ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ
ՀՀ վարչական դատարանի վճիռ Վարչական գործ թիվ ՎԴ/4538/05/09
Վարչական գործ թիվ ՎԴ/4538/05/09 2010 թ.
Նախագահող դատավոր` Հ. Բեդևյան
ՈՐՈՇՈՒՄ ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական
պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան)
նախագահությամբ Ե. Խունդկարյանի
մասնակցությամբ դատավորներ Ե. Սողոմոնյանի
Վ. Աբելյանի
Ս. Անտոնյանի
Վ. Ավանեսյանի
Ա. Բարսեղյանի
Մ. Դրմեյանի
Գ. Հակոբյանի
Է. Հայրիյանի
Տ. Պետրոսյանի
2010 թվականի հոկտեմբերի 29-ին
դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի (այսուհետ` Կոմիտե) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 21.05.2010 թվականի վճռի դեմ` ըստ «Օլիմպ» արտադրական կոոպերատիվի (այսուհետ` Կոոպերատիվ) հայցի ընդդեմ Կոմիտեի` Կոմիտեի հետբացթողումային հսկողության վարչության (այսուհետ` Վարչություն) 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,
ՊԱՐԶԵՑ
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը
Դիմելով դատարան` Կոոպերատիվը պահանջել է անվավեր ճանաչել Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտը:
ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 21.05.2010 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:
Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Կոմիտեն:
Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:
2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը
Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
Դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածը, ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 150.1-րդ հոդվածը, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 25-27-րդ, 113-րդ հոդվածները, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ, 105-րդ, 131-132-րդ հոդվածները:
Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.
Դատարանը գտել է, որ Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտը վարչական ակտ է: Մինչդեռ Կոմիտեն «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 53-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի վերլուծությամբ հիմնավորել է, որ նշված ակտը պետական մարմնի կամ նրա պաշտոնատար անձի որոշում, կարգադրություն, հրաման կամ այլ անհատական իրավական, վարչական ակտ կամ գործողություն չէ, որով խախտվել է Կոոպերատիվի` ՀՀ Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով երաշխավորված իրավունքները և (կամ) ազատությունները, ինչպես որ սահմանված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածով: Բացի այդ, ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 150.1-րդ հոդվածի 6-րդ մասից նույնպես հետևում է, որ Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտի կազմման փաստով Կոոպերատիվի որևէ իրավունք կամ ազատություն չի խախտվել, և վերջինիս նկատմամբ որևէ պարտավորություն չի առաջադրվել, քանի որ նշված ակտն ընդամենը թերի վճարված գումարների և դրանք ուշ վճարելու համար սահմանված տույժերի վերաբերյալ կատարված հաշվարկ է: Ավելին, այդ ակտով միայն առաջարկվում է վճարել համապատասխան գումարը, որը սահմանված ժամկետում չվճարելու դեպքում որևէ իրավական հետևանք չի առաջանում: Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտն իրավական, վարչական ակտ չէ նաև այն պատճառով, որ ի տարբերություն այլ իրավական ակտերի, որոնց համար ՀՀ օրենսդրությամբ նախատեսված է բողոքարկման մեխանիզմ, նշված ակտի բողոքարկման կարգ ՀՀ մաքսային օրենսգրքով նախատեսված չէ:
Դատարանն անտեսել է, որ Իսպանիայի մաքսային ծառայությունից ստացված տեղեկությանը համապատասխան, Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտում տեղ գտած գումարների գանձման հիմնավորվածությունը կարող էր որոշվել միայն 01.12.2009 թվականի մեղադրական եզրակացությամբ` Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարան ուղարկված քրեական գործն ըստ էության քննելուց հետո: Մինչդեռ Դատարանը նշված հանգամանքով պայմանավորված սույն գործի վարույթը կասեցնելու վերաբերյալ Կոմիտեի ներկայացրած միջնորդությունը մերժել է:
Դատարանը, կատարելով միակողմանի և ոչ օբյեկտիվ քննություն, ինչպես նաև հաշվի չառնելով սույն գործի իրական պատկերը, հետբացթողումային հսկողություն իրականացնելու մասին վերադաս մաքսային մարմնի ղեկավարի հրամանի օրինակն ապրանքներ տեղափոխող անձին կամ հայտարարատուին հանձնելու հարցում դրսևորել է ձևական և ոչ օբյեկտիվ մոտեցում` «հրամանի երկու օրինակ» արտահայտությունը մեկնաբանելով որպես հրամանի երկու բնօրինակ: Մինչդեռ Դատարանը չի ապացուցել, թե ինչ հիմքով տվյալ իրավահարաբերությունում օրենքի պահանջներին համապատասխան ընդունված իրավական ակտը` Կոմիտեի նախագահի 31.08.2009 թվականի «Հետբացթողումային հսկողություն իրականացնելու մասին» թիվ 2450-Ա հրամանի լուսապատճենը, չի կարելի ընդունել և կիրառել որպես օրենքով սահմանված ակտի երկրորդ հավասարազոր օրինակ, երբ չի հաստատվել նշված հրամանի բնօրինակի և լուսապատճենի ձևի և բովանդակության որևէ տարբերություն: Բացի այդ, Դատարանը որպես ապացույց հաշվի չի առել գործով որպես վկաներ ներգրավված և հետբացթողումային հսկողության իրականացման գործողություններին անմիջական մասնակցություն ունեցած պաշտոնատար անձանց բացատրությունները, որոնք դատաքննությամբ չեն հերքվել, ինչպես նաև Կոոպերատիվի կողմից Կոմիտեի նախագահի 31.08.2009 թվականի «Հետբացթողումային հսկողություն իրականացնելու մասին» թիվ 2450-Ա հրամանի օրինակը միտումնավոր ստանալուց խուսափելու և հրաժարվելու պարագայում մաքսային մարմնի ձեռնարկած հետադարձ ստացման ծանուցմամբ փոստային առաքմամբ նշված հրամանի օրինակը վերջինիս հանձնելու գործողության փաստը, որը նույնպես կատարվել է ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:
Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է Դատարանի 21.05.2010 թվականի վճիռը բեկանել և փոփոխել` հայցը մերժել:
3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը
Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.
1) Կոմիտեի նախագահի 31.08.2009 թվականի «Հետբացթողումային հսկողություն իրականացնելու մասին» թիվ 2450-Ա հրամանի հիման վրա Կոոպերատիվի կողմից ՀՀ մաքսային սահմանով ապրանքների տեղափոխման օրինականության, մաքսային վճարների հաշվարկման ու վճարման ճշտության նպատակով իրականացվել է հետբացթողումային հսկողություն` ստուգելով Կոոպերատիվի կողմից 2007 թվականի թիվ C 19630 և 2008 թվականի թիվ C 5486 մաքսային հայտարարագրերով «Ներմուծում` ազատ շրջանառության համար» ռեժիմով հայտարարագրված ապրանքների վերաբերյալ տեղեկությունների արժանահավատությունը և դրանց հետագա շրջանառության վերաբերյալ տեղեկատվության աղբյուր հանդիսացող փաստաթղթերը (գ.թ. 112):
2) Նշված հետբացթողումային հսկողության արդյունքում Վարչությունը 12.09.2009 թվականին կազմել է «Մաքսային կանոնների խախտման վերաբերյալ» արձանագրությունը, որով արձանագրվել է, որ 10.10.2007 թվականի C 19630 և 18.03.2008 թվականի թիվ C 5486 մաքսային հայտարարագրերով պակաս հայտարարագրված մաքսային արժեքը կկազմի 12.825.763 ՀՀ դրամ, և ՀՀ մաքսային սահմանով ապրանքների տեղափոխումը պարունակում է ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 202-րդ և 203-րդ հոդվածների հատկանիշները (գ.թ. 12-16):
3) Նույն հետբացթողումային հսկողության արդյունքում Վարչությունը 12.09.2009 թվականին կազմել է նաև թիվ 2450-Ա ակտը, որով Կոոպերատիվին առաջարկվել է տասնօրյա ժամկետում պետական բյուջե փոխանցել 5.716.187 ՀՀ դրամ, իսկ մաքսային ծառայության նյութական խրախուսման և համակարգի զարգացման ֆոնդ` 635.131 ՀՀ դրամ (գ.թ. 12-14):
4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները
Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է մասնակիորեն հետևյալ պատճառաբանությամբ.
«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական վարույթը վարչական մարմնի` վարչական ակտ ընդունելուն ուղղված գործունեությունն է:
«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 20-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական վարույթը բաղկացած է միմյանց փոխկապակցված` վարույթի հարուցման, ընթացիկ և եզրափակիչ փուլերից:
Վարչական վարույթը հարուցվում է անձի (անձանց) դիմումի կամ վարչական մարմնի նախաձեռնության հիման վրա (հարուցման փուլ):
Դիմումին կամ վարչական մարմնի նախաձեռնությանը համապատասխան իրականացվում են վարչական գործի քննարկման հետ կապված` նույն օրենքով նախատեսված գործառույթները (ընթացիկ փուլ):
Վարչական վարույթը եզրափակվում է վարչական ակտի ընդունմամբ (եզրափակիչ փուլ):
Վերոնշյալ հոդվածների համադրումից հետևում է, որ վարչական վարույթը մի գործընթաց է, որը կարող է բաղկացած լինել մի քանի փուլերից և այդ բոլոր փուլերը հետապնդում են միասնական նպատակ, այն է` վարչական ակտի ընդունում (տես` ՀՀ ԿԱ հարկային պետական ծառայության հանքարտադրողների ոլորտային հարկային տեսչությունն ընդդեմ «Գևորգ-Ա» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության` 11.191.000 ՀՀ դրամ բռնագանձելու պահանջի մասին ՀՀ վճռաբեկ դատարանի թիվ 3-918(ՏԴ) գործով 06.07.2007 թվականի որոշումը):
«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին պարբերության համաձայն` վարչական ակտն արտաքին ներգործություն ունեցող այն որոշումը, կարգադրությունը, հրամանը կամ այլ անհատական իրավական ակտն է, որը վարչական մարմինն ընդունել է հանրային իրավունքի բնագավառում կոնկրետ գործի կարգավորման նպատակով, և ուղղված է անձանց համար իրավունքներ և պարտականություններ սահմանելուն, փոփոխելուն, վերացնելուն կամ ճանաչելուն:
Սույն գործով Դատարանը պատճառաբանել է, որ Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտը վարչական ակտ է, քանի որ նշված ակտում արտացոլված են վարչական ակտին բնորոշ բոլոր տարրերը: Մասնավորապես` այն ընդունվել է հանրային իրավունքի բնագավառում կոնկրետ գործի կարգավորման` պետության հանդեպ մաքսային պարտավորությունների կատարման նպատակով, և դրանով Կոոպերատիվի համար սահմանվել (առաջադրվել) են լրացուցիչ մաքսային պարտավորություններ:
Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանի նշված պատճառաբանությունը հիմնավոր է, քանի որ Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտը պարունակում է վարչական ակտի բաղկացուցիչ մասերը կազմող բոլոր տարրերը: Մասնավորապես`
1) այն անհատական իրավական ակտ է` ուղղված է Կոոպերատիվին,
2) այն ընդունվել է վարչական մարմնի` Վարչության կողմից,
3) այն ունի արտաքին ներգործություն` կարգավորում է վարչական մարմնի` Վարչության և իրավաբանական անձի` Կոոպերատիվի միջև ծագած հարաբերությունները,
4) այն ընդունվել է հանրային իրավունքի բնագավառում` կարգավորում է ՀՀ մաքսային օրենսդրության ոլորտում առաջացած հարաբերությունները,
5) այն հետապնդում է կոնկրետ գործի կարգավորման նպատակ` կարգավորում է Կոոպերատիվի կողմից 2007 թվականի թիվ C 19630 և 2008 թվականի թիվ C 5486 մաքսային հայտարարագրերով «Ներմուծում` ազատ շրջանառության համար» ռեժիմով հայտարարագրված ապրանքների վերաբերյալ տեղեկությունների արժանահավատության և դրանց հետագա շրջանառության վերաբերյալ տեղեկատվության աղբյուր հանդիսացող փաստաթղթերը ստուգելու նպատակով իրականացված հետբացթողումային հսկողությունը,
6) այն ուղղված է Կոոպերատիվի համար պարտականություններ սահմանելուն, այն է` տասնօրյա ժամկետում պետական բյուջե 5.716.187 ՀՀ դրամ, իսկ մաքսային ծառայության նյութական խրախուսման և համակարգի զարգացման ֆոնդ` 635.131 ՀՀ դրամ փոխանցելու պարտավորություն:
Հետևաբար Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտը որպես վարչական ակտ դիտելու Դատարանի եզրահանգումը հիմնավոր է:
Ինչ վերաբերում է բողոք բերած անձի այն փաստարկին, որ Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտով Կոոպերատիվին միայն առաջարկվել է տասնօրյա ժամկետում պետական բյուջե փոխանցել 5.716.187 ՀՀ դրամ, իսկ մաքսային ծառայության նյութական խրախուսման և համակարգի զարգացման ֆոնդ` 635.131 ՀՀ դրամ, որոնք չվճարելու դեպքում որևէ իրավական հետևանք չի առաջանա, ապա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ նշված ակտից ակնհայտորեն հետևում է, որ Կոոպերատիվի վրա դրվել է որոշակի ժամկետում որոշակի գումար փոխանցելու` վճարելու պարտավորություն, իսկ այդ պարտավորության կատարման` վճարման ձևի` կամավոր կամ ոչ կամավոր, վերաբերյալ առկա ձևակերպումները որևէ կերպ չեն կարող փոփոխել Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտի` որպես վարչական ակտի էությունը:
ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 150.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին պարբերության համաձայն` հետբացթողումային հսկողությունն իրականացվում է վերադաս մաքսային մարմնի ղեկավարի հրամանի հիման վրա: Հրամանում նշվում են մաքսային մարմնի անվանումը, ապրանքներ տեղափոխող անձի կամ հայտարարատուի անվանումը, մաքսային մարմնի պաշտոնատար անձի (անձանց) պաշտոնը, անունը, ազգանունը, հետբացթողումային հսկողության նպատակը, հարցերը, ժամկետը և ընդգրկող ժամանակաշրջանը: Հրամանի երկու օրինակը ներկայացվում է ապրանքներ տեղափոխող անձին կամ հայտարարատուին: Վերջիններս պարտավոր են ստորագրել մեկ օրինակի վրա` հաստատելով, որ ծանուցված են մաքսային հսկողության անցկացման մասին: Ստորագրված օրինակը վերադարձվում է մաքսային մարմնի պաշտոնատար անձին:
«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` առանձին տեսակի վարչական վարույթների առանձնահատկությունները սահմանվում են օրենքներով և Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով:
«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` հայեցողական լիազորությունն օրենքով վարչական մարմնին վերապահված իրավունք է` ընտրելու մի քանի հնարավոր իրավաչափ լուծումներից որևէ մեկը:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` հայեցողական լիազորություն իրականացնելիս վարչական մարմինը պարտավոր է առաջնորդվել մարդու և քաղաքացու` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ ամրագրված իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության անհրաժեշտությամբ, նրանց իրավահավասարության, վարչարարության իրականացման համաչափության և կամայականության արգելքի սկզբունքներով, ինչպես նաև հետապնդել օրենքով կանխորոշված այլ նպատակներ:
«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 35-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վարչական մարմինն իր նախաձեռնությամբ վարչական վարույթ հարուցելիս վարույթի մասնակիցներին կամ նրանց ներկայացուցիչներին պատշաճ ձևով ծանուցում է վարչական վարույթ հարուցելու մասին, եթե վարչական վարույթի հարուցումից մինչև վարչական ակտն ընդունելու միջև ընկած ժամանակահատվածը երեք օրից ավելի է:
Նշված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ հետբացթողումային հսկողությունն առանձին տեսակի վարչական վարույթ է, որի հետ կապված առանձնահատկությունները կարգավորվում են ՀՀ մաքսային օրենսգրքով: Միաժամանակ ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 150.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին պարբերությունը, սահմանելով հետբացթողումային հսկողության իրականացման վերաբերյալ վերադաս մաքսային մարմնի ղեկավարի հրամանի երկու օրինակն ապրանքներ տեղափոխող անձին կամ հայտարարատուին ներկայացնելու պարտադիր պահանջ, չի սահմանել նշված հրամանի ներկայացման կարգը: Հետևաբար այդ մասով գործում է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 35-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջն այն մասին, որ վարչական մարմինն իր նախաձեռնությամբ վարչական վարույթի հարուցման դեպքում այդ մասին պատշաճ ձևով ծանուցում է դրա մասնակիցներին կամ նրանց ներկայացուցիչներին: Այսինքն` հետբացթողումային հսկողության իրականացման վերաբերյալ վերադաս մաքսային մարմնի ղեկավարի հրամանն ապրանքներ տեղափոխող անձին կամ հայտարարատուին ներկայացնելու` վարչական մարմնի նախաձեռնությամբ վարչական վարույթ հարուցելու մասին դրա մասնակիցներին կամ նրանց ներկայացուցիչներին տեղեկացնելու, գործընթացում վարչական մարմնի հիմնական պարտականությունը նշված հրամանի` վարչական մարմնի նախաձեռնությամբ վարչական վարույթի հարուցման մասին, ապրանքներ տեղափոխող անձին կամ հայտարարատուին` վարչական վարույթի մասնակիցներին կամ նրանց ներկայացուցիչներին, պատշաճ ձևով ծանուցման ապահովումն է, որի ընթացքում վարչական մարմինն իր հայեցողական լիազորությունն իրականացնելիս պարտավոր է առաջնորդվել մարդու և քաղաքացու` ՀՀ Սահմանադրությամբ ամրագրված իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության անհրաժեշտությամբ, նրանց իրավահավասարության, վարչարարության իրականացման համաչափության և կամայականության արգելքի սկզբունքներով: Իսկ պատշաճ ծանուցման ձևի ընտրությունը պետք է իրականացվի այնպես, որպեսզի այն բխի նշված հրամայականներից:
Սույն գործով Դատարանը հայցը բավարարելու հիմքում դրել է այն հիմնավորումը, որ մաքսային մարմնի համապատասխան հրամանը փոստով ուղարկելը չի կարող դիտվել որպես հետբացթողումային հսկողության մասին պատշաճ ծանուցում: Այսինքն` եթե հրամանի երկու օրինակը ստորագրությամբ չի հանձնվել տնտեսվարող սուբյեկտին, այլ այն ուղարկվել է փոստով, և համապատասխան ժամկետի ավարտից հետո ստացվել է դրա` տնտեսվարող սուբյեկտի կողմից ստացվելու մասին փոստային ծանուցումը, դա չի կարող համարվել պատշաճ ծանուցում և հիմք հանդիսանալ հետբացթողումային հսկողությունը սկսելու համար:
Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանի նշված պատճառաբանությունն անհիմն է, քանի որ Դատարանը, հաստատված համարելով, որ Կոմիտեի նախագահի 31.08.2009 թվականի «Հետբացթողումային հսկողություն իրականացնելու մասին» թիվ 2450-Ա հրամանը Կոոպերատիվին է ուղարկվել փոստի միջոցով և այդ հանգամանքը չդիտելով որպես հետբացթողումային հսկողության իրականացման մասին պատշաճ ծանուցում, անտեսել է այն հանգամանքը, որ հետբացթողումային հսկողությունն առանձին տեսակի վարչական վարույթ է, որի իրականացման վերաբերյալ վերադաս մաքսային մարմնի ղեկավարի հրամանն ապրանքներ տեղափոխող անձին կամ հայտարարատուին ներկայացնելու կարգ ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 150.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին պարբերությամբ սահմանված չէ: Հետևաբար նշված իրավահարաբերության վերաբերյալ կիրառելի է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 35-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված պահանջը, որի դեպքում Վարչության հիմնական պարտականությունը Կոոպերատիվին Կոմիտեի նախագահի 31.08.2009 թվականի «Հետբացթողումային հսկողություն իրականացնելու մասին» թիվ 2450-Ա հրամանի մասին պատշաճ ձևով ծանուցման ապահովումն էր, որի ձևի ընտրությունը Վարչության հայեցողական լիազորությունն էր, որն էլ վերջինս իրականացրել է` դրա ընթացքում ապահովելով Կոոպերատիվի` ՀՀ Սահմանադրությամբ ամրագրված իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության անհրաժեշտության և վերջինիս իրավահավասարության հրամայականներով, քանի որ Վարչությունը հետբացթողումային հսկողությունն իրականացրել է միայն այն բանից հետո, երբ ունեցել է բավարար ապացույց` փոստային ծանուցում այն մասին, որ Կոմիտեի նախագահի 31.08.2009 թվականի «Հետբացթողումային հսկողություն իրականացնելու մասին» թիվ 2450-Ա հրամանը Կոոպերատիվը ստացել է, և վերջինս պատշաճ տեղեկացվել` ծանուցվել է դրա իրականացման մասին:
Հետևաբար այդ մասով Դատարանի վճիռն անհիմն է, քանի որ հետբացթողումային հսկողության իրականացման մասին պատշաճ ձևով ծանուցման հետ կապված Դատարանը սխալ է մեկնաբանել ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 150.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին պարբերությունը, ինչի հետևանքով հանգել է սխալ եզրահանգման:
Վճռաբեկ դատարանն անհիմն է համարում նաև Դատարանի այն պատճառաբանությունը, որ ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 150.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին պարբերությամբ սահմանված «հրամանի երկու օրինակ» արտահայտությունը որևէ կերպ չի կարող մեկնաբանվել որպես հրամանի մեկ օրինակի և դրա լուսապատճենի կամ միայն հրամանի լուսապատճենի ձևով հանձնման պարտականություն, այլ հետբացթողումային հսկողության հետ կապված իրավահարաբերությունների առաջացման յուրաքանչյուր դեպքում ապրանքներ տեղափոխող անձին կամ հայտարարատուին պարտադիր կերպով պետք է հանձնվեն վերադաս մաքսային մարմնի կողմից հրապարակված համապատասխան հրամանի երկու հավասարազոր օրինակները հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 150.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասով սահմանված է, որ հետբացթողումային հսկողությունն իրականացվում է վերադաս մաքսային մարմնի ղեկավարի հրամանի հիման վրա: Հրամանի երկու օրինակը ներկայացվում է ապրանքներ տեղափոխող անձին կամ հայտարարատուին:
Վերոնշյալ հոդվածով նախատեսվում է համապատասխան պետական մարմնի պարտականությունն ապրանքներ տեղափոխող անձին կամ հայտարարատուին ներկայացնելու վերադաս մաքսային մարմնի ղեկավարի հրամանի երկու օրինակը: Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ օրենքում բացակայում է հրամանի հենց բնօրինակը հանձնելու լիազոր մարմնի պարտականությունը սահմանող դրույթ:
Վճռաբեկ դատարանը նման եզրահանգման համար հիմք է ընդունում նաև այն հանգամանքը, որ նույն օրենսգրքով (մասնավորապես` ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 16-րդ հոդվածի 2-րդ մաս և 59-րդ հոդվածի 3-րդ մաս) օրենսդիրն օգտագործել է նաև «բնօրինակ», «օրենքով սահմանված կարգով վավերացված կրկնօրինակ» և «պատճեն» եզրույթներն ըստ անհրաժեշտության:
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 150.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասով սահմանված չէ հենց բնօրինակը ներկայացնելու պարտականություն, հետևաբար Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վարչությունը կատարել է հետբացթողումային հսկողության իրականացման մասին Կոոպերատիվին պատշաճ ծանուցելու պարտականությունը:
«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» ենթակետի համաձայն` անվավեր է առ ոչինչ չհանդիսացող այն ոչ իրավաչափ վարչական ակտը, որն ընդունվել է օրենքի խախտմամբ, այդ թվում` օրենքի սխալ կիրառման կամ սխալ մեկնաբանման հետևանքով:
Նշված նորմի վերլուծությունից հետևում է, որ անվավեր կարող է ճանաչվել միայն օրենքի խախտմամբ, այդ թվում` օրենքի սխալ կիրառման կամ սխալ մեկնաբանման հետևանքով ընդունված վարչական ակտը:
Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նշված պատճառաբանություններով և սույն գործում առկա ապացույցներով հաստատվում է այն հանգամանքը, որ Վարչության 12.09.2009 թվականի թիվ 2450-Ա ակտն անվավեր ճանաչելու որևէ իրավական հիմք տվյալ դեպքում առկա չէ: Հետևաբար նշված ակտն իրավաչափ վարչական ակտ է:
Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածների, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի ուժով Դատարանի վճիռը բեկանելու համար:
Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի 1-ին կետի 4-րդ ենթակետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.
ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է ՀՀ Սահմանադրության և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի նշված հոդվածներով ամրագրված` անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:
Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածներով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241.2-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը
ՈՐՈՇԵՑ
1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 21.05.2010 թվականի վճիռը և այն փոփոխել. «Օլիմպ» արտադրական կոոպերատիվի հայցը մերժել:
2. «Օլիմպ» արտադրական կոոպերատիվից հօգուտ ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ` որպես վճռաբեկ բողոքի համար վճարված պետական տուրք:
3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:
Նախագահող` Ե. Խունդկարյան
Դատավորներ` Ե. Սողոմոնյան
Վ. Աբելյան
Ս. Անտոնյան
Վ. Ավանեսյան
Ա. Բարսեղյան
Մ. Դրմեյան
Գ. Հակոբյան
Է. Հայրիյան
Տ. Պետրոսյան