».

.___.

1) վիպակ

2) պոեմ

3) վիպերգ

4) ողբերգություն

 

Բ մակարդակ

.___.

|Բ1 | Ընտրեցե՛ք այն տարբերակը, որտեղ աջ կողմում գրվածը բառի փոխաբերական

.___. իմաստը չէ.

 

1) կապույտ - երազային, ցնորական

2) գորշ - մռայլ, անհյուրընկալ

3) դեղին - գունատ, դալուկ

4) սև - զուսպ, պաշտոնական

5) կարմիր - երջանիկ, բախտավոր

.___.

|Բ2 | Ընտրեցե՛ք այն տարբերակը, որտեղ դեմ դիմաց գրված բառերը հոմանիշներ

.___. չեն.

 

1) դրվատել - տարփողել

2) ամպագոռգոռ - ահեղագոչ

3) երևութական - անէական

4) շողշողուն - պաղպաջուն

5) թեական - կասկածական

.___.

|Բ3 | Ընտրեցե՛ք այն եռյակը, որտեղ բառերից մեկը հոմանիշ չէ մյուսներին.

.___.

1) կախարդել - առինքնել - դյութել

2) համեմատել - զուգադրել - բաղդատել

3) սփոփել - կարեկցել - մխիթարել

4) զրպարտել - բանսարկել - բանադրել

5) թափառել - դեգերել - շրջագայել

.___.

|Բ4 | Ընտրեցե՛ք այն տարբերակը, որտեղ դեմ դիմաց գրվածները հականիշներ չեն.

.___.

1) աճապարել - հապաղել

2) հարձակվել - ընկրկել

3) պրկել - թուլացնել

4) ընդվզել - նզովել

5) քաջալերել - ընկճել

.___.

|Բ5 | Նշեցե՛ք, թե տրված բառերի արմատներից որի՛ն կմիանա տար(ա) -

.___. նախածանցը և  բառ կկազմի.

 

1) հասակակից

2) հետադարձ

3) կուսանոց

4) դասակարգ

5) ծովափ

.___.

|Բ6 | Ո՞ր դեպքում է դարձվածքի իմաստը սխալ բացատրված.

.___.

1) լույս սփռել - բացահայտել, պարզաբանել

2) լուն ուղտ դարձնել - չափազանցել

3) շունչ տալ - կենդանացնել. ոգևորել

4) սիրտ անել - համարձակվել

5) կուրծք ծեծել - դժգոհել, փնթփնթալ

.___.

|Բ7 | Հոլովական զուգաձևություններից  որի՞ մեջ սխալ ձև  կա.

.___.

1) մահվան - մահի

2) Մեղրու - Մեղրիի

3) դստեր - դստրի

4) հույսի - հուսո

5) ծնկան - ծնկի

.___.

|Բ8 | Նշեցե՛ք, թե դերբայական ձևերից  ո՛րն է սխալ.

.___.

1) թռչել

2) դիպած

3) փախչել

4) կպնելիս

5) թռչող

.___.

|Բ9 | Նշեցե՛ք այն բառակապակցությունը, որի մեջ փոխաբերաբար գործածված բառ

.___. կա.

 

1) գաղջ օդ

2) հղկված փայտ

3) աղոտ լույս

4) դալուկ դեմք

5) մաքուր սիրտ

.___.

|Բ10| Նշեցե՛ք այն բառակապակցությունը, որի մեջ առաջին բաղադրիչը

.___. փոխաբերաբար չի գործածվել.

 

1) քաղցր ժպիտ

2) սառը հայացք

3) տաք խոսակցություն

4) պայծառ դեմք

5) բամբ ձայն

.___.

|Բ11| Անբասիր բառը տրվածներից որի՞ հետ կարող է բառակապակցություն

.___. կազմել.

 

1) սենյակ

2) սպիտակեղեն

3) երևույթ

4) կաթ

5) վարքագիծ

.___.

|Բ12| Նշեցե՛ք այն նախադասությունը, որի մեջ դերանվան սխալ գործածություն

.___. կա:

 

1) Ըստ հնագույն առասպելի` Օլիմպոսում Զևսը հաղթեց իր հորը` Կրոնոս աստծուն, որը վախենալով, թե իր երեխաներն իրենից կխլեն աշխարհի իշխանությունը, լափում էր նրանց:

2) Օլիմպոսից ուղարկված հատուկ բանբերները հայտնվում էին հունական բոլոր քաղաքներում և հայտարարում օլիմպիական նշանավոր խաղերն սկսելու օրվա մասին:

3) Փոքրիկ Զևսին թաքցրին հեռավոր կղզում, որտեղ իրեն կերակրում էր Ամալթեոս այծը:

4) Արտասովոր կառույցի մասին լուրը մեծ արագությամբ տարածվեց ողջ Հունաստանով մեկ:

5) Տաճարի վերակառուցումից հետո հույն մի շարք ականավոր նկարիչներ ու քանդակագործներ այն զարդարեցին իրենց ստեղծագործություններով:

.___.

|Բ13| Ո՞ր նախադասության մեջ շաղկապի սխալ կիրառություն կա:

.___.

1) Ասում են, թե այս քաղաքի տեղում ստվերախիտ անտառ է եղել, որտեղ ապրել են գազաններ, ու խավարչտին քարանձավներ են եղել, որ ծառայել են որպես որջեր:

2) Թվում էր, թե դրանք ոչ թե ձյան փաթիլներ էին, այլ խնձորենու ճերմակ թերթիկներ, որ հանդարտ իջնում էին երկնքից:

3) Նա հանեց տետրը, որ թղթին հանձնի այն, ինչ տպավորվել էր այդ օրվա շրջագայությունից:

4) Թեև հայրն արդեն ծերացել էր և օգնության կարիք ուներ, իսկ որդին հոգ չէր տանում նրա մասին:

5) Անտառը լցված էր բուրմունքներով, որ հաճելիորեն թեթևացնում էին մարդկանց շնչառությունը, սակայն մտամոլոր ճամփորդը դա չէր զգում:

.___.

|Բ14| Ճիշտ նախադասություն ստանալու համար ո՞ր բառը պետք է տեղադրել բաց

.___. թողնված տեղում:

 

ժայթքում ընդերքից:

 

1) չնայած

2) քանի որ

3) կարծես

4) որոնք

5) այնպես որ

.___.

|Բ15| Ընտրեցե՛ք նախադասության մտքին ճշտորեն համապատասխանող բառաձևը  կամ

.___. կապային կառույցը:

 

Հույների կատարած ճանապարհորդությունները, բնության երևույթների ուսումնասիրությունները, Հին Արևելքի երկրների գիտական ............. ծանոթ լինելը նպաստեցին բնության մասին գիտության զարգացմանը Հունաստանում:

 

1) գիտելիքների հետ

2) գիտելիքներով

3) գիտելիքների միջոցով

4) գիտելիքներին

5) գիտելիքների մասին

.___.

|Բ16| Ընտրեցե՛ք այն տարբերակը, որը տեղադրելու դեպքում քերականորեն և

.___. տրամաբանորեն ճիշտ նախադասություն կստանաք:

 

Բույսերի մեջ թաքնված ուժը հնում մարդկանց մոգական էր թվում.......

 

1) որպեսզի բնության մասին հիմնավոր գիտելիքներ ունենան

2) մինչդեռ նրանք բնության մասին ճիշտ պատկերացում չունեին

3) շնորհիվ իրենց անգիտության

4) բույսերի քիմիական բաղադրությունը չիմանալու պատճառով

5) չնայած նրանք խոր հավատ ունեին

.___.

|Բ17| Պատասխանների ո՞ր տարբերակի մեջ են ճիշտ նշված այն թվերը, որոնց

.___. տեղում նախադասության մեջ բութ պիտի լինի (կետադրական նշաններն

առհասարակ դրված չեն):

 

Իսահակ Նյուտոնի (1) այդ խոշոր գիտնականի մասին պատմում էին որ նրան խորթ էին շատախոսությունն ու բամբասանքը (2) անընդունելի (3) մարդուն բնորոշ սնապարծությունը: Նյուտոնին շնորհել էին լորդի տիտղոս և նա 26 տարի մասնակցում էր Լորդերի պալատի (4) ձանձրույթ պատճառող խորհրդակցություններին: Այդ տարիների ընթացքում (5) գիտնականը (6) ինքնամփոփ ու լռակյաց որևէ ելույթ չէր ունեցել: Ի զարմանս բոլորի (7) մի օր Նյուտոնը ձեռք բարձրացրեց: Զարմանքից քարացած ողջ դահլիճը շրջվեց դեպի գիտնականը (8) պատրաստ լսելու նրան: Պարոններ ասաց Նյուտոնը (9) ներողություն հայցելով պիտի խնդրեմ պատուհանը փակել (10) ես վախենում եմ մրսելուց:

 

1) 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9

2) 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10

3) 1, 3, 4, 6, 7, 8, 9

4) 1, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10

5) 1, 4, 6, 7, 8, 9, 10

.___.

|Բ18| Պատասխանների ո՞ր տարբերակի մեջ են ճիշտ նշված այն թվերը, որոնց

.___. տեղում նախադասության մեջ ստորակետ պիտի լինի (կետադրական նշաններն

առհասարակ դրված չեն):

 

Ստվերախիտ անտառում (1) կաղնիների կողքին (2) մի լորենի էր աճում: Ծառը երազում էր բոլորից բարձր երևալ (3) և մի գիշեր լորենին (4) հեռանալով անտառից (5) տեղավորվեց ուղղահայաց (6) լերկ լեռան բարձունքին: Հենց արևը սկսեց այրել նրա կատարը (7) լորենին հիշեց զովասուն անտառն ու իր ընկերներին: Սակայն (8) կարկուտը ծակծկեց տերևները (9) սանձարձակ քամին կոտրատեց ճյուղերը: Անզոր (10) հուսահատ ծառը թալկացած ընկավ գետնին: Իսկ անտառի ծառերը հաստատուն կանգնած էին կողք կողքի և սատարում էին միմյանց:

 

1) 2, 3, 4, 5, 6, 7, 10

2) 1, 2, 3, 4, 5, 7, 10

3) 1, 3, 4, 5, 7, 8, 9,10

4) 2, 3, 4, 5, 7, 9, 10

5) 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9

.___.

|Բ19| Նշեցե՛ք բարդ ստորադասական նախադասության պարզեցման ճիշտ տարբերակը:

.___.

Տրդատը, որ ամբողջ կյանքում եկեղեցիներ էր կառուցել, ափսոսանքով նայում էր տաճարի ավերված պատերին:

 

1) Տրդատը` ամբողջ կյանքում եկեղեցիներ կառուցողը, ափսոսանքով նայում էր տաճարի ավերված պատերին:

2) Ամբողջ կյանքում եկեղեցիներ կառուցած Տրդատը ափսոսանքով նայում էր տաճարի ավերված պատերին:

3) Տրդատը ամբողջ կյանքում եկեղեցիներ կառուցելիս ափսոսանքով նայում էր տաճարի ավերված պատերին:

4) Տրդատը, ամբողջ կյանքում եկեղեցիներ կառուցած լինելով, ափսոսանքով նայում էր տաճարի ավերված պատերին:

5) Տրդատն ափսոսանքով էր նայում տաճարի պատերին` ամբողջ կյանքում եկեղեցիներ կառուցած:

.___.

|Բ20| Նշեցե՛ք, թե ո՛ր դեպքում է պարզ նախադասությունը ճիշտ փոխակերպված

.___. բարդ ստորադասական նախադասության:

 

Տեսնելով հեռվում առկայծող ճրագը` երիտասարդներն արագացրին քայլերը:

 

1) Հենց տեսան հեռվում առկայծող ճրագը, երիտասարդներն արագացրին քայլերը:

2) Երբ տեսան հեռվում առկայծող ճրագը, երիտասարդներն արագացրին քայլերը:

3) Երբ տեսել էին հեռվում առկայծող ճրագը, երիտասարդներն արագացրին քայլերը:

4) Հեռվում առկայծող ճրագը տեսան թե չէ, երիտասարդներն արագացրին քայլերը:

5) Երբ տեսել են հեռվում առկայծող ճրագը, երիտասարդներն արագացրին քայլերը:

.___.

|Բ21| Հետևյալ  տողերում պատկերավորման ո՞ր միջոցն է կիրառվել:

.___.

Եվ աշունն էլ թող գա բարով,

Թող գա առատ բերք ու բարով:

Հ. Սահյան

 

1) նույնավերջ

2) բառախաղ

3) պարադոքս

4) շրջադասություն

5) աստիճանավորում

.___.

|Բ22| Ո՞ր ոճին են բնորոշ հետևյալ  բառերն ու բառակապակցությունները.

.___.

ներքոստորագրյալ, ի գիտություն, սույն, առ այն, ի կատար ածել, դիմում, արձանագրություն:

 

1) առօրյա-խոսակցական

2) գիտական

3) վարչական

4) հրապարակախոսական

5) գեղարվեստական

.___.

|Բ23| Ընտրեցե՛ք այն նախադասությունը, որը ճշգրիտ արտահայտում է տրված

.___. նախադասության միտքը:

 

Ցեցե կոչվող ճանճի` Աֆրիկայում եղած տեսակները, սնվելով հիվանդ մարդկանց և կենդանիների արյամբ, տարածում են այնպիսի մակաբույծներ, որոնք մարդկանց մեջ քնաբեր թուլություն են առաջացնում, ընտանի կենդանիների մեջ տարածում նագանա կոչվող հիվանդությունը, սակայն թռչունների օրգանիզմում այս ճանճի խայթոցից հիվանդագին որևէ երևույթ չի նկատվում:

 

1) Աֆրիկայում տարածված են ցեցե ճանճի մի քանի տեսակներ, որոնց մակաբույծներն ապրում են հիվանդ մարդկանց արյան մեջ և քնաբեր թուլություն առաջացնում ընտանի կենդանիների օրգանիզմում, իսկ թռչունների մեջ տարածում են մի հիվանդություն, որ նագանա են անվանում:

2) Ցեցե ճանճի աֆրիկյան տեսակները սնվում են հիվանդ մարդկանց և կենդանիների արյամբ և այնպիսի մակաբույծների տարածողներ են, որոնք քնաբեր թուլություն են հաղորդում մարդկանց, ընտանի կենդանիներին վարակում նագանա կոչվող հիվանդությամբ, բայց նրանց խայթոցից թռչունների օրգանիզմում որևէ հիվանդագին երևույթ չի առաջանում:

3) Ցեցե կոչվող ճանճերը, որ տարածված են Աֆրիկայում, հիվանդ կենդանիների արյան միջոցով այնպիսի մակաբույծներ են տարածում, որոնք նագանա կոչվող հիվանդությամբ են վարակում մարդկանց և ընտանի կենդանիներին` առաջ բերելով քնաբեր թուլություն, իսկ թռչունների օրգանիզմի վրա որևէ ազդեցություն չեն ունենում:

4) Աֆրիկայում տարածված ցեցե կոչվող ճանճը, որով սնվում են հիվանդ կենդանիները, նրանց արյան մեջ գոյացնում է այնպիսի մակաբույծներ, որոնք մարդկանց և ընտանի կենդանիների օրգանիզմում առաջացնում են քնաբեր թուլություն և նագանա կոչվող հիվանդությունը, բայց թռչունների օրգանիզմում որևէ փոփոխություն առաջ չեն բերում:

5) Աֆրիկյան ցեցե ճանճերը հիվանդ մարդկանցից առողջ կենդանիներին են փոխանցում այնպիսի հիվանդություններ, որոնք նագանա հիվանդության հարուցիչներն են և քնաբեր թուլություն են առաջ բերում կենդանիների օրգանիզմում, սակայն թռչուններին որևէ կերպ չեն վնասում:

.___.

|Բ24| Ընտրեցե՛ք պարբերությունները նշող թվերի դասավորության այն

.___. տարբերակը, որը համապատասխանում է տեքստի տրամաբանական և

քերականական ճիշտ կառուցվածքին:

 

Արհեստական սիրտ

 

1) Առաջին պահին անհեթեթ հնչող այս լուրը ցնցեց գիտական աշխարհը` հնագետներին ու պատմաբաններին թողնելով ապշահար վիճակում: Պակաս զարմացած չէին բժիշկները:

2) Ըստ Եգիպտոսի մայրաքաղաք Կահիրեից ստացված տեղեկությունների` հնագետները դամբարաններից մեկում քառասնամյա կնոջ մումիա են գտել: Կնոջ մարմինը պահպանվել է հրաշալի վիճակում: Արհեստական սրտի կափույրներից մեկը խափանվել է` դառնալով կնոջ մահվան պատճառ:

3) Գտածոներն ապացուցում են, որ հին եգիպտացիները վիրաբուժության ասպարեզում ևս հասել են այսօրվա մարդուն առեղծվածային ու անմեկնելի թվացող աննախադեպ հաջողությունների: Նրանք, փաստորեն, իրենց ժամանակից մի քանի հազարամյակ առաջ են անցել:

4) Բայց ավելի ուշ պարզվեց, որ այս հայտնագործությունը միակը չէ: Հնագետները մի մումիայի ուսումնասիրությունից հետո էլ շատ հմտորեն պատրաստված արհեստական սիրտ են գտել:

 

1) 1, 4, 3, 2

2) 3, 4, 2, 1

3) 2, 1, 4, 3

4) 1, 2, 4, 3

5) 1, 2, 3, 4

.___.

|Բ25| Ընտրեցե՛ք պատասխանի այն տարբերակը, որն արտահայտում է տրված հատվածի

.___. հիմնական միտքը:

 

Հետազոտություններից ստացված փաստերը վկայում են, որ ծառաբների օղակները, որոնցով մարդիկ երկար ժամանակ որոշել են ծառերի տարիքը, տեղեկություններ քաղել անցյալի կլիմայական պայմանների մասին, «գրանցում» են նաև երկրաշարժերը: Օղակներն արտացոլում են երկրաշարժերի այնպիսի ազդեցություններ, ինչպիսիք են տատանումները, ցնցումները, երկրակեղևի ճեղքվածքները, ծառարմատների կոտրվածքները, ինչպես նաև շրջակա միջավայում տեղի ունեցող այլևայլ փոփոխություններ: Այս առումով մեծանում է «ծեր» ծառերի դերը, քանի որ նրանք կարող են արժեքավոր տեղեկություններ հաղորդել հարյուրավոր տարիներ առաջ տեղի ունեցած երևույթների մասին:

 

1) Երկրաշարժերն ինչպես են ազդում ծառաբների օղակների վրա:

2) Ծառաբների օղակներն ինչպես են մարդկանց նախազգուշացնում երկրաշարժերի մասին:

3) Ինչու են ծառաբների օղակներն օգտագործվում այլևայլ տեղեկություններ ստանալու համար:

4) Ինչպիսի տեղեկություններ կարելի է ստանալ ծառաբների օղակների ուսումնասիրությունից:

5) Ինչ տեղեկություններ կարող ենք ստանալ «ծեր» ծառերից:

 

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխանի համար տրվում է 1 միավոր, առավելագույնը` 75 միավոր: Սխալ պատասխանի կամ պատասխանի բացակայության դեպքում միավոր չի տրվում: Գնահատականը ձևավորվում է գումարային միավորը 20 միավորանոց սանդղակի բերման եղանակով:

 

ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

Հայ գրականության զարգացման շրջանները:

Գրական սեռեր և ժանրեր:

Առասպել և էպոս: Հայ հնագույն առասպելներն ու վիպերգերը` «Վահագն», «Արա Գեղեցիկ և Շամիրամ», «Արտաշես և Արտավազդ», «Հայկ և Բել»:

Մեսրոպ Մաշտոցը և հայ գրերի գյուտը:

5-րդ դարի մատենագրության ընդհանուր բնութագիրը. Ագաթանգեղոս, Եզնիկ Կողբացի, Փավստոս Բուզանդ, Ղազար Փարպեցի, Կորյուն: Մովսես Խորենացի. կյանքը, «Հայոց պատմություն»:

«Սասունցի Դավիթ» էպոսը. սյուժեն, գաղափարը, գլխավոր կերպարները: Էպոսի գեղարվեստական մշակումները:

Գրիգոր Նարեկացի. կյանքը, տաղերը, «Մատյան ողբերգության» պոեմը:

Միջնադարի հայ բանաստեղծները /թվարկել/: Ներսես Շնորհալի. «Ողբ Եդեսիո» պոեմը: Հայ առակագիրներ. Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի: Ֆրիկի կյանքը, պոեզիայի ընդհանուր բնութագիրը. «Բան պիտանի», «Գանգատ» բանաստեղծությունները: Նահապետ Քուչակ. «Հայրեններ»:

Սայաթ-Նովա. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը /4-5 բանաստեղծության վերլուծություն/:

Խաչատուր Աբովյան. կյանքը, ստեղծագործությունները: Աբովյանը հայ նոր գրականության հիմնադիր: «Վերք Հայաստանի» վեպը. սյուժեն, գաղափարը, կերպարները:

Միքայել Նալբանդյան. գրողը, քննադատը և հրապարակախոսը: Նալբանդյանը բանաստեղծ /2-3 բանաստեղծության վերլուծություն/:

Գաղափար գրական հիմնական ուղղությունների մասին` կլասիցիզմ, ռոմանտիզմ, ռեալիզմ:

Պետրոս Դուրյան. կյանքը, ստեղծագործությունը, բանաստեղծության հիմնական թեմաները. վերլուծել «Սիրել», «Դրժել», «Տրտունջք» բանաստեղծությունները:

Հակոբ Պարոնյան. կյանքը, ստեղծագործությունները /թվարկել թեմաները/, երգիծանքը: «Մեծապատիվ մուրացկաններ» վիպակի սյուժեն, կերպարները:

Րաֆֆի. ստեղծագործության /թվարկում/ ընդհանուր բնութագիրը: «Սամվել» պատմավեպ. պատմական ժամանակաշրջանը, սյուժեն, գաղափարը, կերպարները:

Ալ. Շրիվանզադե. կյանքը, ստեղծագործությունը: «Քաոս» վեպը. սյուժեն, կերպարները: Համեմատություն «Պատվի համար» դրամայի հետ:

Մուրացան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը, Կամսարյանի կերպարը «Առաքյալը» վիպակում: «Գևորգ Մարզպետունի» պատմավեպը. պատմական ժամանակաշրջանի սյուժեն, կերպարները:

Գրիգոր Զոհրապ. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: Զոհրապը նորավեպի /նովելի/ մեծ վարպետ: «Երջանիկ մահը», «Այինկա», «Զաբուղոն» նորավեպերը /ևս երեք նովել` դիմորդի ընտրությամբ/:

Հովհ. Թումանյան. կյանքը, ստեղծագործության ժանրային բազմազանությունը: Բանաստեղծությունները /»Հայոց լեռներում», «Հայրենիքիս հետ», «Բարձրից»/, քառյակները /8-10 հատ/, պոեմները և բալլադները /»Հառաչանք», «Անուշ», «Փարվանա», «Թմկաբերդի առումը»/, արձակը /»Գիքորը», «Քաջ Նազար»/:

Ավ. Իսահակյան. կյանքը, ստեղծագործության ժանրային բազմազանությունը: Բանաստեղծությունները. «Գիշերն եկավ, զով հովն ընկավ», «Մի մրահոն աղջիկ տեսա», «Պանդուխտ որդին», «Ախ, մեր սիրտը լիքը դարդ, ցավ», «Մեր պատմիչներն ու գուսանները», «Ռավեննայում», «Հայրենիքիս», «Հայրենի հողը», «Աբու-Լալա Մահարի» պոեմը, «Համբերանքի չիբուխը» պատմվածքը:

Միսաք Մեծարենց. կյանքը, պոեզիայի ընդհանուր բնութագիրը: «Սիրերգ», «Ձմրան պարզ գիշեր», «Արևին», «Աքասիաներու շուքին տակ», «Ջրտուք», «Հյուղը» բանաստեղծությունները:

Դանիել Վարուժան. կյանքը, բանաստեղծական շարքերի համառոտ բնութագիրը: «Հարճը» պոեմը, «Ձոնը», «Ցորյանի ծովեր» /ևս 3-4 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ/:

Լևոն Շանթ. «Հին աստվածներ» դրաման. սյուժեն, կերպարները:

Վահան Տերյան. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Տխրություն», «Հրաժեշտի գազել», «Աշնան մեղեդի», «Fatum», «Գարուն», «Իջնում է գիշերն անգութ ու մթին», «Որպես Լաերտի որդին...» /ևս 4-5 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ/:

Եղիշե Չարենց. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Վահագն», «Հարդագողի ճամփորդները», «Տաղարան» շարքից երկու տաղ /»Էլի գարուն կգա...», «Ես իմ անուշ Հայաստանի...» /, «Թուղթ բանաստեղծ բարեկամիս` NN-ին, գրված Երևանից», «Անվերնագիր», «Իմ մահվան օրը...» բանաստեղծությունները, «Դանթեական առասպել», «Ամբոխները խելագարված», «Դեպի լյառն Մասիս», «Պատմության քառուղիներով» պոեմները, «Գանգրահեր տղան» չափածո նովելը:

Դերենիկ Դեմիրճյան. ստեղծագործության ժանրային բազմազանությունը: «Վարդանանք» պատմավեպը. պատմական ժամանակաշրջանը, սյուժեն, կերպարները, Ավարայրի ճակատամարտի նշանակությունը:

Ակսել Բակունց. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը. «Մթնաձոր», «Մթնաձորի չարքը»», «Միրհավ», «Ալպիական մանուշակ», «Ծիրանի փողը», «Խոնարհ աղջիկը» /ևս 3-4 պատմվածք` դիմորդի ընտրությամբ/:

Շահան Շահնուր. ընդհանուր տեղեկություններ կյանքի և ստեղծագործության մասին. «Նահանջը առանց երգի» վեպը:

Կոստան Զարյան. կյանքի և ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Նավը լեռան վրա» վեպը:

Գուրգեն Մահարի. կյանքը և ստեղծագործության բնութագիրը: «Ծաղկած փշալարեր» վիպակը:

Նաիրի Զարյան. «Արա Գեղեցիկ» ողբերգությունը, «Երկու հանճարեղ գլուխ» բանաստեղծությունը:

Հովհաննես Շիրազ. «Թագադրում», «Հայ ժողովրդի երգը», «Մայրս», «Կուզեի նստել մի քարի վրա» /ևս 3-4 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ/:

Համո Սահյան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը, «Չես ասի ոչ մի բառով», «Անտառում», «Քարափը», «Մասրենի», «Անունդ տալիս» «Ինչո՞ւ հիշեցրի»:

Պարույր Սևակ. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը, ժողովածուները: «Անլռելի զանգակատուն» պոեմը, «Վարք մեծաց» բանաստեղծությունը:

Հրանտ Մաթևոսյան. ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: «Աշնան արև» վիպակը:

 

ԱՆԳԻՐ ԱՍԵԼ`

 

Առասպելներից` «Վահագնի ծնունդը»:

Մովսես Խորենացի` հատվածներ «Հայոց պատմությունից» /»Թեպետև եմք ածու փոքր...»` 4-5 տող, «Ողբամ զքեզ, Հայոց աշխարհ...»` 10-15 տող/:

Գրիգոր Նարեկացի` «Տաղ Վարդավառի», «Մատյան ողբերգության» /հատված/:

Ֆրիկ` «Գանգատ» /»Մեկն ի պապանց պարոնորդի...» հատվածից/:

Սայաթ-Նովա` «Աշխարս մե փանջարա է»:

Միքայել Նալբանդյան` «Ազատություն», «Իտալացի աղջկա երգը» /հատված/:

Պետրոս Դուրյան` «Տրտունջք», «Լճակ»:

Հովհ. Թումանյան` «Անուշ» /»Նախերգանք»/, «Թմկաբերդի առումը» /»Նախերգանք»/, «Փարվանա» /հատված/, քառյակներ /դիմորդի ընտրությամբ/:

Ավ. Իսահակյան` «Գիշերն եկավ, զով հովն ընկավ», «Մի մրահոն աղջիկ տեսա», «Ռավեննայում» «Աբու-Լալա Մահարի» պոեմի 3-րդ սուրահը /ևս 2-3 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ/:

Միսաք Մեծարենց` «Սիրերգ», «Արևին»:

Դանիել Վարուժան` «Ցորյանի ծովեր», «Ձոն»:

Լևոն Շանթ` «Հին աստվածներ»-ից «Իջե՛ք, իջե՛ք, երազներ» հատվածը:

Վահան Տերյան` «Տխրություն», «Հրաժեշտի գազել» /ևս 2-3 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ/:

Եղիշե Չարենց` «Վահագն», «Էլի գարուն կգա», «Անվերնագիր» /ևս 2-3 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ/:

Պարույր Սևակ` «Անլռելի զանգակատուն» /հատված/:

Հովհ. Շիրազ` «Թագադրում», «Հայ ժողովրդի երգը» /ևս 2-3 բանաստեղծություն` դիմորդի ընտրությամբ/:

Համո Սահյան` «Մասրենի», «Անունդ տալիս»:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Հ. Բախչինյան, Ս. Սարինյան, Հ. Թամրազյան, «Հայ գրականություն», դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Եր., 2000թ.:

2. Հ. Թամրազյան, Դ. Գասպարյան, Ժ. Քալանթարյան, «Հայ գրականություն», դասագիրք 10-րդ դասարանի համար, Եր., 2000 թ.:

 

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ԵՎ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱՆԱՎՈՐ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԵՐԻ ԿԱԶՄՄԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Հարցատոմսերը կազմվում են ընդունելության համար «Հայոց լեզու և գրականություն» առարկաների նախապես հաստատված ծրագրերից քաղված հարցերով` ընդգրկելով ամբողջ դպրոցական ծրագիրը:

Յուրաքանչյուր հարցաթերթիկ բաղկացած է չորս հարցից. երկու հարց գրականությունից, երկուսը` լեզվից: Գրականության հարցերը ընտրում են այնպես, որ մեկը լինի 9-րդ, մյուսը 10-րդ դասարանի ծրագրից: Հնարավոր դեպքում` մեկը արձակագրի, մյուսը` բանաստեղծի մասին: Հայոց լեզվի հարցերից մեկը տեսական է, մյուսը` նախադասության վերլուծություն:

Բուհական ընդունելության քննությունների մրցութային «Հայոց լեզու» առարկայի գրավոր քննության գնահատումը կատարել «Հայոց լեզու, գրականություն» միասնական քննության «Հայոց լեզու» առարկայի հատվածով: Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխանի համար տրվում է 1 միավոր, ընդհանուրը 60 միավոր, որը հավասարեցվում է 20 միավորանոց համակարգին: Սխալ պատասխանի կամ պատասխանի բացակայության դեպքում միավոր չի տրվում:

 

Քննական թերթիկի երկու նմուշ

 

Քննական թերթիկ

 

1. Մեսրոպ Մաշտոցը և հայ գրերի գյուտը:

2. Ակսել Բակունց. կյանքը, ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը:

3. Բայի սեռերը: Խնդրառություն:

4. Նախադասության վերլուծություն /ձևաբանական և շարահյուսական/:

Դուռը բացեց մազերը շաղ տված, շտապելուց շրջազգեստը անկարգ հագած մի ջահել կին, որի կաթնագույն դեմքի վրա աչքի էին ընկնում սև հոնքերը, որ համարյա միացած էին:

 

Քննական թերթիկ

 

1. Ներսես Շնորհալի «Ողբ Եդեսիո» պոեմը:

2. Կոստան Զարյան. «Նավը լեռան վրա» վեպը:

3. Ածական: Ածականի տեսակները:

4. Նախադասության վերլություն /ձևաբանական և շարահյուսական/:

Ամբողջ քաղաքն անսովոր մարդու վրա թողնում էր երկաթուղու կայանի տպավորություն, ուր ամենքը շտապում են` վախենալով փախցնել գնացքը, որը նրանց տանելու է ցանկալի հեռուները:

(բաժինը փոփ. 11.05.07 թիվ 427-Ն հրաման)

 

ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱ

 

Թվաբանություն, հանրահաշիվ,

հանրահաշիվ և մաթեմատիկական անալիզի տարրեր

 

Բնական թվեր (N), գործողություններ դրանց հետ: Պարզ և բաղադրյալ թվեր, ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկ, ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար, դրանք գտնելու եղանակները: 2, 3, 5, 9, 10 թվերի վրա բաժանելիության հայտանիշները:

Ամբողջ թվեր (Z) և ռացիոնալ թվեր (Q), գործողություններ դրանց հետ: Ռացիոնալ թվերի համեմատումը: Թվի մասը և տոկոսը:

Իրական թվեր (R): Թվային առանցք, թվային միջակայքեր: Իրական թվի հակադիրը և բացարձակ արժեքը (մոդուլը), դրանց երկրաչափական իմաստները: Մեծություններ, դրանց չափման միավորները: Երկարության, մակերեսի, ծավալի, զանգվածի և ժամանակի մի միավորը մեկ այլ միավորով արտահայտելը: Համեմատականություններ, ուղիղ և հակադարձ համեմատականություններ:

Բնական, ամբողջ և ռացիոնալ ցուցիչով աստիճաններ: Իրական թվի n աստիճանի արմատը, արմատների հետ գործողությունները և դրանց հատկությունները: Կրճատ բազմապատկման բանաձևերը:

Թվային արտահայտություններ, հանրահաշվական արտահայտություններ, գործողություններ դրանց հետ: Նույնություններ:

Մեկ փոփոխականով բազմանդամ, դրա աստիճանը և արմատը: Գործողություններ բազմանդամների հետ:

Հավասարումներ: Հավասարման արմատը, լուծումների բազմությունը: Համարժեք հավասարումներ: Հավասարումների համակարգեր: Գծային հավասարում: Քառակուսային հավասարում և դրա արմատների բանաձևը: Վիետի ուղիղ և հակադարձ թեորեմները: Քառակուսայինի բերվող հավասարումներ: Քառակուսային եռանդամ, քառակուսային եռանդամի վերլուծումը գծային արտադրիչների:

Անհավասարություններ, դրանց հատկությունները: Անհավասարումներ: Անհավասարման լուծումները: Միջակայքերի եղանակը: Համարժեք անհավասարումներ: Անհավասարումների համակարգեր:

Հաջորդականություններ: Թվաբանական պրոգրեսիա, դրա բնութագրիչ հատկությունը, n-րդ անդամի և առաջին n անդամների գումարի բանաձևերը: Երկրաչափական պրոգրեսիա, դրա բնութագրիչ հատկությունը, n-րդ անդամի և առաջին n անդամների գումարի բանաձևերը: Թվաբանական միջին և երկրաչափական միջին: Անվերջ նվազող երկրաչափական պրոգրեսիայի անդամների գումարի բանաձևը: Խնդիրներ թվաբանական և երկրաչափական պրոգրեսիաների վերաբերյալ:

Ֆունկցիայի գաղափարը: Ֆունկցիայի որոշման տիրույթը և արժեքների բազմությունը: Ֆունկցիայի գրաֆիկը: Աճող, նվազող, զույգ, կենտ և պարբերական ֆունկցիաներ:

_

y=ax+b, y=ax**2+bx+c, y=kx/c, y=ax**3, y=\/x ֆունկցիաների հատկություններն ու գրաֆիկները:

 

y=sinx, y=cosx, y=tgx, y=ctgx եռանկյունաչափական ֆունկցիաների հատկությունները և գրաֆիկները: Առնչություններ միևնույն արգումենտի եռանկյունաչափական ֆունկցիաների միջև: Բերման բանաձևերը: Երկու անկյունների գումարի (տարբերության) սինուսի, կոսինուսի և տանգենսի բանաձևերը: Կրկնակի և կես անկյան եռանկյունաչափական ֆունկցիաների բանաձևերը: sina+-sinb և cosa+-cosb արտահայտությունների ձևափոխությունը արտադրյալի: sina*sinb, cosa*cosb, sina*cosb արտահայտությունների ձևափոխությունը գումարի: a թվի արկսինուսը, արկկոսինուսը, արկտանգենսը, արկկոտանգենսը: sinx=a, cosx=a, tgx=a, ctgx=a հավասարումների լուծումները:

Աստիճանային (y=x**n, n<-Q), ցուցչային (y=a**x; a>0, a<>1) և լոգարիթմական (y=logax; a>0, a<>1) ֆունկցիաների հատկությունները և գրաֆիկները: Տասնորդական և բնական հիմքով լոգարիթմներ: Արտադրյալի, քանորդի և աստիճանի լոգարիթմների բանաձևերը: Մի հիմքով լոգարիթմից մեկ այլ հիմքով լոգարիթմի անցնելու բանաձևը:

Բազմանդամների, փոփոխականներ պարունակող կոտորակների, ինչպես նաև աստիճանային, ցուցչային, լոգարիթմական և եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ պարունակող արտահայտությունների նույնական ձևափոխությունները:

Իռացիոնալ, ցուցչային, լոգարիթմական, եռանկյունաչափական, բացարձակ արժեքներ և պարամետրեր պարունակող հավասարումների, անհավասարումների և դրանց համակարգերի լուծումները:

Հավասարումներ կամ հավասարումների համակարգեր կազմելու միջոցով խնդիրների լուծումը:

Ածանցյալ: Ածանցյալի երկրաչափական իմաստը: Ֆունկցիայի գրաֆիկի շոշափողի հավասարումը: y=x**n (n<-Q), y=a**x (a>0, a<>1), y=logax (a>0, a<>1), y=sinx, y=cosx, y=tgx ֆունկցիաների ածանցյալները: Երկու ֆունկցիաների գումարի, արտադրյալի և քանորդի ածանցյալները: Բարդ ֆունկցիայի ածանցման կանոնը:

Միջակայքում ֆունկցիայի աճման (նվազման) բավարար պայմանը: Ֆունկցիայի էքստրեմումի գաղափարը: Էքստրեմումի անհրաժեշտ պայմանը: Էքստրեմումի բավարար պայմանը: Ֆունկցիայի մեծագույն և փոքրագույն արժեքները: Ածանցյալի գաղափարի օգտագործումը ֆունկցիայի աճումը, նվազումը, էքստրեմումները հետազոտելիս և ֆունկցիայի գրաֆիկը կառուցելիս: Ածանցյալի կիրառությամբ խնդիրների լուծումը:

 

Երկրաչափություն

 

ՈՒղիղ, ճառագայթ, հատված և դրա երկարությունը: Հատվածի միջնուղղայացը: Անկյուն, դրա աստիճանային մեծությունը: Սուր, ուղիղ, բութ և փռված անկյուններ: Կից և հակադիր անկյուններ: Անկյան կիսորդը և դրա հատկությունը:

Զուգահեռ և ուղղահայաց ուղիղներ: ՈՒղիղների զուգահեռության հայտանիշները:

Եռանկյուն: Եռանկյան միջնագիծ, կիսորդ, բարձրություն և միջին գիծ: Եռանկյան ներքին անկյունների գումարը: Եռանկյան արտաքին անկյունը, դրա հատկությունները: Եռանկյունների հավասարության հայտանիշները: Հավասարասրուն, հավասարակողմ եռանկյուն: ՈՒղղանկյուն եռանկյունների հավասարության հայտանիշները: Թալեսի թեորեմը: Պյութագորասի ուղիղ և հակադարձ թեորեմները: Առնչություններ ուղղանկյուն եռանկյան կողմերի և անկյունների միջև: ՈՒղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգին տարված բարձրության հատկությունը: Համեմատական հատվածներ ուղղանկյուն եռանկյան մեջ: Եռանկյան կիսորդի հատկությունը: Սինուսների թեորեմը: Կոսինուսների թեորեմը: Եռանկյունների լուծումը: Քառանկյուն, զուգահեռագիծ, ուղղանկյուն, շեղանկյուն, քառակուսի, սեղան: Զուգահեռագծի, ուղղանկյան, շեղանկյան հատկությունները: Սեղանի միջին գծի հատկությունը:

Շրջանագիծ և շրջան: Կենտրոն, լար, տրամագիծ, շառավիղ: Հատվող լարերի հատկությունը: Շրջանագծի աղեղ և շոշափող: Շրջանագծի հատողի և շոշափողի հատկությունը: Սեկտոր և սեգմենտ: Շրջանագծի և դրա աղեղի երկարությունները, «պի» թիվը: Անկյան ռադիանային չափը: Կենտրոնային անկյուն: Ներգծյալ անկյուն և դրա չափը: Եռանկյան ներգծյալ և արտագծյալ շրջանագծեր: Քառանկյանը շրջանագիծ ներգծելու և արտագծելու պայմանները:

Բազմանկյուն, դրա կողմերը, գագաթները, անկյունները, անկյունագծերը, պարագիծը: ՈՒռուցիկ բազմանկյուն, դրա անկյունների գումարը: Ներգծյալ և արտագծյալ բազմանկյուններ: Կանոնավոր բազմանկյուններ: Կանոնավոր բազմանկյան կողմի երկարության արտահայտումը արտագծյալ և ներգծյալ շրջանագծերի շառավիղների միջոցով:

Բազմանկյան մակերեսը, մակերեսի հատկությունները: Եռանկյան, ուղղանկյան, զուգահեռագծի, շեղանկյան, քառակուսու և սեղանի մակերեսների բանաձևերը: Կանոնավոր բազմանկյան մակերեսի, նրա կողմերի, արտագծյալ և ներգծյալ շրջանագծերի շառավիղների հաշվման բանաձևերը: Շրջանի և սեկտորի մակերեսների բանաձևերը:

Համաչափություն կետի (կենտրոնի), ուղղի (առանցքի), հարթության նկատմամբ, զուգահեռ տեղափոխություն, պտույտ: Նմանություն, դրա գործակիցը: Նման պատկերներ, դրանց մակերեսների և գծային տարրերի հարաբերությունները: Եռանկյունների նմանության հայտանիշները:

Հարթություն, հարթությունների զուգահեռությունը: ՈՒղղի և հարթության զուգահեռությունը, ուղղահայացությունը: Տրված կետից հարթությանը տարված ուղղահայաց և թեք, թեքի պրոյեկցիան: Երեք ուղղահայացների մասին թեորեմը: Հարթությունների ուղղահայացությունը: Հարթությունների զուգահեռության և ուղղահայացության հայտանիշները: ՈՒղիղների կազմած անկյունը: ՈՒղղի և հարթության կազմած անկյունը: Երկու հարթությունների կազմած անկյունը (երկնիստ անկյուն), դրա գծային անկյունը: Հարթ պատկերի ուղղանկյուն պրոյեկցիան: Երկու կետերի հեռավորությունը, կետի հեռավորությունը ուղղից և հարթությունից, երկու զուգահեռ ուղիղների հեռավորությունը, ուղղի հեռավորությունը դրան զուգահեռ հարթությունից, երկու զուգահեռ հարթությունների հեռավորությունը:

Բազմանիստեր, դրանց գագաթները, կողերը, նիստերը և անկյունագծերը: ՈՒղիղ և թեք պրիզմա (հատվածակողմ): Կանոնավոր պրիզմա: Զուգահեռանիստ, դրա հատկությունները: ՈՒղղանկյունանիստ, դրա հատկությունները: Խորանարդ: Բուրգ, դրա հիմքը, գագաթը, բարձրությունը, կողմնային կողերը և կողմնային նիստերը: Կանոնավոր բուրգ, դրա հարթագիծը: Հատած բուրգ:

Պտտման մարմիններ: Գլան, դրա հիմքերը, բարձրությունը և առանցքը: Կոն, դրա գագաթը, հիմքը, ծնորդը, բարձրությունը, առանցքը: Հատած կոն: Գունդ, դրա կենտրոնը, տրամագիծը: Գնդի հարթ հատույթների հատկությունները: Գնդի մեծ շրջանը և շրջանագիծը:

Բազմանիստերի և պտտման մարմինների մակերևույթները, հարթ հատույթները: Գնդային մակերևույթ (սֆերա): Գնդային մակերևույթի շոշափող հարթություն: Պտտման մարմիններին ներգծած և արտագծած բազմանիստեր: Պրիզմայի, բուրգի, հատած բուրգի, գլանի, կոնի, հատած կոնի կողմնային և լրիվ մակերևույթների մակերեսների և ծավալների բանաձևերը: Գնդային մակերևույթի մակերեսի և գնդի ծավալի բանաձևերը:

Երկրաչափության դասագրքերի «դժվարին խնդիրներ» բաժինների առաջադրանքները հարցատոմսերում չընդգրկել:

 

Գրականություն

 

1. Վ. Հովհաննիսյան և ուրիշներ, Մաթեմատիկա 1, 2, 3, «Արևիկ», 2001 թ.

2. Բ. Նահապետյան, Ա. Աբրահամյան, Մաթեմատիկա 4,5, «Մակ-Արմենիա», 2000 թ.

3. Հ. Միքայելյան, Հանրահաշիվ 6, 7, 8 և լրացուցիչ խնդիրների ժողովածու, 6-րդ դասարան, «Հայ Էդիթ», 2000 թ.

4. Գ. Գևորգյան, Ա. Սահակյան, Հանրահաշիվ և մաթեմատիկական անալիզի տարրեր 9, 10, «Էդիթ Պրինտ», 2001 թ.

5. Լ. Աթանասյան և ուրիշներ, Երկրաչափություն 6, 7, 8, «Աստղիկ-59», 2000 թ., Երկրաչափություն 9, 10, «Աստղիկ գրատուն», 2001 թ.:

 

ԳՐԱՎՈՐ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ՍՏՈՒԳՄԱՆ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Հարցատոմսի յուրաքանչյուր խնդրի լուծում գնահատվում է մյուսներից անկախ:

Սևագրությունը չի ստուգվում և չի գնահատվում:

Յուրաքանչյուր խնդիր գնահատվում է 0; 0,5; 1; 1,5; 2; 2,5 միավորով:

Խնդիրը գնահատվում է 2,5 միավոր, եթե ստացվել է ճիշտ պատասխան և բոլոր քայլերը հիմնավորված են: Ըստ էության լուծված խնդիրը գնահատվում է մեկ միավորից ոչ պակաս:

Թույլ տրված սխալների համար 2,5 միավորից հանվում է.

ա) խնդրի էության վրա չազդող թվաբանական սխալի համար` 0,5 միավոր,

բ) տրամաբանական սխալի համար` 0,5 կամ 1 միավոր (կախված նրա դերից):

Խնդիրը կարող է գնահատվել մինչև 1 միավոր, եթե այն ըստ էության լուծված չէ, բայց լուծման ուղղությամբ կատարված են ճիշտ քայլեր:

 

Նմուշ 1

 

1. Լուծել հավասարումը.  |x+1|+|x-3|=6 :

 

2. 15 %-անոց 80 գ սպիրտի լուծույթից վերցրին որոշ քանակությամբ լուծույթ և տեղը լցրին նույն կշռով թորած ջուր, որից հետո ստացվեց 12 %-անոց սպիրտի լուծույթ: Ինչքա՞ն սպիրտի լուծույթ վերցրին:

 

3. Լուծել հավասարումը. (1-x)log(3)2+log(3)(4**x+2)=2 :

 

4. BD-ն և B1D1-ը ABC և A1B1C1 եռանկյունների միջնագծերն են, < նման="" եռանկյունները="" b1d1c1="" և="" bdc="" որ="" ապացուցեք,=""><>

1-x**3

5. Գտնել f(x)=------ ֆունկցիայի գրաֆիկին նրա x(0)= -1 աբսցիս ունեցող

x**2 կետում տարված շոշափողով և կոորդինատային առանցքներով սահմանափակված պատկերի մակերեսը:

 

6. Գտնել a պարամետրի այն արժեքները, որոնց դեպքում անհավասարման լուծումը ամբողջ թվային առանցքն է.

 

ax**2+2(a-1)x+4a < 0 :

 

7. Գտնել արտահայտության արժեքը.

 

sin(3arccos4/5)-sin(arccos4/5) :

 

8. Կանոնավոր եռանկյուն բուրգի բարձրությունը h է, իսկ այն երկնիստ անկյունը, որի կողը բուրգի կողմնային կողն է, հավասար 2»ֆի» է: Գտեք բուրգի ծավալը:

 

Նմուշ 2

3 _  3_

1. Լուծել համակարգը. { \/x +\/y = 4

                           xy=27      :

 

2. Գտնել x-ի այն արժեքները, որոնց դեպքում 2lgx, 2+lgx, 7/2+lgx թվերը երկրաչափական պրոգրեսիայի հաջորդական անդամներն են:

 

3. Լուծել հավասարումը. 2cosx**2+5sinx-4=0 :

 

4. Կոնի ծնորդը հիմքի հարթությանը թեքված է «ֆի» անկյան տակ: Կոնի հիմքին ներգծած է եռանկյուն, որի մի կողմը a է, իսկ դրա հանդիպակաց անկյունը` «ալֆա»: Գտեք կոնի լրիվ մակերևույթի մակերեսը:

 

5. A և B վայրերից միաժամանակ միմյանց ընդառաջ շարժվեցին երկու մոտոցիկլավար: Առաջինը հասավ հանդիպումից 2,5 ժ անց, իսկ երկրորդը հասավ հանդիպումից 1,6 ժ անց: Քանի՞ ժամ տևեց յուրաքանչյուր մոտոցիկլավարի ուղևորությունը:

___________

6. Լուծել անհավասարումը. \/ 2x**2-6x+4 > x+2:

 

2**x-1

7. Գտնել y= --------------- ֆունկցիայի արժեքների բազմությունը:

2**(2x)+2**x

8. ՈՒղղանկյուն եռանկյան էջերը հավասար են 3 սմ և 4 սմ: Ներքնաձիգի և փոքր էջի միջնակետերով անցնող շրջանագիծը շոշափում է մեծ էջը: Որոշեք շրջանագծի այն լարի երկարությունը, որն ընկած է ներքնաձիգն ընդգրկող ուղղի վրա:

 

ՖԻԶԻԿԱ 1. ԿԻՆԵՄԱՏԻԿԱՅԻ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԸ

 

1 (5 միավոր). Մեխանիկական շարժում: Մեխանիկայի հիմնական խնդիրը: Նյութական կետ (սահմանում, օրինակներ): Բացարձակ պինդ մարմին: Մարմնի համընթաց և պտտական շարժումներ: Պտտման առանցք: Մարմնի դիրքը տարածության մեջ: Հաշվարկման մարմին: Մարմնի դիրքի տրման կոորդինատային և վեկտորական եղանակները: Մարմնի դիրքի շառավիղ-վեկտորի և կոորդինատների կապը: Հաշվարկման համակարգ: Հետագիծ: Մարմնի դիրքը նշելու բնական եղանակը, դիրքաթիվ: Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը` շարժման օրենք (շարժման հավասարում): Տեղափոխություն: Շարժման օրենքի արտահայտումը վեկտորական և կոորդինատային եղանակներով: Ճանապարհ: Շարժումների տեսակներն ըստ հետագծի և ըստ բնույթի:

2 (5 միավոր). ՈՒղղագիծ հավասարաչափ շարժում: ՈՒղղագիծ հավասարաչափ շարժման արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման դեպքում: Արագության մոդուլը: Ճանապարհային արագություն (սահմանումը, բանաձևը): Արագության միավորը, միավորի սահմանումը: Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման դեպքում, արտահայտված մարմնի կոորդինատի և արագության պրոյեկցիայի միջոցով: Արագության պրոյեկցիայի ֆիզիկական իմաստը: Մարմնի կոորդինատի և անցած ճանապարհի` ժամանակից կախումը պատկերող գրաֆիկները: ՈՒղղագիծ հավասարաչափ շարժման արագության պրոյեկցիայի և մոդուլի` ժամանակից ունեցած կախման գրաֆիկները: Այդ գրաֆիկներով սահմանափակված պատկերների մակերեսների ֆիզիկական մեկնաբանությունը:

3 (4 միավոր). Մարմնի դիրքի հարաբերականությունը (օրինակ): Դադարի և շարժման հարաբերականությունը (օրինակ): Միևնույն շարժման քննարկումը տարբեր դիտակետերից: Տեղափոխությունների գումարման բանաձևը: Արագությունների գումարման բանաձևը: Հարաբերական արագություն:

4 (4 միավոր). Անհավասարաչափ շարժում (սահմանում, օրինակներ): Անհավասարաչափ շարժման միջին արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Տեղափոխությունը` արտահայտված միջին արագության միջոցով: Միջին ճանապարհային արագություն, նրա ֆիզիկական իմաստը: Միջին ճանապարհային արագության հաշվարկը, երբ ա) իրար հաջորդող հավասար ժամանակամիջոցներում մարմինը շարժվել է հաստատուն արագություններով,

բ) իրար հաջորդող հավասար ճանապարհները մարմինն անցել է հաստատուն արագություններով: Ակնթարթային արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը):

5 (5 միավոր). Հավասարաչափ արագացող շարժում (սահմանում, օրինակներ): Արագացում, նրա ֆիզիկական իմաստը: Արագացման միավորը, միավորի սահմանումը: Հավասարաչափ արագացող շարժման արագության կախումը ժամանակից արտահայտող բանաձևը: Դադարի վիճակից հավասարաչափ արագացող շարժում, այդ շարժման հետագիծը, անցած ճանապարհը (բանաձևի արտածումը ճանապարհային արագության գրաֆիկի միջոցով), տեղափոխությունը, միջին արագությունը, արագության մոդուլը` արտահայտված արագացման և տեղափոխության մոդուլների միջոցով: Դադարի վիճակից հավասարաչափ արագացող շարժման ճանապարհի կախումը ժամանակից պատկերող գրաֆիկը:

6 (4 միավոր). Սկզբնական արագությամբ հավասարաչափ արագացող շարժման տեղափոխության և միջին արագության բանաձևերը: Մեխանիկայի հիմնական խնդրի լուծումը հավասարաչափ արագացող շարժման դեպքում: Շարժումների անկախության սկզբունքը: ՈՒղղագիծ հավասարաչափ արագացող շարժման արագության պրոյեկցիայի` ժամանակից կախումն արտահայտող բանաձևը և գրաֆիկը: ՈՒղղագիծ հավասարաչափ արագացող շարժման տեղափոխության պրոյեկցիայի և կոորդինատի` ժամանակից կախումն արտահայտող բանաձևերը:

7 (4 միավոր). Ազատ անկում: Ազատ անկման արագացում (առանձնահատկությունը, այդ առանձնահատկությունը հաստատող փորձը և թվային արժեքը): Ազատ անկման կինեմատիկական հավասարումները (v(t) և r(t) կախման բանաձևերը): Ազատ անկում առանց սկզբնական արագության` ա) v(t) և y(t) կախման բանաձևերը, բ) մինչև գետին անկման բարձրությունը և տևողությունը հաշվելու բանաձևերը, գ) արագությունն անկման վերջում` արտահայտված անկման բարձրությամբ: ՈՒղղաձիգ դեպի վեր նետված մարմնի շարժումը` ա) vy(t) և y(t) կախման բանաձևերը, բ) թռիչքի առավելագույն բարձրության և թռիչքի տևողության որոշումը:

8 (5 միավոր). Կորագիծ շարժում (սահմանում, օրինակներ): Արագությունը կորագիծ շարժման դեպքում: Արագության ուղղությունը (օրինակներ): Տեղափոխության և անցած ճանապարհի հաշվարկը կորագիծ շարժման դեպքում: Ճանապարհի հաշվարկը հավասարաչափ կորագիծ շարժման դեպքում: Կորագիծ շարժման ակնթարթային արագացում (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Կորագիծ հավասարաչափ շարժում: Կորագիծ անհավասարաչափ շարժում: Կորագիծ շարժման արագացման ուղղությունը, երբ արագության մոդուլը`

ա) նվազում է, բ) աճում է, գ) մնում է անփոփոխ: Նախապես հայտնի կոր հետագծով հավասարաչափ շարժվող մարմնի դիրքաթվի հաշվարկը: Շրջանագծային շարժում: Կորագիծ շարժման ներկայացումը որպես շրջանագծերի աղեղներով շարժումների վերադրում:

9 (5 միավոր). Հավասարաչափ շրջանագծային շարժում: Մարմնի դիրքի որոշումը հավասարաչափ շրջանագծային շարժման դեպքում: Հավասարաչափ շրջանագծային շարժման անկյունային արագություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, միավորի սահմանումը): Կապը գծային և անկյունային արագությունների միջև: Պտտման պարբերություն և հաճախություն (սահմանումները, միավորները), նրանց միջև կապը: Գծային և անկյունային արագությունների` պտտման պարբերության հետ կապն արտահայտող բանաձևերը: Հավասարաչափ շրջանագծային շարժման արագացման (կենտրոնաձիգ արագացման) վեկտորի ուղղությունը: Կենտրոնաձիգ արագացման մոդուլի բանաձևի արտածումը:

10 (4 միավոր). Կորագիծ հավասարաչափ արագացող շարժում, օրինակներ: Հորիզոնական ուղղությամբ նետված մարմնի ազատ անկումը որպես երկու անկախ շարժումների վերադրում, այդ անկման հիմնական կինեմատիկական հավասարումները: Հորիզոնական ուղղությամբ նետված մարմնի ազատ անկման` ա) ժամանակը, բ) թռիչքի հեռահարությունը, գ) արագությունը, արագության վեկտորի կազմած անկյունը հորիզոնի հետ, դ) հետագծի հավասարումը:

11 (5 միավոր). Հորիզոնի նկատմամբ անկյան տակ նետված մարմնի շարժումը: Այդ շարժման հիմնական կինեմատիկական հավասարումները: Հորիզոնի նկատմամբ անկյան տակ նետված մարմնի` ա) շարժման հետագծի հավասարումը, բ) անկման ժամանակը (թռիչքի տևողությունը) և թռիչքի հեռահարությունը, գ) շարժման արագությունը գետնին ընկնելու պահին, դ) վերելքի և վայրէջքի ժամանակները, ե) թռիչքի առավելագույն բարձրությունը:

 

2. ԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԸ

 

12 (4 միավոր). Օրինակներ, որոնք պարզաբանում են մարմնի` Երկրի նկատմամբ առանց արագացման շարժվելու պայմանները: Ազատ (առանձնացված) մարմին: Իներցիա: Իներցիայի օրենքի Գալիլեյի ձևակերպումը: Հաշվարկման իներցիալ համակարգեր: Երկրին կապված հաշվարկման համակարգը իներցիալ համակարգ համարելու հիմնավորումը: Նյուտոնի առաջին օրենքը:

13 (4 միավոր). Փորձեր, որոնք պարզաբանում են, թե ինչ պայմաններում է մարմինը շարժվում արագացումով (Երկրի նկատմամբ): Մարմինների արագացումների մոդուլները միատեսակ արտաքին ազդեցությունների դեպքում (փորձի նկարագրությունը): Մարմինների իներտությունը: Զանգված: Զանգվածի չափումը: Զանգվածի միավորը: Զանգվածի ադիտիվությունը: Մարմնի խտություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը):

14 (5 միավոր). ՈՒժի հասկացությունը: ՈՒժը որպես արագացման պատճառ: ՈՒժը որպես վեկտորական մեծություն: Միևնույն ուժի ազդեցությունը տարբեր զանգվածներով մարմինների վրա: Փորձի նկարագրությունը: Նյուտոնի երկրորդ օրենքը: Նյուտոնի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը, երբ մարմնի վրա ազդում են մի քանի ուժեր: Նյուտոնի երկրորդ օրենքի գրառումը սկալյար տեսքով: ՈՒժի միավորը, միավորի սահմանումը: Երկու մարմինների փոխազդեցության ուժերի համեմատումը: Նյուտոնի երրորդ օրենքը: Օրինակի քննարկում:

15 (4 միավոր). Մարմինների դեֆորմացիան: Դեֆորմացիայի առաջացման պատճառը: Առաձգական և ոչ առաձգական (պլաստիկ) դեֆորմացիաներ: Առաձգականության ուժ, նրա առաջացումը և բնույթը: Զսպանակի (ձողի) երկարացման և առաձգականության ուժի կապը պարզաբանող փորձի նկարագրությունը: Փոքր դեֆորմացիաներ: Հուկի օրենքը (ձևակերպումը, մաթեմատիկական արտահայտությունը): Զսպանակի (ձողի) կոշտություն, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Առաձգականության ուժի և երկարացման կապը պատկերող գրաֆիկը:

16 (4 միավոր). Տիեզերական ձգողության (գրավիտացիոն) ուժ: Արեգակի և մոլորակի միջև գործող գրավիտացիոն ուժի հաշվարկը: Տիեզերական ձգողության օրենքը: Տիեզերական ձգողության օրենքի կիրառումը վերջավոր չափերով մարմինների, համասեռ գնդերի և գնդոլորտների համար: Կենտրոնական ուժեր: Գրավիտացիոն հաստատուն, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Գրավիտացիոն հաստատունի թվային արժեքը և փորձնական որոշումը:

17 (4 միավոր). Ծանրության ուժ, նրա ուղղությունը: Երկրի օրական պտույտի դերը: Մարմնի վրա ազդող ծանրության ուժը Երկրի մակերևույթից h բարձրության վրա: Ազատ անկման արագացում: Նրա մոդուլը` ա) Երկրի մակերևույթից h բարձրության վրա, բ) Երկրի մակերևույթի մոտ: Ազատ անկման արագացման` Երկրի տարբեր կետերում տարբեր լինելու պատճառները: Գրավիտացիոն շեղում:

18 (4 միավոր). Մարմնի կշիռ (սահմանումը, առաջացման մեխանիզմը, բնույթը): Դադարի մեջ գտնվող մարմնի կշիռը: Արագացմամբ շարժվող մարմնի կշիռը: Մարմնի կշիռը, երբ արագացումն ուղղված է դեպի վեր, գերբեռնվածություն: Մարմնի կշիռը, երբ արագացումն ուղղված է դեպի ներքև: Անկշռություն: Օրինակներ: Երկրի շուրջը` նրա մակերևույթից h բարձրության վրա պտտվող արբանյակի արագությունը: Առաջին տիեզերական արագություն, նրա թվային հաշվարկը:

19 (5 միավոր). Դադարի շփման ուժ, նրա առաջացումը, ուղղությունը և մոդուլը: Դադարի շփման առավելագույն ուժ, նրա կախումը ճնշման ուժից, այդ կախման բանաձևը: Դադարի շփման գործակից: Սահքի շփման ուժ, նրա առաջացումը, ուղղությունը: Սահքի շփման ուժի կախումը հենարանի հակազդեցության ուժից: Սահքի շփման գործակից: Մարմինների հպման մակերևույթին զուգահեռ ազդող ուժից կախումը պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունը: Շփման գործակից: Գլորման շփման ուժ: Շփման ուժերի բնույթը: Դիմադրության ուժեր:

 

3. ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅՈՒՄ

 

20 (4 միավոր). Հաստատուն ուժի մեխանիկական աշխատանքը (սահմանումը, մաթեմատիկական արտահայտությունը): Հաստատուն ուժի աշխատանքը, երբ` ա) ուժը համուղղված է տեղափոխությանը, բ) ուժը հակուղղված է տեղափոխությանը, գ) ուժն ուղղահայաց է տեղափոխությանը: Հաստատուն ուժի աշխատանքի հատկությունները: Երկրի մակերևույթին մոտ շարժվող մարմնի վրա ազդող ծանրության ուժի աշխատանքի առանձնահատկությունը: Աշխատանքի միավորը, միավորի սահմանումը:

21 (5 միավոր). Փոփոխական ուժի աշխատանքը: Առաձգականության ուժի աշխատանքի հաշվարկը: Առաձգականության ուժի աշխատանքի առանձնահատկությունը: Պոտենցիալային ուժեր: Օրինակներ: Պոտենցիալային ուժերի առանձնահատկությունը:

22 (4 միավոր). Օգտակար աշխատանք: Լրիվ աշխատանք: Մեխանիզմի օգտակար գործողության գործակից` ՕԳԳ, նրա մեծացման ուղիները: Հզորություն, նրա ֆիզիկական իմաստը: Հզորության միավորը, միավորի սահմանումը: Ակնթարթային հզորություն, նրա կապն ակնթարթային արագության հետ: Քարշի ուժի կախումն արագությունից` շարժիչի հաստատուն հզորության դեպքում: Օրինակներ:

23 (4 միավոր). Էներգիա, կինետիկ էներգիա: Մարմնի վրա կիրառված ուժերի համազորի աշխատանքը և մարմնի շարժման արագության փոփոխությունը: Շարժվող մարմնի աշխատանքը ցուցադրող փորձի նկարագրությունը, այդ աշխատանքի հաշվարկը: Մարմնի կինետիկ էներգիայի ֆիզիկական մեկնաբանությունը: Կինետիկ էներգիայի թեորեմը:

24 (4 միավոր). Պոտենցիալ էներգիա: Ծանրության ուժի ազդեցությամբ մարմնի կատարած աշխատանքը ցուցադրող փորձի նկարագրությունը, և այդ աշխատանքի հաշվարկը: Մարմնի` ծանրության ուժով պայմանավորված պոտենցիալ էներգիայի ֆիզիկական մեկնաբանությունը: Պոտենցիալ էներգիայի զրոյական մակարդակ: Ծանրության ուժի աշխատանքը` արտահայտված մարմնի պոտենցիալ էներգիայի միջոցով: Առաձգականորեն դեֆորմացված մարմնի պոտենցիալ էներգիան: Կամայական պոտենցիալային ուժով պայմանավորված պոտենցիալ էներգիա: Պոտենցիալ էներգիայի թեորեմը:

25 (5 միավոր). Մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա: Օրինակներ: Մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը: Միմյանց հետ փոխազդող մարմինների համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիան: Համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը: Աշխատանքի էներգիական մեկնաբանությունը: Ոչ պոտենցիալային ուժի ազդեցությանը ենթարկվող մարմնի լրիվ էներգիայի փոփոխությունը: Լրիվ մեխանիկական էներգիայի փոփոխության թեորեմը:

26 (5 միավոր). ՈՒժի իմպուլս, նրա միավորը: Մարմնի իմպուլս, նրա միավորը: Կապը ուժի իմպուլսի և մարմնի իմպուլսի փոփոխության միջև, երբ մարմնի վրա ազդող ուժը` ա) հաստատուն է, բ) փոփոխական է: Մարմինների համակարգի իմպուլսը: Ներքին և արտաքին ուժեր: Նյուտոնի II օրենքը մարմինների համակարգի համար: Փակ համակարգ: Իմպուլսի պահպանման օրենքը: Արագ ընթացող պրոցեսում ոչ փակ համակարգի իմպուլսի պահպանումը: Ռեակտիվ շարժում, օրինակ:

 

4. ՄԵԽԱՆԻԿԱԿԱՆ ՏԱՏԱՆՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ԱԼԻՔՆԵՐ

 

27 (4 միավոր). Տատանողական շարժումներ (մեխանիկական տատանումներ): Օրինակներ: Ճոճանակ: Պարբերական տատանումներ: Պարբերություն: Հաճախություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, նրա սահմանումը): Ազատ տատանումներ: Ազատ տատանումների նկարագրությունը (զսպանակին ամրացված մարմնի տատանումների օրինակով): Ազատ տատանումների առաջացման անհրաժեշտ պայմանները: Հարկադրական տատանումներ:

28 (5 միավոր). Ներդաշնակ տատանումներ: Ներդաշնակորեն տատանվող մարմնի կոորդինատի` ժամանակից կախումը նկարագրող հավասարումը (առանց արտածման) և տատանումների գրաֆիկը: Տատանումների լայնույթ, փուլ և սկզբնական փուլ: Շրջանային (ցիկլային) հաճախություն, կապը պարբերության և հաճախության հետ: Ներդաշնակորեն տատանվող մարմնի արագության և արագացման պրոյեկցիաների` ժամանակից կախումը նկարագրող հավասարումները (առանց արտածման): Ներդաշնակորեն տատանվող մարմնի վրա ազդող ուժը (քվազիառաձգական ուժ), մարմնի շեղումից նրա կախումն արտահայտող բանաձևը (առանց արտածման): Քվազիկոշտություն: Ներդաշնակ տատանումների սեփական հաճախության և պարբերության բանաձևերը: Ազատ տատանումների ներդաշնակ լինելու պայմանները, և այդ տատանումների պարբերության որոշումը:

29 (4 միավոր). Էներգիայի փոխակերպումները ներդաշնակ տատանումների ընթացքում (զսպանակին ամրացված մարմնի տատանումների օրինակով): Տատանվող համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիան, նրա պահպանումը տատանումների ընթացքում: Լրիվ մեխանիկական էներգիայի նվազումը շփման առկայության դեպքում: Մարող տատանումներ: Մաթեմատիկական ճոճանակ, նրա տատանումներն առաջացնող ուժը, այդ ուժի կախումը շեղումից փոքր շեղման անկյունների դեպքում: Մաթեմատիկական ճոճանակի տատանումների պարբերության բանաձևը:

30 (5 միավոր). Տատանումների տարածման պրոցեսը պարզաբանող օրինակի քննարկում: Տատանումների տարածումն առաձգական միջավայրում: Մեխանիկական ալիքներ: Էներգիայի տեղափոխումն ալիքային պրոցեսում: Լայնական և երկայնական ալիքներ, նրանց առաջացման համար անհրաժեշտ պայմանները: Ալիքի տարածման արագություն: Ալիքի հավասարում: Ալիքի երկարություն, նրա ֆիզիկական իմաստը: Ալիքի արագության կապն ալիքի երկարության և տատանումների հաճախության հետ:

31 (4 միավոր). Ձայնի աղբյուրներ: Ձայնի աղբյուրից առաձգական տատանումների տարածման պրոցեսի քննարկումը: Ձայնային ալիքներ (ձայն): Ձայնի տարածման համար միջավայրի առկայության անհրաժեշտությունն ապացուցող փորձ: Ձայնային տատանումներ: Ինֆրաձայն: ՈՒլտրաձայն: Ձայնի արագություն: Ձայնի արագությունը տարբեր միջավայրերում: Երաժշտական ձայն և աղմուկ: Երաժշտական տոն: Տոնի ուժգնություն և տոնի բարձրություն:

 

5. ՀԵՂՈՒԿՆԵՐ ԵՎ ԳԱԶԵՐ

 

32 (4 միավոր). Ճնշման ուժ, նրա ուղղությունը: Ճնշում (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Ճնշման միավորը, միավորի սահմանումը: Ճնշման փոփոխության հաղորդումը հեղուկներով և գազերով: Պասկալի օրենքը հեղուկների և գազերի համար, այդ օրենքի փորձնական ստուգումը: Ջրաբաշխական մամլիչ (կառուցվածքը, աշխատանքի սկզբունքը): ՈՒժերի և մակերեսների կապը:

33 (4 միավոր). Ճնշումը հեղուկում և գազում: Հեղուկի ներսում ճնշման գոյությունը հաստատող փորձեր: Անոթի հատակին և պատերին անշարժ հեղուկի ճնշման հաշվարկը: Հաղորդակից անոթներ: Օրինակներ: Հաղորդակից անոթների օրենքը` ա) համասեռ հեղուկի համար, բ) տարբեր խտությամբ հեղուկների համար:

34 (4 միավոր). Օդի կշիռ ունենալը հաստատող փորձ: Մթնոլորտային ճնշում: Մթնոլորտային ճնշման գոյությունն ապացուցող փորձեր: Մթնոլորտային ճնշման չափումը (Տորիչելիի փորձը): Ճնշման արտահամակարգային միավոր` սնդիկի սյան 1 միլիմետր, կապը պասկալի հետ: Սնդիկային բարոմետր, բարոմետր-աներոիդ: Մթնոլորտային ճնշումը տարբեր բարձրությունների վրա:

35 (5 միավոր). Հեղուկից կամ գազից մարմինները դուրս հրող ուժի (արքիմեդյան ուժ) գոյությունը հաստատող փորձեր: Արքիմեդյան ուժի ուղղությունը: Արքիմեդյան ուժի մոդուլի բանաձևի արտածումը: Արքիմեդյան ուժի որոշումը փորձնական եղանակով: Արքիմեդյան ուժը` արտահայտված վակուումում և հեղուկում (կամ գազում) մարմնի կշիռների միջոցով: Հեղուկում մարմնի խորասուզվելու, հեղուկի ցանկացած տեղում հավասարակշռության մեջ գտնվելու և հեղուկի մակերևույթին լողալու պայմանները` կախված ա) մարմնի վրա ազդող ծանրության և արքիմեդյան ուժերի, բ) մարմնի ու հեղուկի խտությունների հարաբերակցությունից:

 

6. ՄՈԼԵԿՈՒԼԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱ, ՋԵՐՄԱՅԻՆ ԵՐԵՎՈՒՅԹՆԵՐ

 

36 (5 միավոր). Մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական խնդիրը: Մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնադրույթները և դրանց փորձնական ապացույցները (թվարկել մի քանիսը): Ատոմների և մոլեկուլների չափերի, թվի և զանգվածների գնահատումը: Հարաբերական մոլեկուլային զանգված: Ավոգադրոյի թիվ (հաստատուն): Նյութի քանակ, նրա միավորը: Մոլային զանգված, նրա միավորը: Մոլային զանգվածի և հարաբերական մոլեկուլային զանգվածի կապը: Նյութի քանակը` արտահայտված նյութի զանգվածի և մոլային զանգվածի միջոցով: Մոլային ծավալ:

37 (4 միավոր). Բրոունյան շարժում, նրա փորձնական դիտումը: Բրոունյան շարժման բացատրությունը: Բրոունյան մասնիկ: Բրոունյան շարժման ինտենսիվության կախումը ջերմաստիճանից: Դիֆուզիա: Դիֆուզիայի երևույթի փորձնական ուսումնասիրությունը: Դիֆուզիայի արագության կախումը նյութերի խտությունից, ագրեգատային վիճակից, ջերմաստիճանից: Դիֆուզիայի բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիման վրա: Դիֆուզիայի երևույթի կիրառությունները:

38 (5 միավոր). Մոլեկուլների փոխազդեցության ուժերի (մոլեկուլային ուժերի) բնույթը: Մոլեկուլային ձգողության և վանողության բացատրությունը: Մոլեկուլային ուժերի կախումը մոլեկուլների միջև հեռավորությունից, այդ կախման գրաֆիկը: Մոլեկուլային ուժերի կարճազդու լինելը: Գազեր: Գազերի սեղմելիությունը և դրա հիմնավորումը: Գազի մոլեկուլների փոխազդեցությունը: Գազի ծավալ: Հեղուկներ: Հեղուկի մոլեկուլների շարժումը և փոխազդեցությունը: Հեղուկների հոսունությունը, դրա բացատրությունը: Պինդ մարմիններ: Պինդ մարմնի ատոմների (մոլեկուլների) շարժումը և փոխազդեցությունը:

39 (4 միավոր). Մակրոսկոպական (ջերմադինամիկական) պարամետրեր: Ջերմադինամիկական (ջերմային) հավասարակշռության վիճակ, նրա տարբերությունը մեխանիկական հավասարակշռության վիճակից: Ջերմաստիճանը որպես ջերմային հավասարակշռության վիճակի բնութագիր: Ջերմաստիճանի մոլեկուլային-կինետիկ մեկնաբանությունը: Իզոթերմ պրոցես: Թերմոստատ: Բոյլի փորձը: Բոյլ-Մարիոտի օրենքը, նրա գրաֆիկական պատկերումը: Գազի խտության կախումը ճնշումից հաստատուն ջերմաստիճանում: Բոյլ-Մարիոտի օրենքի կիրառելիության սահմանները:

40 (4 միավոր). Իզոբար պրոցես: Գեյ-Լյուսակի փորձը: Գեյ-Լյուսակի օրենքը: Գազի ծավալային ընդարձակման գործակից, նրա թվային արժեքը: Իզոբար պրոցեսի գրաֆիկը: Գեյ-Լյուսակի օրենքի կիրառելիության սահմանները: Իզոխոր պրոցես: Շառլի փորձը: Շառլի օրենքը: Գազի ճնշման ջերմաստիճանային գործակից, նրա թվային արժեքը: Իզոխոր պրոցեսի գրաֆիկը: Շառլի օրենքի կիրառելիության սահմանները:

41 (4 միավոր). Իդեալական գազ: Իդեալական գազի հասկացության ներմուծման հիմնավորումը: Իդեալական գազը որպես իրական գազի պարզագույն մոդել: Բացարձակ զրո ջերմաստիճան: Բացարձակ զրո ջերմաստիճանն ըստ Ցելսիուսի սանդղակի: Բացարձակ ջերմաստիճանային (Կելվինի) սանդղակ: Կապը բացարձակ ջերմաստիճանի և Ցելսիուսի սանդղակի ջերմաստիճանի միջև: Բացարձակ ջերմաստիճանի միավորը: Գեյ-Լյուսակի և Շառլի օրենքների գրառումը բացարձակ ջերմաստիճանի օգտագործմամբ, դրանց գրաֆիկական պատկերումները:

42 (4 միավոր). Վիճակի հավասարում: Կլապեյրոնի հավասարումը, նրա ստացումը գազային օրենքներից: ՈՒնիվերսալ գազային հաստատուն: Գազային վիճակի միացյալ հավասարումը (Մենդելեև-Կլապեյրոնի հավասարում): Բոյլ-Մարիոտի, Գեյ-Լյուսակի, Շառլի օրենքների ստացումը գազային վիճակի միացյալ հավասարումից:

43 (4 միավոր). Իդեալական գազի մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական հավասարումը (առանց արտածման): Իդեալական գազի մոլեկուլների քաոսային շարժման միջին կինետիկ էներգիայի կախումը բացարձակ ջերմաստիճանից: Բոլցմանի հաստատուն: Գազի ճնշման կախումը բացարձակ ջերմաստիճանից և մոլեկուլների կոնցենտրացիայից: Մարմնի ներքին էներգիա: Լրիվ էներգիա: Ներքին էներգիայի կախումը մակրոսկոպական պարամետրերից: Իդեալական միատոմ գազի ներքին էներգիայի հաշվարկը:

44 (5 միավոր). Աշխատանքը մեխանիկայում և ջերմադինամիկայում: Ներքին էներգիայի փոփոխությունն աշխատանք կատարելիս (քննարկել գլանում` մխոցի տակ գտնվող գազի օրինակը): Աշխատանքի հաշվարկը գազի ընդարձակման և սեղմման ժամանակ: Գազի կատարած աշխատանքը և գազի նկատմամբ արտաքին ուժի աշխատանքը, նրանց միջև կապը: Աշխատանքի երկրաչափական մեկնաբանությունը: Ջերմադինամիկայում աշխատանքի առանձնահատկությունը:

45 (5 միավոր). Ջերմահաղորդում (ջերմափոխանակում): Ջերմաքանակ, նրա միավորը: Ջերմահաղորդման պրոցեսի բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիման վրա: Մարմնի տաքացման (հովացման) համար անհրաժեշտ ջերմաքանակի հաշվման բանաձևը: Տեսակարար ջերմունակություն, նրա միավորը: Ջերմունակություն, նրա միավորը: Կապը ջերմունակության և տեսակարար ջերմունակության միջև: Մոլային ջերմունակություն, նրա միավորը: Մոլային և տեսակարար ջերմունակությունների կապը: Մարմնի տեսակարար ջերմունակության չափումը փորձի միջոցով: Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը: Շոգեգոյացում և խտացում: Շոգեգոյացման և խտացման ջերմաքանակների հաշվման բանաձևերը: Շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն, նրա միավորը: Հալում և պնդացում: Հալման և պնդացման ջերմաքանակների հաշվման բանաձևերը: Հալման տեսակարար ջերմություն, նրա միավորը: Վառելիքի այրման տեսակարար ջերմություն, նրա միավորը: Վառելիքի այրումից առաջացած ջերմաքանակի հաշվման բանաձևը:

46 (5 միավոր). Մեխանիկական էներգիան ներքին էներգիայի փոխակերպվելու օրինակներ: Աշխատանքի և ջերմաքանակի համարժեքությունը: Էներգիայի պահպանման օրենքի ընդհանուր ձևակերպումը: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքը: Ջերմամեկուսացված համակարգ: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը ջերմամեկուսացված համակարգի համար: Առաջին սեռի հավերժական շարժիչ ստեղծելու անհնարինության հիմնավորումը: Մեկուսացված համակարգ: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը մեկուսացված համակարգի համար: Ջերմաքանակի մեկնաբանումը ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի հիման վրա:

47 (4 միավոր). Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը իզոխոր պրոցեսների համար: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը իզոթերմ պրոցեսների համար: Համակարգի ջերմունակությունն անփոփոխ ջերմաստիճանում: Թերմոստատ: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքի կիրառումը իզոբար պրոցեսների համար: Գազային ունիվերսալ հաստատունի ֆիզիկական մեկնաբանությունը: Ադիաբատ պրոցես: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքը ադիաբատ պրոցեսների համար. օրինակ: Միևնույն սկզբնական վիճակից ադիաբատ և իզոթերմ պրոցեսները պատկերող գրաֆիկները ծավալի միևնույն փոփոխության դեպքում, գրաֆիկների տարբեր լինելու բացատրությունը: Ադիաբատ պրոցեսների կիրառումը տեխնիկայում:

48 (5 միավոր). Ջերմաշարժիչներ: Շրջանային պրոցես (ցիկլ): Գազի կատարած դրական արդյունարար աշխատանքով ցիկլեր: Ջերմաշարժիչի կառուցվածքը և գործողության սկզբունքը: Ջերմաշարժիչի կատարած օգտակար աշխատանքը: Ջերմաշարժիչի ՕԳԳ-ն: Ջերմաշարժիչի ՕԳԳ-ի առավելագույն արժեքը (առանց Կառնոյի ցիկլի քննարկման), նրա մեծացման ուղիները:

49 (4 միավոր). Հեղուկների և գազերի փոխադարձ փոխակերպումները` շոգեգոյացում և խտացում: Գոլորշացում: Գոլորշացման բացատրությունն ըստ մոլեկուլային-կինետիկ տեսության: Գոլորշացման արագության կախումը տարբեր գործոններից: Հեղուկի հովացումն ադիաբատորեն գոլորշանալիս: Էներգիայի կլանումը (անջատումը) հեղուկի իզոթերմ գոլորշացման (գոլորշու խտացման) պրոցեսում, այդ պրոցեսների բացատրությունն ըստ մոլեկուլային-կինետիկ տեսության: Ցնդում (սուբլիմում):

50 (5 միավոր). Անփոփոխ ջերմաստիճանում հեղուկ-գոլորշի համակարգի` հավասարակշռության վիճակին անցնելու եղանակը: Շարժուն (դինամիկ) հավասարակշռություն: Հագեցած գոլորշի, նրա ճնշման անկախությունը ծավալից: Չհագեցած գոլորշի: Հեղուկ-գոլորշի համակարգում ճնշման կախումը ծավալից պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունը: Հագեցած գոլորշու ճնշման կախումը ջերմաստիճանից, այդ կախումը պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունն ըստ մոլեկուլային-կինետիկ տեսության: Հագեցած գոլորշու ճնշման կախումը հեղուկի տեսակից:

51 (5 միավոր). Եռում: Եռման պրոցեսի բացատրությունը: Եռման ջերմաստիճան: Եռման ջերմաստիճանի կախումն արտաքին ճնշումից (փորձնական հիմնավորումը, բացատրությունը): Եռման ջերմաստիճանի կախումը հեղուկի տեսակից և նրանում առկա խառնուրդներից:

52 (4 միավոր). Բյուրեղային մարմիններ: Բյուրեղային ցանց, հեռակա կարգ: Բյուրեղային մարմինների ֆիզիկական հատկությունների կախումն ուղղությունից (անիզոտրոպություն): Օրինակներ: Անիզոտրոպության բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսությամբ: Բյուրեղային ցանցի հաստատուն: Բյուրեղի տարրական բջիջ: Միաբյուրեղներ և բազմաբյուրեղներ, դրանց ֆիզիկական հատկությունների տարբերությունները:

53 (4 միավոր). Բյուրեղային մարմինների հալումն ու պնդացումը: Բյուրեղային մարմնի ջերմաստիճանի` հաղորդված ջերմաքանակից ունեցած կախումը պատկերող գրաֆիկը և դրա բացատրությունը մոլեկուլային-կինետիկ տեսությամբ: Հալման ջերմաստիճանի կախումն արտաքին ճնշումից. օրինակներ: Բյուրեղի խտության փոփոխությունը հալվելիս և պնդանալիս: Սառույցի առանձնահատկության դերը բնության մեջ և տեխնիկայում:

54 (5 միավոր). Դեֆորմացիա: Պինդ մարմնի դեֆորմացիայի տեսակները` առաձգական դեֆորմացիա, պլաստիկ դեֆորմացիա: Դեֆորմացիայի առաձգական կամ պլաստիկ լինելու կախումն ուժից և նրա ազդման տևողությունից: Օրինակներ: Ձգման (սեղմման) դեֆորմացիա, այդ դեֆորմացիան բնութագրող մեծությունները: Մեխանիկական լարում, նրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Հարաբերական երկարացման և մեխանիկական լարման միջև կապը փոքր դեֆորմացիաների դեպքում: Առաձգականության (Յունգի) գործակից, նրա միավորը: Ձողի կոշտության` ձողի երկրաչափական բնութագրերից և նյութի տեսակից ունեցած կախման բանաձևը, բանաձևի մեկնաբանությունը մոլեկուլային կինետիկ տեսության հիման վրա:

 

7. ԷԼԵԿՏՐԱՍՏԱՏԻԿԱ

 

55 (5 միավոր). Էլեկտրական լիցք: Երկու տեսակի լիցքեր: Լիցքավորված տարրական մասնիկներ: Լիցքավորված մասնիկների փոխազդեցությունը: Տարրական լիցք, դրա մեծությունը: Լիցքավորված մարմիններ: Մարմինների լիցքի որոշումը: Լիցքավորված մարմինների փակ համակարգ: Լիցքի պահպանման օրենքը, օրինակներ: Կետային լիցք: Կետային լիցքերի փոխազդեցությունը: Կուլոնի օրենքը (ոլորակշեռքի նկարագրությունը, փորձի ընթացքը, բանաձևը, ձևակերպումը): Կետային լիցքերի փոխազդեցության ուժերի ուղղությունը: Հավասարաչափ լիցքավորված գնդաձև մարմինների փոխազդեցությունը: Անկանոն ձև ունեցող լիցքավորված մարմինների փոխազդեցությունը: Էլեկտրական լիցքի միավորը, այդ միավորի սահմանումը: Կուլոնի օրենքն արտահայտող բանաձևի համեմատականության գործակցի ֆիզիկական իմաստը, նրա թվային արժեքը:

56 (5 միավոր). Մերձազդեցության տեսության էությունը: Էլեկտրական դաշտ, դրա հիմնական հատկությունը: Էլեկտրաստատիկ դաշտ: Էլեկտրական դաշտի լարվածություն (սահմանումը, բանաձևը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, միավորի սահմանումը): Համասեռ էլեկտրական դաշտ: Վակուումում կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի լարվածությունը: Հավասարաչափ լիցքավորված գնդի (գնդոլորտի) էլեկտրական դաշտի լարվածությունը: Վերադրման սկզբունքը էլեկտրական դաշտի համար: Այդ սկզբունքի կիրառման օրինակ (երկու կետային լիցքերի համար): Էլեկտրական դաշտի ուժագծեր: ՈՒժագծերի խտության և լարվածության մոդուլի կապը: Կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի ուժագծերը: Համասեռ էլեկտրական դաշտի ուժագծերը:

57 (4 միավոր). Հաղորդիչներ: Հաղորդիչների վարքը էլեկտրաստատիկ դաշտում: Էլեկտրաստատիկ մակածում, մակածված լիցքեր: Էլեկտրական դաշտը հաղորդչի ներսում և մակերևույթին: Լիցքի բաշխումը հաղորդչում: Էլեկտրաստատիկ պաշտպանություն:

58 (5 միավոր). Դիէլեկտրիկներ: Բևեռային և ոչ բևեռային դիէլեկտրիկներ: Էլեկտրական երկբևեռ (դիպոլ): Երկբևեռի վարքը էլեկտրական դաշտում: Բևեռային դիէլեկտրիկների բևեռացումը: Կապված լիցքեր: Ոչ բևեռային դիէլեկտրիկների բևեռացումը: Էլեկտրական դաշտը դիէլեկտրիկի ներսում: Համասեռ դիէլեկտրիկի դիէլեկտրական թափանցելիություն: Կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի լարվածությունը համասեռ անվերջ դիէլեկտրիկի ներսում: Երկու կետային լիցքերի փոխազդեցության ուժը համասեռ անվերջ դիէլեկտրիկում:

59 (4 միավոր). Լիցքի տեղափոխման աշխատանքը համասեռ էլեկտրաստատիկ դաշտում: Էլեկտրաստատիկ դաշտում լիցքի տեղափոխման աշխատանքի առանձնահատկությունը: Պոտենցիալային դաշտեր: Լիցքավորված մարմնի պոտենցիալ էներգիան էլեկտրաստատիկ դաշտում: Պոտենցիալ էներգիայի զրոյական մակարդակ:

60 (5 միավոր). Էլեկտրաստատիկ դաշտի պոտենցիալ: Պոտենցիալների տարբերություն (լարում), դրա ֆիզիկական իմաստը: Պոտենցիալների տարբերության միավորը, միավորի սահմանումը: Էլեկտրաստատիկ դաշտի պոտենցիալի սահմանումը լիցքի տեղափոխման աշխատանքի միջոցով: Համասեռ էլեկտրաստատիկ դաշտի լարվածության մոդուլի և պոտենցիալների տարբերության կապը: Էլեկտրաստատիկ դաշտի լարվածության ուղղության և պոտենցիալների փոփոխության կապը: Համապոտենցիալ մակերևույթներ: Կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի և համասեռ էլեկտրական դաշտի համապոտենցիալ մակերևույթները:

61 (5 միավոր). Առանձնացված հաղորդչի լիցքի և պոտենցիալի կապը: Առանձնացված հաղորդչի էլեկտրաունակություն (սահմանումը, միավորը, միավորի սահմանումը): Կոնդենսատորներ: Կոնդենսատորի լիցքի և լարման կապը: Կոնդենսատորի էլեկտրաունակություն (ունակություն) (սահմանումը, միավորը, միավորի սահմանումը): Հարթ կոնդենսատոր, նրա ունակության կախումը կոնդենսատորը բնութագրող մեծություններից և այդ կախման բանաձևը (առանց արտածման): Լիցքավորված կոնդենսատորի էներգիան և կոնդենսատորը բնութագրող էլեկտրական մեծություններից նրա կախումն արտահայտող բանաձևերը: Էլեկտրական դաշտի էներգիայի խտությունը:

 

8. ՀԱՍՏԱՏՈՒՆ ՀՈՍԱՆՔԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ

 

62 (5 միավոր). Էլեկտրական հոսանք, հոսանքի ուղղությունը: Հոսանքի գոյության անհրաժեշտ պայմանները: Հոսանքի ազդեցությունները, օրինակներ: Հաստատուն հոսանք, հոսանքի ուժ (սահմանումը, բանաձևը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը, միավորի սահմանումը): Հոսանքի ուժի կախումը լիցքակիրների կարգավորված շարժման միջին արագությունից և կոնցենտրացիայից:

63 (5 միավոր). Հաղորդչի վոլտ-ամպերային բնութագիծը: Օհմի օրենքը շղթայի տեղամասի համար: Հաղորդչի դիմադրություն (սահմանումը, միավորը, միավորի սահմանումը): Հաղորդչի դիմադրության կախումը հաղորդչի երկրաչափական չափերից և նյութի տեսակից: Տեսակարար դիմադրություն, դրա միավորը, միավորի սահմանումը: Հաղորդչի դիմադրության կախումը ջերմաստիճանից: Դիմադրության ջերմաստիճանային գործակից, դրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը:

64 (4 միավոր). Էլեկտրական շղթաներ: Հաղորդիչների հաջորդական միացում: Հոսանքի ուժը և լարումները հաջորդաբար միացված հաղորդիչներում: Տեղամասի ընդհանուր լարումը և դիմադրությունը հաղորդիչների հաջորդական միացման դեպքում: Հաղորդիչների զուգահեռ միացում: Հոսանքի ուժը շղթայի չճյուղավորված տեղամասում և զուգահեռաբար միացված հաղորդիչներում: Զուգահեռաբար միացված հաղորդիչների ընդհանուր դիմադրությունը և յուրաքանչյուր հաղորդչում հոսանքի ուժը:

65 (5 միավոր). Հոսանքի աշխատանքը: Հաստատուն հոսանքի աշխատանքը և հզորությունը շղթայի տեղամասում: Ջոուլ-Լենցի օրենքը: Կողմնակի ուժեր, դրանց բնույթը: Հոսանքի աղբյուր, դրա հիմնական բնութագիրը` էլեկտրաշարժ ուժ (էլշու) (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը): Օհմի օրենքը լրիվ շղթայի համար: Լարումը հոսանքի աղբյուրի սեղմակների միջև, երբ աղբյուրի դիմադրությունը շատ փոքր է շղթայի արտաքին դիմադրությունից: Կարճ միացում, կարճ միացման հոսանքի ուժ:

66 (5 միավոր). Էլեկտրոլիտներ: Էլեկտրոլիտային դիսոցում: Իոնների վերամիավորում: Դիսոցման աստիճան, նրա կախումը լուծված նյութի կոնցենտրացիայից, ջերմաստիճանից և լուծիչի դիէլեկտրական թափանցելիությունից: Էլեկտրահաղորդականության բնույթը էլեկտրոլիտների լուծույթներում: Էլեկտրոլիզ, նրա կիրառությունները: Ֆարադեյի օրենքը էլեկտրոլիզի համար, այդ օրենքն արտահայտող բանաձևի արտածումը: Էլեկտրաքիմիական համարժեք, դրա ֆիզիկական իմաստը, միավորը: Ֆարադեյի հաստատուն, դրա ֆիզիկական իմաստը, թվային արժեքը: Ֆարադեյի օրենքի փորձնական ստուգումը:

 

9. ՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ: ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ՄԱԿԱԾՈՒՄ

 

67 (5 միավոր). Մագնիսական փոխազդեցություն, օրինակներ: Մագնիսական դաշտ, դրա հիմնական հատկությունը: Մագնիսական դաշտի ազդեցությունը հոսանքակիր հաղորդչի վրա: Մագնիսական ինդուկցիայի վեկտորի մոդուլը: Մագնիսական ինդուկցիայի միավորը, դրա սահմանումը: Մագնիսական դաշտի ազդեցությունը հոսանքակիր շրջանակի և մագնիսական սլաքի վրա: Մագնիսական ինդուկցիայի վեկտորի ուղղությունը: Մագնիսական ինդուկցիայի գծեր: ՈՒղիղ հոսանքակիր հաղորդչի մագնիսական դաշտի ուժագծերը, նրանց ուղղությունը: Համասեռ մագնիսական դաշտ, դրա ուժագծերի տեսքը: Վերադրման սկզբունքը մագնիսական դաշտի համար: Մրրկային դաշտեր: Մագնիսական դաշտը որպես մրրկային դաշտ:

68 (5 միավոր). Ամպերի ուժ: Ամպերի ուժի մոդուլը: Ամպերի ուժի ուղղությունը: Ձախ ձեռքի կանոնը: Լորենցի ուժ: Լորենցի ուժի մոդուլը: Լորենցի ուժի ուղղությունը, այդ ուղղության որոշումը ձախ ձեռքի կանոնով: Լորենցի ուժի առանձնահատկությունները:

69 (5 միավոր). Էլեկտրամագնիսական մակածման երևույթը: Մակածման հոսանք: Էլեկտրամագնիսական մակածման երևույթը լուսաբանող փորձեր: Համասեռ մագնիսական դաշտի ինդուկցիայի վեկտորի հոսքը (մագնիսական հոսքը) փակ կոնտուրով սահմանափակված հարթ մակերևույթով, դրա ֆիզիկական իմաստը: Անհամասեռ մագնիսական դաշտի հոսքը փակ կոնտուրին հենված կամայական մակերևույթով: Մագնիսական հոսքի միավորը, այդ միավորի սահմանումը: Մակածման հոսանքի ուղղությունը: Լենցի կանոնը: Լենցի կանոնը որպես էներգիայի պահպանման օրենքի դրսևորում:

70 (5 միավոր). Էլեկտրամագնիսական մակածման ԷլՇՈՒ-ի մեծությունը մագնիսական հոսքի հավասարաչափ փոփոխման դեպքում: Մակածման ԷլՇՈՒ-ի նշանի որոշումը: Էլեկտրամագնիսական մակածման օրենքը, երբ մագնիսական հոսքը փոփոխվում է` ա) հավասարաչափ, բ) անհավասարաչափ: Մագնիսական հոսքի միավորի սահմանումը էլեկտրամագնիսական մակածման օրենքի միջոցով: Մակածման ԷլՇՈՒ-ն շատ գալար պարունակող կոճում: Մրրկային էլեկտրական դաշտ: Փակ կոնտուրով մակածման ԷլՇՈՒի ֆիզիկական իմաստը: Մակածման ԷլՇՈՒն շարժվող հաղորդչում:

71 (5 միավոր). Ինքնամակածման երևույթը: Ինքնամակածման երևույթը պարզաբանող փորձեր: Փակ հաղորդիչ կոնտուրում հոսանքի ուժի և այդ կոնտուրով անցնող մագնիսական հոսքի կապը: Կոնտուրի (հաղորդչի) ինդուկտիվություն: Ինքնամակածման ԷլՇՈՒ: Կոնտուրի ինդուկտիվության ֆիզիկական իմաստը: Ինդուկտիվության միավորը, միավորի սահմանումը: Ինքնամակածման և իներցիայի երևույթների համանմանությունը: Հոսանքի մագնիսական դաշտի էներգիան, դրա բանաձևը:

72 (5 միավոր). Էլեկտրամագնիսական տատանումներ: Տատանողական կոնտուր: Ազատ էլեկտրամագնիսական տատանումները կոնտուրում: Էներգիայի փոխակերպումները տատանումների ընթացքում: Մեխանիկական և էլեկտրամագնիսական տատանումների համանմանությունը: Մեխանիկական և էլեկտրամագնիսական համանման մեծություններ: Կոնտուրում ազատ տատանումների պարբերության (Թոմսոնի) բանաձևը (առանց արտածման): Կոնտուրում ազատ տատանումների ընթացքում լիցքի, լարման և հոսանքի ուժի` ժամանակից ունեցած կախման բանաձևերը (առանց արտածման):

73 (4 միավոր). Փոփոխական հոսանք: Պարբերական հոսանք: Սինուսոիդական հոսանք: Հաղորդչում չմարող սինուսոիդական հոսանքի առաջացման պայմանը: Փոփոխական (սինուսոիդական) լարման ստացումը: Փոփոխական հոսանքի պարզագույն գեներատոր: Պարզագույն գեներատորի շրջանակում մակածված ԷլՇՈՒի` ժամանակից ունեցած կախման բանաձևը: Պարզագույն գեներատորի շրջանակին միացված սպառիչում փոփոխական հոսանքի ուժի` ժամանակից ունեցած կախման բանաձևը: Գեներատորի ռոտոր և ստատոր:

74 (4 միավոր). Փոփոխական հոսանքի շղթայում սպառվող ակնթարթային և միջին հզորություններ: Փոփոխական հոսանքի շղթայում սպառվող միջին հզորության հաշվարկը: Փոփոխական հոսանքի ուժի և լարման գործող արժեքներ, նրանց ֆիզիկական իմաստը:

75 (5 միավոր). Էլեկտրաէներգիայի հաղորդումը: Ջերմային կորուստների անխուսափելիությունն էլեկտրաէներգիայի հաղորդման ընթացքում: Կորուստների նվազեցման ուղիները: Փոփոխական հոսանքի լարման բարձրացման և ցածրացման անհրաժեշտությունը: Փոփոխական հոսանքի տրանսֆորմատոր (կառուցվածքը, աշխատանքի սկզբունքը): Տրանսֆորմատորի աշխատանքը պարապ ընթացքի ռեժիմում: Տրանսֆորմացիայի գործակից: Բարձրացնող և ցածրացնող տրանսֆորմատորներ: Տրանսֆորմատորի աշխատանքը բեռնավորման ռեժիմում:

76 (5 միավոր). Մաքսվելի վարկածը: Փոփոխական էլեկտրական դաշտը որպես մագնիսական դաշտի աղբյուր: Գաղափար էլեկտրամագնիսական դաշտի մասին: Ժամանակի ընթացքում չփոփոխվող էլեկտրական և մագնիսական դաշտերը որպես էլեկտրամագնիսական դաշտի առանձին դրսևորումներ: Փոփոխական էլեկտրամագնիսական դաշտ: Էլեկտրամագնիսական ալիք: Էլեկտրական դաշտի լարվածության և մագնիսական դաշտի ինդուկցիայի վեկտորների տատանումներն էլեկտրամագնիսական ալիքում: Ալիքի երկարություն: Վակուումում էլեկտրամագնիսական ալիքի տարածման արագությունը:

77. (4 միավոր). Էլեկտրամագնիսական ալիքների առաջացումն արագացմամբ շարժվող լիցքից: Էներգիայի տեղափոխումն էլեկտրամագնիսական ալիքի տարածման ընթացքում: Էլեկտրամագնիսական ալիքի ինտենսիվություն (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը, միավորը): Էլեկտրամագնիսական ալիքի ինտենսիվության և հաճախության կապը (առանց արտածման):

 

10. ՕՊՏԻԿԱ

 

78 (5 միավոր). Լուսային ճառագայթ: Լույսի ուղղագիծ տարածման օրենքը, այդ օրենքի փորձնական ապացույցների օրինակներ (ստվերի և կիսաստվերի առաջացումը): Լույսի անդրադարձման երևույթը: Հայելային անդրադարձում, հայելային անդրադարձման անհրաժեշտ պայմանը, հարթ հայելի: Ցրիվ անդրադարձում: Լույսի անդրադարձման օրենքները (առանց ապացուցման ըստ Հյույգենսի սկզբունքի), այդ օրենքների փորձնական ապացույցները: Լուսային ճառագայթի շրջելիության հատկությունը: Պատկերի կառուցումը հարթ հայելում:

79 (5 միավոր). Լույսի բեկման երևույթը: Լույսի բեկման օրենքները (առանց ապացուցման ըստ Հյույգենսի սկզբունքի): Միջավայրի բեկման ցուցիչ, դրա ֆիզիկական իմաստը: Ճառագայթների ընթացքը հարթ զուգահեռ թիթեղում: Ճառագայթների ընթացքը եռանկյուն պրիզմայում: Լույսի լրիվ անդրադարձման երևույթը: Լրիվ անդրադարձման սահմանային անկյուն:

80 (4 միավոր). Ոսպնյակներ: Հավաքող և ցրող ոսպնյակներ, դրանց տեսակները: Ոսպնյակի օպտիկական առանցք, օպտիկական կենտրոն, կիզակետ, կիզակետային հեռավորություն, կիզակետային հարթություն: Ոսպնյակի օպտիկական ուժ, դրա միավորը, միավորի սահմանումը: Բարակ ոսպնյակ: Ճառագայթների ընթացքը հավաքող և ցրող բարակ ոսպնյակներում:

81 (5 միավոր). Պատկերի կառուցումը հավաքող ոսպնյակում, երբ առարկան գտնվում է` ա) ոսպնյակի և նրա կիզակետի միջև, բ) ոսպնյակի կիզակետի և կրկնակի կիզակետի միջև, գ) ոսպնյակի կրկնակի կիզակետից դուրս: Պատկերի կառուցումը ցրող ոսպնյակում: Բարակ ոսպնյակի բանաձևի արտածումը: Ոսպնյակի բանաձևից ստացվող մասնավոր դեպքեր հավաքող ոսպնյակի համար, երբ առարկան գտնվում է ա) ոսպնյակից շատ հեռու, բ) ոսպնյակի կրկնակի կիզակետային հեռավորության վրա, գ) ոսպնյակի կիզակետում: Ոսպնյակի խոշորացում, խոշորացման բանաձևը:

 

11. ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱ

 

82 (4 միավոր). Ջերմային ճառագայթում: Պլանկի վարկածը: Պլանկի հաստատուն, դրա արժեքը: Լույսի քվանտ` ֆոտոն, դրա էներգիան, իմպուլսը:

83 (5 միավոր). Ֆոտոէֆեկտ, դրա ուսումնասիրությունը: Ֆոտոէֆեկտի վոլտ-ամպերային բնութագիծը: Հագեցման ֆոտոհոսանք: Կասեցնող լարում: Ֆոտոէլեկտրոնների առավելագույն կինետիկ էներգիայի չափումը: Ֆոտոէֆեկտի օրենքները: Ֆոտոէֆեկտի կարմիր սահման:

84 (5 միավոր). Ֆոտոէֆեկտի դասական մեկնաբանման անհնարինությունը: Ելքի աշխատանք, դրա կախումը նյութի տեսակից: Այնշտայնի հավասարումը ֆոտոէֆեկտի համար: Ֆոտոէֆեկտի օրենքների բացատրությունը Այնշտայնի հավասարման հիման վրա: Ֆոտոէֆեկտի կարմիր սահմանի և ելքի աշխատանքի կապը:

 

12. ԱՏՈՄ ԵՎ ԱՏՈՄԻ ՄԻՋՈՒԿ

 

85 (4 միավոր). Ատոմի կառուցվածքն ըստ Թոմսոնի: Լույսի ճառագայթումը թոմսոնյան ատոմի կողմից: Ռեզերֆորդի փորձերը, դրանց արդյունքների բացատրությունը Ռեզերֆորդի կողմից: Ատոմի մոլորակային մոդելը: Ատոմի մոլորակային մոդելի և դասական ֆիզիկայի հակասությունը:

86 (4 միավոր). Բորի կանխադրույթները: Ատոմի էներգիական մակարդակներ (վիճակներ): Հիմնական և ոչ հիմնական վիճակներ: Լույսի ճառագայթումն ու կլանումը ատոմի կողմից: Բորի տեսության դժվարությունները:

87 (5 միավոր). Ատոմի միջուկի կառուցվածքը: Միջուկի զանգվածը` արտահայտված նուկլոնների զանգվածների միջոցով: Միջուկի զանգվածային թիվ: Իզոտոպներ: Ջրածնի իզոտոպները: Միջուկային ուժեր, նրանց ուժգնությունը և հատկությունները: Ատոմի միջուկի կապի էներգիան: Զանգվածի պակասորդ: Կապի տեսակարար էներգիա, դրա կախումը զանգվածային թվից, այդ կախման գրաֆիկը:

 

ԼՐԱՑՈՒՑԻՉ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՑԱՆԿ

 

Ստորև տրված են Ռ. Հովհաննիսյան և ուրիշներ, «Ֆիզիկայի խնդիրների և հարցերի ժողովածու, 9-10» խնդրագրքից ընտրված խնդիրների համարները, որոնց ճշտված պատասխանները տրված են նույն խնդրագրքի 2004 թ. վերամշակված հրատարակության մեջ:

 

1.36, 1.76, 1.82, 1.85, 1.86, 1.87, 1.88, 1.89, 1.105, 1.147, 1.151, 1.153, 1.171, 1.172, 1.178, 1.191, 1.197, 1.206, 1.207, 1.208, 1.209, 1.214, 1.220, 1.226, 1.252, 1.270: 2.24, 2.33, 2.42, 2.49, 2.59, 2.65, 2.96, 2.99, 2.117, 2.118, 2.122, 2.126, 2.129, 2.146, 2.155, 2.160: 3.5, 3.38, 3.42, 3.48, 3.62, 3.65: 4.16, 4.21, 4.29, 4.40, 4.77, 4.81, 4.93, 4.106, 4.112, 4.117, 4.119, 4.134, 4.145, 4.163, 4.165, 4.171, 4.174, 4.201, 4.218, 4.220, 4.226, 4.233, 4.260: 5.2, 5.14, 5.43, 5.64, 5.73, 5.82, 5.84, 5.87: 6.1, 6.5, 6.8, 6.12, 6.15, 6.16, 6.23, 6.24, 6.28, 6.31, 6.32, 6.38, 6.43, 6.55, 6.57, 6.59, 6.68, 6.79, 6.80, 6.81, 6.83, 6.84, 6.86, 6.93, 6.94, 6.97, 6.99, 6.106, 6.109, 6.110, 6.111, 6.113, 6.120, 6.128, 6.129, 6.130, 6.167: 7.9, 7.10, 7.13, 7.18, 7.25, 7.39, 7.40, 7.41, 7.45, 7.51, 7.69, 7.83: 8.9, 8.15, 8.23, 8.25, 8.27, 8.29, 8.44: 9.11, 9.13, 9.22, 9.23, 9.40, 9.52, 9.53, 9.55, 9.58, 9.61, 9.64, 9.101, 9.103, 9.112, 9.125, 9.128, 9.134, 9.150, 9.161: 10.17, 10.37, 10.39, 10.57, 10.58, 10.64, 10.70, 10.97, 10.103, 10.115, 10.121, 10.122, 10.140, 10.148, 10.153: 11.33, 11.35, 11.41, 11.52, 11.53: 12.27, 12.30, 12.31, 12.50, 12.59, 12.60, 12.81, 12.95, 12.99, 12.100, 12.106, 12.115, 12.116: 13.14, 13.16, 13.21, 13.45, 13.47, 13.56, 13.61, 13.62, 13.63, 13.78, 13.79: 14.5, 14.6, 14.8, 14.12, 14.15, 14.18, 14.21, 14.24, 14.25, 14.26, 14.37, 14.38, 14.39, 14.48, 14.58, 14.61, 14.63, 14.65, 14.72, 14.79: 15.6, 15.47, 15.54, 15.56, 15.57, 15.58, 15.63, 15.71, 15.81, 15.82, 15.89, 15.92, 15.95, 15.108, 15.115, 15.122, 15.123, 15.142: 17.2, 17.10, 17.19, 17.42, 17.45, 17.46, 17.47: 18.24, 18.25:

 

Ռ. Ավագյան և ուրիշներ խնդրագրքից բանկում չեն ընդգրկվել թթ. 576, 635, 677, 693, 1036, 1053, 1148 և 1149 խնդիրները:

 

ՊԱՐԶԱԲԱՆՈՒՄՆԵՐ

 

1. Քննական տոմսերի տեսական հարցերը կընտրվեն ընդունելության քննությունների ֆիզիկայի վերը ներկայացված ծրագրով պահանջվող լրիվ նյութից:

2. Ծրագրի հարցերի տրոհումը ենթահարցերի համապատասխանեցված է ՀՀ միջնակարգ դպրոցներում օգտագործվող «Ֆիզիկա-9» (Ա. Կիրակոսյան, Ա. Մամյան, Երևան, Լույս, 2005) և «Ֆիզիկա-10» (Գ. Մելիքյան, Ռ. Գաբրիելյան, Ա. Կիրակոսյան, Երևան, Լույս, 2005) դասագրքերում շարադրված նյութին:

3. Տեստային հարցերի բանկում, բացի «Ֆիզիկա. հարցերի և առաջադրանքների ժողովածու»-ից (Է. Մ. Ղազարյան և ուրիշներ, Երևան, Միտք, 1998), կներառվեն նաև «Ֆիզիկա-9» և «Ֆիզիկա-10» դասագրքերում բերված հարցերը:

4. «Ստատիկայի տարրերը» և «Հարաբերականության տեսության տարրերը» թեմաների հարցերը քննական տոմսերում կներառվեն միայն տեստային հարցերի և խնդիրների ձևով:

5. Քննական տոմսերի խնդիրների բանկը կազմում են` «Ֆիզիկայի խնդիրների ժողովածու բուհ ընդունվողների համար» (Ռ. Ավագյան և ուրիշներ, Երևան, Լույս, 1996) խնդրագիրքը և «Ֆիզիկայի խնդիրների և հարցերի ժողովածու, 9-10 դաս.» (Ռ. Ա. Հովհաննիսյան և ուրիշներ, Երևան, Լույս, 2004) խնդրագրքից ընտրված 2, 3 և 4 միավորանոց 245 խնդիրները (տես ԼՐԱՑՈՒՑԻՉ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՑԱՆԿ):

6. Տեստային հարցերին, անկախ հարցի արժեքից, տալ հիմնավորված պատասխաններ, չսահմանափակվելով «այո» կամ «ոչ» տիպի պատասխանով, և բացատրել օգտագործված տառային նշանակումները:

7. Քննական տոմսին պատասխանելիս անհրաժեշտ է միայն 3 և 4 միավորանոց խնդիրների լուծումներն ուղեկցել համառոտ բացատրություններով և գծագրերով:

 

ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԸ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Դասընթացի բոլոր թեմաները քննական տոմսերում հավասարապես ընդգրկելու նպատակով Ծրագրով նախատեսված նյութը բաժանված է հետևյալ վեց մասերի.

I. Կինեմատիկա և դինամիկա:

II. Պահպանման օրենքները մեխանիկայում: Հեղուկներ և գազեր:

III. Մոլեկուլային ֆիզիկա: Ջերմային երևույթներ:

IV. Էլեկտրաստատիկա: Հաստատուն հոսանքի օրենքները:

V. Մագնիսական դաշտ: Էլեկտրամագնիսական մակածում: Տատանումներ և ալիքներ:

VI. Օպտիկա: Քվանտային ֆիզիկա: Ատոմի և միջուկի ֆիզիկա:

Քննական տոմսը պարունակում է երկու տեսական հարց (երկրորդը` տեստի ձևով), որոնց առավելագույն գնահատականը 20 միավորային համակարգով 9 միավոր է (5 + 4 կամ 4 + 5): Քննական տոմսը պարունակում է չորս խնդիր, որոնցից երկուսին կտրվի երկուական, իսկ մյուս երկուսին` համապատասխանաբար 3 և 4 միավոր (2 x 2 + 1 x 3 + 1 x 4 = 11):

Առաջին տեսական հարցում տրված են այն բոլոր ենթահարցերը, որոնց անհրաժեշտ է պատասխանել գրավոր աշխատանքում, մանրամասն շարադրելով պահանջվող նյութը: Բանաձևերի արտածումը պարտադիր է, եթե հարցում չի նշված «առանց արտածման» արտահայտությունը:

Գնահատման նվազագույն քայլը սահմանված է 0.25 միավոր: Թվային պատասխանի սխալի համար գնահատականից հանվում է 0.25 միավոր: 0.25 միավոր է հանվում նաև չափողականության սխալի համար:

Ստորև ներկայացված է քննական տոմսի երկու նմուշօրինակ:

 

ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ՆՄՈՒՇ-I

 

1 (5 միավոր)

Կորագիծ շարժում (սահմանում, օրինակներ): Արագությունը կորագիծ շարժման դեպքում: Արագության ուղղությունը (օրինակներ): Տեղափոխության և անցած ճանապարհի հաշվարկը կորագիծ շարժման դեպքում: Ճանապարհի հաշվարկը հավասարաչափ կորագիծ շարժման դեպքում: Կորագիծ շարժման ակնթարթային արագացում (սահմանումը, ֆիզիկական իմաստը): Կորագիծ հավասարաչափ շարժում: Կորագիծ անհավասարաչափ շարժում: Կորագիծ շարժման արագացման ուղղությունը, երբ արագության մոդուլը` ա) նվազում է,

բ) աճում է, գ) մնում է անփոփոխ: Նախապես հայտնի կոր հետագծով հավասարաչափ շարժվող մարմնի դիրքաթվի հաշվարկը: Շրջանագծային շարժում: Կորագիծ շարժման ներկայացումը որպես շրջանագծերի աղեղներով շարժումների վերադրում:

 

2 (4 միավոր)

2a. Ո՞ր դաշտն է կոչվում էլեկտրաստատիկ: (0.5):

2b. Ո՞ր ուղղությունն է ընդունված որպես էլեկտրական դաշտի լարվածության վեկտորի ուղղություն (0.5):

2c. Ձևակերպել էլեկտրական դաշտերի վերադրման (սուպերպոզիցիայի) սկզբունքը (0.5):

2d. Գրել համասեռ դիէլեկտրիկում գտնվող անշարժ կետային լիցքի էլեկտրական դաշտի լարվածության բանաձևը (0.5):

2e. Արտահայտել էլեկտրական դաշտի լարվածության միավորը ՄՀ-ի հիմնական միավորներով (1.0):

2f. Դադարի վիճակից ո՞ր ուղղությամբ և ինչպիսի՞ շարժում կկատարի դրականապես լիցքավորված մասնիկը համասեռ էլեկտրաստատիկ դաշտում: Ծանրության և դիմադրության ուժերն անտեսել (1.0):

 

3 (2 միավոր)

Ջրաբաշխական մամլիչի փոքր մխոցի մակերեսը 5.10-4 մ2 է: Այդ մխոցի վրա կիրառված է 200 Ն ուժ: Որոշել մեծ մխոցի վրա ճնշման ուժը, եթե նրա մակերեսը 5.10-2 մ2 է: Շփումն անտեսել:

4 (2 միավոր)

Քանի՞ անգամ կմեծանա գազի ճնշումը էլեկտրական լամպի բալոնում, եթե լամպը շղթային միացնելիս նրանում գազի ջերմաստիճանը աճում է 15oC-ից մինչև 303oC:

 

5 (3 միավոր)

Ի՞նչ անկման անկյան տակ պետք է ճառագայթն ընկնի ապակու վրա, որպեսզի բեկված ճառագայթն ուղղահայաց լինի անդրադարձված ճառագայթին: Ապակու բեկման ցուցիչն ընդունել հավասար \/3:

 

6 (4 միավոր)

Ճկուն հաղորդալարից պատրաստված է a=0,1 մ կողմով քառակուսի, որի դիմադրությունը` R=10**5 Օմ: Շրջանակը տեղավորված է 5 Տլ ինդուկցիայով համասեռ մագնիսական դաշտում այնպես, որ շրջանակի հարթությունն ուղղահայաց է մագնիսական ինդուկցիայի վեկտորին: Ինչքա՞ն լիցք կհոսի շրջանակով, եթե թողնելով այդ հարթության մեջ, նրան դարձնենք հավասարակողմ եռանկյուն:

 

ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ՆՄՈՒՇ-II

 

1 (4 միավոր)

Էներգիայի փոխակերպումները ներդաշնակ տատանումների ընթացքում (զսպանակին ամրացված մարմնի տատանումների օրինակով): Տատանվող համակարգի լրիվ մեխանիկական էներգիան, նրա պահպանումը տատանումների ընթացքում: Լրիվ մեխանիկական էներգիայի նվազումը շփման առկայության դեպքում: Մարող տատանումներ: Մաթեմատիկական ճոճանակ, նրա տատանումներն առաջացնող ուժը, այդ ուժի կախումը շեղումից փոքր շեղման անկյունների դեպքում: Մաթեմատիկական ճոճանակի տատանումների պարբերության բանաձևը:

 

2 (5 միավոր)

2a. Ի՞նչ է նշանակում «մարմինը լիցքավորված է դրական լիցքով» արտահայտությունը (0.5):

2b. Շփման միջոցով էլեկտրականացման ժամանակ մի մարմնի մակերևույթից մյուսին ինչպիսի՞ մասնիկներ են անցնում. ա) էլեկտրոններ, բ) պրոտոններ, գ) դրական իոններ,

դ) բացասական իոններ (0.5):

2c. Ձևակերպել էլեկտրական լիցքի պահպանման օրենքը (0.5):

2d. Բացատրել Կուլոնի օրենքի բանաձևում համեմատականության k գործակցի ֆիզիկական իմաստը (1.0):

2e. Ինչու՞ ձեռքով բռնած դիէլեկտրական ձողիկը կարելի է շփելով էլեկտրականացնել, իսկ մետաղե ձողիկը` ոչ (1.0):

2f. Կարո՞ղ է արդյոք փակ համակարգի դրականապես լիցքավորված մասնիկների գումարային լիցքը մեծանալ կամ փոքրանալ: Պատասխանը հիմնավորել (1.5):

 

3 (2 միավոր)

Ճառագայթումը կազմված է 6.6.10-19 Ջ էներգիա ունեցող ֆոտոններից: Որոշել վակուումում այդ ֆոտոնների ալիքի երկարությունը:

 

4 (2 միավոր)

Սկզբնական արագություն չունեցող 0.2 կգ զանգվածով մարմինը 6 վ-ի ընթացքում կատարում է ազատ անկում: Որոշել ծանրության ուժի աշխատանքը:

 

5 (3 միավոր)

Էլեկտրոնը շարժվում է B=0.004 Տլ ինդուկցիա ունեցող համասեռ մագնիսական դաշտում: Գտնել էլեկտրոնի պտտման պարբերությունը:

 

6 (4 միավոր)

0.5 մ2 հիմքի մակերես ունեցող ուղղաձիգ դրված փակ գլանում գտնվում է գազ, որը 5 կգ զանգված ունեցող մխոցով բաժանված է երկու հավասար մասերի այնպես, որ մխոցից ներքև գտնվող գազի զանգվածը 3 անգամ մեծ է մխոցից վերև գտնվող գազի զանգվածից: Գազերի ջերմաստիճանը նույնն է: Անտեսելով մխոցի շփումն անոթի պատերի հետ` հաշվել մխոցից ներքև գտնվող գազի ճնշումը:

 

ՔԻՄԻԱ

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՔԻՄԻԱ

 

Ատոմամոլեկուլային ուսմունքը: Ատոմ, քիմիական տարր, մոլեկուլ: Պարզ և բարդ նյութ: Քիմիական նյութի բանաձև: Այն արտահայտելու տարբեր ձևեր: Ալոտրոպիա: Զանգվածի ատոմական միավոր: Հարաբերական ատոմային և մոլեկուլային զանգված: Ավոգադրոյի թիվ: Մոլը որպես նյութի քանակի միավոր: Ավոգադրոյի օրենքը և գազի մոլային ծավալը: Գազային նյութի հարաբերական խտություն: Գազային նյութի մոլեկուլային զանգվածի որոշումն ըստ նրա հարաբերական խտության:

Խառնուրդներ և քիմիական միացություններ: Բաղադրության հաստատունության օրենքը: Միացության մեջ քիմիական տարրի զանգվածային բաժինը: Հաշվումներ ըստ նյութի բանաձևի: Քիմիական ռեակցիա: Էներգիայի և զանգվածի պահպանման օրենքը: Նշանակությունը քիմիայում: Քիմիական հավասարում:

Ատոմի կառուցվածքը. միջուկ, էլեկտրոն: Ատոմի միջուկի բաղադրությունը. պրոտոն, նեյտրոն: Իզոտոպներ: Ատոմների էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքը (մակարդակ, ենթամակարդակ, օրբիտալ): Էլեկտրոնային բանաձև: Մակարդակների և ենթամակարդակների պատկերումը բջիջների տեսքով:

Քիմիական տարրերի հատկությունների փոփոխության պարբերական բնույթը: Պարբերականության օրենքի ժամանակակից ձևակերպումը: Քիմիական տարրերի հատկությունների պարբերականությունն արտահայտող համակարգը. պարբերություն, խումբ, ենթախումբ: Տարրերի հատկությունների կախումը համակարգում դրանց գրաված դիրքից: Ատոմի շառավիղ: Էլեկտրաբացասականություն:

Քիմիական կապ: Քիմիական կապի առաջացումը էլեկտրոնային զույգի ընդհանրացումով: Կովալենտ կապ. ոչ բևեռային և բևեռային: Կովալենտ կապի առաջացման դոնորակցեպտորային մեխանիզմը: Կովալենտ կապի հատկությունները: Իոնական, մետաղական և ջրածնային կապ: Վալենտականություն և օքսիդացման աստիճան: Միջմասնիկային կապերի բնույթը բյուրեղներում. ատոմական, մոլեկուլային, իոնական բյուրեղներ, բյուրեղներ մետաղական կապով: Բյուրեղային նյութերի հատկությունները:

Քիմիական ռեակցիաների դասակարգումը. միացման, քայքայման, տեղակալման, փոխանակման, իզոմերացման: Օքսիդա-վերականգնման ռեակցիաներ: Քիմիական ռեակցիաների ջերմային էֆեկտը: Ջերմաքիմիական հավասարումներ:

Քիմիական ռեակցիայի արագությունը: Արագության կախումը փոխազդող նյութերի բնույթից, կոնցենտրացիայից և ջերմաստիճանից: Կատալիզ և կատալիզատոր: Դարձելի քիմիական ռեակցիաներ: Քիմիական հավասարակշռություն և դրա տեղաշարժի պայմանները: Հավասարակշռության տեղաշարժը կախված ջերմաստիճանից, ռեակցող նյութերի կոնցենտրացիայից, ճնշումից:

Լուծույթներ: Լուծիչ և լուծված նյութ: Չհագեցած, հագեցած և գերհագեցած լուծույթներ: Լուծելիություն: Կախումը լուծվող նյութի բնույթից, ջերմաստիճանից: Գազային նյութի լուծելիության կախումը ճնշումից: Լուծույթում լուծված նյութի զանգվածային բաժինը (%): Լուծույթի մոլային կոնցենտրացիա:

Էլեկտրոլիտային դիսոցում: Էլեկտրոլիտային դիսոցման տեսության դրույթները: Դիսոցման աստիճան: Թույլ և ուժեղ էլեկտրոլիտներ: Թթուները, հիմքերը և աղերը ըստ էլեկտրոլիտային դիսոցման տեսության: Իոնափոխանակային ռեակցիաներ: Ռեակցիաների իոնական հավասարումներ:

Էլեկտրոլիզ: Էլեկտրոլիզը որպես օքսիդա-վերականգնման ռեակցիա: Ջրային լուծույթների և հալույթների էլեկտրոլիզը: Կատոդի և անոդի վրա ընթացող պրոցեսներ: Մետաղների էլեկտրաքիմիական լարվածության շարքը, կիրառական նշանակությունը:

Օքսիդներ: Թթվային, հիմնային և ամֆոտեր օքսիդներ: Օքսիդների անվանակարգումը, ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները:

Թթուներ: Սահմանումը, դասակարգումը, անվանակագումը, ստացման եղանակները, ընդհանուր հատկությունները: Թթուների հայտնաբերման որակական ռեակցիաները:

Հիմքեր: Սահմանումը, անվանակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները: Ալկալիների ստացումը, հատկությունները, հայտնաբերման որակական ռեակցիաները:

Աղեր: Սահմանումը, դասակարգումը, անվանակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները: Աղերի հիդրոլիզը:

 

ԱՆՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՔԻՄԻԱ

 

Ջրածին: Ատոմի և մոլեկուլի կառուցվածքը, տարածվածությունը բնության մեջ, ստացման լաբորատոր և արդյունաբերական եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Կիրառումը:

Ջուր: Մոլեկուլի կառուցվածքը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Բյուրեղահիդրատներ:

Հալոգենների ընդհանուր բնութագիրը: Ֆտորի, բրոմի և յոդի հատկությունների համեմատումը քլորի հատկությունների հետ: Հալոգենների միացությունները բնության մեջ, կիրառությունը:

Քլոր: Ատոմի և մոլեկուլի կառուցվածքը: Քլորը բնության մեջ, ստացման լաբորատոր և արտադրական եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Քլորի և դրա միացությունների կիրառությունները: Քլորաջրածին. ստացումը և հատկությունները: Աղաթթու. քիմիական հատկությունները և կիրառությունը: Աղաթթվի աղերը և դրանց կիրառությունը: Քլորիդ իոնի հայտնաբերման որակական ռեակցիան:

Պարբերական համակարգի 6-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը: Թթվածին. ատոմի կառուցվածքը: Թթվածինը բնության մեջ, ստացման լաբորատոր և արտադրական եղանակները, ալոտրոպիան, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Թթվածնի դերը բնության մեջ և կիրառությունը տեխնիկայում:

Ծծումբ: Ատոմի կառուցվածքը, բնական միացությունները, ալոտրոպիան, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Ծծմբաջրածին. ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Ծծմբական թթու. հատկությունները: Ծծմբական թթվի արտադրության հիմքում ընկած քիմիական ռեակցիաները: Ծծմբական թթվի աղերը, կիրառությունը: Սուլֆատ-իոնի հայտնաբերման որակական ռեակցիան:

Պարբերական համակարգի 5-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը: Ազոտ. ատոմի և մոլեկուլի կառուցվածքը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Ամոնիակ. մոլեկուլի կառուցվածքը, ստացման լաբորատոր և արտադրական եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Ամոնիումային աղեր: Ամոնիում-իոնի հայտնաբերման որակական ռեակցիան:

Ազոտի (II) և (V) օքսիդները, ստացումը և հատկությունները: Ազոտական թթու. ստացումը և հատկությունները: Ազոտական թթվի քիմիական հատկությունների առանձնահատկությունները: Ազոտական թթվի աղերը: Ազոտական պարարտանյութեր:

Ֆոսֆոր: Ատոմի կառուցվածքը, բնական միացությունները, ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Ֆոսֆորի (V) օքսիդ. ստացումը և հատկությունները: Օրթոֆոսֆորական թթու. ստացումը և հատկությունները: Ֆոսֆորական պարարտանյութեր:

Պարբերական համակարգի 4-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը: Ածխածին. ատոնի կառուցվածքը,ալոտրոպիան, քիմիական հատկությունները: Ածխածնի (II) և (IV) օքսիդները. ստացումը և հատկությունները: Ածխաթթուն և դրա աղերը: Կարբոնատ-իոնի հայտնաբերման որակական ռեակցիան:

Սիլիցիում: Ատոմի կառուցվածքը, ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Սիլիցիումի (IV) օքսիդ: Սիլիցիումի բնական միացությունները, դրանց կիրառությունները տեխնիկայում:

Մետաղներ: Տեղը պարբերական համակարգում, ստացման եղանակները (պիրո, հիդրո և էլեկտրամետալուրգիա), ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Մետաղների կոռոզիան և դրա կանխումը:

Ալկալիական մետաղներ: Ընդհանուր բնութագիրը ըստ պարբերական համակարգում դրանց գրաված դիրքի և ատոմի կառուցվածքի: Նատրիումի և կալիումի ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Նատրիումի և կալիումի բնական միացությունները, կիրառությունները: Կալիումական պարարտանյութեր:

Պարբերական համակարգի 2-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը: Կալցիումի. ատոմի կառուցվածքը, բնական միացությունները, ստացման եղանակը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Ջրի կոշտությունը, այն վերացնելու եղանակները:

Ալյումինը և դրա միացությունները: Ալյումինի օքսիդ և հիդրօքսիդ, ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, ամֆոտերությունը: Ալյումինի և դրա միացությունների կիրառությունները:

Երկաթ: Ատոմի կառուցվածքը, բնական միացությունները, ստացումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Երկաթի (II) և (III) օքսիդները և հիդրօքսիդները, ստացումը և հատկությունները: Թուջի և պողպատի ստացման հիմքում ընկած քիմիական ռեակցիաները: Երկաթի և դրա համաձուլվածքների դերը տեխնիկայում:

 

ՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՔԻՄԻԱ

 

ՈՒսումնասիրության առարկան: Օրգանական միացությունների դասակարգումը: Դրանց հատկությունների կախումը կառուցվածքից: Բուլտերովի տեսության հիմնական դրույթները: Իզոմերիա: Քիմիական կապի բնույթը օրգանական միացություններում: Կապի ճեղքման տեսակները (ռադիկալային և իոնական): Գաղափար ազատ ռադիկալների մասին:

Հագեցած ածխաջրածիններ: Հագեցած ածխաջրածինների (ալկանների) հոմոլոգիական շարքը, դրանց էլեկտրոնային և տարածական կառուցվածքը (sp3 հիբրիդացում): Ալկանների անվանակարգումը և իզոմերիան: Ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Հագեցած ածխաջրածինները բնության մեջ: Մեթան:

Էթիլենային ածխաջրածիններ (ալկեններ), sp2 հիբրիդացում, սիգմա և պի կապերը: Անվանակարգումը և իզոմերիան: Էթիլենի ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը:

Ընդհանուր գաղափար բարձրամոլեկուլային միացությունների մասին: Մոնոմեր, պոլիմեր, պոլիմերման աստիճան, տարրական օղակ: Պոլիէթիլեն: Գաղափար դիենային ածխաջրածինների մասին: Բնական կաուչուկ, կառուցվածքը, քիմիական հատկությունները, կիրառությունը: Սինթետիկ կաուչուկ:

Ացետիլեն: Կառուցվածքը: sp հիբրիդացում, եռակի կապ: Ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառությունը;

Բենզոլ: Էլեկտրոնային կառուցվածքը, քիմիական հատկությունները: Բենզոլի ստացման եղանակները, կիրառությունը:

Ածխաջրածինների բնական աղբյուրները: Նավթ, բնական և ուղեկցող գազեր: Նավթի թորումը: Նավթի կրեկինգը:

Սահմանային միատոմ սպիրտներ: Կառուցվածքը, անվանակարգումը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Էթանոլ, ստացումը, հատկությունները և կիրառումը: Երկատոմ և եռատոմ սպիրտներ (էթիլենգլիկոլ, գլիցերին):

Ֆենոլ: Կառուցվածքը, մոլեկուլում ատոմների փոխադարձ ազդեցությունը: Ֆենոլի քիմիական հատկությունները, դրանց համեմատությունը սպիրտների հատկությունների հետ: Ֆենոլի կիրառությունը:

Ալդեհիդներ: Կառուցվածքը, անվանակարգումը և քիմիական հատկությունները: Մրջնալդեհիդի և քացախալդեհիդի ստացումը և կիրառությունը: Ալդեհիդների հայտնաբերման որակական ռեակցիան: Պոլիկոնդենսացում:

Կարբոնաթթուներ: Կարբօքսիլ խմբի կառուցվածքը: Կարբոնաթթուների ստացման եղանակները, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Միահիմն կարբոնաթթուներ, մրջնաթթու (առանձնահատկությունները): Քացախաթթու, ստեարինաթթու, օլեինաթթու:

Էսթերներ: Կառուցվածքը, ստացումը և քիմիական հատկությունները: ճարպերը որպես էսթերներ: ճարպերը բնության մեջ, դրանց քիմիական վերամշակումը: Օճառներ:

Ածխաջրեր: Գլյուկոզ, մոլեկուլի կառուցվածքը, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Գլյուկոզը բնության մեջ, կարևորությունը: Սախարոզ, հատկությունները, սախարոզի հիդրոլիզը, կիրառությունները: Օսլա և թաղանթանյութ: Քիմիական հատկությունները: Դրանց դերը բնության մեջ և կիրառությունը տեխնիկայում:

Ամիններ: Ամինները որպես օրգանական հիմքեր, նրանց փոխազդեցությունը ջրի և թթուների հետ: Անիլին, ստացումը և հատկությունները:

Ամինաթթուներ: Կառուցվածքը, ստացումը և քիմիական հատկությունները: Ալֆա-ամինաթթուները որպես սպիտակուցների կառուցվածքային միավորներ: Սպիտակուցների կառուցվածքը և կենսաբանական նշանակությունը: Գաղափար արհեստական և սինթետիկ մանրաթելերի մասին: Կապրոն:

 

Բոլոր թեմաների վերաբերյալ առաջարկվում են վարժություններ և խնդիրներ:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Լ. Սահակյան, Վ. Ադամյան, Քիմիա (7, 8), «Արևիկ», Երևան 2001 թ.

2. Ա. Ավետիսյան, Լ. Խաչատրյան, Քիմիա (9), «Միտք», Երևան 2001 թ.

3. Ա.Խաչատրյան, Ֆ. Գրիգորյան, Քիմիա (10), «Միտք», Երևան 2001 թ.

4. Լ. Սահակյան, Ա. Խաչատրյան, Ն. Բեյլերյան, Վ. Սարգսյան, Քիմիայի շտեմարան, «Զանգակ-97», Երևան 2001 թ.

5. Լ. Սահակյան, Ռ. Ասատրյան, Կ. Ավետիսյան «Քիմիա» մաս 1, «Զանգակ-97», Երևան 1999 թ.:

 

«Քիմիա» առարկայի քննական տոմսի կառուցվածքը

և գնահատման չափանիշները

 

Քննական տոմսը ներառում է.

 

1. Տաս տեստային հարցեր, որոնք գնահատվում են մեկական միավոր /0.25 միավոր քայլով, կախված պատասխանի լրիվության աստիճանից/, որոնցից հինգը վերցված են «Քիմիայի շտեմարանի» տեստերի տարբեր գլուխների առաջին բաժիններից, իսկ մնացած հինգը` երկրորդ և երրորդ բաժիններից (համապատասխանաբար` 2:3): Հաշվարկային բնույթի տեստերում, եթե ճիշտ է կատարվել մեկնաբանությունը և լուծման ընթացքը, սակայն թվաբանական սխալի պատճառով ճիշտ պատասխանը չի ստացվել, հարցը պետք է գնահատվի 0.75 միավոր:

Ընտրած պատասխանը հիմնավորել:

2. Փոխարկումների երկու շղթաներ` անօրգանական և օրգանական քիմիայից, յուրաքանչյուրը հինգը քայլից բաղկացած: Ամեն մի շղթան գնահատվում է մեկ միավոր: Յուրաքանչյուր ճիշտ գրված քիմիական ռեակցիայի հավասարումը` պայմանների նշումով` 0.2 միավոր: Ռեակցիաների ընթացքի պայմանները չնշելու դեպքում առավելագույն միավորներից հանել գումարային 0.15 միավոր:

3. Մեկ վարժություն շտեմարանից, որը գնահատվում է մեկ միավոր: Կախված ռեակցիաների թվից այն կարող է գնահատվել 0.2, 0.25, 0.35 միավոր քայլով:

4. Մեկ խնդիր շտեմարանի համապատասխան գլուխների առաջին բաժիններից /գնահատվում է 2 միավոր, 0.5 միավոր քայլով/: Մեկ խնդիր երկրորդ բաժիններից /գնահատվում է 2 միավոր, 0.5 միավոր քայլով/: Մեկ խնդիր երրորդ բաժիններից /գնահատվում է 3 միավոր, 0.5 միավոր քայլով/: Միայն թվաբանական սխալի դեպքում, որը չի ազդում խնդրի տրամաբանական վերջնահանգմանը, առավելագույն միավորներից հանել 0.5 միավոր:

 

Այսպիսով դիմորդին տրվում է առավելագույնը 20 միավոր գնահատվող հարցաթերթիկ, որոնցից առնվազն 10 միավորն ունի դժվարության այնպիսի աստիճան, որ դիմորդը իր բարեխղճորեն ձեռք բերած դպրոցական գիտելիքներով կարող է հաղթահարել ընդունելության անհրաժեշտ անցողիկ նվազագույն շեմը:

 

Հարցաթերթիկները կազմելիս անհրաժեշտ է ընտրել հստակ ձևակերպված տեստային հարցեր, և միանշանակ լուծում ունեցող խնդիրներ:

Հարցաթերթիկներում չպետք է ընդգրկել շտեմարանի այն տեստային հարցերը և խնդիրները, որոնք երկիմաստ բնույթի են և չունեն լուծման միանշանակություն: (Ցանկը կցվում է):

 

Ի գիտություն

 

«Քիմիա» առարկայից քննություն հանձնող դիմորդներին. 2001 թ. «Քիմիայի շտեմարան»-ից հանված ներքոբերյալ խնդիրները և թեստային հարցերը պարունակում են երկիմաստ բնույթ և չունեն լուծման միանշանակություն: Այդ իսկ պատճառով չեն կարող ընդգրկվել ընդունելության քննությունների հարցաթերթիկներում:

 

Խնդիրներ

1-ին գլուխ - 30, 43, 61, 64, 85, 97, 116, 117, 119, 127, 130

2-րդ գլուխ - 4

3-րդ գլուխ - 17, 58, 91, 120, 134, 138

4-րդ գլուխ - 55, 62, 66, 67, 83, 84, 86

6-րդ գլուխ - 57, 63, 65, 71

7-րդ գլուխ - 97

8-րդ գլուխ - 18, 29, 44, 99, 104, 122, 127, 130, 131, 133, 134

9-րդ գլուխ - 46, 53, 68, 69, 76, 85

10-րդ գլուխ - 6, 29, 86, 94, 97, 107, 110, 111, 121, 123, 143,156

11-րդ գլուխ - 46, 47

12-րդ գլուխ - 15, 19, 73,75, 84, 88, 96, 98, 99

13-րդ գլուխ - 24, 33, 34

14-րդ գլուխ - 53, 79, 90, 92

15-րդ գլուխ - 71, 79, 81

16-րդ գլուխ - 57, 62, 67

17-րդ գլուխ - 5, 59, 69

 

Թեստեր

1-ին գլուխ - 4, 54, 60, 67, 68, 81, 104, 107

2-րդ գլուխ - 7, 8, 18, 30, 31, 48, 70, 76, 77, 86, 87, 91, 93, 98, 99, 100, 102, 103, 104, 108, 110, 111, 119, 120, 124, 127

3-րդ գլուխ - 3, 5, 8, 13, 25, 26, 28, 38, 39, 42, 43, 49, 58, 59, 64, 65, 68, 85, 86, 88, 89, 95, 98, 99, 101, 102, 103, 104, 106, 112, 113, 114, 119, 120, 129, 148

4-րդ գլուխ - 20, 27, 31, 34, 39, 42, 44, 72, 77, 79, 112, 115

5-րդ գլուխ - 13, 23, 41, 63, 65, 71, 75, 88, 95, 122, 125, 137

6-րդ գլուխ - 41, 44, 47, 65, 66, 79, 83, 95, 101, 102, 111, 122, 131, 136, 141, 150

7-րդ գլուխ - 5, 16, 18, 19, 21, 31, 57, 72, 76, 86, 88, 107, 113, 119

8-րդ գլուխ - 8, 27, 39, 53, 66, 67, 83, 92, 99, 102, 122, 139, 140, 150, 167

9-րդ գլուխ - 15, 19, 24, 40, 66, 68, 115, 148

10-րդ գլուխ - 17, 19, 29, 69, 75, 101, 109

 

Բոլոր թեստային հարցերի ընտրած պատասխաններին տալ տեսական հիմնավորումներ, անհրաժեշտության դեպքում գրել քիմիական ռեակցիաների հավասարումները և կատարել պահանջվող հաշվարկները:

 

Նմուշ 1

 

1. Շոգիացման միջոցով կարելի է իրարից բաժանել հետևյալ խառնուրդի բաղադրիչները.

1. ամոնիումի հիդրօքսիդի ջրային լուծույթ,

2. մրջնաթթվի ջրային լուծույթ,

3. կալիումի քլորիդի ջրային լուծույթ,

4. մրջնալդեհիդի ջրային լուծույթ:

2. Ատոմային բյուրեղացանց առաջացնում են ստորև բերված շարքերից մեկի բոլոր նյութերը.

1. Na, FeS, CO2

       2, C, B            4. H2    2

 

2 և CH3COOK ջրային լուծույթներին ավելացվի քիչ ալկալի, ապա

1. երկու դեպքում էլ հիդրոլիզը կճնշվի,

2. երկու դեպքում էլ հիդրոլիզը կխորանա,

3. կալիումի ացետատի հիդրոլիզը կճնշվի, իսկ ցինկի քլորիդինը` կխորանա,

4. կալիումի ացետատի հիդրոլիզը կխորանա, իսկ ցինկի քլորիդինը` կճնշվի:

 

4. Էլեկտրոնային հաշվեկշռի եղանակով հետևյալ ռեակցիաների համար ընտրել գործակիցներ.

3 + H2O ---> 2 + K2SO4 + H2SO4,

Fe2O3 + CO ---> Fe3O4 + CO2

Պատասխանում երկու ռեակցիաների աջ մասերի գործակիցների գումարային թիվն է.

        1. 11     3. 12

        2. 10     4. 14

5. Դասավորել հալոգեններն ըստ օքսիդիչ հատկությունների նվազման.

        1. I, Br, Cl, F          3. F, Cl, Br, I

        2. F, Br, I, Cl          4. F, Cl, Br, I

 

6. Փակ անոթում T1 ջերմաստիճանում իրականացրել են ամոնիակի սինթեզ: Ստեղծցվել է հավասարակշռություն, որում ազոտի, ջրածնի և ամոնիակի հավասարակշռական քանակները (մոլ) եղել են համապատասխանաբար a1, b1 և c1: Այնուհետև ջերմաստիճանը բարձրացրել են մինչև T2 ջերմաստիճան: Ստեղծցվել է նոր հավասարակշռություն նշված նյութերի նոր քանակներով` a2, b2 և c2: Նյութերի այդ քանակներըն իրար նկատմամբ գտնվում են հետևյալ փոխհարաբերության մեջ.

        1. a1+b1+c1 = a2+b2+c2         3. a1+b1+c1 < a2+b2+c2

        2. a1+b1+c1 > a2+b2+c2         4. a1+b1+c1 = 2(a2+b2+c2)

 

7. Կալցիումի հիդրոկարբոնատի լուծույթին ավելացվել է փոխազդեցության համար անհրաժեշտ քանակով կրաջուր: Գրել ընթացող ռեակցիայի հավասարումը: Ի՞նչ նյութ է մնացել լուծույթում (CaCO3-ի լուծելիությունն անտեսել):

2,

4. K3PO4:

 

8. Գրել սահմանային ածխաջրածնի կառուցվածքային բանաձևը և անունը, եթե հայտնի է, որ դրա մոնոհալոգենածանցյալն իզոմեր չունի (ածխածնային շղայի անփոփոխության պայմանով) և որ մոլեկուլում ածխածնի ատոմների թիվը մեծ է երկուսից, սակայն փոքր է ութից: Որպես թվային պատասխան ներկայացնել այդ ածխաջրածնի մոլեկուլում առաջնային ածխածնի ատոմների թիվը:

Այն հավասար է`

        1. 2      3. 4

        2. 3      4. 5

 

9. Սպիրտների մոլեկուլներում հիդրօքսիլ խմբերի շատացման հետ դրանց թթվային հատկությունը`

    1. չի փոխվում     3. թուլանում է

2. ուժեղանում է   4. թուլանում է, իսկ հիմնային հատկությունը` ուժեղանում

 

10. Գլյուկոզը կարբոնաթթուների կամ դրանց անհիդրիդների հետ փոխազդելով կարող է առաջացնել էսթերներ: Մեկ մոլ գլյուկոզը ամենաշատը քանի՞ մոլ քացախաթթվի հետ կարող է փոխազդել:

Գրել ռեակցիայի հավասարումը և նշել պահանջվող թիվը.

        1. 3        3. 5

        2. 4        4. 6

 

11. Գրել փոխարկումների ռեակցիաները, նշելով պայմանները

    ա)      4 ---> O2 ---> P2O5 ---> NaH2PO4 ---> Ca3(PO4)2 ---> P

         3

բ) 1-պենտեն ---> պենտան ---> ? ---> իզոպրեն ---> 2-մեթիլ-2-բութեն --> ?

 

12. Կազմել ստորև բերված նյութերի միջև (զույգ առ զույգ) ջրային միջավայրում ընթացող ռեակցիաների մոլեկուլային և կրճատ իոնական հավասարումները (թթվային ու հիմնային աղերի գոյացումն անտեսել):

 

Mg, HCl, K2CO3, (CH3COO)2Ca:

 

13. 11,6 գ զանգվածով երկաթի օքսիդը մինչև մետաղ վերականգնելու համար ծախսվել է 4,48 լ ջրածին: Արտածել օքսիդի բանաձևը:

 

14. 0,4 լ անհայտ ածխաջրածնին ավելացրել են 3 լ թթվածին (վերցված է ավելցուկով) և այրել: Ստացվել է 4 լ գազագոլորշային խառնուրդ, որից ջրային գոլորշին անջատելուց հետո ծավալը դարձել է 2 լ: Ալկալու լուծույթի միջով վերջինիս անցկացման ժամանակ չի կլանվել 0,4 լ գազ:

Գտնել ածխաջրածնի բոլոր իզոմերների մոլեկուլներում սիգմա կապերի գումարային թիվը:

 

15. 0,1 մոլ պղնձարջասպը և 0,05 մոլ կալիումի սուլֆատը լուծել են 100 մլ ջրում և կատարել էլեկտրոլիզ: Էլեկտրոլիզը դադարեցրել են, երբ լուծույթը գունազրկվել է: Որոշել էլեկտրոլիզից հետո ստացված լուծույթում հիդրօքսոնիում իոնի զանգվածային բաժինը (%), եթե ստացված աղը դիսոցվում է ամբողջությամբ, ծծմբական թթուն առաջին փուլով դիսոցվում է 80%-ով, իսկ հիդրոսուլֆատ իոնը` 40%-ով:

 

Բոլոր թեստային հարցերի ընտրած պատասխաններին տալ տեսական հիմնավորումներ, անհրաժեշտության դեպքում գրել քիմիական ռեակցիաների հավասարումները և կատարել պահանջվող հաշվարկները:

 

Նմուշ 2

 

1. Ֆիզիկական երևույթ է

1. հիդրատացումը.

2. հիդրումը.

3. թորումը.

4. օզոնի փոխարկումը թթվածնի:

2. Դասավորել հետևյալ միացությունների համարները`

1. NH4 2H3 3; 4. N2O4; 5. KNO2 ըստ դրանցում ազոտի ատոմի օքսիդացման աստիճանի մեծացման: Ճիշտ պատասխանը ստորև բերված շարքերից մեկն է.

        1. 1, 2, 5, 4, 3            3. 1, 2, 3, 4, 5

        2. 1, 2, 5, 3, 4            4. 5, 4, 2, 1, 3

3. Մեկ լիտր ջրում սենյակային ջերմաստիճանում լուծել են քիչ քանակությամբ նատրիումի ացետատ և որոշել լուծույթում առկա բոլոր տեսակի իոնների կոնցենտրացիան: Լուծույթի ջերմաստիճանը բարձրացրել են մի քանի տասնյակ աստիճանով և դարձյալ որոշել բոլոր իոնների կոնցենտրացիան: Պարզվել է, որ այն

        1. փոքրացել է,              3. մեծացել է մեծ չափով,

        2. մեծացել է քիչ չափով,     4. մնացել է անփոփոխ:

4. Ավարտել ներքոբերյալ ռեակցիաների հավասարումները, տեղադրել գործակիցներն էլեկտրոնային հաշվեկշռի եղանակով.

I2 + H2O2 ---> HIO3 + ...

4 + H2O2 ---> 2 + KOH + O2 + ...

Պատասխանում յուրաքանչյուր ռեակցիայում օքսիդիչի մեկ մոլեկուլի ընդունած էլեկտրոնների գումարային թիվն է.

        1. 4                        3. 5

        2. 6                        4. 13

5. Հալոգենների ատոմների արտաքին էներգետիկ մակարդակում չզույգված էլեկտրոնների թիվը չգրգռված վիճակում հավասար է.

        1. 1     2. 3     3. 5      4. 7

6. Ի՞նչ նյութեր են ստացվելու և ի՞նչ հաջորդականությամբ, եթե ֆոսֆորական թթվի լուծույթին աստիճանաբար ավելացվի նատրիումի հիդրօքսիդի լուծույթ.

        1. Na3PO4, NaH2PO4, Na2HPO4     3. Na3PO4, Na2HPO4, NaH2PO4

        2. NaH2PO4, Na2HPO4, Na3PO4     4. Na2HPO4, NaH2PO4, Na3PO4

7. Երկաթի (III) սուլֆատի և պղնձի փոխազդեցությունից ստացվել է երկաթի (II) սուլֆատ և պղնձի (II) սուլֆատ: Գրել համապատասխան ռեակցիայի հավասարումը և պատասխանում նշել էլեկտրոններ միացնող տարրի կարգաթիվը.

        1. 8     2. 16     3. 26     4. 29

8. Բենզոլի հոմոլոգի մոլեկուլը կազմված է 18 ատոմից: Դրա նիտրացումից գոյանում է միայն մեկ մոնոնիտրոածանցյալ: Այդ հոմոլոգն է.

        1. էթիլբենզոլ    3. 1,3-դիմեթիլբենզոլ

        2. տոլուոլ       4. 1,4-դիմեթիլբենզոլ

                         2      3 հիբրիդային վիճակում գտնվող ածխածնի

ատոմների թվերն իրար հավասար են.

        1. կարագաթթու        3. պրոպիոնաթթու

        2. քացախաթթու        4. մրջնաթթու

 

10. 1 մոլ ալանինի էթիլէսթերը ենթարկել են թթվային հիդրոլիզի ավելցուկով վերցված աղաթթվով:

Ռեակցիան լրիվ ավարտվելուց հետո լուծույթը գոլորշիացրել են: Ի՞նչ նյութ կա չոր մնացորդում:

Պատասխանը վերջինիս զանգվածն է (գ).

        1. 90                3. 112,5

        2. 91                4. 125,5

11. Գրել փոխարկումների ռեակցիաները, նշելով պայմանները

H2S 2, H2O

ա) KJ ---> J2 ---> ? ---> SO2 ---> ? ---> BaSO4

բ) հեքսան ---> պրոպեն ---> 2-պրոպանոլ ---> ? -> իզոհեքսան ---> CO2

 

12. Կազմել ստորև բերված նյութերի միջև (զույգ առ զույգ) ջրային միջավայրում ընթացող ռեակցիաների մոլեկուլային և կրճատ իոնական հավասարումները (թթվային ու հիմնային աղերի գոյացումն անտեսել):

        Na2SO3           2, Fe:

 

13. Երկֆոսֆորական թթվի ջրային լուծույթը տաքացնելիս` այդ թթուն վերածվում է օրթոֆոսֆորական թթվի: Հաշվել երկֆոսֆորական թթվի զանգվածային բաժինը (%) սկզբնական լուծույթում, եթե դրա տաքացումից ստացվել է օրթոֆոսֆորական թթվի 9,8%-ոց լուծույթ:

 

14. 1500 oC ջերմաստիճանում 33,6 լ մեթանի քայքայումից առաջացած գազերի խառնուրդը ավելցուկով վերցված արծաթի օքսիդի ամոնիակային լուծույթի միջով անցկացնելիս, նշված խառնուրդի ծավալը փոքրացել է 20%-ով: Քանի՞ լիտր մեթան է փոխարկվել ացետիլենի: Ստացված ացետիլենից քանի՞ մոլ էթանալ կարելի է ստանալ, եթե ռեակցիայի ելքը 70% է:

 

15. Անհրաժեշտ քանակի թթվածնի ներկայությամբ քանի՞ գրամ ազոտի (IV) օքսիդ պետք է լուծել նատրիումի հիդրոկարբոնատի 100 գ 8,4%-ոց լուծույթի մեջ, որպեսզի ստացվի նիտրատ իոնի 10% զանգվածային բաժնով լուծույթ: Ազոտական թթուն այդ լուծույթում դիսոցվում է 60%-ով: Լուծույթում հայտնաբերվել են 2,3 գ նատրիումի իոններ: Անջատված գազը կալցիումի հիդրօքսիդի հետ կարող է առաջացնել 10 գ նստվածք:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Ա. Վ. Պյորիշկին, Ն. Ա. Ռոդինա, Ֆիզիկա-7, Երևան, Լույս, 1999:

2. Ա. Վ. Պյորիշկին, Ն. Ա. Ռոդինա, Ֆիզիկա-8, Երևան, Լույս, 1999:

3. Ա. Կիրակոսյան, Ա. Մամյան, Ֆիզիկա-9, Երևան, Լույս, 2005:

4. Գ. Գ. Մելիքյան, Ռ. Գ. Գաբրիելյան, Ա. Կիրակոսյան, Ֆիզիկա-10, Երևան, Լույս, 2005:

5. Է. Մ. Ղազարյան և ուրիշներ, Ֆիզիկա. հարցերի և առաջադրանքների ժողովածու, Երևան, Միտք, 1998:

6. Ռ. Մ. Ավագյան և ուրիշներ, Ֆիզիկայի խնդիրների ժողովածու բուհ ընդունվողների համար, Երևան, 1996:

7. Ռ. Հովհաննիսյան և ուրիշներ, Ֆիզիկայի խնդիրների և հարցերի ժողովածու 9-10, Երևան, Լույս, 2004:

 

ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԲՈՒՅՍԵՐ, ԲԱԿՏԵՐԻԱՆԵՐ

 

Բույսերի բազմազանությունը (ծառատեսակներ, թփեր, խոտաբույսեր, միամյա, երկամյա, բազմամյա բույսեր):

Արմատ: Առանցքային և փնջաձև արմատային համակարգեր: Արմատի աճը: Արմատի գոտիները (հատվածները): Ջրի կլանումը արմատի կողմից: Արմատի ձևափոխությունները:

Ընձյուղներ և բողբոջներ: Բողբոջների կառուցվածքը և տեսակները: Ընձյուղի աճը երկարությամբ: Տերևաթիթեղի բջջային կառուցվածքը: Ջրի գոլորշիացումը բույսերի կողմից: Ցողունի կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Ցողունի աճը հաստությամբ, տարեկան օղակներ: Կոճղարմատ, պալար, սոխուկ:

Ծաղիկ: Ծաղկի կառուցվածքը: Ծաղկաբույլեր: Ծաղկավոր բույսերի բեղմնավորումը: Պտուղների և սերմերի առաջացումը: Երկշաքիլ բույսերի սերմերի կառուցվածքը: Միաշաքիլ բույսերի սերմերի կառուցվածքը:

Բուսական հյուսվածքներ:

Միաշաքիլ և երկշաքիլ բույսերի դասերի բնութագիրը:

Բակտերիաներ: Բակտերիաների կառուցվածքն ու կենսագործունեությունը: Բակտերիաների դերը բնության մեջ և մարդու կյանքում: Հիվանդաբեր բակտերիաներ:

 

ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐ

 

Նախակենդանիներ: Հողաթափիկ ինֆուզորիա (կենսամիջավայրը, կառուցվածքի և կենսագործունեության առանձնահատկությունները):

Աղեխորշավորների տիպ: Քաղցրահամ ջրերի պոլիպ հիդրայի արտաքին և ներքին կառուցվածքի և կենսագործունեության առանձնահատկությունները: Հիդրայի բազմացումը:

Տափակ որդերի տիպ: Սպիտակ պլանարիա և եզան երիզորդ (կենսամիջավայրը, արտաքին և ներքին կառուցվածքի, սննդառության, բազմացման և զարգացման առանձնահատկությունները):

Կլոր որդերի տիպ: Մարդու ասկարիդ (կենսամիջավայրը, արտաքին կառուցվածքը, մաշկամկանային պարկը, մարմնի խոռոչը, մարսողության օրգանները, բազմացումը և զարգացումը):

Օղակավոր որդերի տիպ: Անձրևորդ (կենսամիջավայրը, արտաքին կառուցվածքը, մաշկամկանային պարկը, մարմնի խոռոչը, մարսողության օրգանները, արտաթորության, արյունատար, նյարդային համակարգերը, բազմացումը):

 

Հոդվածոտանիների տիպ:

Միջատներ: Կենսակերպը և արտաքին կառուցվածքը: Միջատների ներքին կառուցվածքը (մարսողական, արյունատար, շնչառական, արտաթորության, նյարդային և սեռական համակարգերը): Միջատների բազմացումը և զարգացումը:

Քորդավորների տիպ: Քորդավորների հիմնական առանձնահատկությունները:

Գլխաքորդավորներ: Նշտարիկի կենսակերպը և արտաքին կառուցվածքը, քորդան, մարսողությունը, շնչառությունը, արյունատար, արտաթորության և նյարդային համակարգերը:

Ձկներ: Ձկների կենսակերպը և արտաքին կառուցվածքը: Ձկների ներքին օրգանները: Ձկների բազմացումը և զարգացումը:

Երկկենցաղներ: Երկկենցաղների կենսակերպը և արտաքին կառուցածքը: Երկկենցաղների կմախքը և մկանունքը: Երկկենցաղների ներքին օրգաները: Երկկենցաղների բազմացումը և զարգացումը:

Սողուններ: Սողունների կենսակերպը և արտաքին կառուցվածքը: Սողունների ներքին կառուցվածքը (կմախքը, մարսողական, շնչառական, արյունատար, արտաթորության համակարգերը, նյարդային համակարգը և զգայարանները): Սողունների բազմացումը:

Թռչուններ: Թռչունների կենսակերպը և արտաքին կառուցվածքը: Թռչունների կմախքը և մկանունքը: Թռչունների ներքին օրգանները (մարսողական, շնչառական համակարգերը, արյան շրջանառությունը, արտաթորությունը): Թռչունների նյարդային համակարգը և զգայարանները: Թռչունների բազմացումը և զարգացումը:

Կաթնասուններ: Կաթնասունների կենսակերպը և արտաքին կառուցվածքը, կաթնասունների կմախքը և մկանունքը: Կաթնասունների ներքին օրգանները: Կաթնասունների բազմացումը և զարգացումը:

 

ՄԱՐԴ

 

Հյուսվածքներ, օրգաններ և օրգանների համակարգեր:

Ֆիզիոլոգիական ֆունկցիաների նյարդահումորալ կարգավորումը:

Հումորալ կարգավորում, նյարդային կարգավորում, նյարդահումորալ կարգավորում:

Նյարդային համակարգ և նրա բաժինները:

Նեյրոնների կառուցվածքը, հատկությունները և տեսակները: ՈՒղեկից բջիջներ: Նյարդային համակարգի բաժինները: Ռեֆլեքս, ռեֆլեքսային աղեղ: Ողնուղեղի կառուցվածքն ու ֆունկցիաները: Գլխուղեղի բաժինները, ուղեղաբուն, ուղեղիկ: Գլխուղեղի մեծ կիսագնդերի կառուցվածքը, մեծ կիսագնդերի կեղևի գոտիները:

Վեգետատիվ նյարդային համակարգ:

Սիմպատիկ նյարդային համակարգ: Պարասիմպատիկ նյարդային համակարգ:

Ներզատական գեղձեր:

Օրգանիզմի ներքին միջավայրն ու նրա նշանակությունը:

Արյուն: Հյուսվածքային հեղուկ: Ավիշ: Արյան կազմը, արյան պլազման և նրա բաղադրությունը: Արյան մակարդում: Էրիթրոցիտներ, լեյկոցիտներ, թրոմբոցիտներ: Արյան խմբեր:

Իմունիտետ:

Օրգանիզմի պաշտպանական հատկությունները: Իմունիտետի տեսակները:

Արյան շրջանառություն:

Արյունատար անոթների կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Արյան շրջանառության մեծ և փոքր շրջանները: Սրտի կառուցվածքը: Սրտի աշխատանքը և կարգավորումը: Արյան ճնշում: Անոթազարկ: Արյան հոսքի արագությունը: Արյան շարժման առանձնահատկությունները երակներում:

Շնչառություն:

Շնչառության օրգաններ, կառուցվածքը և նշանակությունը: Շնչառական շարժումներ և դրանց կարգավորումը: Գազափոխանակությունը թոքերում և հյուսվածքներում:

Մարսողություն:

Մարսողության նշանակությունը: Մարսողության համակարգի ֆունկցիաները: Մարսողության օրգանների կառուցվածքը: Մարսողությունը բերանի խոռոչում: Մարսողությունը ստամոքսում: Ենթաստամոքսային գեղձի, լյարդի և աղիքային գեղձերի դերը մարսողության գործընթացում: Մարսողությունը աղիներում: Ներծծում:

Վիտամիններ:

Վիտամինների նշանակությունը: Վիտամինների տեսակները:

Արտազատություն:

Արտազատության օրգանների կառուցվածքը: Միզագոյացում: Միզարձակում:

Մաշկ:

Մաշկի ֆունկցիաները և կառուցվածքը: Օրգանիզմի ջերմաստիճանի կայունությունը: Մաշկի ջերմակարգավորիչ դերը:

Հենաշարժիչ համակարգ:

Հենաշարժիչ համակարգի նշանակությունը: Ոսկրերի կառուցվածքը և աճը: Ոսկրերի միացման տեսակները: Մարդու կմախքը:

Մկաններ, կառուցվածքը և ֆունկցիաները:

Զգայական համակարգեր:

Շրջապատող միջավայիր ընկալումը: Վերլուծիչի կառուցվածքը: Ընկալիչների դասակարգումը և հարմարումը: Տեսողական վերլուծիչ: Լսողական վերլուծիչ: Անդաստակային վերլուծիչ: Մաշկային և մկանային զգայություն: Հոտառություն և ճաշակելիք:

Վարքի ռեֆլեքսային տեսություն:

Ոչ պայմանական ռեֆլեքսներ: Պայմանական ռեֆլեքսներ:

 

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

Բջջաբանության հիմունքները:

Բջջի քիմիական բաղադրությունը: Անօրգանական նյութեր (ջուր, աղեր): Սպիտակուցների քիմիական բաղադրությունը, կառուցվածքը, հատկությունները և ֆունկցիաները: Ածխաջրեր, ճարպեր: Նուկլեինաթթուներ` ԴՆԹ, ՌՆԹ (նուկլեինաթթուների կենսաբանական դերը, ԴՆԹ-ի կառուցվածքը, կրկնապատկումը, ՌՆԹ-ի կառուցվածքը, ֆունկցիաները): Բջջաթաղանթի կառուցվածքն ու ֆունկցիաները (բջջաթաղանթ, պլազմային թաղանթ, ֆագոցիտոզ, պինոցիտոզ): Ցիտոպլազման և նրա օրգանոիդները: Բջջակորիզ: Պրոկարիոտ բջիջներ: Կյանքի ոչ բջջային ձևեր` վիրուսներ:

Նյութերի փոխանակությունը, ԱԵՖ (նյութերի փոխանակության ֆունկցիաները, ԱԵՖ-ի դերը բջջի էներգետիկ և պլաստիկ փոխանակություններում): Էներգետիկ փոխանակությունը բջջում: ԱԵՖ-ի սինթեզը (գլիկոլիզ, թթվածնային ճեղքում):

Պլաստիկ փոխանակություն: Սպիտակուցի կենսասինթեզը (սպիտակուցի կենսասինթեզի նշանակությունը, ԴՆԹ-ի գաղտնագիրը, տրանսկրիպցիա, փոխադրող ՌՆԹ, մատրիցային սինթեզի ռեակցիաներ, տրանսլյացիա, ֆերմենտների դերը, էներգետիկան): Ֆոտոսինթեզ (լուսային և մթնային փուլերը, նշանակությունը կենդանի բնության համար): Քեմոսինթեզ:

Օրգանիզմների բազմացումը և անհատական զարգացումը:

Բջջի բաժանումը: Միտոզ: Օրգանիզմների բազմացման ձևերը (անսեռ, սեռական բազմացում, սեռական բջիջների զարգացումը): Մեյոզ: Բեղմնավորում (կրկնակի բեղմնավորում, պարթենոգենեզ): Օրգանիզմների անհատական զարգացումը` օնտոգենեզ (սաղմի զարգացումը, հետսաղմնային զարգացումը):

 

Գենետիկայի հիմունքները:

Գենետիկան որպես գիտություն օրգանիզմների ժառանգականության և փոփոխականության մասին: Ժառանգականության ուսումնասիրության հիբրիդոլոգիական մեթոդը:

Հիբրիդների առաջին սերնդի միակերպությունը: Մենդելի առաջին օրենքը: Ժառանգման միջանկյալ բնույթը (ճեղքավորման օրենքի վիճակագրական բնույթը):

Ժառանգման օրինաչափությունների բջջաբանական հիմունքները (գամետների մաքրության վարկածը և նրա բջջաբանական հիմունքները, ալելային գեներ): Երկհիբրիդային խաչասերում: Մենդելի երկրորդ օրենքը: Երկհիբրիդային ճեղքավորման բջջաբանական հիմունքները: Շղթայակցված ժառանգման երևույթը և սեռի գենետիկան: Գեների փոխներգործությունը: Գեների բազմակի ներգործությունը: Մարդու գենետիկան (ուսումնասիրման մեթոդները) և դրա նշանակությունը բժշկագիտության և առողջապահության համար:

Մոդիֆիկացիոն փոփոխականություն (ռեակցիայի նորմա, մոդիֆիկացիոն փոփոխականության վիճակագրական օրինաչափությունները):

Մուտացիոն փոփոխականություն (գենային, քրոմոսոմային, սոմատիկ մուտացիաներ, մուտացիաների հաճախությունը և դրանց պատճառները): Ցիտոպլազմային ժառանգականություն:

 

Էվոլյուցիոն ուսմունք

Դարվինի ուսմունքի հիմնական դրույթները:

Տեսակ: Տեսակի չափանիշները: Պոպուլյացիան` էվոլյուցիայի միավոր:

Ժառանգականություն և փոփոխականություն (ոչ ժառանգական կամ մոդիֆիկացիոն փոփոխականություն, ժառանգական փոփոխականություն):

Գոյության կռիվ (բազմացման ինտենսիվությունը, գոյության կռվի ձևերը):

Բնական ընտրություն (բնական ընտրության էությունը, ընտրությունը պոպուլյացիաների մեջ, բնական ընտրության ստեղծագործական դերը, բնական ընտրության ձևերը):

Օրգանիզմների հարմարվածությունը և դրա հարաբերականությունը (հարմարվածության բազմազանությունը, հարմարվածության առաջացումը, հարմարվածության հարաբերականությունը):

 

Օրգանական աշխարհի զարգացումը:

Օրգանական աշխարհի էվոլյուցիայի գլխավոր ուղիները (արոմորֆոզ, իդիոադապտացիա, ընդհանուր դեգեներացիա, էվոլյուցիայի տարբեր ուղիների հարաբերակցությունը):

 

Էկոլոգիայի հիմունքները:

Էկոլոգիական գործոններ: Գործոնների ազդեցությունը օրգանիզմի վրա: Սահմանափակող գործոն: Միջավայրի հիմնական աբիոտիկ գործոնները և դրանց նշանակությունը կենդանի բնության համար (լույս, ջերմաստիճան, խոնավություն):

Էկոլոգիական համակարգեր (կենսաերկրացենոզ, սննդային կապեր, էներգիայի կորուստները սննդային շղթաներում):

 

Կենսոլորտի վերաբերյալ ուսմունքի հիմունքները:

Կենսոլորտը և նրա սահմանները: Կենդանի նյութի հատկությունները: Նյութերի շրջապտույտը: Միկրոօրգանիզմների դերը նյութերի շրջանառության մեջ:

 

Գրականություն

1. Ս. Սիսակյան, Տ. Թանգամյան, Ա. Գասպարյան, «Կենսաբանություն. բույսեր», դասագիրք հանրակրթական դպրոցների 5-րդ դասարանի համար, Երևան, «Առերեսում»-Անի հրատ., 1999:

2. Ս. Սիսակյան, Տ. Թանգամյան, Ա. Գասպարյան, «Կենսաբանություն. բույսեր, բակտերիաներ, սնկեր, քարաքոսեր, կենդանիներ», դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 6-րդ դասարանի համար, Երևան, «Առերեսում»-Անի հրատ., 1999:

3. Կ. Ջիվանյան, Ֆ. Դանիելյան, Ռ. Ռուխկյան, Է. Յավրույան, «Կենսաբանություն. կենդանիներ», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 7-րդ դասարանի համար, Երևան, «Մակմիլան-Արմենիա» հրատ., 2000:

4. Ս. Մինասյան, Ծ. Ադամյան, Հ. Հովհաննիսյան, «Կենսաբանություն. մարդ», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 8-րդ դասարանի համար, Երևան, «Մակմիլան-Արմենիա» հրատ., 2000:

5. Յու. Ի. Պոլյանսկի, Ա. Դ. Բրաուն, Ն. Մ. Վերզիլին և ուրիշներ, «Ընդհանուր կենսաբանություն», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 9-րդ դասարանների համար, Երևան, «Աստղիկ-59» հրատ., 2000:

6. Յու. Ի. Պոլյանսկի, Ա. Դ. Բրաուն, Ն. Մ. Վերզիլին և ուրիշներ, «Ընդհանուր կենսաբանություն», դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 10-րդ դասարանների համար, Երևան, «Լույս» հրատ., «Աստղիկ-59» հրատ., 2000:

7. Գ. Գ. Սևոյան, «Կենսաբանության խնդիրների ժողովածու», խնդրագիրք միջնակարգ դպրոցի 8-10-րդ դասարանների համար, Երևան, «Տիրաստ» ՊՓԲԸ, 1999:

8. Է. Ս. Գևորգյան, Ա. Հ. Եսայան, Ֆ. Դ. Դանիելյան, Գ. Գ. Արծրունի, «Կենսաբանություն». բուհերի ընդունելության քննությունների քննատոմսերի տեստերի շտեմարան, Երևան, 1998 (մաս 1, 2, 4, 5, 6):

9. Շտեմարան, Կենսաբանություն: Բուհի ընդունելության քննության տեսական հարցերի և թեստերի. Է. Գևորգյանի և Կ. Ջիվանյանի խմբագրությամբ, Երևան, «Զանգակ» հրատ., 2001 (մաս 1, 2, 4, 5, 6):

10. Ս. Մ. Մինասյան, Ծ. Ի. Ադամյան: Կենսաբանություն: Մարդ: Հանրակրթական դպրոցի և բուհերի ընդունելության քննությունների քննատոմսերի թեստային հարցերի շտեմարան, «Զանգակ» հրատ., Երևան, 2004:

 

ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԱՌԱՐԿԱՅԻՑ ԲՈՒՀԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

1. Տեսական հարցերը գնահատվում են առավելագույնը մեկ նիշով, ընդ որում, գնահատման քայլը 0,25 է, այսինքն, պատասխանի ճշգրտությունից կախված, դիմորդը կարող է ստանալ 0, 0,25, 0,50, 0,75 կամ 1.00 նիշ:

2. Քննատոմսում զետեղված է լինում երկու խնդիր. մեկը` բարդ /գնահատվում է առավելագույնը երկու նիշ/, մյուսը` համեմատաբար հեշտ /գնահատվում է առավելագույնը մեկ նիշ/: Խնդիրների գնահատման մեջ նույնպես կիրառվում է 5-նիշանի համակարգ, այսինքն, 2 նիշ գնահատվող խնդրի լուծման ճշգրտությունից կախված դիմորդը կարող է ստանալ 0, 0,50, 1,00, 1,50 կամ 2,00 նիշ, իսկ 1 նիշ գնահատվող խնդրի լուծման համար` 0, 0,25, 0,50, 0,75 կամ 1,00 նիշ:

3. Թեստային հարցերից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 0,5 նիշով: Քննատոմսի տեստերը միօրինակ են, կազմված չորս պատասխաններից, որոնցից դիմորդը պետք է նշի միայն մեկը, ընդ որում, գրելով քննատոմսի թեստերի աղյուսակում թե՛ պատասխանի լատիներեն տառը և թե՛ հայերեն պատասխանը: Յուրաքանչյուր թեստ գնահատվում է միանշանակ. կամ 0 /եթե դիմորդը չի նշել միակ ճիշտ պատասխանը/, կամ էլ 0,50 /եթե նշված է ճիշտ պատասխանը/: Թեստերի աղյուսակի լրացման կարգի մասին գրված է քննատետրի համապատասխան մասում, այդ մասին մանրամասն տեղեկություն է տալիս նաև քննական հանձնաժողովի նախագահը` քննությունից անմիջապես առաջ:

Բոլոր հարցերի ճիշտ պատասխանների գումարային գնահատականը կազմելու է 20 միավոր:

 

2007 թ. քննատոմսերում ընդգրկվելիք խնդիրների համարներն ըստ Գ. Գ. Սևոյանի «Կենսաբանության խնդիրների ժողովածու»-ի միջնակարգ դպրոցի 8-10-րդ դասարանների համար, Երևան, «Տիրաստ», 1999 թ.:

 

Մեկ միավոր - 2, 3, 4, 5, 10, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 58, 59, 60, 61, 62, 127, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 188, 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 209, 211, 230, 231, 232, 246, 247, 248, 262, 302, 303, 304, 305, 306, 307:

 

Երկու միավոր - 48, 49, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 109, 110, 111, 112, 113, 114, 115, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 157, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 177, 178, 179, 180, 205, 208, 212, 213, 214, 215, 216, 219, 220, 223, 224, 225, 226, 234, 256, 264, 266, 267:

 

ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ՆՄՈՒՇ

 

Տեսական հարցեր

 

1. Ինչու՞մ է դրսևորվում օրգանիզմների հարմարվածության հարաբերական բնույթը, բերեք օրինակներ: 1 միավոր

2. Գոլջիի ապարատի կառուցվածքը և ֆունկցիաները: 1 միավոր

3. Ի՞նչ է քեմոսինթեզը, ո՞ր օրգանիզմներն են այն իրագործում: 1 միավոր

4. Ի՞նչ է հատկանիշների միջանկյալ ժառանգումը, պարզաբանեք օրինակով: 1 միավոր

5. Էրիթրոցիտների կառուցվածքը և ֆունկցիաները: 1 միավոր

6. Թքազատումը և դրա կարգավորումը: 1 միավոր

7. Նկարագրեք գորտի կմախքը և մկանները: 1 միավոր

 

ԽՆԴԻՐՆԵՐ

 

1. Օրգանիզմում գլյուկոզի ճեղքումից հետո օգտագործվել է 84 մոլ Օ2 և ԱԵՖ-ում պահեստավորվել է 21600 կջ էներգիա: Գտնել ճեղքման ենթարկված գլյուկոզի մոլերի քանակը: Դրանցից քանի՞սն են անցել թթվածնային, քանի՞սը անթթվածին փուլերով: (2 միավոր)

2. Գտնել 31200 ա.մ. մոլեկուլային զանգված ունեցող սպիտակուցի սինթեզը պայմանավորող գենի նուկլեոտիդների թիվը, եթե 1 ամինաթթվի միջին մոլեկուլային զանգվածը 120 ա. մ. է: (1 միավոր)

 

Թեստային հարցեր /յուրաքանչյուրի ճիշտ պատասխանը` 0.5 միավոր/

1. Գլիկոգեն ածխաջրի մոնոմերն է.

A-ֆրուկտոզը, B-գլյուկոզը, C-ռիբոզը, D-դեզօքսիռիբոզը:

2. Ռիբոսոմները կարելի է հայտնաբերել.

A-լիզոսոմներում, B-հարթ էնդոպլազմային ցանցի խուղակներում, C-Գոլջիի կոմպլեքսի խուղակներում, D-միտոքոնդրիումներում:

3. Քրոմոսոմները բաղկացած են լինում մեկ քրոմատիդից.

A-ինտերֆազի վերջում, B-միտոզի պրոֆազի սկզբում, C-միտոզի պրոֆազի վերջում,

D-միտոզի անաֆազի վերջում:

4. Իգական հոմոգամետություն ունեն.

A-թիթեռները, B-դրոզոֆիլը, C-թռչունները, D-սողունները:

5. Ալելային գեները.

A-տեղադրված են հոմոլոգ քրոմոսոմներում, B-մեյոզի ժամանակ հայտնվում են միևնույն գամետում, C-կարող են որոշել փոխադարձ միմյանց բացառող հատկանիշների զարգացումը, D-ճիշտ են A և C պատասխանները:

6. Եթե երկհիբրիդ խաչասերումից հետո սերնդում, երկու ալելով էլ ոչ լրիվ դոմինանտության դեպքում, ստացվել է միակերպություն ըստ ֆենոտիպի, ապա սկզբնական գենոտիպերն եղել են.

A-AABb և AABb, B- AABB և aabb, C- AaBb և AaBb, D-ճիշտ պատասխանը բացակայում է:

7. Էվոլյուցիայի հիմնական շարժիչ ուժը Դարվինր համարել է.

A-արտաքին միջավայրի ուղղակի ազդեցությունը օրգանիզմների վրա, B-ոչ ժառանգական փոփոխականության վրա հիմնված բնական ընտրությանը, C-օրգանիզմների առաջադիմության ներքին ձգտումը, D-ժառանգական փոփոխականության վրա հիմնված բնական ընտրությունը:

8. Արոմորֆոզի օրինակ է.

A-կետի թիանման վերջույթների առաջացումը, B-փղի կնճիթի առաջացումը, C-նշտարիկի քորդայի առաջացումը, D-ընձուղտի պարանոցի երկարելը:

9. Պրոդուցենտների թվին չեն պատկանում.

A-կանաչ բույսերը, B-կապտականաչ ջրիմուռները, C-նիտրիֆիկացնող բակտերիաները, D-շաքարասնկերը:

10. Մարմնական նյարդային համակարգը նյարդավորում է.

A-սիրտը, B-լյարդը, C-երիկամները, D-ճիշտ պատասխանը բացակայում է:

11. Շնչառության կարգավորմանը մասնակցում է.

A-երկարավուն ուղեղը, B-ողնուղեղը, C-մեծ կիսագնդերի կեղևը, D-ճիշտ են բոլոր պատասխանները:

12. Արյան մակարդմանը մասնակցում են.

A-թրոմբոցիտները, B-կալցիումի իոնները, C-ֆիբրինոգեն սպիտակուցը, D-ճիշտ են բոլոր պատասխանները:

13. Մակերիկամները ներզատում են.

A-ինսուլին, B-թիրօքսին, C-սեռական հորմոններ, D-աճի հորմոն:

14. Մարսողական համակարգում ջուրը հիմնականում ներծծվում է.

ստամոքսում, B-բարակ աղիքում, C-հաստ աղիքում, D-բարակ և հաստ աղիքում:

15. Կենդանիների տիպերից ճառագայթային համաչափություն (սիմետրիա) ունեն.

A-օղակավոր որդերը, B- տափակ որդերը, C-հոդվածոտանիները, D-աղեխորշավորները:

16. Միջատները.

A-ութոտանի հոդվածոտանիներ են, B-վեցոտանի հոդվածոտանիներ են,

C-տասոտանի հոդվածոտանիներ են, D-չորսոտանի հոդվածոտանիներ են:

17. Թռչունների աջ նախասրտում կա.

A-երակային արյուն, B-զարկերակային արյուն, C-խառը արյուն, D-երակային արյուն` արտաշնչման, զարկերակային արյուն` ներշնչման ժամանակ:

18. Այն ծաղկաբույլը, որում առանց ծաղկակոթերի ծաղիկները դասավորված են ընդհանուր առանցքի վրա, անվանում են.

A-պարզ հասկ, B-պարզ հովանոց, C-բարդ հովանոց, D-ողկույզ:

19. Ստոլոնները, որոնց գագաթներում զարգանում են պալարները.

A-գլխավոր արմատների ելուստներ են, B-վերգետնյա ընձյուղներ են, C-կողքային արմատների ելուստներ են, D-ճիշտ պատասխանը բացակայում է:

20. Այն բակտերիաները, որոնք սնվում են կենդանի օրգանիզմների օրգանական նյութերով կոչվում են.

A-սապրոֆիտներ, B-ցիանաբակտերիաներ, C-մակաբույծներ, D-կաթնաթթվային բակտերիաներ:

 

ՀԱՅՈՑ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԲՆԱՇԽԱՐՀԸ

- Հայկական լեռնաշխարհը

- Գետերն ու լճերը

- Վարչական բաժանումները

 

2. ՆԱԽՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԼԵՌՆԱՇԽԱՐՀՈՒՄ

- Քարի դարը Հայաստանում

- Բրոնզի հայտնագործումը

- Նախնադարյան կարգերի քայքայումը: Երկաթի դարի սկիզբը

 

3. ՎԱՆԻ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ (ՈՒՐԱՐՏՈՒ)

- Վանի թագավորության կազմավորումն ու հզորացումը

- Վանի թագավորությունը Արգիշտի I-ի և Սարդուրի II-ի օրոք

- Պայքար արտաքին ուժերի դեմ և թագավորության անկումը

 

4. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ Ք.Ա. VI-III ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Համահայկական պետության ստեղծումը

- Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքները և Հայաստանը

- Հայկական թագավորությունները և Սելևկյան տերությունը

 

5. ՄԵԾ ՀԱՅՔԻ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ: ԱՐՏԱՇԵՍ I

- Երվանդունիների դինաստիայի անկումը: Արտաշես I-ը և հայկական հողերի միավորումը

- Արտաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումը

- Արտաշես I-ի բարենորոգումները

 

6. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԱՌԱՋԱՎՈՐ ԱՍԻԱՅԻ ՀԶՈՐ ՏԵՐՈՒԹՅՈՒՆ: ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾ

- Տիգրան Մեծի նվաճումները

- Տիգրան Մեծի տերության տարածքը և բնույթը

- Տիգրանակերտի հիմնադրումը

 

7. ՀԱՅ-ՀՌՈՄԵԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾԻ ՕՐՈՔ

- Հռոմի առաջխաղացումը: Հայ-հռոմեական պատերազմի սկիզբը

- Հռոմեական զորքի վտարումը Հայաստանից

- Արտաշատի պայմանագիրը

 

8. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՀՌՈՄԻ ԵՎ ՊԱՐԹԵՎՆԵՐԻ ՄԻՋԵՎ Ք. Ա. I ԴԱՐՈՒՄ

- Հայաստանը երկու հզոր տերությունների միջև: Արտավազդ II

- Կրասոսի ու Անտոնիոսի արշավանքները և Հայաստանը

- Արտաշես II: Արտաշեսյան դինաստիայի անկումը

 

9. ԱՐՇԱԿՈՒՆԻՆԵՐԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ ՀԱՅՈՑ ԳԱՀԻՆ: ՏՐԴԱՏ I

- Հայաստանը I դարի առաջին կեսին

- Տրդատ Արշակունին հայոց թագավոր

- Տրդատ I-ի գործունեությունը

 

10. ՀԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔՆ ՈՒ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՐԳԸ

- Գյուղատնտեսություն, արհեստագործություն, առևտուր

- Գյուղեր, դաստակերտներ, ագարակներ

- Պետական կարգը

 

11. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԻՆ ՇՐՋԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ

- Հելլենիզմի դարաշրջանը և հելլենիստական մշակույթը: Նյութական մշակույթը

- Հայերի հեթանոսական կրոնը: Հեթանոսական նոր պաշտամունքը

- Պատմական ավանդություններ և թատրոն

 

12. ԱՎԱՏԱՏԻՐԱԿԱՆ (ՖԵՈԴԱԼԱԿԱՆ) ԿԱՐԳԵՐԻ ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

- Ավատատիրության սկզբնավորումը

- Գործակալությունները` նախարարական տոհմերի սեփականություն

- Ավատական իշխանությունները և թագավորը: Քաղաքների վիճակը

 

13. ՔՐԻՍՏՈՆԵՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՈՒՆՈՒՄԸ

- Քրիստոնեության մուտքը Հայաստան

- Հայաստանը առաջին քրիստոնյա պետություն

- Հայոց եկեղեցին և նրա դերը

 

14. ՊԱՅՔԱՐ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՀԱՄԱՐ: ԱՐՇԱԿ II

- Հայաստանը Խոսրով III-ի և Տիրանի օրոք

- Արշակ II

- Հայ-պարսկական պատերազմը և Արշակ II-ի մահը

 

15. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՊԱՊԻ ԳԱՀԱԿԱԼՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ: ԱՐՇԱԿՈՒՆՅԱՑ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԱՆԿՈՒՄԸ

- Պապ թագավոր

- Հայոց պետության թուլացումը: Հայաստանի բաժանումը Հռոմի և Պարսկաստանի

միջև

- Արշակունյաց թագավորության անկումը

 

16. ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑՆ ՈՒ ՀԱՅՈՑ ԳՐԵՐԻ ԳՅՈՒՏԸ

- Մեսրոպ Մաշտոցի գործունեության սկիզբը

- Գրերի գյուտը

- Գրերի գյուտի նշանակությունը

 

17. ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ 450-451 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Կրոնափոխության հարկադրանքը և ապստամբության սկիզբը

- Շարժման ծավալումը

- Ավարայրի ճակատամարտը

 

18. 481- 484 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԱՊՍՏԱՄԲՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ (ՎԱՀԱՆԱՆՑ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ)

- Հայերի նոր ընդվզումը: Ապստամբության սկիզբը

- Ներսեհապատի ճակատամարտը և ապստամբության հետագա ընթացքը

- Նվարսակի հաշտությունը

 

19. ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ VI ԴԱՐՈՒՄ

- Արևմտյան Հայաստանը VI դարի սկզբին

- Հուստինիանոս I կայսեր վերափոխումները

- Ընդվզումներ բյուզանդական տիրապետության դեմ

 

20. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ VI ԴԱՐՈՒՄ

- Պարսից արքունիքի քաղաքականությունը

- 571-572թթ. ապստամբությունը

- Պարսկա-բյուզանդական քսանամյա պատերազմը և Հայաստանի 2-րդ բաժանումը

 

21. ԱՐԱԲԱԿԱՆ ԽԱԼԻՖԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ VII ԴԱՐՈՒՄ

- Արաբական արշավանքները Հայաստան

- Հայ-արաբական պայմանագիրը

- Հայաստանի ինքնավարությունը

 

22. ՎԱՂ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ

- Վաղ միջնադարի հայ պատմիչները: Մովսես Խորենացի

- Փիլիսոփայությունը, բնական գիտությունները

- Արվեստը

 

23. ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԸ ԱՐԱԲԱԿԱՆ ՏԻՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ VIII ԴԱՐՈՒՄ

- Հայերի առաջին ընդվզումը արաբական տիրապետության դեմ (703 թ.)

- Հակաարաբական ելույթները 748-750 թվականներին

- 774-775 թթ. մեծ ապստամբությունը

 

24. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՆԵՐՔԻՆ ԻՆՔՆԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄԸ

- Հայ իշխանական տների հզորացումը

- 850-855 թթ. ապստամբության սկիզբը

- Բուղայի արշավանքը: Հայաստանի ներքին ինքնավարության վերականգնումը

 

25. ՊԱՎԼԻԿՅԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

- Շարժման առաջացումը և ծավալումը

- Պավլիկյանների գաղափարները

- Շարժման ճնշումը

 

26. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆՅԱՑ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ

- Հայկական պետականության վերականգնման նախադրյալները

- Հայաստանի անկախության վերականգնումը

- Հայաստանի անկախության ճանաչումը: Աշոտ I

 

27. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ԱՄՐԱՊՆԴՈՒՄԸ IX ԴԱՐԻ ՎԵՐՋԻՆ - X ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Սմբատ I-ի պայքարը միասնական հայկական պետություն ստեղծելու համար

- Արաբների ժամանակավոր հաջողությունը

- Աշոտ Երկաթը և հայկական պետության ամրապնդումը

 

28. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆՅԱՑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԵՐԵԼՔԸ (X ԴԱՐԻ 30-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ - XI ԴԱՐԻ ՍԿԻԶԲ)

- Երկրի խաղաղ բարգավաճումը Աբասի, Աշոտ III-ի և Սմբատ II-ի օրոք

- Անին` մայրաքաղաք

- Անիի թագավորության հզորացումը. Գագիկ I

 

29. ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ, ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՐԳԸ (IX-XI ԴԱՐԵՐ)

- Գյուղատնտեսությունը և արհեստագործությունը

- Ներքին և արտաքին առևտուրը

- Կառավարման համակարգը

 

30. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆՅԱՑ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍՆԱՏՈՒՄՆ ՈՒ ԱՆԿՈՒՄԸ

- Ենթակա չորս թագավորությունների առաջացումը

- Բյուզանդական նվաճումները: Բագրատունյաց թագավորության թուլացումը

- Պայքար պետականության պահպանման համար, Անիի թագավորության անկումը

 

31. ՍԵԼՋՈՒԿ-ԹՈՒՐՔԵՐԻ ԱՐՇԱՎԱՆՔՆԵՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆ

- Բյուզանդիայի քաղաքականությունը Հայաստանում

- Սելջուկ-թուրքերի առաջին արշավանքները

- Մանազկերտի ճակատամարտը և Հայաստանի նվաճումը

 

32. ՀԱՅ-ՎՐԱՑԱԿԱՆ ԶԻՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ: ԶԱՔԱՐՅԱՆՆԵՐԻ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

- Հայ-վրացական զինակցության սկզբնավորումը և պայքարը Անիի համար

- Ազատագրական պատերազմները Հայաստանում

- Հայաստանը Զաքարյանների օրոք

 

33. ԿԻԼԻԿԻԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

- Ռուբինյանների իշխանության առաջացումը

- Ռուբինյանների իշխանության ընդարձակումը և պայքարը Բյուզանդական կայսրության դեմ

- Հայոց պետության հետագա ամրապնդումը

 

34. ԿԻԼԻԿԻԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՀՌՉԱԿՈՒՄԸ

- Կիլիկյան Հայաստանի հզորացումը. Լևոն II

- Թագավորության հռչակումը

- Լևոն II-ի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը

 

35. ԿԻԼԻԿԻԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ XIII-XIV ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Հեթումյանների արքայատոհմի հաստատումը

- Մոնղոլները և Կիլիկյան Հայաստանը

- Թագավորության թուլացումն ու վերացումը

 

36. ՄՈՆՂՈԼԱԿԱՆ ԱՐՇԱՎԱՆՔՆԵՐԸ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ

- Մոնղոլական առաջին արշավանքները

- Հայաստանի նվաճումը

- Պայքար մոնղոլական լծի դեմ

 

37. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ X-XIV ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Դպրոցը

- Պատմագրությունը, իրավագիտությունը և գրականությունը

- Ճարտարապետությունը և մանրանկարչությունը

 

38. ԹՈՒՐՔ-ՊԱՐՍԿԱԿԱՆ ՏԻՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

- Հայաստանը թուրք-պարսկական բախումների թատերաբեմ

- Շահ Աբասի արշավանքները և հայ բնակչության բռնագաղթը

- Հայաստանի նոր բաժանումը

 

39. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ԵՎ ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻՆ

- Էջմիածնի 1677 թ. ժողովը: Իսրայել Օրին Եվրոպայում

- Անգեղակոթի ժողովը

- Իսրայել Օրին Ռուսաստանում

 

40. ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԸ ԱՐՑԱԽՈՒՄ 1722-1730 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Քաղաքական դրությունը Անդրկովկասում

- Հայկական զորքի կազմակերպումը Արցախում

- Պայքար թուրքական նվաճողների դեմ

 

41. ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԸ ՍՅՈՒՆԻՔՈՒՄ 1722-1730 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Դավիթ Բեկ: Սյունիքի ազատագրումը

- Հալիձորի և Մեղրիի ճակատամարտերը

- Ազատագրական պայքարի հետագա ընթացքը. Մխիթար Սպարապետ

 

42. ՀՈՎՍԵՓ ԷՄԻՆԸ ԵՎ ՀԱՅ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ

- Հովսեփ Էմինի գործունեության սկիզբը

- Էմինը Ռուսաստանում և Վրաստանում

- Էմինը Արցախում

 

43. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐԸ XVIII ԴԱՐԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ԿԵՍԻՆ

- Հայաստանի ազատագրության հնդկահայ կենտրոնը

- Մովսես Սարաֆյանի ծրագիրը

- Հայ-ռուսական դաշնագրի երկու նախագծերը

 

44 . ԻՐԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԵՎ ԱՆԴՐԿՈՎԿԱՍՈՒՄ XIX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Հայ ժողովրդի վիճակը XIX դարի սկզբին

- 1804-1813 թթ. ռուս-պարսկական և 1806-1812 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմները

- Գյուլիստանի պայմանագիրը

 

45. 1826-1828 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌՈՒՍ-ՊԱՐՍԿԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ: ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ` ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻՆ ՄԻԱՑՄԱՆ ԱՎԱՐՏԸ

- Պատերազմի սկիզբը, Շուշիի պաշտպանությունը

- Հայերի մասնակցությունը պատերազմին: Երևանի գրավումը

- Թուրքմենչայի պայմանագիրը: Պարսկահայերի գաղթը

 

46.1828-1829 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌՈՒՍ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

- Ռազմական գործողությունների ընթացքը

- Բայազետի հերոսական պաշտպանությունը

- Ադրիանապոլսի պայմանագիրը: Արևմտահայերի գաղթը

 

47. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄՈՒՄ (1830-1850-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ)

- Հայկական մարզի ստեղծումը: Վարչական հետագա փոփոխությունները

- 1836 թ. եկեղեցական կանոնադրությունը

- Ցարիզմի գաղութային քաղաքականությունը

 

48. ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ XIX ԴԱՐԻ 30-60-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Սոցիալ-տնտեսական պայմանները

- Արևմտահայ սահմանադրական շարժումը

- Զեյթունի 1862 թվականի ինքնապաշտպանությունը

 

49. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ XVIII ԴԱՐՈՒՄ ԵՎ XIX ԴԱՐԻ ԱՌԱՋԻՆ ԿԵՍԻՆ

- Հայկական մշակույթի կենտրոնները: Դպրոցը

- Գիտությունը

- Գրականությունը

 

50. 1877-1878 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌՈՒՍ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ

- Մարտական գործողությունները 1877-1878 թվականներին

- Սան Ստեֆանոյի պայմանագիրը

- Բեռլինի կոնգրեսը և Հայկական հարցը

 

51. ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ԽՄԲԱԿՆԵՐՆ ՈՒ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ 1860-1880-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Ազատագրական շարժման վերելքը

- Արևելահայ ազատագրական խմբակներն ու կազմակերպությունները և նրանց գործունեությունը

- Ազատագրական խմբակներն ու կազմակերպությունները Արևմտյան Հայաստանում

 

52. ՀԱՅ ԱԶԳԱՅԻՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ

- Արմենական կուսակցություն

- Հնչակյան կուսակցություն

- Դաշնակցություն կուսակցություն

 

53. ՖԻԴԱՅԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ

- Ֆիդայական շարժման առաջացումը

- Շարժման գործիչները

- Շարժման նշանակությունը

 

54. ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅԵՐԻ ԱԶԳԱՅԻՆ - ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄՆԵՐԻ ՎԵՐԵԼՔԸ XIX ԴԱՐԻ 90-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Սասունի 1894 թ. ապստամբությունը

- Բարենորոգումների Մայիսյան ծրագիրը

- Զեյթունի 1895 թ. ապստամբությունը

 

55. ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅԵՐԻ ԿՈՏՈՐԱԾՆԵՐԸ ԵՎ ԻՆՔՆԱՊԱՇՏՊԱՆԱԿԱՆ ՄԱՐՏԵՐԸ XIX ԴԱՐԻ 90-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Արևմտահայերի կոտորածները

- Ինքնապաշտպանական մարտերը

- Մեծ տերությունների դիրքորոշումը

 

56. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ XIX ԴԱՐԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ԿԵՍԻՆ ԵՎ XX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Գիտությունը

- Գրականությունը

- Արվեստը (թատրոն, կերպարվեստ, երաժշտություն)

 

57. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ XX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- 1903 թ. հունիսի 12-ի հրամանագիրը

- Հայերի հակացարական ելույթները

- Հայ-թաթարական ընդհարումները 1905-1906 թթ.

 

58. ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ XX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Առաքելոց վանքի կռիվը

- Սասունի ապստամբության նախապատրաստումը

- Սասունի 1904 թ. ապստամբությունը

 

59. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ 1912-1914 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Երիտթուրքերի հեղաշրջումը

- Հայկական բարենորոգումները և մեծ տերությունները

- Հայկական բարենորոգումների խնդիրը և Ռուսաստանը

 

60. ԱՌԱՋԻՆ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏԻ ԿՈՎԿԱՍՅԱՆ ՃԱԿԱՏԸ ԵՎ ՀԱՅԵՐԸ

- Առաջին աշխարհամարտի սկիզբը

- Ռազմական գործողությունները կովկասյան ճակատում

- Հայ կամավորական շարժումը

 

61. ՀԱՅՈՑ ՄԵԾ ԵՂԵՌՆԸ

- Հայերի բնաջնջման երիտթուրքական ծրագիրը

- Արևմտահայերի զանգվածային տեղահանությունը և ջարդերը

- Մեծ եղեռնի հետևանքները

 

62. ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅԵՐԻ ԻՆՔՆԱՊԱՇՏՊԱՆԱԿԱՆ ՄԱՐՏԵՐԸ 1915 ԹՎԱԿԱՆԻՆ

- Վանի հերոսամարտը

- Ինքնապաշտպանական մարտերը Շապին-Գարահիսարում և Սասունում

- Մուսա լեռան և ՈՒրֆայի ինքնապաշտպանությունը

 

63. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՓԵՏՐՎԱՐՅԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՀԵՏՈ

- Ինքնակալության տապալումը և Օզակոմի կազմակերպումը

- Հեղափոխությունը և Արևմտյան Հայաստանը

- Արևելահայ ազգային խորհրդի ստեղծումը

 

64. ՀՈԿՏԵՄԲԵՐՅԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ

- Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը և Անդրկովկասը

- «Թուրքահայաստանի մասին դեկրետը»

- Հայկական հարցը Բրեստ-Լիտովսկի բանակցություններում: Հաշտության պայմանագիրը և Հայաստանը

 

65. 1918 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՅԻՍՅԱՆ ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԵՐԸ: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀՌՉԱԿՈՒՄԸ

- Թուրքական արշավանքը Արևելյան Հայաստան և Անդրկովկաս

- Հայ ժողովրդի Մայիսյան հերոսամարտերը

- Հայաստանի Հանրապետության հռչակումը: Բաթումի հաշտությունը

 

66. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ (1918-1920 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ)

- Իշխանության բարձրագույն և տեղական մարմինների ձևավորումը

- Պետական լեզվի և խորհրդանիշների ընդունումը: Անկախ և միացյալ Հայաստանի հռչակումը

- Զինված ուժերի կազմակերպումը

 

67. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐՔԻՆ ԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ 1918-1920 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Սոցիալ-տնտեսական դրությունը

- Մայիսյան ապստամբության նախապատրաստումը

- Ապստամբության ընթացքը և պարտությունը

 

68. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱՔԻՆ ԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ 1918-1920 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Կապերը Քառյակ միության երկրների հետ

- Հայ-վրացական հարաբերությունները

- Հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները

 

69. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ ՓԱՐԻԶԻ ԿՈՆՖԵՐԱՆՍՈՒՄ: ՍԵՎՐԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐԸ

- Հայկական հարցը Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսում

- Սան Ռեմոյի կոնֆերանսը

- Հայաստանն ըստ Սևրի պայմանագրի

70. 1920 ԹՎԱԿԱՆԻ ԹՈՒՐՔ-ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

- Քեմալա-բոլշևիկյան հարաբերությունները և Հայաստանը

- Թուրք-հայկական պատերազմը

- Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը

 

71. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԽՈՐՀՐԴԱՅՆԱՑՈՒՄԸ

- Հայ-ռուսական հարաբերությունները

- Քաղաքական ճգնաժամը Հայաստանում 1920 թ. աշնանը: Հայ Հեղկոմի մուտքը Հայաստան

- 1920 թ. դեկտեմբերի 2-ի Երևանի համաձայնագիրը և Հայաստանի խորհրդայնացումը

 

72. 1921 ԹՎԱԿԱՆԻ ՓԵՏՐՎԱՐՅԱՆ ԱՊՍՏԱՄԲՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

- Զանգվածային բռնությունները և «ռազմական կոմունիզմի» քաղաքականությունը

- Ապստամբության սկիզբը և Երևանի գրավումը

- Ապստամբության պարտությունը

 

73. ՊԱՅՔԱՐ ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ԵՎ ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ՀԱՄԱՐ 1920-1921 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Զանգեզուրի հերոսամարտը: Գարեգին Նժդեհ

- Ադրբեջանի Հեղկոմի 1920 թ. նոյեմբերի 30-ի որոշումը

- Պայքար Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին միավորելու համար

 

74. 1921 ԹՎԱԿԱՆԻ` ՄՈՍԿՎԱՅԻ ԵՎ ԿԱՐՍԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԵՐԸ

- Ռուս-թուրքական բանակցությունները

- Մոսկվայի պայմանագիրը և Հայաստանը

- Կարսի պայմանագիրը

 

75. ԱՆԴՐՖԵԴԵՐԱՑԻԱՅԻ ԵՎ ԽՍՀՄ-Ի ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ

- Խորհրդային Հայաստանի առաջին Սահմանադրությունը

- Անդրֆեդերացիայի կազմավորումը

- ԽՍՀՄ-ի կազմավորումը

 

76. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄԸ 1921-1928 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Նոր տնտեսական քաղաքականությունը (նէպ)

- Միջոցառումներ հողային հարցի լուծման ուղղությամբ

- Տնտեսության վերականգնումը

 

77. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՍՓՅՈՒՌՔԸ 1920-1930-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Սփյուռքի առաջացումը

- Հայկական հարցը 1921-1923 թթ.

- Հայրենադարձությունը

 

78. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԻՆԴՈՒՍՏՐԱՑՈՒՄԸ (1928-1940 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ)

- Ինդուստրացման խնդիրները

- Ինդուստրացման ընթացքը

- Արդյունքները

 

79. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԿՈԼԵԿՏԻՎԱՑՈՒՄԸ

- Կոլեկտիվացման նպատակը

- Ընթացքը

- Հետևանքները

 

80. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ 1920-1930-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Գրականությունը

- Կերպարվեստը և ճարտարապետությունը

- Երաժշտությունը, թատրոնը և կինոն

 

81. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԵՎ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ

- Հայրենական մեծ պատերազմի սկիզբը

- Հայկական դիվիզիաների կազմավորումը և նրանց մարտական ուղին

- Պատերազմի հայ զորահրամանատարները և հերոսները

 

82. ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ - ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔԸ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ 1945-1985 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Քաղաքական հալածանքները

- Անհատի պաշտամունքի քննադատությունը

- Ազգային զարթոնքը

 

83. ՍՓՅՈՒՌՔԸ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՓՈՒԼՈՒՄ

- Զանգվածային հայրենադարձությունը 1946-1948 թթ.

- Սփյուռքահայության տեղաշարժերը և նոր կենտրոնների առաջացումը

- Հասարակական-քաղաքական կյանքը. պայքար Հայոց ցեղասպանության ճանաչման համար

 

84. ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ ՀԵՏՊԱՏԵՐԱԶՄՅԱՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻՆ

- Գիտությունների ակադեմիայի ստեղծումը: Հայագիտության զարգացումը

- Երաժշտությունը, թատրոնը և կինոն

- Կերպարվեստը և ճարտարապետությունը

 

85. ԱՐՑԱԽՅԱՆ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ (1988-1991 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ)

- Արցախյան շարժման սկիզբը. սումգայիթյան ողբերգությունը

- Ազգային-ազատագրական պայքարի վերելքը

- Իրավիճակը Ղարաբաղում. ԼՂՀ հռչակումը

 

86. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՀՌՉԱԿՈՒՄԸ (1991 ԹՎԱԿԱՆ)

- 1990 թ. խորհրդարանական ընտրությունները: Հայաստանի անկախության հռչակագիրը (1990 թ. օգոստոս)

- Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակումը (1991 թ. սեպտեմբեր)

- ԽՍՀՄ-ի փլուզումը և ԱՊՀ-ի ստեղծումը

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Հայոց պատմություն, դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 5-րդ դասարանի համար, խմբագրությամբ` Վ. Բարխուդարյանի, Երևան, 2000 կամ 2005:

2. Հայոց պատմություն, դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 6-րդ դասարանի համար, խմբագրությամբ` Վ. Բարխուդարյանի, Երևան, 2000 կամ 2005:

3. Հայոց պատմություն, դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 7-րդ դասարանի համար, խմբագրությամբ` Վ. Բարխուդարյանի, Երևան, 2000 կամ 2005:

4. Հայոց պատմություն, դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 8-րդ դասարանի համար, խմբագրությամբ` Վ. Բարխուդարյանի, Երևան, 2000 կամ 2005:

 

ՀԱՅՈՑ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ՆՄՈՒՇ

 

1. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԲՆԱՇԽԱՐՀԸ (5 միավոր)

- Հայկական լեռնաշխարհը

- Գետերն ու լճերը

- Վարչական բաժանումները

 

2. ՎԱՂ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ (5 միավոր)

- Վաղ միջնադարի հայ պատմիչները: Մովսես Խորենացի

- Փիլիսոփայությունը, բնական գիտությունները

- Արվեստը

 

3. 1828-1829 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌՈՒՍ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ (5 միավոր)

- Ռազմական գործողությունների ընթացքը

- Բայազետի հերոսական պաշտպանությունը

- Ադրիանապոլսի պայմանագիրը: Արևմտահայերի գաղթը

 

4. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՍՓՅՈՒՌՔԸ 1920-1930-ԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ (5 միավոր)

- Սփյուռքի առաջացումը

- Հայկական հարցը 1921-1923 թթ.

- Հայրենադարձությունը

 

ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐ

 

Դիմորդների գիտելիքները պարզելու նպատակով կազմվում են հարցատոմսերի տարբերակներ, որոնցից յուրաքանչյուրը պարունակում է 4 հարց` հին, միջին, նոր և նորագույն ժամանակաշրջաններից: Դիմորդներին կողմնորոշելու և տվյալ թեմայից իրենց գիտելիքները հաջորդաբար շարադրելու համար յուրաքանչյուր հարցի ծավալը որոշակիացվել է երեք ենթահարցերի միջոցով:

Գնահատումը կատարվում է 20-միավորանոց համակարգով: Բոլոր հարցերը հավասարազոր են. յուրաքանչյուր հարցից դիմորդը կարող է վաստակել առավելագույնը 5 միավոր: Յուրաքանչյուր հարցի գնահատումը կատարվում է առանձին` 0,5 միավորանոց քայլերով:

Դիմորդի գրավոր պատասխանը գնահատվում է.

1) 5 միավոր, եթե`

ա. հարցին տրված է ամբողջական պատասխան, մտքերը շարադրված են տրամաբանորեն և ժամանակագրության պահպանմամբ,

բ. շարադրանքում տրված են երևույթների և իրադարձությունների պատճառներն ու հետևանքները,

գ. շարադրանքում չկա ժամանակագրական և փաստական էական բացթողում կամ սխալ:

2) 4,5 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական մեկ բացթողում,

բ. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական մեկ սխալ,

գ. շարադրանքում կա հասկացությունների, տերմինների և անունների կիրառման կամ բացատրության 2-3 անճշտություն:

3) 4 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական երկու բացթողում,

բ. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական երկու սխալ,

գ. շարադրանքում կա հասկացությունների, տերմինների և անունների կիրառման կամ բացատրության 4-5 անճշտություն,

դ. եթե ա., բ. և գ. կետերում նկարագրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 2-3-ի:

4) 3,5 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական երեք բացթողում,

բ. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական երեք սխալ,

գ. շարադրանքում կա հասկացությունների, տերմինների և անունների կիրառման կամ բացատրության 6-7 անճշտություն,

դ. եթե ա., բ. և գ. կետերում նկարագրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 4-5-ի,

ե. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերը շարադրված են անթերի:

5) 3 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական չորս բացթողում,

բ. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական չորս սխալ,

գ. շարադրանքում կա հասկացությունների, տերմինների և անունների կիրառման կամ բացատրության 8-9 անճշտություն,

դ. եթե ա., բ. և գ. կետերում նկարագրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 6-7-ի,

ե. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 1-2-ի:

6) 2,5 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական բացթողումների, սխալների և հասկացությունների, տերմինների ու անունների կիրառման կամ բացատրության անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 8-9-ի,

բ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 3-4-ի:

7) 2 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական բացթողումների, սխալների և հասկացությունների, տերմինների ու անունների կիրառման կամ բացատրության անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 10-12-ի,

բ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 5-6-ի:

8) 1,5 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական բացթողումների, սխալների և հասկացությունների, տերմինների ու անունների կիրառման կամ բացատրության անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 13-15-ի,

բ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 7-8-ի,

գ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից երկուսի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս ենթահարցը շարադրված է անթերի:

9) 1 կամ 0,5 միավոր, եթե`

ա. հարցը լուսաբանված է մակերեսորեն, շարադրանքից պարզ է, որ դիմորդը հստակ պատկերացում չունի հարցի մասին, իսկ շարադրանքում թույլ տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական բացթողումների, սխալների և հասկացությունների, տերմինների ու անունների կիրառման կամ բացատրության անճշտությունների ընդհանուր քանակը կազմում է 16 և ավելի,

բ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից երկուսի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս ենթահարցի շարադրանքում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը կազմում է 2 և ավելի:

10) 0 միավոր, եթե`

ա. հարցի պատասխանը լիովին բացակայում է (ոչինչ գրված չէ),

բ. շարադրված նյութն ամբողջությամբ չի վերաբերում տվյալ հարցին:

Դիմորդի քննական գնահատականն առաջանում է տարբերակի չորս հարցերից վաստակած միավորների գումարից: Օրինակ, եթե նա հարցատոմսի նմուշում տրված 4 հարցերից գնահատվել է այսպես` 4,5 + 5 + 4,5 + 3,5, ապա դիմորդի պատասխանը գնահատվում է 17,5 միավոր:

Դիմորդը պետք է պատասխանի իրեն ներկայացված տարբերակի բոլոր 4 հարցերին: Եթե 4 հարցերից ոչ մեկի պատասխանը տրված չէ, ապա դիմորդի աշխատանքը գնահատվում է «0» միավոր:

 

Ծանոթություն

1. Հայոց պատմության բուհական ընդունելության քննության հարցաշարը և գնահատման չափանիշները մշակվել ու կազմվել են ՀՀ հանրակրթական դպրոցների «Հայոց պատմություն» առարկայի 5-8-րդ դասարանների ծրագրի (1999 թ.) և դասագրքերի (2000 թ. կամ 2005 թ. հրատարակություն, խմբագիր` Վ. Բարխուդարյան) հիման վրա: Դիմորդների պատասխանները ստուգվում և գնահատվում են նշված դասագրքերի ուսումնական նյութի շրջանակներում:

2. Եթե քննական հարցի որևէ ենթահարցի վերնագիրը լիովին համապատասխանում է դասագրքի պարագրաֆի վերնագրին, ապա դիմորդից պահանջվում է շարադրել տվյալ պարագրաֆի բովանդակությունն ամբողջությամբ (բոլոր ենթապարագրաֆներով):

 

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. ՀԻՆ ԵԳԻՊՏՈՍ

- Միասնական պետության կազմավորումը

- Եգիպտոսը հին և միջին թագավորությունների շրջանում

- Եգիպտական պետության հզորացումն ու անկումը

 

2. ԱՔԵՄԵՆՅԱՆ ԻՐԱՆԸ

- Կյուրոս Մեծի նվաճումները: Աքեմենյան տերության կազմավորումը. Դարեհ I

- Աքեմենյան Իրանի թուլացումն ու անկումը

- Հին Իրանի մշակույթը

 

3. ՔԱՂԱՔ-ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ ԱԹԵՆՔՈՒՄ ԵՎ ՍՊԱՐՏԱՅՈՒՄ

- Արիստոկրատիայի իշխանությունն Աթենքում: Դրակոնի օրենքները և Սոլոնի բարեփոխումները

- Պիսիստրատի տիրանիան և Կլիսթենեսի բարեփոխումները

- Պետության առաջացումը Սպարտայում: Սպարտացիներ և հելոտներ

 

4. ՀՈՒՅՆ-ՊԱՐՍԿԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄՆԵՐԸ ԵՎ ԱԹԵՆԱԿԱՆ ԴԵՄՈԿՐԱՏԻԱՆ

- Պատերազմի պատճառները, սկիզբը և ընթացքը

- Աթենական ծովային միությունը և պատերազմի ավարտը

- Դեմոկրատիայի ծաղկումը Աթենքում. Պերիկլես

 

5. ՀԵԼԼԵՆԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԾԱՂԿՈՒՄԸ Ք. Ա. V-IV ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Օլիմպիական խաղերը: Հունական թատրոնը: Ողբերգություն և կատակերգություն

- Ճարտարապետությունը, քանդակագործությունը և նկարչությունը

- Կրթությունը և գիտությունը

 

6. ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՄԱԿԵԴՈՆԱՑՈՒ ՏԵՐՈՒԹՅԱՆ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄԸ ԵՎ ՏՐՈՀՈՒՄԸ

- Մակեդոնիայի հզորացումը

- Ալեքսանդր Մակեդոնացու արևելյան արշավանքը

- Ալեքսանդրի տերության առաջացումը և տրոհումը

 

7. ՀՌՈՄԻ ՎԵՐԱԾՎԵԼԸ ՄԻՋԵՐԿՐԱԾՈՎՅԱՆ ՀԶՈՐԱԳՈՒՅՆ ՏԵՐՈՒԹՅԱՆ

- Պայքար Հռոմի և Կարթագենի միջև. պունիկյան պատերազմները

- Հռոմեական նվաճումները Ք. ա. II դարում

- Հանրապետության վերածվելը աշխարհակալ տերության

 

8. ՀՌՈՄԵԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՃԳՆԱԺԱՄՆ ՈՒ ԱՆԿՈՒՄԸ

- Գայոս Մարիուսի բարեփոխումները: Սուլլայի դիկտատուրան

- Սպարտակի ապստամբությունը

- Առաջին եռապետությունը: Կրասոսի արշավանքը

 

9. ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ ՀՌՈՄՈՒՄ

- Կեսարը և Պոմպեոսը: Կեսարի դիկտատուրան

- Հանրապետականները և կեսարականները

- Օկտավիանոսը և Անտոնիոսը: Ակցիումի ճակատամարտը: Օգոստոսի միապետությունը

 

10. ՀԻՆ ՀՌՈՄԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ

- Հռոմեական կրոնը

- Կրթությունը և դաստիարակությունը: Գիտությունը և գրականությունը

- Ճարտարապետությունն ու արվեստը

 

11. ՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻՆ ԱՐԵՎՄՈՒՏՔՈՒՄ ԵՎ ԱՐԵՎԵԼՔՈՒՄ

- Քրիստոնեության տարածումը: Քրիստոնեության հավատո հանգանակը

- Սուրբ գիրքը

- Եկեղեցին Արևելքում: Եկեղեցու կառույցը

 

12. ԲՅՈՒԶԱՆԴԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅՈՒՆԸ IV-VI ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Բյուզանդիայի ծնունդը

- Կայսերական իշխանությունը

- Բյուզանդիայի ոսկեդարը Հուստինիանոս կայսեր օրոք

 

13. ԻՍԼԱՄԻ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ: ԱՐԱԲԱԿԱՆ ԽԱԼԻՖԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ

- Մուհամեդը և իսլամը: Արաբական նվաճումները

- Պառակտումն իսլամում: Շիաներ և սուննիներ

- Խալիֆայությունը Օմայանների և Աբբասյանների օրոք

 

14. ՖՐԱՆԿԱԿԱՆ ՏԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ VII-IX ԴԱՐԵՐՈՒՄ

- Մերովինգների վախճանը: Կարլոս Մեծի պատերազմները

- Աստծո ընտրյալ կայսրը: Վերդենի բաժանքը

- Կարոլինգյան վերածնունդը

 

15. ՀԻՆ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ ԵՎ ՎԵՐԵԼՔԸ

- «Վարյագներից մինչև հույներ»: Հին Ռուսիայի ծնունդը

- Հին Ռուսիայի մկրտությունը

- «Ռուսկայա պրավդա»

 

16. ԽԱՉԱԿՐԱՑ ԱՌԱՋԻՆ ԱՐՇԱՎԱՆՔԸ ԵՎ ԽԱՉԱԿՐԱՑ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԻՄՆՈՒՄԸ

- Պապի կոչը: Խաչակրաց առաջին արշավանքը

- Երուսաղեմի թագավորությունը

- Հոգևոր - ասպետական միաբանություններ

 

17. ՎԱՂ ՎԵՐԱԾՆՈՒՆԴԸ ԵՎ ՀՈՒՄԱՆԻԶՄԸ ԻՏԱԼԻԱՅՈՒՄ: ԲԱՐՁՐ ՎԵՐԱԾՆՆԴԻ ԱՐՎԵՍՏԸ

- Վերածնունդ հասկացությունը: Վերածնության նախադրյալները: Հումանիստներ

- Վերածննդի գրականությունը և արվեստը

- Բարձր Վերածննդի արվեստը

 

18. ՌԵՖՈՐՄԱՑԻԱ

- Ի՞նչ է Ռեֆորմացիան: Թեզիսներ ինդուլգենցիաների վաճառքի դեմ: Ինդուլգենցիա, թե՞ հավատքով փրկություն

- Գյուղացիական պատերազմը Գերմանիայում

- Լյութերական եկեղեցու կազմավորումը

 

19. ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ՄԵԾ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

- Քրիստափոր Կոլումբոս: Էնրիկե Ծովագնաց

- Գաղութների հիմնումը: Իսպանացիները Նոր աշխարհում

- Հայտնագործությունները շարունակվում են: Հյուսիսային Ամերիկայի գաղութները

 

20. ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄԸ ԻՎԱՆ IV ԱՀԵՂԻ ՕՐՈՔ

- Ցարական տիտղոսի ընդունումը

- Օպրիչնինա

- Իվան Ահեղի արտաքին քաղաքականությունը

 

21. 1640-1660 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԱՆԳԼԻԱԿԱՆ ԲՈՒՐԺՈՒԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ

- Հեղափոխության պատճառները

- Քաղաքացիական պատերազմը

- Հեղափոխության ավարտը և Ստյուարտների իշխանության վերականգնումը

 

22. ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ ԵՎ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄԸ ՊԵՏՐՈՍ I-Ի ԵՎ ԵԿԱՏԵՐԻՆԱ II-Ի ՕՐՈՔ

- Պետրոս Մեծի բարեփոխումները

- Հյուսիսային պատերազմը

- Կայսրության հզորացումը Եկատերինա II-ի օրոք

 

23. ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐԻ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ

- Գաղութների ապստամբության պատճառները

- Անկախության համար պատերազմի սկիզբը, ընթացքը և ավարտը

- ԱՄՆ-ի Սահմանադրության ընդունումը

 

24. ՖՐԱՆՍԻԱԿԱՆ ՄԵԾ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՃԱՌՆԵՐԸ ԵՎ ՍԿԻԶԲԸ: ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ

- Լուսավորական շարժումը: Հեղափոխության հասունացումը և սկիզբը

- Սահմանադրական միապետության ստեղծումը

- Հանրապետության առաջացումը

 

25. ԿՈՆՍՈՒԼՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԱՌԱՋԻՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՖՐԱՆՍԻԱՅՈՒՄ

- Կոնսուլությունից դեպի կայսրություն

- Նապոլեոնի ներքին քաղաքականությունը: Քաղաքացիական օրենսգիրքը

- Կայսրության հզորացումը

 

26. ԱՌԱՋԻՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՐԾԱՆՈՒՄԸ: ՎԻԵՆՆԱՅԻ ՎԵՀԱԺՈՂՈՎԸ

- Նապոլեոնի արշավանքը Ռուսաստան

- Առաջին կայսրության կործանումը

- Վիեննայի վեհաժողովը

 

27. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՐՑԸ XIX ԴԱՐՈՒՄ

- Արևելյան հարցի էությունը

- Ղրիմի պատերազմը և նրա հետևանքները

- 1877-1878 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմը: Բեռլինի վեհաժողովը

 

28. ԱՄՆ-Ը XIX ԴԱՐԻ ԱՌԱՋԻՆ ԿԵՍԻՆ: ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

- Տնտեսական զարգացումը և տարածքային աճը

- Աբոլիցիոնիզմ

- Քաղաքացիական պատերազմը 1861-1865 թվականներին: Հարավի վերակառուցումը

 

29. ԻՏԱԼԻԱՅԻ ՄԻԱՎՈՐՈՒՄԸ: ԻՏԱԼԱԿԱՆ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ XIX ԴԱՐԻ ՎԵՐՋԻՆ ԵՎ XX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

- Երկրի միավորման սկիզբը: «Կարմիր շապկավորների հազարյակը» (Գարիբալդի)

- Իտալիայի միավորման ավարտը

- Իտալական թագավորության պետական կարգը և քաղաքական կյանքը

 

30. ԳԵՐՄԱՆԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ ԵՎ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄԸ

- Գերմանական կայսրության ստեղծումը

- Կայսրության պետական կարգը և քաղաքական կյանքը

- Արտաքին քաղաքականությունը

 

31. ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

- Առաջին աշխարհամարտի պատճառները և սկիզբը

- Պատերազմի գլխավոր ճակատները և ռազմական գործողությունները 1914-1916 թթ.

- Գերմանիայի և նրա դաշնակիցների պարտությունը: Առաջին աշխարհամարտի գլխավոր արդյունքները

 

32. ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԸ 1917 ԹՎԱԿԱՆԻՆ: ՇՐՋԱԴԱՐՁ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՄԵՋ

- Ռազմաքաղաքական ճգնաժամը Ռուսաստանում

- Փետրվարյան հեղափոխությունը

- Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը

 

33. ՎԵՐՍԱԼ-ՎԱՇԻՆԳՏՈՆՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԸ: ԱԶԳԵՐԻ ԼԻԳԱՅԻ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ

- Փարիզի հաշտության խորհրդաժողովը: Պատերազմի արդյունքների ամփոփումը Սևրի պայմանագիրը

- Վաշինգտոնյան համաձայնագրերը

- Ազգերի լիգայի ստեղծումը

 

34. ԽՍՀՄ-ի ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄԸ

- ՈՒկրաինայի և Բելոռուսիայի խորհրդայնացումը

- Անդրկովկասի և Միջին Ասիայի խորհրդայնացումը

- ԽՍՀՄ-ի կազմավորումը

 

35. ՖԱՇԻԶՄԻ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ: ԳԵՐՄԱՆԻԱՆ 1933-1939 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Ֆաշիզմի առաջացումը

- Երկիրը ֆաշիստական վարչակարգի ներքո

- Արտաքին քաղաքականությունը

 

36. ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՃԳՆԱԺԱՄԸ ԱՄՆ-ՈՒՄ: Ֆ. ՌՈՒԶՎԵԼՏԻ ՆՈՐ ԿՈՒՐՍԸ

- Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը ԱՄՆ-ում

- Նոր կուրսի քաղաքականությունը

- Ֆ. Ռուզվելտի արտաքին քաղաքականությունը

 

37. ԵՐԿՐՈՐԴ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՊԱՏՃԱՌՆԵՐԸ, ՍԿԻԶԲԸ ԵՎ ԱՌԱՋԻՆ ՓՈՒԼԸ (1939-1941 թթ.)

- Պատերազմի պատճառները և սկիզբը

- Իրադարձություններն Արևմտյան Եվրոպայում

- Ֆրանսիայի անձնատուր լինելը

 

38. ԽՍՀՄ-Ի ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ: ԵՐԿՐՈՐԴ ՃԱԿԱՏԻ ԲԱՑՈՒՄԸ

- Գերմանիայի հարձակումը Խորհրդային Միության վրա

- Բեկում պատերազմի ընթացքում

- Թեհրանի խորհրդաժողովը: Երկրորդ ճակատի բացումը: Պատերազմի արդյունքները 1944 թ.

 

39. ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏԻ ԱՎԱՐՏԸ ԵՎ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԸ

- Յալթայի խորհրդաժողովը

- Գերմանիայի անձնատուր լինելը: Պոտսդամի խորհրդաժողովը

- Ճապոնիայի պարտությունը: Պատերազմի ռազմաքաղաքական արդյունքները

 

40. ԻՐԱՆԻ ԻՍԼԱՄԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

- 1978-1979 թթ. իրանական հեղափոխությունը և իսլամական հանրապետության հռչակումը

- Իրանա-իրաքյան պատերազմը (1980-1988 թթ.)

- Իրանը 1990-ական թվականներին: Հայաստան-Իրան միջպետական հարաբերությունները

 

41. ԽՍՀՄ- Ի ՓԼՈՒԶՈՒՄԸ: ԱՊՀ ԵՐԿՐՆԵՐԸ 1991-2000 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ

- Վերակառուցման կուրսը: Խորհրդային Միության անկումը և ԱՊՀ ստեղծումը

- Համագործակցության ուղիների որոնումներ

- Հայաստանը և ԱՊՀ երկրները

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Ա. Վ. Քոսյան, Ա. Է. Խաչիկյան, Հին աշխարհի պատմություն, դասագիրք 5-րդ դասարանի համար, Երևան, 2000 (հարցեր 1-10):

2. Վ. Ա. Դիլոյան, Գ. Ս. Հարությունյան, Միջին դարերի պատմություն, դասագիրք 6-րդ դասարանի համար, Երևան, 2000 (հարցեր 11-20):

3. Վ. Գ. Ղլեչյան, Նոր պատմություն, դասագիրք 7-րդ դասարանի համար, Երևան, 2001 (հարցեր 21-32):

4. Ն. Հ. Հովհաննիսյան, Գ. Մ. Գեղամյան, Նորագույն պատմություն, դասագիրք 8-րդ դասարանի համար, Երևան, 2001 (հարցեր 33-41):

 

ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ՆՄՈՒՇ

 

1. ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՑՈՒՄԸ ՀՌՈՄՈՒՄ (5 միավոր)

- Կեսարը և Պոմպեոսը: Կեսարի դիկտատուրան

- Հանրապետականները և կեսարականները

- Օկտավիանոսը և Անտոնիոսը: Ակցիումի ճակատամարտը: Օգոստոսի միապետությունը

 

2. ԽԱՉԱԿՐԱՑ ԱՌԱՋԻՆ ԱՐՇԱՎԱՆՔԸ ԵՎ ԽԱՉԱԿՐԱՑ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԻՄՆՈՒՄԸ

(5 միավոր)

- Պապի կոչը: Խաչակրաց առաջին արշավանքը

- Երուսաղեմի թագավորությունը

- Հոգևոր-ասպետական միաբանություններ

 

3. ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ (5 միավոր)

- Առաջին աշխարհամարտի պատճառները և սկիզբը

- Պատերազմի գլխավոր ճակատները և ռազմական գործողությունները 1914-1916 թթ.

- Գերմանիայի և նրա դաշնակիցների պարտությունը: Առաջին աշխարհամարտի գլխավոր արդյունքները

 

4. ԽՍՀՄ- Ի ՓԼՈՒԶՈՒՄԸ: ԱՊՀ ԵՐԿՐՆԵՐԸ 1991-2000 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻՆ (5 միավոր)

- Վերակառուցման կուրսը: Խորհրդային Միության անկումը և ԱՊՀ ստեղծումը

- Համագործակցության ուղիների որոնումներ

- Հայաստանը և ԱՊՀ երկրները

 

ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐ

 

Դիմորդների գիտելիքները պարզելու նպատակով կազմվում են հարցատոմսերի տարբերակներ, որոնցից յուրաքանչյուրը պարունակում է 4 հարց` հին, միջին, նոր և նորագույն ժամանակաշրջաններից: Դիմորդներին կողմնորոշելու և տվյալ թեմայից իրենց գիտելիքները հաջորդաբար շարադրելու համար յուրաքանչյուր հարցի ծավալը որոշակիացվել է երեք ենթահարցերի միջոցով:

Գնահատումը կատարվում է 20-միավորանոց համակարգով: Բոլոր հարցերը հավասարազոր են. յուրաքանչյուր հարցից դիմորդը կարող է վաստակել առավելագույնը 5 միավոր: Յուրաքանչյուր հարցի գնահատումը կատարվում է առանձին` 0,5 միավորանոց քայլերովԽ:

Դիմորդի գրավոր պատասխանը գնահատվում է.

1) 5 միավոր, եթե`

ա. հարցին տրված է ամբողջական պատասխան, մտքերը շարադրված են տրամաբանորեն և ժամանակագրության պահպանմամբ,

բ. շարադրանքում տրված են երևույթների և իրադարձությունների պատճառներն ու հետևանքները,

գ. շարադրանքում չկա ժամանակագրական և փաստական էական բացթողում կամ սխալ:

2) 4,5 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական մեկ բացթողում,

բ. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական մեկ սխալ,

գ. շարադրանքում կա հասկացությունների, տերմինների և անունների կիրառման կամ բացատրության 2-3 անճշտություն:

3) 4 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական երկու բացթողում,

բ. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական երկու սխալ,

գ. շարադրանքում կա հասկացությունների, տերմինների և անունների կիրառման կամ բացատրության 4-5 անճշտություն,

դ. եթե ա., բ. և գ. կետերում նկարագրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 2-3-ի:

4) 3,5 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական երեք բացթողում,

բ. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական երեք սխալ,

գ. շարադրանքում կա հասկացությունների, տերմինների և անունների կիրառման կամ բացատրության 6-7 անճշտություն,

դ. եթե ա., բ. և գ. կետերում նկարագրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 4-5-ի,

ե. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերը շարադրված են անթերի:

5) 3 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական չորս բացթողում,

բ. շարադրանքում թույլ է տրված ժամանակագրական կամ փաստական չորս սխալ,

գ. շարադրանքում կա հասկացությունների, տերմինների և անունների կիրառման կամ բացատրության 8-9 անճշտություն,

դ. եթե ա., բ. և գ. կետերում նկարագրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 6-7-ի,

ե. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 1-2-ի:

6) 2,5 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական բացթողումների, սխալների և հասկացությունների, տերմինների ու անունների կիրառման կամ բացատրության անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 8-9-ի,

բ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 3-4-ի:

7) 2 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական բացթողումների, սխալների և հասկացությունների, տերմինների ու անունների կիրառման կամ բացատրության անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 10-12-ի,

բ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 5-6-ի:

8) 1,5 միավոր ստորև նշված յուրաքանչյուր դեպքում`

ա. շարադրանքում թույլ տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական բացթողումների, սխալների և հասկացությունների, տերմինների ու անունների կիրառման կամ բացատրության անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 13-15-ի,

բ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից որևէ մեկի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս երկու ենթահարցերում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը հասնում է 7-8-ի,

գ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից երկուսի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս ենթահարցը շարադրված է անթերի:

9) 1 կամ 0,5 միավոր, եթե`

ա. հարցը լուսաբանված է մակերեսորեն, շարադրանքից պարզ է, որ դիմորդը հստակ պատկերացում չունի հարցի մասին, իսկ շարադրանքում թույլ տրված ժամանակագրական կամ փաստական էական բացթողումների, սխալների և հասկացությունների, տերմինների ու անունների կիրառման կամ բացատրության անճշտությունների ընդհանուր քանակը կազմում է 16 և ավելի,

բ. եթե հարցի երեք ենթահարցերից երկուսի պատասխանն իսպառ բացակայում է, իսկ մյուս ենթահարցի շարադրանքում թույլ տրված բացթողումների, սխալների և անճշտությունների ընդհանուր քանակը կազմում է 2 և ավելի:

10) 0 միավոր, եթե`

ա. հարցի պատասխանը լիովին բացակայում է (ոչինչ գրված չէ),

բ. շարադրված նյութն ամբողջությամբ չի վերաբերում տվյալ հարցին:

Դիմորդի քննական գնահատականն առաջանում է տարբերակի չորս հարցերից վաստակած միավորների գումարից: Օրինակ, եթե նա հարցատոմսի նմուշում տրված 4 հարցերից գնահատվել է այսպես` 5 + 4,5 + 4,5 + 4,5, ապա դիմորդի պատասխանը գնահատվում է 18,5 միավոր:

Դիմորդը պետք է պատասխանի իրեն ներկայացված տարբերակի բոլոր 4 հարցերին: Եթե 4 հարցերից ոչ մեկի պատասխանը տրված չէ, ապա դիմորդի աշխատանքը գնահատվում է «0» միավոր:

 

Ծանոթություն

1. Ընդհանուր պատմության բուհական ընդունելության քննության հարցաշարը և գնահատման չափանիշները մշակվել ու կազմվել են ՀՀ հանրակրթական դպրոցների «Ընդհանուր պատմություն» առարկայի 5-8-րդ դասարանների ծրագրի (1999 թ.) և դասագրքերի (2000 թ., 2001 թ. հրատարակություն, Երևան, «Զանգակ-97») հիման վրա: Դիմորդների պատասխանները ստուգվում և գնահատվում են նշված դասագրքերի ուսումնական նյութի շրջանակներում:

2. Եթե քննական հարցի որևէ ենթահարցի վերնագիրը լիովին համապատասխանում է դասագրքի պարագրաֆի վերնագրին, ապա դիմորդից պահանջվում է շարադրել տվյալ պարագրաֆի բովանդակությունն ամբողջությամբ (բոլոր ենթապարագրաֆներով):

 

ԱՇԽԱՐՀԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՐԿԱՆ ԵՎ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ

 

Աշխարհագրությունը որպես գիտություն, աշխարհագրության զարգացումը:

Աշխարհագրության ճյուղերը և դրանց փոխադարձ կապը, աշխարհագրության կապը մյուս գիտությունների հետ:

Աշխարհագրության արդի խնդիրները և գործնական նշանակությունը:

 

ՔԱՐՏԵԶԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

Գաղափար հորիզոնի և դրա կողմերի մասին:

Տեղանքում կողմնորոշվելու եղանակները: Ազիմուտ:

Մասշտաբ, դրա տեսակներն ու գործնական նշանակությունը:

Հատակագիծ և քարտեզ: Գլոբուս:

Աստիճանացանցը և դրա տարրերը: Երկրի պտտման երևակայական առանցք, բևեռներ, միջօրեականներ, զուգահեռականներ (հասարակած, արևադարձեր, բևեռային շրջագծեր):

Աշխարհագրական լայնություն և երկայնություն: Քարտեզի վրա կետի աշխարհագրական կոորդինատները որոշելը:

Քարտեզների և գլոբուսների մասշտաբները:

Աշխարհագրական քարտեզների տարբերակումն ըստ տարածքի ընդգրկման, բովանդակության:

Տեղանքի հատակագծի հիմնական տարբերությունները օդալուսանկարից և քարտեզից:

Քարտեզի պայմանական նշանները:

Հորիզոնականներ (իզոհիպսեր) և իզոբաթեր:

Տեղանքի կետերի բացարձակ և հարաբերական բարձրության, օվկիանոսների (ու ծովերի) խորության որոշումը բարձրությունների ու խորությունների սանդղակի օգնությամբ:

Քարտեզի նշանակությունը մարդու գործունեության մեջ:

 

ԵՐԿՐԻ ՁԵՎԸ, ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՇԱՐԺՈՒՄԸ

 

Երկրի ձևն ու չափերը: Երկրի ձևի մասին պատկերացումներն անցյալում:

Ֆ. Մագելանի շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը և դրա աշխարհագրական նշանակությունը:

Երկրի գնդաձևության ժամանակակից ապացույցները:

Երկրի օրական պտույտը և դրա աշխարհագրական նշանակությունը: Ժամային գոտիներ:

Երկրի տարեկան պտույտը (շարժումը) և դրա աշխարհագրական հետևանքները: Տարվա եղանակների հերթափոխությունը:

 

ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ԹԱՂԱՆԹԸ ԵՎ ԴՐԱ ՍՏՈՐԱԲԱԺԱՆՈՒՄՆԵՐԸ

 

Աշխարհագրական թաղանթի ոլորտներն ու դրանց փոխադարձ կապը:

Հասկացություն աշխարհագրական թաղանթի մասին, դրա բաղադրամասերը:

Աշխարհագրական միջավայր: Մարդու դերը աշխարհագրական միջավայրում:

Երկրագնդի բնական զոնաները: Զոնաների հերթափոխությունն ըստ աշխարհագրական լայնության և ծովի մակարդակից ունեցած բարձրության:

Լայնակի զոնայականություն:

Հասարակածային խոնավ մշտադալար անտառների ու սավաննաների զոնաների բնութագիրը:

Անապատներ և կիսաանապատներ, դրանց բնութագիրը ու տարածումը:

Տափաստանների զոնայի բնութագիրը:

Բարեխառն գոտու անտառային զոնայի բնութագիրը:

 

ՔԱՐՈԼՈՐՏ

 

Երկրագնդի ներքին կառուցվածքը:

Երկրակեղևը և դրա կառուցվածքը: Երկրակեղևը կազմող ապարները: Պլատֆորմներ և գեոսինկլինալներ:

Մայրցամաքներ և օվկիանոսներ:

Երկրի մակերևույթը փոփոխող ներքին (ներծին) և արտաքին (արտածին) ուժերը:

Հրաբուխներ և երկրաշարժեր, դրանց տարածման շրջանները: Հրաբուխների դերը ռելիեֆագոյացման մեջ:

Հողմահարություն: Քամու, հոսող ջրերի, սառցադաշտերի, ծովի ալեբախության աշխատանքը և դերը ռելիեֆի ձևավորման գործում:

Երկրի մակերևույթի ձևերը. հարթավայրեր (ցածրավայրեր, դաշտավայրեր, բարձրավայրեր, սարահարթեր), բլուրներ, լեռներ, լեռնաշղթաներ, լեռնազանգվածներ, լեռնաշխարհներ:

Ցամաքի մակերևույթի բացարձակ և հարաբերական բարձրությունը:

Լեռներ: Լեռների դասակարգումն ըստ բարձրության, հասակի և կառուցվածքի:

Ռելիեֆի ազդեցությունը մարդու տնտեսական գործունեության վրա:

 

ՋՐՈԼՈՐՏ

 

Գաղափար ջրոլորտի մասին: Ջրոլորտի բաղադրամասերը: Ջրի մեծ և փոքր շրջապտույտները, դրանց պատճառներն ու հետևանքները: Համաշխարհային օվկիանոսը և դրա մասերը (օվկիանոսներ, ծովեր, ծովածոցեր, նեղուցներ): Օվկիանոսի հատակի ռելիեֆը, հատակային նստվածքները: Օվկիանոսի ջրի ջերմությունը, աղիությունը: Սառցային երևույթներ: Ջրի շարժումը. օվկիանոսային հոսանքներ, ալիքներ, մակընթացություն և տեղատվություն, ցունամի:

Կղզիներ և թերակղզիներ, դրանց դասակարգումն ըստ ծագման (առաջացման պայմանների):

Համաշխարհային օվկիանոսի բուսական և կենդանական աշխարհը, հանքային հարստությունները: Ծովերի տնտեսական նշանակությունը:

Գետը և դրա մասերը: Գետերի սնումն ու ռեժիմը:

Գետերի աշխատանքը:

Գետի ավազան և ջրբաժան: Գետի անկում, թեքություն, ծախս, հոսք:

Գետերի օգտագործումը և վերափոխումը: Գետերի ջրի մաքրության պահպանումը:

Լճեր, ճահիճներ և սառցադաշտեր, դրանց տիպերը, տարածման շրջաններն ու տնտեսական նշանակությունը:

Ստորերկրյա ջրեր, դրանց առաջացումն ու օգտագործումը: Աղբյուրներ: Գեյզերներ: Ջրոլորտի պահպանման խնդիրները:

 

ՄԹՆՈԼՈՐՏ

 

Գաղափար մթնոլորտի մասին, մթնոլորտի նշանակությունը:

Արեգակնային ճառագայթում (ռադիացիա): Մթնոլորտի տաքանալը: Օդի ջերմաստիճանի չափումը:

Ջերմաստիճանի օրական և տարեկան ընթացքը:

Օդի ջերմաստիճանի փոփոխությունն ըստ աշխարհագրական լայնության և ծովի մակարդակից ունեցած բարձրության:

Մթնոլորտային ճնշում: Ցիկլոններ և անտիցիկլոններ: Օդային զանգվածներ:

Մթնոլորտային տեղումներ, տեղումների քանակի չափումը:

Տեղումների բաշխումը երկրագնդի վրա:

«Եղանակ» և «կլիմա» հասկացությունները: Եղանակի դիտումներ:

Կլիմայի կախվածությունը վայրի աշխարհագրական լայնությունից, ծովի մոտիկությունից, ծովային հոսանքներից, տեղանքի բարձրությունից և լեռնալանջերի դիրքադրությունից:

Քամիների առաջացումը և տեսակները (զեփյուռ, լեռնահովտային քամիներ, մուսսոն, պասսատ):

Եղանակի և կլիմայի ուսումնասիրման նշանակությունը տնտեսության համար:

Երկրագնդի կլիմայական գոտիները և կլիմայի տիպերը:

Մթնոլորտի պահպանման հիմնախնդիրը:

 

ՄԱՅՐՑԱՄԱՔՆԵՐ

 

Եվրասիայի դիրքը, ափագիծը, ռելիեֆը և օգտակար հանածոները:

Եվրասիայի կլիման, գետերն ու լճերը: Եվրասիայի բնական զոնաները:

Աֆրիկայի դիրքը, ափագիծը, մակերևույթը և օգտակար հանածոները:

Աֆրիկայի կլիման, գետերն ու լճերը: Աֆրիկայի բնական զոնաները:

Հյուսիսային Ամերիկայի դիրքը, ափագիծը, մակերևույթը և օգտակար հանածոները:

Հյուսիսային Ամերիկայի կլիման, գետերն ու լճերը:

Հարավային Ամերիկայի դիրքը, ափագիծը, մակերևույթը և օգտակար հանածոները:

Հարավային Ամերիկայի կլիման, գետերն ու լճերը: Հարավային Ամերիկայի բնական զոնաները:

Ավստրալիայի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը:

Անտարկտիդայի հայտնագործումը և ժամանակակից ուսումնասիրությունները: Կլիման, բուսական և կենդանական աշխարհը:

 

ԱՇԽԱՐՀԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՔԱՐՏԵԶԸ ԵՎ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ

 

Աշխարհի քաղաքական քարտեզը: Ձևավորման փուլերը:

Եվրոպայի քաղաքական քարտեզը:

Ասիայի քաղաքական քարտեզը:

Աֆրիկայի քաղաքական քարտեզը:

Հյուսիսային Ամերիկայի քաղաքական քարտեզը:

Հարավային Ամերիկայի քաղաքական քարտեզը:

Աշխարհի բնակչությունը: Բնակչության թիվը, վերարտադրությունը: Մեխանիկական շարժը: Բնակչության կազմը:

Բնակչության տեղաբաշխումն աշխարհում: Բնակչության կուտակումների գլխավոր արեալները:

ՈՒրբանիզացիա, դրա գլխավոր հատկանիշները: Քաղաքային տարաբնակեցում: Աշխարհի խոշորագույն քաղաքային ագլոմերացիաները: Գյուղական տարաբնակեցում:

 

ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ

 

Հասկացություն համաշխարհային տնտեսության մասին: Համաշխարհային բնական ռեսուրսներ: Հանքային ռեսուրսներ: Հողային ռեսուրսներ: Ջրային ռեսուրսներ. քաղցրահամ ջրի ռեսուրսները: Կենսաբանական ռեսուրսներ: Կլիմայական ռեսուրսներ: Համաշխարհային օվկիանոսի ռեսուրսներ:

Համաշխարհային տնտեսության ընդհանուր բնութագիրը: Արդյունաբերությունն ու գյուղատնտեսությունը, դրանց ճյուղային կազմն ու տեղաբաշխումը: Տրանսպորտ: Տրանսպորտի գլխավոր տեսակները: Գլխավոր ծովային ուղիներն ու խոշոր նավահանգիստները:

Աշխատանքի միջազգային աշխարհագրական բաժանում:

Միջազգային տնտեսական կապերը:

 

ՄԱՐԴԿՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՄՈԼՈՐԱԿԱՅԻՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ

 

Շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնախնդիրները:

Հանքային հումքի և վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսների հիմնախնդիրը:

Ժողովրդագրական հիմնախնդիրը:

Պարենային հիմնախնդիրը:

Համաշխարհային օվկիանոսի ռեսուրսների օգտագործման հիմնախնդիրը:

 

ԱՇԽԱՐՀԻ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

 

Ռուսաստանի բնությունը, բնակչությունը, վարչաքաղաքական կառուցվածքը: Տնտեսության ընդհանուր բնութագիրը, գլխավոր ճյուղերը:

Վրաստան. բնությունը, բնակչությունը, տնտեսությունը:

Ադրբեջան. բնությունը, բնակչությունը, տնտեսությունը:

Թուրքիայի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

Իրանի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

ԱՄՆ-ի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

Ֆրանսիայի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

Ճապոնիայի տնտեսաաշխարհագրական բութագիրը:

Չինաստանի տնտեսաաշխարհագրական բնութագիրը:

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆ

 

Հայկական լեռնաշխարհի երկրաբանական կառուցվածքը: Մակերևույթը: Կլիման: Գետերը և լճերը:

ՀՀ աշխարհագրական դիրքը, վարչատարածքային կառուցվածքը, ռելիեֆի գլխավոր առանձնահատկությունները: Լեռնաշղթաները, սարահարթերը:

Օգտակար հանածոները: Կլիման: Ջրագրությունը: Սևանա լճի հիմնախնդիրը:

Հողերը: Բուսականությունը: Կենդանական աշխարհը:

ՈՒղղաձիգ (վերընթաց) լանդշաֆտային գոտիները:

Բնակչությունը: Թվաքանակը, վերարտադրությունը, մեխանիկական շարժը:

Բնակչության կազմը և աշխատանքային ռեսուրսները:

Բնակչության տեղաբաշխումը, տարաբնակեցումը:

Քաղաքները: Երևանի աշխարհագրական բնութագիրը:

ՀՀ տնտեսությունը: Ընդհանուր բնութագիրը, ճյուղային կառուցվածքը:

Արդյունաբերություն. ընդհանուր բնութագիրը, ճյուղային կառուցվածքը, արդյունաբերական հանգույցները:

Արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերի բնութագիրը (էներգետիկա, լեռնահանքային և մետալուրգիական, քիմիական, մեքենաշինական, թեթև, սննդի, շինանյութերի արդյունաբերություն):

Գյուղատնտեսություն. ընդհանուր բութագիրը: Ոռոգման նշանակությունը: Ճյուղային կառուցվածքը, գլխավոր ճյուղերի բնութագիրը (բուսաբուծություն, անասնապահություն):

Տրանսպորտը, ընդհանուր բնութագիրը, գլխավոր տեսակները:

ՀՀ մարզերի բնութագիրը (դիմորդի ընտրությամբ):

Հայաստանի Հանրապետության բնօգտագործման և բնապահպանության հիմնախնդիրները: Արտաքին տնտեսական կապերը:

ԼՂՀ ընդհանուր բնութագիրը: Բնությունը: Բնակչությունը: Տնտեսությունը:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Հ. Գաբրիելյան, Վ. Պողոսյան, «Աշխարհագրություն», դասագիրք 5-րդ դասարանի համար: Եր., 1996, 2000:

2. Մ. Իսկանդարյան և ուր., «Մայրցամաքների և օվկիանոսների աշխարհագրություն», դասագիրք 6-րդ դասարանի համար: Եր., 1996, 2000:

3. Հ. Գաբրիելյան և ուր., «Ռեգիոնալ աշխարհագրություն», դասագիրք 7-րդ դասարանի համար: Եր., 1996:

4. Լ. Վալեսյան, Խ. Նազարյան, «Հայաստանի աշխարհագրություն», դասագիրք 7-րդ դասարանի համար: Եր., 1998, 1999:

5. Ա. Ավագյան և ուրիշներ, «Ռեգիոնալ աշխարհագրություն», դասագիրք 8-րդ դասարանի համար: Եր., 1996:

6. Լ. Վալեսյան, Խ. Նազարյան, «Հայաստանի աշխարհագրություն», դասագիրք 8-րդ դասարանի համար: Եր., 1998, 1999:

7. Գ. Ավագյան և Ռ. Մարգարյան, «Աշխարհագրություն» 7-րդ դասարանի համար: Եր., 1999:

8. Գ. Ավագյան և Ռ. Մարգարյան, «Աշխարհագրություն» 8-րդ դասարանի համար: Եր., 1999:

9. Ս. Մելքումյան, «Լեռնային Ղարաբաղի աշխարհագրություն»: Եր., 1999:

10. Ռ. Մկրտչյան, Լ. Վալեսյան, Ա. Գասպարյան, «Աշխարհագրություն (բնօգտագործման և բնապահպանության հիմունքներ)», դասագիրք 9-րդ դասարանի համար: Եր., 1996, 1999:

11. «Աշխարհագրություն-99» - բուհական ընդունելության քննության հարցարան: Եր., «Զանգակ-97», 1999:

 

«Աշխարհագրություն» առարկայի գրավոր քննության պահանջները

 

1. «Աշխարհագրություն» առարկայի քննական հարցաթերթիկների 16 հարցերից առաջին երկուսը (երկուական բալ) պահանջում են տեսական գիտելիքների իմացություն, բնական և հասարակական երևույթների զարգացման ու տեղաբաշխման օրինաչափությունների վերլուծություն կամ հիմնավորումներ:

2. Երրորդ և չորրորդ հարցերը (մեկական բալ) ներկայացնում են աշխարհագրական հասկացությունների և տերմինների սահմանումներ և բացատրություններ: Հինգերորդ, վեցերորդ և յոթերորդ հարցերը (մեկական բալ) տեստային առաջադրանքներ են:

3. ՈՒթերորդ, իններորդ և տասներորդ հարցերը (մեկական բալ) ընդգրկում են տեսքտային շարադրանքով տրված և բաց թողած տեղերը լրացնելու պահանջով առաջադրանքներ: Տասնմեկերորդ և տասներկուերորդ հարցերը (մեկական բալ) տեստային առաջադրանքներ են և պահանջվում է ընտրել ճիշտ կամ սխալ պատասխանները: Տասներեքերորդ և տասնչորսերորդ հարցերը (մեկական բալ) ներկայացնում են խնդիր-վարժություններ, իսկ տասնհինգերորդ և տասնվեցերորդ հարցերը (երկուական բալ) ուրվագծային քարտեզների վրա կատարվող գործնական առաջադրանքներ:

Այսպիսով, քննական հարցաթերթիկի գնահատման առավելագույն գումարը 20 (20 բալ) է, իսկ գնահատման քայլը` 0.5 բալից է:

 

«Աշխարհագրություն» առարկայի քննության գնահատման չափանիշները.

 

Ա. Աշխարհագրական վերլուծական-բացատրական 1 (մեկ) բալանոց ենթահարցերից յուրաքանչյուրը գնահատվում է`

1 բալ, եթե ենթահարցից դպրոցական դասագրքի սահմաններում տրված է սպառիչ և համոզիչ պատասխան,

0.5 բալ, եթե ենթահարցի պատասխանը տրված է ընդհանուր գծերով և որոշ սխալներով,

0 (զրո) բալ, եթե բացակայում է պատասխանը կամ այն գրված է սխալ:

Բ. Աշխարհագրական հասկացության սահմանման կամ երևույթի, օբյեկտի բնութագրման վերաբերյալ առաջադրանքների կատարումը գնահատվում է`

1 (մեկ) բալ, եթե հասկացության սահմանումը և երևույթի, օբյեկտի բնութագրումը հստակ են, ճիշտ, անհրաժեշտության դեպքում բերված են համապատասխան օրինակներ, գծագրեր, սխեմաներ,

0.5 բալ, եթե տրված է հասկացության սահմանումը կամ երևույթի, օբյեկտի հիմնական բովանդակությունը` մասնակի թերություններով,

0 (զրո) բալ, եթե բացակայում է առաջադրանքի պատասխանը կամ այն տրված է սխալ:

Գ. Աշխարհագրական տեստը գնահատվում է`

1 (մեկ) բալ, եթե տրված են երեք կամ չորս ճիշտ պատասխան,

0.5 բալ, եթե տրված է մեկ կամ երկու ճիշտ պատասխան,

0 (զրո) բալ, եթե չի կատարված կամ սխալ է կատարված առաջադրանքը:

Դ. Բաց թողած տեղերը լրացնելու առաջադրանքները գնահատվում են`

1 (մեկ) բալ, եթե լրացված են երեք կամ չորս ճիշտ պատասխան,

0.5 բալ, եթե լրացված է մեկ կամ երկու ճիշտ պատասխան,

0 (զրո) բալ, եթե չկա ճիշտ պատասխան:

Ե. Ճիշտ կամ սխալ պատասխաններով տեստային առաջադրանքները գնահատվում են`

1 (մեկ) բալ, եթե ընտրված են բոլոր երկու ճիշտ պատասխանները,

0.5 բալ, եթե ընտրված է մեկ ճիշտ պատասխան,

0 (զրո) բալ, եթե չի կատարված կամ սխալ է կատարված առաջադրանքը:

Զ. Աշխարհագրական խնդիր-վարժության կատարումը գնահատվում է`

1 (մեկ) բալ, եթե առաջադրված ելակետային տվյալների հիման վրա համապատասխան հաշվարկներով ստացվել է ճիշտ պատասխան,

0.5 բալ, եթե կատարած հաշվարկներում և հիմնավորումներոմ կան թերություններ և անճշտություններ,

0 (զրո) բալ, եթե խնդիր-վարժությունը լուծված չէ կամ էլ տրված լուծումը սխալ է:

Է. ՈՒրվագծային քարտեզի վրա կատարած առաջադրանքը գնահատվում է`

2 (երկու) բալ, եթե ճիշտ է տրված պահանջվող օբյեկտներից ութը կամ յոթը,

1.5 բալ, եթե ճիշտ են տրված պահանջվող օբյեկտներից հինգը կամ վեցը,

1.0 բալ, եթե ճիշտ են տրված պահանջվող օբյեկտներից չորսը կամ երեքը,

0.5 բալ, եթե ճիշտ են տրված պահանջվող օբյեկտներից երկուսը կամ մեկը,

0 (զրո) բալ, եթե աշխատանքը կատարված չէ կամ տրված է սխալ պատասխան:

 

ԱՇԽԱՐՀԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՔՆՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱՏՈՄՍԻ ՆՄՈՒՇ

 

1. Բացատրել արտածին ուժերի և ռելիեֆի կապը: .................... 2

ա) Որո՞նք են արտածին ուժերը:

բ) Արտածին ուժերի ազդեցությունը ռելիեֆի վրա:

 

2. ՀՀ-ում գյուղական բնակավայրերը որտե՞ղ են առավել մարդաշատ

և ինչու՞: ..................................................... 2

ա) Ի՞նչ գործոններ են ազդում գյուղերի մարդաշատության վրա:

բ) Նշել գյուղական խոշոր բնակավայրեր ունեցող մարզերը:

 

3. Ի՞նչ է կլիման:............................................... 1

 

4. Ի՞նչ է աշխատանքի աշխարհագրական բաժանումը: ................... 1

 

5. Ընտրել և դուրս գրել Ատլանտյան օվկիանոսի ավազանին

պատկանող գետերը. Վոլգա, Նիգեր, Ռիո Գրանդե, Զամբեզի,

Ենիսեյ, Կոլորադո, Օրինոկո, Եփրատ, Դնեպր, Պեչորա,

Ամուր, Արաքս:................................................... 1

 

6. Ընտրել և դուրս գրել Հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի

սլավոնական լեզվախմբին պատկանող ժողովուրդները.

վրացիներ, ֆրանսիացիներ, բրազիլացիներ, հույներ, լեհեր,

պարսիկներ, հայեր, ուկրաինացիներ, ադրբեջանցիներ,

բուլղարներ, հունգարներ, ռուսներ:................................ 1

 

7. Ընտրել և դուրս գրել Լոռու մարզի չորս քաղաք.

Ախթալա, Աշտարակ, Սևան, Հրազդան, Գավառ, Իջևան,

Ալավերդի, Արթիկ, Տաշիր, Դիլիջան, Եղեգնաձոր,

Ստեփանավան: .................................................... 1

 

8. Եվրասիան հակադրությունների մայրցամաք է: Այստեղ են

գտնվում աշխարհի ամենաբարձր լեռնագագաթը` ......... և

ամենացածր կետը` ......... իջվածքը: Եվրասիայում է նաև

աշխարհի ամենաբարձր և խոշոր բարձրավանդակը`

........., ինչպես նաև ամենախոր լիճը` .......................... 1

 

9. Վրաստանի արևմուտքում է ........... դաշտավայրը: Երկրի

արդյունաբերության առաջատար ճյուղը ........... արդյունաբերությունն է,

սև մետալուրգիական խոշոր կենտրոնը ........ քաղաքն է, իսկ մանգանի

խոշոր հանքավայրը ....... է: .................................... 1

 

10. Հայաստանի Հանրապետության ամենահայտնի տուֆի հանքավայրը ....... է, որը գտնվում է ........ մարզում, իսկ կրաքարի ամենահայտնի հանքավայրը ...... է, որը ներկայումս օգտագործվում է ...... արտադրության համար:.. 1

 

11. Դուրս գրել ճիշտ պատասխանները ............................... 1

ա) զարգացած երկրների տնտեսության առաջատար ճյուղը գյուղատնտեսությունն է

բ) զարգացած երկրների գյուղատնտեսության առաջատար ճյուղը բուսաբուծությունն է

գ) զարգացած երկրների արդյունաբերության առաջատար ճյուղը մեքենաշինությունն է

դ) զարգացող երկրները գտնվում են զարգացման հետինդուստրիալ փուլում

ե) զարգացող երկրներին բնորոշ է էքստենսիվ գյուղատնտեսությունը:

 

12. Դուրս գրել սխալ պատասխանները ............................... 1

ա) տափաստանների բնական զոնային բնորոշ են սևահողերը

բ) տայգայի զոնան բարեխառն կլիմայական գոտում է

գ) սավանաների բնական զոնայում տեղումները հիմնականում թափվում են ձմռանը

դ) անապատների բնական զոնայում տարածված են սողունները

ե) հասարակածային խոնավ մշտադալար անտառների զոնային բնորոշ ծառատեսակներ են` կաղնին, եղևնին, հաճարենին:

 

13. Ա և Բ քաղաքների միջև եղած հեռավորությունը քարտեզի վրա 16 սմ է: Քարտեզի մասշտաբն է 1:400000: Որոշել դրանց միջև եղած իրական հեռավորությունը (կմ-ով): ................. ......................................... 1

 

14. Քաղաքի բնակչության թիվը 600 հազ. է, բնական աճը` 1.2 %: Որքա՞ն կլինի քաղաքի բնակչության թիվը մեկ տարի հետո, եթե հայտնի է, որ տարվա ընթացքում բնակչության մեխանիկական աճը կազմել է 5000 մարդ: .................... 1

 

ՌՈՒՍԱՑ ԼԵԶՈՒ

 

________________________________________

ԻՐՏԵԿ - ռուսաց լեզվի ծրագիրը չի բերվում

 

ԱՆԳԼԵՐԵՆ ԼԵԶՈՒ

 

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՑՈՒՑՈՒՄՆԵՐ

 

ԲՈՒՀ-ի ընդունելության մակարդակում անգլերեն լեզվի գիտելիքների ստուգումն իրականացվում է գրավոր և բանավոր քննության միջոցով:

ա) Գրավոր քննություն

Նախատեսվում է ութ առաջադրանք պարունակող գրավոր հարցաշար, որը նպատակամիտված է ստուգելու`

* գրավոր խոսքի ընկալունակությունը (բազմակի ընտրության մեթոդով),

* բառագիտական և ձևաբանական գիտելիքները (բազմակի ընտրության մեթոդով),

* ձևաբանական գիտելիքները (բայի տարբեր ժամանակաձևերի կիրառմամբ),

* շարահյուսական գիտելիքները (փոխակերպման մեթոդի կիրառմամբ),

* շարադասական կանոնների իմացությունը,

* թարգմանական գիտելիքներ (մայրենի լեզվից` անգլերեն),

* արտահայտված միտքը տրամաբանորեն և քերականորեն ճիշտ ավարտելու կարողությունը,

* կապակցված տեքստում կողմնորոշվելու հմտությունները:

բ) Բանավոր քննություն (մասնագիտական ֆակուլտետների համար, նախապատրաստվելու համար տրվում է 45 րոպե):

Հիմնական նպատակն է ստուգել դիմորդի լեզվական գիտելիքները, ընթերցանության, հաղորդակցման, բառարանից օգտվելու նրա կարողությունը, ինչպես նաև լեզվական հմտությունները տվյալ լեզվական իրադրության մեջ կիրառելու նրա ունակությունը:

 

Բանավոր քննության պահանջներն են`

1. կարդալ ադապտացված գեղարվեստական հատված (մոտավորապես 2200 նիշ)` դրսևորելով ընթերցանության կանոնների համապատասխան իմացություն և հնչյունաբանական գիտելիքների գործնական կիրառման հմտություններ, գրավոր թարգմանել հատվածի նշված մասը (1100 նիշ) բառարանի օգնությամբ, պատասխանել հատվածի բովանդակությանն ուղղված հարցերին, կարողանալ տարբերել կարևորագույն քերականական երևույթները:

2. Դպրոցական ծրագրի շրջանակներում քերականորեն ճիշտ ձևակերպելով և տրամաբանորեն զարգացնելով արտահայտած մտքերը. զրուցել հետևյալ թեմաների շուրջ` ընտանիք և ընտանեկան հարաբերություններ, դպրոց և դպրոցական կյանք, ազատ ժամանց և նախասիրություններ, առօրյա հարաբերակցություն, ապագա մասնագիտություն և աշխատանք, սպորտ, շրջապատող աշխարհ, երկրագիտական տեղեկություններ հայրենի երկրի, ինչպես նաև Անգլիայի և Ամերիկայի աշխարհագրության, հասարակական կյանքի և մշակույթի մասին:

Պահանջվում է նաև դրսևորել ողջունելու, հրաժեշտ տալու, հարցադրումը քաղաքավարի կրկնելու, խոսակցի արտահայտած մտքին համաձայնելու կամ առարկելու ունակություն:

Վերոհիշյալ պահանջների կատարման համար նախատեսվում է գիտելիքների հետևյալ ծավալը.

 

Ընթերցանության կանոններ և հնչյունաբանություն. շեշտ, ձայնավորների արտասանություն` ըստ վանկի տիպի, բաղաձայնների արտասանության կարևոր առանձնահատկություններ, հիմնական ձայնավորական և բաղաձայնական տառակապակցությունները կարդալու կանոններ, տարբեր տիպի նախադասությունների հնչերանգային առանձնահատկություններ:

 

Բառակազմություն. ածանցում և բառաբարդում, անգլերենի ամենատարածված վերջածանցներն ու նախածանցները`

գոյականակերտ -er, -ing, -ment, -ion (-tion, -sion), -ness, -ity

ածականակերտ -less, -full, -able, -y, un-, dis-

թվականակերտ -teen, -ty, -th

մակբայակերտ -ly

բայական -re-, -en

 

Ձևաբանություն

Գոյական անուն. թիվ, հոլով:

Հոդ. անորոշ, որոշյալ և զրո հոդի գործածության հիմնական դեպքերը:

Ածական անուն. ածականի համեմատության աստիճանները և դրանց կազմության առանձնահատկությունները:

 

Թվական անուն. քանակական և դասական թվականներ և դրանց կազմության առանձնահատկությունները:

 

Դերանուն. անձնական, ստացական, ցուցական, անորոշ, որոշյալ, ժխտական, հարցական, հարաբերական, անդրադարձ, փոխադարձ դերանունները և դրանց բնորոշ քերականական առանձնահատկությունները:

 

Բայ. բայի հիմնական ձևերը, կանոնավոր և անկանոն բայեր, անցողական և անանցողական բայեր, լիիմաստ բայեր, օժանդակ բայեր և բայ-հանգույց:

 

Բայի ժամանակները (Present, Past, Future, Future in the Past) և բայի ժամանակային խմբերը (Indefinite, Continuous, Perfect - ակտիվ իմացության համար, Perfect-Continuous - պասիվ իմացության համար):

 

Բայի եղանակը (the Indicative Mood, the Imperative Mood - ակտիվ իմացության համար, the Subjunctive Mood - պասիվ իմացության համար):

 

Բայի սեռը (the Active Voice, the Passive Voice): Կրավորական սեռի կազմությունն ու կիրառությունը (Present, Past, Future Indefinite Passive; Present, Past Continuous Passive; Present, Past Perfect Passive):

 

Բայի անդեմ ձևերը (Infinitive, Gerund, Participle I Non-Perfect Active Voice և Participle II):

 

Եղանակավորող բայեր. դրանց հնարավոր իմաստներն ու գործածությունը խոսքում (can, may, must և դրանց համարժեքները`to be able to, to be allowed to, to have to, ինչպես նաև to be to, should, need, ought to):

 

Մակբայ. մակբայի տեսակները, համեմատության աստիճանները և դրանց կառուցման առանձնահատկությունները:

 

Նախդիր. նախդիրների դասակարգումը` ըստ իմաստի:

 

Շաղկապ. համադասական և ստորադասական շաղկապներ:

 

Շարահյուսություն

Նախադասության տիպերը` ըստ կազմության. պարզ նախադասություն (պարզ համառոտ և պարզ ընդարձակ), բարդ նախադասություն (բարդ համադասական և բարդ ստորադասական), գլխավոր և երկրորդական նախադասություններ, երկրորդական նախադասության տիպերը: Նախադասությունների դասակարգումը` ըստ ասույթի նպատակի (պատմողական, հարցական, ժխտական) և դրանց շարադասությունը: Հարցական նախադասությունների տիպերը: It is warm. It is late. It is raining. տիպի անդեմ նախադասությունների գործածությունը: Նախադասության գլխավոր և երկրորդական անդամներ:

 

Գրականություն

1. III-X դասարանների համար ԿԳՆ-ի կողմից երաշխավորված դասագրքերը:

2. Թոքմաջյան Հ. «Ժամանակակից անգլերենի քերականություն», Երևան, Փյունիկ 1995 թ.

3. Անգլերեն լեզվի գրավոր քննությունների հարցաշարերի շտեմարան (Երևան, 2003):

 

ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐ

 

Գրավոր հարցաշարն ընդգրկում է ութ առաջադրանք

I. Կարդալ տեքստը և պատասխանել առաջադրված հարցերին` ընտրելով առաջարկված տարբերակներից ճիշտը: Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան գնահատվում է 0,4 միավոր: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Առաջադրանքի ընդհանուր գնահատականը 2 միավոր է:

II. Տրված տարբերակներից ընտրել ճիշտը:

Նախադասություններն ընտրվում են գործող շտեմարանի 2-րդ առաջադրանքի ա) և բ) կետերից յուրաքանչյուրից 5-ական նախադասություն: Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան գնահատվում է 0,2 միավոր: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

III. Փակագծում տրված բայերն օգտագործել ճիշտ ժամանակաձևով:

Տրվում է հինգ նախադասություն: Յուրաքանչյուր ճիշտ նախադասություն գնահատվում է 0,4 միավոր, ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականը իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր: Ժամանակաձևերի բոլոր հնարավոր ճիշտ զուգորդումները համարվում են ընդունելի:

IV. Չորրորդ առաջադրանքում ընդգրկված է շտեմարանի 4-րդ առաջադրանքի ա) կետը միայն: Տրված նախադասությունները դարձնել հարցական (ընդգրկված է 5 նախադասություն, յուրաքանչյուրը գնահատվում է 0,2 միավոր): Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի: Ընդհանուր գնահատականն է 1 միավոր:

a) General question (1)

b) Special question (2)

c) Alternative question (1)

d) Disjunctive question (1)

V. Հինգերորդ առաջադրանքը շտեմարանի 4-րդ առաջադրանքի գ) կետից է ընդգրկված (ուղղակի խոսքը դարձնել անուղղակի և հակառակը): Առաջարկվում է 5 նախադասություն: Առաջադրանքը գնահատվում է 1 միավոր: Յուրաքանչյուր նախադասություն 0,2 միավոր է: Ցանկացած սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի:

VI. Վեցերորդ առաջադրանքում ընդգրկված է գործող շտեմարանի 5-րդ առաջադրանքը` տրված բառերով կազմել նախադասություններ: Ընդգրկվում է 5 նախադասություն: Յուրաքանչյուր ճիշտ նախադասություն գնահատվում է 0,4 միավոր: Մակբայի սխալ տեղադրման կամ բարդ ստորադասական նախադասության միայն մի մասը ճիշտ կազմելու դեպքում գնահատականն իջնւմ է 0,2 միավորի: Ընդհանւր գնահատականը 2 միավոր է:

VII. Թարգմանել անգլերեն: Այս առաջադրանքում ընդգրկվում է 8 նախադասություն, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1 միավոր: Առաջադրանքն ամբողջությամբ գնահատվում է 8 միավոր: Բայական ժամանակաձևի սխալի դեպքում գնահատականը նվազում է 0,4 միավորով: Այլ բնույթի քերականական կամ բառային յուռաքանչյուր սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0,2 միավորով: Յուրաքանչյուր նախադասության հնարավոր նվազագույն գնահատականը 0,4 միավոր է:

VIII. ՈՒթերորդ առաջադրանքը` լրացնել բացթողումները համապատասխան ձևերով` տրված 15 բառերից ընտրելով 10-ը: Ամբողջ աշխատանքը գնահատվում է 2 միավոր: Այս առաջադրանքում յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան գնահատվում է 0,2 միավոր: Ճիշտ ընտրված բառը սխալ քերականական ձևով տեղադրելու դեպքում գնահատականն իջնում է 0,1 միավորով:

 

Իմաստը խաթարող ուղղագրական երեք սխալի դեպքում գրավոր աշխատանքի ընդհանուր գնահատականից հանվում է 0,1 միավոր:

Հարցաշարը կազմված է միջնակարգ դպրոցի ծրագրային պահանջներին համապատասխան:

 

ԱՆԳԼԵՐԵՆ ԼԵԶՎԻ ԳՐԱՎՈՐ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԱՇԱՐ

 

I. Կարդալ տեքստը և պատասխանել հարցերին` ընտրելով առաջարկված տարբերակներից ճիշտը

In Britain, the Government has made several laws to reduce noise. For example, there are laws to control the level of noise made by machines. As a result, a worker can demand money as a compensation if he becomes deaf after working in a noisy environment for a long time. Moreover, the British Government has spent a great deal of money on making airports and main roads quieter. Japan, America, and Norway, have similar laws and also pay money to workers who become deaf. However, there are still many countries which do not.

In countries like Portugal and Spain there are only a few laws to keep down noise. For example, if a person makes too much noise between midnight and 6.00 a. m, he can be fined by the police. In most countries there are regulations to keep down the noise at airports, especially at night. Most governments prevent factories from making too much noise. However, few countries have laws to make employers pay compensation to workers who become deaf.

In the past we used to think that only workers in very noisy places became deaf. When newspapers and books are being printed, for example, the noise level is about 86 decibels, and some of the workers become deaf. Today, however, scientists believe that 10 per cent of all workers in Britain are being deafened by the noise where they work.

Moreover, there are new dangers. Pop music, for example, can reach 120 decibels at a distance of one and a half metres! Only a jet plane taking off, or a thunder, makes a louder noise. Recently it was discovered that many teenagers in America could hear no better than 65-year-old people!

1. According to the text a worker becoming deaf

a) gets a compensation.

b) gets an ordinary pension.

c) loses his job.

2. Airports are quiet in Britain because

a) pilots strike every now and then.

b) special laws protect population from noise.

c) very few planes land there.

3. In which countries do workers get money for their deafness?

a) in all English speaking countries.

b) in some developed countries.

c) in Spain and Portugal.

4. A person who makes too much noise is punished in Portugal and Spain?

a) if it is not midnight yet.

b) if it is midnight.

c) if it is early afternoon.

5. According to the statistics many teenagers in America

a) work in noisy places.

b) hear no better than elderly people do.

c) feel no better than elderly people.

 

II. Տրված բառերից ընտրել ճիշտը.

1. I hurried to the ticket-office. I ... .

a) went there quickly b) went there slowly c) didn't go there

2. You'd better see your doctor ... .

a) as soon as possible b) so soon as possible c) possibly soon

3. Have you heard ... your brother recently? - No, he doesn't like to write letters.

a) from b) - c) about

4. His speech ... a deep impression on everybody.

a) did b) performed c) made

5. For many years people have wondered ... exists elsewhere in the universe.

a) that life b) weather life c) whether life

6. Ben has to go to a meeting which _____ at 10 o'clock.

a) is beginning b) begins c) is begun

7. We aren't hungry. We _____ lunch.

a) have just had b) havenԺt just had c) had just had

8. I can't buy her a present as I _____ little money.

a) had got b) have got c) having got

9. Nobody _____ about your arrival.

a) know b) knows c) have known

10. The work _____ finished next year.

a) is b) has c) will be

 

III. Փակագծում տրված բայերն օգտագործել ճիշտ ժամանակաձևով.

1. Why you (to speak) in a low voice? The child (not to sleep).

2. He (to express) his thoughts and feelings freely and we (to enjoy) listening to him.

3. You (to hear) the announcement that (to be made) on the radio?

4. When you (to get) your degree? - I (not to get) my degree yet. I'm still at the university.

5. After she (to do) her engineering degree, she (to begin) to specialize in computer technology.

 

IV. Տրված նախադասությունները դարձնել հարցական.

1. Kate has to go and see her doctor. (General)

2. George is taking his exam in June. (Special)

3. I am giving a party this week to all my friends. (Special)

4. The children will have cakes for tea today. (Alternative)

5. He doesn't sing as well as his brother. (Disjunctive)

 

V. ՈՒղղակի խոսքը դարձնել անուղղակի և հակառակը.

1. The doctor said to us, «He will have to stay in hospital for 3 weeks.»

2. They said to us, «Did you have a good time yesterday?»

3. He asked, «Why didnԺt Mary come to the party, George?»

4. The teacher said to his students, «DonԺt forget to do your homework.»

5. She asked them who they were and who had let them in.

 

VI. Տված բառերով կազմել նախադասություններ.

1. the, book, enjoyed, Everybody, adventures, the, because, hero's, exciting, were.

2. good, Was, met, he, singer, when, him, you, ago, years, five, a?

3. at, like, night, listening, rain, the, to, sound, of, I.

4. them, can't, why, doesn't, I, want, understand, to go, Tom, boating, with.

5. had, bought, my, have, it, with, since, car, trouble, engine, I, I.

 

VII. Թարգմանել անգլերեն.

1. Քեթին գնաց փոստատուն, որպեսզի վերցնի Փարիզից ուղարկված ծանրոցը:

2. Երբ մենք նավ բարձրացանք, արդեն բոլորովին մութ էր, և շուրջը ոչ ոք չկար:

3. Նա չկարողացավ ավարտել թարգմանությունը, քանի որ տեքստում շատ նոր բառեր կային:

4. Վախենում եմ, որ երեխան այլևս չկարողանա կրել այս վերարկուն: Այն չափազանց փոքր է նրա համար:

5. Ես կարծում եմ, ժամանակն է ավարտել այսօրվա աշխատանքը, քանի որ չափազանց ուշ է:

6. Նրան կարելի է տեսնել զբոսայգում ցանկացած եղանակին:

7. Հետաքրքիր է, նա կկարողանա մյուս ամիս մասնակցել այս մրցումներին:

8. Ոչ ոք չէր սպասում, որ նա կկարդա ուրիշի նամակը:

 

VIII. Տրված 15 բառերից ընտրել 10-ը.

Once Schubert -- some piece of music in his small room when his friend Joseph entered the room, approached him, looked at the notes and read «Ave Maria» .

«Well,» exclaimed Joseph, «You -- tell us that you don't like to pray.» Schubert raised his head and looked back: «I never pray myself but I try to make my prayers true. But this time I think itԺs a failure.» Schubert took the notes off the table, and threw them into the basket. When they were leaving the room, Joseph -- the notes from the basket and put them into his pocket.

Two days --, SchubertԺs friends took him to the church saying: «WeԺll pray and youԺll listen to church music.» All of -- sudden beautiful music came from the organ and it was followed by a song. Schubert--. He heard -- wild beating of his heart. He felt -- his own thoughts, sufferings and emotions sounded. «Ave Maria». The melody made you go down and pray. Schubert suddenly remembered that he hadn't been alone in the room -- that day. He looked back and in the eyes of his friends he read everything. «Ave Maria»

-- in the church carrying you away higher and higher..

 

(to hear / to lift / like / a / to shock / in / to create / the / to be used to / on / to pick up / used to / as if / soon / late)

 

Ծանոթություն` Իմաստը խաթարող ուղղագրական երեք սխալի դեպքում գրավոր աշխատանքի ընդհանուր գնահատականից հանվում է 0,1 միավոր: Հարցաշարը կազմված է միջնակարգ դպրոցի ծրագրային պահանջների համապատասխան:

 

Անգլերեն լեզվի բանավոր քննության պահանջները և

գնահատման չափանիշները

 

Անգլերեն լեզվի բանավոր քննությունը նպատակ ունի ստուգել դիմորդի լեզվական գիտելիքներն ու կարողությունները;

1. ընթերցանություն (0-3 միավոր)

2. թարգմանություն (0-5 միավոր)

3. ընթերցված տեքստի ընկալում (0-6 միավոր)

4. բանավոր հաղորդակցում (0-6 միավոր)

 

Քննական տոմսը բաղկացած է 2 հարցից

 

1. Կարդալ, թարգմանել և պատասխանել հարցերին տրված հատվածի սահմաններում:

2. Զրույց առաջադրված թեմայով:

Հարցատոմսի առաջին առաջադրանքի համար նախատեսված նյութը համապատասխանում է հանրակրթական դպրոցի 9-10-րդ դասարանների տնային ընթերցանության, գեղարվեստական գրքերի բարդության մակարդակին:Երկրորդ առաջադրանքը նպատակ ունի ստուգելու դիմորդի լեզվական գիտելիքներն ու հաղորդակցական հմտությունները:

 

Բանավոր զրույցի համար նախատեսվում են հետևյալ թեմաները.

 

1. The Republic of Armenia and Its Places of Interest

2. Yerevan, the Capital City of Armenia

3. My Native Town (Village)

4. The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland

5. London and the Major Cities of the United Kingdom

6. The United States of America

7. Washington and the Major Cities of the USA

8. My Family

9. My Flat

10. My Friend

11. My Hobby

12. My School

13. My Day

14. My Favourite Book

15. My Plans for the Future

16. My Summer and Winter Holidays

17. Seasons and Weather

18. English Weather

19. My Meals

20. English Meals

21. Shopping

22. Means of Communication

23. At the Cinema/ Theatre /դիմորդի ընտրությամբ/

24. Travelling

25. Sports and Games

Այսպիսով բանավոր քննությունը, ստուգելով դիմորդի վերոհիշյալ չորս կարողությունները, նրա պատասխանը պետք է գնահատի 0-20 միավորի սահմաններում:

Գնահատականի բողոքարկման դեպքում դիմորդին տրվում է 4-5 նախադասություն մայրենիից անգլերեն թարգմանելու համար, որով և ստուգվում են նրա թե՛ քերականական և թե՛ բառապաշարային գիտելիքները:

 

ՖՐԱՆՍԵՐԵՆ ԼԵԶՈՒ

 

ԲԱՌԱԿԱԶՄՈՒԹՅՈՒՆ:

 

Ընդհանուր տեղեկություն բառակազմության հիմնական միջոցների` բառածանցման և բառաբարդման մասին:

Ամենագործածական նախածանցների` re-, im-, in-, sur-, dռs-, և վերջածանցների -age, -ռe, -erie, -et, -ier, -ment, -esse, -eur, -teur, -ique, -iՌme, -tion, -ien, -al, -tռ իմացություն և օգտագործում:

ՇԱՐԱՀՅՈՒՍՈՒԹՅՈՒՆ: Պարզ նախադասություն /բայական և անվանական ստորոգյալով/, Սtre բայը որպես հանգույց, շրջադասումով կամ est-ce que-ով կազմված հարցական նախադասություններ, ժխտական նախադասություններ և դրանց կազմությունը, հարցական բառերով կազմված նախադասություններ: Բարդ ստորադասական /տեղի, ժամանակի, պատճառի, պայմանի և որոշիչ երկրորդականով/ և բարդ համադասական նախադասություններ: ՈՒղղակի և անուղղակի խոսք:

 

ՁԵՎԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ:

 

ԳՈՅԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ: Սեռը, թիվը:

ՀՈԴ /արտիկլ/:

Որոշիչ և անորոշ հոդերի գործածությունը: Du, des, au, aux միաձույլ ձևերի գործածությունը: Du, de la, de lԺ մասնական հոդերի գործածությունը: Հոդի բացակայության դեպքերը:

ԱԾԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ: Որակական ածականների սեռը, թիվը և համեմատության աստիճանները: Ցուցական, ստացական և անորոշ դերանվանական ածականներ:

ԹՎԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ: Քանակական թվականներ: Դասական թվականների կազմությունը:

ԴԵՐԱՆՈՒՆ: Բայակից /ոչ ինքնուրույն/ և ինքնուրույն անձնական դերանունների գործածությունը որպես ենթակա և լրացում: Ցուցական, հարաբերական և անորոշ դերանուններ: En, y դերանունների գործածությունը:

ԲԱՅ: I, II, III խմբերի բայերի Prռsent de lԺindicatif, Imparfait, Passռ composռ, Plus-que-parfait, Futur simple, Passռ simple, Futur immռdiat, Passռ immռdiat ժամանակների, ինչպես նաև Conditionnel prռsent-ի, Subjonctif prռsent-ի, Impռratif-ի գործածությունը: Դերանվանական բայերի գործածումը հիշյալ ժամանակաձևերով: Կրավորական սեռ /voix ou forme passive/: Բայի անդեմ ձևերը` Infinitif, participe prռsent, participe passռ, gռrondif:

ՄԱԿԲԱՅ: Մակբայների տեսակները: Ձևի մակբայների համեմատության աստիճանները: En-ի, y-ի գործածությունը մակբայաբար:

ՆԱԽԴԻՐ: Ամենագործածական Ո, de, en, dans, par, pour, contre, entre, parmi, sur, sous, avec, sans, avant, aprՌs, devant, derriՌre, depuis, vers, chez նախդիրները:

 

Բուհ ընդունվողը պետք է կարողանա տեքստի մեջ ճանաչել և հասկանալ ինֆինիտիվով, cԺest...qui, cԺest...que ուժգնացնող և ne...que սահմանափակող մասնիկներով կառույցները:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Ա. Աղավելյան, Վ. Ստեփանյան «Ֆրանսերեն 9», դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 9-րդ դասարանի համար, Երևան,»Մակմիլան-Արմենիա», 2000:

2. Վ. Ստեփանյան, Ա. Աղավելյան «Ֆրանսերեն 10», դասագիրք հանրակրթական դպրոցի 10-րդ դասարանի համար, Երևան,»Մակմիլան-Արմենիա», 2000:

3. «Franջais»-1999, ֆրանսերեն լեզվի գրավոր քննության հարցաշարերի շտեմարան - Երևան-99 «Արտագերս»:

4. 1999 թ. հրատարակված հարցաշարերի շտեմարանի հավելված, Երևան -2001թ. «Լուսակն»:

5. Շտեմարանի հավելված N 2, Երևան 2005 թ.:

 

Լրացուցիչ գրականություն

 

Ժ. Սյուլահյան, Ա. Մուրադյան, Զ. Հրդիկյան, Manuel de franջais, Երևան, «Լույս», 1987:

 

Ֆրանսերեն լեզվի գրավոր առաջադրանքի գնահատման չափանիշները

 

1. Տեղադրեք ճիշտ տարբերակը:

Յուրաքանչյուր պատասխանի համար առաջարկվում է երեք տարբերակ: Ճիշտ ընտրությունը գնահատվում է 0,2 միավոր: Ընդհանուր գնահատականը 2 միավոր է:

 

2. Թարգմանեք հայերեն:

Ճիշտ թարգմանված յուրաքանչյուր նախադասություն գնահատվում է 0,4 միավոր: Ընդհանուր գնահատականը 2 միավոր է: Բառային կամ քերականական ցանկացած սխալի դեպքում հանվում է 0,2 միավոր: Երկու սխալի դեպքում նախադասությունը գնահատվում է 0 միավոր:

 

3. Ավարտեք նախադասությունը` ավելացնելով առնվազն 4 լիիմաստ բառ:

Ճիշտ ավարտված յուրաքանչյուր նախադասություն գնահատվում է 0,4 միավոր: Ընդհանուր գնահատականը 2 միավոր է: Որևէ լիիմաստ բառ պակաս օգտագործելու, ինչպես նաև բառաքերականական ցանկացած սխալի դեպքում հանվում է 0,2 միավոր: Անհեթեթ նախադասությունները գնահատվում են 0 միավոր:

 

4. Կատարեք պահանջվող փոխակերպումները:

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան գնահատվում է 0,2 միավոր: Ընդհանուր գնահատականը 2 միավոր է: Քերականական բաղադրյալ /վերլուծական/ ձևերի որևէ մասում թույլ տրված ցանկացած սխալի դեպքում տվյալ պատասխանը գնահատվում է 0 միավոր:

 

5. ՈՒղղակի խոսքը դարձրեք անուղղակի` կատարելով քերականական և բառային անհրաժեշտ փոփոխությունները:

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան գնահատվում է 0,6 միավոր: Ընդհանուր գնահատականը 3 միավոր է: Ցանկացած սխալի դեպքում /քերականական կամ բառային/ հանվում է 0,2 միավոր: Երկու սխալի դեպքում նախադասությունը գնահատվում է 0 միավոր:

 

6. Տրված 15 բառերից ընտրեք 10-ը և կետերը փոխարինեք այդ բառերի պահանջվող ձևերով:

Յուրաքանչյուր ճիշտ տեղադրված բառ գնահատվում է 0,3 միավոր: Ընդհանուր գնահատականը 3 միավոր է: Սխալ բառ ընտրելու կամ ճիշտ ընտրված բառը քերականական սխալ ձևով տեղադրելու դեպքում հանվում է 0,3 միավոր:

 

7. Թարգմանեք ֆրանսերեն:

Ճիշտ թարգմանված յուրաքանչյուր նախադասություն գնահատվում է 0,6 միավոր: Ընդհանուր գնահատականը 3 միավոր է: Բառային կամ քերականական ցանկացած սխալի դեպքում հանվում է 0,2 միավոր: Երկու սխալի դեպքում տվյալ նախադասության գնահատականը իջնում է 0-ի:

 

8. Տրված 6 բառերը օգտագործելով կազմեք նախադասություններ:

Հանձնարարությունը կատարելիս պետք է օգտագործել բոլոր 6 բառերը: Ճիշտ կազմված յուրաքանչյուր նախադասություն գնահատվում է 0,6 միավոր: Ընդհանուր գնահատականը 3 միավոր է: Որևէ բառ չօգտագործելու դեպքում նախադասությունը գնահատվում է 0: Նախադասությունները պետք է թեԲ տրամաբանորեն, թեԲ քերականորեն ճիշտ կառուցված լինեն: Անհեթեթ նախադասությունները գնահատվում են 0: Բառային կամ քերականական ցանկացած սխալի դեպքում հանվում է 0,2 միավոր: Երկու սխալի դեպքում նախադասության գնահատականը իջնում է 0-ի:

 

Ծանոթություն: ՈՒղղագրական 2 սխալի դեպքում հանվում է 0,1 միավոր:

 

Ֆրանսերեն լեզվի գրավոր առաջադրանքի նմուշ

 

1. Տեղադրեք ճիշտ տարբերակը:

1. Elle a achetռ ... livres franջais.

a) quelque b) quelques c) quels

2. Nous ... sur le balcon.

a) sommes sortis b) avons sorti c) avions sorti

3. Pierre sait ... au tennis.

a) jouait b) jouռ c) jouer

4. Mon parent ... son adresse.

a) connaՏt b) avez connu c) connaissent

5. Un bruit rռveilla ... enfant.

a) lԺ b) Ո lԺ c) aux

6. Il cherche ... mouchoir.

a) sa b) son c) ses

7. Votre robe est pareille Ո ... .

a) le mien b) les miens c) la mienne

8. Notre ռquipe est trՌs unie, leur ռquipe ... .

a) aussi b) non plus c) mՍme

9. ... bonne nouvelle apportez-vousԽ?

a) quel b) quelle c) lequel

10. La nuit ռtait ... .

a) noire b) noir c) blanc

 

2. Թարգմանեք հայերեն:

1. CԺest une ville oք on peut se reposer et organiser bien les loisirs.

2. JԺai fռlicitռ mon ami Ո lԺoccasion de son anniversaire et je lui ai souhaitռ une longue et heureuse vie.

3. Ceux qui avaient ռtռ prռsents Ո cette soirռe solennelle, nԺarrivaient pas Ո lԺoublier.

4. Par la fenՍtre elle vit deux gros hommes qui descendaient de la voiture.

5. Si ma santռ me permet, je ferai ce voyage.

 

3. Ավարտեք նախադասությունը` ավելացնելով առնվազն 4 լիիմաստ բառ:

1. Le pՌre de Pierre est fier que ...

2. Si tout va bien ...

3. Comme tu nԺռtais pas chez toi ...

4. Il est sorti de la maison ...

5. Quand Marie est revenue de son voyage ...

 

4. ա/ Ընդգծված գոյականները փոխարինեք խնդիր անձնական դերանուններով:

1. Je vais quitter la ville dans deux jours.

2. Franջois avait attendu les vacances avec impatience.

 

բ/ Միացրեք երկու նախադասությունները` օգտագործելով պարզ կամ բարդ հարաբերական դերանուններ (pronoms relatifs):

1. Ce film attire tout le monde. Ce film est trՌs intռressant.

2. Elle regarde la porte. Son pՌre vient de disparaՏtre par cette porte.

 

գ/ Փակագծերում տրված բայերը գրեք նշված ժամանակներով:

1. Elle (se rռveiller, passռ composռ) trՌs tՒt.

2. Si je rentrais, je (revoir, conditionnel prռsent) mes copains.

 

դ/ Փոխակերպեք նախադասությունը` օգտագործելով ցուցական դերանունների (pronoms dռmonstratifs) պարզ կամ բարդ ձևերը:

1. Ces robes lui plaisent davantage que les robes de sa sԿur.

2. Nous avons dix textes Ո prռparerԽ; jԺai dռjՈ ռtudiռ les cinq premiers textes, mais il me reste encore les cinq derniers.

ե/ Ներգործական սեռի բայերով կազմված նախադասությունները դարձրեք կրավորական (forme passive):

1. Nos amis traduisent ces poՌmes.

2. On vous rendra cette somme demain.

 

5. ՈՒղղակի խոսքը դարձրեք անուղղակի` կատարելով քերականական և բառային անհրաժեշտ փոփոխությունները:

1. Ils nous ont demandռ: «ԽEtes-vous dԺaccord avec nousԽ?».

2. Nous leur avons ditԽ: «Rռveillez-vous de bonne heure pour ne pas manquer lԺavion».

3. Je lui ai dit: «Je ne lԺai pas vu aujourdԺhui».

4. Il me demandeԽ: «Quand termines-tu tes ռtudes?».

5. Nous avons demandռԽ: «Que cherchent-ilsԽ?».

 

6. Տրված 15 բառերից ընտրեք 10-ը և կետերը փոխարինեք այդ բառերի պահանջվող ձևերով:

au, penser, franc, valise, Ո, marcher, avoir, aller, peu, mes, emmener, ses, combien, facile, gratuit

Un monsieur ... beaucoup de ... . Il monte dans un taxi et demande ... chauffeurԽ:

- CԺest ... pour aller ... la gareԽ?

- Sept ... environ, monsieur.

- Bien. Et pour ... valisesԽ?

- CԺest ..., monsieur.

- Alors, ... mes valises Ո la gare et moi jԺ... Ո pied.

 

7. Թարգմանեք ֆրանսերեն:

1. Դու հրավիրված ես մասնակցելու այդ համերգին:

2. Մարին նրան չէր նախազգուշացրել իր այցի մասին:

3. Ես վերջապես գտա այն, ինչ փնտրում էի:

4. Մի անհանգստացեք, մենք ժամանակին կվերադառնանք:

5. Ոչ ոք չգիտեր, թե նրան ինչն էր հետաքրքրում:

 

8. Տրված 6 բառերը օգտագործելով կազմեք նախադասություններ:

1. cousin, note, bon, bien, ռtudier, avoir.

2. table, nappe, grand, rond, blanc, couvrir.

3. famille, ouvrier, ռtage, dernier, nombreux, habiter.

4. se promener, habitude, quai, Seine, soir, avoir.

5. homme, histoire, professeur, sռrieux, Սtre, sռvՌre.

 

Ֆրանսերեն լեզվի բանավոր քննության պահանջները և

գնահատման չափանիշները

 

Ֆրանսերենի բանավոր քննությունը ընդգրկում է.

ա/ ընթերցանություն /0-5 միավոր/,

բ/ թարգմանություն ֆրանսերենից հայերեն` 750 նիշի սահմաններում /0-5 միավոր/,

գ/ ընթերցված տեքստի ընկալում, որն ստուգվում է բովանդակությանը վերաբերող հարցերի միջոցով /0-5 միավոր/,

դ/ բանավոր զրույց դպրոցական ծրագրից դիմորդին ծանոթ որևէ թեմայի շուրջ /0-5 միավոր/:

Դիմորդին տրվող տեքստի ծավալը մոտավորապես մեկ էջ է: Այն համապատասխանում է միջնակնարգ դպրոցի 9-10 դասարանների համար նախատեսված տնային ընթերցանության գրքերի մակարդակին:

Բանավոր քննության ընդհանուր գնահատականը կազմում է նշված չորս կարողություններին տրված միավորների հանրագումարը /0-20 միավոր/:

Բանավոր զրույցի համար նախատեսվում են հետևյալ թեմաները.

1. La Rռpublique d'Armռnie.

2. Erռvan-capitale de la Rռpublique d'Armռnie.

3. La Rռpublique franջaise.

4. Paris-capitale de la Rռpublique franջaise.

5. Les grands hommes de la France, leurs oeuvres.

6. Faites le portrait physique et moral des membres de votre famille. Parlez de leurs occupations.

7. Dռcrivez votre quartier et la maison oք vous habitez.

8. Faites le portrait physique et moral de votre ami(e) et parlez de ses prռfռrences.

9. Parlez d'un ռvռnement inoubliable.

10. Parlez de vos vacances d'hiver.

11. Parlez de votre ville natale (village natal).

12. Parlez de votre ռcole, de vos ռtudes et de vos professeurs.

13. Parlez de vos activitռs quotidiennes et de vos loisirs.

14. Parlez d'un ռcrivain franջais et de son oeuvre que vous prռfռrez.

15. Parlez des fՍtes et de celle que vous aimez le plus.

16. Parlez de vos vacances d'ռtռ.

17. Au supermarchռ.

18. Parlez de vos distractions artistiques et de celle que vous prռfռrez (thռՉtre, opռra, cinռma, concert, tռlռvision).

19. Parlez d'un voyage ou d'une excursion.

20. Les sports.

21. Les repas.

22. Dռcrivez les saisons de l'annռe dans votre ville ou village.

23. Parlez d'un anniversaire.

24. La jeunesse d'aujourd'hui, ses occupations, ses prռfռrences, ses loisirs.

25. Les bibliothՌques et la lecture.

 

ԳԵՐՄԱՆԵՐԵՆ ԼԵԶՈՒ

 

ԲԱՌԱԿԱԶՄՈՒԹՅՈՒՆ

 

Ածանցում և բառաբարդում: Գերմաներենի ամենատարածված նախածանցներն ու վերջածանցները:

Գոյականական նախածանցներ` ge-, un-, er-, miss-;

գոյականակերտ վերջածանցներ` -er, -ler, -ner, -ling, -el, -or, -us, -ismus, -nom, -log, -ist,

- ant, -ent, -at, -et, -it, -ot, -heit, -keit, -schaft, -tion, -ung, -ei, -ie, -ik, -ur, -sal, -nis, -um,-tum, -tel;

ածականական նախածանցներ ` un-, ur-, er- ;

ածականական վերջածանցներ` -ig, -lich, -los, -bar, -haft, -en, -ern;

բայական նախածանցներ` ab-, an-, aus-, bei-, ein-, mit-, nach-, vor-, zu-, be-, ge-, er-, ver-, zer-, ent-, miss-;

 

ՁԵՎԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

Գոյականների հոլովումը: Նախադասության մեջ գոյականների գործածությունը տարբեր հոլովներով:

Հոդ (արտիկլ): Որոշյալ հոդի գործածությունը: Անորոշ հոդի գործածությունը: Հոդի բացակայությունը:

Բայ: ՈՒժեղ և թույլ բայերի ժամանակային ձևերի կազմությունն ու գործածությունը PrՊsens, Imperfekt, Perfekt, Plusquamperfekt, Futurum ժամանակներով: Հրամայական ձևերի կազմությունը:

Ածական անուն: Ածականների շարահյուսական գործառույթները: Ածականների համեմատության աստիճանների կազմությունը: Ածականի հոլովումը:

Մակբայ: Մակբայների իմաստային և շարահյուսական գործառույթները:

Դերանուն: Անձնական, ստացական, ցուցական, հարցական և հարաբերական դերանուններն ու նրանց հոլովումը:

Նախդիրներ: Genitiv, Dativ, Akkusativ, և Dativ և Akkusativ պահանջվող նախդիրները:

Բուհ ընդունվողը ընթերցանության ժամանակ պետք է կարողանա գտնել ու մեկնաբանել

ա/ Infinitiv-ի խմբերը և zu մասնիկի հետ Infinitiv-ի գործածության հիմնական դեպքերը,

բ/ PrՊsens, Imperfekt ժամանակային ձևերով դրված Passiv նախադասությունները,

գ/ haben + zu + Infinitiv և sein + zu + Infinitiv կառույցները,

 

ՇԱՐԱՀՅՈՒՍՈՒԹՅՈՒՆ

 

Հաստատական, ժխտական (nicht և kein բառերով) հրամայական և հարցական (հարցական բառերով և առանց դրանց) նախադասությունների գործածությունը: Բայական (նաև` անջատվող նախածանցներով) և անվանական ստորոգյալների գործածությունը ժամանակային պարզ և բաղադրյալ ձևերով:

Մոդալ բայերով և Infinitiv-ով, խոնարհվող բայով և zu+Infinitiv-ով արտահայտված բաղադրյալ բայական ստորոգյալով նախադասությունների գործածությունը:

Բարդ ստորադասական նախադասությունների գործածությունը: Երկրորդական նախադասություններ` ուղիղ խնդիր երկրորդական նախադասություն, ժամանակի պարագա երկրորդական նախադասություն, պատճառի երկրորդական նախադասություն, որոշիչ երկրորդական նախադասություն: Und, aber, denn, deshalb շաղկապներով բարդ համադասական նախադասությունների գործածությունը: Man, es դերանուններով արտաայտված ենթակայով նախադասությունների գործածությունը:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Մ. Աստվածատրյան և ուր. - Հարցաշարերի ժողովածու. Գերմաներեն լեզու, «Միտք» հրատ., Երևան 1997 թ.:

2. Մ. Աստվածատրյան և ուր. - Գերմաներեն պետական ավարտական քննության հարցատոմսեր, Երևան 2002 թ.

3. Գ. Վարդանյան և ուր. - Գերմաներեն լեզվի դասագիրք 6-րդ դասարանի համար, 1999 թ., «Մակմիլան-Արմենիա» հրատ.:

4. Ք. Աղայեկյան և ուր. Գերմաներեն լեզվի դասագիրք 7-րդ դասարանի համար, 1999 թ. «Մակմիլան-Արմենիա» հրատ.:

5. Ք. Աղայեկյան և ուր. - Գերմաներեն լեզվի դասագիրք 8-րդ դասարանի համար, 1999 թ. «Մակմիլան-Արմենիա» հրատ.:

6. Մ. Հարությունյան և ուր. - Գերմաներեն լեզվի դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, 1995 թ. «Լույս» հրատ.:

7. Մ. Հարությունյան և ուր. - Գերմաներեն լեզվի դասագիրք 10-րդ դասարանի համար, 1996-98 թթ., «Լույս» հրատ.:

8. Մ. Հարությունյան - «Գերմաներենի քերականության համառոտ ձեռնարկ», 1999 թ.:

8. Գերմաներենի գրավոր քննության հարցաշարերի շտեմարան - 1999 թ. «ԵՊՀ» 1999 թ. Շտեմարանի հավելված, 2001 թ., «Նաիրի» հրատ.:

9. Գերմաներենի գրավոր քննության հարցաշարերի շտեմարանի հավելված - 2005 թ.

 

Գերմաներեն լեզվի գրավոր քննության գնահատման չափանիշները

 

1. Առաջին առաջադրանքի ընդհանուր գնահատականն է 3 միավոր: Յուրաքանչյուր ճիշտ տեղադրված բառ գնահատվում է 0,3 միավոր:

2. Երկրորդ առաջադրանքի ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր: Յուրաքանչյուր ճիշտ ընտրություն գնահատվում է 0,2 միավոր:

3. Երրորդ առաջադրանքի ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր: Յուրաքանչյուր ճիշտ տեղադրված կապը կամ հոդը գնահատվում է 0,4 միավոր: Սխալ տեղադրված առանձին կապի կամ հոդի դեպքում հանվում է 0,2 միավոր:

4. Չորրորդ առաջադրանքի ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր: Յուրաքանչյուր ճիշտ կազմված նախադասություն գնահատվում է 0,4 միավոր:

5. Հինգերորդ առաջադրանքի ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր: Յուրաքանչյուր ճիշտ կազմված նախադասություն գնահատվում է 0,4 միավոր: Յուրաքանչյուր քերականական սխալի համար հանվում է 0,2 միավոր:

6. Վեցերորդ առաջադրանքի ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր: Յուրաքանչյուր ճիշտ կատարած փոխակերպում գնահատվում է 0,4, իսկ տեղադրումը` 0,2 միավոր: Յուրաքանչյուր քերականական սխալի համար հանվում է 0,2 միավոր:

7. Յոթերորդ առաջադրանքի ընդհանուր գնահատականն է 3 միավոր: Յուրաքանչյուր ճիշտ կազմություն գնահատվում է 0,6 միավոր:

8. ՈՒթերորդ առաջադրանքի ընդհանուր գնահատականն է 4 միավոր: Յուրաքանչյուր ճիշտ թարգմանված նախադասություն գնահատվում է 0,8 միավոր:

 

Յուրաքանչյուր քերականական սխալի համար հանվում է 0,2 միավոր, իսկ երեք ուղղագրական սխալի համար հանվում է 0,1 միավոր:

 

Գերմաներեն լեզվի գրավոր քննության հարցատոմսի նմուշ

 

I. Լրացնե՛լ տեքստը համապատասխան քանակի բառերով:

Ein Maler saշ einmal in einem Restaurant. Am Nebentisch ... zwei Herren und eine Dame ... . Nach einiger Zeit bemerkte der Maler, dass sich seine Nachbarn Ֆber ... lustig machten. Der Maler bekam einen ... Kopf, sagte aber ..., sondern ... sein Heft ... und begann ... zeichnen. ... ... ... warf er einen Blick auf die Dame, so dass sie ... ... . Sie dachte, dass der Maler sie zeichnete. Sie flՖsterte den Herren etwas zu. ... der Herren stand auf und trat zum Maler heran. «Warum zeichnen Sie unsere Dame ohne ... ?»

---------------------------------------------------------------------------

rot, hervorziehen, Platz nehmen, zu, ab und zu, unruhig werden, der Blick, ein, Erlaubnis, er, nichts, werfen

 

II. Ընտրե՛լ ճիշտ տարբերակը և լրացնել նախադասությունները:

1. Das Kind weint ... Schmerzen.

a) mit b) vor c) von

2. WofՖr interessieren Sie ... denn eigentlich?

a) sich b) euch c) ihnen

3. Die Mutter fragt den Sohn, ... er krank ist.

a) dass b) was c) ob

4. Das sind Schuhe, ... man zum Tennisspielen anzieht.

a) den b) die c) denen

5. ... der Vater fernsieht, spielen die Kinder.

a) seit b) wՊhrend c) als

6. Ich gehe jetzt ins Bett, ... ich morgen frՖh aufstehen muss.

a) wenn b) um c) weil

7. Das ist ein sehr ... Film.

a) langweiligen b) langweiliges c) langweiliger

8. Ich fՖhle mich schuldig ... gegenՖber.

a) den Jungen b) dem Jungen c) des Jungen

9. Seine Kindheit hat er in Bayern ... .

a) verbracht b) gebracht c) verbringen

10. Im Umkleideraum ... die SchՖler ihre Sachen auf die BՊnke.

a) lagen b) legten c) gelegt

 

III. Տեղադրե՛լ կապը և հոդը:

11. Viele junge KՖnstler nahmen ... ... Ausstellung teil.

12. Du brauchst ... ... Hund nicht zu erschrecken.

13. Leipzig gehՓrt ... ... Պltesten UniversitՊten Mitteleuropas.

14. Ich mՓchte meiner Mutter ... ... Gartenarbeiten helfen.

15. Er schreibt einen Brief ... ... Freund.

 

IV. Փակագծերում տրված բառերը դնե՛լ ճիշտ հոլովով:

16. Er bietet (der Junge) eine Zigarette an.

17. Heute diktiert der Lehrer (die SchՖler) die Regel.

18. Ich habe (mein Freund) vom Bahnhof abgeholt.

19. Der Vater schickt (seine Tochter) in die KՖche.

20. Wegen (die Ankunft) meines Vaters muss ich zu Hause bleiben.

 

V. ա/ Տրված պարզ նախադասություններով և շաղկապներով կազմե՛լ երեք բարդ ստորադասական նախադասություն:

բ/ Լրացնե՛լ նախադասությունները` օգտագործելով չորս և ավելի լիիմաստ բառ:

ա)

1. Du hast Schwierigkeiten.

2. Ich habe deinen Bruder nicht erkannt. weil

3. Ein wilder Sturm kam auf.

4. Du musst die Eltern um die Hilfe bitten. wenn

5. Die Matrosen waren auf hoher See.

6. Er hat sich sehr geՊndert. als

 

բ)

1. Ich erinnere mich daran, dass ...

2. Mein Bruder Ֆbt viel, um ...

 

VI. ա/ Կատարե՛լ հետևյալ փոխակերպումները:

բ/ Լրացնե՛լ ածականների բաց թողնված վերջավորությունները:

ա)

1. Er schrieb einen Brief und warf ihn in den Briefkasten. (Aktiv - Passiv)

2. Die Ausstellung wird von vielen AuslՊndern besucht. (Passiv - Aktiv)

բ) Es war einmal ein jung... MՊdchen, das mit seinen lieb... Eltern in einem klein... HՊuschen am Rande eines groշ... Waldes lebte. Das MՊdchen hatte von seiner alt... Groշmutter ein rot... KՊppchen bekommen.

 

VII. Տրված բառերով կազմե՛լ նախադասություններ:

3. sich verabschieden, sein Bruder, von, er, herzlich. (PrՊsens)

4. fՖr, der Vater, das Geschenk, danken, der Sohn. (Imperfekt)

5. essen, das Kind, mit, das FrՖhstՖck, groշer Appetit. (Perfekt)

6. dauern, eine Reise, wie lange, in, dieses Land, fern? (Futur)

7. nachschlagen, das WՓrterbuch, in, das Wort! (Imperativ Singular)

 

VIII. Թարգմանե՛լ գերմաներեն:

1. Դու կարող ես քո ընկերոջն այլևս չզանգահարել: Նա արդեն վաղուց դպրոցում է:

2. Այսօր ամենուր կարելի է գնել թարմ միրգ ու բանջարեղեն:

3. Իմ ընկերուհու փոքր եղբայրը չի ուզում կինո գնալ, քանի որ նա արդեն դիտել է այդ նոր ֆիլմը:

4. Այդ ի՞նչ ես փնտրում: Ինչ-որ բա՞ն ես կորցրել:

5. Փողոցում զգո՛ւյշ և ուշադի՛ր եղիր: Այնտեղ վտանգավոր է:

 

Գերմաներենի ընդունելության բանավոր քննության գնահատման չափանիշներ

 

1. Տեքստի ընթերցում - 3 միավոր

2. Թարգմանություն - 5 միավոր

3. Ընկալում/մեկնաբանություն - 6 միավոր

4. Բանավոր հաղորդակցություն - 6 միավոր

 

Գերմաներեն լեզվի բանավոր քննության թեմաներ

 

1. Republik Armenien

2. Jerewan - Hauptstadt von Armenien

3. Meine Heimatstadt (mein Heimatsdorf)

4. Deutschland

5. GroշstՊdte Deutschlands

6. Die Feste in Deutschland

7. Ճsterreich

8. Die Schweiz

9. Unsere Wohnung

10. Meine Freizeit

11. Wir gehen einkaufen

12. Wenn ich krank bin

13. Meine ZukunftsplՊne

14. Mein Freund (meine Freundin)

15. Meine Ferien

16. Jahreszeiten

17. Mahlzeiten

18. Auf der Post

19. Sport

20. Mein Lieblingsschriftsteller

21. Mein Lieblingskomponist

22. Die Reise

23. Mein Hobby

24. Feste und Feiertage

25. Wir gehen ins Kino (Theater)

 

ԻՍՊԱՆԵՐԵՆ ԼԵԶՈՒ

 

Բառակազմություն

Բառակազմության հիմնական միջոցները` բառածանցում և բառաբարդում:

Իսպաներենի ամենագործածական նախածանցները` contra-, sobre-, in- (im-,i-), inter-, re-, sub- և վերջածանցները` -ito, -illo,-uelo,-astro,-miento,-al, -ista, -dor, - dad, -able, - erվa, -ismo, -ciցn:

Շարահյուսություն

Պարզ և բարդ նախադասություններ: Պատմողական, հարցական, հրամայական և ժխտական նախադասություններ: Բառերի շարադասությունը նախադասության մեջ: Բարդ համադասական և բարդ ստորադասական նախադասությունների կազմությունն ու գործածությունը: Երկրորդական նախադասություններ` ուղիղ խնդիր երկրորդական նախադասություն, ժամանակի, տեղի, պատճառի, պայմանի առաջին տիպի (պարագա) երկրորդական նախադասություններ: ՈՒղղակի և անուղղակի խոսք:

Ձևաբանություն

Գոյական անուն. սեռը, թիվը:

Հոդ. որոշիչ և անորոշ հոդերի գործածությունը: Հոդի բացակայության դեպքերը:

Ածական անուն. որակական և հարաբերական ածականներ: Ածականների սեռը, թիվը: Որակական ածականների համեմատության աստիճանները:

Թվական անուն. քանակական և դասական թվականների կազմության և գործածության առանձնահատկությունները:

Դերանուն. անձնական դերանուններ: Խնդիր անձնական դերանունների գործածության առանձնահատկությունները: Ստացական, ցուցական, հարցական, հարաբերական, անորոշ, ժխտական դերանուններ:

Բայ. I, II, III խմբերի բայերի սահմանական եղանակի (Modo Indicativo) Presente, Pretռrito indefinido, Pretռrito imperfecto, Pretռrito perfecto, Pretռrito pluscuamperfecto, Futuro simple ժամանակաձևերի, ինչպես նաև Presente de Subjuntivo-ի, Potencial simple-ի և Imperativo-ի կազմությունն ու գործածությունը (Presente de Subjuntivo-ի գործածությունը խնդիր երկրորդական նախադասություններում): Անկանոն և դերանվանական բայերի գործածությունը հիշյալ ժամանակաձևերով: Կրավորական սեռ` Voz pasiva: Բայի անդեմ ձևերը` infinitivo, participio, gerundio: Ամենագործածական բայական կառույցները:

Մակբայ. մակբայների տեսակները, կազմությունը, գործածության առանձնահատկությունները: Ձևի մակբայների համեմատության աստիճաններըԽ:

Նախդիր. ամենագործածական a, ante, bajo, con, contra, de, desde, en, entre, hacia, hasta, para, por, segՕn, sin, sobre, tras, cerca de, delante de, detrոs de, junto a, debajo de, frente a, encima de, antes de նախդիրները:

 

Գրականություն

 

1. Իսպաներենի ընդունելության գրավոր քննության հարցաշարերի շտեմարան, Երևան, 2003:

2. N. G. Fernոոdez, J.S. Lobato. Espaրol 2000 (nivel elemental), Madrid, 1997.

3. L. Busquets y L. Bonzi. Curso intensivo de espaրol para extranjeros, Madrid, 1993.

4. III-X դասարանների համար պաշտոնապես նախատեսված բոլոր դասագրքերը:

 

Իսպաներենի գրավոր քննության պահանջները և գնահատման չափանիշները

 

I. Տրված 15 բառերից ընտրել 10-ը և բացթողումները լրացնել այդ բառերի համապատասխան ձևերով (0,3 x 10 = 3):

Յուրաքանչյուր ճիշտ տեղադրված բառ գնահատվում է 0,3 միավոր: Հանձնարարության ընդհանուր գնահատականն է 3 միավոր: Եթե բառը ընտրված է ճիշտ, բայց տեղադրված է քերականական սխալ ձևով, գնահատականը իջնում է 0,1 միավորով: Բայական յուրաքանչյուր սխալի դեպքում հանվում է 0,2 միավոր: Բառի սխալ տեղադրման դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի:

II. Ընտրել և տեղադրել ճիշտ տարբերակը (0,2 x 10 = 2):

Առաջարկված երեք տարբերակներից ճիշտ կատարված ընտրությունը գնահատվում է 0,2 միավոր: Sվյալ հանձնարարության ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր:

Յուրաքանչյուր սխալ ընտրության դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի:

III. Փակագծերում տրված բայերը գրել նշված ժամանակներով (0,1 x 10 = 1):

Պահանջվող ժամանակաձևով տրված յուրաքանչյուր նախադասություն գնահատվում է 0,1 միավոր: Հանձնարարության ընդհանուր գնահատականն է 1 միավոր:

Յուրաքանչյուր սխալ ժամանակաձևի դեպքում գնահատականն իջնում է 0-ի:

IV. Ավարտել նախադասությունները`Խավելացնելով առնվազն 3 լիիմաստ բառ (0,4 x 5 = 2):

Ճիշտ ավարտված յուրաքանչյուր նախադասություն գնահատվում է 0,4 միավոր: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավորԽ: Բառային կամ քերականական յուրաքանչյուր սխալի դեպքում հանվում է 0,1 միավոր, իսկ բայական յուրաքանչյուր սխալի դեպքում` 0,2 միավոր:

Անիմաստ նախադասությունները գնահատվում են 0 միավոր:

V. ՈՒղղակի խոսքը դարձնել անուղղակի` կատարելով քերականական և բառային անհրաժեշտ փոփոխություններըԽ(0,6 x 5 =3):

Յուրաքանչյուր ճիշտ պատասխան գնահատվում է 0,6 միավորԽ: Ընդհանուր գնահատականն է 3 միավորԽ: Յուրաքանչյուր ոչ բայական սխալի դեպքում հանվում է 0,1 միավոր:

VI. Թարգմանել իսպաներեն (0,8 x 5 = 4):

Ճիշտ թարգմանված յուրաքանչյուր նախադասություն գնահատվում է 0,8 միավոր: Ընդհանուր գնահատականն է 4 միավոր: Բայական սխալի դեպքում գնահատականն իջնում է 0,2 միավորով, իսկ բառային կամ այլ քերականական սխալի դեպքում` 0,1 միավորով: Եթե կատարված սխալների քանակը անցնում է 0,4 միավորից, ապա գնահատականը իջնում է 0-ի:

VII. Տրված 6 բառերն օգտագործելով կազմել նախադասություններ (0,6 x 5 = 3):

Տվյալ հանձնարարությունը կատարելիս պետք է օգտագործվեն տրված 6 բառերը: Ճիշտ կազմված յուրաքանչյուր նախադասություն գնահատվում է 0,6 միավոր: Ընդհանուր գնահատականն է 3 միավոր: Որևէ բառ չօգտագործելու դեպքում հանվում է 0,1 միավոր: Նախադասությունները պետք է տրամաբանորեն և քերականորեն ճիշտ կառուցված լինեն: Անհեթեթ նախադասությունները գնահատվում են 0 միավոր: Քերականական կամ բառային յուրաքանչյուր սխալի դեպքում հանվում է 0,1 միավոր, իսկ բայական յուրաքանչյուր սխալի դեպքում` 0,2 միավոր: Եթե կատարված սխալների քանակը անցնում է 0,3 միավորից, ապա գնահատականը իջնում է 0-ի:

VIII. Կատարել հետևյալ հանձնարարությունները (0,2 x 10 = 2):

Տվյալ հանձնարարությունը բաղկացած է 5 ենթակետից (ընդամենը 10 նախադասություն)` ընտրված հետևյալ քերականական նյութից.

I. Ներգործական սեռի բայերով կազմված նախադասությունները դարձնել կրավորական (Voz Pasiva, ser + participio կառույցը).

II. Ընդգծված բառերը փոխարինել խնդիր անձնական դերանուններով.

III. Տեղադրել համապատասխան անորոշ կամ ժխտական դերանունը.

IV. Կազմել ածականի բաղդատական կամ գերադրական աստիճանները.

V. ա) փակագծերում դրված բայերը փոխարինել estar + gerundio ձևով.

բ) փակագծերում դրված բայերը փոխարինել estar + participio ձևով.

գ) տեղադրել համապատասխան ստացական դերանունը.

դ) տեղադրել համապատասխան նախդիրը.

ե) տեղադրել համապատասխան հարցական դերանունը.

զ) տեղադրել ser կամ estar օժանդակ բայերը.

է) ընդգծված թվականները գրել տառերով.

Յուրաքանչյուր ճիշտ կատարված հանձնարարություն գնահատվում է 0,2 միավոր: Ընդհանուր գնահատականն է 2 միավոր: Սխալ կատարված յուրաքանչյուր հանձնարարություն գնահատվում է 0 միավոր:

Բոլոր հանձնարարություններում շեշտը չդնելու կամ սխալ դնելու դեպքում գնահատականն իջնում է 0,02 միավորով:

Ներկայացված բոլոր հանձնարարությունները պետք է բացառեն իսպաներենի Modo Indicativo-ի Futuro Perfecto և Pretռrito Anterior, Modo Subjuntivo-ի անցյալ և ապառնի ժամանակները, ինչպես նաև Modo Potencial-ի եղանակային օգտագործումը:

 

Իսպաներեն լեզվի գրավոր քննության տարբերակ

 

I. Տրված 15 բառերից ընտրել 10-ը և բացթողումները լրացնել այդ բառերի համապատասխան ձևերով.

desde, querer, haber, frվo, gustarme, irse, alguno, decir, por, hacer, ser, tener, beber, de, campo

Un dվa una zorra iba ............ un camino. Era el mes ...... agosto ........ calor. La zorra ........... hambre y buscaba algo para comer. Pronto la zorra vio un huerto donde ......... uvas.

- iQuռ buenas ........ estas uvas!- dijo la zorra y ....... cogerlas.

La zorra saltց, pero no pudo coger las uvas. Entonces...........:

- Estas uvas no son buenas, no ...., no las puedo comer. Y. del huerto.

 

II. Ընտրել և տեղադրել համապատասխան տարբերակը.

1. Ellos van a Madrid ....... aviցn.

a) de b) en c) con

2. A Roberto .... gusta viajar.

a) se b) le c) lo

3. No sռ ......... ha pasado.

a) quռ b) que c) cuanto

4. Maրana vamos de excursiցn, probablemente ...... buen tiempo.

a) harո b) haga c) harվa

5. ...... Vd. derecho, la farmacia estո a la derecha de la calle.

a) siguiց b) siga c) sigas

6. ........ de nosotros lo ha comprendido.

a) alguien b) ninguno c) nadie

7. El jefe me dijo ayer que me ................. a las siete.

a) ha llamado b) llamarո c) llamarվa

8. El pueblo .......... iglesia visitamos se llama Punilla.

a) que b) cuya c) cual

9. A la niրa .......... gustan mucho los dulces.

a) la b) le c) los

10. Lola es ............. mejor estudiante del grupo.

a) el b) la c) lo

 

III. Փակագծերում տրված բայերը գրել նշված ժամանակներով.

1. Mi perro no (morder), es muy tranquilo.

(Presente de Indicativo)

2. Hoy (despertarse, nosotros) muy temprano.

(Pretռrito Perfecto de Indicativo)

3. Al oվr tal disparate todos (reվrse) a carcajadas.

(Pretռrito Indefinido de Indicativo)

4. Cuando llamռ a Josռ, ռl todavվa no (volver).

(Pretռrito Pluscuamperfecto de Indicativo)

5. Mi hermano (venir) a verme muy a menudo.

(Pretռrito Imperfecto de Indicativo)

6. Sռ que (saber, tՕ) redactar bien los textos de la prensa.

(Futuro Simple de Indicativo)

7. (Ponerse, tՕ) el abrigo, hace frվo.

(Imperativo Afirmativo)

8. No (acercarse, Vd.) a la ventana.

(Imperativo Negativo)

9. Recomiendo que (dirigirse, vosotros) a este doctor.

(Presente de Subjuntivo)

10. (Ser) las seis cuando llegamos a Roma.

(Potencial Simple)

 

IV. Ավարտել նախադասությունները` ավելացնելով առնվազն 3 լիիմաստ բառ.

1. Hace unos aրos .................

2. El no sabe tantas cosas que .................

3. Las condiciones de trabajo .................

4. Tengo gran deseo de ..................

5. Si viene mi amigo .................

 

V. ՈՒղղակի խոսքը դարձնել անուղղակի` կատարելով քերականական և բառային անհրաժեշտ փոփոխությունները.

1. «Por fin tengo dinero y puedo comprarme un coche «, dice Juan.

2. «He ido a Correos para mandar un paquete», dijo Marվa.

3. «էCuոntos aրos viviste en Bilbao?» me preguntց mi prima.

4. «Pepe, ve al estanco y cցmprame cigarrillos», pide el abuelo.

5. «էYa has hablado con mi novia?» preguntց Carlos.

 

VI. Թարգմանել իսպաներեն.

1. Վաղը արթնացի՛ր ավելի շուտ, քան այսօր:

2. Եթե հիվանդը վատանա, պետք է բժիշկ կանչել:

3. Հինգերորդ վարժությունը շատ ավելի հեշտ է, քան վեցերորդը:

4. Նա ասաց, որ քաղցած չէ, քանի որ արդեն ճաշել է տանը:

5. Շատ եմ խնդրում, որ Միգելը ինձ օգնի տանելու այս մոխրագույն ճամպրուկը:

 

VII. Տրված բառերը օգտագործելով կազմել նախադասություններ.

1. llevar, mujer, color, negro, caro, blusa

2. mռdico, ojo, recetar, enfermo, medicina, curar

3. padre, hija, flor, traer, pedir, siempre

4. palabra, repetir, vez, mucho, mismo, alumno

5. bastante, hoy, elegante, fiesta, traje, ser

 

VIII.

I. Ներգործական սեռի բայերով կազմված նախադասությունները դարձնել կրավորական (Voz Pasiva, ser + participio կառույցը).

1. El camarero trajo la comida.

2. Los bomberos habվan apagado el fuego con dificultad.

II. Ընդգծված բառերը փոխարինել խնդիր անձնական դերանուններով.

1. Ella quiere ponerse la blusa roja.

2. էLe habռis pedido la direcciցn a la compaրera nueva?

III. տեղադրել համապատասխան անորոշ կամ ժխտական դերանունը.

1. Paco no tiene ... deseo de explicarlo.

2. No hay .... asiento libre.

IV. Կազմել ածականի բաղդատական կամ գերադրական աստիճանները.

1. La salud de tus padres es ............ (malo) que antes.

2. Este cuarto es ............. (claro) como el tuyo.

V. Տեղադրել համապատասխան նախդիրը.

1. Saludamos .... el profesor en espaրol.

2. ... los niրos les gusta el chocolate.

 

ԻՍՊԱՆԵՐԵՆ ԼԵԶՎԻ ԲԱՆԱՎՈՐ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ

 

Բանավոր քննությունը ստուգում է դիմորդի ընթերցելու (բարձրաձայն), տեքստի ընկալման (ստուգվում է հարցերի միջոցով), գեղարվեստական թարգմանության (12-14 տող թարգմանել բառարանի օգնությամբ) և բանավոր զրույցի (առաջադրված թեման պատմելով ներկայացնելու և տրվող հարցերին պատասխանելու ձևով) կարողությունները, որոնք գնահատվում են հետևյալ չափանիշներով.

1. ընթերցանություն (0-3 միավոր)

2. թարգմանություն (0-5 միավոր)

3. ընթերցված տեքստի ընկալում (0-6 միավոր)

4. բանավոր հաղորդակցում (0-6 միավոր)

Քննական տոմսը բաղկացած է երկու հարցից.

1. Կարդալ, թարգմանել և պատասխանել հարցերին` տրված հատվածի սահմաններում

2. Զրույց առաջադրված թեմայով:

Հարցատոմսի առաջին առաջադրանքի համար նախատեսված նյութը համապատասխանում է հանրակրթական դպրոցի 8-10-րդ դասարանների տնային ընթերցանության համար նախատեսված գեղարվեստական գրքերի բարդության մակարդակին:

 

Բանավոր զրույցի համար ներկայացված են հետևյալ թեմաները.

1. RepՕblica de Armenia 13. Mi dվa de descanso

2. Erevոn, capital de Armenia 14. Mi dվa de estudios

3. Mi ciudad natal 15. Las vacaciones

4. Espaրa 16. Correo

5. Madrid, capital de Espaրa 17. Las estaciones del aրo

6. Amռrica Latina 18. Las comidas

7. Personalidades famosas 19. En los Grandes Almacenes

8. Mi familia 20. El teatro

9. Mi casa 21. El cine

10. Mi amigo (a) 22. De viaje

11. Mi aficiցn 23. Al mռdico

12. Mi escuela 24. Un dվa de cumpleaրos

 

Այսպիսով, բանավոր քննության ժամանակ ստուգելով դիմորդի վերոհիշյալ չորս կարողությունները` նրա պատասխանը գնահատվում է 0-20 միավորի սահմաններում:

Գնահատականի բողոքարկման դեպքում դիմորդին տրվում է 4-5 նախադասություն` հայերենից իսպաներեն թարգմանելու համար, որով և ստուգվում են նրա թե՛ քերականական և թե՛ բառապաշարային գիտելիքները:

 

ՊԱՐՍԿԵՐԵՆ ԼԵԶՈՒ

 

ԳՐԱՎՈՐ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ

 

Գրել թելադրություն, որի նպատակն է ստուգել պարսկերենի ուղղագրության իմացությունը: ՈՒշադրություն դարձնել հետևյալ կետերին.

1. Տարբեր դիրքերում գտնվող երկար և կարճ ձայնավորների ուղղագրությունը.

2. Պարսկերենի գրային համակարգում առանձին բաղաձայն հնչույթների արտահայտումը:

Լրացնել տեստ, որը թույլ կտա ստուգելու դիմորդի հետևյալ լեզվական գիտելիքները.

1. Անհրաժեշտ բառապաշարի իմացություն ու ճիշտ գործածություն.

2. Թարգմանչական հմտությունների տիրապետում (պարսկերենից մայրենի լեզվի և մայրենի լեզվից` պարսկերենի)

3. Ժամանակակից պարսկերենի քերականության իմացություն:

Վերոհիշյալ պահանջների կատարման համար անհրաժեշտ է պարսկերենի քերականության հետևյալ բաժինների իմացություն.

ՀՆՉՅՈՒՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ. Պարսկերենի այբուբենի ձայնավորական ու բաղաձայնական համակարգը: Ձայնավոր հնչյունների ուղղագրությունը տարբեր դիրքերում: Բաղաձայն հնչյունների ուղղագրությունը, նրանց հնչյունափոխությունը:

ԲԱՌԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ. Հոմանիշ, հականիշ և համանուն բառեր:

ԲԱՌԱԿԱԶՄՈՒԹՅՈՒՆ. Բառերի տեսակներն ըստ կազմության` վերլուծական և համադրական բաղադրություններ: Ածանցում և բառաբարդում: Գոյականակերտ վերջածանցները: Ածականակերտ նախածանցներն ու վերջածանցները: Բայական նախածանցները: Մակբայակերտ նախածանցներն ու վերջածանցները:

ՁԵՎԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ.

ԳՈՅԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ. Գոյականի կազմությունը: Գոյականի թիվը: Գոյականի որոշյալ և անորոշ առումը: Հոլովական կարգի արտահայտումը պարսկերենում. ա) նախդիրները, բ) հետդիրը, գ) իզաֆետը:

ԱԾԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ. Ածականի ձևաբանական կառուցվածքը (ածականի բառակազմությունը):Որակական ածական: Որակական ածականների համեմատության աստիճանները: Հարաբերական ածական:

ԹՎԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ. Քանակական, դասական, բաշխական և կոտորակային թվականներ: Դասանիշները թվականների հետ:

ԴԵՐԱՆՈՒՆ. Անձնական դերանուններ. ա) ինքնուրույն անձնական դերանուններ և կցական անձնական դերանուններ: Ցուցական դերանուն: Փոխադարձ դերանուն: Անդրադարձ-սաստկական դերանուն: Հարցական դերանուն: Որոշյալ դերանուն: Անորոշ դերանուն: Ժխտական դերանուն:

ԲԱՅ. Բայերի բառակազմական առանձնահատկությունները. ա)համադրական (պարզ), բ)նախածանցավոր կամ նախդրավոր և գ)հարադիր բայեր: Կանոնավոր և անկանոն բայեր: Բայի քերականական ձևերի կազմությունը. բայահիմքեր, դիմային վերջավորություններ, ձևակազմական նախամասնիկներ, սպասարկու-օժանդակ բայեր: Բայի անդեմ ձևերը պարսկերենում` անորոշ, անցյալ, ենթակայական և ապառնի դերբայները: «եմ, կամ» և «լինել» բայ-հանգույցների խոնարհումը: Բայի եղանակի քերակարգը պարսկերենում. սահմանական եղանակ, հրամայական եղանակ, ստորադասական-պայմանական եղանակ: Բայի ժամանակի քերակարգը. սահմանական եղանակի ժամանակաձևերը` ներկա-ապառնի, անցյալ անկատար, անցյալ կատարյալ, ներկա շարունակական, անցյալ շարունակական, վաղակատար, անցյալի վաղակատար, բուն ապառնի; հրամայական եղանակի ժամանակաձևը; պայմանական-ստորադասական եղանակի ժամանակաձևերը` աորիստ (ներկա-ապառնի) և անցյալի ենթադրական: Բայասեռի քերականական կարգը` ներգործական և կրավորական սեռ:

ՄԱԿԲԱՅ. Մակբայի տեսակներն ըստ կազմության: Ժամանակի, ձևի, տեղի, պատճառի, չափ ու քանակի մակբայներ:

ՆԱԽԴԻՐ. Իսկական և իզաֆետային նախդիրներ:

ՇԱՂԿԱՊ. Շաղկապների բառակազմական դասակարգումը` պարզ և բարդ շաղկապներ: Շաղկապների դասակարգումն ըստ շարահյուսական կապակցության դերի` համադասական և ստորադասական շաղկապներ:

ՇԱՐԱՀՅՈՒՍՈՒԹՅՈՒՆ.

Բառակապակցություններ. իզաաֆետային բառակապակցություններ, անվանական բառակապակցություններ, նախդրավոր բառակապակցություններ:

Նախադասություն: Նախադասության գլխավոր և երկրորդական անդամները: Նախադասության տեսակներն ըստ բնույթի` պատմողական, հարցական, հրամայական, բացականչական:

Նախադասության տեսակներն ըստ կազմության` պարզ և բարդ նախադասություններ:

Պարզ նախադասություն (պարզ համառոտ և պարզ ընդարձակ նախադասություններ):

Բարդ նախադասություն: Բարդ համադասական և բարդ ստորադասական նախադասություններ:

 

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

1. Պարսից լեզվի դասագիրք. (հանրակրթական դպրոցի II-X դասարանների համար), Երևան, «Իրանագիտական Կովկասյան կենտրոնի հրատարակչություն», 2000 թ.

2. Գ. Նալբանդյան, Պարսից լեզվի քերականություն, Երևան, 1980 թ.