ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ
Վերաքննիչ քաղաքացիական Քաղաքացիական գործ թիվ 3-491 (ՎԴ)
դատարանի վճիռ 2008 թ.
Քաղաքացիական գործ թիվ 08-557
Նախագահող դատավոր` Ն. Տավարացյան
Դատավորներ` Գ. Մատինյան
Ս. Միքայելյան
ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)
նախագահությամբ Հ. Մանուկյանի
մասնակցությամբ դատավորներ Ա. Մկրտումյանի
Վ. Աբելյանի
Հ. Ղուկասյանի
Ս. Օհանյանի
2008 թվականի սեպտեմբերի 26-ին,
դռնբաց դատական նիստում, քննելով Նվարդ Բաղդասարյանի վճռաբեկ բողոքը Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 06.02.2008 թվականի վճռի դեմ` ըստ Նվարդ Բաղդասարյանի հայցի ընդդեմ ՀՀ սոցիալական ապահովագրության պետական հիմնադրամի Խորհրդային տարածքային կենտրոնի (այսուհետ` Հիմնադրամ)` արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի անցնելուն պարտավորեցնելու պահանջի մասին,
ՊԱՐԶԵՑ
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.
Դիմելով դատարան` Նվարդ Բաղդասարյանը պահանջել է պարտավորեցնել Հիմնադրամին նշանակել արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ:
Ավան և Նոր Նորք համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 21.11.2007 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:
Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 06.02.2008 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:
Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Նվարդ Բաղդասարյանը:
Վճռաբեկ բողոքին պատասխան չի ներկայացվել:
2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.
Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
i
Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասը, չի կիրառեր «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետը, «Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք տվող արտադրությունների, աշխատանքների, մասնագիտությունների, պաշտոնների և ցուցանիշների թիվ 1 և 2 ցուցակները հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության 13.10.2005 թվականի թիվ 1987-Ն որոշմամբ հաստատված «Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք տվող` առանձնապես ծանր, առանձնապես վնասակար արտադրությունների, աշխատանքների, մասնագիտությունների, պաշտոնների և ցուցանիշների» թիվ 1 ցուցակը, որոնք պետք է կիրառեր:
Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.
Վերաքննիչ դատարանը բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ չի հետազոտել գործում առկա «Արմենիա» հանրապետական բժշկական կենտրոնի (այսուհետ` Ընկերություն) կողմից 03.08.2007 թվականին տրված տեղեկանքը, համաձայն որի հայցվորը 1991 թվականից աշխատել է «Արմենիա» հանրապետական բժշկական կենտրոնի ռենտգեն բաժնում, որպես ռենտգեն-լաբորանտ:
Բացի այդ, Վերաքննիչ դատարանը գործում առկա հրամանները հայցվորի աշխատանքային գրքույկի հետ համեմատելիս հաշվի չի առել, որ դրանք նույնաբովանդակ են և համապատասխանում են աշխատանքային գրքույկում կատարած գրառումներին, որի հետևանքով վերջինս զրկվել է արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի անցնելու իր իրավունքից:
Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 06.02.2008 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել համապատասխան ստորադաս դատարան` նոր քննության:
3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.
Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`
1. Գործում առկա աշխատանքային գրքույկի համաձայն` Նվարդ Բաղդասարյանը 16.12.1991 թվականից Ընկերության ռենտգեն բաժանմունքում աշխատում է որպես ռենտգեն-լաբորանտ:
2. Ընկերության գլխավոր տնօրեն Գ. Գրիգորյանի 03.08.2007 թվականի տեղեկանքի համաձայն` Նվարդ Բաղդասարյանը 16.12.1991 թվականից առայսօր աշխատում է Ընկերության ռենտգեն բաժանմունքում, որպես ռենտգեն-լաբորանտ:
3. Ընկերության գլխավոր տնօրեն Գ. Գրիգորյանի 03.10.2007 թվականի թիվ 134 գրության համաձայն` Նվարդ Բաղդասարյանը, որպես վնասակար պայմաններում աշխատող, 16.12.1991 թվականից ստացել է լրացուցիչ արձակուրդային օրեր և նրա աշխատավարձը ներառել է 50%-ի չափով հավելավճար:
4. Հիմնադրամի տնօրեն Ա. Մարտիրոսյանի 18.07.2007 թվականի թիվ 684 գրությամբ մերժվել է Նվարդ Բաղդասարյանին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի նշանակումը:
4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.
Քննելով վճռաբեկ բողոքը վերը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքը հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.
«Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի 1-ի կետի 1-ին ենթակետի համաձայն` արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունի 55 տարին լրացած անձը` 25 տարվա ապահովագրական ստաժի առկայության դեպքում, որից 15 տարին` առանձնապես վնասակար, առանձնապես ծանր պայմաններում, եթե լրիվ աշխատանքային օրը զբաղված է եղել արտոնյալ կենսաթոշակի իրավունք տվող աշխատանքներով:
«Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք տվող արտադրությունների, աշխատանքների, մասնագիտությունների, պաշտոնների և ցուցանիշների թիվ 1 և 2 ցուցակները հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության 13.10.2005 թվականի թիվ 1987-Ն որոշմամբ հաստատված «Արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք տվող` առանձնապես ծանր, առանձնապես վնասակար արտադրությունների, աշխատանքների, մասնագիտությունների, պաշտոնների և ցուցանիշների» թիվ 1 ցուցակի համաձայն` արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունեն ռենտգեն-լաբորանտները:
i
Վճռաբեկ դատարանն իր որոշումներում անդրադարձել է դատական ակտերի իրավական հիմնավորվածության հարցին (տես օրինակ` «Քնար-88» ՍՊԸ ընդդեմ ՀՀ ԿԱ պետական գույքի կառավարման վարչության, 21.12.2006 թ. քաղ. գործ թիվ 3-2504/ՏԴ (գումար բռնագանձելու պահանջով):
Վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ վճռի թե՛ փաստական և թե՛ իրավական հիմնավորումը: Ըստ Վճռաբեկ դատարանի վերոհիշյալ որոշման` վճռի իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ նյութական իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այդ նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանն եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին:
i
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածից հետևում է, որ դատարանը պետք է նշի ոչ միայն այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է վիճելի փաստերը հաստատելիս և արդյունքում վճիռ կայացնելիս, այլև պետք է պատճառաբանի, թե ինչու է կողմի ներկայացրած այս կամ այն ապացույցը մերժվում: Միայն նման հիմնավորումը կարող է վկայել գործի բազմակողմանի հետազոտության մասին (տես Անժելա Ղազարյանը, Արփիկ և Արմինե Գասպարյաններն ընդդեմ Շուշանիկ Սարգսյանի, Ոսկեհատ, Նունե, Հրանուշ Գասպարյանների` ժառանգական գույքը ժառանգների միջև բաժանելու պահանջի մասին, ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 12.12.2007 թվականի որոշում, քաղաքացիական գործ 3-1843/ՎԴ):
Մինչդեռ, սույն քաղաքացիական գործով Վերաքննիչ դատարանը, հայցապահանջը մերժելիս գնահատման առարկա չի դարձրել Նվարդ Բաղդասարյանի աշխատանքային գրքույկը և հրամանները, Ընկերության հրամանագրքում կատարված գրառումները, Ընկերության գլխավոր տնօրեն Գ. Գրիգորյանի 03.08.2007 թվականի տեղեկանքը, որով հիմնավորվում են, որ Նվարդ Բաղդասարյանը 16.12.1991 թվականից աշխատում է Ընկերության ռենտգեն բաժանմունքում, որպես ռենտգեն-լաբորանտ, Ընկերության գլխավոր տնօրեն Գ. Գրիգորյանի 03.10.2007 թվականի թիվ 134 գրությունը, որով հիմնավորվում է, որ Նվարդ Բաղդասարյանը, որպես վնասակար պայմաններում աշխատող, 16.12.1991 թվականից ստացել է լրացուցիչ արձակուրդային օրեր և նրա աշխատավարձը ներառել է 50%-ի չափով հավելավճար:
Սույն գործի փաստերի համադրության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը արձանագրում է, որ Նվարդ Բաղդասարյանը 16.12.1991 թվականից աշխատելով Ընկերության ռենտգեն բաժանմունքում, որպես ռենտգեն-լաբորանտ, օրենքով սահմանված կարգով արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք ունի:
Ավելին, Վերաքննիչ դատարանը հայցապահանջի մերժման հիմքում դնելով Ընկերության գլխավոր տնօրեն Գ. Գրիգորյանի 03.08.2007 թվականի տեղեկանքի հերքման հանգամանքը` աշխատանքային գրքույկի և Ընկերության հրամանագրերում կատարված գրառումներով և գրանցումներով, չի նշել թե՞ որ գրառումներով և գրանցումներով է հերքվում վերը նշված տեղեկանքը:
Այսպիսով, վերը նշված հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ և 228-րդ հոդվածների ուժով` Վերաքննիչ դատարանի վճիռը բեկանելու համար:
i
Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի 1-ին կետի 4-րդ ենթակետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու` վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.
«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն քաղաքացիական գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված` անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար, գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում, Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից:
Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241.2-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը
ՈՐՈՇԵՑ
1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 06.02.2008 թվականի վճիռը և այն փոփոխել. Նվարդ Բաղդասարյանի հայցը բավարարել` պարտավորեցնել Հիմնադրամին նշանակել Նվարդ Բաղդասարյանին արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակ:
2. Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:
Նախագահող` Հ. Մանուկյան
Դատավորներ` Ա. Մկրտումյան
Վ. Աբելյան
Հ. Ղուկասյան
Ս. Օհանյան